AKADEMIA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

im. Marii Grzegorzewskiej

Wydział Nauk Pedagogicznych

Kierunek: Pedagogika Ogólna

Specjalność: psychopedagogika kreatywności

Przedmiot: Praca pedagoga z osobą dorosłą

Imię i nazwisko: Jakub Stolarski

70894

Zarządzanie stresem i radzenie sobie z wyzwaniami życiowymi.

Warszawa, 2023

1
 Stres jest swego rodzaju sytuacją trudną w życiu człowieka uniemożliwiającą
osiąganie określonych celów. Jest to proces za pomocą którego czynniki środowiskowe lub
wewnętrznie zagrażają równowadze organizmu wywołując lęk. Czynniki te zakłócają
możliwości osiągniecia przez jednostkę określonego sukcesu w życiu i mogą również
negatywnie wpływając na zdrowie fizyczne i psychiczne jednostki ludzkiej. Dorosły
człowiek, aktywny w życiu osobistym i zawodnym nieustanie narażony jest stres. Stanowi on
dla niego poważne obciążenie emocjonalne, które może zwiększyć ryzyko depresji, ataków
paniki, nałogów i niskiej samooceny. Często w sytuacjach stresowych wyolbrzymiane jest
obciążenie fizyczne organizmu, który nie potrafi się rozluźnić i funkcjonuje w ciągłym
napięciu. W życiu dorosłym przewlekły stres może doprowadzić do wielu poważnych chorób
gdyż następuje w organizmie utrata homeostazy, która jest odpowiedzialna za prawidłową
temperaturę ciała, ciśnienie krwi, funkcjonalnie płynów w organizmie ludzkich. Głównymi
przyczynami narażenia na stres dorosłego człowieka są: nadmiar obowiązków, utrata pracy,
zła organizacja pracy trudności w kontaktach międzyludzkich, lek przed stawianymi
wymaganiami oraz długotrwałe zmęczenie i wyczerpanie organizmu. W życiu dorosłego
człowieka zjawisko stresu przechodzi przez trzy fazy: alarmową, adaptacji i wyczerpania.
W czasie pierwszej z nich cały organizm zostaje silnie pobudzony, w czasie drugiej
obserwujemy zmniejszenie relacji hormonalnych i uruchomienie mechanizmów
przystosowanych, natomiast w trzeciej organizm nie potrafi dłużej bronić się i może być
narażony na utratę zdrowia, a w skrajnych przypadkach życia.
Człowieka dorosły pod wpływem ciągłego stresu zachowuje się chaotycznie oraz
irracjonalnie. Od predyspozycji charakteru i cech osobowościowych dorosłego człowieka
zależy jaką on przyjmie postawę w sytuacji podwyższonego napięcia emocjonalnego. Jedni
zachowują się lękliwie, inni agresywnie, a jeszcze inni popadają w nałogi (alkoholizm,
nikotynizm). Każdy dorosły człowiek w sytuacji trudnej powinien zwiększać swoją
odporność na stres i skrupulatnie minimalizować jego ewentualne skutki. W momencie
pojawienia się pierwszych symptomów rodzącego się stresu należy spróbować ocenić „na
chłodno” sytuację aby zminimalizować ewentualne skutki problemu. Należy skupić się na
tym co naprawdę ważne i nie pogrążać siebie w napięciu sytuacji. W dalszej kolejności należy
systematycznie pracować nad sobą, uświadomić sobie zagrożenia i potrafić nazwać wprost to,
co wyzwala w nas negatywne emocje. Musimy również precyzyjnie rozpoznawać i oceniać
takie sytuację, które mogą ten stres wywołać tzw. Stresory. Dorosły człowiek, który stara się

2
pokonać stres główny nacisk kładzie na łagodzenie jego negatywnych konsekwencji. Problem
radzenia sobie ze stresem jest obszerny i skomplikowany. Reakcja człowieka na działanie
sytuacji stresujących jest dążenie do usunięcia sytuacji trudnej, która umożliwi powrót do
równowagi całego organizmu. Nie jest to proces prosty i zawsze należy się liczyć z kosztami
jakie poniesie w konfrontacji z czynnikami wywołującymi stres. Aby pokonać stres dorosły
człowiek powinien mieć zawsze pozytywne nastawienie do otaczającej rzeczywistości.
Powinien wewnętrznie akceptować, że istnieje zdarzenia, których nie potrafi kontrolować.
Walcząc ze stresem należy wzbudzać w sobie postawy asertywne i jednocześnie eliminować
postawy agresywne. Dorosły człowiek powinien podkreślać w sobie swojego uczucia, opinie
lub przekonania i szukać przestrzeni, w której może odnaleźć harmonie i spokój. Ważny jest
również rozwój indywidualnych zainteresowań i uczenie się sposobem efektywnego
zarządzania czasem – swoim czasem. Dorosły człowiek aby pokonać stres powinien
podejmować próby zachowania codziennej rutyny ponieważ stałe przywracają ład i harmonię,
a niepotrzebny natłok wydarzeń czy zmian może być stresogennym wyzwaniem. Powinien
również ustalać pewne granicy i nauczyć się odmawiać prośbom, które powodują lub
mogłoby spowodować nadmierny stres w jego życiu. Ważny jest również odpoczynek i
regularny sen.
Po stresujących wydarzeniach każdy organizm potrzebuje czas na regenerację. Walcząc ze
stresem nie należy używać alkoholu i substancji psychoaktywnych. Dorosły człowiek
powinien również szukać wsparcia społecznego, spędzać czas z ludźmi, których lubi i którzy
go akceptują i jednocześnie unikać osób, które ranią i krytykują. Powinien również dużo
rozmawiać z zaufanymi osobami swoich obawach i emocjach i potrafić w razie potrzeby
prosić o pomoc. Może również prosić o pomoc psychologa aby nauczyć się zdrowych
sposobów radzenia sobie ze stresem. Znanych jest kilka konkretnych metod radzenia sobie z
stresem. Należą do nich: ćwiczenia w rozluźnianiu mięśni karku oraz szyi oraz relaksacja
mięśni technika Jacobsona. W celu złagodzenia stresu i lęku można zastosować technikę
relaksacyjną opartą na autosugestii – Trening Autogenny Schultza.
W walce ze stresem pomocne bywają również różne wizualizacje i medytacje. Człowiek
dorosły, zmęczony sytuacją trudną wywołująca stres powinien zorganizować sobie
odpowiednią dietę, w miarę komfortową otoczenie w którym przebywa, dobre oświetlenie i w
miarę świeże powietrze. Powinien często stosować oddechowe techniki relaksacyjne i dbać o
pozytywne wrażenia audio-wizualne. Człowiek żyjący w stresie powinien nieustannie
wyznaczać sobie priorytety w życiu. Jest to ważne narzędzie, które pomaga zarządzać jego
czasem i zasobami, potencjalnymi możliwościami dla osiągniecia sukcesu w życiu.

3
Umiejętność wyznaczania sobie realnych do osiągniecia celów życiowych może być bardzo
pomocne w radzeniu sobie z stresem ponieważ weryfikują faktyczne możliwości czy
zdolności. Świadomość taka i obniżanie progu wymagań względem samego siebie może
znacznie obniżyć poziom stresu. W walce ze stresem człowiek dorosły może wspomagać się
znanymi i sprawdzonymi technikami psychologicznymi do których należą: Submodalność
audio, oraz submodalność obrazu. Pierwsza z nich polega na zmianie sposobu w jaki osoba
postrzega dźwięki w swoich wyobrażeniach, pomaga zmieniać negatywne skojarzenia
związane z dźwiękiem i zastępować je bardziej pozytywnymi. Można to zrobić próbując
zmienić głośność, barwę dźwięku czy jego tempo. Druga z nich kolei polega na zmianie
sposobu w jaki człowiek myśli o obrazach w swojej wyobraźni. Pozwala to zmienić sposób
myślenia o sytuacjach stresujących. Jeśli obraz sytuacji stresującej jest duży i jest blisko
dzięki tej metodzie można nauczyć się go oddalać i pomniejszać. Techniki te mają charakter
wyciszający i relaksacyjny, który to bardzo pożytecznie wpływa na nastrój zestresowanego
człowieka i przynajmniej zgłasza i znieczula lęk. Ważnym sposobem radzenia sobie ze
stresem jest zmiana sposobu myślenia polegająca na prostej zamianie tego co przykre i złe w
to co jest przyjemne i dobre. Dorosły człowiek, który ma świadomość, że nie uniknie sytuacji
trudnej, nie ucieknie od stresora, może próbować metody dostosowania się do stresu. Polega
to na akceptacji wewnętrzny wszystkiego co się dzieje wokół w tym i całej w tej sytuacji
trudniej.
Człowiek uczy się swojego zachowania w takiej sytuacji i akceptuje stres takim jaki jest i
szuka dalej sposobu aby sobie z nim radzić. Każdy dorosły obywatel zawsze pragnie być
człowiekiem poważonym i osiągać w swoim życiu wiele sukcesów. Sytuacja ta staje się
niezwykle ważnym priorytetem i poważnym wyzwaniem życiowym. W wyniku stresu i
różnego rodzaju negatywnych emocji, osiąganie sukcesów życiowych staje się niezwykle
trudne. Mogą towarzyszyć w tym procesie nieprzyjemne dolegliwości zdrowotnie, które
hamują nasze działanie i pęd do osiągniecia celu jaki chcemy. Chociaż negatywne emocje
utrudniają osiąganie sukcesu to jednak znalezienie tych, które pomaga wcale nie jest takie
oczywiste. Gniew może być dla wielu osób motywacją do działania, jedna długofalowe
opieranie się na tej emocji wcale się jednak nie opłaca. Wszelkie negatywnie odczucia
utrudniają strategiczne myślenie tym samym zwiększając ryzyko popełniania błędów.
Psychologowie zalecają by na drodze sukcesów nie brakowało emocji takich jak: nadzieja,
radość, zadowolenie czy pozytywna refleksja. W tym kontekście nawet porażkę należy
nauczyć się przyjmować pozytywnienie. Na drodze realizacji ważnych wezwań życiowych
człowiek dorosły musi obrać określona strategia działania. Koncentrowanie się wyłącznie na

4
osiągnieciu sukcesu nie jest najlepszą strategią. Lepiej działa skupienie się na wartościach i
znaczeniu danego wezwania i angażowanie się jedynie w to, co dana osobę interesuję. Należy
też pamiętać, że większość sytuacji stresogennych jest po za kontrolą człowieka starającego
przed ważnym wezwaniem życiowym. Czasami nie jest on w stanie zmienić okoliczności
zdarzenia, jednak powinien przynajmniej próbować zmienić swoją reakcje. Postrzegając stres
jako narzędzie przygotowujące do podjęcia nowego wyzwania, może nauczyć się efektywnie
go wykorzystywać. Badania naukowe wykazują, że reakcja ciała na czynniki stresogenne
różni się pomiędzy osobami pozytywnie i negatywnie oceniającymi stres. W obu przypadkach
rośnie ciśnienie krwi, ale inaczej zachowują się naczynia krwionośnie – rozszerzają się
dostarczając więcej tlenu do mózgu w przypadku pozytywnej i zwężają w przypadku
negatywnej oceny stresu. Dlatego właśnie zmiana podejścia do stresu automatycznie redukuje
poziom niepokoju zwiększając pewność siebie w sytuacjach stresujących. W czasie zdarzenia
z poważnym wezwaniem życiowym stres jest nieunikniony. Każdy dorosły człowiek może
nauczyć się go rozpoznawać i nawet pożytecznie wykorzystywać. Osiągniecie celów to
nieodłączny element będący istota każdego wezwania życiowego. Stanowi to silę napędową
dla jednostki w celu osiągnięcia sukcesu, wzrostu i spełnienia. Pokonanie stresu lub
bezwzględna jego akceptują może być ważnym źródłem motywacji. Ambitne wezwania
życiowe mają większe przełożenie na osiąganie dobrych wyników niż wezwania łatwe do
osiągniecia. Osiąganie celów w ważnych wezwaniach życiowych może być zarówno
motywujące jak i degradujące, w zależności od tego jak te cele są wyznaczane, zarządzane i
osiągane. Kluczem do sukcesu jest zrównoważenie podejście, które uwzględnia zarówno
korzyści wynikające z motywacji i zaangażowania, jak i ryzyka związane z degradacją
wynikającą z nadmiernego nacisku na osiąganie celów za wszelką cenę.
Poważne wezwania życiowe często wywołują sytuację kryzysowe. Niemożność osiągania
celów łatwą i sprawdzoną drogą mocno komplikuje życie nas wszystkich ludzi. Umiejętność
pokonania sytuacji kryzysowej jest długim krokiem w osiągnieciu celu. Do głównych cech
pozytywnego stylu radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych należy wewnętrze uznanie, że
ból jest normalna reakcją emocjonalną, pozwolenie sobie przeżywanie uczuć o różnym
zabarwieniu, nawet tych bolesnych. Wyrażanie bolesnych uczuć jest zdrowe, szczególnie jeśli
możemy opowiadać o swoich emocjach osobie, która nas słucha, do której mamy zaufanie,
której na nas zależy i która nas nie osądza. W realizacji celów życiowych pomaga pozytywny
kontakt z przyjaciółmi i członkami rodziny, które okazują niezachwiane wsparcie. Przyda się
również utrzymanie realistycznego spojrzenia na życie i na własną osobę. Trzeba odważnie i
krytycznie spojrzeć na siebie dostrzegać to, co pozytywnie i negatywne. W sytuacjach

5
kryzysowych bardzo ważne jest również odnoszenie drobnych sukcesów, cieszenie się z nich
co jest niezwykle budujące, wyzwala energię do dalszych działań, pozytywnie wpływa na
samoocenę, daję poczucie sprawstwa i pozwala odzyskać kontrolę nad własnym życiem.
Wezwanie życiowe, które stają przed każdym dorosłym człowiekiem wymagają od niego nie
tylko akceptacji stresu, pokonania go lub nauczenia się z nim żyć. Szybkie i sprawcze
osiąganie celów ściśle uzależnione jest również od stopnia zaradności życiowej każdej
jednostki społecznej. Osoby zaradne życiowo charakteryzują się stabilnością emocjonalną,
samowystarczalnością, indywidualizmem, umiejętnością proszenia o pomoc w sytuacjach
szczególnie trudnych. Osoby zaradne życiowo szybko reagują na różne sytuacje w życiu i
trudno je wyprowadzić z równowagi emocjonalnej. Jej stabilność emocjonalna, występuje
prawie w każdych relacjach społecznych. Zaradność życiowa może ujawniać się również w
doskonałym zarządzeniu swoimi możliwościami osoby stojącej przed kolejnym wezwaniem
życiowym, do tego stopnia, że nie musi nikogo prosić o pomoc. Posiada po prostu określone
zdolności, które czynią ją bardzo zaradzą życiową. Samowystarczalność takiej osoby ukazuję
się często w taki sposób iż dana persona nie potrzebuje nikogo aby być szczęśliwa. Zaradność
życiowa ukazuję się również wtedy, kiedy osoba potrafi sama zadbać o swoje sprawy.
Znajdzie sobie aktywność zawodową, taką którą lubi będzie pomocna dla innych ludzi,
indywidualnie rozwiąże różnego rodzaju problemy i to nie tylko swoje. Sytuację taką można
dostrzegać w stosunku do osoby zaradnej do innych ludzi, będących doskonałym
towarzyszem ale nie aby osiągnąć jakąś pomoc czy zabezpieczenie. Osoby zaradne życiowo
mają również skłonności do szukania wciąż to nowych możliwości i wyzwań życiowych.
Często również stawiają na pierwszym miejscu własny komfort. Osoba zaradna rzadko prosi
kogoś o pomoc, a jeśli to już w ostateczności. Nie chodzi o to, że boi się urażonej dumy, po
prostu nawet takim ludziom zdarza się trudniejszy okres w życiu. Nie zdarza się to jednak
często, gdyż jednostki ogarniające swoje życie, z reguły należą do tych samowystarczalnych i
nietuzinkowo skutecznych.
Wielu psychologów uważa, że zaradność życiowa jest swego rodzaju zarządzaniem
stresującymi wydarzeniami, a strategie radzenia sobie w sytuacjach trudnych dzielą się na:
zaradność skoncentrowaną na działaniach oraz zaradność skoncentrowana na emocjach.
Pierwsza polega na rozwiązywaniu problemów poprzez podjęcie określonych czynności,
reorganizacji indywidualnych priorytetów życiowych, dostosowywaniu własnych
indywidualnych możliwości do skali i obszaru sytuacji trudnej. Druga zaś z pokonaniu dużej
ilości negatywnych emocji, które potęgują i kłębią się przewlekle powodując niechęć,
frustrację i obawy a czasem nawet rezygnację z osiągniecia określonego celu. Systematyczne

6
zadawanie sobie nowych wyzwać życiowych, podejmowania prób z trudnymi zadaniami i
kształtowanie zdrowych, choć czasem niekomfortowych nawyków może przekształcić życie
dorosłego człowieka w lepsze. Droga od tego celu nie zawsze jest prosta i przyjemna, ale jej
przebycie może przynieść znaczne korzyści. Zmiana życia na lepsze rozpoczyna się od
niewielkich zmian które mogą wydawać się uciążliwe to prowadzą do znacznej poprawy
jakości życia ludzkiego.

Bibliografia:

Korporowicz, V. (2011). Zdrowie jako kategoria społeczno-ekonomiczna. Pobrano 11 27,

2023 z lokalizacji
http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_narodowa_2011_07-08_04.pdf

Kuberová, H. (2007). Stres w pracy nauczyciela akademickiego. Pobrano 11 27, 2023 z

lokalizacji https://ceeol.com/search/article-detail?id=253270

Łodzińska, J. (2010). Stres zawodowy narastającym zjawiskiem społecznym. Pobrano 11 27,

2023 z lokalizacji http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-
7f8552d5-f459-47eb-bff1-89f82d18b331/c/tom28-11-lodzinska.pdf

Olszewska, S. i Spryszyńska, M. (2013). Osobowość a style radzenia sobie ze stresem

menedżerów ochrony osób i mienia. Pobrano 11 27, 2023 z lokalizacji
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-8b113bde-9e91-
499b-9585-41e24dc829c7/c/olszewska.pdf

Saran, J. (2014). Andragogika wobec współczesnych zagrożeń wartości. Journal of modern

science, 22(3), 419-436. Pobrano 11 27, 2023 z lokalizacji
https://ceeol.com/search/article-detail?id=467746