Guatrojen nedir?

Guatrojenler 1928 yılında bilim insanları tarafından yapılan bir deney sonucu tanımlanmıştır. Deneyde
tavuklara taze lahana yedirilmiş ve sonrasında tiroid bezlerinin büyüdüğü gözlenmiştir. Deneye
dayanarak bazı besinlerin tiroid bezinin çalışmasını etkilediğini saptamışlardır ve bu etkisi sebebiyle bu
besinler ‘guatr yapıcı besinler’ anlamına gelen guatrojenik besinler adını almıştır

Guatrojen kelimesi, terim olarak ''guatr'a neden olan'', ''guatr yapıcı'' anlamlarına gelir. Vücudun
işleyişi için önemli olan hormonların üretilmesini zorlaştırmasıyla bilinir. Guatrojen maddeler ya da
besinler, kandaki tiroid hormonlarının miktarını azaltarak tiroid bezinin daha fazla çalışmasına sebep
olur. Buna hipertiroidi denir ve sonucunda ''guatr'' denen ve tiroid bezinin fazla çalışarak büyümesi
sonucu ortaya çıkan hastalık meydana gelir.

Tiroid bezi, boynun ön kısmında yer alan ve vücudun metabolizmasını düzenleyen hormonlar
salgılayan bir organdır. Tiroid bezi normalden az çalıştığında hipotiroidi, fazla çalıştığında ise
hipertiroidi oluşur. Bu durumlar, vücuttaki pek çok işlevi etkileyebilir. Hipotiroidi ve hipertiroidi
arasındaki farklar şunlardır:

Hipotiroidi, tiroid hormonlarının yetersiz salgılanması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, metabolizmanın
yavaşlamasına, kilo artışına, yorgunluğa, halsizliğe, saç dökülmesine, cilt kuruluğuna, soğuğa karşı
hassasiyete, ses kısıklığına, adet düzensizliğine ve depresyona neden olabilir.

Hipertiroidi, tiroid hormonlarının aşırı salgılanması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, metabolizmanın
hızlanmasına, kilo kaybına, sinirliliğe, kaygıya, çarpıntıya, terlemeye, kas güçsüzlüğüne, gözlerde şişlik
ve kızarıklığa, adet düzensizliğine ve uykusuzluğa neden olabilir.

Hipotiroidi ve hipertiroidi, tiroid bezinin büyümesine ve boyunda guatr adı verilen şişliğe yol açabilir.
Guatr, tiroid bezinin normalden büyük olmasıdır.
Hipotiroidi ve hipertiroidi, kan testleri ile teşhis edilebilir. Tiroid hormonlarının ve tiroidi uyaran
hormonun (TSH) seviyeleri ölçülür. Hipotiroidide, tiroid hormonları düşük, TSH yüksektir.
Hipertiroidide, tiroid hormonları yüksek, TSH düşüktür.

Hipotiroidi ve hipertiroidi, farklı tedavi yöntemleri gerektirir. Hipotiroidi, tiroid hormonlarının yerine
konması için ilaç tedavisi uygulanır. Hipertiroidi, tiroid bezinin aktivitesini azaltmak için ilaç, radyoaktif
iyot veya cerrahi tedavi uygulanabilir.

Guatr ya da tiroid bezi ile ilgili bir problem yaşayan kişiler, genellikle guatrojen besinleri
tüketmemeleri konusunda bilgilendirilir. Ancak her guatrojen besin birbiri ile aynı şekilde etki
göstermez. Bunun yanı sıra her tiroid hastasının problemi de birbirinden farklıdır. Dolayısıyla
guatrojen besinler, kişiler üzerinde farklı etkiler gösterebilir.

Yüksek miktarda guatrojen alımı, tiroid sorunu olan kişilerin tiroid fonksiyonlarını bozabilir. Tiroid
fonksiyonu bozulduğunda, metabolizmanızı düzenleyen hormonları üretmekte zorlanır. Bu durum,
vücut ısısını, kalp atış hızını, protein üretimini, kandaki kalsiyum seviyelerini ve vücudunuzun yağları
ve karbonhidratları nasıl kullandığını kontrol etmede sorunlara yol açabilir.

Guatrojenler Hangi Hastalıklara Yol Açabilir?

Guatrojenler, en çok tiroid hormonunu etkileyen guatr hastalığına neden olur. Ancak yeterli hormon
üretemeyen bir tiroid, aşağıdaki hastalıklara da yol açabilir:

Zihinsel düşüş: Zayıf tiroid fonksiyonunun, 75 yaşın altındaki kişilerde zihinsel gerileme ve bunama
riskini %81 oranında artırdığı görülmüştür.

Kalp hastalıkları: Zayıf tiroid, %2-53 oranında daha yüksek kalp hastalığı geliştirme riski ve %18-28
daha yüksek ölüm riski ile ilişkilendirilmiştir.

Obezite: Aratırmacılar, tiroid fonksiyonu zayıf olan kişilerin obez olma olasılığının %20-113 daha fazla
olduğunu bulmuştur.

Kilo alımı: 3,5 yıllık bir çalışma esnasında, zayıf tiroid fonksiyonu olan kişilerin 2,3 kg daha fazla kilo
aldığı saptanmıştır.

Gelişimsel gecikmeler: Hamilelik sırasında düşük tiroid seviyeleri, fetal beyin gelişimini bozabilir.

Kemik kırıkları: Bir çalışmada, zayıf tiroid fonksiyonu olan kişilerde kalça kırığı riskinin %38, omurga
dışı kırık riskinin ise %20 daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Guatrojenik besin tüketiminde tiroid bezine iyot alımı zorlaşır, guatrojenler tiroid bezine iyodin girişini
önler. İyot molekülü eksikliğinde tiroid bezinden salgılanan T3 veT4 hormonları üretimi
gerçekleşemez. Beynimizin hipotalamus bölgesi bu durumdan dolayı uyarılır. Hipotalamus tiroid
hormonu yetersizliğini fark eder ve hipofizden TSH üretimini sağlar. TSH üretimi arttıkça Tiroid bezi
hormon üretimini arttırmak ister. Ancak guatrojenler iyodin alımını engellediğinden tiroid bezi
hormon üretemez, sadece büyüme gözlenir.

Vücuttaki düşük derecede guatrojen miktarı iyodin takviyesi kullanılarak etkisi ortadan kaldırılabilir.
Ancak yüksek dozdaki guatrojen miktarı için iyodin takviyesi etki etmez.

Guatrojenik besinler, kilo alımı ve hatta obez olma ihtimali bu bireylerde gözardı edilmemesi gereken
konulardandır. Gebe kadınlarda özellikle birinci trimester sürecinde tiroid hormon seviyesinin düşük
olması bebeğin beyin gelişim sürecini doğrudan etkiler ve fetal beyin gelişimi bozulur.

Besinlerdeki Guatrojen Türleri Nelerdir?

3 çeşit guatrojen vardır:

-Goitrinler

-Tiyosiyanatlar (kükürtlü siyanür)

-Flavanoidler

Goitrinler ve tiyosiyanatlar bitkiler hasara uğradığında yani kesildiğinde veya çiğnendiğinde ortaya
çıkar. Flavanoidler çeşitli yiyeceklerde doğal olarak bulunurlar. Kırmızı şarapta bulunan resveratrol ve
yeşil çayda bulunan kateşinler flavanoidlere örnektir. Antioksidan olarak da bilinen flavanoidlerin
bazıları bağırsak bakterileri aracılığıyla guatrojenlere dönüştürülebilir.

Guatrojen İçeren Besinler Nelerdir?

Sebzelerden;

Brokoli

Brüksel lahanası

Lahana

Çin lahanası

Karalahana

Yaban turpu

Alabaş

Rutabagas

Kolza tohumu
Hardal yeşilliği

Ispanak

Şalgam

Meyveler ve Nişastalı Bitkiler;

Mısır

Bambu sürgünleri

Keten tohumu

Lima fasulyesi

Darı

Şeftali

Yer Fıstığı

Armut

Çam fıstığı

Çilek

Tatlı patates

Soya Ürünleri;

Soya peyniri

Olgunlaşmamış soya fasulyesi

Tempeh

Soya sütü

Kimler guatrojenik besinlere duyarlıdır?

Guatrojenik besinlerin tüketimi konusunda dikkatli olması gereken kişiler şunlardır:

İyot eksikliği riski olanlar: Guatrojenler tiroiddeki iyot alımını azaltır. İyot eksikliği bulunan kişilerde,
guatrojenlerin sorunlara neden olma olasılığı daha yüksektir.

Tiroid problemi olanlar: Halihazırda tiroid problemi yaşayan hastalar için guatrojenler durumu daha
da kötüleştirecektir. Bu kişiler turpgil sebzeleri günde bir porsiyonla sınırlandırmalıdır.

Hamile ve emziren kadınlar: Hamile ve emziren kadınlar, ortalama bir yetişkinden yüzde 50 daha fazla
iyota ihtiyaç duyar. Bu da onları iyot eksikliğine karşı daha duyarlı hale getirir. Guatrojenler,
iyotun anne sütüne geçmesini engelleyebilir.
Guatrojenik besinlerin etkisi nasıl azaltılır?

Beslenme şeklini değiştirme

Çeşitli bitkisel gıdalar yemek, tükettiğiniz guatrojen miktarını sınırlamaya yardımcı olacaktır. Buna ek
olarak, yeterli miktarda vitamin ve mineral almanızı da sağlayacaktır.

Sebzeleri pişirmek

Sebzeleri çiğ yemeyin, pişirerek tüketin. Bu, guatrojenleri azaltarak miyozinaz enzimini parçalamaya
yardımcı olur.

Yeşil sebzeleri haşlamak

Ispanak ve lahana gibi sebzeleri taze yemeyi seviyorsanız, o zaman sebzeleri haşladıktan sonra
dondurucuya atın. Bu onların tiroid üzerindeki etkilerini sınırlar.

İyot ve selenyum alımını artırmak

Yeterli miktarda iyot ve selenyum almak, guatrojenlerin etkilerini sınırlar.

İyotun iki iyi besin kaynağı arasında yosun ve iyotlu tuz bulunur. Bir çay kaşığı iyotlu tuz, günlük iyot
ihtiyacını karşılayacaktır.

Fazla miktarda iyot tüketilmesi de tiroidi olumsuz etkileyebilir. Yeterli selenyum almak ise, tiroid
hastalıklarını önlemeye yardımcı olacaktır.

Guatrojenik Besinlerden Kaçınması Gereken Kişiler Kimlerdir?

İyodin eksikliği risk grubundakiler:

İyodin eksikliği riski taşıyan bireylerin guatrojenik besin tüketimi sonrası sorun yaşama ihtimali
oldukça yüksektir.

Tiroid rahatsızlıkları olanlar ve hipotiroid problemleri:

Bu gibi rahatsızlıkları olan bireylerde guatrojen hormon salgılanmasında olumsuz etki gösterebilir ve
durum iyice kötüleşebilir.

Hamile ve emziren kadınlar:

Gebelik sürecinde olan kadınlar ve emzirme sürecindeki kadınların iyodine duyduğu ihtiyaç normal
bireylere kıyasla oldukça fazladır. Bu gruptakiler guatrojenik besinler tükettiği zaman doğrudan
etkilenirler. Ayrıca guatrojen anne sütünde iyodinin bulunmasını engeller.
Guatrojenik Besinler Nelerdir? - Diyetisyen Ayşe Tuğba Şengel (aysetugbasengel.com)

Tiroid Az veya Çok Çalıştığında Neler Olur? – Prof. Dr. Gürkan YETKİN (gurkanyetkin.com)

Tiroid Nedir? Az Çalışması ve Çok Çalışması Belirtileri Nelerdir? (kadinloji.com)

Tiroid Hastalıkları ve Tiroid Nodülleri Belirtileri, Tanısı | Acıbadem (acibadem.com.tr)

Tiroid Bezi Hızlı Çalışırsa Ne Olur? Tiroid Bezi Çok Çalışırsa Nelere Sebep Olur, Hangi Organlara Zarar
Verir? - Sabah

Guatrojen Nedir? Guatrojenik Besinler Hangileridir? | Vegan Yemek Tarifleri

https://www.ensonhaber.com/ipucu/guatrojen-ned

Guatrojenik Besinler Nelerdir? (lezzet.com.tr)

Guatrojenik Besinler Nelerdir? Guatrojen Nedir? (diyetz.com)

Gıdalardaki Guatrojenler Zararlı mı? (healthline.com)