EGT103- Eğitim Psikolojisi

KLASİK (TEPKİSEL)
KOŞULLANMA

23.12.2019
KLASİK KOŞULLANMA
• Ivan Petrovitch PAVLOV
• Organizmanın daha önceden tepki vermediği bir nötr uyarıcıya tepki
verme sürecidir.

KLASİK KOŞULLANMALARIMIZ NELER?

KLASİK KOŞULLANMANIN ÖZELLİKLERİ
• Klasik koşullanma duyuşsaldır.
• Duygular, Korku, Sevgi, Aşk
• U-T bağlantısı
• Temel ilke BİTİŞİKLİKTİR!
• Pekiştireç her zaman koşulsuz uyarıcıdır.
• Pekiştireç her zaman tepkiden önce gelir.
• Organizma pasiftir.
• Ödül ve ceza yoktur!!!
TEMEL KAVRAMLAR
1. KOŞULSUZ UYARICI: Doğuştan organizmanın tepkide bulunduğu
uyarıcılar. (Öğrenilmemiştir)
2. KOŞULSUZ TEPKİ: Doğuştan organizmanın verdiği tepkiler.
(Öğrenilmemiştir)
3. NÖTR UYARICI: Organizmanın hiçbir tepki vermediği uyarıcılardır.
4. KOŞULLU (ŞARTLI) UYARICI: Nötr uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının
eşleşmesi sonucu oluşan ve sonradan ÖĞRENİLEN uyarıcılardır.
5. KOŞULLU TEPKİ: Koşullu uyarıcıya gösterilen ÖĞRENİLMİŞ tepkiler.
KOŞULSUZ KOŞULSUZ NÖTR KOŞULLU
KOŞULLU UYARICI
UYARICI TEPKİ UYARICI TEPKİ

ACI KORKU ARI ARI + ACI = KORKU ARI = KORKU

ELEKTRİK PRİZ + ELEKTRİK PRİZ =

KASILMA PRİZ
ŞOKU ŞOKU KASILMA

UÇAK + KAZA = UÇAK =

KAZA KORKU UÇAK
KORKU KORKU
PAVLOV’UN DENEYİ

KOŞULSUZ KOŞULSUZ NÖTR KOŞULLU

KOŞULLU UYARICI
UYARICI TEPKİ UYARICI TEPKİ

ET SALYA ZİL ZİL + ET = SALYA ZİL = SALYA

KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
1. BİTİŞİKLİK (YAPIŞIKLIK) İLKESİ: Nötr uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının
zamansal ve mekânsal olarak eşleşmesidir. Zamansal mesafe
koşullanmayı etkiler (0,5-30sn.)
a) İze (İzli) Koşullanma
b) Gecikmeli Koşullanma*
c) Aynı Anda Koşullanma (Gölgeleme)
d) Temporal (Geçici) Koşullanma (Zamana Koşullanma)
e) Tersine Koşullanma (Rescorla: Olumsuz Habercilik)
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
2- PEKİŞTİREÇ
Klasik koşullanmada davranışı güçlendiren ve pekiştiren uyarıcı koşulsuz
uyarıcıdır.
Koşulsuz uyarıcı her zaman tepkiden önce gelir.
3- SÖNME (DENEYSEL ÇÖZÜLME)
Pekiştireç yani koşulsuz uyarıcıyı ortamdan çektiğimde veya koşullu
uyarıcı tek başına verildiğinde koşullu uyarıcıya gösterilen tepkinin
azalması veya zamanla ortadan kalkmasıdır.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
4- KENDİLİĞİNDEN GERİ GELME
Koşulsuz uyarıcı ya da pekiştireç ortamda olmadığı halde koşullu uyarıcıya
verilen tepkinin yeniden ortaya çıkmasıdır.
5- ALIŞMA (DUYUSAL UYUM)
Koşulsuz uyarıcı yani pekiştireç ortamda olduğu halde koşullu uyarıcıya
gösterilen tepkinin azalmasıdır.
Alışma duyu organlarının uyarıcıya verdiği tepkinin azalmasıdır.
Ancak alışmada tepki hiçbir zaman ortadan kalmaz.
Alışma FİZYOLOJİJ bir durumdur.
Doğuştan gelir.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
6- DUYARSIZLAŞMA
Bir duruma PSİKOLOJİK veya DUYGUSAL olarak tepki
vermemeye başlamaktır.
7- DUYARLILAŞMA
Bir konuda aşırı hassasiyet göstermektir.
8- UYARICI GENELLEMESİ
Benzer uyarıcılara aynı tepkiyi vermektir. (Piaget’de
özümseme)
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
9- AYIRT ETME
Farklı uyarıcılara farklı tepkiler vermektir. (Zil ve telefon sesi)
10. GÖLGELEME
İki uyarıcı AYNI ANDA geldiğinde baskın olan uyarıcıya tepki verilir. Diğer
uyarıcı fark edilmez.
11. ENGELLEME
Bir uyarıcıya koşullandıktan sonra, o uyarıcının ardından gelen diğer
uyarıcılara koşullanamamaktır.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
12. ÜST DÜZEY KOŞULLANMA
(DERECELİ KOŞULLANMA- II. DERECE KOŞULLANMA)
Organizmanın arada BENZERLİK İLİŞKİSİ OLMAKSIZIN (yani genelleme
yapmadan) birden fazla sayıda koşullu uyarıcıya aynı tepkiyi vermesinin
sağlanmasıdır.
Bitişiklik ilkesi kullanılır.
Tek tek koşullanma vardır.
Derece arttıkça koşullanma azalır.
ÖRNEK; REKLAMLAR
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
13. DUYUSAL ÖN KOŞULLANMA
İki uyarıcı sürekli olarak yanyana olduğunda; uyarıcılardan birine
gösterilen tepkinin, diğer uyarıcıya otomatik olarak gösterilmesidir.
Ön koşullanmada kişinin zihninde iki uyarıcı ile ilgili bir çağrışım
önceden zaten kurulmuştur.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
14. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
• İnsanlarda da hayvanlarda da görülür.
• Geçmişte yaşanılan olumsuz bir durumun geleceğe de aktarılmasıdır.
• YAŞANTI
• Denedim denedim olmadı. Bundan sonra da olmayacak düşüncesi
hakimdir.
• Öğrenilmiş çaresizlik kişiyi pasif ve çabasız kılar.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
15. KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET
(PYGMALİON ETKİSİ)
«Bir kişi neyi beklerse onun gerçekleşme ihtimali daha yüksektir»
• Sadece insanlarda görülür.
• Yaşantı ve deneyim yoktur.
• Düşünerek ortaya çıkar.
• Düşüncede ortaya çıkan bir zihinsel kurgunun gerçeğe dönüşmesidir.
• Olumlu ve olumsuz olabilir.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
16. GARCİA ETKİSİ (OLUMSUZ TAT KOŞULLANMASI – TAT KAÇINMSI)
Olumsuz tat koşullanması John Garzcia’nın fareler üzerinde yapmış
olduğu bir deneyden elde edilen çıkarımlarla ilgilidir.
BİTİŞİKLİK İLİŞKİSİ YOKTUR!!!!
ÖRNEK: Sabah yumurta yedin, akşam miden bulandı.
KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
17. ÖĞRENİLMİŞ GÜÇLÜK
Öğrenilmiş çaresizliğin tam tersidir.
Kişinin yaşadığı olumsuzluklardan yılmayıp daha güçlü bir şekilde
isteklerini ortaya koymasıdır.