Yağ ve YağlamaTeknikleri

GENEL BİLGİLER

YağlamanınHam Petrolden Baz Yağın Elde edilmesi

Atmosferik
distilasyon

Ham petrol Ham petrol

Gazlar ––
Benzinler ––
Kerosen Damıtıklar –– Vakum
distilasyon
Gaz yağı ––
Fuel oil (ağır)

–– Gaz yağ
Rafinerizasyon Spindle oil
Machine oil
Cylinder oil
–– Artıklar

Baz yağ
GENEL BİLGİLER

Yağlamanın Tanımı

 Birbirine karşı çalışan iki yüzey(cisim) arasına konulduğunda sürütünme ,

aşınma veya ısınma olgularından en az birisinin düşürülmesi için yapılan
işleme yağlama ; kullanılan maddeye de yağ denilir.
 Yağlamada, metal yüzeylerin birbiri ile olan temasları ortadan kalkar ve
elemanlar, yağ filmleri üzerinde kismen veya tamamen hareket ederler.
 Sonuç olarak herhangibir harekette dikkat edilmesi gereken en önemli
husus sürtünmedir.
GENEL BİLGİLER
Yağlamanın Tanımı

YAĞLAMA OLMADAN SÜRTÜNME

YAĞLANMAMIŞ BASINÇ İLE
METAL YÜZEYLER YAKLAŞMA VE YIKIM VE BOZULMA
HAREKET

SÜRTÜNME VE ANİ ARIZA!!!

ENERJİ KAYBI
GENEL BİLGİLER

Yağlamanın Tanımı
YAĞLAMAK: “YÜZEYLERİ KAYGANLAŞTIRIR”

YAĞLANMIŞ METAL YÜZEYLER BASINÇ VE HAREKET

YAĞ FİLMİ YÜZEYLERİN

TEMASINI ENGELLER

SONUÇ OLARAK YAĞLAMANIN AMACI BİRBİRİNE GÖRE BAĞLI HAREKET EDEN

CİSİMLER ARASINDAKI SÜRTÜNMEYİ, AŞINMAYI VE ISI OLUŞUMUNU DÜŞÜRMEKTİR.
GENEL BİLGİLER

Yağlama Prensipleri

Langmuir teorisine göre; yağlayıcılar kürcikler halinde parçacıklardan

müteşekkildir. Bu parçacıkların bir kısmı,metal yüzeyleri ile direkt olarak
olarak temastadırki burda meydana gelen çekmeye adhezyon kuvveti
denir.Parcacıkların bir kısmı ise birbirleri ile temastadır.bu kürecikleri bir
arada tutan kuvvete de kohezyon kuvveti denilir.
Adhezyon:
Bir maddenin diğer bir maddeyi çekme kuvvetidir. Bu kuvvet
sıvı cisimlerde katı cisimlere nazaran daha fazladır.

Kohezyon:
Bir maddeyi teşkil eden parcacıkları bir arada tutan kuvvettir.
Bu kuvvet, katı cisimlerde sıvılara nazaran daha fazladır.

Diğer bir deyimle yağlayıcılar kohezyon ve adhezyon nitelikleri ile yüzeyler

arasında bir yağ filmi teşkil eder ve sürtünmeyi azaltarak ’’yağlama’’
görevlerini yaparlar.Herhangibir harekette dikat edilmesi gereken en önemli
husus sürtünmedir.
GENEL BİLGİLER

Sürtünme:
Sürtünme,hareket halinde olan veya hareket ettirilmek istenilen bir cismin
hareket yönünün aksi yönünde gelişme gösteren bir kuvvet olarak tarif
edilir. Bir hareket ancak bu kuvvetin yenilmesi ile mümkün olabilr. Bir
cismin hareketine mani olan kuvvete ‘‘sürtünme direnci’’ denir ve
(sürtünme katsayısı)  ile ifade

Sürtünme katsayısı () = Hareket temin eden kuvvetin (F) yükün bu kuvvete
dikey komponentine (Wn) oranıdır. Yani ;
=F/Wn
Bir başka deyişle bir cismi hareket ettirmemiz için gereken güç iki
cisim arasındaki basma kuvveti ile sürtünme katsayısının
çarpımına eşittir. Dolayısı ile sürtünme katsayısı ne kadar düşük
olursa harcayacağımız güçte okadar düşük olacaktır.
GENEL BİLGİLER

Sürtünme:

Başlica iki cins sürtünme vardır,

1-Kuru sürtünme (Solid Firiction):
Bu sürtünmeyi iki kısımda incelemek mümkündür.
A-İki düz yüzeyin birbiri üzerine hareketi; Bu harekette meydana gelebilecek
sürtünme için iki yüzeyin bütün temas alanları mevcuttur.
B-İki düz yüzeyin bilya veya yuvarlak yüzeyler üzerindeki hareketi; Bu
harekette temas alanı azalır.
2-Sıvı Sürtünme (Fluid Firiction):
Bu sürtünmeyide iki kısımda incelemek mümkündür
A-Kalın film (Hidrodinamik yağlama); Metal elemanlar arasındaki yağ filminin
kalınlığı 6000 angstrom’dan fazla ise ( 0,0001mm ) bu tip yağlamaya kalın
film yağlaması denir. Bu elemanlar arasında temas olmayacağı için aşınma
söz konusu değildir.
B- İnce film (Hidrostatik yağlama); Filminin kalınlığı 6000 angstrom’dan azdır.
BuradaHidro dinamik yağlama kanunları uygulanmaz.
GENEL BİLGİLER

Sürtünme katayısı:

Sürtünme katsaysı sürtünen yüzeylerinin pürüzlülüğüne, bağıl harekete ve en

önemlisi aradaki yağlayıcının fiziksel ve kimyasakl durumuna bağlıdır.
Belirli bir kalınlığa kadar Yağ filminin kalınlığı arttıkça sürtünme katsayısı düşer.

Steel

Yağsız :
Steel
Sürtünme katsayısı = 0.15
Steel

Yetersiz yağlama :
Steel
Sürtünme katsayısı = 0.02

Steel

Steel
Tam yağlama :
Sürtünme katsayısı = 0.0001
GENEL BİLGİLER

Sürtünme katayısı:
Sürtünme durumu Sür.Kat. ()
Akışkan sürtünmesi 0.001 - 0.005
Düner cisim sürtünmesi
Yuvarlak 0.002
Silindirik 0.004
Kayma sürtünmesi
Kesikli film oluşumu 0.02 - 0.08
Sınır oluşumu 0.08 - 0.10
Kuru 0.15 - 0.40
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

VİSKOSİTE:

Viskosite; akışkanın akmaya karşı gösterdiği direnç olup,

akışkanların en önemli berlirgin özelliklerinden biridir.
Yağlamanın her safhasında viskosite, tüketici için en önce
dikkate alınan çok önemlibir faktördür.
Örnek olarak Viskosite kayar iki yatak arasındaki sürünme
katsayısını ve yağ filmi kalınlığı belirleyen en önemli
faktördür.

Aynı koşullar altında düşük viskositeye sahip bir yağ yüksek viskositeye sahip
olan bir yağdan daha kolay akar.
Genellikle Centistok veya SAE numaralandırma sistemi ile sınıflandırılır.
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

VİSKOSİTE:
Viscosity
Yüksek hız Düşük hız
Düşük sıvcaklık Yüksek sıcaklık
Düşük basınç ta Yüksek basınç ta
kulanılır. kulanılır.

DÜŞÜK ORTA YÜKSEK

• Düşük Vizkozite: İnce ve kolay akan yağ

• YüksekVizkozite: Kalın ve zor akan yağ
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

VİSKOSİTE:

Viskositeyi en basit şekili kararekterize ettiğimizde..

V hızı ile hareket eden düzlem alan (A)

F ( Kuvvet )
V ( Hız )

Yağ Filmi
Sıvı film kalınlığı

Sabit düzlem alanı ( A )

Burada iki paralel düzlem arasındaki boşlluğu dolduran viskos bir

akışkanın durumu gösterilmektedir. Bu parallel düzlemlerden bir
tanesi, kuvvet tatbiki ile sabit hızda hareket etmekte, diğeri ise
sabit kalmatadır.
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

VİSKOSİTE:

Akışkan bir seri tabakadan

oluşmuş kabul edilir.

Akışkan; yüzeye yapışacağı için,hareket halindeki yüzeyin yanındaki tabaka da

aynı hızda hareket edecek, sabit yüzeyin yanındaki akışkan tabakası ise
hareketsiz kalacaktır.
Viskosite; hareketli yüzeyin hareketini daha sonraki tabakalara iletmesi olarak
tanımlanabilir.
Bu örnekte her tabaka kendinden bir önceki tabaka tarafından hareket
ettirilmekte ve kendiside bir alttaki tabakıtı hareket ettirmektedir. Ancak her
iki tabaka arasında bir kayma mevcuttur ki bu da buşlık boyunca hızın
derece derece artmasına neden olur.
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri:
Değerlerin biribiri ile olan
bağantısına geldiğimizde
h = viskosite
F = kayma yönündeki kuvvet
(F/A)
h= A = düzlem alanı
(V/H)
V = hareketli düzlemin hızı
h = akışkan filminin kalınlığı

Bu eşitlikte:
F / A oranı kayma gerilimini
V / h oranı kayma hızını belirtir
özel birimlerle belirtilir.
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri:

(F/A) Oranının, yani viskositenin, sabit sıcaklıkta sabit kaldığı

(V/h) akışkanlar Newtonian akışkan olarak tanımlanır.

(F/A)
= t
(V/h) Eşitliğinde metrik sistem kullanıldığında birimler.
s

t = paskal (Pa) Newton / m2

s = sn-1
h = paskal*sn
olmaktadır.
Pratikte 1/1000 paskal*sn =m paskal sn birimi kullanılır.Petrol
endüstiridsinde bu birim genllikle centipoise ( cP ) olarak anılır.
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri : ( Dinamik ve kinematik Viskosite)

h= (F/A)
= t =
Kayma gerilimi
(V/h) s Kayma hızı

Oaranı bazan dinamik ya da mutlak viskosite olarak isimlendirilir.

Mutlak viskositenin yoğunluğa bölümü elde edilen değere ise

Kinematik viskosite denilir.

Kinemetik viskosite u ile gösterilir. u = h / d liformülü ile ifade edilir.

Buda centistoke ( cSt ) olarak adlandırılır.
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri : ( Sybolt Üniversal Viskosite)

Sybolt viskosite, 60 ml.’lik yağın ( belirli şartlar altında ) ayarlı bir delikten
akması için geçen zamanın ‘saniye’ cinsinden miktarı olarak nitelendirilir. Bu
ölçüm birimi Sybolt üniversal second olup, genellikle SUS veya SSU olarak
gösterilir. Sybolt değerleri ASTM tarfından hazırlanan cetveller yardımı ile
kinematik viskositeye veya aksine cevrilebilir.

Sybot Furol viskosite, Sybolt üniversal ile aynı olup, aralarındaki fark yağın
geçtği deliğin 10 defa büyük olmasıdır. Ağır petrol ürünlerinin viskositelerinin
ölçülmesinde kullanılır ve zamandan tasarruf sağlanır.

Sybolt birimleri A.B.D. de kullanılır.

TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri : ( Sybolt Üniversal Viskosite)

Reywood No. 1
Yağın 50 ml.lik bir kabı doldurması için geçen zamanın saniye olarak değeridir.
Reywood No. 2
Reywood No.2 x 10 = Reywood No.1
Seconds Redwood birimleri İngilterede kullanılırmakatadır.

Engler :
Yağın 200 ml.lik bir kabı doldurması için geçen zaman saniye olarak ölçülür. Bu
zaman, 20 0C’daki suyun geçiş zamanına bölünmek suretiyle Engler derecesi
bulunur.
Degrees Engler Avrupada kullanır
TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri : ( Viskosite Testinin Yapılışı)

TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri : ( Viskosite Testinin Yapılışı)

TEMEL TEKNİK BİLGİLER

Viskosite birimleri : ( Viskosite Testinin Yapılışı)

Yağ ve Yağlama Teknikleri

Yağ ve yağlama ekonommisi

Yağlardan ve dolayısı ile yağlamadan temel beklentimiz ise :

 Sürtünme kontrolu
 Aşınma kontrolü
 Kozyon kontrolü
 Sıcaklık kontrolü
 Kirlilik kontrolü
 Güç iletimi
Yağ ve Yağlama Teknikleri

Yağ ve yağlama ekonommisi

Doğru yağ seçimi ve doğru yağlama yaparak ;

 Sürtünmeyi düşürerek enerji tasarrufu;
 Aşınmayı düşürerek malzemnin uzun ömürlü
olamasını
 Korozyon kontrolü yaparak malzemenin serviste
kalmasını;
 Sıcaklık kontrolü yaparak sistemin devrede
kalmasını;
 Kirlilik kontrolü yaparak beklenmedik arızaların
önüne geçmeyi;

SAĞLARIZ
 Yağ ve Yağlama Teknikleri

Yağ ve yağlama ekonommisi

 SKF rulman firmasının ABD

‘de yaptığı araştırmalarda
Mekanik arızaların
kaynağının %42 ile %70
arasında değişen oranlarda
yağ kökenli olduğu tespit
edilmiştir.

 Duvha ( Güney Afrika ) kömür

madenlerindeki iş makinalarında yağ
filitrelerinin tipi değiştirilerek
Kullanımda olduğu zaman % 10 artıtıldı ;
kullanım maliyeti ise % 25 düşürüldü.
Yağ ve Yağlama Teknikleri

Yağ ve yağlama ekonommisi

‘’Yağlama önemli değilse neden bütün arızalarda

ilk önce yağlamaya bakıyoruz ?’’

Henry Ford.

Yağlamanın bize sağlamış olduğu faydalardan ilki iş

yapmak için ihtiyacımız olan enerjiyi düşürmesidir.
Yağ ve Yağlama Teknikleri

Yağ ve yağlama ekonommisi

Almanya sanayiindeki enerji tüketimi 10 %

1996: 220 trilyon kWh

220 trilyon kWh

0.15 DM/kWh

3.3 milyar DM

Doğru yağlayıcı kullanımı ile

elde edilen enerji tasrrufu!
29.7 milyar DM 3.3 milyar DM
Yağ ve Yağlama Teknikleri
Sürtünme:
Yataklardayağlama durumuna göre sürtünme katsayısı

KISMEN KESİKLİ YAĞLAMA

SINIR YAĞLAMASI TAM YAĞLAMA

YAĞLIYATAK

SÜRTÜNME

RULMANLI YATAK

DÖNÜŞ HIZI