Matrislerde Çarpma

Hatırlatma
• 𝐴𝑘,𝑚 matris gösterimi iken, 𝑎𝑖,𝑗 matristeki girdiyi gösterir.
• 𝐴𝑘,𝑚 : 𝑘, 𝐴 𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠𝑖𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 𝑠𝑎𝑡𝚤𝑟 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤𝑛𝚤, 𝑚 𝑖𝑠𝑒 𝑠ü𝑡𝑢𝑛 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤𝑛𝚤 𝑔ö𝑠𝑡𝑒𝑟𝑖𝑟.
• Yani
𝑎11 ⋯ 𝑎1𝑚
𝐴𝑘,𝑚 = ⋮ ⋱ ⋮
𝑎𝑘1 ⋯ 𝑎𝑘𝑚
• 𝑎𝑖,𝑗 𝑏𝑖𝑟 𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠𝑡𝑒𝑘𝑖 𝑖. 𝑠𝑎𝑡𝚤𝑟 𝑗. 𝑠ü𝑡𝑢𝑛𝑑𝑎𝑘𝑖 𝑔𝑖𝑟𝑑𝑖 𝑑𝑒𝑚𝑒𝑘𝑡𝑖𝑟.
Matrislerde Çarpma
• A ve B iki farklı matris olsun.
• A ve B matrislerinin çarpılabilmesi için A matrisinin sütun sayısı ile B
matrisinin satır sayısının aynı olması gerekir.
Yani 𝐴𝑘𝑥𝑚 𝑣𝑒 𝐵𝑚𝑥𝑛 olmalıdır. 𝑘 𝑣𝑒 𝑛 her hangi bir pozitif tam sayı
olabilir.
• Eğer 𝐴𝑘𝑥𝑚 𝑣𝑒 𝐵𝑚𝑥𝑛 çarpılması durumunda bir C matrisi oluşuyorsa,
bu C matrisinin satır sayısı k, sütun sayısı ise n olmak zorundadır.
Yani 𝑨𝒌𝒙𝒎 𝒙 𝑩𝒎𝒙𝒏 = 𝑪𝒌𝒙𝒏 olur.
Matrislerde Çarpma
1x1 matrislerde çarpma
• 𝐴 = 𝑎11 ve B = 𝑏11 iki farklı 1x1 matris olsun.

• 𝐴1𝑥1 . 𝐵1𝑥1 = 𝐶1𝑥1 matrisi olmak zorundadır.

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 𝑎11 . 𝑏11 olur.

Matrislerde Çarpma
1x1 matrislerde çarpma
Örnek 1
• 𝐴 = 1 ve B = 2 iki farklı 1x1 matris olsun.

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 1.2 = 2
Matrislerde Çarpma
2x2 matrislerde çarpma
𝑎11 𝑎12 𝑏11 𝑏12
•𝐴= 𝑎 𝑎 ve B = iki farklı 2x2 matris olsun.
21 22 𝑏21 𝑏22

• 𝐴2𝑥2 . 𝐵2𝑥2 = 𝐶2𝑥2 matrisi olmak zorundadır.

𝑎11 . 𝑏11 + 𝑎12 . 𝑏21 𝑎11 . 𝑏12 + 𝑎12 . 𝑏22

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = olur.
𝑎21 . 𝑏11 + 𝑎22 . 𝑏21 𝑎21 . 𝑏12 + 𝑎22 . 𝑏22
Matrislerde Çarpma
2x2 matrislerde çarpma
Yani özetle;
𝑎11 𝑎12 𝑏11 𝑏12
•𝐴= 𝑎 𝑎 ve B = ise,
21 22 𝑏21 𝑏22

𝒂𝟏𝟏 . 𝒃𝟏𝟏 + 𝒂𝟏𝟐 . 𝒃𝟐𝟏 𝒂𝟏𝟏 . 𝒃𝟏𝟐 + 𝒂𝟏𝟐 . 𝒃𝟐𝟐

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = olur.
𝒂𝟐𝟏 . 𝒃𝟏𝟏 + 𝒂𝟐𝟐 . 𝒃𝟐𝟏 𝒂𝟐𝟏 . 𝒃𝟏𝟐 + 𝒂𝟐𝟐 . 𝒃𝟐𝟐
Matrislerde Çarpma
2x2 matrislerde çarpma
Örnek 2
1 2 2 0
•𝐴= ve B = iki farklı 2x2 matris olsun. Buna göre
3 4 1 3
AxB=?

1.2 + 2.1 1.0 + 2.3 4 6

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = = olur.
3.2 + 4.1 3.0 + 4.3 10 12
Matrislerde Çarpma
2x2 matrislerde çarpma
Örnek 3
1 4 1 1
•𝐴= ve B = iki farklı 2x2 matris olsun. Buna göre
0 8 1 0
AxB=?
Matrislerde Çarpma
2x2 matrislerde çarpma
Örnek 3
1 4 1 1
•𝐴= ve B = iki farklı 2x2 matris olsun. Buna göre
0 8 1 0
AxB=?

1.1 + 4.1 1.1 + 4.0 5 1

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = = olur.
0.1 + 8.1 0.1 + 8.0 8 0
 Matrislerde Çarpma
3x3 matrislerde çarpma
𝑎11 𝑎12 𝑎13 𝑏11 𝑏12 𝑏13
• 𝐴 = 𝑎21 𝑎22 𝑎23 ve B = 𝑏21 𝑏22 𝑏23 iki farklı 3x3 matris olsun.
𝑎31 𝑎32 𝑎33 𝑏31 𝑏32 𝑏33

• 𝐴3𝑥3 . 𝐵3𝑥3 = 𝐶3𝑥3 matrisi olmak zorundadır.

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 =
𝑎11 . 𝑏11 + 𝑎12 . 𝑏21 + 𝑎13 . 𝑏31 𝑎11 . 𝑏12 + 𝑎12 . 𝑏22 + 𝑎13 . 𝑏32 𝑎11 . 𝑏13 + 𝑎12 . 𝑏23 + 𝑎13 . 𝑏33
𝑎21 . 𝑏11 + 𝑎22 . 𝑏21 + 𝑎23 . 𝑏31 𝑎21 . 𝑏12 + 𝑎22 . 𝑏22 + 𝑎23 . 𝑏32 𝑎21 . 𝑏13 + 𝑎22 . 𝑏23 + 𝑎23 . 𝑏33
𝑎31 . 𝑏11 + 𝑎32 . 𝑏21 + 𝑎33 . 𝑏31 𝑎31 . 𝑏12 + 𝑎32 . 𝑏22 + 𝑎33 . 𝑏32 𝑎31 . 𝑏13 + 𝑎32 . 𝑏23 + 𝑎33 . 𝑏33
 Matrislerde Çarpma
3x3 matrislerde çarpma
• Yani özetle

𝑎11 𝑎12 𝑎13 𝑏11 𝑏12 𝑏13

• 𝐴 = 𝑎21 𝑎22 𝑎23 ve B = 𝑏21 𝑏22 𝑏23 iki farklı 3x3 matris olsun.
𝑎31 𝑎32 𝑎33 𝑏31 𝑏32 𝑏33

• 𝐴3𝑥3 . 𝐵3𝑥3 = 𝐶3𝑥3 matrisi olmak zorundadır.

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶
𝒂𝟏𝟏 . 𝒃𝟏𝟏 + 𝒂𝟏𝟐 . 𝒃𝟐𝟏 + 𝒂𝟏𝟑 . 𝒃𝟑𝟏 𝒂𝟏𝟏 . 𝒃𝟏𝟐 + 𝒂𝟏𝟐 . 𝒃𝟐𝟐 + 𝒂𝟏𝟑 . 𝒃𝟑𝟐 𝒂𝟏𝟏 . 𝒃𝟏𝟑 + 𝒂𝟏𝟐 . 𝒃𝟐𝟑 + 𝒂𝟏𝟑 . 𝒃𝟑𝟑
= 𝒂𝟐𝟏 . 𝒃𝟏𝟏 + 𝒂𝟐𝟐 . 𝒃𝟐𝟏 + 𝒂𝟐𝟑 . 𝒃𝟑𝟏 𝒂𝟐𝟏 . 𝒃𝟏𝟐 + 𝒂𝟐𝟐 . 𝒃𝟐𝟐 + 𝒂𝟐𝟑 . 𝒃𝟑𝟐 𝒂𝟐𝟏 . 𝒃𝟏𝟑 + 𝒂𝟐𝟐 . 𝒃𝟐𝟑 + 𝒂𝟐𝟑 . 𝒃𝟑𝟑
𝒂𝟑𝟏 . 𝒃𝟏𝟏 + 𝒂𝟑𝟐 . 𝒃𝟐𝟏 + 𝒂𝟑𝟑 . 𝒃𝟑𝟏 𝒂𝟑𝟏 . 𝒃𝟏𝟐 + 𝒂𝟑𝟐 . 𝒃𝟐𝟐 + 𝒂𝟑𝟑 . 𝒃𝟑𝟐 𝒂𝟑𝟏 . 𝒃𝟏𝟑 + 𝒂𝟑𝟐 . 𝒃𝟐𝟑 + 𝒂𝟑𝟑 . 𝒃𝟑𝟑
 Matrislerde Çarpma
3x3 matrislerde çarpma
Örnek 4

1 2 3 1 2 3
•𝐴= 4 5 6 ve B = 1 2 3 iki farklı 3x3 matris olsun.
7 8 9 1 2 3

• 𝐵𝑢𝑛𝑎 𝑔ö𝑟𝑒 𝐴𝑥𝐵 =?

1.1 + 2.1 + 3.1 1.2 + 2.2 + 3.2 1.3 + 2.3 + 3.3
• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 4.1 + 5.1 + 6.1 4.2 + 5.2 + 6.2 4.3 + 5.3 + 6.3
7.1 + 8.1 + 9.1 7.2 + 8.2 + 9.2 7.3 + 8.3 + 9.3
 Matrislerde Çarpma
3x3 matrislerde çarpma
Örnek 4

1.1 + 2.1 + 3.1 1.2 + 2.2 + 3.2 1.3 + 2.3 + 3.3

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 4.1 + 5.1 + 6.1 4.2 + 5.2 + 6.2 4.3 + 5.3 + 6.3
7.1 + 8.1 + 9.1 7.2 + 8.2 + 9.2 7.3 + 8.3 + 9.3

6 12 18
• C = 15 30 45
24 48 72
 Matrislerde Çarpma
3x3 matrislerde çarpma
Örnek 4

1 0 3 1 0 0
•𝐴= 0 1 2 ve B = 0 1 0 iki farklı 3x3 matris olsun.
2 0 1 0 0 3

• 𝐵𝑢𝑛𝑎 𝑔ö𝑟𝑒 𝐴𝑥𝐵 =?

 Matrislerde Çarpma
3x3 matrislerde çarpma
Örnek 4

1.1 + 0.0 + 3.0 1.0 + 0.1 + 3.0 1.0 + 0.0 + 3.3

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 0.1 + 1.0 + 2.0 0.0 + 1.1 + 2.0 0.0 + 1.0 + 2.3
2.1 + 0.0 + 1.0 2.0 + 0.1 + 1.0 2.0 + 0.0 + 1.3

1 0 9
•C= 0 1 6
2 0 3
 Matrislerde Çarpma
Kare olmayan matrislerde çarpma

• 𝐴1𝑥2 𝑣𝑒 𝐵2𝑥1 matris olsun. Buna göre AxB nedir?

• 𝐴1𝑥2 . 𝐵2𝑥1 = 𝐶1𝑥1 𝑜𝑙𝑚𝑎𝑘 𝑧𝑜𝑟𝑢𝑛𝑑𝑎𝑑𝚤𝑟.

𝑏
• 𝐴1𝑥2 = 𝑎11 𝑎12 ve 𝐵2𝑥1 = 11 ise;
𝑏21
• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 𝑎11 . 𝑏11 + 𝑎12 . 𝑏21 olur.
 Matrislerde Çarpma
Kare olmayan matrislerde çarpma
Örnek
3
• 𝐴1𝑥2 = 1 2 ve 𝐵2𝑥1 = ise. Buna göre AxB nedir?
4
• 𝐴1𝑥2 . 𝐵2𝑥1 = 𝐶1𝑥1 𝑜𝑙𝑚𝑎𝑘 𝑧𝑜𝑟𝑢𝑛𝑑𝑎𝑑𝚤𝑟.

• 𝐴𝑥𝐵 = 𝐶 = 1.3 + 2.4 = 11 olur.

 Matrislerde Çarpma
Kare olmayan matrislerde çarpma
Örnek
3
• 𝐴1𝑥2 = 1 2 ve 𝐵2𝑥1 = ise. Buna göre BxA nedir?
4
• 𝐵2𝑥1 . 𝐴1𝑥2 = 𝐶2𝑥2 𝑜𝑙𝑚𝑎𝑘 𝑧𝑜𝑟𝑢𝑛𝑑𝑎𝑑𝚤𝑟.

3.1 3.2 3 6
• 𝐵𝑥𝐴 = 𝐶 = = olur.
4.1 4.2 4 8
Matrislerde Çarpmanın Özellikleri
• 𝐴𝑥𝐵 ≠ 𝐵𝑥𝐴
• 𝐴𝑥I = A I = birim matris
• 𝐴𝑥0 = 0 0 = sıfır matris
• 𝑘𝑥𝐴 = 𝐴𝑥𝑘 k sabit bir sayı
• 𝐴𝑥 𝐵𝑥𝐶 = 𝐴𝑥𝐵 𝑥𝐶
• 𝐴 + 𝐵 𝑥𝐶 = 𝐴𝑥𝐶 + 𝐵𝑥𝐶
DETERMİNANT
Determinant nedir?
• Determinant kare matrislerdeki en önemli fonksiyonlardan birisidir.
• Determinantın pek çok tanımı olabilir, fakat tümevarımcı yaklaşım:
𝐴 𝐴 𝐴
•𝐷 1𝑥1
= 𝑑𝑒𝑡 1𝑥1
= 1𝑥1
≔ 𝑎11
𝐴
•𝐷 𝑛𝑥𝑛
≔ σ𝑛𝑗=1 −1 1+𝑗 . 𝐴 ෪
1𝑗 . 𝐷(𝐴1𝑗 );

𝑏𝑢𝑟𝑎𝑑𝑎 𝐴𝑖𝑗 𝑛 − 1 𝑥 𝑛 − 1 𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠𝑑𝑖𝑟.

(𝑎𝑦𝑛𝚤 𝑧𝑎𝑚𝑎𝑛𝑑𝑎 𝐴 𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠𝑖𝑛𝑖𝑛 𝑖𝑗. 𝑚𝑖𝑛ö𝑟ü 𝑑𝑒𝑛𝑖𝑟)
𝑣𝑒 𝐴 𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠𝑖𝑛𝑑𝑒𝑛 𝑖. 𝑠𝑎𝑡𝚤𝑟 𝑣𝑒 𝑗. 𝑠ü𝑡𝑢𝑛𝑢𝑛 𝑠𝑖𝑙𝑖𝑛𝑚𝑒𝑠𝑖𝑦𝑙𝑒 𝑒𝑙𝑑𝑒 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑖𝑟.
Tanım üzerinden örnek
𝑎11 𝑎12 𝑎13
• 𝐴 = 𝑎21 𝑎22 𝑎23 ise
𝑎31 𝑎32 𝑎33

𝐴 𝐴
• 𝑑𝑒𝑡 3𝑥3
= 3𝑥3
= (−1)1+1 𝑎11 𝐴ሚ11 + (−1)1+2 𝑎12 𝐴ሚ12 + (−1)1+3 𝑎13 𝐴ሚ13

𝑎22 𝑎23 𝑎21 𝑎23 𝑎21 𝑎22

• 𝑎11 𝑎32 𝑎33 − 𝑎12 𝑎31 𝑎33 + 𝑎13 𝑎31 𝑎32
Tanım üzerinden örnek
(devamı)
• 𝑎11 −1 1+1 𝑎22 𝑎33 + −1 1+2 𝑎
23 𝑎32 − 𝑎12 𝑎21 𝑎33 − 𝑎23 𝑎31 +
𝑎13 (𝑎21 𝑎32 − 𝑎22 𝑎31 )
Örnek
2 1 0
2 1 3 1 3 2
• 3 2 1 = 2 −1 +0
3 2 4 2 4 3
4 3 2

• = 2. 2.2 − 3.1 − 1. 3.2 − 4.1 + 0

• =2−2

• =0