‫ابالغيه‬

‫به استناد ماده ‪ 701‬آييننامه اجرايي قانون معادن مصوب سال ‪ 7931‬و بر پايه مفاد ماده ‪ 91‬قانون نظام مهندسي معدن مصوب‬

‫سال ‪ ،7937‬تدوين و ترويج اصول و قواعدی که رعايت آنها در طراحي‪ ،‬محاسبه و اجرای عمليات اکتشاف‪ ،‬تجهيز و بهرهبرداری‬

‫معادن و کارخانهها‪ ،‬بهرهدهي مناسب فني و صرفه اقتصادی ضروری است و همچنين بازنگری و تجديد نظر آنها‪ ،‬بر عهده وزارت‬

‫صنعت‪ ،‬معدن و تجارت است‪ .‬صاحبان حرفههای مهندسي معدن‪ ،‬مکتشفان و بهرهبرداران معادن و کارخانهها اعم از دستگاههای‬

‫اجرايي‪ ،‬مهندسان مشاور‪ ،‬پيمانکاران و عوامل ديگر مکلف به رعايت مقررات فني ابالغ شده هستند و عدم رعايت آنها تخلف از‬

‫قانون محسوب ميشود‪.‬‬

‫نشريه راهنمای فرآوری کانسنگهای پالسری آهن که به استناد مواد قانوني فوقالذکر تدوين شده است‪ ،‬توسط سازمان برنامه و‬

‫بودجه کشور نيز با شماره ‪ 111‬در نوبت انتشار قرار دارد‪.‬‬

‫مقررات موضوع اين نشريه تا زمان الزماالجرا بودن به عنوان آزمايشي تلقي ميشود‪ .‬در اين فاصله در صورتي که مهندسان و‬

‫عوامل اجرايي‪ ،‬روشها و دستورالعملهای بهتری در اختيار داشته باشند يا نظر اصالحي درباره هر يک از مفاد آن داشته باشند‪ ،‬الزم‬

‫است به وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت و يا سازمان نظام مهندسي معدن اطالع دهند تا در صورت لزوم اصالحيه يا متمم آن تدوين و‬

‫ابالغ شود‪.‬‬

‫با عنايت به مراتب ياد شده اين مقررات يا اصالح و تکميل شده آن‪ ،‬از تاريخ ‪ 7933/7/7‬الزماالجرا خواهد بود‪.‬‬
 ‫پيشگفتار‬

‫استفاده از ضوابط‪ ،‬معيارها و استانداردها در مراحل پيشنهاد‪ ،‬مطالعه‪ ،‬طراحي‪ ،‬اجراي طرحهاي اكتشافي‪ ،‬بهرهبرداري و فرآوري مواد‬
‫معدني از نظر توجيه فني و اقتصادي طرحها‪ ،‬كيفيت طراحي‪ ،‬اجرا و هزينههاي مربوطه اهميت ويژهاي دارد‪.‬‬
‫برنامه تهيه ضوابط و معيارهاي معدن به كارگيري معيارها‪ ،‬استانداردها و ضوابط فني را در كليه مراحل انجام عمليات معدني مورد تاكيد‬
‫جدي قرار داده است‪.‬‬
‫با توجه به مراتب ياد شده‪ ،‬دفتر نظارت امور معدني وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت با همكاري اساتيد‪ ،‬صاحبنظران‪ ،‬متخصصان‪،‬‬
‫دستاندركاران بخش معدن كشور و با همكاري دفتر نظام امور فني سازمان برنامه و بودجه كشور و به استناد ماده ‪ 701‬آييننامه اجرايي‬
‫قانون معادن‪ ،‬مصوبه شماره ‪/93224‬ت‪ 22941‬هـ مورخ ‪ 58/9/30‬هيات محترم وزيران و ماده ‪ 23‬قانون نظام مهندسي معدن با در نظر‬
‫داشتن موارد زير اقدام به تهيه ضوابط‪ ،‬معيارها و دستورالعملهاي مورد نياز بخش معدن كرده است‪:‬‬
‫‪ -‬استفاده از منابع معتبر و استانداردهاي بينالمللي‬
‫‪ -‬بهرهگيري از تجارب دستگاههاي اجرايي‪ ،‬سازمانها‪ ،‬شركتها و واحدهاي معدني‬
‫‪ -‬استفاده از تخصصها و تجربههاي كارشناسان و صاحبنظران بخشهاي خصوصي و دولتي‬
‫‪ -‬پرهيز از دوبارهكاريها و اتالف منابع مالي و غيرمالي كشور‬
‫‪ -‬توجه به اصول و موازين مورد عمل موسسات تهيهكننده استاندارد‬
‫اميد است نشريه "راهنمای فرآوری کانسنگهای پالسری آهن" گام موثري در زمينه يكسانسازي فعاليتهاي معدني در‬
‫كشور باشد‪ .‬همچنين مجريان و دستاندركاران بخش معدن با به كارگيري اين نشريه‪ ،‬در راستاي هماهنگسازي و تكامـل اسـتانداردها‬
‫مشاركت كنند‪ .‬حمايت مالي سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران در تهيه اين نشريه نقش ارزندهاي داشته است‪.‬‬

‫شورای عالي برنامه تهيه ضوابط و معيارهای معدن‬

‫الف‬
 ‫مجري طرح‬

‫معاون امور معادن و صنايع معدني‪ -‬وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‬ ‫جعفر سرقيني‬

‫اعضاي شوراي عالی به ترتیب حروف الفبا‬

‫کارشناس ارشد مهندسي صنايع‪ -‬سازمان برنامه و بودجه کشور‬ ‫فرزانه آقارمضانعلي‬
‫کارشناس ارشد مديريت کارآفريني (کسب و کار)‪ -‬وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‬ ‫عباسعلي ايرواني‬
‫کارشناس مهندسي معدن‪ -‬سازمان زمينشناسي و اکتشافات معدني کشور‬ ‫بهروز برنا‬
‫کارشناس ارشد مهندسي معدن‪ -‬سازمان برنامه و بودجه کشور‬ ‫محمد پريزادی‬
‫کارشناس ارشد زمينشناسي‬ ‫عبدالعلي حقيقي‬
‫دکترای مهندسي فرآوری مواد معدني ‪ -‬وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‬ ‫جعفر سرقيني‬
‫دکترای زمينشناسي اقتصادی‪ -‬وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‬ ‫عليرضا غياثوند‬
‫کارشناس ارشد مهندسي معدن‪ -‬دانشگاه صنعتي اميرکبير‬ ‫حسن مدني‬
‫کارشناس ارشد مهندسي معدن‪ -‬سازمان نظام مهندسي معدن‬ ‫هرمز ناصرنيا‬

‫اعضاي كارگروه فرآوري به ترتیب حروف الفبا‬

‫کارشناس ارشد مهندسي فرآوری مواد معدني‪ -‬سازمان زمينشناسي و اکتشافات معدني کشور‬ ‫احمد اميني‬
‫کارشناس ارشد زمينشناسي‪ -‬دانشگاه تهران‬ ‫عبدالعلي حقيقي‬
‫دکترای مهندسي فرآوری مواد معدني‪ -‬دانشگاه تربيت مدرس‬ ‫محمدرضا خالصي‬
‫دکترای مهندسي فرآوری مواد معدني‪ -‬دانشگاه صنعتي اميرکبير‬ ‫بهرام رضايي‬
‫کارشناس ارشد شيمي‬ ‫زهرا مصحفي شبستری‬

‫اعضاي كارگروه تنظیم و تدوين به ترتیب حروف الفبا‬

‫دکترای مديريت صنعتي‪ -‬دانشگاه تهران‬ ‫علياصغر خداياری‬

‫دکترای مهندسي فرآوری مواد معدني‪ -‬دانشگاه صنعتي اميرکبير‬ ‫بهرام رضايي‬
‫دکترای زمينشناسي اقتصادی‪ -‬وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‬ ‫عليرضا غياثوند‬
‫کارشناس ارشد مهندسي معدن‪ -‬دانشگاه صنعتي اميرکبير‬ ‫حسن مدني‬
‫دکترای زمينشناسي اقتصادی‪ -‬دانشگاه خوارزمي‬ ‫بهزاد مهرابي‬

‫پيشنويس اين گزارش توسط آقای مهندس محسن محمدخانی تهيه و پس از بررسي و تاييد توسط کارگروه فرآوری‪ ،‬به‬
‫تصويب شورای عالي برنامه رسيده است‪.‬‬

‫ب‬
 ‫مقدمه‬

‫صنایع فوالد به مواد اوليه به ویژه سنگ آهن با کيفيت مطلوب نياز دارد‪ .‬از آنجایي که کانسنگهاي استخراجي شرایط مورد نياز را‬
‫ندارند‪ ،‬بنابراین پرعيارسازي کانسنگهاي آهن اهميت زیادي داشته و تاثير بسياري در کاهش هزینه ذوب و تصفيه دارد‪ .‬کانسنگهاي‬
‫پالسري به دليل مزیت سهولت استخراج و کاهش هزینههاي خردایش و آزادسازي کانيها‪ ،‬نقش مهمي در تامين مواد اوليه صنعت فوالد‬
‫دارند‪.‬‬
‫هزینههاي پرعيارسازي کانسنگهاي آهن پالسري به پارامترهاي زیادي از جمله عيار‪ ،‬کانيشناسي‪ ،‬درجه آزادي کانيها‪ ،‬ابعاد ذرات‬
‫تشکيلدهنده‪ ،‬رطوبت و وجود کانيهاي مفيد و مزاحم وابسته است‪ .‬در بسياري از موارد‪ ،‬فرآوري کانسنگهاي آهن پالسري مشابه‬
‫فرآوري کانسنگهاي آهن است‪ .‬تفاوت اصلي در کيفيت آزادشدگي کانيها در پالسرها است که باعث حذف یا کاهش هزینههاي‬
‫خردایش در مدار پرعيارسازي ميشود‪ .‬کانسنگهاي آهن پالسري شامل سه گروه کانسنگهاي منيتيتي‪ ،‬غيرمنيتيتي و ترکيبياند‪ .‬روش‬
‫پرعيارسازي اصلي در کانسنگهاي منيتيتي‪ ،‬معموال جدایش مغناطيسي‪ ،‬در غيرمنيتيتي ثقلي و در نوع سوم ترکيبي از روشهاي یاد شده‬
‫است‪.‬‬
‫نشریه حاضر با عنوان "راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن" در راستاي اهداف وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت و در‬
‫چارچوب برنامه تهيه ضوابط و معيارهاي معدن تهيه شده است‪.‬‬

‫پ‬
 ‫فهرست مطالب‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬
‫‪1‬‬ ‫فصل اول‪ -‬تعاریف و مفاهیم‪.............................................................................................‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪ -1-1‬هدف و دامنه کاربرد‪......................................................................................................................................‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪ -2-1‬مفاهیم و تعاریف‪............................................................................................................................................‬‬
‫‪5‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهای آهن پالسری‪..........................................................‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪ -1-2‬آشنایی‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪ -2-2‬منشا کانیهای اقتصادی در کانسارهای پالسری‪.........................................................................................‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪ -3-2‬پالسرهای آهندار‪.........................................................................................................................................‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪ -4-2‬روش تعیین عیار آهن‪....................................................................................................................................‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪ -5-2‬غلظت عناصر مزاحم‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪ -6-2‬تعیین غلظت عناصر مفید‪..............................................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪ -7-2‬روشهای تعیین میزان کانیهای آهن‪.........................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪ -1-7-2‬تعیین میزان منیتیت‪............................................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪ -2-7-2‬تعیین میزان هماتیت‪...........................................................................................................................‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪ -8-2‬تعیین درجه آزادی کانیهای آهن و کانیهای مفید و مضر‪.........................................................................‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪ -1-8-2‬روش مغناطیسی‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪ -2-8-2‬روش غرق و شناورسازی‪....................................................................................................................‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪ -3-8-2‬روش پردازش تصویر‪..........................................................................................................................‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪ -9-2‬ناخالصیهای مفید و مضر موجود در سنگ آهن در فرآیند ذوب آهن‪.........................................................‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪ -1-9-2‬ناخالصیهای مفید‪...............................................................................................................................‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪ -2-9-2‬ناخالصیهای مضر‪..............................................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫فصل سوم‪ -‬نمونهبرداری‪ ،‬شناسایی و خواصسنجی کانسنگهای پالسری آهن‪.................‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪ -1-3‬آشنایی‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪ -2-3‬عوامل موثر در نمونهبرداری‪..........................................................................................................................‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪ -3-3‬روشهای نمونهبرداری از پالسرها‪...............................................................................................................‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪ -4-3‬قابلیت خردایش‪.............................................................................................................................................‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪ -5-3‬آمادهسازی‪.....................................................................................................................................................‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪ -6-3‬تعیین درجه آزادی‪.........................................................................................................................................‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪ -7-3‬ارزیابی قابلیت پرعیارسازی بر مبنای مطالعات خواصسنجی‪.......................................................................‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪ -8-3‬آزمایشهای ارزیابی قابلیت فرآوری در مقیاس پایه (آزمایشگاه)‪.................................................................‬‬
‫‪72‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهای فرآوری‪....................................................................................‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪ -1-4‬آشنایی‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪ -2-4‬طبقهبندی کانسنگها یا کنسانترههای سنگ آهن بر اساس استفاده در فرآیند بعدی‪................................‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪ -3-4‬فرآوری کانسنگهای پالسری آهن بر اساس میزان عیار آهن‪...................................................................‬‬

‫ث‬
‫‪31‬‬ ‫‪ -1-3-4‬فرآوری کانسنگهای پالسری آهن پرعیار‪........................................................................................‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪ -2-3-4‬فرآوری کانسنگهای متوسط و کمعیار‪.............................................................................................‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪ -4-4‬روشهای ثقلی فرآوری کانسنگهای غیرمنیتیتی‪.......................................................................................‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪ -1-4-4‬جدایش ابعاد درشت‪............................................................................................................................‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪ -2-4-4‬جدایش ابعاد متوسط و دانهریز‪............................................................................................................‬‬
‫‪37‬‬ ‫‪ -5-4‬روشهای مغناطیسی فرآوری کانسنگهای آهن‪.........................................................................................‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪ -1-5-4‬جداکننده مغناطیسی شدت پایین‪........................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -2-5-4‬جداکننده مغناطیسی شدت باالی خشک‪...........................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -3-5-4‬جداکننده مغناطیسی شدت باالی تر‪...................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -6-4‬تشویه مغناطیسی‪...........................................................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -7-4‬فلوتاسیون‪......................................................................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -1-7-4‬فلوتاسیون مستقیم‪..............................................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -2-7-4‬فلوتاسیون معکوس‪.............................................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -8-4‬جدایش الکترواستاتیکی‪.................................................................................................................................‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ -9-4‬روشهای پیرومتالورژنی‪................................................................................................................................‬‬
‫‪34‬‬ ‫پیوست‪ -‬فرآوری پالسرهای آهندار ایران‪........................................................................‬‬

‫ج‬
‫فصل ‪1‬‬

‫تعاریف و مفاهیم‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگ پالسري آهن‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫فصل اول‪ -‬تعاریف و مفاهیم‬

‫‪ -1-1‬هدف و دامنه کاربرد‬

‫در این نشریه روشهای دستیابی به دادههای الزم برای شناسایی کانسنگ‪ ،‬ویژگیهای محصول و باطله و روشهای اصلی‬
‫فرآوری با توجه به نوع کانسنگ پالسری مانند منیتیتی‪ ،‬غیرمنیتیتی و یا ترکیبی شرح داده شده است‪.‬‬

‫‪ -2-1‬مفاهیم و تعاریف‬

‫برای اطالعات بیشتر به نشریه شماره ‪ 444‬سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "تعاریف و مفاهیم در فعالیتهای معدنی‬
‫واژهها و اصطالحات پایه فرآوری مواد معدنی" مراجعه شود‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫غیرمغناطیس کردن‬
‫این فرآیند‪ ،‬کاهش یا حذف خاصیت مغناطیسی از کانیهای فرومغناطیس است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫فلوکوالسیون مغناطیسی‬
‫پدیدهای منتج از مغناطیس باقیمانده ذرات فرومغناطیس که تحت تاثیر نیروهای قطبی ویژه‪ ،‬ذرات به شکل توده درآمدهاند‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫ماگهمیت‬
‫نوعی کانی با ساختار بلوری مکعبی‪ ،   Fe 2O3 ،‬از سری منیتیت‪ ،‬در گروه اسپینل که با هماتیت ایزومورف بوده و به شدت‬
‫فرومغناطیس است‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫پالسر‬
‫انباشت طبیعی کانیهای با ارزش که بر اثر جدایش ثقلی در طول فرآیندهای رسوبی مکانیکی تشکیل میشود‪.‬‬
‫جداکننده مغناطیسی جریان همجهت‬
‫در این جداکنندهها جهت باردهی و گردش استوانه در یک جهت است‪.‬‬
‫جداکننده مغناطیسی جریان غیرهمجهت‬
‫در این جداکنندهها جهت باردهی و گردش استوانه عکس یکدیگر است‪.‬‬

‫‪1- Demagnetization‬‬
‫‪2- Magnetic flocculation‬‬
‫‪3- Maghemite‬‬
‫‪4- Placer‬‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگ پالسري آهن‬ ‫‪4‬‬
‫فصل ‪2‬‬

‫کانیشناسی کانسنگهای آهن‬

‫پالسری‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪6‬‬
‫‪7‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهاي آهن پالسري‬

‫‪ -1-2‬آشنايی‬

‫کانسارهای پالسری بر اساس مکانیزم و عوامل موثر در تشکیل آنها به انواع بومی‪ ،‬دامنهای یا واریزهای‪ ،‬رودخانهای‪ ،‬ساحلی‪،‬‬
‫بادی‪ ،‬یخرفتی و دریایی تقسیم میشوند که در جدول ‪ 1-2‬به توضیح مختصر هر کدام پرداخته شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ -1-2‬انواع کانسارهاي پالسري بر اساس مکانیزم و نحوه تشکیل به همراه شرح مختصر آنها‬

‫مثال‬ ‫توضیح‬ ‫نوع پالسر‬

‫کانسارهای عناصر نادر خاکی‪ ،‬نیوبیم و زیرکونیم در‬ ‫پالسرهای بومی در زمینهای مسطح و در باالی کانسار اولیه تشکیل‬ ‫پالسرهای بومی‬
‫پوشش التریتی کربناتیتها در برزیل‬ ‫میشوند‪.‬‬

‫در طول هوازدگی شیمیایی و فیزیکی کانسار اولیه در منطقه شیبدار‪ ،‬حمل‬
‫پالسرهای قلع در مالزی و پالسر طالی راند مانتین‬ ‫کانیهای سنگین در اثر نیروی گرانی‪ ،‬کمی از منبع اصلی دور‬ ‫پالسرهای دامنهای یا‬
‫در ایالت نوادا‬ ‫میشوند و بر روی دامنهها و پایین سرازیریها در محلهای مناسب تجمع‬ ‫واریزهای‬
‫میکنند‪.‬‬

‫پالسرهای روتیل در سیرالئون‪ ،1‬طال‪ -‬اورانیم در‬

‫حاصل فرسایش سنگهای حاوی کانیهای سنگین‪ ،‬انتقال آنها با آب‬ ‫پالسرهای رودخانهای‬
‫وایت واترزراند‪ 2‬در آفریقای جنوبی و پالسرهای قلع‬
‫رودخانه و جدایش و تفکیک آنها بر اساس اندازه و چگالی است‪.‬‬
‫در برزیل و مالزی‬

‫استرالیای غربی (انیببا‪ ،3‬کپل‪ ،4‬جورین‪ ،)5‬حوضه‬

‫مورای در ویکتوریای استرالیا (جینگکو‪ ،)6‬پالسرهای‬ ‫پالسرهای ساحلی با عملکرد امواج‪ ،‬جریانهای ساحلی و جزر و مد در طول‬ ‫پالسرهای ساحلی‬
‫طال در آالسکا و نامیبیا و کانسارهای پالسری بزرگی‬ ‫سواحل به وجود میآیند‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫در لیک ماالوی‬

‫نهشته ریچاردز بای‪ 8‬در ایالت کوازولو‪ -‬ناتال‪ 9‬در‬ ‫باد نیز مواد تخریبی را از طریق تعلیق‪ ،‬غلت و کشش منتقل میکند‪ .‬شکل‬
‫جمهوری آفریقای جنوبی و ترایل ریدج‪ 10‬در‬ ‫اصلی حرکت مواد به وسیله باد‪ ،‬انتقال از طریق کشش توام با غلتیدن است‬ ‫پالسرهای بادی‬
‫ایالتهای فلوریدا‪/‬جورجیای آمریکا‬ ‫و منجر به تشکیل تل‪ -‬تپهها‪ ،‬پشتهها‪ ،‬تلماسهها و برخانها میشود‪.‬‬

‫یخچالها حجم عظیمی از مواد آواری را با خود حمل میکنند ولی ضمن‬
‫پالسرهای طالی زالندنو‪ ،‬مورینهای حاوی طال در‬ ‫این نقل و انتقاالت‪ ،‬جداسازی مواد از نقطه نظر اندازه و یا وزن مخصوص‬
‫آالسکا و مورینهای حاوی الماس در ویسکانسین و‬ ‫به مقدار زیاد انجام نمیشود‪ ،‬بنابراین در مورینها پالسر تشکیل نمیشود‬
‫میشیگان (آمریکا) جزو پالسرهای یخچالی محسوب‬ ‫ولی رودخانههایی که از ذوب یخچالها حاصل میشوند‪ ،‬در اثر شستن‬ ‫پالسرهای یخرفتی‬
‫میشوند‪.‬‬ ‫مورینها پالسرهای آبرفتی‪ -‬یخچالی را تشکیل میدهند‪ .‬پالسرهای‬
‫یخچالی در مقایسه با انواع رودخانهای جورشدگی کم‪ ،‬ناپایدار و نامنظم‬
‫دارند‪.‬‬

‫‪1- Sierra leone‬‬

‫‪2- Witwatersrand‬‬
‫‪3- Eneabba‬‬
‫‪4- Capel‬‬
‫‪5- Jurien‬‬
‫‪6- Gingko‬‬
‫‪7- Lake malawi‬‬
‫‪8- Richards bay‬‬
‫‪9- KwaZulu- natal‬‬
‫‪10- Trail ridge‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪8‬‬

‫ادامه جدول ‪ -1-2‬انواع کانسارهاي پالسري بر اساس مکانیزم و نحوه تشکیل به همراه شرح مختصر آنها‬
‫مثال‬ ‫توضیح‬ ‫نوع پالسر‬

‫پالسرهای قلع آسیای جنوب شرقی (مانند‬

‫این پالسرها در فالت قاره واقعاند و بر حسب اینکه فرآیند جورشدگی و تمرکز‬
‫پالسرهای قلع در اندونزی) و کانسارهای‬
‫کانیهای سنگین در دریا و یا در مکانهای پیشین دیگر انجام گرفته باشد به‬ ‫پالسرهای دریایی‬
‫پالسری طال در مناطق ساحلی دریا در‬
‫پالسرهای دریایی اولیه و ثانویه تقسیم میشوند‪.‬‬
‫آالسکا‪ ،‬سیبری و نوا اسکوتیا‬

‫‪ -2-2‬منشا کانیهاي اقتصادي در کانسارهاي پالسري‬

‫یکی از شرایط تشکیل کانسارهای پالسر‪ ،‬وجود سنگهایی در منطقه باالدست به عنوان منبع که حاوی مقادیری از فلز و یا‬
‫کانیهای سنگین مربوط به آن نوع پالسر باشند‪ ،‬است‪ .‬در بیشتر موارد‪ ،‬فلزات و یا کانیهای سنگین با عیار پایین در سنگ میزبان‬
‫پراکندهاند ولی فرآیندهای هوازدگی‪ ،‬فرسایش و حمل‪ ،‬سبب تهنشست و تغلیظ طبیعی آنها در پالسرها با عیار باال میشود‪ .‬در جدول‬
‫‪ 2-2‬سنگهای منبع اولیه که از آنها ذخایر پالسری حاصل میشوند‪ ،‬آورده شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ -2-2‬سنگ منشا کانیهاي اقتصادي در کانسارهاي پالسر‬

‫کانیهاي همراه‬ ‫کانیهاي اقتصادي‬ ‫سنگ منشا‬
‫اولیوین‪ ،‬انستاتیت‪ ،‬پالژیوکالزهای بازی‪ ،‬کرومیت‪،‬‬
‫سنگهای فرابازی و بازی‪ ،‬از جمله‬
‫تیتانومنیتیت‪ ،‬منیتیت‪ ،‬ایلمنیت‪ ،‬کروم اسپینل و‬ ‫عناصر گروه پالتین‬
‫پیروکسنیتها و نوریتها‬
‫اوژیت دیوپسیدی‬
‫ایلمنیت‪ ،‬منیتیت‪ ،‬پیروپ‪ ،‬دیوپسید‪ ،‬کیانیت‪ ،‬اسفن و‬
‫الماس‬ ‫کیمبرلیتها‬
‫آپاتیت‬
‫روتیل‪ ،‬ایلمنیت‪ ،‬منیتیت‪ ،‬کانیهای خاکهای‬
‫فلدسپارهای پتاسیمدار‪ ،‬کلسیت‪ ،‬گارنت و آپاتیت‬ ‫کربناتیتها و سنگهای بازی همراه‬
‫کمیاب‪ ،‬کانیهای اورانیم‪ ،‬نیوبیم‪ ،‬توریم و زیرکونیم‬
‫پالژیوکالزهای بازی و آپاتیت‬ ‫منیتیت‪ ،‬ایلمنیت‬ ‫بازالتهای فالتی‬
‫گارنت کرومدار‪ ،‬پیروکسن و اولیوین‬ ‫عناصر گروه پالتین‪ ،‬کرومیت و منیتیت‬ ‫کمربندهای سرپانتینیتی‬
‫ایلمنیت‪ ،‬منیتیت‪ ،‬فلوریت‪ ،‬فلدسپارپتاسیم‪ ،‬آپاتیت‪،‬‬ ‫زیرکن‪ ،‬کانیهای فلزات کمیاب از جمله کانیهای‬
‫سنگهای سینیتی و پگماتیتهای وابسته‬
‫فلدسپاتوییدها و زیرکن‬ ‫حاوی اورانیم و توریم‬
‫ولفرامیت‪ ،‬پتاسیم فلدسپار‪ ،‬کوارتز‪ ،‬توپاز‪ ،‬بریل‪،‬‬
‫سنگهای گرانیتوییدی و پگماتیتهای‬
‫اسپودومن‪ ،‬پتالیت‪ ،‬تورمالین‪ ،‬تانتالیت‪ ،‬کلمبیت‪،‬‬ ‫کاسیتریت‪ ،‬مونازیت‪ ،‬زیرکن‪ ،‬روتیل و طال‬
‫وابسته و گرایزنها‬
‫مونازیت‪ ،‬فلوریت و اسفن‬
‫دیوپسید‪ ،‬گراسوالر‪ ،‬والستونیت‪ ،‬کلسیت‪،‬‬
‫شیئلیت‪ ،‬روتیل‪ ،‬غالبا کرندم‬ ‫اسکارنها‬
‫پالژیوکالزهای بازی‪ ،‬اپیدوت و منیتیت‬
‫کیانیت‪ ،‬آندالوزیت‪ ،‬سیلیمانیت‪ ،‬آلماندین‪ ،‬کوارتز‪،‬‬
‫طال‪ ،‬روتیل‪ ،‬زیرکن و سنگهای قیمتی‬ ‫سنگهای دگرگونی درجه باال‬
‫فلدسپارها و آپاتیت‬

‫‪ -3-2‬پالسرهاي آهندار‬

‫پالسرهای آهن به طور معمول از نوع منیتیتی و بیشتر از نوع آبرفتی‪ -‬دامنهای و ماسه ساحلیاند‪ .‬ذخایر پالسری سنگان و‬
‫آسمالون در ایران و ذخایر ماسههای سیاه سواحل نیوزلند شاخصترین این ذخایراند‪ .‬پالسرهای آهن هماتیتی (هماتیت کانی اصلی‬
‫آهن) بیشتر در ذخایر دامنهای و ذخایر کلودبرک در استرالیا‪ ،‬کانگا در برزیل‪ ،‬هند و ونزوئال نمونه شاخص این پالسرهااند‪.‬‬
‫‪9‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهاي آهن پالسري‬

‫‪ -4-2‬روش تعیین عیار آهن‬

‫در ذخایر پالسری آهنی‪ ،‬عیار کانی (های) اقتصادی باید به صورت درصد وزنی‪ ،‬اندازهگیری و گزارش شود‪ .‬آهن کل اندازهگیری‬
‫شده‪ ،‬معرف آهن کل کانیهای آهندار موجود در فازهای مختلف مانند بوکسیت‪ ،‬سیلیکات و کربنات (مانند آمفیبول‪ ،‬بیوتیت‪،‬‬
‫پیروکسن‪ ،‬سیدریت و گوتیت) است‪ ،‬بنابراین در صورتی که کانسنگ شامل بخش قابل توجهی از کانیهای باطله آهندار باشد‪ ،‬باید‬
‫کانیهای آهن از باطله جدا شده و عیار آهن آنها به روش وزنی محاسبه شود‪ .‬برای کسب اطالعات بیشتر به نشریه شماره ‪652‬‬
‫سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "دستورالعمل آمادهسازی و اندازهگیری عناصر در سنگ آهن" مراجعه شود‪.‬‬

‫‪ -5-2‬غلظت عناصر مزاحم‬

‫در مورد کانسنگهای آهن با توجه به شرایط فنی مورد نیاز کارخانه احیای مستقیم‪ ،‬کنسانتره باید بیش از ‪ 68‬درصد آهن‪ ،‬کمتر از‬
‫‪ 0/2‬درصد گوگرد و کمتر از ‪ 0/04‬درصد فسفر داشته باشد و در مورد کوره بلند نیز کنسانتره باید محتوی بیش از ‪ 61‬درصد آهن و‬
‫کمتر از ‪ 0/2‬درصد فسفر باشد ولی در بعضی مواقع کانسنگ چنین شرایطی را ندارد و بدون عملیات کانهآرایی استفاده از آن‬
‫غیر ممکن است‪ .‬به عنوان مثال وجود فسفر در کنسانتره آهن مشکالت زیر را پدید میآورد‪:‬‬
‫‪ -‬نقطه ذوب آهن را کاهش میدهد‪.‬‬
‫‪ -‬شکنندگی فوالد را افزایش میدهد‪.‬‬
‫‪ -‬خورندگی فوالد را زیاد میکند‪.‬‬
‫‪ -‬ترکیب فسفر و آهن (‪ )FeP3‬تولید میکند و بسیار مشکلزا است‪.‬‬
‫‪ -‬محدودیت پایداری آستنیت را کاهش میدهد و فوالد را گرافیتزا میکند‪.‬‬
‫‪ -‬قابلیت حرارتی فوالد را کاهش میدهد‪.‬‬
‫از طرفی گوگرد باعث شکنندگی فوالد در دمای باال میشود و سوختن آن در گندلهسازی باعث آلودگی هوا در احیای مستقیم‬
‫میشود و به کاتالیستها صدمه میزند‪ .‬وجود آرسنیک در کنسانتره آهن باعث شکننده شدن چدن و فوالد و وجود اکسید سدیم و‬
‫پتاسیم باعث کاهش مقاومت مکانیکی گندله میشود که این امر تورم گندله در احیای مستقیم را به دنبال دارد‪ .‬باال بودن درصد‬
‫گانگ اسیدی و کنترل نکردن گانگ قلیایی نیز مشکالتی را به وجود میآورد‪ .‬به عنوان مثال چنانچه درصد گانگ اسیدی باال باشد‪،‬‬
‫الزم است تا مقدار قابل توجهی سنگ آهک و یا دولومیت با ابعاد ریزتر از ‪ 45‬میکرون به کار برد و در این صورت نیاز به هزینه‬
‫باالیی خواهد بود‪ ،‬بنابراین با توجه به مسایل عنوان شده بدون عملیات فرآوری نمیتوان محصولی با شرایط فنی قابل قبول و مورد‬
‫نیاز صنعت را تولید کرد‪.‬‬

‫‪ -6-2‬تعیین غلظت عناصر مفید‬

‫الف‪ -‬فلزات گرانبها‬

‫ب‪REEs -‬‬
‫پ‪ -‬وانادیم‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪11‬‬

‫‪ -7-2‬روشهاي تعیین میزان کانیهاي آهن‬

‫کانسنگهای پالسری آهن به طور معمول از منیتیت و هماتیت تشکیل یافتهاند‪ ،‬بنابراین تعیین درصد این کانیها در کانسنگ‬
‫پالسری آهن اهمیت ویژهای دارد و در انتخاب مدار فرآوری تاثیرگذار است‪.‬‬

‫‪ -1-7-2‬تعیین میزان منیتیت‬

‫تعیین میزان منیتیت در کانسنگ پالسری آهن با استفاده از دیویس تیوب و مایع سنگین پس از تعیین درجه آزادی انجام‬
‫میگیرد‪ .‬پس از آن با استفاده از شیمی تر نسبت ‪ FeO‬به ‪ Fe2O3‬تعیین میشود‪ .‬برای کسب اطالعات بیشتر به نشریه شماره ‪652‬‬
‫سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "دستورالعمل آمادهسازی و اندازهگیری عناصر در سنگ آهن" مراجعه شود‪.‬‬
‫برای کلیه ذخایر با استفاده از لوله دیویس میتوان میزان منیتیت در نمونه را پس از خردایش تا حد درجه آزادی مناسب تعیین‬
‫کرد‪ .‬در ابتدا وزن مشخصی از نمونه به درجه آزادی رسانده میشود‪ ،‬در داخل لوله دیویس قرار میگیرد و پس از انجام آزمایش‬
‫محصول مغناطیسی توزین و درصد وزنی منیتیت تعیین میشود‪.‬‬
‫لوله ديويس‬
‫این دستگاه از دو سیمپیچ تشکیل شده است و جریانی تحت فشار الکتریکی ‪ 110‬ولت از آنها عبور میکند‪ .‬لوله شیشهای که با‬
‫زاویه ‪ 45‬درجه بین این دو سیم پیچ قرار گرفته است با الکتروموتوری حرکت نوسانی و رفت و برگشتی را در داخل میدان مغناطیسی‬
‫(با شدت ‪ 0/3‬تا ‪ 0/6‬تسال) انجام میدهد و سه مجرای مجزا (دریچههای ورودی و خروجی آب و دریچه ورودی بار اولیه) دارد‪ .‬حدود‬
‫‪ 5‬تا ‪ 20‬گرم نمونه را که تا ابعاد یک میلیمتر خرد شده است به داخل لوله پر از آب میریزند‪ .‬شدت جریان را میتوان به دلخواه از‬
‫صفر تا ‪ 2/5‬آمپر تنظیم کرد‪ .‬طی آزمایش‪ ،‬شدت جریان آب ورودی باید بین ‪ 0/1‬تا ‪ 0/5‬لیتر در دقیقه تنظیم شود‪ .‬بدین ترتیب مواد‬
‫غیرمغناطیسی با جریان آب از لوله خارج میشود ولی مواد مغناطیسی به جدار داخلی لوله میچسبد‪ .‬معموال پس از ‪ 5‬تا ‪ 20‬دقیقه‪،‬‬
‫دستگاه را خاموش کرده و بخش مغناطیسی و غیرمغناطیسی را به طور جداگانه برای آنالیزهای بعدی (مطالعات کانیشناسی‪،‬‬
‫عیارسنجی و موارد مشابه) آماده میکنند (شکل ‪.)1-2‬‬
‫وزن مخصوص منیتیت حدود ‪ 5/2‬است که نسبت به کانیهای باطله همراه (‪ 3‬و کمتر از آن) به راحتی به روش محلول سنگین‬
‫قابل جدایش است و میتوان درصد وزنی منیتیت را با این روش تعیین کرد‪ ،‬بنابراین با توجه به موارد عنوان شده بر روی نمونه مورد‬
‫آزمایش ابتدا تجزیه سرندی انجام شده و سپس هر یک از فراکسیونها در شرایط مختلف به دو بخش مغناطیسی و غیرمغناطیسی‬
‫تقسیم میشوند‪ .‬هر یک از بخشهای مغناطیسی و غیرمغناطیسی پس از مطالعات عیارسنجی‪ ،‬کانیشناسی و موارد مشابه از دیدگاه‬
‫درجه آزادی ارزیابی میشوند‪ .‬جدول ‪ 3-2‬تعیین درجه آزادی نمونهای را به وسیله لوله دیویس پس از تجزیه سرندی و تفکیک هر‬
‫یک از فراکسیونهای مختلف‪ ،‬نشان میدهد‪.‬‬

‫‪ -2-7-2‬تعیین میزان هماتیت‬

‫برای به دست آوردن سهم آهن باقیمانده در کانیهای هماتیت‪ ،‬گوتیت و لیمونیت (از نمونه فاقد منیتیت) از روشهای زیر‬
‫استفاده میشود‪:‬‬
‫‪ -‬از دادههای تجزیه کانیشناسی اشعه ایکس کمی‪ ،‬درصد کانیهای موجود در نمونه تعیین میشود‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهاي آهن پالسري‬

‫‪ -‬وزن مخصوص هماتیت حدود ‪ 5‬است که نسبت به کانیهای باطله همراه (‪ 3‬و کمتر از آن) به راحتی به روش محلول سنگین‬
‫قابل جدایش است و میتوان درصد وزنی هماتیت را با این روش تعیین کرد‪.‬‬
‫‪ -‬از مقاطع نازک و صیقلی در بررسی دقیق مقاطع زیر میکروسکوپ نوری و مطالعات کانیشناسی استفاده میشود و با دقت قابل‬
‫قبولی درصد کانیهای موجود در کانسنگ را شناسایی میکند‪.‬‬
‫با شناخت کانیهای موجود در کانسنگ‪ ،‬تجزیه شیمیایی‪ ،‬تجزیه اکسیدهای اصلی و فرمول شیمیایی کانیهای موجود میتوان با‬
‫کمک نرمافزارهای موازنه جرم مانند ‪ 1HSC‬درصد کانیهای مختلف و مقدار آهن موجود در کانیهای آهن را به دست آورد‪.‬‬

‫شکل ‪ -1-2‬لوله ديويس و جداکننده ايزودينامیکی فرانتز‬

‫جدول ‪ -3-2‬تعیین درجه آزادي به کمک لوله ديويس‬

‫آهن (درصد)‬ ‫محصول لوله ديويس (درصد)‬ ‫وزن هر‬
‫توزيع تجمعی‬ ‫توزيع آهن‬ ‫عیار آهن‬
‫فراکسیون‬ ‫ابعاد (میکرون)‬
‫غیرمغناطیسی‬ ‫مغناطیسی‬ ‫غیرمغناطیسی‬ ‫مغناطیسی‬ ‫آهن (درصد)‬ ‫(درصد)‬ ‫(درصد)‬
‫(درصد)‬

‫‪14‬‬ ‫‪48/5‬‬ ‫‪54/57‬‬ ‫‪45/43‬‬ ‫‪5/81‬‬ ‫‪5/81‬‬ ‫‪29/4‬‬ ‫‪7/5‬‬ ‫‪+1397‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪51/2‬‬ ‫‪50/8‬‬ ‫‪49/2‬‬ ‫‪21/41‬‬ ‫‪15/60‬‬ ‫‪32/3‬‬ ‫‪18/3‬‬ ‫‪-1397+833‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪53/4‬‬ ‫‪50/93‬‬ ‫‪53/38‬‬ ‫‪37/41‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪36/6‬‬ ‫‪16/5‬‬ ‫‪-833+351‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪56/3‬‬ ‫‪52/2‬‬ ‫‪56/59‬‬ ‫‪51/81‬‬ ‫‪14/4‬‬ ‫‪39/1‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪-351+175‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪61/1‬‬ ‫‪48/67‬‬ ‫‪61/47‬‬ ‫‪63/91‬‬ ‫‪12/1‬‬ ‫‪37/8‬‬ ‫‪12/2‬‬ ‫‪-175+124‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪64/1‬‬ ‫‪41/32‬‬ ‫‪64/62‬‬ ‫‪76/31‬‬ ‫‪12/4‬‬ ‫‪43/7‬‬ ‫‪10/8‬‬ ‫‪-124+104‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪66/2‬‬ ‫‪35/2‬‬ ‫‪64/8‬‬ ‫‪85/59‬‬ ‫‪9/28‬‬ ‫‪42/9‬‬ ‫‪8/2‬‬ ‫‪-104+74‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪66/3‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪14/55‬‬ ‫‪44/14‬‬ ‫‪12/5‬‬ ‫‪-74‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪37/9‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموع‬

‫)‪1- Enthalpy(H), entropy (S) and heat capacity (C‬‬

 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪12‬‬

‫جداکننده ايزودينامیکی فرانتز‬

‫از این دستگاه برای تعیین درجه آزادی مواد پارامنیتیتی و دیامنیتیتی به روش خشک استفاده میشود‪ .‬ابعاد مناسب در این‬
‫جدایش‪ ،‬ذرات زیر ‪ 0/5‬میلیمتر تا حد ‪ 10‬میکرون است‪ .‬وزن نمونه مورد آزمایش بین ‪ 10‬گرم تا چند صد گرم تغییر میکند‪ .‬این‬
‫دستگاه از یک ناودانی ارتعاشی تشکیل شده که بین دو قطب قوی الکترومغناطیسی قرار گرفته است‪ .‬قطبها به گونهای طراحی‬
‫شدهاند که جهت گرادیان میدان مغناطیسی به سمت خارج از سیمپیچهای آهنربا تمایل دارد و شیب ناودان در دو جهت طولی و‬
‫جانبی قابل تنظیم است‪ .‬شیب طولی تعیینکننده زمان توقف ذرات در ناودان (‪ 20‬تا ‪ 30‬درجه) و کنترلکننده زمان الزم برای حرکت‬
‫ذرات تحت گرادیان میدان مغناطیسی است‪ .‬قبل از اینکه نمونه وارد دستگاه شود‪ ،‬ابتدا باید به خوبی آن را خشک کرد و سپس مواد‬
‫فرومنیتیتی آن را به کمک آهنربای دستی جدا ساخت‪ ،‬در غیر این صورت مواد مغناطیسی بین قطبهای مغناطیسی میچسبند و‬
‫مشکلساز میشوند‪ .‬برای ذرات ‪ 500‬میکرونی آهنگ تغذیه یک گرم در دقیقه و برای ذرات ‪ 10‬میکرونی یک گرم در ساعت مناسب‬
‫است‪ .‬کنسانتره و باطله حاصله مطابق با آنچه که در بخش لوله دیویس اشاره شد‪ ،‬از نظر تعیین درجه آزادی ارزیابی میشوند‪.‬‬

‫‪ -8-2‬تعیین درجه آزادي کانیهاي آهن و کانیهاي مفید و مضر‬

‫معموال ذخایر پالسری نیاز به خردایش ندارند و درجه قفلشدگی کانیهای درهم‪ ،‬بسیار کم است و بیشتر در مواردی که کانیها‬
‫همرشدی دارند‪ ،‬مانند همرشدی ایلمنیت در داخل منیتیت‪ ،‬نیاز به خردایش است‪.‬‬
‫برای تعیین درجه آزادی کانیها روشهای متعددی وجود دارد‪ .‬از مهمترین روشهای تعیین درجه آزادی میتوان به روش‬
‫کانیهای باطله مغناطیسی (لوله دیویس)‪ ،‬غرق و شناورسازی و میکروسکوپی (پردازش تصویر) اشاره کرد‪ .‬برای کسب اطالعات‬
‫بیشتر به نشریه شماره ‪ 565‬سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "شناسایی مواد معدنی و آزادسازی آنها در کانهآرایی" مراجعه‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ -1-8-2‬روش مغناطیسی‬
‫یکی از مهمترین روشهای معمول برای تعیین درجه آزادی مواد فرومنیتیت‪ ،‬استفاده از لوله دیویس است‪ .‬برای تعیین درجه‬
‫آزادی مواد پارامغناطیس و دیامغناطیس از جداکننده ایزودینامیکی فرانتز استفاده میشود‪ .‬ابتدا بر روی نمونه پالسری تجزیه سرندی‬
‫انجام شده و سپس هر یک از فراکسیونها به وسیله دستگاه به دو بخش مغناطیسی و غیرمغناطیسی تقسیم میشوند‪ .‬هر یک از‬
‫بخشهای مغناطیسی و غیرمغناطیسی پس از مطالعات عیارسنجی و کانیشناسی برای تعیین درجه آزادی ارزیابی میشوند‪.‬‬
‫ابعاد مناسب برای لوله دیویس ذرات ریزتر از یک میلیمتر و برای جداکننده ایزودینامیکی فرانتز ذرات ریزتر از ‪ 0/5‬میلیمتر است‪.‬‬
‫وزن نمونه مورد بررسی ‪ 10‬تا ‪ 20‬گرم است‪ .‬نمونههای مورد استفاده در جداکننده ایزودینامیکی فرانتز باید ابتدا کامال خشک و مواد‬
‫فرومنیتیتی آن با استفاده از آهنربای دستی جدا شود‪ .‬این روش بیشتر یک برآورد کیفی از درجه آزادی بر اساس دستیابی به هدف‬
‫(عیار یا بازیابی) را ارایه میدهد‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهاي آهن پالسري‬

‫‪ -2-8-2‬روش غرق و شناورسازي‬

‫محلولهای سنگین یکی از مهمترین ابزارهای موجود در تعیین درجه آزادیاند‪ .‬برای تعیین درجه آزادی‪ ،‬ابتدا نمونه اولیه را با‬
‫دقت‪ ،‬تجزیه سرندی کرده و هر یک از فراکسیونهای حاصل را با محلول سنگین به دو بخش شناور و غرق شده تفکیک میکنند‪.‬‬
‫پس از تعیین عیار و توزیع عیار در دو بخش میتوان درجه آزادی را به دست آورد‪ .‬نتایج حاصل از آزمایش محلول سنگین در مورد‬
‫یک نمونه خاص در جدول ‪ 4-2‬ارایه شده است‪.‬‬
‫این روش نیز مانند روش لوله دیویس یک برآورد کیفی از درجه آزادی بر اساس دستیابی به هدف (عیار یا بازیابی) را ارایه‬
‫میدهد‪ .‬بعد از این مرحله میتوان به روش مغناطیسی و یا ذرهشماری‪ ،‬درصد کانیها را در هر بخش مشخص کرد و درجه آزادی‬
‫کمی را به دست آورد‪.‬‬

‫جدول ‪ -4-2‬آزمايش محلول سنگین بر روي محدوده دانهبنديهاي حاصل از دانهبندي کانیهاي سنگین‬
‫توزيع کانی (درصد)‬ ‫درصد کانی‬ ‫ابعاد ذرات‬
‫درصد وزنی‬
‫کانی سنگین‬ ‫کانی سبک‬ ‫کانی سنگین‬ ‫کانی سبک‬ ‫(میکرون)‬
‫‪0‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪+4700‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-4700+2400‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-2400+1200‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-1200+600‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-600+300‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-300+150‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪-150‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموع‬

‫‪ -3-8-2‬روش پردازش تصوير‬

‫در این روش از نمونههای مورد نظر‪ ،‬مقاطع صیقلی و نازک تهیه و مطالعه میشوند‪.‬‬
‫برای تعیین درجه آزادی مراحل زیر باید به ترتیب انجام شود‪:‬‬
‫الف‪ -‬نمونه اولیه قبل از خردایش‪ ،‬به روش تر با حداقل ‪ 8‬سرند‪ ،‬تجزیه سرندی شود‪.‬‬
‫ب‪ -‬درجه آزادی کانیهای مختلف در محدودههای ابعادی مختلف با میکروسکوپ دوچشمی مطالعه و بررسی شود‪.‬‬
‫پ‪ -‬در صورت نیاز به مطالعه و بررسی محدودههای ابعادی ریز که مطالعه آن با میکروسکوپ دوچشمی ممکن نباشد‪ ،‬مقاطع‬
‫صیقلی و نازک از محدودههای ابعادی مختلف تهیه و با میکروسکوپ نوری بررسی میشود‪.‬‬
‫ت‪ -‬نوع کانیها‪ ،‬ابعاد کانیهای مختلف‪ ،‬میزان درگیری کانیهای مفید و باطله‪ ،‬مارتیتی شدن احتمالی و درجه آزادی کانیهای‬
‫مختلف در محدودههای ابعادی مختلف تعیین شود‪.‬‬
‫ث‪ -‬درجه آزادی کانیهای مورد نظر در محدوده ابعادی مختلف تخمین زده شده و محدوده ابعادی که ‪ 80‬درصد کانیهای مورد‬
‫نظر در آن آزاداند تعیین شود‪.‬‬
‫ج‪ -‬نمونه معرف دیگری تهیه و تا رسیدن ابعاد آن به محدوده ابعادی تعیین شده خرد شود‪.‬‬
‫چ‪ -‬محصول خرد شده با حداقل ‪ 8‬سرند تجزیه سرندی تر شود‪.‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪14‬‬

‫ح‪ -‬محصوالت پس از خشک شدن‪ ،‬برای تهیه مقاطع صیقلی و نازک و بررسی درجه آزادی کانیهای کدر (اپک) و کانیهای‬
‫شفاف در میکروسکوپ نوری‪ ،‬آماده شوند‪.‬‬
‫برای دستیابی به اطالعات کیفی کلیتر و همچنین سرعت کار و دقت زیاد‪ ،‬بیشتر از روش پردازش تصویر پیشرفته (غیر از‬
‫روشهای دستی به ویژه با استفاده از ‪ (SEM‬استفاده میشود‪ .‬از این گذشته امکان تهیه تصاویر چند بعدی نیز وجود دارد‪ .‬روش‬
‫پردازش تصویر اطالعات زیر را فراهم میکند‪:‬‬
‫‪ -‬شناسایی و تعیین کلیه کانیها‬
‫‪ -‬ساختار بلورین کانیها‬
‫‪ -‬ترکیب شیمیایی کانیها‬
‫‪ -‬توزیع ابعادی کانیها و درصد حجمی و یا درصد نسبی وزنی کانیها‬
‫‪ -‬خواص فیزیکی و شیمیایی کانیها‬
‫‪ -‬توزیع عناصر مورد نظر در کانیهای مختلف‬
‫‪ -‬شکل ذرات و بافت کانسنگ خردایش نشده‬
‫در پردازش تصویر‪ ،‬روشهای مختلفی به کار میرود که از آن جمله میتوان اندازهگیری سطح و یا ذرهشماری را نام برد‪ .‬در‬
‫روش اندازهگیری سطح‪ ،‬نسبت حجمی کانی مورد نظر نسبت به فضایی که با کانی به شکل تصادفی در مقطع اشغال شده است‪،‬‬
‫تعیین میشود‪.‬‬
‫در روش ذرهشماری نیازی به آمادهسازی مقطع قبل از آزمایش نیست و میتوان از فراکسیونهای مختلف دانهبندی‪ ،‬پس از‬
‫طبقهبندی پالسرها استفاده کرد‪ .‬جدول ‪ 5-2‬تعیین درجه آزادی به روش ذرهشماری را برای یک نمونه نشان میدهد‪.‬‬

‫جدول ‪ -5-2‬تعیین درجه آزادي به روش ذرهشماري‬

‫درصد ذرات آزاد شده‬ ‫تعدا ذرات‬ ‫میانگین ابعاد‬ ‫شماره‬
‫ابعاد ذرات‬ ‫تعداد‬
‫با احتساب‬ ‫با احتساب‬ ‫کانی با‬ ‫ذرات (میکرون)‬ ‫سرند (مش‪،‬‬
‫کانی باطله‬ ‫کانی درگیر‬ ‫(میکرون)‬ ‫آزمايش‬
‫‪ 51‬درصد‬ ‫‪ 81‬درصد‬ ‫ارزش‬ ‫√)‬ ‫(‬ ‫‪)ASTM‬‬
‫‪67/7‬‬ ‫‪56/71‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪2190‬‬ ‫‪-2400+2000‬‬ ‫‪-8+10‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪68/54‬‬ ‫‪57/66‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪1673‬‬ ‫‪-2000+1400‬‬ ‫‪-10+14‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪80/89‬‬ ‫‪72/58‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪1183‬‬ ‫‪-1400+1000‬‬ ‫‪-14+18‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪84/21‬‬ ‫‪76/92‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪128‬‬ ‫‪707‬‬ ‫‪-1000+500‬‬ ‫‪-18+35‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪92/3‬‬ ‫‪88/23‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪396‬‬ ‫‪-500+315‬‬ ‫‪-35+50‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪96/93‬‬ ‫‪95/18‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪174‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪-315+200‬‬ ‫‪-50+70‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪97/6‬‬ ‫‪96/22‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪163‬‬ ‫‪178‬‬ ‫‪-200+160‬‬ ‫‪-70+100‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪98/53‬‬ ‫‪97/67‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪168‬‬ ‫‪126‬‬ ‫‪-160+100‬‬ ‫‪-100+140‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ -9-2‬ناخالصیهاي مفید و مضر موجود در سنگ آهن در فرآيند ذوب آهن‬

‫مهمترین ناخالصیهای سنگ آهن شامل باطله اسیدی و عناصر فسفر و گوگرد است‪ .‬عناصر دیگر موجود در سنگ آهن نیز در‬
‫فرآیند ذوب تاثیرگذارند و باید مقادیر آنها در سنگ آهن تولیدی کنترل شود‪ .‬مقدار ‪ SiO2‬و ‪ Al2O3‬به ترتیب نباید از ‪ 5/5‬و ‪3/5‬‬
‫‪15‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهاي آهن پالسري‬

‫درصد بیشتر باشد‪ .‬نسبت باطله قلیایی (‪ MgO‬و ‪ )CaO‬به باطله اسیدی (‪ SiO2‬و ‪ )Al2O3‬نزدیک به یک برای کنترل سرباره ایدهآل‬
‫است‪.‬‬

‫‪ -1-9-2‬ناخالصیهاي مفید‬
‫الف‪ -‬آهک‬
‫آهک موجود در سنگ آهن‪ ،‬باعث کاهش مصرف مواد کمک ذوب مانند سنگ آهک‪ ،‬دولومیت و در نتیجه کاهش مصرف انرژی‬
‫میشود‪ .‬کانسارهای آهن با باطله آهکی در جهان بسیار محدوداند‪.‬‬
‫ب‪ -‬کانیهاي منگنز‬
‫منگنز در جریان تولید آهن و فوالد باعث گوگردزدایی و مانع از باقی ماندن گوگرد به صورت سولفید آهن در چدن و فوالد‬
‫میشود و بدین ترتیب کیفیت چدن و فوالد را باال میبرد‪ .‬از طرف دیگر مقداری از منگنز وارد ترکیب چدن و فوالد میشود و خواص‬
‫فیزیکی و مکانیکی آن را بهبود میبخشد‪.‬‬

‫‪ -2-9-2‬ناخالصیهاي مضر‬
‫این گروه از ناخالصیها را میتوان به دو دسته تقسیم کرد‪ .‬دسته اول آنهاییاند که وارد ترکیب فوالد میشوند و کیفیت آن را‬
‫کاهش میدهند‪ .‬دسته دوم ناخالصیهاییاند که در تجهیزات تولید آهن و فوالد ایجاد اختالل میکنند و باعث فرسودگی آنها و یا با‬
‫متصاعد شدن باعث آلودگی محیط زیست میشوند‪.‬‬
‫الف‪ -‬ناخالصیهاي مضر کاهشدهنده کیفیت فوالد‬
‫دو عنصر فسفر و گوگرد از ناخالصیهای بسیار مضر در کنسانترههای آهناند‪ .‬به طور معمول منبع اصلی این دو عنصر به ترتیب‬
‫آپاتیت و پیریت است‪ .‬مقادیر مجاز فسفر و گوگرد بسته به نوع تکنولوژی و وجود ترکیبات منگنزدار اندکی متغیر است‪.‬‬
‫اغلب ترکیبهای فسفر و گوگرد در کوره بلند‪ ،‬احیا و وارد چدن میشوند و کیفیت آن را به شدت کاهش میدهند و هزینه تصفیه‬
‫بعدی آن را باال میبرند‪ .‬در احیای مستقیم این عناصر باعث صدمه کاتالیزورهای راکتور تفکیک گاز میشوند‪.‬‬
‫ب‪ -‬ناخالصیهاي نامطلوب در تکنولوژي تولید آهن و فوالد‬
‫‪ -‬روي‬
‫اکسید روی به محض احیا شدن به صورت بخار درمیآید و همراه گازهای صعودی باال میرود‪ .‬در قسمت سینه کوره بلند دما به‬
‫کمتر از ‪ 600‬درجه سانتیگراد میرسد‪ .‬بخار روی به صورت مذاب درمیآید و بر روی بار نزولی کوره مینشیند و چون میل ترکیبی‬
‫شدیدی با اکسیژن دارد‪ ،‬مجددا اکسیده میشود و همراه با بار‪ ،‬مسیر نزولی را طی میکند و بدین ترتیب یک مسیر بسته در داخل‬
‫کوره بلند ایجاد میشود‪ .‬بخار روی برای اکسیده شدن مجدد‪ ،‬قسمتی از اکسیژن الزم را از دیواره دیرگداز کوره میگیرد و بدین‬
‫ترتیب باعث خرابی و فرسوده شدن سریع دیرگدازها در قسمت باالی کوره (حرارت ‪ 600‬تا ‪ 800‬درجه سانتیگراد) میشود‪ .‬معموال‬
‫قسمتی از بخار روی نیز به صورت اکسید‪ ،‬همراه با گازهای خروجی کوره بلند خارج میشود‪ ،‬بنابراین باید مقدار آن در سنگ آهن‬
‫محدود باشد‪ .‬در احیای مستقیم به علت دمای پایین کوره‪ ،‬اکسید روی قابل احیا نیست‪ .‬قسمتی از آن همراه با گازهای خروجی از‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪16‬‬

‫راکتور خارج میشود و مابقی همراه با آهن اسفنجی است و در کوره قوس الکتریکی حذف میشود‪ .‬اثر نامطلوب فلز روی در احیای‬
‫مستقیم کمتر است‪.‬‬
‫‪ -‬اکسیدهاي قلیايی‬
‫اکسیدهای قلیایی (‪ )Na2O+K2O‬همانند روی در داخل کوره یک مسیر بسته را تشکیل میدهند‪ .‬این قلیاییها در قسمت‬
‫تحتانی با کربن احیا میشوند و در فاصله حرارتی ‪ 800‬تا ‪ 1000‬درجه سانتیگراد مجددا اکسیده میشوند‪ .‬چون قسمتی از اکسیژن‬
‫الزم برای اکسید شدن را از دیواره دیرگداز کوره میگیرند‪ ،‬باعث از بین رفتن دیرگداز کوره بلند میشوند‪ .‬بخشی از این اکسیدهای‬
‫قلیایی وارد سرباره و همراه با آن خارج میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬سرب‬
‫ترکیبهای سرب در داخل کوره بلند احیا شده و چون در آهن حل نمیشوند‪ ،‬در کف بوته کوره جمع شده و حجم مفید بوته را‬
‫کاهش میدهند‪ ،‬بنابراین مقدار آن در سنگ آهن باید محدود باشد‪ .‬در احیای مستقیم‪ ،‬سرب بیش از حد مجاز باعث ایجاد فاز مذاب‬
‫در داخل کوره میشود و گندلهها را به هم اتصال میدهد‪ .‬بدین ترتیب نفوذپذیری بار را کاهش میدهد و در کار آن اختالل ایجاد‬
‫میکند‪.‬‬
‫‪ -‬کلر و فلوئور‬
‫کانیهای دارای کلر و فلوئور در کوره بلند و هم در کورههای احیای مستقیم تجزیه شده و گاز کلر و فلوئور همراه با گازهای‬
‫دیگر خارج می شود‪ .‬چون این گازها خاصیت خورندگی بسیار باال دارند‪ ،‬باعث خوردگی تاسیسات فلزی در دودکشها و سیستمهای‬
‫غبارگیر میشوند‪ ،‬ضمن آنکه متصاعد شدن این گازها باعث آلودگی محیط زیست نیز میشود‪.‬‬
‫‪ -‬آرسنیک‬
‫ترکیبهای آرسنیکدار در کوره بلند احیا شده و همراه با گاز خروجی به صورت اکسید خارج میشوند و چون این گاز بسیار سمی‬
‫است باعث آلودگی محیط زیست میشود‪ .‬در احیای مستقیم نیز آرسنیک اثر نامطلوب بر روی کاتالیزورها دارد‪.‬‬
‫‪ -‬اکسید تیتان‬
‫اکسید تیتان (‪ )TiO2‬در کوره بلند به طور جزیی احیا و به انواع اکسیدهای تیتان با فرمول کلی ‪ TixOy‬تبدیل میشود‪ .‬این‬
‫اکسیدهای احیا شده وارد سرباره میشوند و سیالیت آن را به شدت کاهش میدهند‪ .‬قسمت دیگری از این اکسیدها بر روی دیوار‬
‫کوره بلند در قسمت میانی کوره میچسبد و با ایجاد برآمدگیهایی در کار کوره اختالل ایجاد میکند‪ .‬اثر اکسیدهای تیتان در‬
‫سربارههای با اندیس بازی‪ ،‬بسیار شدیدتر است‪ ،‬بنابراین برای کاهش اثر آن باید اندیس بازی سرباره را کاهش داد و به حدود‬
‫اندیسهای خنثی (‪ )SiO2/CaO =1‬رساند‪ .‬در احیای مستقیم اکسید تیتان احیا نمیشود و با آهن اسفنجی وارد کوره قوس الکتریکی‬
‫میشود‪ .‬در کوره های قوس الکتریکی به علت دمای باال‪ ،‬اثر نامطلوب آن بر سرباره کمتر است‪ ،‬بنابراین حد مجاز اکسید تیتان‬
‫سنگهای آهن در احیای مستقیم کمی باالتر است‪ .‬جدول ‪ 6-2‬عناصر مضر و حد مجاز آنها در کنسانتره سنگ آهن را نشان‬
‫میدهد‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫فصل دوم‪ -‬کانیشناسی کانسنگهاي آهن پالسري‬

‫جدول ‪ -6-2‬حد مجاز عناصر در کنسانتره آهن‬

‫حد مجاز (درصد)‬ ‫فرآيند‬ ‫نوع مشکل‬ ‫نوع عنصر يا ترکیب‬
‫‪ 0/02‬تا ‪0/05‬‬ ‫کوره بلند‬ ‫صدمه به دیرگدازها‬ ‫روی‬
‫‪ -‬از بین رفتن دیرگدازها‬
‫‪ 0/1‬تا ‪0/2‬‬ ‫کوره بلند‬ ‫‪ -‬ورود به سرباره‬ ‫اکسید سدیم و پتاسیم‬
‫‪ -‬مختل کردن گندله‬
‫‪ -‬کاهش حجم مفید کوره‬
‫‪ -‬ایجاد فاز مذاب‬
‫‪ 0/02‬تا ‪0/05‬‬ ‫احیا مستقیم‬ ‫سرب‬
‫‪ -‬اتصال گندلهها به هم‬
‫‪ -‬کاهش نفوذپذیری بار‬
‫‪ -‬خوردگی تاسیسات فلزی در دودکشها و غبارگیرها‬
‫‪ 0/001‬تا ‪0/006‬‬ ‫کوره بلند و مستقیم‬ ‫کلر‬
‫‪ -‬موارد محیط زیستی‬
‫‪ -‬خوردگی تاسیسات فلزی در دودکشها و غبارگیرها‬
‫‪ 0/001‬تا ‪0/002‬‬ ‫کوره بلند و مستقیم‬ ‫فلوئور‬
‫‪ -‬موارد محیط زیستی‬
‫‪ -‬آلودگی محیط زیست کوره بلند‬
‫‪0/005‬‬ ‫کوره بلند و مستقیم‬ ‫آرسنیک‬
‫‪ -‬تاثیر نامطلوب بر روی کاتالیزورها در طی احیای مستقیم‬
‫‪ -‬کاهش سیالیت سرباره‬
‫‪ 0/1‬تا ‪0/6‬‬ ‫کوره بلند و مستقیم‬ ‫‪ -‬اختالل در کوره بلند‬ ‫اکسید تیتان‬
‫‪ -‬در احیا مستقیم با آهن اسفنجی وارد کوره قوس الکتریکی میشود‪.‬‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪18‬‬
‫فصل ‪3‬‬

‫نمونهبرداری‪ ،‬شناسایی و خواصسنجی‬

‫کانسنگهای پالسری آهن‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪02‬‬
‫‪02‬‬ ‫فصل سوم‪ -‬نمونهبرداري‪ ،‬شناسایی و خواصسنجی کانسنگهاي پالسري آهن‬

‫‪ -2-3‬آشنایی‬

‫یکی از مشکلترین کارها در ارتباط با پالسرها‪ ،‬برداشت نمونه معرف از این کانسنگها است‪ .‬معرف نبودن نمونه برداشت شده‬
‫مهمترین دلیل ناموفق بودن در پرعیارسازی کانسنگهای پالسری است‪.‬‬
‫در نشریه شماره ‪ 666‬سازمان برنامه و بودجه کشور با عنوان "دستورالعمل نمونهبرداری در کانهآرایی" روشهای نمونهبرداری از‬
‫کانسنگها با هدف کانهآرایی ارایه شده است و در اینجا فقط به نمونهبرداری پالسرها اشاره میشود‪.‬‬

‫‪ -0-3‬عوامل موثر در نمونهبرداري‬

‫کانیهای با ارزش معموال با توزیع نامنظم در ذخیره پراکندهاند‪ .‬در پالسرهایی که توزیع یکنواختتری از کانیهای با ارزش دارند‪،‬‬
‫به نمونه کمتری نیاز است اما در مورد پالسرهای با توزیع غیریکنواخت‪ ،‬بر اساس درجه ناهمگنی به نمونههای بیشتری نیاز است‪.‬‬
‫با توجه به دانه بندی پالسرها دستیابی به نمونه معرف دشوار است و برای دستیابی به سطح اعتماد مناسب باید نمونههایی با‬
‫حجم یا وزن بیشتر برداشت شود‪.‬‬
‫زمانی که پالسرها حاوی کانیهای با ارزش واحد باال مانند ایلمنیت‪ ،‬روتیل و کانیهای عناصر نادر خاکی باشند‪ ،‬باید در‬
‫عیارسنجی آنها دقت الزم انجام گیرد و حجم آنها در محاسبه ذخیره در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫در طول برنامه نمونهبرداری عالوه بر اندازه و مقدار کانیهای با ارزش‪ ،‬تعداد و ابعاد قلوهسنگها‪ ،‬محتوای رس‪ ،‬شرایط سنگ‬
‫بستر‪ ،‬آب‪ ،‬یخزدگی زمین و سایر مشخصات فیزیکی باید مورد توجه قرار گیرد‪ .‬وجود سنگها و قلوهسنگهای بزرگ‪ ،‬ناهمگنی‬
‫ذخیره‪ ،‬نمونهگیری از چاههای فاقد پوشش دیواره یا چاههای با قطر کوچک در بروز خطا موثراند‪.‬‬

‫‪ -3-3‬روشهاي نمونهبرداري از پالسرها‬

‫روشهای نمونهبرداری از پالسرهای آهندار‪ ،‬از برداشت نمونههای دستی از رخنمونهای موجود تا روشهای پیشرفته حفاری‬
‫متنوع است‪.‬‬
‫الف‪ -‬نمونهبرداري دستی‬
‫در صورتی که رخنمون ذخیره پالسری آهندار مشهود باشد‪ ،‬برای ارزیابی وجود کانیهای آهندار میتوان نمونههای دستی‬
‫برداشت و با آهنربای دستی کانی های با ارزش آهن را شناسایی کرد‪ .‬از مزایای این روش هزینه پایین و سرعت باال است این روش‬
‫تنها قابلیت شناسایی نوع کانیهای آهندار (منیتیتی) در سطح کانسنگ را دارد و اطالعات کمی از کانسنگ در دسترس قرار‬
‫نمیدهد‪.‬‬
‫ب‪ -‬حفریات دستی‬
‫این حفریات شامل چاله‪ ،‬چاهک یا چاه دستی است و مناسب پالسرهای تقریبا خشک و کمعمق است‪ .‬قابلیت دسترسی به نیروی‬
‫انسانی ارزان الزمه استفاده از این روش است‪ .‬در این روش امکان برداشت نمونههای حجیم وجود دارد‪.‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪00‬‬

‫پ‪ -‬استفاده از تراکتورهاي حفر کانال‬

‫این دستگاه چندکاره برای نمونهبرداریهای نسبتا کمعمق مناسب است‪ .‬از مزایای این دستگاه قابلیت جابهجایی مطلوب‪ ،‬سرعت‪،‬‬
‫قابلیت حفر زمینهای نسبتا سفت و هزینه نسبتا پایین آنها است‪ .‬پس از حفر کانال‪ ،‬نمونهبرداری کانالی به روش دستی یا به کمک‬
‫بیل انجام میشود‪ .‬از تمام نمونهای که از کانال خارج شده میتوان به عنوان نمونه حجیم استفاده کرد‪ .‬این دستگاه برای زمینهای‬
‫خشک و پایدار مناسب است‪ .‬در مواردی که آلودگی نمونه به روغن اهمیت دارد‪ ،‬باید مراقب آلودهسازی احتمالی نمونه با روغن‬
‫خروجی از این دستگاه بود‪.‬‬
‫ت‪ -‬استفاده از بیل مکانیکی‬
‫با بیل مکانیکی میتوان تا عمق بیشتری نمونهبرداری کرد (تا ‪ 6‬متر) و مزایا و معایب این دستگاه مشابه تراکتورهای بیلدار‬
‫است‪ .‬با اینکه دستگاه بیل مکانیکی‪ ،‬قابلیت جابهجایی پایینتر و هزینه باالتری دارد ولی توانایی نمونهبرداریهای عمیقتر در‬
‫زمینهای سفتتر را دارد‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده از اوگر‬
‫اوگر دستگاهی مناسب برای نمونهبرداری در زمینهای خشک و پایدار است‪ .‬هزینه نمونهبرداری با اوگر باال نیست و این دستگاه‬
‫قابلیت فراهم آوردن نمونههای حجیم را دارد‪ .‬در صورت وجود قطعات با ابعاد بزرگ‪ ،‬اوگر کارآمدی الزم را ندارد‪.‬‬

‫‪ -4-3‬قابلیت خردایش‬

‫اگر چه مصرف انرژی و هزینه و عملیات خردایش در ذخایر پالسری به مراتب کمتر از سنگی است اما بسته به دانهبندی و نوع‬
‫ناخالصیها در مواردی نیاز به آسیاکنی وجود دارد که باعث افزایش مصرف انرژی و هزینه خواهد شد‪ .‬در مرحله خواصسنجی‪ ،‬بسته‬
‫به دانهبندی بار اولیه آزمونهای خردایش و آسیاکنی انجام میگیرد‪ .‬در این صورت انجام آزمایشهای قابلیت خردایش (اندیس باند)‬
‫باید انجام گیرد‪ .‬با توجه به عیار نسبتا کم ذخایر پالسری آهنی‪ ،‬معموال پس از پرعیارسازی اولیه به روش مغناطیسی خردایش انجام‬
‫میگیرد‪.‬‬

‫‪ -5-3‬آمادهسازي‬

‫آمادهسازی کلی نمونههای پالسری آهن در مقیاس آزمایشگاهی برای تهیه زیرنمونههای معرف برای آزمایشهای پرعیارسازی و‬
‫تجزیههای آزمایشگاهی در شکل ‪ 1-3‬نشان داده شده است‪ .‬شکل ‪ 2-3‬نیز نمودار آمادهسازی نمونه معرف برای تجزیههای شیمیایی‬
‫را نشان میدهد‪.‬‬

‫‪ -6-3‬تعیین درجه آزادي‬

‫برای بررسی نوع کانیها و درجه آزادی آنها‪ ،‬کانسنگهای پالسری ابتدا دانهبندی میشوند تا درصد وزنی ذرات در‬
‫محدودههای ابعادی مشخص شود‪ ،‬سپس با استفاده از روشهایی که در بخش ‪ 7-2‬به آنها اشاره شد‪ ،‬درجه آزادی کانیها بررسی‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪03‬‬ ‫فصل سوم‪ -‬نمونهبرداري‪ ،‬شناسایی و خواصسنجی کانسنگهاي پالسري آهن‬

‫در صورتی که کانیها در سطح وسیعی آزاد و فاقد قفلشدگی باشند‪ ،‬با داشتن اطالعات در مورد نوع و دانهبندی کانیهای مفید و‬
‫باطله میتوان روش فرآوری را پیشبینی کرد‪.‬‬
‫در صورتی که کانیهای آهن در ذخیره پالسری با کانیهای باطله‪ ،‬در هم قفلشدگی داشته باشند و پرعیارسازی آنها تا رسیدن‬
‫به استانداردهای الزم برای فرآیندهای بعدی‪ ،‬بدون خردایش ممکن نباشد‪ ،‬میزان باطلههای آزاد و روشهای حذف آنها باید مطالعه‬
‫شود‪ .‬روشهای پیشفرآوری ممکن است بخش زیادی از باطلههای آزاد را حذف کند‪ ،‬بنابراین در صورتی که کانسنگ نیاز به‬
‫خردایش داشته باشد‪ ،‬هزینههای خردایش کاهش مییابد‪.‬‬
‫پس از حذف باطلههای آزاد در صورتی که درگیری کانههای منیتیت یا هماتیت در ابعاد بزرگتر از ‪ 5‬میلیمتر باشد‪ ،‬نمونه در‬
‫سنگشکن خرد و سپس به مدار جدایش منتقل میشود‪ .‬در صورتی که درگیری کانیها در ابعاد کوچکتر از ‪ 5‬میلیمتر باشد‪ ،‬نمونه به‬
‫مدار آسیا نیز ارسال و فرآیند مجددا تکرار میشود‪.‬‬

‫مخلوط و همگنسازي‬

‫*‬
‫‪ 52‬درصد نمونه بایگانی‬ ‫تقسیم نمونه‬

‫*‬
‫‪ 05‬درصد نمونه‬ ‫تقسیم نمونه‬ ‫‪ 05‬درصد نمونه‬

‫تقسیم با ریفل‬ ‫تجزیه سرندي کامال خشک‬ ‫خردایش مرحله اول (تا‬
‫‪ 22‬میلیمتر)‬

‫خردایش مرحله دوم (تا‬

‫نمونه معرف ‪ 0‬کیلوگرمی‬ ‫‪ 0‬میلیمتر)‬

‫سرند کنترل (معموال‬

‫‪ 0/8‬میلیمتر)‬

‫خردایش و‬
‫دانهبندي‬ ‫نمونه معرف (‪ 0‬کیلوگرمی)‬ ‫تقسیم متوالی نمونه‬

‫جدایش مقدماتی‬

‫آمادهسازي و عیارسنجی‬

‫* روشهای متداول تقسیم نمونه شامل مخروطی چهارقسمتی‪ ،‬ریفل و بطری گردان است‪.‬‬

‫شکل ‪ -2-3‬آمادهسازي آزمایشگاهی نمونههاي پالسري‬

 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪04‬‬

‫نمونه آماده شده (‪ 0‬کیلوگرم)‬

‫خردایش تا ریزتر از ‪ 2/5‬میلیمتر‬

‫عبور از الک ‪ 2/7‬میلیمتر‬

‫نمونهگیري‬

‫نمونه ‪ 322‬گرم‬

‫پودر کردن‬

‫نمونهگیري به روش شطرنجی‬

‫آنالیز ‪ ICP ،XRD ،XRF‬و موارد مشابه‬

‫شکل ‪ -0-3‬آمادهسازي نمونه براي تجزیه شیمیایی‬

‫در کانسنگهای منیتیتی یکی از روشهای تعیین حداکثر عیار قابل دستیابی در نمونه خرد شده تا ابعاد مشخص‪ ،‬انتقال محصول‬
‫خردایش به دستگاه لوله دیویس است‪ .‬تجزیه بخش مغناطیسی لوله دیویس حداکثر عیار قابل دسترسی در میزان خردایش معین را‬
‫ارایه میدهد‪ .‬با ورود نمونههایی که تا ابعاد مختلف خرد شدهاند و تجزیه بخش مغناطیسی میتوان حداقل میزان خردایش را برای‬
‫دستیابی عیار مورد نظر تعیین کرد‪.‬‬

‫‪ -7-3‬ارزیابی قابلیت پرعیارسازي بر مبناي مطالعات خواصسنجی‬

‫بر روی اغلب کانسنگهای آهنی برای پرعیارسازی و یا حذف ناخالصیها‪ ،‬مطالعات کانهآرایی انجام میگیرد‪ .‬ذخایر آهن پالسری‬
‫غالبا از منیتیت و هماتیت تشکیل شده است‪ .‬برای پرعیارسازی این کانیها‪ ،‬روشهای ثقلی و مغناطیسی ارزانتر از روشهای‬
‫فلوتاسیون است‪ ،‬بنابراین ذخایری که حاوی کانیهای دارای خاصیت مغناطیسی باشند یا قابلیت پرعیارسازی به روشهای فیزیکی را‬
‫داشته باشند با هزینه کمتری پرعیار میشوند‪ .‬توزیع ناخالصیها در سنگ معدن نیز در هزینه پرعیارسازی موثر است‪ .‬هر چه توزیع‬
‫ناخالصیها دانه درشتتر باشد‪ ،‬امکان پرعیارسازی در ابعاد درشتتر وجود دارد و هزینه آن کمتر است‪ ،‬بنابراین قابلیت پرعیارسازی‬
‫سنگ و هزینه آن از عوامل مهم در ارزیابی سنگ آهن است‪.‬‬
‫در صورتی که کانسنگ آهن پالسری حاوی کانیهای منیتیتی باشد‪ ،‬برای ارزیابی قابلیت پرعیارسازی در دانهبندی مشخص از‬
‫دستگاههای استاندارد شده‪ ،‬مانند لوله دیویس برای جدایش منیتیت استفاده میشود‪.‬‬
‫‪05‬‬ ‫فصل سوم‪ -‬نمونهبرداري‪ ،‬شناسایی و خواصسنجی کانسنگهاي پالسري آهن‬

‫‪ -8-3‬آزمایشهاي ارزیابی قابلیت فرآوري در مقیاس پایه (آزمایشگاه)‬

‫اولین گام در ارزیابی قابلیت فرآوری کانسنگهای پالسری آهندار‪ ،‬بررسی پاسخ کانیهای آهن به میدان مغناطیسی است‪.‬‬
‫معمولترین و سادهترین روش کیفی‪ ،‬نزدیک کردن آهنربای‪ 1‬دستی به نمونه است که شاخصی برای وجود کانیهای فرومغناطیس‬
‫در نمونه است‪ .‬برای تجزیه کمی کانیهای فرومغناطیس و دیامغناطیس کانسنگ پالسری در مقیاس پایه‪ ،‬روشهای زیر استفاده‬
‫میشود‪:‬‬
‫الف‪ -‬اندازهگیری کمی کانیهای فرومغناطیس با استفاده از جداکننده لوله دیویس‬
‫ب‪ -‬اندازهگیری کمی کانیهای پارامغناطیس با استفاده از جداکننده ایزودینامیکی فرانتز‬
‫جدایش کانیها در این جداکنندهها بر اساس تاثیرپذیری مغناطیسی انجام میشود‪ .‬هر دو جداکننده سطح باالیی از کنترل و‬
‫انتخابپذیری را دارند‪.‬‬
‫لوله دیویس یک جدایش کامل از مواد فرومغناطیس را ارایه میدهد‪ .‬متغیرهای کنترلکننده انتخابپذیری در این وسیله‪ ،‬شدت‬
‫میدان مغناطیسی‪ ،‬حجم آب شستشو‪ ،‬آشفتگی ناشی از تکان و شیب لوله شیشهای است‪ .‬لوله دیویس برای برآورد بازیابی وزنی و‬
‫مشخصات فنی محصوالت به کار میرود‪.‬‬
‫با استفاده از لوله دیویس میتوان کیفیت محصول مغناطیسی جداکنندههای مغناطیسی را ارزیابی کرد‪ .‬این وسیله جدایش کاملی‬
‫از مواد فرومنیتیتی را ارایه می دهد‪ ،‬بنابراین وجود هر نوع ناخالصی از قبیل سیلیس و آلومینا در کنسانتره منیتیت‪ ،‬به صورت ذرات قفل‬
‫شده است‪ .‬برای بررسی کیفیت جدایش یک نمونه ابتدا تجزیه سرندی بر روی آن انجام میشود و سپس هر یک از محدودههای‬
‫ابعادی در شرایط مختلف با لوله دیویس به دو بخش مغناطیسی و غیرمغناطیسی تقسیم شده و در هر یک از بخشهای مغناطیسی و‬
‫غیرمغناطیسی کیفیت جدایش ارزیابی میشود‪ .‬جدول ‪ 1-3‬آزمایش نمونه به روش لوله دیویس را نشان میدهد‪.‬‬

‫جدول ‪ -2-3‬آزمایش لوله دیویس‬

‫شدت میدان‬
‫توزیع منیتیت‬ ‫میزان منیتیت‬ ‫وزن‬ ‫ابعاد ذرات‬
‫درصد وزنی‬ ‫محصول‬ ‫مغناطیسی‬
‫(درصد)‬ ‫(درصد)‬ ‫(گرم)‬ ‫(میکرون)‬
‫(گوس)‬
‫‪41‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪66/66‬‬ ‫‪11‬‬ ‫مغناطیسی‬
‫‪16‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪33/31‬‬ ‫‪21‬‬ ‫غیرمغناطیسی‬ ‫‪256‬‬ ‫‪-1666+756‬‬
‫‪166‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪166‬‬ ‫‪35‬‬ ‫بار اولیه‬

‫برای جدایش کانیهای پارامغناطیس از جداکننده ایزودینامیکی فرانتز استفاده میشود‪ .‬این وسیله به صورت انتخابی‪ ،‬کانیها را به‬
‫محصوالتی با محدودههای خیلی کوچک از تاثیرپذیری مغناطیسی طبقهبندی میکند‪ .‬این جداکننده نمونههای حاوی کانیها را به‬
‫صورت خشک فرآوری میکند‪ .‬نمونه مورد نظر را از قسمت جدایش که گرادیان میدان مغناطیسی باالیی دارد‪ ،‬عبور میدهند به‬
‫گونهای که کانیهای دارای آستانه انتخابپذیری مغناطیسی مشخص از جریان نمونه منحرف و کانیهای غیرمغناطیسی بدون‬
‫انحراف از میدان مغناطیسی خارج میشوند‪ .‬با افزایش اثر شدت میدان مغناطیسی‪ ،‬چندین مسیر در طی عبور از میدان مغناطیسی‬

‫‪1- Magnet‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪06‬‬

‫ممکن است شکل بگیرد و باعث شکلگیری یک طبقهبندی از کانیها بر اساس انتخابپذیری مغناطیسی شود‪ .‬متغیرهای‬
‫کنترلکننده شامل انتخابپذیری جدایش‪ ،‬شدت میدان مغناطیسی‪ ،‬شیب و طراحی شیب لوله است‪.‬‬
‫چنانچه نتایج در مقیاس آزمایشگاهی و پایه موفقیتآمیز باشد‪ ،‬میتوان کارآیی جدایش نمونه را در مقیاسهای بزرگتر مانند‬
‫پیشاهنگ بررسی کرد‪.‬‬
‫آزمایشهای جدایش مغناطیسی در مقیاس پیشاهنگ یا نیمهصنعتی‪ ،‬ابزاری برای پیشبینی عملکرد صنعتی است‪ .‬این آزمایشها‬
‫باید مشابه فرآیندهای صنعتی انجام شود تا دادههایی با سطح اطمینان باال برای توسعه فلوشیت فراهم شود‪.‬‬
‫شدت و گرادیان میدان مغناطیسی از ویژگیهای مختص جداکنندههای مغناطیسی است که در آزمایشهای پیشاهنگ ارزیابی‬
‫میشود‪ .‬عوامل زیادی در ظرفیت جداکنندهها موثراند که از آن جمله میتوان به درصد جامد‪ ،‬شدت جریان و سرعت استوانه (درام)‬
‫اشاره کرد‪.‬‬
‫فصل ‪4‬‬

‫روشهای فرآوری‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪82‬‬
‫‪82‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫‪ -1-4‬آشنايي‬

‫در این فصل روشهای فرآوری کانسنگهای پالسری آهن بر مبنای مطالعات نمونهبرداری‪ ،‬شناسایی‪ ،‬خواصسنجی و پیشبینی‬
‫قابلیت جدایش اولیه بررسی میشود‪.‬‬

‫‪ -8-4‬طبقهبندي کانسنگها يا کنسانترههاي سنگ آهن بر اساس استفاده در فرآيند بعدي‬

‫پرعیارسازی کانسنگهای آهن باید با در نظر گرفتن کاربرد محصول در فرآیند بعدی انجام شود‪ .‬مهمترین ویژگی محصول‬
‫سنگ آهن‪ ،‬دانهبندی آن است‪ ،‬بنابراین قبل از پرداختن به روشهای فرآوری‪ ،‬شناخت دانهبندی محصول ضروری است‪.‬‬
‫کانسنگها یا کنسانترههای پرعیار مصرفی در فرآیند کوره بلند بر اساس ابعاد و دانهبندی طبقهبندی میشوند‪ .‬ذرات درشت را‬
‫میتوان به صورت مستقیم استفاده کرد ولی ذرات ریز قبل از استفاده باید تحت یکی از عملیات زینترینگ‪ 1‬و یا گندلهسازی‪ 2‬قرار‬
‫گیرند‪ .‬کنسانترههایی با دانهبندی بسیار ریز (ریزتر از ‪ 0/11‬میلیمتر) باید دارای عیار بیشتری باشند زیرا طی فرآیند گندلهسازی مواد‬
‫افزودنی برای دستیابی به استحکام الزم به آنها افزوده و باعث کاهش عیار گندله میشود‪ .‬شکل ‪ 1-4‬طبقهبندی کانسنگهای آهن‬
‫و جدول ‪ 1-4‬مشخصات این کانسنگها را برای استفاده در کوره بلند نشان میدهد‪.‬‬

‫کانسنگ آهن پالسری‬

‫خردایش و طبقهبندی‬

‫کلوخه‬ ‫متوسط‬ ‫نرمه‬

‫مصرف مستقیم‬ ‫زینتر کردن‬ ‫گندلهسازی‬

‫شکل ‪ -1-4‬طبقهبندي کانسنگهاي آهن پالسري براي استفاده در کوره بلند‬

‫جدول ‪ -1-4‬مشخصات کنسانتره آهن در کوره بلند‬

‫نوع استفاده در کوره بلند‬ ‫حداقل عیار مورد نظر (درصد)‬ ‫ابعاد (میليمتر)‬ ‫نوع کنسانتره‬
‫مستقیم‬ ‫‪60‬‬ ‫‪ 6‬تا ‪21‬‬ ‫پرعیار و دانه درشت‬
‫زینتر‬ ‫بیش از ‪60‬‬ ‫‪ 0/11‬تا ‪6‬‬ ‫پرعیار و دانه متوسط‬
‫گندله‬ ‫‪64‬‬ ‫کوچکتر از ‪0/11‬‬ ‫پرعیار با دانهبندي ريز‬

‫‪1- Sintering‬‬
‫‪2- Pelletising‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪03‬‬

‫‪ -0-4‬فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن بر اساس میزان عیار آهن‬

‫کانسنگهای آهن بر اساس استفاده در فرآیندهای بعدی به دو گروه کلی طبقهبندی میشوند‪ .‬گروه اول کانسنگهای پرعیار که‬
‫به صورت مستقیم استفاده میشوند و تنها به عملیات خردایش‪ ،‬شستشو و طبقهبندی نیاز دارند‪ .‬عیار این کانسنگها معموال بیش از‬
‫‪ 60‬درصد است‪.‬‬
‫گروه دوم کانسنگ هایی که برای استفاده در فرآیندهای بعدی نیاز به پرعیارسازی دارند‪ .‬عیار این گروه از کانسنگها بسیار‬
‫متفاوت و پرعیارسازی آنها به عواملی مانند نوع کانی آهن‪ ،‬دانهبندی‪ ،‬درجه آزادی‪ ،‬کانیشناسی‪ ،‬سهولت برداشت‪ ،‬وجود کانیهای‬
‫مزاحم (به ویژه گوگرد و فسفر) و میزان ذخیره بستگی دارد‪ .‬برای کانسنگهای پالسری آهن با کانی منیتیت‪ ،‬به دلیل سهولت‬
‫پرعیارسازی و نیاز نداشتن به خردایش‪ ،‬عیارهای پایین اقتصادی است‪.‬‬

‫‪ -1-0-4‬فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن پرعیار‬

‫کانسنگهای پرعیار معموال نیاز به عملیات پرعیارسازی خاصی ندارند و فقط نیاز به طبقهبندی برای استفاده در فرآیند بعدی را‬
‫دارند‪ .‬این کانسنگها باید بر اساس ابعاد اولیه با سرندهایی با چشمههای متفاوت معموال ‪ 21‬و ‪ 6‬میلیمتر طبقهبندی شوند‪.‬‬
‫کانسنگهای پرعیار برای استفاده مستقیم در کوره بلند معموال باید دارای مشخصات زیر باشند‪:‬‬
‫‪ -‬آهن بیشتر از ‪ 60‬درصد‬
‫‪ SiO2 -‬کمتر از ‪ 3‬درصد‬
‫‪ Al2O3 -‬کمتر از ‪ 3/1‬درصد‬
‫‪ -‬گوگرد ‪ 0/01‬تا ‪ 0/1‬درصد‬
‫‪ -‬فسفر ‪ 0/1‬تا ‪ 0/2‬درصد‬
‫الف‪ -‬در مواردی که کانسنگ پالسری به صورت عمده حاوی کانی منیتیت باشد‪ ،‬از واحدهای خردایش (در صورت نیاز)‪،‬‬
‫طبقهبندی و جداکنندههای مغناطیسی خشک شدت پایین برای کاهش ناخالصیهای همراه استفاده میشود‪.‬‬
‫ب‪ -‬در صورتی که کانیهای تشکیلدهنده کانسنگ پالسری‪ ،‬حاوی قطعات درشت هماتیت‪ -‬گوتیت باشد‪ ،‬با پیشفرآوری ساده‬
‫شامل خردایش (در صورت نیاز)‪ ،‬اسکرابینگ در الگ واشر یا کالسیفایر و در برخی موارد عملیات ثقلی و طبقهبندی میتوان این‬
‫قطعات را به عنوان محصول مناسب برای استفاده مستقیم در کورههای بلند استفاده کرد‪.‬‬
‫پ‪ -‬کانسنگهای هماتیتی‪ -‬گوتیتی با عیار بیش از ‪ 60‬درصد معموال حاوی فسفر و گوگرد کماند و نیاز به پرعیارسازی ندارند و‬
‫بعد از شستشو و دانهبندی در واحدهای کوره بلند استفاده میشوند‪.‬‬

‫‪ -8-0-4‬فرآوري کانسنگهاي متوسط و کمعیار‬

‫کانسنگهای پالسری با عیار متوسط معموال نیاز به عملیات پیچیده فرآوری ندارند و با چند مرحله عملیات خردایش‪ ،‬طبقهبندی‬
‫و پرعیارسازی به روش ثقلی یا مغناطیسی پرعیار میشوند‪ .‬فرآیند پرعیارسازی کانسنگهای کمعیار به شکل اقتصادی به عوامل‬
‫زیادی مانند عیار‪ ،‬کانیشنا سی کانسنگ‪ ،‬درجه آزادی‪ ،‬سهولت برداشت و قیمت جهانی سنگ آهن بستگی دارد‪.‬‬
‫‪01‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫الف‪ -‬کانسنگهاي آهن پالسري منیتیتي‬

‫اولین گام در فرآوری پالسرهای آهن‪ ،‬شناسایی کانسنگ شامل تعیین ابعاد و درصد دانههای منیتیت‪ ،‬تاثیر عوامل ثانویه (مانند‬
‫دگرسانی و مارتیتی شدن) بر کانیهای منیتیت‪ ،‬شناسایی کانیهای فرعی آهن مانند هماتیت و گوتیت‪ ،‬کانیهای مضر مانند پیریت و‬
‫آپاتیت‪ ،‬کانیهای باطله و تعیین میزان درگیری منیتیت و کانیهای فرعی آهن با هم و با دیگر کانیهای موجود در کانسنگ است‪.‬‬
‫نمونههای تهیه شده ممکن است از ترانشه‪ ،‬چاهک‪ ،‬مغزههای حفاری و یا روشهای دیگر برداشت نمونه از مناطق مختلف‬
‫کانسنگ پالسری تهیه شده باشند‪ .‬مطالعات آزمایشگاهی به ترتیب زیر انجام میشود‪:‬‬
‫‪ -‬تجزیه سرندی‪ ،‬مطالعات کانیشناسی فرآیند و تعیین درصد و ابعاد کانیها و آزمایشهای مغناطیسی و پرعیارسازی به صورت‬
‫جداگانه بر روی نمونههای برداشت شده از مناطق مختلف و یا ترکیب آنها انجام میشود و در صورتی که اختالف قابل توجهی بین‬
‫عیار آهن‪ ،‬مقدار منیتیت و میزان بازیابی نمونههای مناطق مختلف وجود داشته باشد‪ ،‬کانسنگ زونبندی شود‪.‬‬
‫‪ -‬در صورت تایید مطالعات آزادی قطعات منیتیت در ابعاد درشت در مرحله بعد کانسنگ اولیه باید به وسیله سرندهای با دهانه‬
‫‪ 21‬و ‪ 6‬میلیمتر به روش خشک طبقهبندی شود‪.‬‬
‫‪ -‬محدوده ابعادی ‪ 6‬تا ‪ 21‬میلی متر برای جدایش به وسیله جداکننده مغناطیسی استوانه شدت پایین خشک‪ 1‬بررسی میشود‪ .‬این‬
‫جدایش به صورت معمول در دو مرحله (مرحله دوم به عنوان شستشوی پرعیار مرحله اول) انجام میشود و سه محصول باطله‪ ،‬میانی‬
‫و پرعیار از آن به دست میآید‪ .‬محصول پرعیار این مرحله در صورتی که دارای حداقل عیار تجاری باشد‪ ،‬توزیع دانهبندی مناسب‬
‫برای استفاده مستقیم در کوره بلند را دارد‪ .‬محصول میانی ممکن است با خردایش بیشتر به همراه محدوده ابعادی ریزتر از ‪ 6‬میلیمتر‬
‫به فرآیند بعدی منتقل میشود‪.‬‬
‫‪ -‬محصول زیر ‪ 6‬میلیمتر نیز باید به وسیله سرند ‪ 2‬میلیمتر طبقهبندی خشک شده و بخش درشتتر از ‪ 2‬میلیمتر برای‬
‫جدایش به وسیله جداکننده مغناطیسی استوانه شدت پایین خشک در دو مرحله و مطابق آزمایش قبل انجام شود‪ .‬محصول میانی این‬
‫مرحله نیز ممکن است تا ‪ 2‬میلیمتر یا بیشتر (تا آزادسازی کانیهای منیتیت درگیر) باشد و به بخش ریزتر از ‪ 2‬میلیمتر افزوده شود‪.‬‬
‫‪ -‬محصول بخش ریزتر از ‪ 2‬میلیمتر شامل ریزتر از ‪ 2‬میلیمتر اولیه و محصول میانی جدایش مغناطیسی خشک (مرحله قبل)‬
‫خرد شده تا ‪ 2‬میلیمتر به وسیله جداکننده استوانه شدت پایینتر در یک مرحله پرعیار شود‪ .‬محصول پرعیار شده را میتوان تا ‪100‬‬
‫میکرون خرد کرد و سپس در یک مرحله دیگر به وسیله جداکننده استوانه شدت پایینتر پرعیار کرد تا محصولی پرعیار و مناسب‬
‫فرآیند گندلهسازی به دست آید‪ .‬فلوشیت فرآیند در شکل ‪ 2-4‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫در صورتی که کانسنگ آهن پالسری منیتیتی حاوی بخش قابل توجهی باطله آزاد باشد‪ ،‬پیشفرآوری اولیه باید در محل به‬
‫وسیله جداکنندههای مغناطیسی انجام شود‪ .‬با این پیشفرآوری ضمن حذف هزینههای سنگین حمل و نقل‪ ،‬از انباشت حجم زیادی‬
‫باطله در اطراف واحد فرآوری جلوگیری میشود‪ .‬پیشفرآوری به روش خشک و به وسیله جداکنندههای مغناطیسی شدت پایین اولیه‬
‫موسوم به کوبر‪ 2‬انجام میشود‪ .‬این جداکنندهها به صورت نواری و استوانه برای محدوده ابعادی ‪ -10+2‬سانتیمتر‪ ،‬استفاده میشود‪.‬‬
‫ذرات ریزتر از ‪ 0/2‬سانتیمتر کارآیی فرآیند را کاهش میدهند و باید از بار ورودی این جداکنندهها حذف شوند‪ .‬برای فرآوری این‬
‫ذرات از روشهای جدایش تر استفاده میشود‪.‬‬

‫‪1- Induce roll magnetic seprator‬‬

‫‪2- Cobber‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪08‬‬

‫در مواردی که کانیهای آهن در ابعاد ریز با پیریت و یا آپاتیت درگیر باشند‪ ،‬فلوتاسیون معکوس پیریت و آپاتیت انجام میشود‪.‬‬

‫متر)ر(‬
‫میلیيمت‬
‫‪ --25‬میل‬
‫آهن )(‪21‬‬
‫کانسنگ آهن‬
‫کانسنگ‬

‫‪--21‬‬
‫‪25++66‬‬
‫متر)ر(‬
‫میلیيمت‬
‫(سرندد ‪ 66‬میل‬
‫بندی )سرن‬
‫طبقهندي‬
‫طبقهب‬

‫متر‬
‫میلیمتر‬
‫‪ --66++22‬میلي‬
‫متر)ر(‬
‫میلیيمت‬
‫(سرندد‪ 22‬میل‬
‫بندی )سرن‬
‫طبقهندي‬
‫طبقهب‬

‫غیرمغناطیسی‬
‫یرم ناطیسي‬ ‫مغناطیسیي ش‬
‫خشک‬ ‫جدایش م ناطیس‬
‫جداي‬ ‫رداي‬
‫خردایش‬
‫پایینن‬
‫شدت پايی‬
‫شدت‬
‫باطله درشت‬
‫باطله درشت‬ ‫خشک‬
‫مغناطیسیي ش‬
‫جدایش م ناطیس‬
‫جداي‬ ‫غیرمغناطیسی‬
‫ي‬ ‫یرم ناطیس‬
‫م صول میاني‬
‫خشک‬
‫مغناطیسیي ش‬
‫جدایش م ناطیس‬
‫جداي‬ ‫پایینن‬
‫ت پايی‬‫شد‬
‫شدت‬
‫پایینن‬
‫شدت پايی‬
‫شدت‬
‫محصول میانی‬ ‫باطله متوسط‬
‫باطله متوسط‬
‫مترتر‬
‫میلیيم‬ ‫کنسانترهره‪-21+6+6‬‬
‫‪ -25‬میل‬ ‫کنسانت‬ ‫میانی‬ ‫محصول‬
‫محصولیاني‬
‫م صول م‬ ‫خشک‬
‫مغناطیسیي ش‬
‫جدایش م ناطیس‬
‫جداي‬
‫میانی‬ ‫پایینن‬
‫ت پايی‬‫شد‬
‫شدت‬
‫کنسانتره ‪ -6 +2‬میليمتر‬

‫خردایش‬
‫رداي‬ ‫کنسانتره ‪ -21+6‬میلیمتر‬

‫مغناطیسیيترر‬
‫جدایش م ناطیس‬
‫جداي‬
‫پایینن‬
‫ت پايی‬‫د‬
‫شدت‬‫ش‬

‫خردایش‬
‫رداي‬

‫مغناطیسیيتر ر‬
‫جدایش م ناطیس‬
‫جداي‬
‫پایینن‬
‫ت پايی‬‫شد‬
‫شدت‬

‫باطله ريزدانه‬
‫ریزدانه‬ ‫باطله‬
‫میلیرمتر‬
‫‪-0-/0/1‬میليمت‬ ‫کنسانتره‬
‫کنسانتره ‪1‬‬

‫شکل ‪ -8-4‬فرآيند پیشنهادي پرعیارسازي سنگ آهن پالسري منیتیتي حاوي قطعات درشت آزاد‬

‫ب‪ -‬کانسنگهاي آهن پالسري منیتیتي‪ -‬ايلمنیتي‬

‫در مواردی که کانسنگ پالسری حاوی کانیهای با مغناطیسپذیری باال (مانند منیتیت) و کانیهای با مغناطیسپذیری متوسط‬
‫(مانند ایلمنیت) باشد‪ ،‬روش جدایش زیر پیشنهاد میشود‪ .‬فرآیند پیشنهادی برای جدایش یک نمونه حاوی منیتیت و ایلمنیت با ابعاد‬
‫ریزتر از ‪ 0/51‬میلیمتر به روش تر در شکل ‪ 3-4‬آورده شده است‪ .‬مراحل مطالعات به شرح زیر است‪:‬‬
‫‪ -‬مطالعات شناسایی شامل مطالعات کانیشناسی‪ ،‬تجزیه شیمیایی‪ ،‬مطالعات میکروسکوپی‪ ،‬تجزیه سرندی‪ ،‬تعیین درجه آزادی و‬
‫موارد مشابه‬
‫‪ -‬تعیین شدت میدان مغناطیسی مورد نیاز برای دستیابی به حداکثر بازیابی کانیهای منیتیت و ایلمنیت‬
‫‪00‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫‪ -‬استفاده از جداکننده مغناطیسی دو مرحلهای با شدت برآورد شده برای جدایش منیتیت (منیتیت باید از بار اولیه جداکننده‬
‫مغناطیسی شدت باال حذف شود‪ ،‬به طوری که بار ورودی جداکننده مغناطیسی تر خیلی شدت باال (‪ )WHIMS‬کمتر از ‪ 0/1‬درصد‬
‫منیتیت داشته باشد‪).‬‬
‫‪ -‬استفاده از جداکنندههای مغناطیسی شدت باالی دو مرحلهای (‪ )WLIMS‬برای اطمینان از جدایش حداکثری ایلمنیت‬

‫ورودی‬
‫بار ورودي‬
‫بار‬

‫متر)(‬
‫میلیيمتر‬ ‫(سرندد ‪0/51‬‬
‫‪ 0/85‬میل‬ ‫)سرن‬ ‫باطلهه‬
‫باطل‬

‫استوانهدت‬
‫مغناطیسیتوانه ش‬
‫جداکنندهناطیسي اس‬
‫ج د ا کنن د ه م‬ ‫منیتیت‬
‫ت‬ ‫کنسانترهه منیتی‬
‫کنسانتر‬
‫(دوتوانه(‬
‫استوانه)‬ ‫پایینو اس‬
‫شدتین )د‬
‫پاي‬

‫جداکننده مغناطیسی استوانه شدت‬

‫جداکننده م ناطیسي استوانه شدت با‬
‫باال‬

‫جداکننده مغناطیسی استوانه شدت‬ ‫ایلمنیت‬

‫کنسانترهايلمنیت‬
‫کنسانتره‬
‫جداکننده م ناطیسي استوانه شدت با‬
‫باال‬

‫باطله‬
‫باطله‬

‫شکل ‪ -0-4‬فرآيند پیشنهادي پرعیارسازي سنگ آهن پالسري حاوي منیتیت و ايلمنیت به روش ر‬

‫پ‪ -‬انتخاب جداکنندههاي م ناطیسي‬

‫انتخاب تجهیزات مغناطیسی بر اساس آزمایشهای فرآوری انجام میشود‪ .‬در نظر گرفتن نکات زیر به عنوان راهنما در انتخاب‬
‫بهتر و ارایه فلوشیت مناسب توصیه میشود‪:‬‬
‫‪ -‬اگر از جدایش مغناطیسی شدت باال استفاده میشود‪ ،‬باید سیستم را از کانیهای با مغناطیسپذیری باال محافظت کرد‪ .‬برای‬
‫این منظور قبل از جداکننده ‪ WHIMS‬یک جداکننده شدت پایین استوانهای نصب میشود تا منیتیت را از بار ورودی جدا کند‪.‬‬
‫‪ -‬از جدایش تر بیشتر در مواقعی که کانی مورد نظر ریزدانه و شدیدا مغناطیسی (مانند منیتیت) باشد‪ ،‬استفاده میشود و اگر کانی‬
‫مورد نظر مغناطیسپذیری کمی دارد‪ ،‬بهتر است از جداکنندههای خشک استفاده شود‪.‬‬
‫‪ -‬ابعاد بار ورودی‪ ،‬تعیینکننده روش جدایش مناسب است (جدایش تر معموال از یک میلیمتر تا ‪ 0/02‬میلیمتر)‪.‬‬
‫‪ -‬جداکنندههای مغناطیسی نواری (استوانهای) برای جدایش کانیهای مغناطیسپذیری متوسط و کم در ظرفیتهای پایین‬
‫کاربرد دارد‪.‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪04‬‬

‫ت‪ -‬کانسنگهاي آهن پالسري یرمنیتیتي‬

‫این کانسنگها مغناطیسپذیری پایینی دارند ولی قابلیت شناورسازی آنها بهتر از منیتیت است‪ .‬مهمترین روشهای پرعیارسازی‬
‫آنها شامل ثقلی‪ ،‬فلوتاسیون‪ ،‬جدایش مغناطیسی شدت باال‪ ،‬تشویه مغناطیسی و سپس جدایش مغناطیسی شدت پایین و یا ترکیبی از‬
‫این فرآیندها است‪ .‬اصلیترین روش پرعیارسازی این کانسنگها فرآیندهای جدایش ثقلی است و مهمترین دستگاههای مورد استفاده‬
‫جیگها‪ ،‬جداکنندههای واسطه سنگین از نوع گریز از مرکز‪ ،‬مارپیچها و میزهای لرزاناند‪ .‬پس از جدایش ثقلی‪ ،‬فلوتاسیون و جدایش‬
‫مغناطیسی شدت باال کاربرد وسیعی دارند‪.‬‬
‫کانیهای این کانسنگها شامل هماتیت‪ ،‬لیمونیت‪ ،‬گوتیت و سیدریت با محدوده دانهبندی وسیع است‪ .‬پرعیارسازی آنها نسبت‬
‫به انواع منیتیتی بسیار دشوارتر و عیار و بازیابی کنسانتره در آنها پایینتر است‪ .‬کانههای بلورین درشتدانه ممکن است با روشهای‬
‫ثقلی پرعیار شوند‪ .‬پرعیارسازی کانههای بلورین ریزدانه با روشهای ثقلی دشوارتر است و کارآیی جدایش آنها با محدود شدن‬
‫کارآیی روشهای ثقلی برای ذرات ریزتر از ‪ 10‬میکرون‪ ،‬به صورت چشمگیر کاهش مییابد‪ .‬برای ذرات متبلور ریزتر از ‪ 10‬میکرون‬
‫روشهای پرعیارسازی پرهزینهتر شامل فلوتاسیون‪ ،‬جدایش مغناطیسی شدت باال و تشویه مغناطیسی استفاده میشود‪.‬‬
‫کانههای آمورف را میتوان به روش ثقلی (واسطه سنگین) و در صورتی که ساختار کانه اجازه دهد با دیگر روشهای ثقلی پرعیار‬
‫کرد‪ .‬این روشها معموال برای کانههای با ابعاد درشت نتایج قابل قبولی ارایه میدهند ولی برای ابعاد ریز باید از روشهای فلوتاسیون‬
‫استفاده کرد‪.‬‬
‫تشویه مغناطیسی یک راه حل کلی برای پرعیارسازی اکسیدها‪ ،‬هیدروکسیدها و کربناتهای آهن است‪ .‬رفتار محصول تشویه‬
‫شده مشابه رفتار منیتیت است و میتوان روشهای پرعیارسازی منیتیت را برای پرعیارسازی آن به کار برد‪.‬‬
‫ث‪ -‬کانسنگهاي مخلوط (منیتیتي‪ -‬یرمنیتیتي)‬
‫از روشهای زیر برای پرعیارسازی کانسنگهای پالسری منیتیتی‪ -‬غیرمنیتیتی آهن استفاده میشود‪:‬‬
‫‪ -‬در صورتی که منیتیت کانی غالب در کانسنگ پالسری باشد‪ ،‬ابتدا کانسنگ بر اساس یک کانسنگ منیتیتی و با جداکنندههای‬
‫مغناطیسی پرعیار شده و سپس بخش غیرمغناطیسی در مدار جدایش غیرمغناطیسی (عمدتا ثقلی) پرعیار میشود‪ .‬برای دستیابی به‬
‫کنسانتره منیتیتی با عیار باالتر می توان کنسانتره را مجدد خردایش و با جداکننده مغناطیسی خرد کرد‪ .‬در این مرحله باطلههای آزاد‬
‫شده حذف میشود و عیار محصول افزایش مییابد‪.‬‬
‫‪ -‬در صورتی که درصد وزنی منیتیت در پالسر پایین و ابعاد آن درشت باشد‪ ،‬میتوان کانیهای منیتیتی و غیرمنیتیتی را در یک‬
‫مدار پرعیارسازی ثقلی‪ ،‬پرعیار کرد‪ .‬اگر کانسنگ پالسری بسیار ریزدانه و عیار باالیی داشته باشد‪ ،‬از تشویه مغناطیسی میتوان برای‬
‫پیشتغلیظ استفاده کرد‪.‬‬
‫کانسنگ پالسري آهن‬ ‫ج‪ -‬روند مطالعه و بررسي ي‬
‫برای بررسی قابلیت پرعیارسازی یک کانسنگ پالسری آهن انجام آزمایشهای زیر الزم است‪:‬‬
‫‪ -‬میزان آهن سه ظرفیتی در نمونه معموال تخمینی از آهن قابل بازیابی در کانسنگهای غیرمنیتیتی است‪.‬‬
‫‪ -‬آزمایش لوله دیویس برای نمونه کانسنگهای حاوی منیتیتی انجام شود‪.‬‬
‫‪ -‬تجزیه شیمی و مطالعات کانیشناسی فرآیند بر روی نمونه معرفهای برداشت شده انجام شود‪.‬‬
‫‪03‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫‪ -‬بر اساس نوع کانسنگ‪ ،‬کانیشناسی‪ ،‬درجه آزادی و دامنه ابعادی آزمایشهای مناسب (مغناطیسی یا ثقلی) در مقیاس‬
‫آزمایشگاهی انجام و فلوشیت اولیه تهیه شود‪ .‬در این مرحله باید عیار و بازیابی کنسانتره و نسبت پرعیارسازی با دقت قابل قبولی‬
‫تعیین شود و اطالعات کافی برای ارزیابی فنی‪ -‬اقتصادی اولیه کانسنگ فراهم شود‪.‬‬
‫‪ -‬آزمون مقیاس آزمایشگاهی و پایه بر روی نمونههای حجیم انجام میشود‪.‬‬
‫‪ -‬مطالعات فرآوری در مقیاس پیشآهنگ برای تهیه دادههای نهایی طراحی و هزینههای سرمایهگذاری و عملیاتی انجام شود‪.‬‬
‫مدارهای فرآوری متداول در این کانسنگها در پیوست آورده شده است‪.‬‬

‫‪ -4-4‬روشهاي ثقلي فرآوري کانسنگهاي یرمنیتیتي‬

‫کانیهای غیرمنیتیتی آهن مانند هماتیت‪ ،‬گوتیت‪ ،‬لیمونیت و سیدریت به اندازه کافی برای جدایش به روش ثقلی سنگیناند و در‬
‫صورتی که از کانیهای باطله آزاد باشند‪ ،‬میتوان آنها را با استفاده از دستگاههای ثقلی جدا کرد‪.‬‬
‫دامنه تغییرات جرم مخصوص نسبی هماتیت ‪ ،1/1‬منیتیت ‪ ،1/11‬گوتیت ‪ ،4/2‬سیدریت ‪ 3/51‬و لیمونیت ‪ 3/61‬است‪ .‬مهمترین‬
‫کانیهای باطله همراه کانسنگهای پالسری آهن کوارتز یا چرت (با جرم مخصوص نسبی ‪ )2/61‬و کلسیت (با جرم مخصوص نسبی‬
‫‪ )2/11‬است‪ .‬پرعیارسازی ثقلی کانسنگهای آهن غیرمنیتیتی پالسری معموال با طبقهبندی آغاز میشود‪ .‬طبقهبندی ابعادی بار‬
‫ورودی قبل از جدایش ثقلی سودمند است زیرا ابعاد بار ورودی مناسب برای کارآیی اغلب روشهای ثقلی ضروری است‪ .‬جیگها‪،‬‬
‫جداکنندههای گریز از مرکز‪ ،‬مارپیچها و میزهای لرزان با ظرفیت باال پرکاربردترین دستگاهها برای پرعیارسازی ثقلی این کانسنگها‬
‫است‪ .‬شکل ‪ 4-4‬محدوده دانهبندی بهینه برای دستگاههای مختلف ثقلی را نشان میدهد‪.‬‬

‫ابعاد درشت‬ ‫‪ -1-4-4‬جداي‬

‫با واسطه سنگین‪ :‬اگر قطعات درشت از نوع کانیهای غیرمنیتیتی باشد‪ ،‬استفاده از واسطهای با جرم مخصوص‬ ‫الف‪ -‬جداي‬
‫نسبی ‪ 3/5‬در جداکنندههای واسطه سنگین الرکودم‪ 1‬پیشرفته و یا نوع استوانهای‪ 2‬مناسب است‪ .‬تجهیزات بازیابی واسطه در مدارهای‬
‫جداکنندههای واسطه سنگین هزینه قابل توجهی را به دنبال دارد‪ .‬نوع باطلههای همراه که کانیهای آهن را همراهی میکنند نیز‬
‫نقش تعیینکنندهای در کارآیی مدار دارد‪.‬‬
‫با جیگ‪ :‬جدایش ثقلی به وسیله جیگها‪ ،‬کنترل دامنه نوسان و فرکانس نیز گزینه دیگری برای پرعیارسازی قطعات‬ ‫ب‪ -‬جداي‬
‫درشت است‪ .‬دلیل انتخاب جیگها به شرح زیر است‪:‬‬
‫‪ -‬جدایش نسبتا آسان است‪.‬‬
‫‪ -‬هزینههای عملیاتی و بازیابی وزنی در مقایسه با فرآیندهای واسطه سنگین‪ ،‬بهتر است‪.‬‬
‫‪ -‬از روشهای واسطه سنگین برای کانههایی میتوان استفاده کرد که جرم مخصوص نسبی آنها باالتر از ‪ 4‬باشد‪.‬‬
‫‪ -‬ویژگیهای فیزیکی کانسنگ مانند تخلخلهای ماکروسکوپی که باعث هدرروی واسطه سنگین میشوند‪ ،‬ممکن است جدایش‬
‫با واسطه سنگین را ناکارآمد سازد‪ ،‬در حالی که در جدایش به وسیله جیگها بیتاثیر است‪.‬‬

‫‪1- Larcodem‬‬
‫‪2- Drum type‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪03‬‬

‫قطعات درشت (‪ -21+6‬میلیمتر)‬

‫واسطه سنگین جیگ‬

‫قطعات متوسط (‪ -6+1‬میلیمتر)‬

‫دانهریز (‪ -1+0/11‬میلیمتر)‬ ‫اسپیرال‬

‫میز لرزان‬
‫(کلسی)‬
‫نرمه (‪ -0/11‬میلیمتر)‬

‫شکل ‪ -4-4‬م دوده دانهبندي بهینه بار اولیه دستگاههاي مختلف ثقلي‬

‫در ارزیابی قابلیت فرآوری یک کانه با جدایش ثقلی از محلولهای سنگین استفاده میشود‪ .‬یکی از مشکالت پرعیارسازی‬
‫کانسنگهای آهن به وسیله جیگها‪ ،‬دامنه گسترده تغییرات وزن مخصوص کانه آهن‪ ،‬فراتر از جرم مخصوص نسبی ‪ 4‬است که حد‬
‫نهایی فعلی برای جدایش به وسیله مایع سنگین محسوب میشود‪ .‬دادههای آزمایشهای محلولهای سنگین قابلیت پیشبینی‬
‫عملکرد جیگها با استفاده از منحنیهای توزیع و توزیع جرم مخصوص را دارد‪ .‬ذرات متخلخل با اشکال نامنظم رفتار متفاوتی در این‬
‫فرآیند دارند‪ ،‬بنابراین ارزیابی عملکرد ویژه یک کانه با این دادهها بسیار مشکل است‪.‬‬

‫ابعاد متوسط و دانهريز‬ ‫‪ -8-4-4‬جداي‬

‫طی فرآیند استخراج و شستشوی قطعات کانسنگهای غیرمنیتیتی کانیهای ریزتر و باطله رسی از قطعات جدا شده و بخش‬
‫زیادی از ذرات در دامنه ابعادی ‪ 6/3‬تا ‪ 5‬میلیمتر تولید میشود‪ .‬معموال این مواد حاوی مقدار زیادی کانیهای آهن مانند هماتیت و‬
‫گوتیتاند‪ .‬اغلب کانیهای باطله رسها‪ ،‬شیل و کانیهای آلومینوسیلیکاته با ویژگیهای متفاوتاند‪ .‬جیگها و جداکنندههای واسطه‬
‫سنگین قابلیت پرعیارسازی این کانسنگها در ابعاد درشتتر از ‪ 0/5‬میلیمتر را دارند‪.‬‬
‫مواد ریزتر از یک میلیمتر با مارپیچها‪ ،‬میزهای لرزان و کلسی پرعیار میشوند‪.‬‬
‫برای پرعیارسازی ذرات ریزتر از ‪ 11‬میکرون ابتدا باید نرمههای ریزتر از ‪ 10‬میکرون را به وسیله هیدروسیکلون از مدار خارج کرد‪.‬‬
‫مارپیچها‪ ،‬جداکنندههای مغناطیسی ماتریسی (شدت باال) و فلوتاسیون‪ ،‬روشهای متداول در پرعیارسازی این ذراتاند‪.‬‬
‫برای پرعیارسازی ذرات ریز کانیهای هماتیت‪ -‬گوتیت‪ ،‬سه نوع از ذرات و کانیهای موجود در پالپ باید بررسی و مشخص‬
‫شوند‪:‬‬
‫‪ -‬ذرات سنگینی که به سرعت تهنشین میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬ذرات نسبتا سنگینی که به آرامی تهنشین میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬ذرات رسی سبک که غوطهور میمانند‪.‬‬
‫سیکلونهای واسطه سنگین قابلیت پرعیارسازی ذرات تا حداقل ابعاد تقریبا ‪ 100‬میکرون را دارند‪ .‬برای پرعیارسازی ذرات ریزتر‬
‫از این حد از دیگر روشهای پرعیارسازی ‪ 1MGS‬باید استفاده شود‪.‬‬

‫‪1- Multi Gravity Separation‬‬

‫‪03‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫فلوشیتهای ثقلی که برای پرعیارسازی کانههای ریزدانه هماتیتی‪ -‬گوتیتی با استفاده از مارپیچها و جداکنندههای بستر نوسانی‬
‫استفاده میشود‪ ،‬در شکل ‪ 1-4‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ -3-4‬روشهاي م ناطیسي فرآوري کانسنگهاي آهن‬

‫روشهای مغناطیسی مناسبترین روش برای پرعیارسازی کانیهای فرومنیتیت مانند منیتیت و ماگهمیت است‪.‬‬
‫ابعاد و شکل ذرات‪ ،‬قدرت میدان مغناطیسی‪ ،‬نیروی مغناطیسزدا و وجود پالریزاسیون پسماند کانیها از پارامترهای مهم‬
‫پیشبینی عملکرد جدایش مغناطیسی و انتخاب تجهیزات است‪.‬‬
‫در بعضی از کانسنگهای پالسری آهن‪ ،‬کانیهای آهن گاه با کانیهای باطله درگیراند و برای دستیابی به عیارهای استاندارد‪،‬‬
‫قطعات درشت باید خرد شده و کانیهای آهن از باطله آزاد و سپس با روش مغناطیسی پرعیار شود‪ .‬نوع و میزان خردایش بر اساس‬
‫نوع و میزان درگیری کانیها تعیین میشود‪.‬‬
‫طبقهبندی مغناطیسپذیری کانی های منتخب آهن بدون در نظر گرفتن سایر عوامل مانند ابعاد ذرات‪ ،‬مغناطیسپذیری و نظایر‬
‫آن که برای تعیین کارآیی جدایش مغناطیسی مهماند‪ ،‬در جدول ‪ 2-4‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫کارآیی جدایش مغناطیسی به ویژگیهای مغناطیسی کانیهای آهن و باطله همراه بستگی دارد‪ .‬تغییرپذیری ویژگیهای‬
‫مغناطیسی مخلوط کانیها موجب مشکالتی در پرعیارسازی کانههای کمعیار هماتیتی‪ -‬گوتیتی به روش مغناطیسی میشود‪ .‬هر‬
‫روش جدایش مغناطیسی قابلیتها و محدودیتهای خاص خود را دارد و یک روش به تنهایی قادر به پرعیارسازی کانههای مختلف‬
‫نیست‪.‬‬
‫زمانی که کانسنگهای حاوی کانیهای با خواص مغناطیسی مختلف (فرومغناطیس و پارامغناطیس) با جداکننده مغناطیسی تر‬
‫شدت باال پرعیارسازی شود‪ ،‬ماتریکس دستگاه به احتمال زیاد مسدود میشود‪ .‬در این موارد بهترین روش پرعیارسازی برای افزایش‬
‫بازیابی‪ ،‬استفاده از دو مرحله پرعیارسازی شامل جدایش مغناطیسی شدت پایین یا شدت متوسط و به دنبال آن یک یا دو مرحله‬
‫جدایش مغناطیسی تر شدت باال است‪.‬‬
‫در مجموع ویژگیهای کانیشناسی و مغناطیسی‪ ،‬ابعاد ذرات‪ ،‬تجهیزات انتخابی و پارامترهای عملیاتی‪ ،‬مهمترین عوامل در‬
‫پرعیارسازی کانههای آهن با استفاده از روشهای جدایش مغناطیسی بازیاند‪.‬‬
‫مناسبترین دستگاه پیشفرآوری و پرعیارسازی برای کانی منیتیت‪ ،‬جداکنندههای خشک مغناطیسی شدت پایین است‪ .‬این‬
‫جداکنندهها به ویژه از نوع دایم‪ ،‬هزینههای عملیاتی ناچیزی دارند و به خوبی منیتیت را از کانیهای باطله جدا میکنند‪.‬‬
‫در انتخاب جداکنندهها با در نظر گرفتن سایر پارامترها مانند ابعاد‪ ،‬خاصیت مغناطیسی و نوع کانیها موارد زیر باید رعایت شود‪:‬‬
‫الف‪ -‬اغلب کانسنگهای پالسر منیتیتی عالوه بر فرسایش فیزیکی‪ ،‬متحمل فرسایش شیمیایی نیز شدهاند و معموال در امتداد‬
‫رخها و حاشیههای منیتیت به هماتیت تبدیل شده است (مارتیتی شده)‪ .‬همچنین وجود تیغههای باریک و بسیار ریز ایلمنیت در کانی‬
‫منیتیت مشاهده میشود‪ .‬این عوامل باعث کاهش شدت جذب کانیهای منیتیت پالسری در میدان مغناطیسی خواهد شد‪ ،‬بنابراین‬
‫آزمایشهای جداکننده لوله دیویس با شدتهای مختلف باید بر روی نمونههای خردایش شده (ریزتر از ‪ 1‬میلیمتر) انجام و شدت‬
‫بهینه برای دستیابی به بیشینه بازیابی انتخاب شود‪.‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪02‬‬

‫ب‪ -‬طبقهبندی بار اولیه و محدود کردن دانهبندی ورودی به یک جداکننده مغناطیسی تاثیر مثبت قابل توجهی در عملکرد آن‬
‫دارد‪.‬‬
‫پ‪ -‬ذرات با ابعاد بزرگتر از ‪ 10‬میلیمتر برای افزایش کارآیی جداکنندههای مغناطیسی باید خردایش شوند‪.‬‬
‫ت‪ -‬برای بار ورودی مشخص‪ ،‬با کاهش ابعاد ذرات‪ ،‬شدت مغناطیسی مورد نیاز برای جدایش کاهش و با افزایش ابعاد ذرات‪،‬‬
‫شدت مغناطیسی مورد نیاز برای جدایش‪ ،‬افزایش مییابد‪.‬‬
‫ث‪ -‬در جدایش ابعاد درشت بهتر است‪ ،‬جداکنندههای مغناطیسی نوع استوانه با چیدمان شعاعی مگنتها استفاده شود‪.‬‬
‫ج‪ -‬در جدایش ابعاد ریز همراه نرمه بهتر است برای جلوگیری از قفلشدگی ذرات نرمه در بین ذرات فرومغناطیس‪ ،‬چیدمان‬
‫مگنتها در استوانه از نوع محوری و دارای تعداد دیپلهای زیادتری باشد‪.‬‬
‫چ‪ -‬سرعت چرخش استوانه و سرعت باردهی باید به گونهای تنظیم شود که ضخامت الیه ورودی به استوانه همواره ثابت بماند‪.‬‬

‫‪ -1-3-4‬جداکننده م ناطیسي شدت پايین‬

‫زمانی که کانسنگ آهن پالسری منیتیتی باشد‪ ،‬از دستگاههای جدایش شدت پایین به دلیل هزینه پایین و کارآیی باال استفاده‬
‫میشود‪ .‬این جداکنندهها ممکن است از انواع الکترومغناطیسی یا انواع مغناطیس دایم باشد‪ .‬میدان مغناطیسی واقعی در ناحیه جدایش‬
‫کمتر از ‪ 1000‬گوس است‪.‬‬
‫میدان مغناطیسی در فاصله ‪ 1‬سانتیمتری از پوسته جداکننده‪ ،‬جایی که میدان یکنواخت شده است‪ ،‬اندازهگیری میشود‪ .‬به این‬
‫ترتیب شدت میدان برای بار روی استوانه و در فاصله کمتر از یک سانتیمتری برابر با ‪ 100‬تا ‪ 500‬گوس است‪ ،‬بنابراین در مرحله‬
‫اولیه و شستشو شدت میدان برای منیتیت ‪ 100‬گوس و شدت میدان مرحله نهایی پرعیارسازی ‪ 400‬گوس است‪.‬‬
‫جداکنندههای استوانهای مغناطیسی دایم‪ ،‬مناسبترین جداکنندههای شدت پاییناند‪ .‬جداکنندههای مغناطیسی دایمی شدت باال‬
‫نیز استفاده میشود و از مزایای این نوع جداکنندهها نیاز نداشتن به نیروی الکتریکی و مشکالت کم نگهداری آنها است‪.‬‬
‫برای پرعیارسازی کانههای درشت (‪ 6‬تا ‪ 10‬میلیمتر) معموال جداکنندههای مغناطیسی اولیه نوع نواری یا استوانه استفاده‬
‫میشوند‪ .‬نرمهها باید به طور کامل به وسیله سرند جدا شوند‪ .‬برای مواد ریزتر از ‪ 6‬میلیمتر از جداکنندههای تر استفاده میشود‪.‬‬

‫جدول ‪ -8-4‬م ناطیسپذيري کانيهاي مهم آهن‬

‫طبقهبندي اصلي‬ ‫فرمول شیمیايي‬ ‫کاني‬
‫به شدت‬ ‫‪Fe3 O4‬‬ ‫منیتیت‬
‫م ناطیسپذير‬ ‫‪  Fe2 O3‬‬ ‫ماگهمیت‬
‫‪  Fe2 O3‬‬ ‫مار یت‬
‫‪  Fe2 O3‬‬ ‫هما یت‬
‫م ناطیسپذيري‬ ‫‪FeCO3‬‬ ‫سیدريت‬
‫ضعیف‬ ‫‪HFeO2‬‬ ‫گو یت‬
‫‪Fe2 O3 .H2 O‬‬ ‫لیمونیت‬
‫‪02‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫ورودی‬
‫بارر ورود‬
‫ورودی‬
‫ي‬ ‫بابار‬

‫سرریز‬ ‫(هیدروسیکلون)ن(‬ ‫گیریر‬

‫گیريی )هیدروسیکلو‬
‫(هیدروسیکلون)‬ ‫نرمهنر‬
‫نرمهمهگی‬

‫اولیهه‬
‫مارپیچ اولی‬
‫اولیه‬ ‫مارپیچ‬
‫مارپی‬
‫سبک‬ ‫سنگین‬

‫سنگین‬ ‫گیرر‬
‫رمق گی‬
‫مارپیچ رم‬
‫مارپی‬ ‫شستشوو‬
‫مارپیچ شستش‬
‫مارپی‬ ‫سبک‬

‫سبک‬ ‫سنگین‬

‫نهاییي‬
‫باطلهه نهاي‬
‫باطل‬ ‫ي‬ ‫کنسانتره نهاي‬
‫نهایی‬ ‫کنسانتره‬

‫ي‬‫بار ورود‬
‫ورودی‬
‫ورودی‬ ‫بابارر‬

‫(هیدروسیکلون)ون(‬
‫گیریی )هیدروسیکل‬
‫نرمهگیر‬
‫نرمه‬
‫تهریز‬
‫سبک‬
‫(اولیه)ه(‬
‫مارپیچ )اولی‬
‫مارپی‬
‫سبک‬
‫(شستشوو‪(1)1‬‬
‫مارپیچ )شستش‬
‫مارپی‬ ‫سنگین‬
‫سبک‬
‫سبک‬
‫(شستشو)و(‬
‫مارپیچ )شستش‬
‫مارپی‬
‫(شستشوو‪(2)2‬‬
‫مارپیچ )شستش‬
‫مارپی‬ ‫سنگین‬

‫سنگین‬
‫نهاییي‬
‫کنسانترهه نهاي‬
‫کنسانتر‬
‫نهاییي‬
‫باطلهه نهاي‬
‫باطل‬

‫ورودی‬
‫بارورودي‬
‫ورودی‬ ‫بارر‬
‫با‬

‫سبک‬
‫سرریز‬
‫(هیدروسیکلون)(‬
‫گیری )هیدروسیکلون‬
‫نرمهگیري‬
‫نرمه‬ ‫نوسانیي‪11‬‬
‫بسترر نوسان‬
‫جداکننده بست‬
‫ج د ا کنن د ه‬

‫تهریز )سنگین(‬ ‫تهریز )سنگین(‬

‫سبک‬
‫سرریز‬
‫مارپیچی‬
‫مارپ‬ ‫نوسانیي‪22‬‬
‫بسترر نوسان‬
‫جداکنندهه بست‬
‫ج د ا کنن د‬
‫سنگین‬
‫سرریز‬ ‫تهریز )سنگین(‬
‫نوسانیي‪33‬‬
‫بسترر نوسان‬
‫جداکننده بست‬
‫ج د ا کنن د ه‬
‫تهریز )سنگین(‬
‫نهاییي‬
‫کنسانترهه نهاي‬
‫کنسانتر‬
‫نهاییي‬
‫باطلهه نهاي‬
‫باطل‬

‫شکل ‪ -3-4‬مدارهاي پرعیارسازي ثقلي کانههاي آهن کمعیار‬

 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪43‬‬

‫‪ -8-3-4‬جداکننده م ناطیسي شدت با ي ش‬

‫جداکنندههای مغناطیسی شدت باال برای ایجاد شدت میدان بیش از ‪ 1000‬گوس در زون جدایش طراحی میشوند تا نیروی مورد‬
‫نیاز برای جدایش کانیهایی با خاصیت ضعیف مغناطیسی مانند هماتیت و ایلمنیت را فراهم آورند‪ .‬کانه قبل از پرعیارسازی با این‬
‫دستگاهها‪ ،‬باید خشک و دانهبندی شده باشد‪ .‬از معایب این دستگاهها گران بودن‪ ،‬ظرفیت پایین و تولید گرد و غبار را میتوان نام برد‪.‬‬
‫جداکنندههای مختلف الکترومغناطیس و مغناطیس دایم مانند جداکننده جونز‪ ،‬جداکننده مغناطیسی با نوار متقاطع و جداکنندههای‬
‫شدت باالی استوانهای برای این هدف ساخته شده است‪.‬‬

‫‪ -0-3-4‬جداکننده م ناطیسي شدت با ي ر‬

‫برای کانسنگهای پالسری هماتیتی ریزدانه از دستگاههای جدایش مغناطیسی شدت باالی تر استفاده میشود که از متداولترین‬
‫آنها میتوان به جداکننده جونز اشاره کرد‪.‬‬

‫‪ -3-4‬شويه م ناطیسي‬

‫با توجه به روشهای مختلفی که برای فرآوری و پرعیارسازی کانسنگهای آهن وجود دارد‪ ،‬در بعضی مواقع به دالیلی همچون‬
‫ترکیبات پیچیده کانیشناسی‪ ،‬ریزدانه بودن از نظر بافت و درگیری کانیها با دیگر مواد باطله‪ ،‬نمیتوان از روشهای متداول استفاده‬
‫کرد‪ ،‬بنابراین بهتر است قبل از عملیات مغناطیسی‪ ،‬با عملیات تشویه مغناطیسی‪ ،‬بار مناسبی را برای جداکننده مغناطیسی فراهم کرد‪.‬‬
‫کانسنگهای آهن غیرمنیتیتی (شامل هماتیت‪ ،‬لیمونیت یا سیدریتهای اولیه) به آسانی با فرآیندهای تشویه مغناطیسی به‬
‫منیتیت تبدیل میشوند‪ .‬هماتیت و لیمونیت در دمای ‪ 500‬تا ‪ 000‬درجه سانتیگراد به منیتیت تبدیل میشود‪.‬‬
‫سیدریت یا کانههای کربنات آهن با کنترل دما به منیتیت تبدیل و سپس به وسیله جداکنندههای مغناطیسی شدت پایین جدا‬
‫میشوند‪.‬‬
‫عملیات تشویه مغناطیسی به صورت زیر انجام میشود‪:‬‬
‫‪ -‬آمادهسازی اولیه نمونه (خردایش‪ ،‬طبقهبندی‪ ،‬نرمهگیری و نظایر آن)‬
‫‪ -‬تشویه در کوره با استفاده از مخلوطی از گازها (‪ H2 ،CO‬و ‪)N2‬‬
‫‪ -‬سرد کردن مواد خروجی از کوره در غیاب اکسیژن‬
‫‪ -‬خردایش مجدد محصول سرد شده به وسیله آسیا‬
‫هزینه خردایش کانسنگها بعد از تشویه درصد قابل توجهی (تا ‪ 10‬درصد) کمتر از خردایش کانسنگهای معمول تشویه نشده‬
‫است‪ .‬از معایب این روش هزینه سوخت مصرفی است‪ ،‬به همین دلیل انتخاب این روش با مقایسه هزینه خردایش قبل از تشویه با‬
‫هزینه سوخت و خردایش بعد از تشویه مشخص میشود‪.‬‬
‫‪41‬‬ ‫فصل چهارم‪ -‬روشهاي فرآوري‬

‫‪ -3-4‬فلو اسیون‬

‫پرعیارسازی با روش فلوتاسیون بیشتر در مورد کانسنگهای غیرمنیتیتی است که با روشهای مختلف انجام میشود‪ .‬برای‬
‫کاهش فسفر (آپاتیت) و گوگرد (پیریت) میتوان از این روش استفاده کرد‪.‬‬

‫‪ -1-3-4‬فلو اسیون مستقیم‬

‫این روش برای شناورسازی کانیهای آهن غیرمنیتیتی از کانیهای باطله سیلیکاته مانند کوارتز و چرت به کار میرود‪.‬‬
‫هماتیتهای بلوری مانند اسپکیوالریت به صورت کارآمدی با استفاده از کلکتورهای آنیونی (اسید چرب) یا سولفوناتهای نفتی از‬
‫سیلیس جدا میشود‪ .‬هماتیت و لیمونیت را نمیتوان با این روش به خوبی جدا کرد‪.‬‬

‫‪ -8-3-4‬فلو اسیون معکوس‬

‫فلوتاسیون معکوس کاتیونی به صورت گستردهای برای جدایش کوارتز از هماتیت و گاه منیتیت به کار میرود اما برای جدایش‬
‫هماتیت از آلومینا کارآیی مطلوبی ندارد‪.‬‬
‫در این روش از افزودنیهای کاتیونی (معموال آمینها) برای پرعیارسازی کنسانترههای منیتیت حاوی باطله کوارتز استفاده‬
‫میشود‪ .‬کوارتز آزاد‪ ،‬شناور شده و از ذرات منیتیت آزاد جدا میشود‪ .‬محصول شناور شده را میتوان دوباره خرد و به روش مغناطیسی‬
‫دوباره پرعیار کرد‪.‬‬
‫فلوتاسیون کاتیونی در صورت وجود نرمهها کارآیی مطلوبی ندارد‪ .‬در مورد کنسانترههای مغناطیسی حاوی سیلیس و زمانی که‬
‫نرمه در مدار مغناطیسی اولیه حذف شده باشد‪ ،‬میتوان از این روش استفاده کرد‪.‬‬

‫الکترواستا یکي‬ ‫‪ -2-4‬جداي‬

‫کاربرد روش جدایش الکترواستاتیکی به چند کانه آهن محدود میشود‪ .‬این روش برای کانههای اکسیدی آهن بلورین و‬
‫غیرمغناطیسی برای محدوده ابعادی ‪ -0/44 +1/1‬میلیمتر بهترین کارآیی را دارد‪ .‬سطح کانیها باید از پوشش نرمه و غبار تمیز باشد‪.‬‬
‫کارآیی این روش بیشتر در پالسرهای آهندار (هماتیتی) ساحلی است‪.‬‬

‫‪ -2-4‬روشهاي پیرومتالورژني‬

‫در صورتی که کانسنگ آهن از نوع تیتانومنیتیت باشد‪ ،‬در بسیاری از موارد تیغههای ایلمنیت با ضخامت کمتر از ‪ 10‬میکرون در‬
‫درون کانی منیتیت رشد میکنند و جدایش ایلمنیت از منیتیت را مشکل میسازد‪ .‬در صورتی که عیار تیتانیم در کنسانتره آهن قابل‬
‫توجه باشد‪ ،‬جدایش باید به روشهای پیرومتالورژیکی انجام و تیتانیم از آهن به روش سربارهگیری جدا شود‪ .‬مراحل تولید تیتانیم‬
‫اسفنجی به شرح زیر است‪:‬‬
‫الف‪ -‬ذوب کانسنگ تیتانومنیتیت در کوره‬
‫ب‪ -‬جدایش فلز آهن (مذاب ته کوره) از تیتانیم (در سرباره)‬
‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪48‬‬

‫پ‪ -‬حرارت دادن سرباره حاوی تیتانیم با زغالسنگ و نمک و تبدیل تیتانیم به ‪TiCl4‬‬
‫ت‪ -‬احیا ‪ TiCl4‬به تیتانیم اسفنجی با ‪Mg‬‬
‫پیوست‬

‫فرآوری پالسرهای آهندار ایران‬

‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪44‬‬
‫‪44‬‬ ‫پیوست‪ -‬فرآوري پالسرهاي آهندار ایران‬

‫پ‪ -1-‬کانسنگهاي پالسري بزرگ در ایران‬

‫با توجه به منیتیتی بودن بیشتر ذخایر بزرگ آهن شناخته شده در ایران‪ ،‬کانسارهای پالسری ناشی از فرسایش این ذخایر از نوع‬
‫منیتیتی است‪ ،‬اگر چه عوامل دگرسانی باعث مارتیتی شدن یا تبدیل بخشی از منیتیت به هماتیت میشود ولی منیتیت کانی اصلی‬
‫آهن این ذخایر را تشکیل میدهد‪ .‬در بعضی از این کانسارها (مانند آسمالون) مقداری تیتانومنیتیت به صورت رشد تیغههای میکرونی‬
‫تیتان در داخل منیتیت وجود دارد‪ .‬از کانسارهای پالسری آهندار در ایران میتوان به سنگان‪ ،‬آسمالون‪ ،‬سیرجان و اراک اشاره کرد‪.‬‬

‫پ‪ -1-1-‬کانسار پالسري سنگان‬

‫کانسار پالسری آهن سنگان بزرگترین ذخیره پالسری شناخته شده آهن در ایران است‪ .‬نهشتههای پالسری این منطقه حاصل‬
‫تخریب مکانیکی سنگ مادر سنگان در اثر عوامل مختلف هوازدگی‪ ،‬ساختاری و حمل مکانیکی آنها با سیالبهای فصلی به دشت‬
‫جنوب غربی معدن سنگان بوده است‪ .‬این ذخایر پالسری تقریبا در گسترهای به طول ‪ 03‬کیلومتر و عرض حدود ‪ 03‬کیلومتر تا مرز‬
‫افغانستان توسعه یافتهاند‪ .‬امتداد این ذخایر شمال غربی‪ -‬جنوب شرقی است و عوامل چینهشناسی و تکتونیکی باعث شدهاند که مواد‬
‫معدنی در منطقه پراکندگی یکنواخت نداشته باشند‪ .‬توپوگرافی منطقه از نوع دشت و تپه ماهورهای پست است‪ ،‬ضخامت پالسر در‬
‫بعضی از نقاط ‪ 20‬تا ‪ 21‬متر برآورد شده است و کانسنگ از نوع منیتیتی است‪ .‬از نظر زمان زمینشناسی نهشتههای پالسر این منطقه‬
‫بیشتر متعلق به عصر حاضر و دوره ترشیاریاند‪.‬‬

‫پ‪ -2-1-‬کانسار پالسري آسمالون‬

‫کانسار پالسری آسمالون مروست یزد از تخریب‪ ،‬تجزیه و جدایش و حمل ذرات و کانیهای توده سنگ مادر که یک سنگ‬
‫اولترامافیک گابرویی است به وجود آمده و باعث شکلگیری یک ذخیره پالسری حاوی کانی منیتیت شده است‪ .‬عیار متوسط منیتیت‬
‫در این کانسار ‪ 8‬تا ‪ 23‬درصد است‪.‬‬

‫پ‪ -2-‬فرآوري‬

‫پ‪ -1-2-‬فلوشیتهاي مناسب فرآوري‬

‫کانسنگهای بزرگ آهن شناخته شده در ایران از نوع منیتیتیاند‪ ،‬در نتیجه کانسنگهای آهن پالسری تشکیل شده در ایران‬
‫کانیشناسی منیتیت‪ -‬هماتیت دارند به گونهای که کانی منیتیت غالب است‪ ،‬بنابراین برای پرعیارسازی کانسنگهای پالسری آهن‬
‫در ایران از جداکنندههای مغناطیسی استفاده میشود‪ .‬در شکلهای پ‪ 2-‬و پ‪ 0-‬فلوشیت خشک و تر این فرآیند نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬
‫الف‪ -‬جداکنندههاي مغناطیسی استوانهاي‬
‫جداکنندههای مغناطیسی استوانه ای برای جدایش در همه فرآیندهای جداسازی مواد فرومغناطیس به کار میرود‪ .‬سرعت استوانه‬
‫قابل تغییر و بیشینه قطر این جداکنندهها ‪ 2033‬و طول آنها ‪ 033‬تا ‪ 0333‬میلیمتر است‪.‬‬
 ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪44‬‬

‫ب‪ -‬جداکنندههاي مغناطیسی نواري‬

‫کاربرد رایج جداکنندههای نواری برای ذرات زیر ‪ 033‬میلیمتر است و بیشتر برای پرعیارسازی کانسنگهای فرومغناطیس‬
‫استفاده میشوند‪ .‬نوار الستیکی نقش موثری در توزیع یکنواخت بار ورودی به روی استوانه دارد‪ .‬سرعت چرخش استوانهها قابل‬
‫تنظیم و قطر معمول استوانه این جداکنندهها ‪ 2033‬میلیمتر و طول آنها بین ‪ 033‬تا ‪ 0133‬میلیمتر است‪.‬‬

‫بار ورودي ریز ر ا ‪25‬‬

‫میلیمتر‬

‫سرند با دهانه ‪ 6‬میلیمتر‬

‫سرند با دهانه ‪ 1‬میلیمتر‬

‫ر‬ ‫براي جدای‬

‫سر ت متوس‬ ‫پر یار اولیه‬
‫)‪ -25 +6‬میلیمتر‬
‫ریز ر ا ‪ 1‬میلیمتر‬
‫سن گ ش ن (‬
‫پ‪(2-‬‬ ‫)ش‬ ‫سر ت ب ا‬
‫پر یار اولیه‬
‫)‪-25 +6‬‬
‫سر ت پایین‬ ‫میلیمتر(‬

‫باطله‬
‫پر یار‬

‫سر ت متوس‬ ‫میانی‬

‫باطله‬
‫باطله‬

‫سر ت ب ا‬ ‫پر یار‬

‫جداکننده نواري‬
‫میانی‬

‫پ‪ -1-‬فلوشیت پیشنهادي براي پر یارسا ي خشک کانسنگهاي آهن پالسري منیتیتی‬ ‫ش‬
‫‪44‬‬ ‫پیوست‪ -‬فرآوري پالسرهاي آهندار ایران‬

‫بار ورودي ریز ر ا ‪1‬‬

‫میلیمتر‬

‫جداکننده استوانهاي ه جهت ر‬

‫جداکننده استوانه اي ه‬
‫جهت ر‬

‫باطله درشت‬
‫سرریز کالسی ایر‬

‫ج د ا کنن د ه‬
‫جداکننده‬
‫استوانه اي‬ ‫م و‬
‫استوانهاي‬ ‫پر یار‬
‫ه جهت‬
‫جریان ناهمسو‬ ‫جهت ر‬
‫ر‬ ‫ه‬

‫جداکننده‬
‫استوانهوانه‬
‫اي‬ ‫جداکننده است‬
‫اي یر ه جهت‬ ‫م و‬
‫یره جهت ر‬ ‫پر یار‬
‫ر‬

‫جداکننده استوانهاي شد‬

‫پایین‬
‫باطله نهایی‬

‫دانهریز کانسنگهاي آهن پالسري‬ ‫پ‪ -2-‬فلوشیت پر یارسا ي ر بخ‬ ‫ش‬

‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪44‬‬
 ‫عناوين پروژههاي اكتشاف برنامه تهيه ضوابط و معيارهاي معدن‬
‫شماره نشريه در سازمان‬ ‫شماره نشريه در سازمان‬

‫رديف‬
‫عنوان پروژه‬
‫نظام مهندسی معدن ايران‬ ‫برنامه و بودجه كشور‬

‫‪-‬‬ ‫‪823‬‬ ‫تعاريف و مفاهيم در فعاليتهاي معدنی‪ ،‬واژهها و اصطالحات پايه اکتشاف معدنی‬ ‫‪1‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪853‬‬ ‫مراحل مختلف اکتشاف زغالسنگ‬ ‫‪2‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪873‬‬ ‫دستورالعمل ردهبندي ذخاير معدنی‬ ‫‪3‬‬

‫‪38‬‬ ‫‪833‬‬ ‫راهنماي مالحظات زيستمحيطی در فعاليتهاي اکتشافی‬ ‫‪4‬‬

‫دستورالعمل تهيه نقشههاي زمينشناسی‪ -‬اکتشافی بزرگمقياس (مقياسهاي ‪ 1225،000‬و ‪ 1220،000‬و رقومی کردن‬
‫‪22‬‬ ‫‪582‬‬ ‫‪5‬‬
‫آنها)‬
‫‪37‬‬ ‫‪585‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل چهارگانه اکتشاف سنگ آهن‬ ‫‪6‬‬

‫‪28‬‬ ‫‪583‬‬ ‫عاليم استاندارد نقشههاي زمينشناسی‬ ‫‪7‬‬

‫‪28‬‬ ‫‪582‬‬ ‫دستورالعمل اکتشاف ژئوشيميايی بزرگمقياس رسوبات آبراههاي (‪)1225،000‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪25‬‬ ‫‪583‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل چهارگانه اکتشاف مس‬ ‫‪9‬‬

‫‪85‬‬ ‫‪555‬‬ ‫فهرست خدمات اکتشافی سنگها و کانیهاي صنعتی (باريت‪ ،‬بنتونيت‪ ،‬زئوليت‪ ،‬سلستين‪ ،‬سيليس‪ ،‬فلدسپار‪ ،‬فلوئورين)‬ ‫‪10‬‬

‫‪87‬‬ ‫‪557‬‬ ‫واژهها و اصطالحات پايه اکتشاف‪ ،‬استخراج و فرآوري مواد معدنی‬ ‫‪11‬‬

‫‪82‬‬ ‫‪533‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل چهارگانه اکتشاف سرب و روي‬ ‫‪12‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪538‬‬ ‫راهنماي مطالعات ژئوفيزيکی اکتشافی به روشهاي مغناطيسسنجی‪ ،‬گرانیسنجی و لرزهنگاري در اکتشافات معدنی‬ ‫‪13‬‬

‫‪88‬‬ ‫‪535‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل چهارگانه اکتشاف آنتيموان‬ ‫‪14‬‬

‫‪88‬‬ ‫‪533‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل مختلف اکتشاف کانیها و سنگهاي قيمتی و نيمهقيمتی‬ ‫‪15‬‬

‫‪85‬‬ ‫‪535‬‬ ‫فهرست خدمات و راهنماي مطالعات دورسنجی در اکتشاف مواد معدنی‬ ‫‪16‬‬

‫‪87‬‬ ‫‪537‬‬ ‫فهرست خدمات و دستورالعمل مراحل مختلف اکتشاف مواد اوليه توليد انواع سيمان‬ ‫‪17‬‬

‫‪83‬‬ ‫‪533‬‬ ‫فهرست خدمات و دستورالعمل بررسیهاي چاهپيمايی‬ ‫‪18‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪583‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل مختلف اکتشاف عناصر نادر خاکی‬ ‫‪19‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪583‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل مختلف اکتشاف قلع‬ ‫‪20‬‬

‫‪58‬‬ ‫‪552‬‬ ‫دستورالعمل آمادهسازي و اندازهگيري عناصر در کانسنگ آهن‬ ‫‪21‬‬

‫‪55‬‬ ‫‪555‬‬ ‫دستورالعمل آمادهسازي‪ ،‬تهيه نمونه و مطالعات ميکروسکوپی و سياالت درگير در نمونههاي اکتشافی‬ ‫‪22‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪573‬‬ ‫دستورالعمل اکتشافات ژئوشيميايی محيطهاي سنگی در مقياس ‪1225،000‬‬ ‫‪23‬‬

‫‪55‬‬ ‫‪283‬‬ ‫دستورالعمل يکسانسازي اسامی مواد معدنی‬ ‫‪24‬‬

‫راهنماي مطالعات ژئوفيزيکی به روش هاي مقاومت ويژه‪ ،‬پالريزاسيون القايی‪ ،‬الکترومغناطيسی و پتانسيل خودزا در‬
‫‪55‬‬ ‫‪588‬‬ ‫‪25‬‬
‫اکتشافات معدنی‬
‫‪72‬‬ ‫‪835‬‬ ‫دستورالعمل تهيه گزارش پايان عمليات اکتشافی‬ ‫‪26‬‬

‫‪75‬‬ ‫‪728‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل مختلف اکتشاف طال‬ ‫‪27‬‬

‫‪73‬‬ ‫‪728‬‬ ‫دستورالعمل آمادهسازي و اندازهگيري غلظت فلزات گرانبها (طال‪ ،‬نقره و گروه پالتين)‬ ‫‪28‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪738‬‬ ‫دستورالعمل تهيه طرح اکتشاف مواد معدنی‬ ‫‪29‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪723‬‬ ‫فهرست خدمات مراحل مختلف اکتشاف گچ و نمک‬ ‫‪30‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪727‬‬ ‫دستورالعمل آمادهسازي و اندازهگيري غلظت فلزات پايه (مس‪ ،‬روي و سرب)‬ ‫‪31‬‬

‫‪38‬‬ ‫‪723‬‬ ‫فهرست خدمات اکتشاف سنگها و کانیهاي صنعتی (پرليت‪ ،‬دياتوميت و ورميکوليت)‬ ‫‪32‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪782‬‬ ‫دستورالعمل اکتشافات ژئوشيميايی خاک در مقياس ‪1225،000‬‬ ‫‪33‬‬

 ‫عناوين پروژههاي اكتشاف برنامه تهيه ضوابط و معيارهاي معدن‬
‫شماره نشريه در سازمان‬ ‫شماره نشريه در سازمان‬

‫رديف‬
‫عنوان پروژه‬
‫نظام مهندسی معدن ايران‬ ‫برنامه و بودجه كشور‬

‫‪37‬‬ ‫‪783‬‬ ‫راهنماي مطالعات ‪ GIS‬در مقياس ناحيهاي و تعيين نواحی اميدبخش‬ ‫‪34‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪753‬‬ ‫دستورالعمل اکتشاف ناحيهاي طال به روش بلگ‬ ‫‪35‬‬

‫‪38‬‬ ‫‪755‬‬ ‫دستورالعمل فعاليتهاي زمينشناسی استخراجی‬ ‫‪36‬‬

‫در دست تدوین‬ ‫دستورالعمل اکتشافات ژئوشيميايی به روشهاي بيوژئوشيميايی و ژئوبوتانی‬ ‫‪37‬‬

‫در دست تدوین‬ ‫فهرست خدمات مراحل مختلف اکتشاف شورابهها‬ ‫‪38‬‬
‫فهرست خدمات و دستورالعمل اکتشاف سنگها و کانیهاي صنعتی (نسوزها)‪ 2‬خاک نسوز‪ ،‬منيزيت‪ -‬هونتيت‪ ،‬بوکسيت‪،‬‬
‫در دست تدوین‬ ‫‪39‬‬
‫نسوزهاي آلومينو سيليکاته (کيانيت‪ ،‬سيليمانيت و آندالوزيت)‪ ،‬گرافيت و دولوميت‬
‫در دست تدوین‬ ‫دستورالعمل اکتشاف مواد معدنی به روش هيدروژئوشيميايی‬ ‫‪40‬‬
 ‫عناوين پروژههاي كميته استخراج برنامه تهيه ضوابط و معيارهاي معدن‬

‫رديف‬
‫شماره نشريه در سازمان‬ ‫شماره نشريه در سازمان‬
‫عنوان پروژه‬
‫نظام مهندسی معدن ايران‬ ‫برنامه و بودجه كشور‬

‫‪-‬‬ ‫‪882‬‬ ‫تعاريف و مفاهيم در فعاليتهاي معدنی‪ ،‬واژهها و اصطالحات پايه استخراج معدنی‬ ‫‪1‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪852‬‬ ‫مقررات تهويه در معادن‬ ‫‪2‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪832‬‬ ‫مقررات فنی مواد منفجره و آتشباري در معادن‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪882‬‬ ‫دستورالعمل تهيه نقشههاي استخراجی معدن‬ ‫‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪888‬‬ ‫راهنماي ارزشيابی دارايیهاي معدنی‬ ‫‪5‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪833‬‬ ‫دستورالعمل فنی روشنايی در معادن‬ ‫‪6‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪833‬‬ ‫دستورالعمل امداد و نجات در معادن‬ ‫‪7‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪835‬‬ ‫راهنماي تهيه گزارشهاي طراحی معدن‬ ‫‪8‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪525‬‬ ‫دستورالعمل ترابري در معادن‬ ‫‪9‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪583‬‬ ‫دستورالعمل توزيع هواي فشرده در معادن‬ ‫‪10‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪587‬‬ ‫دستورالعمل طراحی و اجراي سيستمهاي نگهداري تونلهاي معدنی‬ ‫‪11‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪583‬‬ ‫دستورالعمل تحليل پايداري و پايدارسازي شيبها در معادن روباز‬ ‫‪12‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪582‬‬ ‫راهنماي محاسبه قيمت تمام شده در فعاليتهاي استخراج مواد معدنی‬ ‫‪13‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪558‬‬ ‫دستورالعمل نگهداري و کنترل سقف در کارگاههاي استخراج‬ ‫‪14‬‬
‫‪87‬‬ ‫‪557‬‬ ‫واژهها و اصطالحات پايه اکتشاف‪ ،‬استخراج و فرآوري مواد معدنی‬ ‫‪15‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪578‬‬ ‫راهنماي آبکشی در معادن‬ ‫‪16‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪573‬‬ ‫دستورالعمل طراحی هندسی بازکنندهها و حفريات زيرزمينی‬ ‫‪17‬‬
‫‪88‬‬ ‫‪533‬‬ ‫راهنماي مالحظات زيستمحيطی در فعاليتهاي استخراجی‬ ‫‪18‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪535‬‬ ‫راهنماي ارزيابی و کنترل پيامدهاي ناشی از انفجار در معادن سطحی‬ ‫‪19‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪528‬‬ ‫راهنماي انتخاب روش استخراج ذخاير معدنی‬ ‫‪20‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪525‬‬ ‫دستورالعمل تعيين مرز تغيير روش استخراج از روباز به زيرزمينی‬ ‫‪21‬‬
‫‪55‬‬ ‫‪555‬‬ ‫راهنماي کاربرد روشهاي عددي در طراحی ژئومکانيکی معادن‬ ‫‪22‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪553‬‬ ‫راهنماي ارزيابی ايمنی‪ ،‬بهداشت و محيط زيست (‪ )HSE‬در معادن‬ ‫‪23‬‬
‫‪58‬‬ ‫‪553‬‬ ‫راهنماي امکانسنجی پروژههاي معدنی‬ ‫‪24‬‬
‫‪53‬‬ ‫‪238‬‬ ‫دستورالعمل پر کردن کارگاههاي استخراج معادن زيرزمينی‬ ‫‪25‬‬
‫‪73‬‬ ‫‪828‬‬ ‫راهنماي برآورد بار و توزيع برق در معادن‬ ‫‪26‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪723‬‬ ‫راهنماي گاززدايی در معادن زغالسنگ‬ ‫‪27‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪725‬‬ ‫راهنماي ابزاربندي و رفتارنگاري در معادن روباز‬ ‫‪28‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪725‬‬ ‫دستورالعمل بازرسی و تعمير سيستمهاي نگهداري در حفريات معدنی‬ ‫‪29‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪785‬‬ ‫راهنماي طراحی و احداث شبکههاي زيرزمينی معادن‬ ‫‪30‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪783‬‬ ‫دستورالعمل مطالعات زمينشناسی مهندسی ساختگاه تونلها‬ ‫‪31‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪755‬‬ ‫راهنماي مکانيابی و جانمايی تاسيسات و تجهيزات در معادن روباز‬ ‫‪32‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪753‬‬ ‫راهنماي تخمين و کنترل نشست در معادن‬ ‫‪33‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪772‬‬ ‫راهنماي مطالعه مخاطرات طبيعی در ساختگاه تونلها‬ ‫‪34‬‬
‫در دست تدوین‬ ‫دستورالعمل کنترل رقيقشدگی در معادن‬ ‫‪35‬‬
‫در دست تدوین‬ ‫دستورالعمل تهيه طرح بهرهبرداري‬ ‫‪36‬‬
‫در دست تدوین‬ ‫عاليم استاندارد نقشههاي استخراجی معدن‬ ‫‪37‬‬
‫در دست تدوین‬ ‫راهنماي طراحی استخراج معادن پالسري‬ ‫‪38‬‬
 ‫عناوين پروژههاي فرآوري برنامه تهيه ضوابط و معيارهاي معدن‬

‫رديف‬
‫شماره نشريه در سازمان‬ ‫شماره نشريه در سازمان‬
‫عنوان پروژه‬
‫نظام مهندسی معدن ايران‬ ‫برنامه و بودجه كشور‬

‫‪-‬‬ ‫‪873‬‬ ‫راهنماي اکتشاف‪ ،‬استخراج و فرآوري سنگهاي تزيينی و نما‬ ‫‪1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪883‬‬ ‫تعاريف و مفاهيم در فعاليتهاي معدنی‪ ،‬واژهها و اصطالحات پايه فرآوري مواد معدنی‬ ‫‪2‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪837‬‬ ‫فهرست خدمات مرحله طراحی پايه واحدهاي کانهآرايی و فرآوري مواد معدنی‬ ‫‪3‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪523‬‬ ‫عاليم استاندارد نقشههاي کانهآرايی مواد معدنی‬ ‫‪4‬‬

‫‪27‬‬ ‫‪523‬‬ ‫راهنماي نرمافزاري عاليم استاندارد نقشههاي کانهآرايی مواد معدنی‬ ‫‪5‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪535‬‬ ‫ضوابط مکانيابی واحدهاي کانهآرايی و فرآوري‬ ‫‪6‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪588‬‬ ‫ضوابط انجام آزمايشهاي کانهآرايی در مقياس آزمايشگاهی‪ ،‬پايه و پيشاهنگ‬ ‫‪7‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪585‬‬ ‫راهنماي انتخاب و محاسبه ظرفيت ماشينآالت و تجهيزات کارخانه کانهآرايی‬ ‫‪8‬‬

‫‪88‬‬ ‫‪553‬‬ ‫راهنماي انباشت مواد باطله در واحدهاي کانهآرايی و فرآوري‬ ‫‪9‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪558‬‬ ‫راهنماي سنگجوري مواد معدنی به روشهاي دستی يا خودکار‬ ‫‪10‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪558‬‬ ‫راهنماي حمل و نقل مواد معدنی در مدارهاي کانهآرايی‬ ‫‪11‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪555‬‬ ‫شناسايی مواد معدنی و آزادسازي آنها در کانهآرايی‬ ‫‪12‬‬

‫‪87‬‬ ‫‪557‬‬ ‫واژهها و اصطالحات پايه اکتشاف‪ ،‬استخراج و فرآوري مواد معدنی‬ ‫‪13‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪532‬‬ ‫معيارهاي فنی انتخاب آسياي خودشکن و نيمهخودشکن‬ ‫‪14‬‬
‫‪58‬‬ ‫‪553‬‬ ‫دستورالعمل کنترل و خنثیسازي آرسنيک‪ ،‬سولفيد و سيانيد در آزمايشگاههاي فرآوري‬ ‫‪15‬‬

‫‪57‬‬ ‫‪552‬‬ ‫دستورالعمل نمونهبرداري در کانهآرايی‬ ‫‪16‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪553‬‬ ‫دستورالعمل تعيين شاخص خردايش در آسياهاي مختلف‬ ‫‪17‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪552‬‬ ‫راهنماي آزمايشهاي جدايش ثقلی در مقياس آزمايشگاهی‬ ‫‪18‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪572‬‬ ‫راهنماي انتخاب مدار خردايش مواد معدنی‬ ‫‪19‬‬

‫‪58‬‬ ‫‪572‬‬ ‫راهنماي افزايش مقياس در واحدهاي کانهآرايی‬ ‫‪20‬‬

‫‪57‬‬ ‫‪872‬‬ ‫راهنماي آزمايشهاي خشککردن‪ ،‬تشويه و تکليس در مقياس آزمايشگاهی‬ ‫‪21‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪532‬‬ ‫راهنماي پذيرش و نگهداري نمونههاي معدنی در آزمايشگاه کانهآرايی‬ ‫‪22‬‬

‫‪72‬‬ ‫‪538‬‬ ‫راهنماي پوشش و تجهيزات حفاظتی کارکنان در واحدهاي کانهآرايی‬ ‫‪23‬‬

‫‪78‬‬ ‫‪572‬‬ ‫راهنماي مخلوطسازي بار ورودي در کارخانههاي فرآوري مواد معدنی‬ ‫‪24‬‬
‫‪77‬‬ ‫‪723‬‬ ‫فهرست کنترل کيفی بار ورودي‪ ،‬مواد در گردش و محصوالت واحدهاي کانهآرايی‬ ‫‪25‬‬
‫‪73‬‬ ‫‪732‬‬ ‫دستورالعمل دانهبندي مواد معدنی‬ ‫‪26‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪783‬‬ ‫راهنماي نرمهزدايی در واحدهاي کانهآرايی‬ ‫‪27‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪783‬‬ ‫راهنماي آمادهسازي نمونه در آزمايشگاه کانهآرايی‬ ‫‪28‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪757‬‬ ‫راهنماي مالحظات زيستمحيطی در فعاليتهاي کانهآرايی‬ ‫‪29‬‬
‫‪37‬‬ ‫‪753‬‬ ‫راهنماي آزمايشهاي هيدرومتالورژي در مقياس آزمايشگاهی‬ ‫‪30‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪772‬‬ ‫راهنماي فرآوري کانسنگهاي پالسري آهن‬ ‫‪31‬‬
‫در دست تدوین‬ ‫فهرست خدمات مهندسی تفصيلی واحدهاي کانهآرايی‬ ‫‪32‬‬

‫در دست تدوین‬ ‫راهنماي محاسبات در آزمايشهاي کانهآرايی‬ ‫‪33‬‬

 Islamic Republic of Iran
Ministry of Industry, Mine and Trade

Mining Technical Criteria Benchmarking Program

Guideline for Processing of

Placer Iron Ore Deposits

(Publication No. 772)

of
(Plan and Budget Organization)

99
Ministry of Industry, Mine and Trade Published by
Deputy of Mine Affairs and Mineral Industries Iranian Mining Engineering Organization
Office for Mining Supervision Affairs http://www.ime.org.ir
http://www.mimt.gov.ir
http://www.minecriteria.mimt.gov.ir

2018