Rośliny lecznicze i trujące

Materiał składa się z sekcji: "1. Czym są zioła?", "2. Rośliny trujące", "Podsumowanie",
"Słownik", "Zadania".

Materiał zawiera 21 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków), 3 ćwiczenia, w tym 3

interaktywne z możliwością sprawdzenia poprawności odpowiedzi. Są to zadania na
dobieranie weryfikujące umiejętność rozpoznawania gatunków roślin leczniczych
i trujących.

Słownik pojęć zawiera wyjaśnienia terminów: "choroba refluksowa", "menstruacja", "napar",

"zgaga", "zioła". W materiale opisano właściwości lecznicze i przedstawiono na zdjęciach
wybrane zioła ( anyż, krwawnik, pokrzywa, rumianek, dziurawiec, koper włoski, mięta),
podano sposób przygotowania naparu z ziół. Opisano też wybrane rośliny trujące(cis
pospolity, glistnik jaskółcze ziele,bieluń dziędzierzawa, barszcz Sosnowskiego)
i przedstawiono zasady postępowania w przypadku zatrucia roślinami.
Rośliny lecznicze i trujące

Pierwsze historyczne wzmianki o używaniu ziół jako leków pochodzą sprzed 4000 lat!
Jednak już dużo wcześniej ludzie używali niektórych roślin jako lekarstw na rozmaite
choroby. Nawet dzisiaj, gdy wiele chorób leczymy wyprodukowanymi w laboratoriach
lekami, zioła nadal służą nam do przygotowywania leczniczych naparów i pomagają na
mnóstwo dolegliwości.

Według Platona Sokrates został skazany na śmierć przez wypicie cykuty, czyli trucizny, będącej wyciągiem
z roślin: szczwołu plamistego i szaleju jadowitego
Źródło: Jacques-Louis Davida, Śmierć Sokratesa, Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:

co to jest choroba i jak można ją leczyć,

jaki wpływ na organizm ma nieprawidłowa dieta.
Twoje cele

Rozpoznasz wybrane zioła lecznicze.

Odróżnisz rośliny trujące.
Przedstawisz postępowanie w przypadku zatrucia roślinami.

1. Czym są zioła?
Wchodząc do apteki lub drogerii, nie sposób nie zauważyć, że wiele ze sprzedawanych tam
produktów zostało wyprodukowanych z rozmaitych ziół. Poczynając od najprostszych, jak
ziołowe herbatki, a kończąc na niektórych odżywkach do włosów. Zioła mimo upływu
wieków nadal są dla nas skutecznym i naturalnym sposobem na poprawę zdrowia i urody.

Biedrzeniec anyż
Owoce anyżu są znanym od setek lat środkiem wykrztuśnym. Wchodzą one w skład wielu syropów na kaszel
Źródło: SABENCIA Guillermo César Ruiz, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Najprostszym sposobem wykorzystania leczniczych ziół jest wykonanie z nich naparu. Używa
się do tego ziół suszonych, które zalewa się gorącą wodą i parzy kilka minut pod
przykryciem. Należy pamiętać, że ziół podobnie jak herbaty nie wolno pić w nadmiarze –
wystarczą zwykle jeden lub dwa kubki dziennie.
Krwawnik pospolity
Napar z krwawnika łagodzi bóle menstruacyjne i zmniejsza krwawienia. U osób o wrażliwej skórze może
wywoływać podrażnienia
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.

Pokrzywa zwyczajna
Napar z pokrzywy działa moczopędnie, zmniejsza potliwość, wspomaga wzrost i wspomaga kondycję
włosów
Źródło: Przykuta, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Rumianek pospolity
Napar z rumianku pomaga na niestrawność i dolegliwości układu pokarmowego oraz łagodzi stany zapalne.
Rozjaśnia też włosy i nadaje im połysk
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.
Dziurawiec zwyczajny
Dziurawiec wykazuje łagodne działanie przeciwdepresyjne (przez co nie można stosować go wraz z lekami
przeciwdepresyjnymi) łagodzi bóle menstruacyjne. Ponadto obniża ciśnienie krwi, nie powinny więc
stosować go osoby z niedociśnieniem; podczas picia naparu z dziurawca skóra łatwo ulega przebarwieniom
słonecznym
Źródło: A. Barra, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

Koper włoski
Koper włoski łagodzi wzdęcia i skurcze żołądka. Inna nazwa tej rośliny to fenkuł – jego korzeń jest
warzywem popularnym w kuchni śródziemnomorskiej
Źródło: Alvesgaspar, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
 Mięta
Mięta łagodzi bóle żołądka dzięki działaniu rozkurczającemu i odświeża jamę ustną. Podobnie jak dziurawiec
obniża ciśnienie krwi. Przy chorobie refluksowej może powodować zgagę
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.

Ciekawostka

Lecznicze są nie tylko rośliny zielne, ale również niektóre warzywa. Czosnek i cebula
zawierają naturalne antybiotyki pomagające w walce z przeziębieniem. W niektórych
rejonach popularną metodą leczenia przeziębienia jest picie syropu z cebuli.

2. Rośliny trujące
Nie wszystkie rośliny są lecznicze. Wiele nie zawiera żadnych substancji leczniczych,
a niektóre są nawet trujące. Czasami już sam ich sok może podrażnić skórę, uważaj więc,
zbierając dzikie rośliny! Bardzo niebezpieczne są również rośliny o trujących owocach -
chociaż wyglądają apetycznie, nie wolno ich jeść!
Cis pospolity
Cis pospolity to często spotykany w parkach krzew lub drzewo. Jest silnie trujący. Zatrucie może być
śmiertelne, szczególnie w przypadku dzieci i osób starszych. Jedyną nieszkodliwą częścią cisu jest czerwona
osnówka otaczająca nasiona, chętnie spożywana przez ptaki. Jednak starannie unikają one przypadkowego
połknięcia nasion – również silnie trujących
Źródło: Joanna Boisse, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Glistnik jaskółcze ziele

Glistnik jaskółcze ziele pomimo leczniczych właściwości jest również bardzo toksyczny, m.in. silnie uszkadza
wątrobę. Charakterystyczny żółtawy sok tej rośliny używany jest w medycynie ludowej do usuwania
dolegliwości skórnych
Źródło: H. Zell, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
 Bieluń dziędzierzawa
Bieluń dziędzierzawa ma trujące zarówno liście, jak i nasiona. Już zjedzenie kilku nasion może być śmiertelne.
Ze względu na piękne kwiaty bywa uprawiany jako roślina ozdobna
Źródło: Joost J. Bakker IJmuiden, dostępny w internecie: Flickr, licencja: CC BY 2.0.

Barszcz Sosnowskiego
Barszcz Sosnowskiego pokryty jest włoskami zawierającymi silnie trujące substancje. Nawet otarcie się o tę
roślinę powoduje silne i niebezpieczne oparzenia
Źródło: Popadius, edycja:Aleksandra Ryczkowska, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Objawy zatrucia roślinami obejmują najczęściej:

biegunkę;
 wymioty;
osłabienia;
ból brzucha;
ból głowy;
zaburzenia widzenia;
zaburzenia świadomości.

W przypadku zatrucia rośliną konieczna jest konsultacja z lekarzem. Niezwykle ważne jest,
aby zidentyfikować trującą roślinę (gdzie rosła, jak wyglądały kwiaty, nasiona i liście) oraz
określić, ile czasu upłynęło od spożycia rośliny bądź kontaktu z nią.

Jeżeli doszło do ugryzienia lub żucia trującej rośliny, należy ją wypluć, a jamę ustną
przepłukać zimną wodą. Jeżeli doszło do kontaktu ze skórą lub oczami, skórę należy przemyć
wodą z mydłem, a oczy obficie płukać wodą przez kilkanaście minut.

Podsumowanie
Napary ziołowe są doskonałym środkiem na wiele dolegliwości.
Napary ziołowe mogą wywoływać skutki uboczne, należy więc zachować pewne środki
ostrożności podczas ich przyjmowania.
Wiele dziko rosnących roślin jest trujących – należy zachować ostrożność podczas ich
zbierania.
W przypadku zatrucia roślinami trującymi należy natychmiast wywołać wymioty i zgłosić
się do szpitala.
Ćwiczenie 1

Wyjaśnij, dlaczego nie można stosować ziół, jeśli się ich dobrze nie zna.

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zobacz także
Domowy ogródek

Słowniczek
choroba refluksowa
 dolegliwości błony śluzowej przełyku, spowodowane powtarzającymi się epizodami
zarzucania treści żołądkowej do przełyku
menstruacja

zjawisko występujące okresowo u kobiet (i samic niektórych małp człekoształtnych),

polegające na wydalaniu z dróg rodnych krwi, śluzu oraz fragmentów złuszczonej błony
śluzowej macicy i pochwy
napar

płyn uzyskany przez zalanie suszonych ziół gorącą wodą

zgaga

odczucie pieczenia lub piekącego bólu w żołądku lub przełyku

zioła

rośliny o zastosowaniu leczniczym lub przyprawowym

Zadania
Ćwiczenie 1 醙
Podane poniżej nazwy roślin przypisz do kategorii roślin leczniczych lub trujących.

rośliny lecznicze

dziurawiec zwyczajny

krwawnik pospolity czosnek

cis pospolity
rośliny trujące
rumianek pospolity

koper włoski

glistnik jaskółcze ziele cebula

mięta pieprzowa

bieluń dziędzierzawa

pokrzywa zwyczajna
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY-SA 3.0.
 Ćwiczenie 2 醙
Dopasuj nazwy roślin trujących do ich fotografii.

Glistnik jaskółcze Bieluń Barszcz

Cis pospolity
ziele dziędzierzawa Sosnowskiego
Źródło: I, Hugo.arg, Didier Descouens, bdk, Andrew Butko, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Ćwiczenie 3 難
Dopasuj nazwy roślin leczniczych do ich fotografii. Pamiętaj, że kwiaty krwawnika są białe,
a dziurawca i kopru żółte.

Dziurawiec Mięta Krwawnik Pokrzywa

Koper włoski
zwyczajny pieprzowa pospolity zwyczajna
Źródło: user:Fir0002, Petar Milošević, hedera.bal ca, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-NC-SA 4.0.

Notatnik

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.