IG, YT: @juliaobiologii 🖥

Badania prz odnicze

Spis treści:

1. Podstawa programowa
2. Słówka & de nicje
3. Etapy badań biologicznych + przykłady
4. Dokumentacja naszych badań, czyli wykresy i tabelki
5. Mikroskopy
6. DIY preparat
7. Polecenia w zadaniach maturalnych

i
gi
Wszystkie zdjęcia w tym pliku są udostępnione zgodnie z dotyczącą ich licencją. Zabraniam
edytowania pliku i udostępniania go osobom trzecim bez mojej wiedzy oraz zgody.
lo
Dziękuję za zainteresowanie moimi materiałami - mam nadzieję, że okażą się dla Ciebie pomocne.
Jeśli masz jakiekolwiek uwagi dotyczące notatek - będę bardzo wdzięczna za feedback!
io
Miłej i owocnej nauki! 📗 ❤
ob

1. Podstawa programowa

Formuła 2015 Formuła 2023

lia
ju
@

1. Słówka & de nicje

• obserwacja - działanie badawcze, które polega na oglądaniu/przyglądaniu się danemu obiektowi bez żadnej
ingerencji
• doświadczenie (eksperyment) - działanie badawcze, które dopuszcza ingerencję; polega na badaniu wpływu
określonego czynnika na obiekt
• rozumowanie indukcyjne - prowadzące od szczegółu do ogółu; formułowanie ogólnych stwierdzeń
• rozumowanie dedukcyjne - prowadzące od ogółu do szczegółu; formułowanie twierdzeń cząstkowych
• próba kontrolna - obiekt, który nie jest poddawany działaniu czynnika
fi
fi
yr
 IG, YT: @juliaobiologii 🖥
• próba badawcza - obiekt, który jest poddawany działaniu czynnika („królik doświadczalny”)
• zmienna zależna - zmiana spowodowana zmienną niezależną (efekt pewnego działania); umieszczamy na osi
Y; np. ilość wyrastających grzybów
• zmienna niezależna - czynnik, który jest zmieniany; np. ilość wody; umieszczamy na osi X
• zdolność rozdzielcza - minimalna odległość między dwoma punktami, przy której są one widoczne jako
oddzielne
• układ optyczny - elementy mikroskopu, które służą do odpowiedniego oświetlenia preparatu oraz wytworzenia
obrazu
• układ mechaniczny - elementy mikroskopu, które umożliwiają przesuwanie części układu optycznego
względem preparatu

2. Etapy prowadzenia badań biologicznych

1. Formułujemy problem badawczy

• ma postać zdania pytającego (Czy…?) lub równoważnika zdania (Wpływ … na … .)
• przykład: Czy sok jabłkowy zawiera glukozę?

i
gi
2. Stawiamy hipotezę
• jest to wstępna odpowiedź, przypuszczenie; nie musi być prawdziwa
• ma formę zdania oznajmującego
lo
• przykład: Sok jabłkowy zawiera glukozę./ Sok jabłkowy nie zawiera glukozy.

3. Wery kujemy hipotezę poprzez przeprowadzenie odpowiedniego doświadczenia

io
• określamy próbę badawczą i próbę kontrolną
• w tym przypadku: do próby badawczej, czyli soku jabłkowego, dodajemy odczynniki Fehlinga (I i II); nasza
próba kontrolna to roztwór glukozy z dodanymi odczynnikami Fehlinga (I i II); obie probówki podgrzewamy
ob

• obserwujemy ewentualne zmiany, zbieramy wyniki

4. Formułujemy wniosek
lia

• musi być związany z wynikami badań - potwierdza lub zaprzecza postawionej hipotezie
• Sok jabłkowy zawiera glukozę.
ju

3. Dokumentacja naszych badań, czyli wykresy i tabelki

@

1. Tabela
• dane, jakie możemy przedstawiać: jakościowe, ilościowe
• nagłówek to pierwszy wiersz w tabeli, informuje on, jaki rodzaj informacji znajduje się poniżej
Przykład:

Wygląd badanych psów

numer psa wiek [lata] ilość łap kolor sierści

1 2 4 czarna

2 4 4 brązowa

3 1 4 czarna

4 6 3 miodowa
fi
 IG, YT: @juliaobiologii 🖥
2. Wykres
• są różne rodzaje wykresów - liniowe, słupkowe/kolumnowe, jednosłupkowe, kołowe
• wykres umożliwia badanie zależności i tendencji (w tabelce nie widać tego bezpośrednie)
• musimy podpisać obie osie; jeśli jest jednostka, to warto ją dopisać, np.: [min.]
• jednostki muszą być w odpowiedniej odległości od siebie

a) przykład: wykres słupkowy

liczba czegokolwiek śląskie mazowieckie

na m2

100

75

i
gi
50

25

0
lo
Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec
io
miesiąc
ob

b) przykład: wykres liniowy

lia

liczba kwiatów na
m2
100
ju

75
@

50

25

0
Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec
miesiąc
 IG, YT: @juliaobiologii 🖥
4. Mikroskopy

1. Mikroskop optyczny
• do powstania obrazu niezbędne jest światło (albo naturalne, albo z
żarówki; zależy od mikroskopu)
• powiększenie: 1000x
• zdolność rozdzielcza: 0,2 µm
• co możemy oglądać: komórki bakteryjne, niektóre organelle, tkanki
• obraz jest: Powiększony, Odwrócony, Pozorny
• mikroskop uorescencyjny - jest to rodzaj mikroskopu optycznego;
struktury, które są w preparacie, barwi się znacznikami uorescencyjnymi;
dzięki temu struktury na obrazie są jaskrawe i dobrze widoczne
• obliczanie powiększenia mikroskopu ❗ jak liczymy? mnożymy powiększenie okularu razy powiększenie
obiektywu = powiększenie obrazu obserwowanego obiektu
• np.: Oblicz powiększenie obiektu, jesli do obserwacji użyto okularu o 12x powiększeniu i obiektywu o 5x
powiększeniu. 12 x 5 = 60

i
gi
2. Skaningowy mikroskop elektronowy (SEM)
• powierzchnia preparatu jest bombardowana przez elektrony
• powiększenie - około 100 tys. razy
• rozdzielczość - 5 nm (nanometry)
• obraz jest trójwymiarowy
lo
• co możemy oglądać: wirusy, bakterie, cząsteczki, organelle
io
• preparat pokrywa się cienką warstwą złota
ob

3. Transmisyjny mikroskop elektronowy (TEM)

• powiększenie - ok. 1 mln razy
• zdolność rozdzielcza - 0,2 nm
lia

• obraz jest dwuwymiarowy

• co możemy oglądać: wirusy, bakterie, cząsteczki, organelle
• preparat barwi się związkami metali ciężkich (np. uranu, ołowiu)
ju
@
fl
fl
 IG, YT: @juliaobiologii 🖥
5. DIY preparat

• niezbędne rzeczy: szkiełko podstawowe, szkiełko nakrywkowe

• na szkiełku podstawowym (jest prostokątne i grubsze od nakrywkowego) umieszczamy to, co chcemy badać
- np. fragment cebuli (właściwie jej błonkę), najlepiej za pomocą pęsety; dodajemy kroplę wody i ostrożnie
kładziemy szkiełko nakrywkowe - tak, by nie było pęcherzyków powietrza

6. Polecenia w zadaniach maturalnych

i
gi
lo
io
ob
lia
ju
@