FONKSİYON

Birden fazla değişken arasında ilişki kuran matematiksel nesneye fonksiyon denir. Bu
değişkenlerden bir kısmı bağımsız değişken (independent variable) diğer kısmı ise
bağımlı değişken (dependent variable) olarak isimlendirilir. Bağımsız değişken(ler)in,
bağımlı değişken(ler)i nasıl ve ne kadar etkilediğini açıklayan denkleme fonksiyonun
kuralı denir. Bağımsız değişken aslında o kadar bağımsız değildir. Fonksiyonun kuralı
bağımsız değişkeni sınırlar. Bu sınırlar içerisinde kalan bölgeye fonksiyonun tanım
kümesi (domain) denir. Fonksiyonun değerlerini kapsayan kümeye değer kümesi
(range) denir. Sâdece bir bağımsız değişken ve sâdece bir bağımlı değişken içeren
fonksiyona tek değişkenli fonksiyon (single-variable function) denir. Birden fazla
bağımsız değişken ve sâdece bir bağımlı değişken içeren fonksiyona çok değişkenli
fonksiyon (multi-variable function) denir. Çok değerli fonksiyonlar bu dersin
kapsamının dışındadır. Tek değişkenli fonksiyonun genel ifâdesi aşağıda verilmiştir.

𝒚 = 𝒇(𝒙)
𝑥 𝑓 𝑦
bağımsız değişken fonksiyonun kuralı bağımlı değişken
nokta fonksiyon değer
girdi süreç çıktı
sebep mantık ilişkisi sonuç

1. Sâbit Fonksiyon(Constant Function), 𝑐 ∈ ℝ olmak üzere 𝑓(𝑥) = 𝑐 şeklinde ifâde

edilen fonksiyona denir. Sâbit fonksiyonun grafiği 0𝑥 eksenine paralel olan bir
doğrudur.

1
2. Doğrusal Fonksiyon(Linear Function), 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ olmak üzere 𝑓(𝑥) = 𝑎𝑥 + 𝑏 şeklinde
ifâde edilen fonksiyondur. Doğrusal fonksiyonun grafiği bir doğrudur.
“Doğru parçası; iki nokta arasındaki “en kısa mesâfe”yi sağlayan noktaların
kümesidir. Doğru; herhangi iki noktası arasında kalan parçası, doğru parçası
tanımını sağlayan ve uzunluğu sonlu olmayan noktaların kümesidir.” Bu tanım iyi
görünmekle birlikte pek çok açıklanmayı bekleyen kavram içermektedir. Lûtfen
üzerinde düşününüz.
Sezgi kullanılarak şöyle denilebilir: 0𝑥 eksenine paralel olan doğrularla 𝑑 doğrusu
arasında kalan açı değişmez.

Doğruyu tarif etmek için bu açı kullanılabilir. Doğrunun tek türlü tarif edilebilmesi
için bu açı ile birlikte bir de doğruya ait bir nokta verilmelidir.

2
Ya da doğruya ait iki nokta verilmelidir. Bu noktalar 𝑃 (𝑥 , 𝑦 ) , 𝑃 (𝑥 , 𝑦 ) olsun.
Doğrunun üzerindeki noktaların koordinatları arasında bir ilişki olmalıdır. Bu
ilişkinin tespiti için doğrunun üzerinde rastgele bir 𝑃(𝑥, 𝑦) noktası alınsın.

𝑃 𝑄𝑃 ve 𝑃 𝑅𝑃 üçgenleri kesilip grafiğin dışında incelenirse;

𝑃 𝑄𝑃 ~𝑃 𝑅𝑃 yani 𝑃 𝑄𝑃 ve 𝑃 𝑅𝑃 üçgenleri benzer üçgenlerdir. Demek ki;

𝑃 𝑄 𝑄𝑃
=
𝑃𝑅 𝑅𝑃
𝑥 −𝑥 𝑦 −𝑦
=
𝑥−𝑥 𝑦−𝑦
Böylelikle 𝑑 doğrusunun üzerindeki noktaların apsis ve ordinatları arasındaki
bağıntı ortaya konulmuş oldu. Bu bağıntı bulunurken 0𝑥 eksenine paralel olan
doğrularla 𝑑 doğrusu arasında kalan açının değişmezliği kullanıldı ancak bağıntıda
bu açı ile olan ilişki direkt olarak gözükmemektedir.

3
Bağıntının açı ile ilişkilendirilmesi için farklı bir yaklaşım gerekmektedir. Şöyle ki:
𝑦 −𝑦 𝑦−𝑦
= tan 𝜃 =
𝑥 −𝑥 𝑥−𝑥
𝑦 −𝑦 𝑦−𝑦
𝑚 = tan 𝜃 = =
𝑥 −𝑥 𝑥−𝑥
Buna iki noktası verilen doğru denklemi denir. 0𝑥 eksenine paralel olan doğrularla 𝑑
doğrusu arasında kalan açı değişmez. Dolayısıyla bu açının tanjantı da değişmez.
Buna eğim (slope) denir ve bu 𝑚 ile işaretlenir. Bir değişkendeki değişim, değişkenin
sembolünün başına ∆ yazılarak ifâde edilir. Sonuçta en kısa ifâdesiyle doğru
denklemi şöyle yazılabilir:
∆𝒚
𝒎=
∆𝒙
İşlemlere devâm edilirse:
𝑦−𝑦
𝑚=
𝑥−𝑥
𝑦 − 𝑦 = 𝑚(𝑥 − 𝑥 )
𝑦 − 𝑦 = 𝑚𝑥 − 𝑚𝑥
𝑦 = 𝑚𝑥 − 𝑚𝑥 + 𝑦

𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑛
Buna doğru denkleminin eğim-kesim formu denir. Burada 𝑦 yerine 𝑓(𝑥) ve 𝑚 yerine
𝑎 ve 𝑛 yerine 𝑏 yazılırsa başta verilen doğrusal fonksiyon ifâdesine ulaşılır:

𝑓(𝑥) = 𝑎𝑥 + 𝑏
Doğru denkleminin diğer formları aşağıda verildiği gibidir;

Doğru denkleminin genel formu: 𝑎𝑥 + 𝑏𝑦 + 𝑐 = 0

Doğru denkleminin kesim formu: + =1

(−5, 3) ve (5, 53) noktalarından geçen doğrunun denklemini oluşturunuz. Üç farklı

formda ifâde ediniz. Eksenleri kestiği noktaları belirtecek şekilde grafiğini çiziniz.

https://altin.in/arsiv internet sayfasına göre altının gram fiyatı 02.10.2018 tarihinde

226 TL’den 02.10.2021 tarihinde 499 TL’ye çıkmıştır. Doğrusal büyüme modeline
göre 02.10.2023 tarihinde altının gram fiyatı için tahmininiz kaçtır?