KABANATA 2 Masasalamin ang katotohanan tungkol sa
diskriminasyon sa ating lipunan sa mga LGBTQIA
MGA TEORYA PARA SA EPEKTIBONG
PAGDALUMAT
Kahulugan at Katuturan ng mga Teoryang
Pampanitikan
1. Feminismo
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019),
pinagtuunan ng pananaw Feminismo ang kalagayan
o representasyon ng kababaihan sa isang akda.
Layunin nito na baguhin ang mga de-kahong
imahen o paglalarawan sa kababaihan sa anumang
uri ng panitikan.
Isang halimbawa ng feministang manunulat
si Maria Milagros Geremia-Lachica. Ang kanyang
mga tula ay palagiang nakahulma sa kalagayan ng
mga kababaihan. Ang pagsalungat sa ideya na
mahihina, marupok, pantahanan, masama,
emosyonal, at tanga ang mga babae. Karamihan sa
mga paksa ng kaniyang akda ay tungkol sa
pagtuligsa sa patriyarkal na lipunan, paglaganap ng
Feminismo, maling pagtrato sa mga kababaihan,
pagkulang sa karapatan ng babae, diskriminasyon,
“stereotypes” ng mga kababaihan. Ang pagkaka-
akda ni Lachica sa kanyang mga tula ay palagiang
tema ang pagiging isang babae, nanay, asawa, at
taong may puso’t utak. Katulad ng tula niyang
“When Eyes Meet Eyes”.
Sa isang panayam ni Noel Galon de Leon,
binigyang kahulugan ni Lachica ang salitang
feminista bilang isang babaeng aakyat sa silya sa
pagpalit ng pundidong bombilya sa kanyang kusina,
hindi dahil sa kaya niya itong gawin ngunit dahil
kailangang palitan upang hindi siya magluluto sa
dilim. Kung sakaling may lalaking mag-alok ng
tulong sa pagpalit ng sinabing bombilya, ang
feminista ay hindi tatanggi. Magpapasalamat siya
sabay ang isang matamis na ngiti.
Sa pamamagitan ng panitikan, naihayag na
ng mga kababaihan ang kalipunan ng kanilang
paniniwala, lakas sa mundo ng kalalakihan. Binasag
na ang kanilang aping kalagayan na nagmumula sa
ideolohiyang patriyarkal. Ayon kay de Beauvoir
“walang esensyal na kalikasan na tutukoy sa
kababaihan. Ibig sabihin, “ang babae ay hindi
ipinanganak na babae, siya ay nagiging babae.”
Halimbawa: Sa Ngalan ng Ina, ng Anak, ng
Diwata’t Paraluman ni Lilia Quindoza Santiago
2. Queer
Ang layunin ng panitikan ay iangat at
pagpantayin sa paningin ng lipunan ang mga
homosekswal. Isang lipunan kung saan hindi
sukatan ang kasarian ng isang tao.
(Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer,
Intersex, Asexual). Binubuksan ang isipan ng
mambabasa na isulong ang pagkapantay-pantay ng
karapatan.
Mga Halimbawa:
 Sirena – Gloc 9
 Sa Labas ng Parlor – Honorio Bartolome De
Dios
 Pare, Mahal mo raw ako
3. Patriyarkal
Kaugnay ng teoryang ito Ang pananaig ng
isang patriyarkal na lipunan (patriarchal society).
Isang lipunan kung saan mas kinikilala ang kakayahan ng
mga kalalakihan kaysa sa mga kababaihan.
Mga kalalakihan lamang ang may lakas at
kapangyarihan ang higit na lumulutang sa mga
akda. Ito ay may sistema na kung saan ang mga
lalaki ay nagtataglay ng pangunahing
kapangyarihan at namamayani sa mga tungkulin ng
pamumuno pampulitika, moral na awtoridad,
pribilehiyo ng lipunan at pagkontrol ng ari-arian.
Stereotype - Ang mga stereotype ay mga
katangiang ipinataw sa mga grupo ng mga tao dahil
sa kanilang lahi, nasyonalidad, at oryentasyong
sekswal.
 Lalaki – nagtatrabaho (abogado, doktor,
inhinyero, arkitekto, atbp.)
 Babae – nag-aalaga ng anak at nag-aasikaso
ng gawaing bahay.
4. Bayograpikal
Ito ay tumutukoy sa buhay ng may akda.
Mahalagang matuklasan at maunawaan ang
katauhan at personalidad ng sumulat at maibahagi
sa mga mambabasa ang kamalayan ukol sa
manunulat para matugunan ang mga katanungang
nauugnay sa sumulat at sinulat. Sa teoryang ito ay
maiuugnay ang kabagayan ng akda sa buhay,
kapaligiran at karanasan dahil kung minsan ay
repleksiyon ng sumulat ang kanyang sinulat.
Halimbawa: Reseta at Letra:Sa Daigdig ng Isang
Doktor-Manunulat ni Dr. Luis Gatmaitan
5. Romantisismo
 Kasalungat ng romantisismo ang klasismo
sapagkat ang higit na pinahahalagahan ng
romantisismo ay ang damdamin at guniguni. Ang
inspirasyon para sa romantikong pamamaraan ay
nagmula sa Pranses na pilosopong si Jean Jacques
Rousseau at sa manunulat na Aleman na si Johann
Wolfgang von Goethe.
Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang
iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa
pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at
mundong kinalakhan. Ipinakikita rin sa akda na
gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat
upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa
tao o bayang napupusuan.
Romantiko – tawag sa pamamaraan ng pagsulat ng
mga akdang pampanitikan sa Panahon ng
Romantisismo.
Inspirasyon + Imahinasyon = natatanging
instrumento ng mga romantiko para matuklasan ang
nakakubling katotohanan, ang kabutihan at ang
kagandahan.
Halimbawa:
Pag-ibig
ni Jose Corazon de Jesus (1926)
Isang aklat na maputi, ang isinulat: luha!
Kaya wala kang mabasa kahit isa mang talata;
Kinabisa at inisip mulang ating pagkabata;
Tumanda ka’t nagkauban, hindi mo pa maunawa.
Ang Pag-ibig, isipin mo, pag inisip, nasa puso!
Pag pinuso, nasa isip, kaya’t hindi mo makuro.
Lapitan mo nang matagal, ang pagsuyo’y
naglalaho;
Layuan mo at kay lungkot, nananaghoy ang
pagsuyo!
Ang pag-ibig na dakila’y aayaw ng matagalan,
parang lintik kung gumuhit sa pisngi ng kadiliman.
Ang halik na ubos-tindi, minsan lamang sa halikan,
at ang ilog kung bumaha, tandaan mo’t minsan
lamang.
Ang pag-ibig kapag duwag ay payapa’t walang
agos,
walang talon, walang baha, walang luha, walang
lunos.
Ang pag-ibig na matapang ay puso ang inaanod
pati dangal, yama’t dunong nalulunod sa pag-irog.
Ang pag-ibig na buko pa’y nakikinig pa sa aral,
tandang di pa umiibig, nakikita pa ang ilaw,
ngunit kapag nag-alab na’t pati mundo’y nalimutan
iyan, ganyan ang pag-ibig, damdamin at puso
lamang!
Kapag ikaw’y umuurong sa sakuna’t sa panganib
ay talagang maliwanag at buo ang iyong isip.
Takot pa ang pag-ibig mo, hindi ka pa umiibig,
pag umibig, pati hukay ay aariin mong langit.
Ang pag-ibig ay may mata, ang pag-ibig ay di
bulag,
ang marunong na umibig, bawat sugat ay bulaklak.
Ang pag-ibig ay masakim at aayaw sa kakabyak,
o wala na kahit ano, o ibigay mo nang lahat!
“Ako’y hindi makasulat at ang nanay,
nakabantay.”
Asahan mo, katoto ko, hindi ka pa minamahal.
Ngunit kapag sumulat na sa ibabaw man ng hukay
minamahal ka na niya nang higit pa kaysa buhay.
Kayo mga kabataang pag-ibig ang ninanais,
kayo’y mga paruparong sa ilawan lumiligid.
Kapag kayo’y umibig na, hahamakin ang panganib,
at ang mga pakpak ninyo’y masusunog sa pag-ibig!
6. Post-Istrukturalismo
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na
pinamagatang DalumatFil, para sa maraming
iskolar ang Post-istrukturalismo ay nagmula sa
teoryang istrukturalismo na katatagpuan ng mga
katangian na siyang magbibigay-hugis sa Post-
istrukturalismo. Ito ay batay sa teoryang
istrukturalismo na ipinalaganap ni Ferdinand de
Saussure kung saan itinanghal niya na ang bisa ng
pangangahulugan sa wika ay bunga ng
kumbensyong dulot ng tumbasan ng pagkakaiba.
Halimbawa: Ang lalake ay lalake dahil hindi babae,
ang umaga ay umaga dahil hindi gabi.
Dahil sa pamamayani ng Post-
istrukturalismo sa Europa at yaong naging malakas
na kilusan sa Estados Unidos, nabuo ang pagdulog
na dekonstruksiyon. Ang dekonstruksiyon ay isang
paraan ng pag-aanalisa ng teksto na ipinakilala ni
Jacques Derrida ng France noong dekada ‘60. Batay
ito sa ideyang walang permanenteng kahulugan ang
isang teksto dahil ang wika ay di-matatag at
nagbabago. Dahil dito ang kahulugan ng isang akda
ay wala sa akda kundi nasa isipan ng mambabasa.
Malinaw sa kahulugan ni Derrida na ang teksto ay
maaaring magbago at magkaroon ng maraming
pagpapakahulugan. Binibigyan niya ng
kapangyarihan ang mambabasa upang buhayin muli
ang isang akda. Naniniwala siyang ang kahulugan
ng isang akda ay nakasandig sa pang-unawa ng
isang mambabasa.
Ayon kay Michel Foucault ang ideyang
dekonstruksyon ay kumakasangkapan sa ideya na
buwagin ang katotohanang tila ipinagpalagay na
likas na di matitinag. Ayon naman kay Barthes may
kaugnayan pa rin ang teksto sa awtor sapagkat
repleksyon ito ng mga kaisipan at damdamin ng
manunulat tungkol sa mga karanasan sa daigdig.
 Ayon sa akda ni Barthes na “The Death of
the Author” noong 1968 kung saan kinuha niya sa
author ang karapatang maging autoridad ng
kahulugan at inilipat sa mambabasa. Kaya naisulat
niya na “the death of the author is the birth of the
reader.”
May dalawang uri ng teksto ayon kay
Barthes: ang “readerly” at “writerly” text. Ang
“readerly” ay tumutukoy sa tekstong “buo na” at
hindi na nangangailangan ng partisipasyon ng
mambabasa sa proseso ng paglikha ng kahulugan.
Ang “writerly” naman ay humihingi ng aktibong
partisipasyon sa pagbuo ng akda at gayundin ng
paglikha ng kahulugan.
7. Historikal
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na
pinamagatang DalumatFil, ang historikal na
pananaw ay isang uri ng kritisismong pampanitikan
na sumisiyasat sa pinagmulan ng isang sinaunang
panitikan o teksto para maunawaan ang “daigdig sa
likod” ng tekstong ito.
Ang Historikal na pananaw ay ginagamit
upang siyasatin ang mga pinagmulang historikal ng
teksto gaya ng panahon ng pagkakasulat nito, lugar
kung saan ito isinulat, mga pinagkunan nito, mga
pangyayaring nakapaligid dito at mga petsa, mga
taong sangkot dito, bagay, kultura na binabanggit o
pinahihiwatig sa teksto.
Ang akdang pampanitikan na taglay ang
historikal na pananaw ay naisulat sa pangyayari sa
kasaysayan. Layunin ng akdang ito na ipakita ang
karanasan ng isang lipi ng tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng kanyang
pagkahubog. Nais din nitong ipakita na ang
kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.
8. Kultural
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), ang
kultura ay salamin ng lipunan at mabilis itong
sumasabay sa pagbabago dahil sa globalisasyon.
Nagsulputan ang mga gawaing may makabagong
dulog at napalitan ang dating nakasanayan.
Nakapaloob sa kulturang ito ang musika, panoorin,
kasuotan, inumin, at gadgets.
Ayon sa mga pag-aaral, ang wika ay
daynamiko/nagbabago. Sa pagdaan ng mga panahon
kung ano ang uso sumusunod din sa paggamit ng
wika.Nariyan ang jejemon, bekimon, at iba pang
balbal na salita na naiimbento sa kasalukuyan.
Sa isang pag-aaral ni Tylor (1990), na ama
ng Antropolohiya winika niya na “ang kultura ay
isang kabuuang kompleks na may malawak na
saklaw sapagkat kabilang dito ang kaalaman,
paniniwala, sining, valyu, at kaugalian ng tao bilang
miyembro ng isang lipunan.”
Ayon kay Bakhtin, itinampok niya ang
karnabal bilang isang pagtatanghal kung saan
nakapaloob ang iba’t ibang uri ng kultura. Ito ay
isang daigdig na pinagbabali-baligtad subalit
punong-puno ng sigla, buhay, kabastusan na kung
saan lahat ay nagkakahalu-halo, at paulit-ulit na
pinupukol ng putik, pinarurumi, at binabato, at lahat
ng batas ay nilalabag.
Sa gayon, binibigyan ng buhay ng mga
nagtatanghal ang isang akda sa pamamagitan ng
kulturang pagtatanghal na ang kuwento ng
pagtatanghal ay kultura ng isang lipi, isang bansa o
nasyon.
9. Eksistensyalismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may
kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa
kaniyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang
pananatili sa mundo (human existence).
Mga Halimbawa:
1. “Ako ang Daigdig” ni Alejandro G. Abadilla
2. “Si Ama” ni Edgardo M. Reyes
10. Marxismo
Ang Marxistang pananaw ay nakabatay sa
mga naisulat ng mga pilosopo, ekonomista na sina
Karl Marx at Friedrich Engels. Ang Marxismo ay
itinuturing na isang pandaigdigang pananaw at
pagsusuri ng lipunan na nakasentro sa ugnayan at
hidwaan ng mga antas ng lipunan.
Apat na uri ng tunggalian:
1. Tao laban sa sarili
2. Tao laban sa ibang tao
3. Tao laban sa lipunan
4. Tao laban sa kalikasan
Ayon kay Reyes (1992), makabuluhan ang
akda na may epekto sa nakararami – ang siyang
tumatanggap ng akda. Sa Marxismong pananaw,
mananalo ang taong nasa laylayan ng lipunan,
magkakapuwang sa bayan ang mga dustang
mamamayan, maiaangat ang mga aping
sambayanan at magkakaboses ang mga binusalang
bibig upang muling umalingawngaw sa lipunang
nakasandig sa tama na sinisimpatya ng nakararami.
Halimbawa: Walang Panginoon ni Deogracias A.
Rosario
11. Moralistiko
 Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t
ibang pamantayang sumusukat sa moralidad ng
isang tao – ang pamantayan ng tama at mali.
Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o
proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian
ng isang kilos o ugali ayon sa pamantayang itinakda
ng lipunan.
Halimbawa:
“Urbana at Feliza” ni Modesto de Castro
12. Realismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga
karanasan at nasaksihan ng may-akda sa kanyang
lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa
totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat
isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at
pagkaepektibo ng kanyang sinulat. Mahalaga ang
katotohanan kaysa kagandahan.
Mga Paksa:
 Kahirapan
 Karahasan
 Kamangmangan
 Krimen
 Bisyo
 Katiwalian
 Kawalan ng Katarungan
 Prostitusyon
Halimbawa: Pamilya Ordinaryo
13. Formalismo
Ayon sa aklat ni Villafuerte (2000), ang
pagtuklas at pagpapaliwanag sa anumang anyo ng
akda ang siyang layunin ng teoryang ito at ang
pisikal na katangian ng akda ang pinakabuod ng
pagdulog na ang minamahalaga ay ang (1)
nilalaman, (2) kaanyuan o kayarian, (3) paraan ng
pagkakasulat.
Sa sining na ito, mahalaga ang teksto para
masuri ang tema o paksa sa akda, ang sensibilidad
ng mga tauhan, pag-uugnayan ng mga salita,
istruktura ng wika, metapora, imahen, at iba pang
elemento ng akda.
Halimbawa: “Ako ang Daigdig” ni Alejandro G.
Abadilla
14. Humanismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang
tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang
kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng
talino, talento atbp.
Tao bilang sukatan ng lahat ng bagay kung
kaya’t mahalagang maipagkaloob sa kanya ang
kalayaan sa pagpapahayag ng saloobin at kalayaan
sa pagpapasya. Dinadakila rin ang mga katangi-
tanging indibidwal, kaya nagiging mataas ang
pagpapahalaga sa indibidwalismo.
Mga Halimbawa:
 Ang nobelang Titser ni Liwayway A. Arceo
 Si Pinkaw ni Isabelo S. Sobrevega
15. Klasismo
Layunin nito na maglahad ng mga
pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado
sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang
daloy ng mga pangyayari, matipid at piling-pili sa
paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang
may kaayusan.
Ito ay ang mga sinulat ng mga dakilang
manunulat. Pinapahalagahan ang kaisipan kaysa
damdamin. Ipinapahayag ng teoryang ito na ang
isang akda ay hindi naluluma o nalalaos.
Halimbawa: Florante at Laura at Ibong Adarna
16. Sosyolohikal
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na
pinamagatang DalumatFil, ang sosyolohikal na
pananaw ay tumitingin sa pangkalahatang pattern sa
pag-uugali ng mga indibidwal na kasapi sa lipunan.
Ang manunulat ay produkto ng kanyang panahon,
lugar, mga kaganapan, kultura, at institusyon sa
kanyang kapaligiran kung saan itinuturing sila
bilang boses ng kanyang panahon.
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang
kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang
pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa suliranin o
kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga
mambabasa sa pagpuksa sa mga katulad na
suliranin.
Mga Halimbawa: Impeng Negro ni Rogelio
Sikat
Tata Selo ni Rogelio Sikat
17. Sikolohikal
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na
pinamagatang DalumatFil ang layunin ng panitikan
ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng
mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior
(pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa
isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda
na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng
panibagong behavior dahil may nag-udyok na
mabago o mabuo ito.
Samakatuwid, mas binigyang pokus ng
pananaw na ito ang damdamin ng makata at ang
kanyang katha. Ayon sa dalawang higanteng
sikolohista na sina Sigmund Freud at Carl Jung,
sinusuri ng kritiko ang paglikha, ang ugnayan ng
makata at ng kanyang teksto.
Halimbawa: Moses, Moses ni Rogelio Sikat
MGA TEORYA PARA SA EPEKTIBONG
PAGDALUMAT
(Modyul blg. 02)
Teorya ng Pagtanggap/Pagbasa
Isang makabagong teorya na lubhang
impluwensyal sa Kanluran ang kalipunan ng mga
kaisipan at kategorya na nagtutuon ng pansin sa
mambabasa bilang mahalagang elemento sa
paglikha ng kahulugan. Walang kabuluhan ang
isang akda kung walang reaksyon galing sa
mambabasa. Ito ang nagsisilbing tulay para
makabuo ng koneksyon at maihayag ang nais
iparating ng isang manunulat.
Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng
mambabasa upang maging matagumpay ang isang
likha sa pamamagitan ng pagbibigay rito ng
kahulugan. Ang istorya sa loob ng isang likha ay
mabubuo sa pamamagitan ng relasyon ng
manlilikha ng akda at ng mambabasa nito. Ang
pagkakaiba-iba ng pagpapakahulugan ng
indibidwal sa mga bagay-bagay ay ipinaliwanag
ng teoryang pagtanggap at pagbasa na
nagtatangkang ilarawan ang nagaganap sa isipan
ng mambabasa habang binibigyang-kahulugan
ang akda o teksto. Ayon sa teoryang ito ang
kahulugan ng akda ay hindi iisa o dadalawa, na
maaaring magkaroon ito ng maraming kahulugan.
Ang pag-intindi rin sa isang akda ay
nagsasabi at nagtatakda ng identidad ng bumabasa
nito. Nagsasabi sa identidad dahil ang pag-unawa
ng bata sa matanda ay hindi magkatulad. Masasabi
na kaniyang pagbibigay ng kahulugan ay hindi
maitutulad sa pagbibigay ng kahulugan ng mas
matanda sa kaniya dahil ito sa mga karanasan na
naiuugnay ng mas matanda sa pagbabasa na hindi
magawa ng mas bata sa pagbibay niya ng
kahulugan sa binabasa. Nagtatakda sa identidad
dahil hindi ito babasahin ng mas matanda kung
hindi niya ito maiintindihan kaya masasabi na may
sapat na siyang kaalaman sa binabasa. Sa kaso ng
mas bata ay hindi niya ito babasahin dahil wala
siyang interes dito dahil wala sa kaniyang iskima
ang babasahin subalit maari niya itong basahin
para magkaroon siya ng ideya at ang ideyang ito ay
kaniyang magiging karanasan. Ang karanasan niya
sa pagbabasa ay isang danas na maiimbak sa
kaniyang iskima na magagamit niya at magbabago
habang nadaragdagan sa tuwing nagbabasa siya at
nagbibigay ng pagpapakahulugan.
Iba pang teorya sa araling Filipino
Ang Depamilyarisasyon
Ang ginagawa dapat ng sining ay kumukuha
sila ng isang pamilyar na bagay at ginagawa nila
itong kakatwa o kakaiba (strange). Sa pamamagitan
nito, natutulungan ang mambabasa na makita ang
mundo sa panibagong pagtingin.
Ito ang pag-alis ng tao sa kinamihasnang
paraan ng pagtingin sa likha na kung saan sinisipat
ang teksto mula sa isang higit na dinamikong
posisyon. Mahalaga ang papel ng mambabasa
sapagkat siya ang magdedetermina ng makasining
na katangian ng akda.
Ang Impluwensiya ng Penomenolohiya
Isang kalakaran na pilosopiya na nagbibigay
diin sa mahalagang papel ng tao sa pagbibigay ng
kahulugan. Ayon kay Edmund Husserl, sinusuri nito
ang nilalaman ng ating kamalayan. Inaangkin ng
penomenolohiya ang kapangyarihan upang imulat
ang tao sa kalikasan ng kamalayang pantao at ng
mga phenomena.
Ang Impluwensiya ni Gadamer at
Hermeneyutika
Ayon kay Gadamer, ang hermeneyutika ay
isang pag-aaral o isang teorya ng interpretasyon,
ang pagbibigay ng kahulugan. Ang pang-unawa ay
palagiang nagmumula sa punto de bista ng isang
taong umuunawa.
Ang Sosyolohiya ng Panitikan ayon kay Leo
Lowenthal
Mahalaga ang akda kung ito ay nararanasan.
Subalit, ang karanasang pantao ay kalimitang
nakakondisyon ng maraming puwersa kung kayat
mahalagang pag-aralan ang mga proseso ng buhay
sa lipunan.
Wolfgang Iser
Isang kritikong Aleman subalit pinag-aralan
din niya ang panitikan ng Ingles. Ang aklat niyang
The Act of Reading ay katatagpuan ng kanyang mga
paniniwala tungkol sa teorya ng pagbasa. Ayon sa
kanya, ang kahulugan ay isang ugnayan sa pagitan
ng teksto at mambabasa. Ang tuon o pokus ay
inililipat mula sa akda bilang pakay o bagay na
sinusuri patungo sa pagbasa bilang isang proseso.

Hans Robert Jauss

Isang kritikong Aleman subalit kakaiba ang
diin ng kaniyang teorya sapagkat nakaugat ito sa
isang historikal na pananaw, sa partikular, ang
ugnayan ng panitikan at kasaysayan. Ang nais ni
Jauss ay isang historiograpiya na aktibong
gaganap sa papel bilang tagapamagitan sa
nakaraan at kasalukuyan.