Në vitet 1991-1992, Shqipëria përjetoi ndryshime të mëdha politike dhe shoqërore.

Këto vitet ishin

periudha e tranzicionit nga një sistemi socialist drejt një sistemi pluralist dhe demokratik. Mund të
përdorni një skemë piramidale për të paraqitur këtë periudhë në Shqipëri. Në këtë skemë, mund të
përfshihen disa nga ngjarjet kryesore dhe zhvillimet politike dhe shoqërore të atij periudhe:

1. Nëntëvjeçari i Parë (1991-1992):

 Koha e Revolucionit: Fillimi i protestave dhe revolucionit të qytetarëve kundër regjimit

socialist të Enver Hoxhës.

 Formimi i Partive Politike: Shpërthimi i pluralizmit politik me formimin e partive politike

të para, përfshirë Partinë Demokratike dhe Partinë Socialiste.

 Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë: Deklarimi i pavarësisë më 28 nëntor 1912 dhe

periudha e fillimit të shtetit postkomunist.

2. Struktura e Qeverisë (1991-1992):

 Ndryshimet Në Qeveri: Formimi i qeverisë së re me ish-opozitarët duke zënë postet

kyçe në administratën publike.

 Zhvillimi i Zgjedhjeve: Mbajtja e zgjedhjeve të para pluraliste me fitoren e Partisë

Demokratike dhe ngushtimin e pushtetit të Partisë Socialiste.

3. Zhvillimi Ekonomik dhe Shoqëror (1991-1992):

 Tranzicioni Ekonomik: Përpjekjet për të kaluar nga një ekonomi e planifikuar socialiste
në një tregtare dhe kapitaliste.

 Ndryshimet Shoqërore: Ndalimi i censurës, liria e shprehjes dhe liberalizimi i tregut të

mediave.

4. Ngjarjet e Dhunshme dhe Krizat Sociale (1991-1992):

 Anarkia dhe Pasiguria: Pas shpërbërjes së strukturave të vjetra, Shqipëria përjetoi

periudhë të pasigurisë dhe tensioneve sociale.

 Krahinat Autonome: Përpjekjet për të krijuar krahina autonome, siç ishte ajo e Jugut të
Shqipërisë në vitin 1992.

5. Diplomacia Ndërkombëtare (1991-1992):

 Përcaktimi i Rolit Ndërkombëtar: Përpjekjet për të siguruar njohjen ndërkombëtare të

Shqipërisë së re demokratike.

 Ndihma Ndërkombëtare: Arritja e ndihmës ndërkombëtare për të mbështetur procesin

e tranzicionit dhe të rindërtimit ekonomik.

Ky është një shembull i thjeshtë i një skeme piramidale që mund të përdoret për të prezantuar zhvillimet
kryesore në Shqipëri gjatë vitit 1991-1992. Mund të shtoni detaje shtesë ose të ndryshoni strukturën e
skemës sipas nevojave dhe thellësisë së analizës që dëshironi të paraqisni
Në vitet 1991/1992, Shqipëria kaloi në një periudhë të turbullt pas rënies së regjimit komunist dhe
fillimit të tranzicionit drejt një sistemi pluralist. Në këtë kohë, shumë skema piramidale filluan të
operonin në Shqipëri, duke premtuar rendimente të larta financiare për investitorët. Këto skema ishin
një version i modifikuar i modeleve piramidale të shfrytëzuara në shumë vende të tjera.

Karakteristikat kryesore të këtyre skemave piramidale ishin:

1. Premtimet e larta të fitimeve: Kompanitë e këtyre skemave premtonin investitorëve

rendimente të jashtëzakonshme në një periudhë shumë të shkurtër kohore.

2. Mungesa e transparentësisë: Struktura e këtyre skemave ishte e pazgjidhur dhe e komplikuar.

Investitorët nuk kishin qasje të qartë në mënyrën se si kishte funksionuar shpërndarja e fondeve
apo investimet e tyre.

3. Mungesa e mbikëqyrjes zyrtare: Autoritetet shtetërore kishin një mungesë të dukshme të

mbikëqyrjes dhe rregullimit të këtyre skemave.

4. Nxitja e rekrutimit të mëtejshëm: Investitorët ekzistues ishin inkurajuar të rekrutonin më

shumë njerëz në skemë për të rritur fitimet e tyre.

5. Shfrytëzimi i pasigurisë ekonomike dhe mungesës së edukatës financiare: Pas periudhës së

tranzicionit, shumë njerëz ishin në kërkim të mundësive për të fituar para dhe nuk kishin njohuri
të mjaftueshme mbi rreziqet e investimeve.

Këto skema shpërthyen në vitin 1996-1997, duke shkaktuar një kolaps financiar në Shqipëri. Shumë
njerëz humbën pasurinë e tyre, dhe kjo situatë ka ndikuar në stabilitetin e vendit. Kjo periudhë është
njohur si kriza e skemave piramidale në Shqipëri. Pas kësaj krize, Qeveria shqiptare mori masa për të
rregulluar tregun financiar dhe parandaluar shfaqjen e skemave të ngjashme në të ardhmen.

Gjatë viteve 1996-97, Shqipëria u trondit nga rritja dramatike dhe kolapsi i disa skemave tëmëdha
financiare piramidale.Fenomeni i skemës piramidale në Shqipëri është i rëndësishëm sepse shkalla e saj
nëkrahasim me madhësinë e ekonomisë ishte e pashembullt dhe për shkak se pasojat politikedhe
shoqërore të kolapsit të skemave piramidale ishin të thella. Në kulmin e tyre, vleranominale e
detyrimeve të skemave piramidale arriti pothuajse gjysmën e PBB-së sëvendit. Shumë shqiptarë - rreth
dy të tretat e popullsisë - investuan në to. Kur skemat ushembën, pati një trazirë të papërmbajtur,
qeveria ra dhe vendi zbriti në anarki dhe një luftëtë afërt qytetare në të cilën u vranë rreth 2.000 njerëz.
Apeli i
gjerëi skemave të Shqipërisë mund t'i atribuohet disa faktorëve, duke përfshirë mosnjohja eshqiptarëve
me tregjet financiare; mangësitë e sistemit financiar formal të vendit, të cilatnxitën zhvillimin e një tregu
joformal dhe, brenda këtij tregu, të skemave piramidale; dhedështimet e qeverisjes.
Kur Shqipëria filloi tranzicionin nga planifikimi qendror në njëekonomi tregu, ishte vendi më i varfër dhe
më i izoluar dhe i prapambetur në Evropë . dheshumica dërrmuese e popullsisë së saj ishte e panjohur
me institucionet dhe praktikat etregut.

Si vepronin skemat
 Në një skemë piramidale tipike, një fond apo kompani tërheq investitorët duke u ofruaratyre kthime
shumë të larta; këto kthime u paguhen investitorëve të parë nga fondet e marranga ata që investojnë
më vonë. Skema është detyrimet e paaftësisë paguese që tejkalojnëasetet - që nga dita e hapjes për
biznes. Megjithatë, ajo lulëzon fillimisht, pasi lajmet në lidhjeme kthimet e larta përhapen dhe
investitorët janë tërhequr in Inkurajuar nga pagesa të larta,dhe në disa raste nga investimet vitrinë dhe
shpenzimet e shkujdesur nga operatorët, endemë shumë njerëz janë tërhequr në dhe skema
rritet derisa interesi dhe principali për shkak tëinvestitorëve të hershëm tejkalojnë paratë e paguara nga
investitorët e rinj. Për të tërhequrinvestitorë të rinj, një skemë mund të rrisë normat e interesit, por
pagesat më të mëdha tëinteresit së shpejti e detyrojnë atë për të rritur normat përsëri. Përfundimisht,
normat e lartafillojnë të ngjallin dyshime ose skema e gjen veten të paaftë për të bërë pagesa
tëinteresit. Kur investitorët përpiqen të marrin paratë e tyre, zbulojnë të vërtetën rreth skemës,humbja
e së cilës është e shpejtë dhe zakonisht shoqërohet me akte të vjedhjes sëdrejtpërdrejtë nga operatorët,
nëse ato nuk kapen së pari.Disa nga kompanitë shqiptare e përmbushin këtë përkufizim saktësisht: ato
ishin skema tëpastra piramidale, pa pasuri të vërteta. Raste të tjera janë më të paqarta. Disa nga më
tëmëdhenjtë e kompanive - në veçanti VEFA, Gjallica dhe Kamberi - kishin investime tëkonsiderueshme
reale. Ata besohej gjithashtu se ishin të angazhuar në aktivitete kriminale-duke përfshirë shkeljen e
sanksioneve të Kombeve të Bashkuara duke kontrabanduar mallranë ish-Jugosllavi- që mendohej të
ishin burimi i kthimeve të larta që ata paguanin. Dhe atakishin qenë në biznes për një kohë të gjatë, në
disa raste që nga viti 1992. Megjithatë, edhesikur të mos kishin qenë skemat piramidale që nga fillimi, në
një moment, ndoshta në fillimtë vitit 1996, këto kompani gjithashtu u bënë skema piramidale. Kur ata u
rrëzuan, ishte eqartë se detyrimet e tyre masivisht tejkaluan pasuritë e tyre.

Në fillim të viteve 1990, Shqipëria pësoi transformime të mëdha politike dhe shoqërore. Në vitin 1991, u
shpallën zgjedhjet e para pluraliste dhe u krijua një qeveri e re me kryeministër Sali Berisha. Kjo
periudhë karakterizohet nga tranzicioni nga një sistem totalitar socialist drejt një sistemi demokratik
pluralist.

Në këtë kohë, Shqipëria ndodhej në një situatë të vështirë ekonomike dhe sociale. Ishte periudhë e
pasigurisë, ku shqiptarët ballafaqoheshin me sfida të mëdha tranzicioni.

Ndër ngjarjet e rëndësishme në atë kohë ishin shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë nga Jugosllavia më 7
mars 1992 dhe formimi i njësisë monetare me lëkun shqiptar. Gjithashtu, në këtë kohë filluan të lindin
partitë politike të ndryshme dhe u zhvilluan debatet politike.

Mund të theksojmë se ky ishte një periudhë e vështirë për shqiptarët, pasi shoqëria ishte duke kaluar
nga një sistem i plotë socialist në një sistem demokratik, dhe ekonomia ishte në një gjendje shumë të
dobët. Këto ndryshime shpesh shoqëroheshin me pasiguri dhe sfida, por gjithashtu shikonin një hap
drejt lirive dhe demokracisë, duke shpërfaqur dëshirën e popullit shqiptar për ndryshim

Në vitet 1991 dhe 1992, Shqipëria kaloi një periudhë të rëndësishme tranzicioni politik
dhe shoqëror. Pas shpalljes së pavarësisë në vitin 1912 dhe një periudhe të gjatë të
sundimit komunist nën Enver Hoxhën, Shqipëria filloi një fazë të re në historinë e saj pas
rrëzimit të regjimit komunist në vitin 1992.

Në fillim të vitit 1991, ndodhi një zhvillim i rëndësishëm me shpalljen e një forme të re të
shtetit. Në shkurt të vitit 1991, Kuvendi Popullor miratoi një amendament në Kushtetutë
që shpalli formën e re parlamentare dhe pluraliste të qeverisjes. Ky ishte një hap i
rëndësishëm drejt pluralizmit politik dhe demokracisë. Në këtë kohë, u krijua një
koalicion opozitar i quajtur "Lëvizja Demokratike". Në mars të vitit 1992, u mbajtën
zgjedhjet e para parlamentare me shumicë, ku Lëvizja Demokratike fitoi shumicën e
vendeve në Kuvend.

Më 22 mars 1992, në bazë të rezultateve të zgjedhjeve, u krijua qeveria e parë

demokratike nën kryeministrin e parë të përzgjedhur nga Lëvizja Demokratike, Sali
Berisha. Kjo ishte një ndryshim i madh në sistemin politik dhe shoqëror të Shqipërisë.
Gjatë kësaj periudhe, u bënë përpjekje për hapjen e ekonomisë dhe shembulli më i
njohur është privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore.

Megjithatë, ky proces i tranzicionit u shoqërua me sfida dhe pasiguri të shumta.

Shqipëria përballet me vështirësi në ruajtjen e rendit dhe sigurisë, dhe ekonomia ishte
në gjendje të pamjaftueshme. Situata u komplikua më tej me prishjen e piramidave
financiare në vitin 1997, duke shkaktuar një krizë të thellë ekonomike dhe politike.

Piramidat financiare ishin shpërndarësit e një lloji sheme piramidale që premtonte fitime
të larta. Shumë qytetarë shqiptarë investuan paratë e tyre në këto skema, duke
shpresuar për fitime të shpejta. Megjithatë, shuma e madhe e parave e investuar në këto
skema nuk ishte e mbulueshme, dhe kur disa prej tyre filluan të shpallen falimentim,
shkaktoi një panik masiv, tubime dhe protesta në të gjithë vendin.

Në përfundim, periudha e vitit 1991-1992 ishte një kohë e rëndësishme për Shqipërinë,
me ndryshimet e shumta në fushën politike dhe ekonomike. Tranzicioni ishte i vështirë
dhe u shoqërua me sfida të mëdha dhe pasiguri, përfshirë edhe ngjarjet e shpërthimit të
piramidave financiare në vitin 1997.

Në vitin 1996 dhe 1997, Shqipëria u përball me një fenomen të quajtur "skemat
piramidale," një lloj shpërndarjeje financiare që premtonte renditje të larta të fitimeve
për investitorët. Këto skema ishin shpesh të paligjshme dhe nuk kishin bazë të
qëndrueshme financiare. Disa nga skemat më të njohura ishin:
1. Gjallica: Skema e Gjalicës ishte një nga më të mëdhatë dhe më të njohurat në
Shqipëri. Ajo u themelua nga Saimir Gjallica dhe ofronte premtim të lartë të fitimeve për
investitorët. Pas shpërthimit të skemës, Gjallica shpalli falimentim në prill të vitit 1997.
2. VEFA: Kompania VEFA ishte një nga organizatat më të mëdha të përfshira në
skema piramidale. Ajo kishte një gamë të gjerë biznesesh, duke përfshirë ndërtim,
industrinë e mjelrave dhe tregtinë. Pas krizës së vitit 1997, VEFA shpalli falimentim dhe
shumë investitorë humbën paratë e tyre.
3. Populli: Skema Populli ishte një tjetër shembull i një sheme piramidale në
Shqipëri. Ajo ishte e njohur për reklamat e saj të frekuentuara në media dhe premtimet
e larta të fitimeve. Edhe kjo skemë përfundoi në falimentim dhe humbje masive për
investitorët.

Këto skema piramidale janë shpallur si shpërdarëse, pasi nuk kishin një bazë të
qëndrueshme financiare dhe funksiononin në bazë të rritjes së numrit të investitorëve.
Kur nuk ishin më të afta të paguanin fitimet e premtuara, shpërtheu një krizë financiare
në vitin 1997, duke shkaktuar pasiguri të mëdha, protesta dhe ndërhyrje nga komuniteti
ndërkombëtar.

Ky periudhë ishte një nga kohërat më të vështira në historinë e Shqipërisë dhe ka lënë
pasoja të mëdha në shoqëri dhe ekonomi. Pas kësaj periudhe, u bënë përpjekje për të
rindërtuar ekonominë dhe institucionet e vendit në drejtimin e një rrugëtimi më të
qëndrueshëm dhe demokratik.

Qekjo eshte me e mire

https://dosja.al/si-linden-firmat-
piramidale-ne-shqiperi
Gjatë viteve 1996-97, Shqipëria u trondit nga rritja dramatike dhe kolapsi i disa skemave
tëmëdha financiare piramidale.Fenomeni i skemës piramidale në Shqipëri është i rëndësishëm
sepse shkalla e saj nëkrahasim me madhësinë e ekonomisë ishte e pashembullt dhe për shkak se
pasojat politikedhe shoqërore të kolapsit të skemave piramidale ishin të thella. Në kulmin e tyre,
vleranominale e detyrimeve të skemave piramidale arriti pothuajse gjysmën e PBB-së sëvendit.
Shumë shqiptarë - rreth dy të tretat e popullsisë - investuan në to. Kur skemat ushembën, pati një
trazirë të papërmbajtur, qeveria ra dhe vendi zbriti në anarki dhe një luftëtë afërt qytetare në të
cilën u vranë rreth 2.000 njerëz. Apeli i gjerëi skemave të Shqipërisë mund t'i atribuohet disa
faktorëve, duke përfshirë mosnjohja eshqiptarëve me tregjet financiare; mangësitë e sistemit
financiar formal të vendit, të cilatnxitën zhvillimin e një tregu joformal dhe, brenda këtij tregu, të
skemave piramidale; dhedështimet e qeverisjes. Kur Shqipëria filloi tranzicionin nga planifikimi
qendror në njëekonomi tregu, ishte vendi më i varfër dhe më i izoluar dhe i prapambetur në
Evropë . dheshumica dërrmuese e popullsisë së saj ishte e panjohur me institucionet dhe
praktikat etregut.
Si vepronin skemat
Në një skemë piramidale tipike, një fond apo kompani tërheq investitorët duke u ofruaratyre
kthime shumë të larta; këto kthime u paguhen investitorëve të parë nga fondet e marranga ata që
investojnë më vonë. Skema është detyrimet e paaftësisë paguese që tejkalojnëasetet - që nga dita
e hapjes për biznes. Megjithatë, ajo lulëzon fillimisht, pasi lajmet në lidhjeme kthimet e larta
përhapen dhe investitorët janë tërhequr in Inkurajuar nga pagesa të larta,dhe në disa raste nga
investimet vitrinë dhe shpenzimet e shkujdesur nga operatorët, endemë shumë njerëz janë
tërhequr në dhe skema rritet derisa interesi dhe principali për shkak tëinvestitorëve të hershëm
tejkalojnë paratë e paguara nga investitorët e rinj. Për të tërhequrinvestitorë të rinj, një skemë
mund të rrisë normat e interesit, por pagesat më të mëdha tëinteresit së shpejti e detyrojnë atë për
të rritur normat përsëri. Përfundimisht, normat e lartafillojnë të ngjallin dyshime ose skema e
gjen veten të paaftë për të bërë pagesa tëinteresit. Kur investitorët përpiqen të marrin paratë e
tyre, zbulojnë të vërtetën rreth skemës,humbja e së cilës është e shpejtë dhe zakonisht shoqërohet
me akte të vjedhjes sëdrejtpërdrejtë nga operatorët, nëse ato nuk kapen së pari.Disa nga
kompanitë shqiptare e përmbushin këtë përkufizim saktësisht: ato ishin skema tëpastra
piramidale, pa pasuri të vërteta. Raste të tjera janë më të paqarta. Disa nga më tëmëdhenjtë e
kompanive - në veçanti VEFA, Gjallica dhe Kamberi - kishin investime tëkonsiderueshme reale.
Ata besohej gjithashtu se ishin të angazhuar në aktivitete kriminale-duke përfshirë shkeljen e
sanksioneve të Kombeve të Bashkuara duke kontrabanduar mallranë ish-Jugosllavi- që mendohej
të ishin burimi i kthimeve të larta që ata paguanin. Dhe atakishin qenë në biznes për një kohë të
gjatë, në disa raste që nga viti 1992. Megjithatë, edhesikur të mos kishin qenë skemat piramidale
që nga fillimi, në një moment, ndoshta në fillimtë vitit 1996, këto kompani gjithashtu u bënë
skema piramidale. Kur ata u rrëzuan, ishte eqartë se detyrimet e tyre masivisht tejkaluan pasuritë
e tyre.

Disa nga këto efekte janë vërejtur në Shqipëri, por duket se kanë qenë të kufizuara dhe
kanë jetë të shkurtër.
Ndonëse llogaria rrjedhëse e bilancit të pagesave (duke përjashtuartransferet zyrtare) u
përkeqësua me rreth 2 për qind të PBB-së në vitin 1996, në 9.1 për qindtë PBB-së, për shkak të
rritjes prej 35 për qind të importeve, ky bum i konsumit nuk duket të jetë faktori kryesor nxitjen
e inflacionit. Ndikimi i rritjes së skemave në prodhim, i cili u rritme gati të njëjtin ritëm - 9 për
qind - në 1996 si në tre vitet e mëparshme, është gjithashtu ipaqartë.Rënia e skemave duket se ka
patur një ndikim të madh afatshkurtër ekonomik, por efektetmë të dëmshme vinin nga
çrregullimi civil që precipitonte. Prodhimi ra me rreth 7 për qindnë vitin 1997, me pjesën më të
madhe të rënies që ishte për shkak të ndërprerjeve nëprodhim gjatë çrregullimit civil. Rritja e
normës së inflacionit në më shumë se 40 për qind nëvitin 1997 mund t'i atribuohet pothuajse
tërësisht zhvlerësimit të lekut dhe rritjes së mprehtëtë deficitit fiskal të shkaktuar nga humbja e të
ardhurave të qeverisë gjatë periudhës sëçrregullimit civil. Importet e regjistruara ranë me mbi 25
për qind, duke reflektuar jo vetëmhumbjen e kursimeve, por edhe ndërprerjet në tregti dhe
kontrabandën në rritje. Fluksethyrëse të kapitalit ranë por nuk u kthyen në daljet neto.Efektet
afatgjata të fenomenit të skemës piramidale kanë të ngjarë të jenë të kufizuara, dukereflektuar jo
vetëm elasticitetin e ekonomisë shqiptare, por gjithashtu - dhe, ndoshta, më tërëndësishme -
përpjekjet e qeverisë për rregullimin dhe refuzimin e saj për të
shpëtuardepozituesit. Çmimet dhe pagat janë jashtëzakonisht fleksibile në Shqipëri ; Si rezultat,q
everia ishte në gjendje të ulë ndjeshëm pagat e sektorit publik në vitin 1997 (duke lënëpagat
nominale të pandryshuara) dhe ekonomia nuk pësoi humbje të konkurrencës kurvlerësoi lekët.
Gatishmëria e qeverisë së re për të trajtuar deficitin e buxhetit dhe për tëndërmarrë reforma
strukturore të vonuara ishte gjithashtu vendimtare. Megjithatë, efektetsociale ishin të
thella. Përveç humbjes së jetës, mijëra njerëz janë varfëruar ose ngainvestimet e tyre të
parëndësishme në skemat piramidale ose nga shkatërrimi i pronës sëtyre në dhunën pasuese. Më
pak e prekshme, por edhe e rëndësishme, janë efektet në besimin në Shqipëri .
Resilienca e popullit shqiptar është e konsiderueshme dhe ështëtestuar më shumë në të kaluarën.
Por fenomeni i skemave piramidale ishte një pengesë ekthjellët.
Privatizimi në Shqipëri
Procesi i reformës ekonomike filloi në Korrik 1992, kur programi i Qeverisë umbështet nga
marrëveshja "Stand By" me Fondin Monetar Ndërkombëtar.
Objektivat kryesorë ishin:
Stabiliteti makroekonomik:
i cili synonte reduktimin e defiçitit buxhetor,kontrollin e inflacionit dhe liberalizimin e
çmimeve. b.
Ristrukturimi i sektorit shtetëror,
përmes eliminimit të subvencionevenga shteti, nxitjen dhe zhvillimi i konkurrencës së lirë dhe
riorganizimit esektorit publik, përfshirë sistemin bankar.
c.
Privatizimi i ekonomisë
, i cili u konceptua si një transferim i të drejtave nga sektori shtetërore nësektorin jo-shtetëror
duke synuar rritjen e standartit të jetesës nëpërmjet eleminimit të joefikasitetittë shtetit

Gjatë viteve 1996-97, Shqipëria u trondit nga rritja dramatike dhe kolapsi i disa skemave
tëmëdha financiare piramidale.Fenomeni i skemës piramidale në Shqipëri është i rëndësishëm
sepse shkalla e saj nëkrahasim me madhësinë e ekonomisë ishte e pashembullt dhe për shkak se
pasojat politikedhe shoqërore të kolapsit të skemave piramidale ishin të thella. Në kulmin e tyre,
vleranominale e detyrimeve të skemave piramidale arriti pothuajse gjysmën e PBB-së sëvendit.
Shumë shqiptarë - rreth dy të tretat e popullsisë - investuan në to. Kur skemat ushembën, pati një
trazirë të papërmbajtur, qeveria ra dhe vendi zbriti në anarki dhe një luftëtë afërt qytetare në të
cilën u vranë rreth 2.000 njerëz. Apeli i gjerëi skemave të Shqipërisë mund t'i atribuohet disa
faktorëve, duke përfshirë mosnjohja eshqiptarëve me tregjet financiare; mangësitë e sistemit
financiar formal të vendit, të cilatnxitën zhvillimin e një tregu joformal dhe, brenda këtij tregu, të
skemave piramidale; dhedështimet e qeverisjes. Kur Shqipëria filloi tranzicionin nga planifikimi
qendror në njëekonomi tregu, ishte vendi më i varfër dhe më i izoluar dhe i prapambetur në
Evropë . dheshumica dërrmuese e popullsisë së saj ishte e panjohur me institucionet dhe
praktikat etregut.
Si vepronin skemat
Në një skemë piramidale tipike, një fond apo kompani tërheq investitorët duke u ofruaratyre
kthime shumë të larta; këto kthime u paguhen investitorëve të parë nga fondet e marranga ata që
investojnë më vonë. Skema është detyrimet e paaftësisë paguese që tejkalojnëasetet - që nga dita
e hapjes për biznes. Megjithatë, ajo lulëzon fillimisht, pasi lajmet në lidhjeme kthimet e larta
përhapen dhe investitorët janë tërhequr in Inkurajuar nga pagesa të larta,dhe në disa raste nga
investimet vitrinë dhe shpenzimet e shkujdesur nga operatorët, endemë shumë njerëz janë
tërhequr në dhe skema rritet derisa interesi dhe principali për shkak tëinvestitorëve të hershëm
tejkalojnë paratë e paguara nga investitorët e rinj. Për të tërhequrinvestitorë të rinj, një skemë
mund të rrisë normat e interesit, por pagesat më të mëdha tëinteresit së shpejti e detyrojnë atë për
të rritur normat përsëri. Përfundimisht, normat e lartafillojnë të ngjallin dyshime ose skema e
gjen veten të paaftë për të bërë pagesa tëinteresit. Kur investitorët përpiqen të marrin paratë e
tyre, zbulojnë të vërtetën rreth skemës,humbja e së cilës është e shpejtë dhe zakonisht shoqërohet
me akte të vjedhjes sëdrejtpërdrejtë nga operatorët, nëse ato nuk kapen së pari.Disa nga
kompanitë shqiptare e përmbushin këtë përkufizim saktësisht: ato ishin skema tëpastra
piramidale, pa pasuri të vërteta. Raste të tjera janë më të paqarta. Disa nga më tëmëdhenjtë e
kompanive - në veçanti VEFA, Gjallica dhe Kamberi - kishin investime tëkonsiderueshme reale.
Ata besohej gjithashtu se ishin të angazhuar në aktivitete kriminale-duke përfshirë shkeljen e
sanksioneve të Kombeve të Bashkuara duke kontrabanduar mallranë ish-Jugosllavi- që mendohej
të ishin burimi i kthimeve të larta që ata paguanin. Dhe atakishin qenë në biznes për një kohë të
gjatë, në disa raste që nga viti 1992. Megjithatë, edhesikur të mos kishin qenë skemat piramidale
që nga fillimi, në një moment, ndoshta në fillimtë vitit 1996, këto kompani gjithashtu u bënë
skema piramidale. Kur ata u rrëzuan, ishte eqartë se detyrimet e tyre masivisht tejkaluan pasuritë
e tyre

Efekti në ekonomi
Pak studime janë bërë për efektin makroekonomik të skemave piramidale në shkallën eatyre në
Shqipëri , të cilat, për fat të mirë, janë jashtëzakonisht të rralla. Analogjia më e afërtpër skemat e
tilla është flluskë e pasurive, ndikimi ekonomik i të cilit është për shkak tëndryshimeve në
pasurinë e perceptuar.