Professional Documents
Culture Documents
12.hafta - 211223 - YAĞLAMA - Turboşarj - Sistemleri
12.hafta - 211223 - YAĞLAMA - Turboşarj - Sistemleri
2023
OTOMOTİV MEKATRONİĞİ
(Motor Sistemleri)
YAĞLAMA SİSTEMLERİ
AŞIRI DOLDURMA
SİSTEMLERİ
(turboşarj, süperşarj)
https://automotivepapers.wordpress.com/2019/11/20/internal-combustion-engine-lubrication-system/
https://www.technofunc.com/index.php/domain-knowledge/automotive-
industry/item/history-of-automotive-industry
https://www.otomobilrehberim.com/2017/11/yag-
gostergesi-neden-dusuk-yag-basinci-gosteriri.html
https://www.bagdatlilaroto.com/index.php?route=product/product
&manufacturer_id=107&product_id=487&sort=p.price&order=DESC
https://www.quora.com/How-exactly-is-air-compressed-in-a-turbo-charger-Is-there-a-compressor-present-
as-the-part-of-the-turbo-system
21.12.2023
Yağlama sistemleri
Birbiriyle temastaki yüzeyler değişik yönlerde hareket ettirildiklerinde, bu
harekete zıt yönde ve sürtünme olarak adlandırılan bir kuvvet oluşur.
Sürtünme, yüzeylerin düzgünlükleri ve iki yüzey tarafından taşınan yük
YAĞLAMA SİSTEMLERİ de dahil olmak üzere birçok faktörün etkisindedir.
Sürtünme ve aşınmayı azaltmak üzere kayan yüzeyler arasına
yerleştirilen maddelere yağlama yağı denmektedir.
Yağlama yağının kullanım amaçları:
■ Kolay ilk hareket sağlamak
3
21.12.2023
4
21.12.2023
5
21.12.2023
Motor yağları
Motorun sağlıklı çalışması ve ömrü açısından, yağın düzenli aralıklarla
değiştirilmesi ve uygun yağ seviyesinin korunması hayati önemdedir.
https://www.youtube.com/watch?v=9lse1SfDq7M
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=eFe43SnBlMI
6
Aşırı doldurma (süperşarj)
Nedir?
Nasıl çalışır?
Nerelerde kullanılır?
Problemler ve çözümler
Aşırı doldurma
(Süperşarj)
Tarihçe Tarihçe…
1885 ve 1896’da Gottlieb Daimler ve 1938 yılında “Swiss Machine Works
Rudolf Diesel emme havasını Sauer” tarafından ilk ticari Diesel
önceden sıkıştırma konusunda kamyon uygulaması yapıldı.
deneyler yaptı. 1962 türboşarjörlerin binek
1902 yılında Louis Renault “Bir fan otomobiller için ilk üretim uygulaması:
veya kompresörle içten yanmalı Chevrolet Monza Corvair ve
motor silindirine giren gazların Oldsmobile Jetfire
basıncının artırılması …” aygıtının
patentini aldı
1905’te İsviçre’li mühendis Albert
Büchi “Egzoz gazları tarafından
döndürülen santrifüj kompresör ve
türbin” patentini aldı. 1925’te gücü %
40 kadar artıran ilk egzoz
türboşarjörünü yaptı.
Tarihçe… Tarihçe…
1970’ler – ilk petrol krizleri ve giderek sıkılaşan hava emisyon
Porsche’un
standardları, daha yüksek güç yoğunluğu ve daha fazla hava kullanımını
gündeme getirdi. Sonuç -> hemen hemen tüm ticari taşıt motorları değişken
türboşarjlı hale geldi. türbin
1978 yılında Mercedes-Benz 300 SD modeliyle ilk türboşarjlı Diesel geometrisi
binek otomobili üretti. Onu 1981’de VW Golf Turbodiesel izledi.
1994 yılında VW, TDI Diesel motorunda değişken geometrili turbo
uygulamasıyla Diesel motorunun yük değişim cevabını önemli ölçüde
geliştirdi.
7
Teori Aşırı doldurma (Süperşarj)
Güç temel olarak üç faktörün etkisindedir: “Zorlanmış hava” sistemleri
1. Hava yoğunluğu → sıkıştırma Daha fazla hava daha fazla yakıt
2. Süpürme hacmi aynı süpürme hacminden daha fazla
3. Motor hızı güç
Silindire her çevrimde alınan dolgu miktarının artırılması, daha fazla
yakıtın yakılmasına izin vererek, pratik anlamda motordan daha fazla
güç alınmasını sağlamaktadır. Yüksek hacimsel verim ηv > 1
Güç artışı motordaki dayanım, sıcaklık ve yağlama sınırları ile sınırlıdır.
Sıkıştırılmış hava
Süperşarj (mekanik)
Ortam havası
Türboşarj
10
8
Süperşarj ve türboşarj Süperşarj…
Süperşarjörler, motordan direkt hareket alabildikleri gibi, bir egzoz Süperşarjörün döndürülmesi
türbini ile de döndürülebilirler.
“Süperşarjör” terimi daha çok mekanik süperşarjörler için kullanılır.
Egzoz türbini ile döndürülen süperşarjörlere “türboşarjör” denir.
Süperşarj… Süperşarj…
Supercharged Toyota Landcruiser 4.7 Liter V8
Süperşarj… Süperşarj…
Kompresörler genel olarak iki tiptir:
Pozitif yer değiştirmeli kompresörler (ör. roots blowerler) (Değişik
hızlarda yüksek tork istenen motorlara uygundur. Çünkü bu tipte,
basınç ve kapasite karakteristikleri hızla birlikte pek değişmez.)
Dinamik (ör. santrifüj) kompresörler (Küçük boyutlu, hafif ve yüksek
kapasiteli olduklarından, daha çok havacılıkta ve otomotiv alanında
kullanılırlar.)
9
Pozitif yer değiştirmeli kompresörler Pozitif yer değiştirmeli kompresörler…
Genellikle krankın döndürdüğü pistonlu Düşük hız veya yüksek basınç
kompresör Anında cevap için uygundur.
Hava yüksek mekanik kayıplarla akar. “Drag yarışçı”larda kullanılır.
Düşük devirlerde kullanılabilir. Ara soğutma (intercooler) olabilir veya
olmayabilir.
En popüler olanı roots tipidir.
20
10
Santrifüj kompresörler Türboşarj sistemi
Verim hızla linear olmayan biçimde artar. Sistemin temel
elemanları:
Santrifüj kompresörlerin en popüler olanı “Paxton” dur.
Egzoz manifoldu
Emme manifoldu
Türboşarjör
Türbin
Ara mil
Kompresör
Değişken geometri
türbinli Borg-Warner
türboşarjör
28
30
11
Türboşarj sistemi… Pulse tipi türboşarjörlü çevrim
Pulse tipi türboşarjörlü çevrim, P 3 4 T
karma çevrimdeki genişleme 4
işleminin 5 noktasında P=c
bitirilmeyerek, egzoz türbininde 3
2 v=c
6 noktasına kadar 2 5
sürdürülmesi, 6 ile 0 noktaları v=c 6
5 1
arasında sabit basınçta ısı 0
6
atılması ve 0 ile 1 arasında da 1 0
türboşarjörün kompresöründe V S
izentropik sıkıştırılması ek
işlemlerinden meydana
gelmektedir.
12
Pulse tipi türboşarjörlü çevrim… Pulse tipi türboşarjörlü çevrim…
Pulse tipi türboşarjörlerde egzoz Çoğu dört zamalı motorlarda kullanılan
boruları birbirinden ayrılarak egzoz büyük pulse tipi türboşarjör sistemlerinde,
olaylarının birbirine karışmaması oluşan titreşimleri sönümlemek üzere,
sağlanmaktadır. türbin kanatçıkları arasında bağlama teli
kullanılmaktadır.
40
13
Sabit basınç tipi türboşarjörlü çevrim… Problem 2
P 3 T
q St = qRkarma olduğundan, yerine 4 1. problemdeki motora basınç oranı 2 olan sabit basınç tipi bir
yazılırsa 4
türboşarjör eklenirse verim ne kadar artar?
P=c
3
1 1 ( λpk –1 2 v=c
qRt = qS 2 56
Lsc
k–1 k–1
Ls λ –1 + kλ(p –1) 1
v=c
7
5
6 0
1 7
Isıl verim 0
V S
|q |
η t = 1– R
qs
olduğundan, q Rt = q R olarak yerine yazılırsa, q S ler birbirini götürür ve
1 λpk –1
η t = 1–
s tot k–1 Lλ –1+ kλ(p –1)
14
İki türbo Türboşarjörler – güç ve verim
Ford 351 Windsor twin turbochargers Diesel daha verimli
SI – Daha fazla güç/ağırlık oranı
50
Türboşarjörler… Türboşarjörler…
Fazlalık çıkış (wastegate) valfi Akış azaltma (blow off) valfi (BOV)
Gaz kısıldığında emme basıncını düşürür. Emme tarafı wastegatei
gibidir.
15
Bypass veya yönlendirme (diverter) valfi Türboşarjörler…
Basınçlı havayı tekrar Akışkan yatak: Kompresör milini ince bir yağ filmiyle destekler, mili serin
kompresörün girişine tutar ve sürtünmeyi azaltır.
göndererek net hava akışının Garrett Bearing Cartridge Garrett uses an integrated dual ball bearing
sabit kalmasını ve türbinin daha cartridge (Figure) which contains an angular-contact ball bearing at each
yavaş biçimde yavaşlamasını end, providing a huge bi-directional thrust capacity, and which adds
ve hava akış sensörünün uygun bending stiffness to the shaft system, helping to prevent critical speed
biçimde çalışmasını sağlar. issues.
60
16
Ara soğutucu (intercooler)… Ara soğutucu (intercooler)
Otomobillerde Kamyonlarda
17
Ağır iş makinelerinde Jeneratörlerde
68
Deniz taşıtlarında
SON
70
18