MODÜLER ARİTMETİK

Bir doğal sayının 3 ile bölünmesinden elde edilen kalanlar m modülüne göre kalan sınıfların kümesi;
kümesi { 0,1,2} dir.
Z / m  { 0, 1, 2, 3,..., m  1} olur.
4 ile bölünmesinden elde edilen kalanlar kümesi { 0,1,2,3}
tür. a ile b aynı kalan sınıfına ait ise bu durum a  b (mod m)
biçiminde gösterilir.
Tam sayılar kümesi üzerinde tanımlanan
  {( x, y ) : x ,y  Z ve x - y 4 ile bölünür.} bağıntısı denklik
bağıntısıdır. Örnek:

Bir x tam sayısı 4 ile bölündüğünde kalan 0,1,2,3 25 in 7 ile bölümünden kalan 4 olduğu için
sayılarından biri olur.
25  4 (mod 7) dir.
Buna göre Z tam sayılar kümesi
4 modülüne göre 0,1, 2, 3 kalan sınıflarına ayrılır. Z tam 523 ün 10 ile bölümünde kalan 3 olduğu için
sayılar kümesinde 4 modülüne göre kalan sınıflar;
523  3 (mod 10) dur.
0  {..., 12,8,4,0,4,8,12,16,...} ,
1242 nin 4 ile bölümünde kalan 2 olduğundan

1  {..., 11,7,3,1,5,9,13,17,...} , 1242  2 (mod 4) tür.

2  {..., 10,6,2,2,6,10,14,18,...} , 63 ün 9 ile bölümünde kalan 0 olduğu için

63  0 (mod 9) dur.
3  {..., 9,5,1,3,7,11,15,19,...} şeklinde olur.
38 in 9 ile bölümünde kalan 2 olduğu için
4 modülüne göre kalan sınıfların kümesi Z / 4 ile gösterilir.
38  2 (mod 9) dur.
Z / 4  { 0, 1, 2, 3} tür.

Bu sınıfların her birinde bulunan elemanların 4 ile Örnek:

bölünmesinden elde edilen kalan , o elemanın bulunduğu
sınıfı verir. 23 sayısı, 8 sayısı, 18 sayısı ve 13 sayısının 5 ile
bölümünde kalanlar eşit olduğundan
Örneğin 10 un 4 ile bölümünden kalan 2 olduğundan,
28  8  18  13  3 (mod 5) tir
10  2 olarak yazılır.

Yine 18 in 4 ile bölümünden kalan 2 olduğundan 18  2 dir. Örnek:

Ayrıca aynı sınıfta bulunan iki elemanın denk olduğunu 18 ve 27 sayısının 9 ile bölümünde kalan 0 dır. Buna göre,
biliyoruz. Bu durumda 4 ün kalan sınıflarına göre 10 sayısı
18 e denktir. 18  27  0 (mod 9) dur.

Bunu 10  18 (mod 4) biçiminde yazar ve “4 modülüne göre

10, 18’e denktir” diye okuruz. Örnek:

56 nın 5 ile bölümünde kalan 1 olduğu için

Sonuç
56  1(mod 5) tir.
m pozitif tam sayısı için Z tam sayılar kümesi m modülüne
göre 0, 1, 2, 3,..., m  1 olmak üzere m tane kalan sınıfına

1
Sonuç a) 18  26  4  5 (mod 7)  44  9 (mod7)

A  B (mod m) ve B  C (mod m) ise A  C (mod m) ve  2  2 (mod7) elde edilir.

C  A (mod m) dir.
b) 18.26  4.5 (mod 7)  468  20 (mod7)

Örnek:  6  6 (mod7) elde edilir.

28 ve 35 sayılarının 7 ile bölümünde kalan 0 dır. Buna göre,

2 2
c) 18  4 (mod 7)  324  16 (mod7)
28  35 (mod 7) ve 35  28 (mod 7) dir.
 2  2 (mod7) elde edilir.

Uyarı
Örnek:
A  D (mod m) ise A ve D nin m ile bölümünden kalanlar
eşittir. 2008
6  x (mod 5) ise x kaçtır?

Örnek: Çözüm:

34  40 (mod 6) olduğundan 34 ve 40 sayılarının 6vile 6  1(mod 5) olduğundan,

bölümünden kalanlar eşittir.
2008 2008 2008
6 1 (mod 5)  6  1(mod5)
Kural
olacağından x = 1 bulunur.
A  B (mod m) ve C  D (mod m) ise olsun.

Bu durumda aşağıdaki ifadeler yazılabilir. Kural

1. A  C  B  D (mod m) dir. Yani m modülüne göre k, tam sayı olmak üzere x  y (mod m) ise x  y  m.k dır.
yazılmış iki denklik taraf tarafa toplanabilir.

2. A  C  B  D (mod m) dir. Yani m modülüne göre Örnek:

yazılmış iki denklik taraf tarafa çıkarılabilir.
3x  x (mod 7) ise x in alabileceği en küçük üç farklı doğal
3. A.C  B.D (mod m) dir. Yani m modülüne göre yazılmış sayı değerini bulalım.
iki denklik taraf tarafa çarpılabilir.
Çözüm:
4. k bir sabit sayı olmak üzere k.A  k.B (mod m) dir. Yani
3x  x (mod 7)  3x  x  7k  2x  7k elde edilir.
m modülüne göre yazılmış bir denkliğin her iki tarafı
aynı sayı ile çarpılabilir.
k  0 ise 2x  7.0  x  0 dır.

n n
5. A  B (mod m) dir. Yani m modülüne göre yazılmış k  2 ise 2x  7.2  x  7 dir.
bir denkliğin her iki tarafının aynı kuvveti alınabilir.
k  4 ise 2x  7.4  x  14 tür.

Örnek:
Örnek:
18  4 (mod 7) ve 26  5 (mod 7) dir. Buna göre,
8
9293  6 sayısının 5 ile bölümünde kalan kaçtır?

2
Çözüm: 3
2  3 (mod 5)
9293  3 (mod 5) dir.
4
2  1 (mod 5)
8 8 8
6  1(mod 5)  6  1 (mod 5)  6  1(mod 5) dir.

Buna göre, 2
57
2
4.14  1

(mod 5)  24
14 1
.2 (mod 5)

8 8 14
9293  6  3  1(mod 5)  9293  6  2 (mod5) olur.  1 .2 (mod5)  2 (mod5) bulunmuş olur.

Kısaca 2 nin 4. kuvveti 1 olduğuna göre 4 ün katı olan

Örnek: kuvvetleri de 1 dir. Bunun için üssün 4 ile bölümünden kalan
bulunur. Buradan sonuca gidilir.
8 8
6  10 sayısının 9 ile bölümünde kalan kaçtır?
Örnek:
Çözüm:
34
2 3 sayısının birler basamağındaki rakamı bulalım.
6  36 sayısının 9 ile bölümünden kalan 0 dır.
Çözüm:
2
Bu durumda 6  36 dur.
Bir sayının birler basamağındaki rakam 10 ile bölümündeki
Buradan kalana eşittir.

 9 34
9 18 Buna göre 3 sayısının birler basamağındaki rakamı 10
62  0 (mod 9)  6  0 (mod 9) bulunur. ile bölümündeki kalan verir.

8 8 8 1
10  1(mod 9)  10  1 (mod 9)  10  1(mod 9) 3  3 (mod 10)

olacağından; 2
3  9 (mod 10)
8 8 8 8
6  10  0  1(mod 9)  6  10  1(mod 9)
3
3  7 (mod 10)
8 8 8 8
6  10  1  9 (mod 9)  6  10  8 (mod 9)
4
3  1 (mod 10)
bulunmuş olur.

Örnek:
3
34
3
4.8  2

(mod 5)  34
8 2
.3 (mod 5)

8
57  1 .9 (mod5)  9 (mod5) bulunmuş olur.
2 sayısının 5 ile bölümünden kalan kaçtır?

Çözüm:
Örnek:
1
2  2 (mod 5) 75
6 sayısının 8 ile bölümündeki kalan kaçtır?

2
2  4 (mod 5)

3
Çözüm:

1 Örnek:
6  6 (mod 8)
4
2 2  1 (mod 5) tir.
6  4 (mod 8)
Burada 5 asal sayı ve 2 sayısı 5 in katı değildir.
3
6  0 (mod 8)
Örnek:
4
6  0 (mod 8)
… 2008
3  x (mod 5) olduğuna göre x in alabileceği en küçük
doğal sayı değeri kaçtır?
75
6  0 (mod 8) bulunmuş olur.
Çözüm:

3 sayısı 5 in katı olmayıp 5 asal sayı olduğundan

Örnek:
4
2005 3  1 (mod 5) yazılabilir.
2002  x (mod 10) olduğuna göre x in alabileceği en
küçük değer kaçtır?

Çözüm:
3
2008

 34
504
(mod 5)  3
2008
1
504
(mod 5)

1 2008
2002  2 (mod 10) 3  1 (mod 5) bulunur.

2
2002  4 (mod 10) Örnek:

3 6
2002  8 (mod 10) Son verdiğimiz kuraldan hareketle, 5 nın 7 ile
bölümünden kalanın 1 olduğunu söyleyebiliriz. Buna göre,
4
2002  6 (mod 10) 6
5  1 (mod 7) dir.
5
2002  2 (mod 10)
Örnek:
5 1
2002 in 10 ile bölümünden kalan 2002 in 10 ile
x
bölümündeki kalan ile aynıdır. Buna göre 2005 in 4 ile 4  1 (mod 5) olduğuna göre, x pozitif tam sayısının
bölümünden kalan 1 olduğu için, alabileceği en küçük değeri bulalım.

2005 1 Çözüm:
2002  2002 (mod 10)

1
2005 4  4 (mod 5)
2002  2 (mod 10) bulunur.

2
4  1 (mod 5)
Kural
x
x, m’nin tam katı olmayan pozitif bir tam sayı ve m asal sayı olduğuna göre, 4  1(mod 5) ifadesini doğrulayan en
m-1 küçük pozitif tam sayı 2 dir.
ise x  1 (mod m) dir.

4
Uyarı Çözüm:

x, m’nin tam katı olmayan pozitif bir tam sayı ve m asal sayı 1
6  6 (mod 8)
m-1
ise, x  1 (mod m) dir.
2
Ancak x in m-1 den küçük kuvvetleri için de denklik 1’e eşit 6  4 (mod 8)
4 2
olabilir. Örneğin 4  1(mod 5) ve 4  1 (mod 5) olur. 3
6  0 (mod 8)

Örnek:
6
75

 63
25 75 25
(mod 8)  6  0 (mod 8)

2008
3  x (mod 5) olduğuna göre x in alabileceği en küçük 75
6  0 (mod 8)  a  0 bulunmuş olur.
doğal sayı değeri kaçtır?

Çözüm:
Takvim ve Saat Problemleri
3 sayısı 5 in katı olmayıp 5 asal sayı olduğundan
Akrep ve yelkovanı olan bir saat şu anda 10 u gösteriyor. Bu
saat 8 saat sonra kaçı gösterir?
4
3  1 (mod 5) yazılabilir.
Problemini çözelim:
2008
Buna göre 3 in kuvveti olan 2008 in 4 ile bölümünden 10+8=18 dir. Saatin üzerinde 18 sayısı yoktur.
kalan 0 olduğu için
Saat üzerinde 10 dan itibaren 8 birim sayarsak;
2008 0 2008 11,12,1,2,3,4,5,6 üzerine geliriz. Yani öğleden sonra saat 6
3  3 (mod 5)  3  1(mod 5) bulunur.
yı gösterir.

Bu toplama, tam sayılarda yaptığımızdan farklı bir

Örnek: toplamadır.

134 10  8  18 (mod 12)  18  6 (mod 12) olur.

3 sayısının 7 ile bölümünden elde edilen kalanı bulalım.

Çözüm:
Örnek:
Son verdiğimiz kural gereği,
Akrep ve yelkovanı olan bir saat şu anda 10’u gösteriyor.45
saat sonra kaçı gösterir?
6
3  1 (mod 7) dir.
Çözüm:
134
Buna göre 3 sayısının kuvveti olan 134 sayısının 6 ile 10+45 =55 tir. Fakat saat üzerinde 55 yoktur.
bölümünden kalan 2 olduğu için,
Her 12 saatte bir saat tekrar 10 olacağından 55 sayısının 12
134 2 134 modülüne göre kaça denk olacağını bulmalıyız.
3  3 (mod 7)  3  2 (mod 7) olur.
55  7 (mod 12) olacağından saat 7 yi gösterecektir.

Örnek:
Örnek:
75
6  a (mod 8) olduğuna göre, a nın alabileceği en küçük
doğal sayı değerini bulalım. Bugün 13 Ağustos 2005 Cumartesidir. Buna göre 17 gün
sonraki günü bulalım.

5
Çözüm: Örnek:

Bir hafta 7 gün olduğuna göre, bugünden itibaren her 7 gün 39  3(mod m) olduğuna göre m pozitif tam sayısının
sonrası Cumartesi olacaktır. alabileceği kaç farklı değer vardır?

17  3(mod 7) olduğuna göre istenen gün Cumartesi Çözüm:

gününden 3 gün sonrasıdır. Yani Salı günü.
39  3(mod m)  39  3  3  3 (mod m)
Buna göre13 Ağustos 2005 Cumartesi gününden 17 gün
sonraki gün 30 Ağustos 2005 Salı günüdür. 36  0(mod m)

olduğuna göre; m, 36 nın tam bölenleri olmalıdır. 36 nın

Örnek: pozitif bölenleri 1,2,3,4,6,9,12,18,36 dır. Modüler aritmetik
tanımı gereği m = 1 olamaz. Bu durumda m sayısı 8 tane
Bu ay Ağustos ayıdır. Buna göre 173 ay öncesi hangi ay pozitif değer alabilir.
olduğunu bulalım.

Çözüm: Örnek:
Bir yıl 12 ay olduğuna göre, 12 ay öncesi ve 12 nin katı ile
75
ifade edilen aylar hep Ağustos olacaktır. 5  x (mod 6) olduğuna x sayısı kaçtır?

173  5 (mod 12) olduğuna göre istenen ay Ağustostan 5 ay Çözüm:

öncesindeki aydır. Yani Marttır.
6  0(mod m)  6  1  0  1(mod6)
Örnek:
75 75
Tam saat 1’i gösteriyorken çalıştırılan bir saatin akrebi 2230 5  1(mod6)  5  ( 1) (mod 6)
saat sonra kaçı gösterir?
75 75
5  1 (mod 6)  5  5 (mod 6)
Çözüm:

Akrep ile yelkovan her 12 saat sonra tekrar 1’i gösterecektir. x = 5 bulunur.

Buna göre 2230  10 (mod 12) olacağından istenen saat,

Örnek:
1’in 10 saat sonrasıdır. Yani 11 dir.
a  b  8 (mod 10) , a.b  5 (mod 10) ve
Örnek: 2 2
a  b  x (mod 10) olduğuna göre x kaçtır?

Bir hasta A hapını 12 günde bir yutuyor. Bu hasta, B hapını

Çözüm:
8 günde bir yutuyor. Bu hasta A ve B hapını birlikte ilk kez
Pazar günü yutuyor. Buna göre, A ve B hapını ikinci kez
birlikte yuttuğu gün hangisidir? 2 2 2
 
a  b  a  b  2ab olduğundan;

Çözüm:
2 2 2
 
a  b  a  b  2ab (mod 10)
E.K.O.K.(12,8) = 24 olduğu için bu hasta A ve B hapını
birlikte 24 günde bir yutar.
2 2 2
a  b  8  2.5 (mod 10)
24  3(mod 7) olduğundan ve hapları birlikte ilk kez Pazar
günü yuttuğundan A ve B hapını ikinci kez birlikte yutacağı 2 2
gün Pazar gününden 3 gün sonrasındaki gün olan a  b  64  10 (mod 10)
Çarşamba günü olacaktır.

6
 2 2 Örnek:
a  b  54 (mod 10)

Z/4  { 0, 1, 2, 3} kümesinde;
2 2
a  b  4 (mod 10)  x  4 bulunur.
22  22  0

Örnek:
1 2  1 2  3
4 x  10  6 (mod 7) denkliğini sağlayan en küçük pozitif x
sayısı kaçtır? 3  2  3.2  2

Çözüm:
2  2  2.2  0
4 x  10  6 (mod 7)  4 x  3  7  6 (mod 7)
Z/4  { 0, 1, 2, 3} kümesinde tanımlı  ve  işlemleri
4 x  3  6 (mod 7)  4 x  3  3  6  3 (mod 7) aşağıdaki tablo ile gösterilebilir.

4 x  3 (mod 7)  2.4 x  2.3 (mod 7)

8x  6 (mod 7)  1.x  6 (mod 7)  x  6 (mod 7)

Örnek:

4  2x  1(mod 5) olduğuna göre, x in alabileceği en küçük

iki farklı pozitif tam sayı değerinin toplamı kaçtır? Z/m Kümesinde Toplama ve Çarpma
İşlemlerinin Özellikleri
Çözüm:

4  2x  1(mod 5)  4  2x  2x  1  2x (mod 5) 1. Değişme Özelliği

4  1  2x (mod 5)  4  1  1  2x  1(mod 5) Z/m kümesi toplama ve çarpma işlemlerinin değişme

özellikleri vardır.
3  2x (mod 5)  3.3  3.2x (mod 5)
2. Birleşme Özelliği
4  x (mod 5)
Z/m kümesi toplama ve çarpma işlemlerinin birleşme
olduğuna göre x sayısı 4, 9, 13, 18, 23 gibi değerleri alabilir. özellikleri vardır.
Buna göre x in en küçük iki farklı pozitif tam sayı değerinin
toplamı; 4+9=13 tür.
Örnek:

Z/m Kümesinde Toplama ve Çarpma İşlemleri Z/4 kümesinde

3  2  1 ve 2  3  1 olduğundan 3  2  2  3 tür.

x, y  Z / m olsun. Bu elemanlar arasındaki toplama

işlemi  ile ve çarpma işlemi  ile gösterilirse; 3  2  2 ve 2  3  2 olduğundan 3  2  2  3 tür.

4. Toplama İşleminin Etkisiz Elemanı

x  y  x  y ve x  y  x.y dir.

Z/m kümesinde toplamanın birim elemanı 0 dır.

7
Her x  Z / m için x  0  0  x  x dir. Çözüm:

Örnek:

Z/4  { 0, 1, 2, 3} kümesinde

3  0  0  3  3 ve 0  2  2  0  2 dir.

 işleminde her x  Z / 5 için x  0  x olduğundan

Z/4  { 0, 1, 2, 3} kümesinin  işlemine göre etkisiz elemanı
etkisiz eleman 0 dır.
0 dır.

Çarpma işleminin etkisiz elemanı üzerinde çalışılan kümeye 0  0  0 olduğundan 0 ın tersi 0 dır.
göre değişmektedir.
1  4  0 olduğundan 1 in tersi 4 tür.

3. Toplama İşlemine Göre Bir Elemanın Tersi 2  3  0 olduğundan 2 nin tersi 3 tür.

Her x  Z / m için 3  2  0 olduğundan 3 ün tersi 2 dir.

x  (  x )  x  (  x )  0 ve (  x )  x   x  x  0 4  1  0 olduğundan 4 ün tersi 1 dir.

olduğundan her x  Z / m için  işlemine göre  işleminde her x  Z / 5 için x  1  x olduğundan

etkisiz eleman 1 dir.
x in tersi  x tir.
0  x  1 olacak şekilde x  Z / 5 bulunmadığından

Örnek:
Z/5 kümesinde  işlemine göre 0 ın tersi yoktur.

Z/4  { 0, 1, 2, 3} kümesinde

1  1  1 olduğundan 1 in tersi 1 dir.

1  ( 1)  1  ( 1)  0 olduğundan 1 in tersi  1  3 tür.

2  3  1 olduğundan 2 nin in tersi 3 tür.

2  ( 2)  2  ( 2)  0 olduğundan 2 nin tersi  2  2
3  2  1 olduğundan 3 ün tersi 2 dir.

Çarpma işlemine göre bir elemanın tersi üzerinde çalışılan

kümeye göre değişebilmektedir 4  4  1 olduğundan 4 ün 4 tür.

Örnek: Örnek:

Z/5  { 0,1, 2, 3, 4} kümesinde  ve  işlemlerinin Z/6 kümesinde 2.x  5  3 denklemini çözelim.

tablosunu yapıp birim elemanları ve her elemanın tersini
bulalım.

8
Çözüm: 1 6
3.x  4  0  3.x   4  1  x   2
3 3

2.x  5  3  2.x   2  4
2
2.x  3  0  2.x  3  2  x  1
2
4 46
x  2 veya x   5 dir.
2 2
 
O halde Ç.K.  1, 2 dır.

 
O halde Ç.K.  2, 5 tir.
Örnek:

Örnek: 2
Z/5 kümesinde 4x  3  4 denklemini çözelim.
Z/13 kümesinde 2.x  5  8 denklemini çözelim. Çözüm:
Çözüm:
2 2 2 1 16
4.x  3  4  4.x  1  x   4
2.x  5  8  2.x  3 4 4

2
3 16 x  4  x  2 veya x  3 olur.
x   8 dir.

 
2 2
O halde Ç.K.  2, 3 dır.

O halde Ç.K.  8 dir.

Örnek: Çözümlü Sorular

Z/7 kümesinde 3.x  5  6 denklemini çözelim. 23

1. 2 sayısının 7 ile bölümünden elde edilen kalan
Çözüm: kaçtır?

Çözüm:
3.x  5  6  3.x  11  4

1
4 18 2  2 (mod 7)
x  6
3 3
2
2  4 (mod 7)

O halde Ç.K.  6 dır.
3
2  1 (mod 7)

Örnek:
Buna göre,

  

Z/5 kümesinde 3.x  4 . 2.x  3  0 denklemini çözelim. 7 2
23 3 7
2  23 .2 (mod 7)  2  1 .4 (mod7)
Çözüm:
23
3.x  4. 2.x  3  0  3x  4  0 veya 2x  3  0 dır. 2  7 (mod 7)

9
 27 Çözüm:
2. 4  x (mod 3) olduğuna göre x sayısı kaçtır?
999
997 sayısının birler basamağındaki rakam, bu sayının
Çözüm: 10 ile bölümündeki kalana eşittir.

1 1
4  1 (mod 3) 997  7 (mod 10)

27 27 2
4  1 (mod 3) 997  9 (mod 10)

27 2
4  1 (mod 3) olduğundan x  1 dir. 997  0  9  10 (mod 10)

2
997  1(mod 10)
13 5
3. 97  98 toplamının 6 ile bölümünden kalan kaçtır?

Çözüm:   9972
499
 ( 1)
499
(mod 10)

1 998
97  1 (mod 6) 997  1(mod 10)

13 13 998
97  1 (mod 6) 997 .997  1.997 (mod 10)

13 999
97  1 (mod 6) olur. 997  1.7 (mod 10)

1 999
98  2 (mod 6) 997  7 (mod 10)

2 999
98  4 (mod 6) 997  3 (mod 10) bulunur.

3
98  2 (mod 6)
38
5. 2  x (mod 10) olduğuna x sayısı kaçtır?
4
98  4 (mod 6)
Çözüm:

5
98  2 (mod 6) olduğundan 1
2  2 (mod 10)

13 5
97  98  1  2 (mod 6) 2
2  4 (mod 10)

13 5
97  98  3 (mod 6) bulunur. 3
2  8 (mod 10)

4
2  6 (mod 10)
999
4. 997 sayısının birler basamağındaki rakam kaçtır?
5
2  2 (mod 10)

6
2  4 (mod 10)

10
 7 14  6k 6.( 2  k )  2
2  8 (mod 10) 5 5 (mod 7)

8 14  6k 6.( 2  k )  2
2  6 (mod 10) 5 5 (mod 7)

Görüldüğü gibi 2 nin 4 ten sonraki kuvvetlerinden elde

edilen kalanlar ilk bulunan kalanlarla aynıdır. 5
14  6k
 56 
2k 2
.5 (mod 7)

1 5 9 4k  1 14  6k k2
2  2  2  ...  2  2 (mod 10) 5 1 .25 (mod 7)

2 6 10 4k  2 14  6k
2  2  2  ...  2  4 (mod 10) 5  1.25 (mod 7)

3 7 11 4k  3 14  6k
2  2  2  ...  2  8(mod 10) 5  4 (mod 7) bulunur.

4 8 12 4k
2  2  2  ...  2  6 (mod 10)
8. 4x  10  6 (mod 7) denkliğini sağlayan en küçük
pozitif x tam sayısı kaçtır?
38 4.9  2 2
2 2  2  4 (mod 10 ) bulunur.
Çözüm:

4x  10  6 (mod 7)
x
6. 997  4 (mod 7) olduğuna göre, x in alabileceği en
küçük pozitif tam sayı değeri kaçtır? 4x  3  6 (mod 7)

Çözüm: 4x  3 (mod 7)

997  3 (mod 7) 8x  6 (mod 7)

2 x  6 (mod 7) bulunur.
997  3.3  2 (mod 7)

3
997  2.3  6 (mod 7) 9. 4 - 2x  1 (mod 5) olduğuna göre x in alabileceği en
küçük iki farklı pozitif tam sayı değerinin toplamı kaçtır?
4
997  6.3  4 (mod 7) Çözüm:

x 4 - 2x  1 (mod 5)
997  4 (mod 7) olduğuna göre x  4 tür.

4 - 1  2x (mod 5)

 14  6k
7. kZolmak üzere 5 sayısının 7 ile 3  2x (mod 5)
bölümünden kalan kaçtır?
9  6x (mod 5)
Çözüm:
4  x (mod 5)
7, 5 in tam katı olmayan pozitif bir tam sayı ve 7 asal sayı
olduğundan, olduğuna göre x sayısı 4,9,13,18,23 gibi değerleri alabilir.

5
6
 1 (mod 7) dir. Buna göre,
Buna göre x in alabileceği en küçük iki farklı pozitif tam sayı
değerinin toplamı, 4+8=13 tür.

11
10. Bugün günlerden Salı olduğuna göre, 32 gün sonrası 31  7 (mod 24) olduğu için, saat 07:00 yi gösterir.
hangi gündür?

Çözüm: x x
14.   1 (mod 7) olduğuna göre x in alabileceği en
5 4
Bir hafta 7 gündür. Bugün günlerden ne ise 7 gün sonra yine
aynı gündür. küçük doğal sayı değeri kaçtır?

32  4 (mod 7) olduğundan istenen gün Salı gününden 4

Çözüm:
gün sonraki gündür. Yani Cumartesi günüdür.
x x
  1 (mod 7)
5 4
11. Bir öğretmen 13 günde bir (12 gün arayla) nöbet
tutmaktadır. 26. nöbetini Çarşamba günü tuttuğuna 1 1
5 .x  4 .x  1 (mod 7)
göre 1. nöbetini hangi gün tutmuştur?

Çözüm: Burada 5 ve 4 ün mod 7 ye göre tersini bulmalıyız.

Bir hafta 7 gün olduğuna göre işlemlerimizi mod 7 ye göre 5.3  1(mod 7) olduğundan 5 in mod 7 ye göre tersi 3,
yapmalıyız. 26. nöbet Çarşamba günü tutulduğuna göre 7
gün önce de Çarşamba dır. Bunun için kalanı 0 olan günler 4.2  1(mod 7) olduğundan 4 ün mod 7 ye göre tersi 2
Çarşamba ya, kalanı 1 olan günler Salıya, kalanı 2 olan bulunur.
günler Pazartesi ye,… rastgelir.
Bu durumda,
1. nöbetten ile 26. nöbete zaman geçene kadar 25 defa
nöbet tutulmuştur. Her nöbet 13 günde bir tutulduğundan, 1. 1 1
nöbet, 26. nöbetten 25.13 = 325 gün önce tutulmuştur. 5 .x  4 .x  1 (mod 7)

325  3 (mod 7) olduğundan ilk nöbet Çarşamba gününden 3.x  2.x  1 (mod 7)
3 gün önceki gün olan Pazar günü tutulmuştur.
5.x  1 (mod 7)

12. Bir asker 4 günde bir nöbet tutmaktadır. Bu asker ilk 15.x  3 (mod 7)
nöbetini Pazartesi günü tuttuğuna göre, 100. nöbetini
hangi gün tutar? x  3 (mod 7)

Çözüm: Buna göre, x in alabileceği değerlerden bazıları

-11,-4,3,10,17,24 tür. Bu durumda x in alabileceği en küçük
Asker 4 günde bir nöbet tuttuğuna göre 100. nöbetini doğal sayı değeri 3 tür.
tutması için 99.4 = 396 gün geçmesi gerekir.

396  4 (mod 7) olduğundan bizden istenen Pazartesi den 4 15. x iki basamaklı bir doğal sayı,
gün sonrasıdır. Yani 100. nöbetini Cuma günü tutar. x  2 (mod 6) ve x  2 (mod 8) olduğuna göre, x in
alabileceği kaç farklı değer vardır?

13. Bir elektronik saat şu anda 18:00 i gösterdiğine göre, Çözüm:

157 saat sonra kaçı gösterir?
x  2 (mod 6) olduğuna göre, x in 6 ile bölümünden kalan 2
Çözüm: dir.
Elektronik saat 24 saatte bir aynı vakti göstereceğine göre, Buna göre, iki basamaklı x in alacağı değerler,
işlemleri mod 24 e göre yapmalıyız.
14,20,26,…,86,92,98 dir.
157  13 (mod 24) olduğundan bizden istenen saat
18:00 den 13 saat sonrası yani 31:00 dır.

12
x  2 (mod 8) olduğuna göre, x in 8 ile bölümünden kalan 2 2 2
( 5x  2).( 3x  3)  x  0.x  6  x  6 olur.
dir.

Buna göre, iki basamaklı x in alacağı değerler,

19. Z/8 kümesinde 5.x  2.y  6  0 ve 4x  7.y  4  0
10,18,26,…,82,90,98 dir. olduğuna göre, x + y toplamını bulunuz.

6 ile 8 in E.K.O.K’u 24 olduğundan x iki basamaklı sayısı Çözüm:

26,50,74,98 değerlerini alabilir.
5.x  2.y  6  0 ve 4x  7.y  4  0 eşitlikleri taraf
16. 365 günlük bir yıldaki Salı ve Çarşamba günleri tarafa toplanırsa,
sayısının toplamı en çok kaçtır?
5.x  4.x  2.y  7.y  6  4  0
Çözüm:

Bir hafta 7 gündür. 365 = 52.7+1 olduğu için, 52 tane Salı ve 9.x  9.y  10  0
Çarşamba sayılır.
1.x  1.y  2  0
Sayma işlemine Salı günü başlanırsa, artan gün Salı olur.

Böylece, 53 Salı ve 52 Çarşamba günü olur. x  y  2

Toplam 53+52=105 Salı ve Çarşamba günü olur.

x  y  8  2  6 bulunur.

17. 1  x  28 olmak üzere 28 - x  0 (mod x ) denkliğini

sağlayan kaç tane x tam sayısı vardır? 1 1
20. Z/5 kümesinde 4 3 toplamı kaçtır?

Çözüm: Çözüm:

1  x  28 ve k tam sayı olmak üzere,

Z/5  { 0, 1, 2, 3, 4} tür.
28 - x  0 (mod x ) ise,
Bu kümede işlemler mod 5e göre yapılır. Buna göre,
28 - x  0  x k  28  (k  1)x tir.
-1
4.4  16 (mod 5)  4.4  1(mod 5)  4  4 (mod 5) tir.
Buna göre, x tam sayısı 28 in tam bölenidir.
Bu durumda x in alabileceği değerler 2,4,7,14,28 olmak -1
üzere beş tanedir. 3.2  6 (mod 5)  3.2  1(mod 5)  3  2 (mod 5) dir.

1 1
O halde 4 3  4  2  1 (mod 5) bulunur.
18. Z/7 kümesinde ( 5x  2).( 3x  3) ifadesinin en sade
şeklini bulunuz.
21. f(x )  2x  2 ve g(x )  4x olduğuna göre (f  g)(2) nin
Çözüm:
Z/5 kümesindeki değeri kaçtır?

Z/7  { 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6} dır. Çözüm:

Bu kümede işlemler mod 7 ye göre yapılır. (f  g)(2)  f(g(2))  f(8)  18 dir.

Buna göre, 18  3 (mod 5) olduğundan (f  g)(2) nin Z/5 kümesindeki

değeri 3 tür.
2
( 5x  2).( 3x  3)  1.x  1.x  6.x  6

13
 2122 Çözüm:
22. 2011  x (mod 15) olduğuna x sayısı kaçtır?
196
Çözüm: 197.196  197  x (mod 9) ifadesinde x i bulmalıyız.

2011  1(mod 15) tir. 197  8 (mod 9) ve 196  7 (mod 9) olup,

Buna göre, 197.196  56  2 (mod 9) dur.

2122 2111 1
2011 1 (mod 15) 197  8 (mod 9)

2122 2
2011  1(mod 15) bulunur. 197  1 (mod 9) olduğundan,

23. 5
2009
5
2011
 x (mod 26) olduğuna göre x kaçtır?
197
196
 
 1972
98 98
 1  1 (mod 9) olur.

Çözüm: Buna göre,

196
2009 2011 2009 2 197.196  197  2  1  3 (mod 9) bulunur.
5 5 5 .(1  5 )(mod 26)

2009 2011 2009 26. Bir fabrikada yöneticiler 9 günde bir toplantı yapıyorlar.
5 5 5 .26 (mod 26)
İlk toplantılarını Çarşamba günü yapmışlardır. 12.
toplantılarını hangi gün yaparlar?
2009 2011
5 5  0 (mod 26)
Çözüm:
x  0 bulunur.
Bir hafta 7 gün olduğuna göre işlemlerimizi mod 7 ye göre
yapmalıyız. Bugün günlerden ne ise 7 gün sonra da aynı
2015 gündür.
24. 6  x (mod 27) olduğuna x sayısı kaçtır?
12. toplantının yapılabilmesi için 11 tane 9 gün geçmelidir.
Çözüm:
11.9  4.2 (mod 7)  11.9  1(mod 7) olduğuna göre
1
6  6 (mod 27)
istenen gün Çarşamba gününden 1 gün sonrası olan
Perşembe günüdür.
2
6  9 (mod 27)

27. 0!  2!  4!  6!  ...  44! toplamının birler

3 basamağındaki rakam kaçtır?
6  0 (mod 27) olduğuna göre 6 nın 3 ten büyük tüm
kuvvetleri mod 27 de 0 a denktir.
Çözüm:
2015
Buna göre, 6  0 (mod 27) olup x  0 bulunur. Bir sayının 10 ile bölümünden kalan, o sayının birler
basamağındaki rakamı verir.

y 0!  2!  4!  6!  ...  44!  0  2  24  720  ...

25. x  197 ve y  196 olduğuna göre x .y  x sayısının
9 ile bölümünden kalan kaçtır?  27  720  ...

 7  20  720  ...

14
6! Sayısı 10 ile tam bölünür. 6!’den sonra gelen tüm terimler 7.3x  7.1(mod 5)  21x  7 (mod 5)
de 10 ile tam bölünür. Buna göre,
x  2 (mod 5) bulunur.
0!  2!  4!  6!  ...  44!  7 (mod 10) olur.

O halde 0!  2!  4!  6!  ...  44! toplamının birler

basamağındaki rakam 7 dir. 31. 3x - 5  6 (mod 7) olduğuna göre x in alabileceği en
küçük iki basamaklı pozitif tam sayı kaçtır?

28. 5555 555 sayısının 9’a bölümünde kalan kaçtır? Çözüm:

3x - 5  6 (mod 7)  3x  5  6 (mod 7)
Çözüm:
3x  4 (mod 7)  5.3x  5.4 (mod 7)
5555  2 (mod 9)

x  20 (mod 7)  x  6 (mod 7)
5555 555  2 555 (mod 9) dur.
64
2  64  1(mod 9) olduğundan, 32. ax  3  4 (mod 7) denkliği x  2 için sağlandığına
göre, a kaçtır?

2
555
 26 92 3 92
.2  1 .8  8 (mod 9) olur. Çözüm:

ax  3  4 (mod 7) denkliği x  2 için sağlanıyorsa,

O halde 5555 
555
sayısının 9 ile bölümünden
kalan 8 dir. a.2  3  4 (mod 7)  2a  3  4 (mod 7)

2a  3 - 3  4 - 3 (mod 7)  2a  1(mod 7)
2 2
29. x  3 (mod 6) , y  2 (mod 6) ve x  y  a (mod 6)
2a.4  1.4 (mod 7)  a  4 (mod 7) bulunur.
olduğuna göre a kaçtır?

Çözüm:
33. f( 3x  1)  6x  7 olduğuna göre f( 0) nin Z/9
2 2 kümesindeki değeri kaçtır?
x y  ( x  y ).( x  y ) dir.

Çözüm:
x  3 (mod 6) ve y  2 (mod 6) ise,

f( 3x  1)  6x  7
2 2
x  y  ( 3  2).( 3  2) (mod 6)
2 2 f( 3x  1)  6x  2  5
x  y  5.1  5 (mod 6) bulunur.

f( 3x  1)  2.( 3x  1)  5
30. 3x - 2  4 (mod 5) denkliğini sağlayan x değeri kaçtır?

Çözüm: f(a)  2.a  5

3x - 2  2  4  2 (mod 5) f( 0)  2.0  5  5 bulunur.

3x  6 (mod 5)  3x  1(mod 5)

Konu Bitmiştir.

15
16