Î ÎºÏ . Î Î Î Î Ï Ï Î Î¿ Ï Î Ï Î Ï Î Ï Ï Î Ï Î Î

Εκπαιδευτικός οδηγός για την παράσταση
Το τέρας έρχεται
Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Πάτρικ Νες,

Εμπνευσμένο από μια πρωτότυπη ιδέα της Σοβόν Ντάουντ,
Σε διασκευή των Σάλι Κούκσον και Άνταμ Πεκ
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Ανδρέου και Γιάννης Καραούλης

Δραματουργία, επιμέλεια ύλης εκπαιδευτικού οδηγού και θεατροπαιδαγωγικό
υλικό: Ελένη Μολέσκη
Διόρθωση κειμένων: Δημήτρης Πήχας

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Κατερίνα Τσεβά
Φωτογραφίες από τις δοκιμές: Παναγιώτης Μηνά
ΔΡΑΣΕΙΣ 2023-2024: «Νέ@ σε έρημο νησί»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Ανδρέου, Γιάννης Καραούλης, Ελένη Μολέσκη
ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟΘΗΚΕΣ │ ΘΟΚ
Περιεχόμενα
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα……….………………………………………………………………1
Ο συγγραφέας για το έργο του………………………………………………………………………3
Αποσπάσματα από συνεντεύξεις του συγγραφέα………………………………………………...4
Σύνοψη του έργου…………………………………………………………………………………...11
Γνωρίστε τον θίασο………………………………………………………………………………….14
Γλωσσάρι…………………………………………………………………………………………….19
«Η καλή θλίψη: Η λογοτεχνία του πένθους για νέους ενήλικες και το Τέρας έρχεται»
(απόσπασμα) | Της Giskin Day …………………………………………………………………...26
Η γοητεία των παραμυθιών: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση (απόσπασμα) | Του Μπρούνο

Μπέτελχαϊμ.………………………………………………………………………………………….33
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ – Η εμπειρία της παράστασης συνεχίζεται στα θρανία | Της Ελένης
Μολέσκη……………………………………………………………………………………………...37
Επιπρόσθετο υλικό………………………………………………………………………………….50
1
Εκπαιδευτικός οδηγός για την παράσταση Το τέρας έρχεται
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Πάτρικ Νες γεννήθηκε σε μια στρατιωτική βάση στη Βιρτζίνια το 1971 και πέρασε τα πρώτα
του χρόνια στη Χαβάη. Στη συνέχεια η οικογένειά του μετακόμισε στην πολιτεία της
Ουάσινγκτον. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και από
το 1999 ζει στο Λονδίνο, παίρνοντας και τη βρετανική υπηκοότητα.
Εργάστηκε ως εταιρικός συγγραφέας σε μια εταιρεία συνδρομητικής τηλεόρασης και
διαδικτύου μέχρι την έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος για ενήλικες, The Crash of
Hennington, το 2003. Το δεύτερό του βιβλίο ήταν μια συλλογή διηγημάτων για ενήλικες με τίτλο
Topics About Which I Know Nothing (2004). Ακολούθησε η πολυβραβευμένη τριλογία
εφηβικής λογοτεχνίας του The Chaos Walking [Κινούμενο Χάος] (The Knife of Never Letting
Go [Το μαχαίρι που δεν άφηνε το χέρι], 2008, βραβεία Guardian Children’s Fiction Prize,
Booktrust Teenage Prize & Tiptree Award, The Ask and the Answer [Η ερώτηση και η
απάντηση], 2009, βραβείο Costa Children’s Book of the Year Prize, Monsters of Men [Τέρατα
ανθρώπων], 2010, βραβείο Carnegie Medal την επόμενη χρονιά). Το 2012 κέρδισε πάλι το
βραβείο Carnegie Medal με το βιβλίο του Το τέρας έρχεται, για να γίνει ο πρώτος συγγραφέας
στην ιστορία που έχει φτάσει τέσσερις συνεχόμενες φορές στη βραχεία λίστα του βραβείου,
όπως και ο πρώτος που το έχει κατακτήσει δύο συνεχόμενες φορές. Το τέρας έρχεται
μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2016, σε σκηνοθεσία Χουάν Αντόνιο Μπαγιόνα, και τη
διασκευή του σεναρίου ανέλαβε ο ίδιος ο συγγραφέας. Τον Ιούνιο του 2018 η θεατρική του
διασκευή ανέβηκε στο Bristol Old Vic και τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου μεταφέρθηκε στο The
Old Vic, σε διασκευή των Σάλι Κούκσον και Άνταμ Πεκ και του θιάσου και σκηνοθεσία της Σάλι
Κούκσον.
Έγραψε επίσης τα μυθιστορήματα για εφήβους More Than This (2013), The Rest of Us Just
Live Here [Οι υπόλοιποι απλώς ζούμε εδώ] (2015), Release (2017) και And the Ocean Was
1
Our Sky (2018),όλα τους υποψήφια για το βραβείο Carnegie Medal, ενώ κέρδισε και τα
βραβεία Red House Book Award, Deutscher Jugendliteraturpreis και UKLA Award. Έγραψε
και ένα μυθιστόρημα για ενήλικες με τίτλο The Crane Wife (2014). Το 2015 δημιούργησε και
έγραψε το σενάριο για τη σειρά Class (spin-off του Doctor Who) για το BBC Three.
Ο Πάτρικ Νες έχει διδάξει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και έχει
αρθρογραφήσει και δημοσιεύσει λογοτεχνικές κριτικές στις εφημερίδες Sunday Telegraph,
Daily Telegraph και Times Literary Supplement. Τώρα δημοσιεύει λογοτεχνικές κριτικές για
νέες εκδόσεις στην εφημερίδα The Guardian.
Έχει διατελέσει υπότροφος του The Royal Literary Fund και writer in residence του
οργανισμού εφηβικής λογοτεχνίας Booktrust. Στο βιογραφικό του στην προσωπική του
ιστοσελίδα δηλώνει ότι του αρέσει το συγκρότημα The Decemberists, ο συγγραφέας Peter
Carey και το αναψυκτικό A&W Cream Soda. Και ότι αντιπαθεί τα κρεμμύδια. Έντονα.
ΠΗΓΕΣ: https://literature.britishcouncil.org/writer/patrick-ness (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
https://patrickness.com/about-me/ (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
https://biblionet.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%BF/?personid=105
275 (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
Από τις πρώτες πρόβες του θιάσου
2
Ο συγγραφέας για το έργο του
Τη Σοβόν Ντάουντ δεν τη γνώρισα ποτέ προσωπικά. Την ξέρω μόνο όπως την ξέρετε και οι
περισσότεροι από εσάς – μέσα από τα υπέροχα βιβλία της. Τέσσερα συναισθηματικά
φορτισμένα μυθιστορήματα για νέους, δύο που εκδόθηκαν όσο ζούσε και αλλά δύο μετά τον
πρόωρο θάνατό της. Αν δεν τα έχετε διαβάσει, φροντίστε να επανορθώσετε άμεσα για αυτή
σας την παράλειψη.
Αυτό θα ήταν το πέμπτο βιβλίο της. Είχε δημιουργήσει τους χαρακτήρες, είχε την υπόθεση και
την αρχή του έργου. Αυτό που δεν είχε, δυστυχώς, ήταν χρόνος.
Όταν με ρώτησαν αν θα σκεφτόμουν να μετατρέψω το προσχέδιό της σε βιβλίο, δίστασα. Αυτό
που δεν θα έκανα –που δεν μπορούσα να κάνω– ήταν να γράψω ένα βιβλίο μιμούμενος τη
δική της φωνή. Κάτι τέτοιο δεν θα εξυπηρετούσε ούτε εκείνη ούτε τον αναγνώστη, και κυρίως
ούτε την ίδια την ιστορία. Δεν νομίζω ότι το καλό γράψιμο μπορεί να προκύψει με αυτόν τον
τρόπο.
Αλλά το θέμα με τις καλές ιδέες είναι ότι μπορούν να γεννήσουν άλλες καλές ιδέες. Σχεδόν
πριν προλάβω να το καταλάβω, οι ιδέες της Σοβόν μου γέννησαν νέες ιδέες, κι έτσι άρχισε να
με τρώει μια λαχτάρα που νιώθει κάθε συγγραφέας: τη λαχτάρα να βάλεις λέξεις στο χαρτί, τη
λαχτάρα να πεις μια ιστορία.
Ένιωσα –και ακόμα νιώθω– σαν να μου έδωσαν μια σκυτάλη, σαν μια ιδιαίτερα καλή
συγγραφέας να μου έδωσε την ιστορία της και να μου είπε: «Προχώρα. Πάρ’ την και τρέξε.
Κάνε σαματά». Αυτό λοιπόν ήταν που προσπάθησα να κάνω. Στην πορεία, είχα μόνο μία
κατευθυντήρια γραμμή: να γράψω ένα βιβλίο που θα άρεσε στη Σοβόν. Κανένα άλλο κριτήριο
δεν θα μπορούσε να έχει πραγματικά σημασία.
Και τώρα ήρθε η ώρα να δώσω τη σκυτάλη σ’ εσάς. Οι ιστορίες δεν τελειώνουν στους
συγγραφείς, ακόμα κι αν είναι αυτοί που ξεκινούν τον αγώνα. Να τι σκεφτήκαμε εγώ και η
Σοβόν. Προχωρήστε λοιπόν. Πάρτε την και τρέξτε…
Κάντε σαματά.
Πάτρικ Νες
ΠΗΓΗ: Σημείωμα από την έκδοση της θεατρικής διασκευής του μυθιστορήματος του Πάτρικ Νες (Sally
Cookson & Adam Peck, A monster calls, Walter Books, London 2018).
Στοχεύστε το φεγγάρι. Μπορεί να μην το πετύχετε,

αλλά σίγουρα θα πετύχετε κάτι ενδιαφέρον στην
πορεία.
Πάτρικ Νες
3
Αποσπάσματα από συνεντεύξεις του συγγραφέα
Αποκλειστική συνέντευξη του Πάτρικ Νες για το Τέρας έρχεται στο Zoella Book
Club (16/12/2016) με αφορμή την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου
Γεια σου, Πάτρικ! Ευχαριστούμε που μιλάς μαζί μας. Πώς ήταν για σένα η διαδικασία
να πάρεις τις ιδέες της Σοβόν και να τις συνδυάσεις με τη δική σου δουλειά; Υπήρξαν
πολλές αλλαγές στην πορεία; Γνώριζες πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα προτού
ξεκινήσεις να γράφεις;
Η επιμελήτρια μου στη Walker
Books ήρθε σε μένα μετά τον
θάνατο της Σοβόν και μου είπε ότι
είχε –η Σοβόν– μια ιδέα την οποία
ήλπιζε να γράψει. Η επιμελήτρια
μου αγάπησε πραγματικά αυτή
την ιστορία και δεν ήθελε να
χαθεί. Έτσι μου έφερε το υλικό και
με ρώτησε αν θα σκεφτόμουν να
το μετατρέψω σε βιβλίο, στη
μνήμη μιας εξαιρετικής
συγγραφέα που μας άφησε τόσο
σύντομα.
Υπήρχε ένα κομμάτι που λεγόταν
«Η Κυρία Ίταμος», το οποίο ήταν
μικρό αλλά πολύ γεμάτο, πολύ
ζωντανό και πολύ δυνατό. Στη
συνέχεια υπήρχε ένα e-mail που
εξηγούσε ότι ο χαρακτήρας του
δέντρου θα έλεγε τρεις ιστορίες,
για τις οποίες είπε ότι είχε
υπέροχες ιδέες, αν και δεν τις
έγραψε.
Έτσι υπήρχε ένας σχεδιασμός –
ήταν ο χαρακτήρας του Κόνορ,
της Λίλι και της μητέρας. Και το
δέντρο που ζωντανεύει για να
Το εξώφυλλο της αγγλικής έκδοσης του βιβλίου σχεδιασμένο από μιλήσει. Αλλά δεν είχε
τον Τζιμ Κέι διευκρινιστεί τι θα έλεγε ή πού θα
πήγαινε η ιστορία. Ήταν ένα
μικρό κομμάτι αλλά γεμάτο, δυνατό και όλο ιδέες.
Η πρώτη δική μου ιδέα ήταν στο τέλος της δεύτερης ιστορίας, όπου ο Κόνορ βγαίνει από τον
κόσμο της δεύτερης ιστορίας για να ανακαλύψει ότι κατέστρεψε το καθιστικό της γιαγιάς του.
Σκέφτηκα: «Αυτό είναι. Αυτή είναι η δύναμη του βιβλίου. Όλος ο θυμός του και η υπέρβαση
των ορίων». Τότε σκέφτηκα ότι ίσως θα μπορούσα να το μετατρέψω σε βιβλίο.
4
Ποιος ήταν ο αγαπημένος σου χαρακτήρας –εκτός από τον Κόνορ– και γιατί;
Η γιαγιά. Λυπάμαι που το λέω, είναι ίσως που μου μοιάζει πιο πολύ! Αντιμετωπίζω τα δύσκολα
πράγματα με το να γίνομαι όλο και πιο τακτοποιημένος και αυστηρός. Ωστόσο υπάρχει μια
καρδιά που χτυπά εκεί μέσα. Οπωσδήποτε.
Η ειλικρίνεια και η αλήθεια είναι σημαντικά θέματα στο Τέρας έρχεται. Για ποιο λόγο
επέλεξες να τα εξερευνήσεις στο βιβλίο σου;
Ήθελα η ιστορία να είναι αληθινή. Όχι απελπιστική, καθόλου, αλλά αληθινή. Αυτό είναι ένα
σημαντικό μέρος της γραφής μου γιατί ήταν αυτό που ήθελα ως έφηβος, αλλά σπάνια το
έπαιρνα. Για μένα, είναι πολύ σημαντικό να έχω μια ιστορία με αίμα στις φλέβες της, υπάρχουν
κακές ιδιοσυγκρασίες και καλές ιδιοσυγκρασίες. Είναι ενστικτώδικο, φυσικό και όχι
μονόχρωμο, γιατί δεν είναι έτσι οι άνθρωποι. Νομίζω ότι οι άνθρωποι είμαστε ένα καταπληκτικό
χάος και μας αγαπώ για το χάος μας. Και ο Κόνορ μόλις συνειδητοποιεί ότι, εντάξει, είμαι λίγο
μπερδεμένος, αλλά δεν με κάνει κακό αυτό και δεν με κάνει λάθος. Απλώς με κάνει άνθρωπο.
Και αν είμαι ειλικρινής με αυτό που νιώθω, θα είμαι εντάξει.
Το φανταστικό εισβάλλει στην πραγματικότητα του Κόνορ σε αυτή την ιστορία. Ήταν
πρόκληση να συνδυάσεις αυτά τα δύο;
Στην πραγματικότητα, δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάτι τέτοιο, μια ρεαλιστική ιστορία. Ακόμα κι αν
διαδραματίζεται σε ένα περιβάλλον που μοιάζει ρεαλιστικό, εξακολουθεί να είναι επινοημένο,
να έχει χαρακτήρες που κινούνται προς το πεπρωμένο τους κ.λπ. Και νιώθω ότι, αν μπορώ
να το αποδεχτώ αυτό, είναι ευκολότερο να αφήσω τα φανταστικά και «ρεαλιστικά» στοιχεία να
αιμορραγούν μαζί. Ύστερα είναι και το διασκεδαστικό του πράγματος! Υπάρχουν τόσο πολλοί
τρόποι να πεις μια ιστορία. Γιατί να περιοριστείς στην πραγματικότητα, ε;
Από πού προήλθε η ιδέα για το τέρας; Είχες άλλες ιδέες για το πώς θα έπρεπε να είναι;
Η Σοβόν είχε την ιδέα ότι το δέντρο θα ζωντάνευε και θα μιλούσε. Πήρα αυτή την ιδέα,
πρόσθεσα τα δικά μου στοιχεία σε αυτήν και στη συνέχεια, όταν ο εικονογράφος Τζιμ Κέι
άρχισε να εργάζεται πάνω στο βιβλίο –η πρώτη έκδοση του βιβλίου ήταν πλήρως
εικονογραφημένη–, σκέφτηκα πώς θα έμοιαζε το τέρας. Δεν ήθελα να φαίνεται πολύ λεπτό ή
σαν έντομο. Κυρίως, όμως, σκέφτηκα ότι το τέρας πρέπει να είναι ευγενικό, αλλά όχι καλό.
Υπάρχει διαφορά. Δεν τον νοιάζει που βάζει τον Κόνορ σε μπελάδες, και συχνά είναι πολύ
τρομακτικό. Αλλά στην τελική προσπαθεί να κάνει κάτι ευγενικό. Και η ευγένεια μπορεί να είναι
το πιο δύσκολο πράγμα απ’ όλα. Πρέπει πραγματικά να πείσει τον Κόνορ ότι αξίζει να το
αποδεχτεί. Το βρίσκω πραγματικά συγκινητικό και ανθρώπινο.
Το τέρας τονίζει τη σημασία των ιστοριών σε αυτό το βιβλίο. Τι σημασία έχουν για σένα
οι ιστορίες;
Οι ιστορίες είναι ο τρόπος για να αντιλαμβανόμαστε μια ανεξήγητη πραγματικότητα. Πρέπει
να πούμε ιστορίες για κάτι, αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να το ζήσουμε. Το κάνουμε συνέχεια,
κάθε μέρα, για τις καταστάσεις που ζούμε, για τον εαυτό μας. Και αυτό είναι τόσο
αποτελεσματικό και ισχυρό για εμάς. Αλλά μερικές φορές λέμε στον εαυτό μας λάθος ιστορίες,
και αυτό είναι κάτι που πρέπει να προσέξουμε. Το βιβλίο λέει συνεχώς ότι μια ιστορία δεν έχει
μόνο ένα νόημα, ότι αλλάζει ανάλογα με το ποιος την αφηγείται, ότι υπάρχει πάντα ένα πριν
5
από την ιστορία και ένα μετά την ιστορία. Μην περιορίζεστε μόνο σε ένα νόημα. Συνεχίστε να
τις λέτε.
Ποιο ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι της συγγραφής αυτού του βιβλίου;
Υπήρχε πάντα η ανησυχία ότι οι άνθρωποι θα έλεγαν: «Τι θα κάνετε για τη φωνή της Σοβόν;»
Οι άνθρωποι γίνονται πολύ προστατευτικοί μετά τον θάνατο ενός συγγραφέα, και δικαίως.
Αφού όμως έβαλα στην άκρη τις όποιες προσδοκίες –και αυτό πρέπει να κάνω με κάθε βιβλίο,
είναι πολύ δύσκολο, αλλά ζωτικής σημασίας–, έπρεπε με κάποιον τρόπο να επιστρέψω σε
αυτό το μέρος, όπως έκανα όταν έγραψα το πρώτο μου βιβλίο, και να πω στον εαυτό μου ότι
κανείς, πιθανότατα, δεν θα διαβάσει ποτέ αυτό το βιβλίο, γι’ αυτό μπορεί να πάει όπου θέλει.
Μετά έγινε μια ιδιωτική συνομιλία ανάμεσα σε μένα και στην ιστορία της, την ιδέα της. Ήταν
διασκεδαστικό, αλλά το να φτάσεις εκεί είναι πάντα μια πρόκληση.
Είχες ιδέα για το πόσο συναισθηματικά θα αντιδρούσαν οι άνθρωποι στην ιστορία σου
όταν την έγραφες;
Όταν τελείωσα τη δουλειά πάνω στο βιβλίο, ένιωσα ότι ήταν κάτι για το οποίο μπορούσαμε να
είμαστε όλοι πολύ περήφανοι. Αν ο κόσμος ανταποκρινόταν, θα ήταν υπέροχο, σε κάθε
περίπτωση όμως θα βάζαμε πραγματικά την καρδιά και την ψυχή μας σε αυτό. Και τότε…
μπαμ! Δεν είχα ιδέα ότι οι άνθρωποι θα αντιδρούσαν με τον τρόπο που το έκαναν – ήλπιζα ότι
οι άνθρωποι θα μπορούσαν, αλλά ποτέ δεν πίστευα ότι θα το έκαναν, σίγουρα όχι με τον
τρόπο που το έκαναν τελικά. Χαίρομαι που το έκαναν… Είμαι ενθουσιασμένος και έκπληκτος
που έγινε σε τέτοια κλίμακα. Και, επίσης, ο τρόπος που μοιράζονται τις ιστορίες τους μαζί μου.
Είναι τόσο απίστευτο και τόσο προσωπικό. Ήταν ένα καταπληκτικό βιβλίο για να είσαι μέρος
του.
Κατά τη γνώμη σου, τι πρόσθεσε στην ιστορία η εικονογράφηση του Τζιμ Κέι;
Η εικονογράφηση του Τζιμ Κέι είναι υπέροχη. Απίστευτη, απλώς φανταστική. Έτσι είναι όταν
μια συνεργασία λειτουργεί στο απόλυτο: όταν φέρνω κάτι και εκείνος κάτι άλλο, και το
αποτέλεσμα είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι και οι δυο μας μαζί. Έφερε πράγματα που δεν θα είχα
σκεφτεί ποτέ. Επιπλέον, είναι ο ωραιότερος άνθρωπος στο σύμπαν. Αν τον συναντούσες, θα
τον ερωτευόσουν.
Πώς βρήκες τη διαδικασία της διασκευή του βιβλίου σε σενάριο;

Πάντα θα θεωρώ τον εαυτό μου μυθιστοριογράφο, γιατί σε ένα μυθιστόρημα, είτε για καλό είτε
για κακό, όλες οι επιλογές είναι δικές σου. Είσαι υπεύθυνος γι’ αυτό και είναι εκατό τοις εκατό
η δική σου έκφραση. Αυτή είναι μια μεγάλη ελευθερία και μια μεγάλη ευθύνη και μια μεγάλη
πρόκληση – η τυραννία όλων αυτών των αμέτρητων επιλογών. Είναι δύσκολο αλλά
πραγματικά ικανοποιητικό, και μου αρέσει. Τα σενάρια, από την άλλη πλευρά, μοιάζουν με
παζλ: μια ταινία, στην καλύτερη περίπτωση, είναι μια μεγάλη σύντομη ιστορία, οπότε πώς
παίρνεις την ουσία της ιστορίας σου και επικοινωνείς ό,τι αυτή περιέχει σε μικρότερο χώρο;
Αυτό το είδος δημιουργικής πρόκλησης μπορεί να σου δώσει ώθηση. Πάντα ανακαλύπτω ότι
οι περιορισμοί μπορούν να λειτουργήσουν ως ώθηση στη δημιουργικότητα. Η μορφή είναι
αρκετά αυστηρή – η σκηνή, η διάταξη και ούτω καθεξής. Πώς μπορείς να την ακολουθήσεις
και να δώσεις στο Χόλιγουντ όλα τα πράγματα που πιστεύει ότι θέλει, χωρίς να θυσιάσεις κάτι
6
από τη δύναμή του και να φτάσεις πραγματικά στο τέλος; Μου άρεσε πραγματικά η πρόκληση
και η συμβολή του σκηνοθέτη Χ.A. Μπαγιόνα.
Ποια βιβλία θα πρότεινες σε κάποιον που του άρεσε το Τέρας έρχεται;

Περιέργως, δεν προτείνω ποτέ βιβλία. Τα βρίσκω τόσο προσωπικά, που ποτέ δεν ξέρω αν
κάποιος θα ανταποκριθεί με τον τρόπο που ανταποκρίθηκα εγώ. Επομένως, το μόνο που
προτείνω είναι να μην είστε σνομπ, να δοκιμάζετε τα πάντα, να τα αφήνετε στην άκρη αν δεν
είναι για εσάς, και να παίρνετε το επόμενο.
ΠΗΓΗ: https://blog.whsmith.co.uk/zbc1016-patrick-ness-an-exclusive-interview-on-a-monster-calls/
(τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
Σχέδιο του ζωγράφου Τζιμ Κέι από την εικονογραφημένη έκδοση του βιβλίου
7
Απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης του Πάτρικ Νες στη Lauren Laverne για
την εκπομπή «Mums and Sons» του BBC Radio 4 (11/3/2018)
Όλο το βιβλίο επικεντρώνεται στη σχέση μητέρας-γιου από την οπτική του μικρού γιου. Ο
Κόνορ είναι στο μεταίχμιο της ενηλικίωσης. Το βιβλίο μιλάει για την επερχόμενη απώλεια της
μητέρας. Ξέρετε, είναι ένα στενάχωρο βιβλίο, αλλά δεν νομίζω ότι προκαλεί απόγνωση, αφού
στην πραγματικότητα μιλάει, θεωρώ, για όσα αφήνει κανείς πίσω του για τα παιδιά του. Δεν
εννοώ τα υλικά πράγματα. Ο Κόνορ μεγάλωσε μόνο με τη μαμά του για πολύ καιρό, έτσι η
μαμά του είναι αυτή που έχει την ευθύνη για τις πρώτες βάσεις αυτού του μικρού άντρα. Και
παρόλο που αυτή θα φύγει, θα είναι πάντα εκεί, μέσα του, στο πώς έβαλε τα θεμέλια και στο
πώς αναπτύχθηκε η προσωπικότητα του Κόνορ. Αυτό σκέφτηκα λοιπόν: τι είναι αυτό που
παραμένει.
Η μητέρα παλεύει με την ασθένειά της και ταυτόχρονα προσπαθεί να τον προστατέψει
από αυτήν. Δεν ξέρω τι είναι πιο δύσκολο για την ίδια…
Για μένα, το βασικό θέμα αυτού του βιβλίου είναι η στιγμή που ο Κόνορ θα περάσει στην
ενηλικίωση, που για μένα είναι εκείνη η στιγμή που κάποιος καταλαβαίνει ότι μπορεί να
διακατέχεται από σκέψεις που διαφωνούν η μία με την άλλη. Προεκτείνοντάς το αυτό στο
υπόλοιπο βιβλίο, προσπαθούσα να σκεφτώ τη μητέρα όχι απλώς σαν μητέρα –όχι απλώς, το
απλώς είναι μια άσχημη λέξη, δεν μου αρέσει εκεί το απλώς–, είναι μητέρα βασικά, αλλά είναι
ταυτόχρονα και μια νέα γυναίκα, και είναι και κόρη, και, όπως όλοι οι άνθρωποι, εμπεριέχει ένα
πλήθος από ταυτότητες. Προσπαθούσα λοιπόν να σκεφτώ πώς αυτή –αυτό το πολύπλοκο
άτομο– παίρνει αποφάσεις για τον γιο της. Και το πρόβλημα είναι ότι δεν του έχουν μιλήσει με
λεπτομέρεια γι’ αυτό που συμβαίνει, αλλά, φυσικά, αυτός ξέρει – γιατί όλα τα παιδιά ξέρουν.
Και αυτό που αισθάνομαι πάντα είναι το εξής: Πώς είναι δυνατόν να την κρίνεις επειδή θέλει
να αποκρύψει την πλήρη αλήθεια όσο περισσότερο μπορεί; Μπορεί να μην είναι το σωστό,
αλλά πώς μπορεί να την κρίνεις γι’ αυτό;
Υπάρχει, από την άλλη, και μια πολύ ειλικρινής απεικόνιση του θυμού του, που είναι
κατανοητός.
Είναι ένα βιβλίο για την απώλεια, προφανώς, αλλά εγώ πάντα, από την αρχή κιόλας, πίστευα
ότι είναι ένα βιβλίο για τον φόβο της απώλειας. Και είναι ο φόβος που είναι διαβρωτικός –
φοβάσαι ότι θα συμβεί το χειρότερο στο πιο αγαπημένο σου πρόσωπο. Κι αν αυτό το αγόρι
δεν έχει κάπου να μιλήσει γι’ αυτό, τότε από εκεί προέρχεται η ζημιά.
Κάνουμε αυτό το πρόγραμμα για τις μητέρες και τους γιους και ψάχνουμε
παραδείγματα από σημαντικές ιστορίες για αυτή τη σχέση. Δεν είναι και πολλές.
Είναι αστείο που το λες αυτό. Κάποτε είχα ακούσει ότι όλες οι blockbuster ταινίες του Χόλιγουντ
μπορούν να συνοψιστούν στη φράση «Σ’ αγαπώ, μπαμπά». Και ισχύει με έναν τρόπο. Δεν
υπάρχουν και πολλές για τις μαμάδες. Οι μαμάδες, για τους περισσότερους από εμάς, είναι ο
μόνος άνθρωπος που υπάρχει για τα πρώτα τρία με τέσσερα χρόνια της ζωής μας.
8
Τους πρώτους δεκαοχτώ μήνες δεν καταλαβαίνεις καν ότι είσαι διαφορετικό πρόσωπο.
Ακριβώς. Και πόσο περίπλοκο είναι αυτό, ε; Κι επειδή πιστεύουμε ότι οι μπαμπάδες μας είναι
ένα μυστήριο –που δεν είναι–, γράφονται περισσότερες ταινίες για τους μπαμπάδες. Επειδή
νομίζουμε ότι ξέρουμε τις μαμάδες μας – που δεν τις ξέρουμε. Δεν τους επιτρέπουμε να είναι
τόσο μυστηριώδεις όσο οι μπαμπάδες μας. Και αυτό νομίζω ότι είναι λάθος. Οι μαμάδες είναι
τόσο όσο μπερδεμένες όσο όλοι μας.
Μου αρέσει πολύ αυτό. Είχες καταλήξει στο συγκεκριμένο συμπέρασμα προτού
αρχίσεις να γράφεις το βιβλίο;
Νομίζω ότι πολλά προκύπτουν από την άλλη μεριά. Υπάρχει μια σκηνή που η μητέρα λέει:
«Δεν πειράζει να είσαι θυμωμένος, γλυκέ μου. Πραγματικά δεν πειράζει. Κι εγώ είμαι πολύ
θυμωμένη, για να σου πω την αλήθεια». Ο Κόνορ έχει όλα αυτά τα συναισθήματα, αλλά δεν
τα συζητάει με τη μητέρα του. Πρέπει να μιλήσει γι’ αυτά σε κάποιον άλλο. Και αυτό, για μένα,
είναι συναρπαστικό. Ίσως αυτό κάνουμε με τις μαμάδες μας: τους επιτρέπουμε να έχουν μόνο
τον ρόλο της μαμάς. Και αυτό είναι επιζήμιο. Δεν είναι δίκαιο. Γιατί, ξέρετε, νομίζουμε ότι τις
γνωρίζουμε, αλλά δεν τις γνωρίζουμε.
Σχέδιο του ζωγράφου Τζιμ Κέι από την εικονογραφημένη έκδοση του βιβλίου
9
Μου αρέσει πολύ αυτό. Και ιδιαίτερα που τη βάζεις να πει: «Ξέρω όλα όσα έχεις ανάγκη
να μου πεις, χωρίς να μου τα πεις δυνατά». Για μένα, σε αυτό το βιβλίο είναι σαν γράφει
κάποιος για τον πιο αποτρόπαιο και βαθύ σου φόβο.
Οι ενήλικες είναι αυτοί που δυσκολεύονται περισσότερο με το βιβλίο. Οι γονείς που βάζουν
τον εαυτό τους στη θέση της μητέρας, η οποία πρέπει να αφήσει τον γιο της. Αυτά γράφουν τα
γράμματα που παίρνω.
Αυτή είμαι εγώ! Αυτό σκεφτόμουν για μέρες…

Στην τελευταία ιστορία που λέει ο Κόνορ, αυτήν στην οποία τον οδηγεί το τέρας, μαθαίνουμε
το πιο βαθύ και σκοτεινό μυστικό του. Ότι ένα κομμάτι του θέλει όλο αυτό να τελειώσει. Ότι η
αναμονή τον σκοτώνει. Είναι η πιο υπερβατική σκέψη. Ο Κόνορ νιώθει αυτό το απίστευτο
στρες: από τη μία θέλει απεγνωσμένα να μη φύγει η μαμά του και από την άλλη θέλει να
τελειώσει όλο αυτό. Για μένα, η πιο σημαντική στιγμή του βιβλίου –σπαραχτική, ναι, αλλά και
τόσο μα τόσο αληθινή– είναι όταν ο Κόνορ, αφού έχει ομολογήσει το μυστικό του, στις τελευτές
στιγμές ρωτάει το τέρας: «Θα μείνεις;» Αυτό είναι που θέλει. Νομίζει ότι μπορεί να το
αντιμετωπίσει, αλλά δεν μπορεί να το κάνει μόνος του. Αυτό για μένα είναι το πιο σπαραχτικό
πράγμα. Αν θα χάσει τη μαμά του, να ξέρει ότι δεν θα χρειαστεί να το κάνει μόνος του. Μου
ραγίζει την καρδιά και μόνο που το συζητάω, αλήθεια.
Αλλά υπάρχει ελπίδα! Ελπίδα! Γιατί υπάρχει το μετά. Και υπάρχει το μετά γιατί η καλή,
τρυφερή, ευγενική, έξυπνη μητέρα αυτού του βιβλίου έφτιαξε αυτόν τον μικρό άνθρωπο αρκετά
δυνατό ώστε να αντιμετωπίσει τον κόσμο μόνος του. Πρέπει να το κάνει λίγο νωρίτερα από
τους υπόλοιπους, αλλά ήταν αρκετά καλή, αρκετά τρυφερή, και του έδωσε αρκετή αγάπη για
να τον κάνει ικανό να τα καταφέρει. Και αυτό είναι όμορφο και τραγικό. Τραγικό και όμορφο.
Όμορφο και τραγικό.
ΠΗΓΗ: https://www.bbc.co.uk/sounds/play/b09v0xhw (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
10
Σύνοψη του έργου
Οι ιστορίες είναι άγρια πλάσματα… Όταν τις

αφήνεις ελεύθερες, ποιος ξέρει τι χάος μπορεί
προκαλέσουν;
Το τέρας έρχεται, Πάτρικ Νες
Ο δεκατριάχρονος Κόνορ ξυπνά από έναν εφιάλτη. Είναι 12:07 π.μ. Είναι ο ίδιος εφιάλτης που
βλέπει κάθε βράδυ. Το πρωί ο Κόνορ παρατηρεί ότι η μαμά του δεν έχει σηκωθεί ακόμα από
το κρεβάτι, και έτσι ετοιμάζεται μόνος του για το σχολείο. Η μαμά έρχεται στην κουζίνα και
ζητάει συγγνώμη που δεν μπορεί να κάνει περισσότερα: η τελευταία φάση της
χημειοθεραπείας την κάνει να νιώθει αδύναμη. Του ανακοινώνει ότι η γιαγιά του θα έρθει την
επόμενη μέρα στο σπίτι τους για να βοηθήσει, παρά την επιμονή του Κόνορ ότι τα
καταφέρνουν μια χαρά χωρίς αυτήν.
Στο σχολείο ο Κόνορ συναντά τον Χάρι και τον Άντον, τους νταήδες του σχολείου. Οι δυο τους
γίνονται ιδιαίτερα σκληροί όταν κοροϊδεύουν τη μαμά του και την απώλεια μαλλιών της. Η
καθηγήτρια τους, δεσποινίς Γκότφρι φτάνει ακριβώς τη στιγμή που η Λίλι, φίλη του Κόνορ,
σπρώχνει τον Άντον στο πάτωμα. Ωστόσο, όταν η δεσποινίς Γκότφρι ρωτά τον Κόνορ εάν η
εκδοχή της Λίλι για τα γεγονότα είναι αληθινή, ο Κόνορ το αρνείται. Συμπεριφέρεται σαν να
μην τον νοιάζει όταν η Λίλι του ζητάει εξηγήσεις μετά το σχολείο, και την κατηγορεί που είπε
σε όλους για την κατάσταση της μητέρας του.
Ο Κόνορ ξυπνά από έναν άλλο εφιάλτη, πάλι στις 12:07 π.μ. Αυτή τη φορά το τέρας τού μιλάει
και εμφανίζεται έξω από το παράθυρο ένα δέντρο, ένας ίταμος. Ο Κόνορ επιμένει ότι δεν το
φοβάται και το τέρας τού λέει: «Δεν έρχομαι συχνά περπατώντας, μικρέ – μόνο για ζητήματα
ζωής και θανάτου. Και τότε απαιτώ να ακουστώ!» Το τέρας υπόσχεται να πει στον Κόνορ τρεις
ιστορίες, και μετά ο Κόνορ θα πρέπει να κάνει αυτό που, σύμφωνα με το τέρας, φοβάται
περισσότερο απ’ όλα: να πει τη δική του ιστορία, την αλήθεια του. Η γιαγιά έρχεται και αρχίζει
να μιλάει για ένα ιδιωτικό σχολείο κοντά στο σπίτι της, που πιστεύει ότι θα ήταν κατάλληλο για
τον Κόνορ. Είναι σαφές στη γιαγιά ότι η μαμά δεν ήταν εντελώς ειλικρινής σχετικά με τη
σοβαρότητα της ασθένειάς της και ότι ο Κόνορ αρνείται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα
της πιθανής απώλειας της μαμάς του.
Το τέρας φτάνει και λέει την πρώτη του ιστορία. Περιλαμβάνει έναν βασιλιά ο οποίος χάνει στον
πόλεμο όλη του την οικογένεια εκτός από τον μικρό εγγονό του. Μετά από λίγο ο βασιλιάς
παντρεύεται μια παράξενη γυναίκα για να γιατρέψει τη θλίψη του. Έναν χρόνο προτού ο
πρίγκιπας κλείσει τα δεκαοχτώ και μπορέσει να πάρει τον θρόνο, ο βασιλιάς πεθαίνει, και έτσι
το στέμμα πηγαίνει στη γυναίκα του. Αρχίζουν να κυκλοφορούν φήμες ότι η βασίλισσα έχει
κάνει μαγικά κόλπα για να αποκτήσει εξουσία. Ο πρίγκιπας ερωτεύεται την κόρη ενός ταπεινού
αγρότη και φεύγουν τρέχοντας. Περνούν τη νύχτα κάτω από ένα μεγάλο δέντρο, έναν ίταμο.
Ο πρίγκιπας ξυπνά και βρίσκει νεκρή την αγαπημένη του. Κατηγορεί τη βασίλισσα για τον
θάνατο της και ζητά τη βοήθεια των χωρικών και του μεγάλου δέντρου για να την εκδικηθεί. Ο
πρίγκιπας καταφέρνει να νικήσει τη βασίλισσα, η οποία καταδικάζεται να καεί στην πυρά. Την
11
τελευταία στιγμή ο ίταμος σώζει τη βασίλισσα από την πυρά και την πηγαίνει σε ένα χωριό
δίπλα στη θάλασσα, όπου δεν μπορεί να τη βρει κανείς.
Ο Κόνορ δεν μπορεί να πιστέψει όταν ακούει ότι το τέρας έχει σώσει τη βασίλισσα, η οποία
έχει κατηγορηθεί ότι σκότωσε την κοπέλα. Ωστόσο το τέρας τού υπενθυμίζει: «Ποτέ δεν είπα
ότι σκότωσε την κόρη του αγρότη. Είπα μόνο ότι ο πρίγκιπας είπε ότι το έκανε». Το τέρας
υπενθυμίζει στον Κόνορ ότι οι άνθρωποι χρειάζονται μερικές φορές να λένε ψέματα, ακόμα και
στον ίδιο τους τον εαυτό. Του λέει ακόμα ότι σε ορισμένες ιστορίες, όπως και στη ζωή,
υπάρχουν χαρακτήρες που δεν είναι ούτε εντελώς κακοί ούτε εντελώς καλοί. Οι περισσότεροι
άνθρωποι βρίσκονται κάπου στο ενδιάμεσο.
Στο σχολείο η Λίλι λέει στον Κόνορ ότι τον συγχωρεί που δεν είπε στη δεσποινίδα Γκότφρι την
αλήθεια για το τι συνέβη, λαμβάνοντας υπόψη αυτό που περνάει. Ο Κόνορ αισθάνεται όλο και
πιο απομονωμένος, γιατί όλοι πλέον τον αντιμετωπίζουν διαφορετικά μετά τη διάγνωση της
μαμάς του. Ο Χάρι και ο Άντον πλησιάζουν για να χλευάσουν τον Κόνορ, αλλά εκείνος αρνείται
να αντιδράσει ακόμα και όταν ο Χάρι σηκώνει τη γροθιά του.
Γίνεται σαφές ότι η θεραπεία της μαμάς του δεν εξελίσσεται όπως θα έπρεπε, και έτσι ο Κόνορ
πρέπει να πάει να μείνει με τη γιαγιά όσο η μαμά του είναι στο νοσοκομείο. Ο μπαμπάς του
έρχεται από την Αμερική, όπου ζει με τη νέα του γυναίκα και το παιδί τους. Καθώς ο Κόνορ
αγκαλιάζει τη μητέρα του, παρατηρεί το δέντρο έξω από το σπίτι.
Το σπίτι της γιαγιάς είναι πολύ προσεγμένο και τακτοποιημένο, με πολύτιμα έπιπλα αντίκες,
και ο Κόνορ δεν νιώθει άνετα εκεί. Όταν ο Κόνορ αναγκάζει τους δείκτες ενός ρολογιού αντίκα,
οικογενειακού κειμηλίου της γιαγιάς, να δείξουν 12:07, το τέρας εμφανίζεται για άλλη μία φορά.
Η δεύτερη ιστορία περιλαμβάνει έναν σπετσέρη (παλιά ονομασία για τον φαρμακοποιό που
χρησιμοποιεί βότανα και φυτά για να θεραπεύσει ασθένειες) κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής
Επανάστασης. Ο σπετσέρης γίνεται όλο και πιο πικρόχολος επειδή οι νέες μεγάλες πόλεις
δυσκολεύουν την εύρεση των φυτών που χρειάζεται. Ρωτάει τον εφημέριο αν μπορεί να κόψει
έναν ίταμο που φυτρώνει στον κήπο του. Ο εφημέριος αρνείται και κηρύττει ενάντια στις παλιές
θεραπευτικές μεθόδους του σπετσέρη. Ξαφνικά οι δύο κόρες του εφημέριου αρρωσταίνουν
πολύ, και ένα φάρμακο από τον κορμό του ίταμου θα μπορούσε ενδεχομένως να τις σώσει. Ο
εφημέριος παρακαλεί τον σπετσέρη, αλλά αυτός αρνείται να βοηθήσει, και έτσι οι κόρες του
πεθαίνουν. Το τέρας γκρεμίζει το σπίτι του εφημέριου γιατί θεωρεί ότι αυτός πρόδωσε την
πίστη του μπροστά στον φόβο. Ο Κόνορ βοηθάει το τέρας στην καταστροφή, χωρίς να
αντιλαμβάνεται ότι στην πραγματικότητα καταστρέφει το πολύτιμο σαλόνι της γιαγιάς. Όταν η
γιαγιά φτάνει στο σπίτι από το νοσοκομείο, μένει άφωνη.
Ο μπαμπάς λέει στον Κόνορ ότι δεν θα τιμωρηθεί, γιατί κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα, δεν θα
ωφελούσε σε κάτι. Ο Κόνορ πηγαίνει να δει τη μαμά του στο νοσοκομείο. Η κατάστασή της
έχει επιδεινωθεί. Της δίνουν ένα νέο φάρμακο, που φτιάχνεται από μια ουσία που βρίσκεται
στον ίταμο – ο Κόνορ και η μαμά του ελπίζουν ότι θα κάνει τη διαφορά. Ο μπαμπάς όμως λέει
στον Κόνορ ότι αυτή είναι η στιγμή που πρέπει να φανεί ιδιαίτερα γενναίος. Στη συνέχεια ο
μπαμπάς επιστρέφει στην Αμερική επειδή η κόρη του είναι άρρωστη, και ο Κόνορ μένει για
άλλη μία φορά μόνος.
Στο σχολείο ο Χάρι ανακοινώνει στον Κόνορ ότι στο εξής θα είναι αόρατος για τον ίδιο. Μη
μπορώντας να διαχειριστεί ότι είναι αόρατος για όλους, ο Κόνορ χτυπάει τον Χάρι, με τη
βοήθεια του τέρατος, και ο Χάρι καταλήγει στο νοσοκομείο. Η δεσποινίς Γκότφρι λέει στον
Κόνορ ότι, υπό τις δεδομένες συνθήκες –εννοώντας την ασθένεια της μαμάς του–, η
συνηθισμένη τιμωρία της αποβολής θα ήταν άσκοπη. Η Λίλι γράφει στον Κόνορ ένα σημείωμα
το οποίο λέει: «Εγώ σε βλέπω». Η γιαγιά του Κόνορ έρχεται να τον πάρει από το σχολείο και
του εξηγεί ότι η θεραπεία της μαμάς δεν έχει αποτελέσματα. Αργότερα το ίδιο βράδυ ο Κόνορ
12
φεύγει από το νοσοκομείο και πάει στο δέντρο έξω από το σπίτι του. Το τέρας λέει στον Κόνορ
ότι δεν ήρθε για να θεραπεύσει τη μαμά του, αλλά για να τον βοηθήσει να πει την αλήθεια.
Ο εφιάλτης του Κόνορ επιστρέφει – ονειρεύεται ότι προσπαθεί να αποτρέψει τη μαμά του απ’
το να πέσει από έναν γκρεμό, αλλά αυτή ξεγλιστράει από τα χέρια του και πέφτει. Ο Κόνορ
παραδέχεται ότι θέλει απλώς να τελειώσουν όλα, αλλά νιώθει ένοχος που νιώθει έτσι.
Το τέρας εξηγεί ότι ο ανθρώπινος νους είναι περίπλοκος και αντιφατικός και ότι η επιθυμία του
Κόνορ είναι απλώς να τερματίσει τα βάσανα και τον πόνο.
Η γιαγιά βρίσκει τον Κόνορ έπειτα από αγωνιώδη αναζήτηση. Ο Κόνορ φτάνει στο νοσοκομείο
για να δει τη μαμά του και να την αποχαιρετήσει – λίγο πριν τις 12:07 π.μ
13
Γνωρίστε τον θίασο
Οι ηθοποιοί της παράστασης μας συστήνονται απαντώντας σε δύο ερωτήσεις.
Ποια πρόταση του έργου ξεχωρίζεις και γιατί;
Νίκος/Κόνορ: «Η πίστη είναι η μισή θεραπεία».

Υπάρχουν πολλές προτάσεις που με συγκινούν, αλλά αν πρέπει να διαλέξω μία, θα είναι αυτή.
Αυτή η πρόταση λέγεται από το τέρας-δέντρο στον Κόνορ κατά τη διάρκεια της δεύτερης
ιστορίας, δίνοντάς του να καταλάβει ότι όταν ένας άνθρωπος χάσει την πίστη του, την πίστη
στην ανάρρωση ή και γενικότερα στο μέλλον που τον περιμένει, δεν μπορεί να δεχτεί αλλά
ούτε και να προσφέρει βοήθεια στον εαυτό του, έτσι ώστε να μπορέσει να ξεπεράσει τα
προβλήματα που εμφανίστηκαν στη ζωή του.
Τις περισσότερες φορές –αν όχι κάθε φορά– που θα διαβάσω ένα έργο θεατρικό ή ένα
λογοτεχνικό βιβλίο, θα υπάρχει μία στιγμή ή μία φράση μέσα σε εκείνα τα χαρτιά που θα την
έχω ζήσει ή πει ή ακούσει. Μια σύνδεση της δικής μου ιστορίας με την ιστορία που διαβάζω.
Έτσι λειτουργεί για μένα αυτή η πρόταση. Και νομίζω ότι το ίδιο θα συμβεί και σε όσους δουν
την παράσταση – σε κάποιους έστω.
Στέλιος/Τέρας: «Οι ιστορίες είναι σημαντικές αν κουβαλούν μέσα τους την αλήθεια».
Όλοι οι άνθρωποι καλούνται, πριν τελειώσουν το ταξίδι της ζωής τους, να πουν τη δική τους
ιστορία, που κουβαλά, εκτός από τον ίδιο τους τον εαυτό, τους ανθρώπους τους που έφυγαν,
τους ανθρώπους τους που ζουν και τους ανθρώπους που θα γεννηθούν. Η ίδια ιστορία λέγεται
από τον Όμηρο, τον Σαίξπηρ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι και τον Πάτρικ Νες, αλλά και
από τον πιο άσημο συνάνθρωπό μας. Από τον σοφό γέροντα μέχρι το μικρό παιδάκι, τη γιαγιά
ή τη μητέρα μας. Η αφήγηση ιστοριών μεταφέρει –πότε με παραμυθία, πότε με ποιητικές
εικόνες και ποτέ με ρεαλισμό– τις μεγάλες και διαχρονικές αξίες που κρατούν αναμμένη τη
φωτιά που ζεσταίνει την ανθρωπότητα, τη γη, τον ουρανό, τη φύση. Με σεβασμό και ευλάβεια
να τη φυλάξουμε την αληθινή μας ιστορία στο νου, μα πιο πολύ στην καρδιά μας. Κι όταν έρθει
η ώρα να την πούμε…
Ιωάννα/Μητέρα: «Δεν υπάρχει πάντα κάποιος καλός σε μια ιστορία, κι ούτε υπάρχει πάντα
κάποιος κακός – οι περισσότεροι άνθρωποι είναι κάπου ανάμεσα».
Οι άνθρωποι έχουμε την τάση να απλοποιούμε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας: τους
ανθρώπους, τις καταστάσεις, τα προβλήματα. Το κάνουμε για να μας είναι πιο εύκολο να τα
κατηγοριοποιήσουμε στο μυαλό μας και να μη σπαταλήσουμε χρόνο προσπαθώντας να τα
καταλάβουμε. Όμως αυτές οι απλοποιήσεις δεν παύουν να είναι απλώς ταμπέλες που βάζουμε
οι ίδιοι για να αποφύγουμε να δούμε την αλήθεια που κρύβεται πίσω από τις πράξεις των
ανθρώπων. Για να αποφύγουμε τον δύσκολο δρόμο της κατανόησης, της ενσυναίσθησης, της
14
αντίληψης, της αυτοκριτικής και της αποδοχής. «Οι άνθρωποι είναι περίπλοκα θηρία». Είναι
καλό να το υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας. Έτσι ίσως και οι άλλοι να μας βλέπουν σαν κάτι
περισσότερο από απλώς «καλούς» ή «κακούς».
Ιάσονας/Άντον: «Σε βλέπω».

Στην εφηβεία μου ένιωθα πολύ συχνά ότι οι άνθρωποι με προσπερνούν. Ότι δεν με
υπολογίζουν. Ότι είμαι μια εναλλακτική επιλογή. «Μαμά, γιατί δεν με θέλουν;» ρωτούσα
επίμονα. «Εγώ θα σε θέλω πάντα!» έπαιρνα πάντα ως απάντηση. Ίσως να μην έδωσα τόση
σημασία σε αυτά τα λόγια όσο θα έπρεπε εκείνη τη στιγμή.
Άννη/Λίλι: «Δεν υπάρχει πάντα κάποιος καλός σε μια ιστορία, κι ούτε υπάρχει πάντα κάποιος
κακός – οι περισσότεροι άνθρωποι είναι κάπου ανάμεσα».
Ξεχωρίζω αυτή την πρόταση γιατί προτείνει μια φοβερή ενσυναίσθηση και κατανόηση προς
τον άλλο. Η κρίση μας –και, κατ’ επέκταση, η συμπεριφορά μας– αντικατοπτρίζει συχνά μια
διαστρεβλωμένη ιδέα για τον κόσμο και τους ανθρώπους, επηρεασμένη από τα
συναισθήματα, τα τραύματα και τις δυσκολίες μας. Σε συνδυασμό με την ανάγκη μας να γίνει
ευκολότερη η επεξεργασία των σχέσεων που έχουμε με τους ανθρώπους, αυτό σημαίνει
πολλές φορές ότι καταλήγουμε σε απόλυτες και τελεσίδικες κρίσεις για το ποιος είναι ο άλλος,
πριν καλά καλά τον γνωρίσουμε. Το να μπορούμε να δούμε με ψυχραιμία και κατανόηση τη
συμπεριφορά και τον χαρακτήρα του άλλου, χωρίς να του φοράμε ταμπέλες όπως «ο βλάκας»,
«ο σνομπ», «ο ήσυχος», «ο κακός» κ.λπ., σίγουρα είναι δυσκολότερο, αλλά αξίζει τον κόπο.
Αντίστοιχα, αυτό ίσως κάνουμε και στον εαυτό μας, αναγκάζοντάς τον να μένει σε μια στάσιμη
–και καθόλου ωφέλιμη– εικόνα που έχουμε προαποφασίσει ότι έχει. Ας αντιμετωπίσουμε τον
κόσμο με ειλικρίνεια και ας δώσουμε τις ευκαιρίες που χρειάζονται – γιατί είναι οκέι να κάνουμε
κάποιες λανθασμένες επιλογές, φτάνει να συνειδητοποιούμε τις πράξεις μας και να
προσπαθούμε ενεργά να γίνουμε καλύτεροι απ’ ό,τι ήμασταν χτες.
Γιώργος/ Πατέρας: «Εσύ κι εγώ; Δεν είμαστε και το πιο ταιριαστό ζευγάρι, έτσι δεν είναι; Αλλά
τώρα πρέπει να μάθουμε να είμαστε».
Ίσως η πιο ψύχραιμα συγκλονιστική ατάκα του έργου. Μια ειλικρινής παραδοχή της
πραγματικότητας, συνοδευόμενη από έναν ώριμο οπτιμισμό. Η αναγνώριση της απόστασης
και η υπόσχεση της εγγύτητας. Η αποδοχή του αναπόφευκτου, που, ενώ θα προκαλέσει
άβολες στιγμές, θα εμπλουτίσει τα συμβαλλόμενα μέρη. Το ξεβόλεμα που σε κάνει πιο
άνθρωπο απ’ όσο πίστευες ότι μπορείς να γίνεις.
Μέλανη/Γιαγιά: «Δεν υπάρχει πάντα κάποιος καλός σε μια ιστορία, κι ούτε υπάρχει πάντα
κάποιος κακός – οι περισσότεροι άνθρωποι είναι κάπου ανάμεσα». Και: «Πολλά πράγματα
που είναι αληθινά μοιάζουν σαν να ’ναι απάτη. Τα βασίλεια έχουν τους πρίγκιπες που τους
αξίζουν, οι κόρες των αγροτών μερικές φορές πεθαίνουν, και κάποιες φορές οι μάγισσες αξίζει
να σωθούν…»
Και οι δύο προτάσεις με αγγίζουν γιατί πρεσβεύουν, για μένα, τη διαχρονική μάχη ανάμεσα
στο καλό και το κακό, στο φως και το σκοτάδι, στην αλήθεια και το ψέμα, στην πραγματικότητα
και τη φαντασία, στο ορατό και το αόρατο/κρυμμένο. Ο Νες αγγίζει μέσα σε αυτές τις δύο
προτάσεις διαχρονικά ζητήματα και ερωτήματα που είχαμε όλοι ως έφηβοι και που ακόμα
15
πολλές φορές μας ταλαιπωρούν. Ως έφηβοι, είχαμε την πεποίθηση πως όλα είναι είτε άσπρο
είτε μαύρο. Θυμάμαι ότι κι εγώ είχα έντονα αυτή την πεποίθηση τότε. Το γκρίζο δεν το
κατανοούσα ποτέ. Ίσως γιατί μέσα στο μαύρο και το άσπρο νιώθουμε ασφάλεια. Το γκρίζο δεν
είναι ξεκάθαρο. Στο γκρίζο μπορεί να υπάρχουμε και εμείς. Και αν υπάρχουμε και εμείς εκεί,
μπορεί και εμείς να είμαστε οι κακοί σε μια ιστορία. Είναι πιο εύκολο να επιλέξεις ξεκάθαρα
μεταξύ άσπρου ή μαύρου, καλού και κακού, αλλά όλοι είμαστε οι κακοί στην ιστορία κάποιου
άλλου.
Αντρέας/Χάρι:
ΓΙΑΓΙΑ: Ναι, το ξέρεις, ε; Φυσικά και το ξέρεις. Αλλά ξέρεις κάτι; Έχουμε κάτι κοινό.
ΚΟΝΟΡ: Ναι;
ΓΙΑΓΙΑ: Ω, ναι.
ΚΟΝΟΡ: Ποιο είναι αυτό;
ΓΙΑΓΙΑ: Τη μαμά σου. Αυτό έχουμε κοινό.
Αυτό δεν είναι που μας συνδέει όλους; Είμαστε όλοι εντελώς διαφορετικοί, αλλά αυτά που
αγαπάμε είναι που μας ενώνουν.
Ποιο βιβλίο που διαβάσετε στην εφηβεία σας σας επηρέασε; Θα

το προτείνατε σήμερα σε έναν έφηβο;
Μέλανη/Γιαγιά: Ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς στην εφηβεία μου ήταν –και
είναι ακόμα– ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Και ένα από τα πρώτα του βιβλία που διάβασα ήταν το Ο
γέρος και η θάλασσα. Γραμμένο το 1951, δημοσιεύτηκε το 1952 και χάρισε στον συγγραφέα
το βραβείο Πούλιτζερ το 1953 και έναν χρόνο μετά το 1954 το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο γέρος και η θάλασσα είναι η ιστορία του επικού ταξιδιού ενός άνδρα για να νικήσει έναν
εχθρό που είναι μεγαλύτερος απ’ τη ζωή – έναν γιγάντιο ξιφία. Σεβόμενος τον ξιφία ως άξιο
αντίπαλο, ο ψαράς μπορεί τελικά να τον πιάσει με μεγάλη επιμονή και αποφασιστικότητα. Αν
και χάνει το μεγαλύτερο μέρος του ψαριού στη διαδρομή της επιστροφής, δείχνει στον
αναγνώστη τη σημασία της επιμονής και της αποφασιστικότητας μέσα από τον αγώνα. Το
ταξίδι του συμβολίζει τον αγώνα που αντιμετωπίζουμε όλοι σε αυτό το ταξίδι που λέγεται
«ζωή». Είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα που βγάζει δυναμισμό, και ο συγγραφέας
πραγματεύται, με εντυπωσιακά σύγχρονο ύφος, το κλασικό θέμα του θάρρους μπροστά στην
ήττα, του προσωπικού θριάμβου που υπερισχύει της ήττας. Είναι ίσως το σπουδαιότερο
κείμενο που γράφτηκε ποτέ για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Στέλιος/Τέρας: Ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον είναι το βιβλίο που με επηρέασε πιο πολύ. Το
διάβασα όταν ήμουν δεκατεσσάρων χρονών και αισθάνθηκα μια απέραντη ευγνωμοσύνη που
16
μου αποκαλύφθηκε μέσω ενός βιβλίου η δύναμη που μπορεί να έχει η άναρχη ισορροπία του
νου και της καρδιάς. Αυτή ακριβώς η άδολη, επαναστατική αγάπη που κάνει το κάθε πλάσμα
τόσο μοναδικό και σημαντικό, και πριν και τώρα και πάντα και για πάντα. Ένα πέταγμα
«τρελό», που ο καθένας καλείται κάποια στιγμή να πάρει το ρίσκο να το κάνει: να πετάξει
μακριά, κόντρα στον καιρό, για να επιτρέψει στο σύμπαν να του αποκαλύψει τον αληθινό εαυτό
του.
Ιωάννα/Μαμά: Η παγίδα των αηδονιών της Λίαν Χερν. Το πρώτο από τα πέντε βιβλία της
σειράς «Μύθοι των Οτόρι». Ένα βιβλίο που διάβασα στα πιο ώριμα εφηβικά μου χρόνια,
κάπου στα 15 με 16. Με ταξίδεψε σε έναν άγριο και πανέμορφο φανταστικό κόσμο,
εμπνευσμένο από τη μαγευτική Ιαπωνία. Για πολλά χρόνια αντλούσα ιδέες και εικόνες για να
δημιουργώ τις δικές μου ιστορίες ζωγραφίζοντας. Αυτό το βιβλίο μού καλλιέργησε μια ιδιαίτερη
αγάπη για αυτή τη μακρινή χώρα και μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω έναν ολόκληρο
κόσμο με σπουδαίους χαρακτήρες, μέσα από μια άλλη, μακρινή εποχή. Θα το συνιστούσα σε
ώριμους αναγνώστες και σε όποιον έχει μια αγάπη για ξένους πολιτισμούς, καθώς και για
μάχες, πολεμιστές, περιπέτειες, φιλίες και έρωτα.
Ιάσονας/Άντον: Ένα πρωί στο γυμνάσιο, μέσα στην τάξη, βγάζω από την τσάντα μου το
καινούργιο βιβλίο που είχα αγοράσει πρόσφατα. Το Σιλμαρίλιον του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. «Μα αυτά
τα βιβλία δεν θα σε βοηθήσουν στο σχολείο. Μήπως να διαβάσεις κάτι πιο… αληθινό;» «Αυτά
δεν είναι σοβαρά βιβλία…» «Μήπως να αφοσιωθείς καλύτερα στα μαθήματά σου απ’ το να
διαβάζεις βιβλία με δαχτυλίδια και ξωτικά;» «Είσαι καλό παιδί εσύ… Τι τα θες αυτά τα
πράγματα;» «Να σου προτείνω ένα κανονικό βιβλίο;» Οπότε είπα, εντάξει, θα το διαβάσω μία
φορά και μετά πάμε στα σοβαρά. Δέκα φορές μετά σκέφτηκα ότι εμένα ίσως να μου αρέσουν
αυτά τα βιβλία. Κι ας λένε ότι δεν είναι σοβαρά.
Νίκος/Κόνορ: Ένα από τα βιβλία που στιγμάτισαν την εφηβεία μου είναι Ο φύλακας στη
σίκαλη του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ. Αναγνωρίζω τη μοναδικότητα του κεντρικού χαρακτήρα, του
Χόλντεν Κόλφιλντ, ο οποίος αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και τα ερωτηματικά της εφηβείας. Η
φωνή του, αυθόρμητη και ειλικρινής, καταδεικνύει τις αντιφάσεις και την ανασφάλεια που
συνοδεύουν τη μετάβαση στην ενηλικίωση. Το βιβλίο πραγματεύεται θέματα όπως η απώλεια
της αθωότητας, η αναζήτηση της αλήθειας και η απομόνωση. Καθώς διάβαζα τις σελίδες του,
αναγνώριζα κομμάτια του εαυτού μου στον Χόλντεν και αναρωτιόμουν για τον δικό μου ρόλο
στον μεγάλο αυτό κόσμο. Αυτό το βιβλίο διαμόρφωσε τη σκέψη μου και με έκανε να σκέφτομαι
αλλά και να παρατηρώ βαθύτερα την ανθρώπινη ψυχολογία και το πώς αναζητούμε μια
ταυτότητα. Για μένα, είναι ένα από τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας και παραμένει
σημαντικό ακόμα και σήμερα.
Αντρέας/Χάρι: Εγώ στην εφηβεία μου δεν διάβαζα λογοτεχνικά βιβλία. Έπαιζα όλη την ώρα
έξω στη φύση. Έχω ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) και
ειδικά τότε δεν μου ήταν εύκολο να συγκεντρωθώ. Ακόμα και τώρα, όταν διαβάζω, το μυαλό
μου δημιουργεί συνεχώς εικόνες και ξεφεύγει, και πρέπει να ξαναγυρίσω πίσω μερικές σελίδες
για να ακολουθήσω την υπόθεση. Οι εικόνες όμως που δημιουργώ με τη φαντασία μου ενώ
διαβάζω είναι αυτές που γνώρισα τότε, στις εφηβικές μου περιπλανήσεις.
17
Γιώργος/Πατέρας: Ως έφηβος, μαγεύτηκα από τον Ασπροδόντη του Τζακ Λόντον.

Ανθρωπομορφίζοντας τον Ασπροδόντη ή/και ζωομορφίζοντας εμένα, κάπου στη μέση τέλος
πάντων, η ανήλικη ακόμα ψυχοσύνθεσή μου βρήκε ένα ενδιάμεσο τοπίο για να ταυτιστεί και
να ταξιδέψει. Ένα άγριο αλλά ταυτόχρονα προστατευμένο τοπίο, όπου η σκληρότητα της
φύσης, με όλα της τα εμπόδια και τους κινδύνους, σε προετοιμάζει για την τρομακτικά σκληρή
και αδίστακτη κοινωνία των ανθρώπων.
Άννη/Λίλι: Οπωσδήποτε θα πρότεινα το βιβλίο Η τελευταία μαύρη γάτα του Ευγένιου Τριβιζά.
(Να πω εδώ ότι ακόμα και σήμερα διαβάζω παιδικά βιβλία, καθώς νιώθω ότι ένα καλό βιβλίο
–δηλαδή ένα βιβλίο που πιστεύει στον άνθρωπο και στη μαγεία– μπορεί να σε ταξιδέψει και
να σου προσφέρει πολλά και με διαφορετικό τρόπο, όπου κι αν βρίσκεσαι στη ζωή σου.
Προτείνω να συνεχίσουμε να τους δίνουμε αυτή την ευκαιρία!) Η τελευταία μαύρη γάτα του
Τριβιζά λοιπόν είναι, απ’ όσο θυμάμαι, ένα σπουδαίο βιβλίο! Γεμάτο αγάπη και χιούμορ.
Νομίζω πως με βοήθησε να θυμάμαι πόσο εύκολα μπορεί να χειραγωγηθεί κάποιος και να
σταματήσει να αντιλαμβάνεται τι κάνει μέσα στον φανατισμό του, καθώς και πόσο σημαντικό
είναι να παραμένουμε πιστοί στην προσπάθειά μας να λειτουργούμε –ως άτομα και ως
κοινωνία– με αλληλεγγύη. Πόσο σημαντικό είναι να είμαστε δυνατοί απέναντι σε «νόμους και
τρόμους» που δεν έχουν πρόθεση την ευημερία όλων, και να προσπαθούμε συνεχώς για έναν
κόσμο όπου η κάθε γάτα –με το δικό της μοναδικό της χρώμα– γουργουρίζει από ευτυχία!
18
Γλωσσάρι
ΤΕΡΑΣ: Ποιος είμαι; Ποιος είμαι; Είμαι το

αρχαίο δέντρο ίταμος! Και έχω τόσα ονόματα,
όσα και τα χρόνια που έχει ο ίδιος ο χρόνος.
(Μικρή παύση) Είμαι ο Κερασφόρος Κυνηγός.
Είμαι ο Κερνούνος. Είμαι ο αιώνιος Πράσινος
Άνθρωπος. (Μικρή παύση) Είμαι η
ραχοκοκαλιά των βουνών! Είμαι τα δάκρυα που
χύνουν τα ποτάμια. Είμαι ο λύκος που σκοτώνει
το ελάφι, το γεράκι που σκοτώνει το ποντίκι, η
αράχνη που σκοτώνει τη μύγα. Και είμαι και το
ελάφι, το ποντίκι και η μύγα που θα φαγωθεί.
Είμαι ο ουροβόρος όφις, το φίδι του κόσμου
που καταβροχθίζει την ουρά του! Είμαι καθετί
άγριο και αδάμαστο. Είμαι αυτή εδώ η άγρια γη
που πατάς, και έχω έρθει να σε πάρω, Κόνορ
Ο’ Μάλεϊ.
ΚΟΝΟΡ: Είσαι απλώς ένα δέντρο – με μούρα
και κλαδιά.
ΤΕΡΑΣ: Δεν έρχομαι συχνά περπατώντας,
μικρέ – μόνο για ζητήματα ζωής και θανάτου.
Και τότε απαιτώ να ακουστώ!
Ίταμος ή ήμερο έλατο (επιστημονική ονομασία: Taxus baccata): Είναι ένα κωνοφόρο δέντρο
που συναντάται αυτοφυές σε μεγάλο υψόμετρο, συνήθως σε δάσος ελάτης ή οξιάς. Το λαϊκό
όνομά του είναι «δέντρο του θανάτου», λόγω της κακής φήμης που το συνοδεύει.
Μεγαλώνει αργά και ζει πάρα πολλά χρόνια. Πρόκειται για αειθαλές δέντρο μικρού έως
μεσαίου μεγέθους, με ύψος που συνήθως φτάνει τα 10 με 20 μέτρα (σε εξαιρετικές
περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 28 μέτρα) και διάμετρο κορμού που φτάνει τα 2 μέτρα ή και
περισσότερο. Πιο συγκεκριμένα, η μέγιστη διάμετρος του κορμού που έχει παρατηρηθεί είναι
τα 4 μέτρα, ενώ εκτιμάται πως απαιτεί 2.000 χρόνια για να αναπτυχθεί. Ενδεχομένως
πρόκειται για το πλέον μακρόβιο δέντρο της Ευρώπης. Η μακροβιότητά του εξασφαλίζεται
μερικώς από τη μοναδική ιδιότητα του ίταμου να ραγίζει λόγω του υπερβολικού βάρους της
ανάπτυξης του κορμού του, δίχως όμως να προσβάλλεται από ασθένειες στις ρωγμές, όπως
όλα σχεδόν τα υπόλοιπα δέντρα, λόγω της τοξικότητας του κορμού του. Σχεδόν όλα τα μέρη
του φυτού είναι τοξικά. Περιέχουν την τοξική ουσία ταξίνη. Μόνη εξαίρεση αποτελεί το λαμπερό
κόκκινο επιχιτώνιο, το «σκουφί» δηλαδή που περιβάλλει τον σκληρό του σπόρο, επιτρέποντας
να φανεί το σκούρο κεφάλι του.
19
Το ξύλο του είναι καστανοκόκκινο, σκληρό και ανθεκτικό. Η χρήση του ξύλου του ίταμου στη
Μ. Βρετανία ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην κατασκευή των χαρακτηριστικών μεγάλων
μεσαιωνικών τόξων. Γι’ αυτό και ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ στο έργο του Ριχάρδος ο Β΄ ονόμασε το
δέντρο «διπλά μοιραίο», λόγω των δηλητηριωδών ιδιοτήτων του και της χρησιμότητάς του για
τόξα. Συνέπεια της τεράστιας ζήτησης που είχε η ξυλεία του ήταν το ότι στα μέσα του 16ου
αιώνα είχε πια σχεδόν εκλείψει από την κεντρική Ευρώπη. Για καλή του τύχη, όμως, εκείνη
την εποχή εμφανίστηκε στα πεδία των μαχών το μουσκέτο, ένα ογκώδες πυροβόλο όπλο που
εκτιμήθηκε αμέσως ως φονικότερο του τόξου. Οι πληθυσμοί του ίταμου κατόρθωσαν έτσι
στους μετέπειτα αιώνες να ανακάμψουν θεαματικά, με συνέπεια να συναντάμε σήμερα πυκνά
δάση του στα ορεινά της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης, κατά κανόνα σε απότομες
πλαγιές βουνών με ασβεστούχα εδάφη.
Αυτή η διττή ιδιότητα του δέντρου (η δύναμη του ξύλου του και η τοξικότητά του) δημιουργούσε
μια ιδιαίτερη σχέση με τους ανθρώπους, κάτι ανάμεσα σε λατρεία και φόβο. Για τους αρχαίους
Έλληνες, ο ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, οι οποίες βασάνιζαν τους ασεβείς κάνοντας
χρήση του δηλητηρίου του. Η Άρτεμις, επίσης, χρησιμοποίησε βέλη δηλητηριασμένα με ίταμο
για να σκοτώσει τα παιδιά της Νιόβης, επειδή η τελευταία καυχιόταν βλάσφημα ότι είχε
περισσότερα παιδιά από τη Λητώ. Ένας τόπος λατρείας της Αρτέμιδος ήταν και το αρκαδικό
βουνό Αρτεμίσιο, όπου υπήρχε βωμός σ’ ένα μεγάλο δάσος από ίταμους. Σήμερα το βουνό
αυτό είναι ξερό και δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα τέτοια δέντρα.
Στη Μ. Βρετανία και τη Γαλλία (ειδικά στην περιοχή της Νορμανδίας) το συναντάμε σε
αυλόγυρους εκκλησιών. Σε πολλές χώρες του Βορρά εκτιμάται μέχρι σήμερα για τις
αποτροπαϊκές του ιδιότητες και φυτεύεται στα κοιμητήρια για να αποδιώχνει τα δαιμονικά όντα.
Στην Ισπανία, και ειδικότερα στην περιοχή Αστούρια, επίσης φυτεύεται σε νεκροταφεία, καθώς,
λόγω της μακροζωίας του, λειτουργούσε ως μέσο σύνδεσης με τους πεθαμένους προγόνους.
20
Στη φαρμακολογία, η πρώτη χρήση του φυτού εντοπίζεται το 1021 (καρδιακό φάρμακο). Στη
σύγχρονη εποχή, εκχύλισμα των φύλλων του φυτού χρησιμοποιείται στα αντικαρκινικά
φάρμακα.
Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης ανήκει στην ομάδα των σπάνιων και υπό εξαφάνιση ειδών.
Γι’ αυτό και οι δασικές περιοχές με ίταμους έχουν χαρακτηριστεί προστατευόμενες.
Σχέδιο του ζωγράφου George Cruikshank (1843)
Κερασφόρος Κυνηγός: Στην αγγλική λαογραφία, ο Herne ο Κυνηγός (πιθανώς από το

λατινικό cerne, δηλαδή «κέρατο») ή ο Κερασφόρος Κυνηγός είναι ένα φάντασμα που
σχετίζεται με το δάσος του Ουίνδσορ στην αγγλική κομητεία Μπέρκσαϊρ. Αν και ο Herne μπορεί
να ήταν πραγματικός φύλακας του δάσους, είναι πιθανώς μια τοπική εκδήλωση του μύθου του
Άγριου Κυνηγού που διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Η συνηθισμένη ιστορία που σχετίζεται με
τον Άγριο Κυνηγό περιλαμβάνει κάποιον που αγαπά υπερβολικά το κυνήγι, ο οποίος δίνει μια
βιαστική υπόσχεση ή συνεννοείται με έναν ξένο (τον διάβολο), και έτσι είναι καταδικασμένος
να κυνηγά για πάντα. Λέγεται ότι ο Herne κυνηγά τη νύχτα, ειδικά κατά τη διάρκεια καταιγίδων.
Έχει κέρατα που φύονται από το κεφάλι του, ιππεύει ένα άλογο, βασανίζει βοοειδή, ανατινάζει
δέντρα, κροταλίζει αλυσίδες και περιστασιακά εμφανίζεται στους θνητούς. Η παλαιότερη
αναφορά στον Herne προέρχεται από το έργο Ουίλιαμ Σαίξπηρ Οι εύθυμες κυράδες του
Ουίνδσορ. Πολλές βελανιδιές στο δάσος Ουίνδσορ ταυτιστήκαν με τον Herne, καθώς,
σύμφωνα με τον μύθο, μία βελανιδιά ήταν το αγαπημένο του στέκι για κυνήγι. Αυτή που
σήμερα θεωρείται ως η βελανιδιά του Herne, φυτεύτηκε το 1906.
21
ΚΑ ΠΑΙΙΤΖ: Υπάρχει μια παλιά ιστορία που λέει

πως ένας κυνηγός
που τον έλεγαν Έαρν, και που ήταν φύλακας
στου Ουίντσορ άλλοτε το δάσος, τριγυρίζει,
τα μεσάνυχτα, γύρω από το δρυ,
τον καιρό του χειμώνα,
με κάτι κλαδωτά πελώρια κέρατα
στο κεφάλι. Και κάνει να ξεραίνονται
όλα τα δέντρα, αμποδένει τα ζώα,
κάνει να βγάζουν οι αγελάδες αίμα
αντί για γάλα, και, με τρόπο απαίσιο
και φοβερό, κουρταλίζει όλην την ώρα
μιαν αλυσίδα. Έχετε ακούσει βέβαια
γι’ αυτό το φάντασμα όλοι· και θα ξέρετε
πως οι απλοϊκοί και μωρόπιστοι γέροντες
έχουν κληρονομήσει
κι έχουνε παραδώσει στη γενιά μας
αυτήν την ιστορία για αληθινή
ΠΑΙΙΤΖ: Ναι, τώρα ακόμη είναι πολλοί που
σκιάζονται
να ζυγώσουν τη νύχτα,
σ’ εκείνο εκεί το μαγεμένο δέντρο.
Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Οι εύθυμες κυράδες του

Ουίντσορ, Πράξη 4, Σκηνή 4,
μτφρ. Κ. Καρθαίος
22
Κερνούνος: Για τους Κέλτες, ο Κερνούνος (λατ. Cernunnos) είναι το θεοποιημένο πνεύμα των
αρσενικών ζώων με κέρατα, ιδιαίτερα των ελαφιών, καθώς και θεός της φύσης που έχει σχέση
με την αναπαραγωγή και τη γονιμότητα. Λατρευόταν ως «ο άρχοντας των άγριων
πραγμάτων». Ο Κερνούνος ήταν ο μεσολαβητής ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση, ικανός
να δαμάσει αρπακτικά και θηράματα, ώστε να μπορούν να ξαπλώσουν μαζί. Παραμένει μια
μυστηριώδης θεότητα, καθώς ο αρχικός του μύθος έχει χαθεί στην ιστορία.
Φορούσε κέρατα ελαφιού και μερικές φορές συνοδευόταν από ένα ελάφι και από ένα ιερό φίδι
με κέρατα κριού, που ήταν επίσης θεότητα από μόνη της. Απεικονίζεται να φοράει τορκ, το
ιερό στολίδι που φοριέται στον λαιμό των κελτικών θεών και ηρώων. Οι παλαιότερες γνωστές
απεικονίσεις του θεού βρέθηκαν στο Val Camonica, στη βόρεια Ιταλία, που ήταν υπό κελτική
κατοχή από περίπου το 400 π.Χ.
Λεπτομέρεια από την ασημένια χύτρα του Gundestrup (1891)

Εθνικό Μουσείο της Δανίας, Κοπεγχάγη
Σαν Κερασφόρος Θεός, ο Κερνούνος αποτελεί μία από πολλές παρόμοιες θεότητες αρχαίων
πολιτισμών. Γεννιέται στο χειμερινό ηλιοστάσιο, παντρεύεται τη θεά στη γιορτή του Μπελτέιν
και πεθαίνει στο θερινό ηλιοστάσιο. Εναλλάσσεται με τη θεά της σελήνης στην εξουσία της
ζωής και του θανάτου, διαιωνίζοντας τον κύκλο του θανάτου, της αναγέννησης και της
μετενσάρκωσης. Θεωρείται ότι ήταν ο βασιλιάς του Κάτω Κόσμου. O Κερασφόρος Κυνηγός
και ο Κερνούνος συνδέονται και πιθανώς ταυτίζονται. Ενδεχομένως συνδέονται και με τον
ελληνορωμαϊκό θεό Πάνα. Ο Κερνούνος λατρευόταν κυρίως στη Βρετανία, αν και υπάρχουν
ίχνη της λατρείας του στην Ιρλανδία. Η χριστιανική Εκκλησία τού αντιτάχθηκε σθεναρά λόγω
της ισχυρής παγανιστικής επιρροής του.
23
Πράσινος Άνθρωπος: Πρόκειται για ένα μοτίβο στην αρχιτεκτονική και την τέχνη το οποίο
αναπαριστά ένα πρόσωπο φτιαγμένο ή πλήρως περικυκλωμένο από φύλλωμα, το οποίο
συνήθως απλώνεται από το κέντρο του προσώπου. Τα κεφάλια αυτά χρησιμοποιούνται ως
διακοσμητικά αρχιτεκτονικά στολίδια – είναι μια μορφή mascaron (προσωπείο). Εμφανίστηκαν
για πρώτη φορά στην Αγγλία στις αρχές του 12ου αιώνα, προερχόμενα από τη Γαλλία, και
ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή στη γοτθική αρχιτεκτονική από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα.
Διακοσμούν τόσο κοσμικά όσο και εκκλησιαστικά κτίρια στη δυτική παράδοση.
Ο Πράσινος Άνθρωπος ερμηνεύεται κυρίως ως σύμβολο αναγέννησης της φύσης και συχνά
σχετίζεται με θεότητες της φυτικής βλάστησης. Σε εκκλησίες στην Αγγλία, η εικόνα
χρησιμοποιήθηκε για να απεικονίσει ένα δημοφιλές κήρυγμα που περιγράφει τη μυστικιστική
προέλευση του σταυρού του Ιησού.
Δύο όψεις του Πράσινου Ανθρώπου

από την εκκλησία Αγίου Λαυρεντίου στη Νυρεμβέργη της Γερμανίας
Η ιδέα ότι το μοτίβο του Πράσινου Ανθρώπου αντιπροσωπεύει μια παγανιστική μυθολογική
φιγούρα, όπως προτάθηκε από τη Lady Raglan το 1939, παρά τη δημοτικότητά του στο λαϊκό
κοινό, δεν υποστηρίζεται από στοιχεία.
24
Ουροβόρος όφις (οὐροβόρος < οὐρά + βορά, βόρος): Έτσι λέγεται το φίδι (ὄφις) τη στιγμή
που ελίσσεται γύρω από τον εαυτό του και δαγκώνει την ουρά του, αφαιρώντας το υπόλοιπο
του παλιού δέρματός του, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι τρώει την ουρά του. Η περίκλειστη
αναπαράστασή του είναι ένα αρχαίο σύμβολο της αιωνιότητας και της συνέχειας του κυκλικού
χρόνου, όπως και ένα από τα πλέον διαδεδομένα τεκτονικά ή ακόμα και γνωστικά σύμβολα,
ωστόσο υπήρχε πολύ πριν εμφανιστεί ο τεκτονισμός.
ΠΗΓΕΣ: https://dasarxeio.com/2021/11/20/104991/ (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
https://www.kynigesia.gr/perivallon/itamos-to-dentro-toy-thanatoy/ (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)
https://www.kathimerini.gr/k/k-magazine/562186891/itamos-i-allios-to-dentro-toy-
thanatoy/?fbclid=IwAR0ZdnIppy6YVLauC7XGgNvdYrul26FfwltaJ5Nw2FuwRWoT8l4p7cfpTKE (τελ.
πρόσβαση: 28/9/2023)
https://www.britannica.com/topic/Herne-the-Hunter (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
https://mythopedia.com/topics/herne-the-hunter (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
https://www.diadrastika.com/2015/04/oyrovoros-ofis-ermhneies.html (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
https://www.britannica.com/topic/Cernunnos (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
https://mythopedia.com/topics/cernunnos (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
https://www.historic-uk.com/CultureUK/The-Green-Man/ (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
https://www.newyorker.com/books/page-turner/the-remarkable-persistence-of-the-green-man
(τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)
25
Η καλή θλίψη: Η λογοτεχνία του πένθους για νέους ενήλικες και το

Τέρας έρχεται» (απόσπασμα)
της Giskin Day
Η «στροφή στο πένθος»

Οι ιατρικές ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν ένα βαθύ και διαρκές ενδιαφέρον για αφηγήσεις
ασθενειών από τους ίδιους τους ασθενείς, αλλά και για αυτές που προκύπτουν από τη
διερεύνηση των εμπειριών των φροντιστών και της οικογένειας. Ενώ η μελέτη των παθολογιών
είναι πλέον καλά αναπτυγμένη, οι ιστορίες με αφηγήσεις ασθενειών στη μυθοπλασία για νέους
είναι λιγότερο καλά μελετημένες. Το 1999 ο McEntyre διαπίστωσε ότι υπάρχει ένας σχετικά
μικρός αριθμός από βιβλία για νέους ενήλικες που ασχολούνται άμεσα με την ασθένεια και τον
θάνατο, με τα περισσότερα να βρίσκονται μόνο σε βιβλιοθήκες, χωρίς να γνωρίζουν κριτική
αναγνώριση και εμπορική επιτυχία. Όμως την τελευταία δεκαετία, και ιδιαίτερα κατά το
προηγούμενο έτος (εννοεί το 2011), έχουν εκδοθεί μια σειρά από μυθιστορήματα για αυτό το
κοινό, που γνώρισαν σημαντική λογοτεχνική αναγνώριση. Ένα από αυτά είναι το Τέρας έρχεται
του Πάτρικ Νες. Έχει κερδίσει πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το σημαντικό βραβείο
Carnegie για εξαιρετική γραφή για παιδιά, το Galaxy British Book Award for Children’s Book
of the Year και το Red House Children’s Book Award. Ενώ πολλά μυθιστορήματα που ανήκουν
στο είδος της λογοτεχνίας για νέους ενήλικες ασχολούνται με τον απόηχο της απώλειας του
ενός γονέα λόγω διαζυγίου ή θανάτου, Το τέρας έρχεται κάνει μια ασυνήθιστη επιλογή,
μιλώντας για τον επικείμενο θάνατο της μητέρας του πρωταγωνιστή. Οι αφηγηματικές
στρατηγικές που χρησιμοποιούνται στο μυθιστόρημα αναφέρονται στο πλέον οικείο σχήμα
των σταδίων του πένθους της Κιούμπλερ-Ρος. Ωστόσο το βιβλίο ανατρέπει έξυπνα γνωστές
αλληγορίες που προέρχονται από τα παραμύθια και από την παράδοση, εισάγοντας
ψυχολογική λεπτότητα σε μια ιστορία που θα μπορούσε αλλιώς να είναι συναισθηματική και
μάλλον δακρύβρεχτη. Εγώ θα υποστηρίξω ότι η επιτυχία του Νες με το Τέρας έρχεται αποτελεί
μέρος μιας «στροφής στο πένθος» στον πολιτισμό, όπου ο θάνατος δεν είναι πλέον θέμα
ταμπού και μας απασχολεί να διερευνήσουμε τους τρόπους με τον οποίο αντιμετωπίζουμε το
πένθος.
[…] Η καλογραμμένη μυθοπλασία για το πένθος δεν είναι συνήθως ούτε γραμμένη έτσι ούτε
διατίθεται στην αγορά ως «αυτοβοήθεια» για όσους βιώνουν θλίψη. Μόνο ένα μικρό ποσοστό
του αναγνωστικού κοινού θα είχε την ατυχία να βιώσει την απώλεια ενός γονέα, αλλά σχεδόν
όλοι θα φοβούνται ότι αυτό θα τους συμβεί. Αυτό που είναι το πρωτότυπο στο Τέρας έρχεται
είναι ότι τοποθετεί την απώλεια ενός γονέα μέσω του θανάτου ως επίκεντρο της πλοκής, παρά
ως μια δευτερεύουσα αφήγηση. Αυτό είναι ασυνήθιστο για ένα βιβλίο που απευθύνεται στο
νεότερο άκρο του εφηβικού φάσματος. Καθιστώντας ως κεντρικό δίλημμα την ένταση μεταξύ
του βασικού χαρακτήρα, του Κόνορ, που από τη μια θέλει να πεθάνει η μητέρα του –για να
τελειώσει όλο αυτό– και από την άλλη τρέμει ότι θα τη χάσει, ο Νες αντιμετωπίζει ευθέως τον
βασικό φόβο και ενίοτε τη φαντασίωση κάθε παιδιού: τον θάνατο ενός γονέα. Ο Spufford
υποστηρίζει ότι το ψυχικό όφελος στη φαντασίωση του πένθους είναι σημαντικό: «Η
κατάσταση της εγκατάλειψης φαίνεται να είναι απαραίτητη να τη φανταστεί κανείς, να τη βιώσει
μέσα από μια ιστορία. Να εστιάσει σε μια αυτολύπηση που όλοι θέλουν να αισθανθούν μερικές
φορές, και αυτό ίσως βοηθά ένα παιδί ή έναν έφηβο να αναλογιστεί αυτόν τον θεμελιώδη
διαχωρισμό».
Το «προκαταβολικό πένθος» είναι ένας αμφισβητούμενος τομέας της κοινωνιολογίας. Τα
ευρήματα είναι ασυνεπή σχετικά με το αν είναι δυνατόν να θρηνήσουμε εκ των προτέρων και
ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στο να θρηνείς για τις παρούσες απώλειες και στο να θρηνείς
26
για τις επικείμενες απώλειες. Στο Τέρας έρχεται η αντίληψη ότι το προκαταβολικό πένθος είναι
ανάλογο με το πραγματικό πένθος υπονοείται, εν μέρει μέσω της χρήσης των σταδίων του
πένθους της Κιούμπλερ-Ρος.
[…]
Τα στάδια του πένθους της Κιούμπλερ-Ρος
Όταν η απώλεια μέσω του θανάτου ενός γονέα προϊδεάζει την αφήγηση, ή εμφανίζεται στην
αρχή του βιβλίου, ο αναγνώστης δεν έχει ακόμα συνδεθεί επαρκώς με τον χαρακτήρα του
πρωταγωνιστή, του οποίου πεθαίνουν ο ένας ή και δύο γονείς του, ώστε να είναι ψυχικά
τραυματικό γι’ αυτόν. Ο Νες στο έργο του Το τέρας έρχεται, ωστόσο, δεν φοβάται να
εξερευνήσει αυτό το τραύμα. Ο Νες χρησιμοποιεί μια σειρά από αφηγηματικούς μηχανισμούς
για να μαλακώσουν το ψυχικό τραύμα και να τοποθετήσουν την ιστορία μέσα στις
παραμέτρους με τις οποίες οι νεαροί αναγνώστες μπορούν να βρουν ικανοποίηση στην
αφήγηση, ακόμα και ευχαρίστηση. Αυτοί περιλαμβάνουν το υπερφυσικό στοιχείο ενός σε
μεγάλο βαθμό καλοπροαίρετου τέρατος και την ενσωμάτωση των παραμυθιών, αν και το
«καλό τέλος» τους δεν επαληθεύεται ως καλός οιωνός, εξαιτίας του τέλους της μητέρας του
Κόνορ. Σημαντικό επίσης είναι ότι η αφήγηση ενσωματώνει τα πέντε στάδια του πένθους:
άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Αυτά λειτουργούν ως θεμέλιοι λίθοι
μέσα στην ιστορία, δημιουργώντας ένα αναγνωρίσιμο πολιτισμικά σχήμα και βοηθώντας να
παντρευτεί το φανταστικό και το ρεαλιστικό σκέλος της ιστορίας.
Τα στάδια της θλίψης διατυπώθηκαν για πρώτη φορά από την Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος στο
σημαντικό της έργο Πλησιάζοντας τον θάνατο, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1969. Η
Κιούμπλερ-Ρος ανησυχούσε για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε κοινωνίες στις οποίες «ο
θάνατος θεωρείται ταμπού, η συζήτηση γι’ αυτόν θεωρείται μακάβρια και τα παιδιά
αποκλείονται με την υπόθεση και το πρόσχημα ότι θα είναι “πολύ” γι’ αυτά». Το να αποκλείεται
κανείς από την έκθεση στον θάνατο σημαίνει ότι θα υποφέρει από ανεπίλυτο πένθος, το οποίο
27
το παιδί δεν διαθέτει τα μέσα για να αντιμετωπίσει. Τα πέντε στάδια του πένθους της
Κιούμπλερ-Ρος είναι γνωστά και βαθιά ενσωματωμένα στην κουλτούρα μας. Αρχικά
βασισμένο σε συνεντεύξεις για το πώς συμβιβάζονται με τον επικείμενο θάνατο οι ασθενείς
που βρίσκονταν σε τελικό στάδιο, το μοντέλο επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει και το πένθος,
και τώρα το επικαλούμαστε συχνά σε σχέση με κάθε είδος απώλειας.
Τα στάδια του πένθους της Κιούμπλερ-Ρος είναι αναγνωρίσιμα στο Τέρας έρχεται. Ο Νες
μπορεί να μην είχε σκοπό να παρουσιάσει σκόπιμα τα στάδια για να οικοδομήσει τη
συμφιλίωση του Κόνορ με τον επικείμενο θάνατο της μητέρας του, όμως τα στάδια είναι πλέον
άρρηκτα συνδεδεμένα με τις δυτικές αντιλήψεις σχετικά με το πένθος. Η Ρόζενμπεργκ
υποστηρίζει ότι: «Τα πέντε στάδια του πένθους είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένα στον
πολιτισμό μας, που ουσιαστικά έχουν γίνει αναπόδραστα». Στη συνέχεια αναπτύσσει μια πολύ
επικριτική θέση για τα στάδια του πένθους, υποστηρίζοντας πως υπάρχουν πολύ λίγες
αποδείξεις ότι στην πραγματικότητα αντικατοπτρίζουν τους τρόπους με τους οποίους οι
άνθρωποι πενθούν. Ωστόσο –ίσως εν μέρει επειδή υπάρχει μια σταδιακή διαδικασία που
υπονοείται στο μοντέλο της Κιούμπλερ-Ρος– αυτή συνάδει με το αφηγηματικό τόξο και έχει μια
ευρετική αξία που είναι ιδιαίτερα εμφανής στο Τέρας έρχεται.
Άρνηση
Η άρνηση, από την πλευρά του Κόνορ και της μητέρας του, είναι έκδηλη. Στις συνομιλίες με
τη γιαγιά του, ο Κόνορ δεν συζητάει καθόλου την ιδέα ενός «πιθανού μετά». «Οι θεραπείες την
κάνουν καλύτερα», λέει για την ασθένεια της μητέρας του. «Όταν τελειώσει όλο αυτό, εσύ θα
φύγεις και εμείς θα είμαστε μια χαρά». Και η μητέρα του Κόνορ είναι σε άρνηση. Λέει στον
Κόνορ ότι πρόκειται να γίνει καλά και τον καθησυχάζει. Του ζητάει να φροντίζει τον ίταμο στον
πίσω κήπο ενόσω η ίδια θα βρίσκεται στο νοσοκομείο: «Και ο Κόνορ κατάλαβε ότι με αυτόν
τον τρόπο τού έλεγε ότι σίγουρα θα επέστρεφε, κι έτσι απλώς συγκατένευσε και συνέχισαν και
οι δυο τους να κοιτάζουν πέρα το δέντρο». Η άρνηση φωτίζεται κι από το τέρας, όταν λέει στον
Κόνορ μετά την πρώτη ιστορία: «Μερικές φορές οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να πούνε ψέματα
στον εαυτό τους πιο πολύ απ’ ό,τι σε οποιονδήποτε άλλο». Ο ρόλος του τέρατος θα είναι να
καθοδηγήσει τον Κόνορ μέσα από τα διάφορα στάδια, ώστε να συμφιλιωθεί με την ασθένεια
της μητέρας του. Θα κάνει τον Κόνορ να ξεπεράσει την άρνησή του, αναγκάζοντάς τον «να πει
την αλήθεια». Θα βάλει επίσης σε λόγια αυτό που για τον Κόνορ είναι ανείπωτο και μερικές
φορές αδιανόητο.
Θυμός
Το στάδιο του θυμού αναπαρίσταται σε διάφορα σημεία της ιστορίας, κυρίως στο επεισόδιο
όπου ο Κόνορ, φαινομενικά εν αγνοία του, καταστρέφει το σαλόνι της γιαγιάς του, αλλά και
όταν χτυπάει τον Χάρι, στην προσπάθειά του να κατευνάσει την ενοχή του λόγω των
αντικρουόμενων συναισθημάτων του για την ασθένεια της μητέρας του. Ο θυμός, ως μέρος
της διαδικασίας του πένθους, αναφέρεται ρητά σε μια συνομιλία που έχουν ο Κόνορ και η
μητέρα του, όταν η τελευταία τού ομολογεί ότι η θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική: «Δεν
πειράζει να είσαι θυμωμένος, γλυκέ μου. Πραγματικά, δεν πειράζει. Κι εγώ είμαι πολύ
θυμωμένη, για να σου πω την αλήθεια. […] Να είσαι όσο θυμωμένος χρειάζεσαι να είσαι. Μην
αφήσεις κανέναν να σου πει κάτι διαφορετικό – ούτε τη γιαγιά σου ούτε τον μπαμπά σου,
κανέναν. Κι αν θες να σπάσεις μερικά πράγματα, τότε, μα τον Θεό, να τα σπάσεις – να τα
κάνεις χίλια κομμάτια». Ο Γκίλμορ υποστήριξε ότι το τέρας των ονείρων και των φαντασιώσεων
αντιπροσωπεύει ένα κράμα του «χαοτικού κινδύνου του Εκείνου και του τιμωρητικού
28
Υπερεγώ».1 Το τέρας αρχικά μπορεί να θεωρηθεί ως ενσάρκωση του Υπερεγώ του Κόνορ.
Είναι πατρικός και ενεργεί ως επικριτής του ψυχικού χειρισμού εκ μέρους του Κόνορ της
ασθένειας της μητέρας του. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των εκρήξεων θυμού, το Εκείνο του
Κόνορ τρέχει αχαλίνωτο. Το επεισόδιο στο καθιστικό της γιαγιάς του φανερώνει ότι το τέρας
είναι μια πτυχή του ψυχισμού του Κόνορ. Ωστόσο υπάρχουν προηγούμενες ενδείξεις ότι οι
ίδιες οι σκέψεις του Κόνορ δείχνουν τερατώδη χαρακτηριστικά: «Για μια στιγμή αισθάνθηκε
πως θα μπορούσε να πιάσει τον αέρα και να τον δέσει γύρω από τη Λίλι και να την κόψει στα
δύο…» Υπάρχουν και άλλες αναφορές στο βιβλίο ότι ο Κόνορ νιώθει σαν να τον λυγίζουν ή να
τον κόβουν δύο, ή σαν να τον ξεσκίζουν, «σαν να κοβόταν το σώμα του στη μέση»,
υποδηλώνοντας ότι το τέρας είναι ένα διαχωρίσιμο συστατικό του ίδιου του Κόνορ.
Διαπραγμάτευση
Η σχέση του Κόνορ με το τέρας βασίζεται σε μια συμφωνία: το τέρας θα πει στον Κόνορ τρεις
ιστορίες και, σε αντάλλαγμα, ο Κόνορ πρέπει να πει μια τέταρτη. Αλλά το τρίτο στάδιο του
πένθους της Κιούμπλερ-Ρος, η διαπραγμάτευση, εντοπίζεται καλύτερα στη δεύτερη ιστορία
που αφηγείται το τέρας, αυτήν για τον εφημέριο του οποίου οι κόρες είναι άρρωστες και
προσπαθεί να διαπραγματευτεί με τον σπετσέρη. Η Κιούμπλερ-Ρος πίστευε ότι, ψυχολογικά,
η διαπραγμάτευση μπορεί να συνδέεται με «σιωπηλή ενοχή» και έτσι συμβαίνει στην ιστορία.
«Θα έχεις από μένα ό,τι θες. Αρκεί να σώσεις τις κόρες μου», λέει ο εφημέριος στον σπετσέρη,
του οποίου την πρόσβαση στον ίταμο είχε προηγουμένως αρνηθεί. Ωστόσο ο εφημέριος
τιμωρείται για την αμφιταλάντευσή του, την προθυμία του να προδώσει όλα όσα πιστεύει όταν
οι καιροί είναι δύσκολοι και οι κόρες του πεθαίνουν. Ο σπετσέρης δεν θα διαπραγματευτεί. Η
ιστορία θα επιστρέψει πάλι στο ζήτημα των θεραπευτικών δυνατότητων του ίταμου, όταν
δίνεται στη μητέρα του Κόνορ, ως έσχατη λύση, ένα νέο φάρμακο που παρασκευάζεται από
ίταμο (υπονοείται το φάρμακο Taxol, ένα αντικαρκινικό φάρμακο που προέρχεται αρχικά από
τον φλοιό του ίταμου). Ο Κόνορ εκλογικεύει τον ερχομό του τέρατος και νομίζει ότι ήρθε ως
θεραπευτής: «Ήρθε περπατώντας σαν θεραπευτικό δέντρο, το ίδιο δέντρο από το οποίο
φτιάχνεται το φάρμακο για τη μητέρα του, για ποιο άλλο λόγο; Σε παρακαλώ, σκέφτηκε ο
Κόνορ […]. Σε παρακαλώ».
Η διαπραγματευτική διάσταση της αφήγησης διαφωτίζει την περίπλοκη σχέση της ιστορίας με
τον ρόλο της πίστης. Η McEntyre επισήμανε ότι «στα περισσότερα μυθιστορήματα που μιλούν
για την ασθένεια και τον θάνατο εγείρεται το ερώτημα του Θεού». Η Κιούμπλερ-Ρος
διαπίστωσε ότι οι περισσότερες διαπραγματεύσεις γίνονται με τον Θεό. Η θρησκευτική πίστη
αντιμετωπίζεται επιφανειακά στο Τέρας έρχεται, από την άποψη ότι εμφανίζεται στη δεύτερη
ιστορία του τέρατος, αλλά χρησιμοποιείται περισσότερο ως μεταφορά για την αυτοπεποίθηση,
παρά για τη θρησκευτική πίστη: «Η πίστη είναι η μισή θεραπεία. Η πίστη στην ανάρρωση, η
πίστη στο μέλλον που περιμένει». Τελικά, η πίστη δεν θεραπεύει τη μαμά του Κόνορ, αν και
πιστεύει ότι έχει κερδίσει λίγο χρόνο: «Και μάλλον είναι αυτό που με κράτησε να συνεχίζω τόσο
καιρό, Κόνορ».
1
Το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ (λατ. Id, Ego, Superego) είναι οι τρεις συνιστώσες του μοντέλου για
τη δομή του ανθρωπίνου ψυχικού οργάνου, στο πλαίσιο της δεύτερης τοπικής θεωρίας του Σίγκμουντ
Φρόυντ. Σύμφωνα με αυτό το δομικό μοντέλο, το Εκείνο αντιπροσωπεύει τα κίνητρα, τα ένστικτα και τις
βιολογικές ανάγκες του ατόμου και, κατά συνέπεια, είναι έμφυτο, το Εγώ αποτελεί το λογικό μέρος, που,
αν και δεν είναι έμφυτο, αναπτύσσεται και καλλιεργείται με την επίδραση της συσσωρευμένης εμπειρίας,
και τέλος το Υπερεγώ αντιπροσωπεύει όλες τις θετικές ηθικές και κοινωνικές αξίες του ατόμου,
αποτελώντας κατά κάποιον τρόπο την ηθική συνείδηση.
29
Κατάθλιψη
Το στάδιο της κατάθλιψης είναι διακριτικό στην ιστορία. Η Κιούμπλερ-Ρος διέκρινε δύο είδη
κατάθλιψης: την αντιδραστική κατάθλιψη, στην οποία οι πρακτικές απώλειες
πραγματοποιούνται, και την προπαρασκευαστική κατάθλιψη, στην οποία ο ασθενής με ανίατη
ασθένεια προετοιμάζεται για τον «τελικό αποχωρισμό» από αυτόν τον κόσμο. Αυτό το
τελευταίο στάδιο, λέει η Κιούμπλερ-Ρος, είναι συνήθως σιωπηλό, και υπάρχει ελάχιστη ή
καθόλου ανάγκη για λόγια εκ μέρους του ασθενούς. Για την οικογένεια όμως: «Όσο
περισσότερο αυτή η θλίψη μπορεί να εκφραστεί πριν από τον θάνατο, τόσο λιγότερο αφόρητη
γίνεται μετά». Ο εφιάλτης, που αποτελεί την κορύφωση του βιβλίου, σηματοδοτεί τον
προπαρασκευαστικό χωρισμό που προηγείται της απώλειας, σύμφωνα με το σχήμα της
Κιούμπλερ-Ρος. Στον εφιάλτη το τέρας τραβάει τη μαμά του Κόνορ σε μια άβυσσο, παρά την
προσπάθεια του Κόνορ να την κρατήσει. Η αφήγηση του εφιάλτη δανείζεται μεταφορές που
συνδέονται συχνά με την κατάθλιψη: κατάβαση, σκοτάδι και βάρος.
Αποδοχή
Το τελευταίο στάδιο στο σχήμα της Κιούμπλερ-Ρος για το πένθος είναι η αποδοχή. Στο Τέρας
έρχεται η αποδοχή έρχεται όταν ο Κόνορ μπορεί να «πει την αλήθεια», όπως τον προτρέπει
το τέρας να κάνει από την αρχή. Ενώ η αλήθεια στον εφιάλτη συνίσταται στο ότι ο Κόνορ
παραδέχεται ότι θέλει η μητέρα του να φύγει για να τελειώσει όλο αυτό, η αλήθεια που
εξομολογείται στο κρεβάτι της είναι ότι δεν θέλει να φύγει. Η αποδοχή επιβεβαιώνεται στην
τελευταία γραμμή του βιβλίου: «Ο Κόνορ συνέχισε να κρατάει σφιχτά τη μητέρα του. Και μόνο
έτσι μπόρεσε τελικά να την αφήσει». Η αποκάλυψη γι’ αυτόν έρχεται όταν συνειδητοποιεί ότι
αυτός θα επιβιώσει: «Αλλά επιπλέον γνώριζε πως θα το ξεπερνούσε. Θα ήταν φριχτό. Κάτι
παραπάνω κι από φριχτό, αλλά θα επιζούσε».
Ο ρόλος της αφηγηματικής και συναισθηματικής ειλικρίνειας

Η αφήγηση λειτουργεί με πολύπλοκους τρόπους στο Τέρας έρχεται, τόσο μέσα στην ιστορία
όσο και στο γενικότερο πλαίσιο της ιστορίας. Το κείμενο στο εξώφυλλο το παρουσιάζει ήδη ως
φόρο τιμής: «O Πάτρικ Νες δημιούργησε μια εξαιρετικά συγκινητική ιστορία αγάπης, απώλειας
και ελπίδας από την τελευταία ιδέα την Σοβόν Ντάουντ, της οποίας ο πρόωρος θάνατος από
καρκίνο την εμπόδισε να τη γράψει η ίδια». Το ενδιαφέρον του Τύπου σχετικά με το βιβλίο είχε
επίσης επικεντρωθεί στην εύστοχη επιλογή του Νες για να αναλάβει την ολοκλήρωση του
έργου της Ντάουντ, η οποία είχε παρουσιάσει την ιδέα του βιβλίου στον εκδότη της, αλλά στη
συνέχεια πέθανε, προτού προλάβει να την ολοκληρώσει.
Στο Τέρας έρχεται οι ιστορίες παίρνουν τις ιδιότητες των χαρακτήρων. Ο Κόνορ σκέφτεται τις
ιστορίες «με τρόμο», όταν η καθηγήτρια των αγγλικών ζητάει από την τάξη της μια έκθεση με
δικές τους ιστορίες. «Οι ιστορίες είναι άγρια πλάσματα», λέει το τέρας. «Όταν τις αφήσεις
ελεύθερες, ποιος ξέρει τι χάος μπορεί να προκαλέσουν;» Αυτό θα είναι προφητικό, καθώς ο
Κόνορ θα ασκήσει βία και θα προκαλέσει καταστροφή στις ιστορίες που λέει το τέρας
αργότερα. Οι ιστορίες του τέρατος υποδεικνύουν τα παράδοξα: τα πράγματα δεν είναι όπως
φαίνονται, τα αποτελέσματα είναι απρόβλεπτα και οι υποθέσεις αποδεικνύονται εσφαλμένες.
Ένα από τα παράδοξα είναι ότι οι ιστορίες, παρ’ όλη τη φαντασία τους, λένε την αλήθεια: «Οι
ιστορίες είναι σημαντικές – αν κουβαλούν μέσα τους την αλήθεια», λέει το τέρας.
Η αφήγηση τονίζει τη σημασία των ιστοριών καθ’ όλη τη διάρκεια, αλλά είναι η πράξη του
λόγου που έχει πρωταρχική σημασία: «Την έκθεση της ζωής σου δεν τη γράφεις με λέξεις»,
30
συνέχισε το τέρας. «Τη γράφεις με πράξεις». Και οι πράξεις εδώ αντιστοιχούν στο να πει την
αλήθεια. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με άλλες στιγμές της ιστορίας, στις οποίες οι χαρακτήρες
αντιστέκονται ενεργά στη λεκτικοποίηση. Οι λέξεις καρκίνος, θάνατος και αγάπη υπονοούνται
και δεν δηλώνονται ποτέ. Οι συζητήσεις για δύσκολα ζητήματα αναβάλλονται, οι τιμωρίες
εκκρεμούν, και, παρόλο που γίνεται λόγος για την ανάγκη για μια «κουβέντα», η κουβέντα η
ίδια δεν είναι ποτέ ξεκάθαρη. Η μητέρα του Κόνορ τον απαλλάσσει από την ανάγκη να μιλήσει:
«Ξέρω όλα όσα θες να μου πεις, χωρίς να πρέπει να μου τα πεις δυνατά». Η καθηγήτρια του
τον εξαιρεί από την εργασία της έκθεσης με τις ιστορίες από τη ζωή τους . Όμως το τέρας δεν
του το κάνει τόσο εύκολο: το μήνυμα είναι ότι πρέπει να πει την αλήθεια για να μπορέσει να
αρχίσει η θεραπεία. Το γεγονός ότι το τέρας «έρχεται» (“calls” στα αγγλικά) στον τίτλο έχει
διπλή σημασία: και ότι επισκέπτεται τον Κόνορ και ότι τον καλεί, όπως και εμάς –τους
αναγνώστες–, μέσα από τα λόγια του.
Η ιδέα ότι είναι επιτακτική ανάγκη να πούμε μια αληθινή ιστορία είναι ριζωμένη στις
αριστοτελικές αντιλήψεις για τη θεραπευτική αξία της κάθαρσης. Ο Kearney υποστηρίζει ότι η
κάθαρση μας εξαγνίζει από δύο βασικά αρνητικά συναισθήματα: τον φόβο και το έλεος
(οίκτος), καλώντας μας α) να πάμε πέρα από την παθολογία του οίκτου, στη συμπόνια, και β)
πέρα από την παθολογία του φόβου, στη γαλήνη. Αυτό λειτουργεί σε διπλό πλαίσιο αναφοράς:
ο Κόνορ πηγαίνει πέρα από τον φόβο, στη γαλήνη, αποδεχόμενος τον επικείμενο θάνατο της
μητέρας του, και ο αναγνώστης βιώνει την εξαγνιστική συμπόνια λόγω της ενσυναίσθησης
που αναπτύσσει για τον Κόνορ.
Υπάρχει μια παράδοση σκέψης που αναπτύχθηκε από τον Lévi-Strauss και η οποία
υποστηρίζει ότι οι μυθικές ιστορίες προσφέρουν στην κοινωνία μια δομική, ανιστορική,
αφηγηματική απάντηση στις υπαρξιακές της αγωνίες. Ο Νες χρησιμοποιεί τον μύθο με
παρόμοιο τρόπο στο Τέρας έρχεται. Με το να ενσωματώνει λαογραφικά, παραμυθιακά και
μυθικά στοιχεία, η αφήγηση γίνεται οικουμενική. «Ήρθα να σε θεραπεύσω», λέει το τέρας στον
Κόνορ, και το κάνει μέσω της δύναμης της αφηγηματικής κάθαρσης. Ο Kearney προτείνει ότι
η αφηγηματική κάθαρση περιλαμβάνει μια μοναδική εξισορρόπηση συμπόνιας και απάθειας,
ταύτισης και περισυλλογής, του επιμέρους συναισθήματος και της καθολικής κατανόησης: η
αφηγηματική αναπαράσταση, το «σαν» της μυθοπλασίας, επιτρέπει την αποστασιοποίηση,
χωρίς την οποία το τραύμα θα ήταν αξεπέραστο.
Οι Wilson και Short έχουν υποστηρίξει ότι ένα νέο μοτίβο στη λογοτεχνία για παιδιά, την οποία
αποκαλούν «μεταμοντέρνα μεταπλοκή», αρχίζει με την εγκατάλειψη του παιδιού και συνήθως
τελειώνει με το παιδί να οδηγεί τους μεγάλους σε ένα ελπιδοφόρο τέλος. Ο πολλαπλασιασμός
των ορφανών στην παιδική λογοτεχνία χρησιμεύει τόσο για να επιτρέψει μια αφήγηση
αναζήτησης απαλλαγμένη από τη γονική παρέμβαση, όσο και, όπως εντόπισε ο Kimball, για
να εξερευνήσει τον πόνο της απομόνωσης. Με πολλούς τρόπους, το Τέρας έρχεται θα
μπορούσαμε να πούμε ότι είναι χαρακτηριστικό της μεταμοντέρας μεταπλοκής, στην οποία οι
ενήλικες είναι αυτοί που απαιτούν από τα παιδιά να τους γαλουχήσουν και να τους οδηγήσουν
σε ένα ασφαλές μέρος. Για τον Κόνορ, όμως, ο χώρος ασφάλειας εξυπηρετεί τις δικές του
συναισθηματικές ανάγκες και όχι αναγκαστικά τις ανάγκες της μητέρας του. Από την οπτική
γωνία της μητέρας του Κόνορ, θα της ήταν πιο εύκολο αν ο Κόνορ έλεγε «Είναι εντάξει να
φύγεις», αντί «Δεν θέλω να φύγεις». Αλλά η ιστορία παραμένει πιστή στη συναισθηματική
αλήθεια του Κόνορ. Μέχρι τη στιγμή που κάθεται δίπλα στο νεκροκρέβατο της μητέρας του, η
αλήθεια του Κόνορ είναι μεταβλητή, σύμφωνη με μια μεταμοντέρνα αντίληψη για τη σχετική
φύση της αλήθειας. Αλλά τελικά η ιστορία επιστρέφει σε ένα μοντερνιστικό ιδεώδες: ο Κόνορ
μιλά για την «οριστική και απόλυτη αλήθεια». Το τέρας λέει στον Κόνορ: «Το μυαλό σου πέφτει
σε αντιφάσεις εκατό φορές τη μέρα. Ήθελες να φύγει η μαμά σου, αλλά ταυτόχρονα
επιθυμούσες απελπισμένα να τη σώσεις. […] Και το μυαλό σου σε τιμωρεί που πιστεύεις και
τα δύο».
31
Όπως η λογοτεχνία για παιδιά παραμένει πιστή στη σύγχρονη αφήγηση της ασφάλειας του
σπιτιού, έτσι και η λογοτεχνία για νεαρούς ενήλικες φαίνεται πλέον να κυριαρχείται από τη
μεταμοντέρνα αφήγηση στην οποία τα παιδιά αναλαμβάνουν το ρόλο των ενηλίκων. Το Τέρας
έρχεται βρίσκεται ανάμεσα στη μεταμοντέρνα δυσπιστία προς το ασφαλές καταφύγιο της
οικογένειας και του σύγχρονου ιδεώδους όπου η αλήθεια είναι μονολιθική και σωτήρια. Αυτή
η δυαδικότητα είναι αποτελεσματική στο να εξασφαλίσει τη συμπάθεια κυρίως του παιδικού
και εφηβικού κοινού στο οποίο απευθύνεται το βιβλίο.
[…]
Το πένθος ενός παιδιού που η μητέρα του αντιμετωπίζει καρκίνο τελικού σταδίου είναι μια από
τις πιο τραγικές καταστάσεις που μπορεί κανείς να φανταστεί. Ο Νες απάντησε στην πρόκληση
της υλοποίησης μιας πρωτότυπης ιδέας της Σοβόν Ντάουντ, δημιουργώντας μια ευφάνταστη,
ποιητική αφήγηση που εξισορροπεί τον ρεαλισμό της θλίψης με διαρκή στοιχεία μύθου και
φαντασίας. Οι τραχιές μονοχρωματικές εικονογραφήσεις του Τζιμ Κέι, για τις οποίες κέρδισε
το μετάλλιο Kate Greenaway, έδωσαν στο βιβλίο μια γοτθική αισθητική που συμπληρώνει
τέλεια τη συναισθηματική δίνη που προκαλείται από την αφήγηση του Νες. Όπως με κάθε
ανάλυση οποιουδήποτε μεμονωμένου λογοτεχνικού έργου, πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να
μην προεκτείνεται στον λαϊκό πολιτισμό γενικότερα. Είναι ξεκάθαρο όμως ότι το Τέρας έρχεται
προσφέρεται για μια τέτοια ερμηνεία, χρησιμοποιώντας τα στάδια του πένθους της Κιούμπλερ-
Ρος, και θα έλεγα ότι η ενθουσιώδης υποδοχή του βιβλίου είναι μια ένδειξη ότι αυτά τα στάδια
έχουν σαφή πολιτισμική απήχηση. Για την ειλικρινή του προσέγγιση στο πένθος και τη
φιλόδοξη ενασχόλησή του με τη σύνθετη ψυχολογία, το Τέρας έρχεται είναι πιθανό για να γίνει
αντιληπτό ως μια σημαντική στιγμή αποτύπωσης της πρόσληψης του πένθους από τη
σύγχρονη κοινωνία.
ΠΗΓΗ: Day Giskin, “Good grief: bereavement literature for young adults and A Monster Calls”, στο
Medical Humanities, Δεκέμβριος 2012, τχ. 38(2), σελ.115-119. DOI:10.1136/medhum-2012-010260
(τελ. πρόσβαση: 15/9/2023).
32
Η γοητεία των παραμυθιών: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση

(απόσπασμα)
του Μπρούνο Μπέτελχαϊμ
ΤΕΡΑΣ: Κι εγώ το ίδιο. (Μικρή παύση) Δεν

είσαι ακόμα έτοιμος για την τρίτη ιστορία. Αλλά
θα είσαι σύντομα. Και μετά απ’ αυτό θα μου
πεις τη δική σου ιστορία, Κόνορ Ο’ Μάλεϊ. Θα
μου πεις την αλήθεια. Και ξέρεις για ποιο
πράγμα μιλάω.
(Ο ΚΟΝΟΡ βρίσκεται απότομα μέσα στον

εφιάλτη του.)
ΚΟΝΟΡ: Όχι! Όχι! Όχι αυτό! Αυτό δεν είναι η

αλήθεια μου. Είναι απλώς ένας εφιάλτης.
(Ο εφιάλτης σταματά.)
ΤΕΡΑΣ: Όπως και να ’χει, αυτό είναι που θα

συμβεί μετά την τρίτη ιστορία.
ΚΟΝΟΡ: Τέλεια… Ακόμα μία ιστορία όταν
συμβαίνουν πιο σημαντικά πράγματα.
ΤΕΡΑΣ: Οι ιστορίες είναι σημαντικές – αν
κουβαλούν μέσα τους την αλήθεια.
Το παιδί και οι υπαρξιακές δυσκολίες

Για να μπορέσει το παιδί να κυριαρχήσει στα ψυχολογικά προβλήματα της ανάπτυξής του –να
ξεπεράσει τις ναρκισσιστικές απογοητεύσεις, τα οιδιπόδεια διλήμματα, τις αντιζηλίες με τα
αδέλφια, να γίνει ικανό να εγκαταλείψει τις εξαρτήσεις της παιδικής ηλικίας, να αποκτήσει το
αίσθημα του εαυτού, αυτοεκτίμηση, καθώς και μια αίσθηση ηθικής υποχρέωσης–, χρειάζεται
να κατανοήσει τι συμβαίνει με τον συνειδητό εαυτό του, ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει το
ασυνείδητό του. Μπορεί να πετύχει αυτή την κατανόηση και μαζί της την ικανότητα να
αντιμετωπίζει το ασυνείδητό του όχι με την ορθολογική κατανόηση της φύσης και του
περιεχομένου του, αλλά μέσα από την εξοικείωση με αυτό καθώς υφαίνει ονειροπολήσεις,
επαναφέροντας συνεχώς στο μυαλό του, επαναδιατάσσοντας και δημιουργώντας
φαντασιώσεις με τα κατάλληλα στοιχεία της ιστορίας, σε απάντηση των ασυνείδητων πιέσεων.
Έτσι, το παιδί προσαρμόζει το ασυνείδητο περιεχόμενο στις συνειδητές φαντασιώσεις, οι
οποίες στη συνέχεια του επιτρέπουν να αντιμετωπίζει αυτό το περιεχόμενο. Σε αυτό το
επίπεδο, τα παραμύθια έχουν απαράμιλλη αξία, γιατί προσφέρουν νέες διαστάσεις στη
33
φαντασία του παιδιού, τις οποίες θα ήταν στην πραγματικότητα αδύνατον να ανακαλύψει μόνο
του. Ακόμη πιο σημαντικό: η μορφή και η δομή των παραμυθιών υποβάλλουν στο παιδί εικόνες
με τις οποίες μπορεί να δομήσει τις ονειροπολήσεις του και με αυτές να προσανατολιστεί
καλύτερα στη ζωή του.
Στο παιδί ή στον ενήλικο το ασυνείδητο είναι ισχυρός παράγοντας που καθορίζει τη
συμπεριφορά. Όταν το ασυνείδητο απωθείται και υπάρχει άρνηση της συνειδητοποίησης του
περιεχομένου του, τότε, τελικά, η συνειδητή νόηση του ατόμου θα κατακλυστεί εν μέρει από
παράγωγα αυτών των ασυνείδητων στοιχείων, ή, αλλιώς, το άτομο θα υποχρεωθεί να
διατηρήσει έναν τόσο αυστηρό, καταναγκαστικό έλεγχό τους, που η προσωπικότητά του
μπορεί να ακρωτηριαστεί σοβαρά. Όμως όταν επιτρέπεται σε κάποιο βαθμό στο ασυνείδητο
υλικό να συνειδητοποιείται και να υποβάλλεται σε επεξεργασία μέσω της φαντασίας, η
δυνατότητά του να βλάψει –τους εαυτούς μας και τους άλλους– ελαττώνεται κατά πολύ, και
τότε μερικές από τις δυνάμεις του μπορούν να υπηρετήσουν θετικούς σκοπούς.
Ωστόσο η υπερισχύουσα άποψη μεταξύ των γονέων είναι ότι το παιδί πρέπει να
προφυλάσσεται από ό,τι το αναστατώνει περισσότερο: τα άμορφα, απροσδιόριστα άγχη του
και τις χαοτικές, οργισμένες και ακόμη βίαιες φαντασιώσεις του. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι
πρέπει να παρουσιάζουν στο παιδί μόνο τη συνειδητή πραγματικότητα ή ευχάριστες εικόνες
που εκπληρώνουν επιθυμίες, ότι πρέπει να του αποκαλύπτουν μονάχα τη φωτεινή πλευρά
των πραγμάτων. Όμως μια τέτοια μονόπλευρη παρουσίαση των πραγμάτων τροφοδοτεί
μονόπλευρα το μυαλό – η πραγματική ζωή δεν είναι πάντα φωτεινή.
Είναι διαδεδομένη η άρνηση να αφήσουν τα παιδιά να μάθουν πως η πηγή πολλών
πραγμάτων που πηγαίνουν στραβά στη ζωή βρίσκεται στην ίδια μας τη φύση – στη ροπή όλων
των ανθρώπων να δρουν επιθετικά, αντικοινωνικά, εγωιστικά, από οργή και άγχος. Αντίθετα,
θέλουμε να κάνουμε τα παιδιά μας να πιστέψουν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι έμφυτα καλοί.
Όμως τα παιδιά ξέρουν ότι τα ίδια δεν είναι πάντοτε καλά, και ότι συχνά, ακόμα και όταν είναι
καλά, θα προτιμούσαν να μην είναι. Αυτό αντιφάσκει με όσα λένε οι γονείς και επομένως κάνει
το παιδί να βλέπει τον εαυτό του σαν τέρας.
Η κυρίαρχη πολιτισμική τάση θέλει να ισχυρίζεται –ιδιαίτερα όταν αυτό αφορά τα παιδιά– ότι η
σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου δεν υπάρχει, και πρεσβεύει την πίστη στην αισιόδοξη
βελτιοδοξία. Θεωρεί ότι η ψυχανάλυση έχει ως στόχο να κάνει εύκολη τη ζωή, αλλά δεν ήταν
αυτή η πρόθεση του ιδρυτή της. Η ψυχανάλυση δημιουργήθηκε για να κάνει τον άνθρωπο
ικανό να αποδεχτεί την προβληματική φύση της ζωής χωρίς να ηττηθεί από αυτήν ή να τραπεί
σε φυγή από την πραγματικότητα. Η διδαχή του Φρόυντ είναι ότι μονάχα παλεύοντας
θαρραλέα εναντίον δυνάμεων που φαίνονται συντριπτικά υπέρτερες μπορεί ο άνθρωπος να
αντλήσει νόημα από την ύπαρξή του.
Τα παραμύθια κατορθώνουν να μεταδώσουν με ποικίλες μορφές στο παιδί αυτό ακριβώς το
μήνυμα: ότι ο αγώνας απέναντι στις σοβαρές δυσκολίες της ζωής είναι αναπόφευκτος, είναι
ουσιαστικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, όμως αν κανείς δεν λιγοψυχήσει και
αντιμετωπίσει απτόητος απρόσμενες και συχνά άδικες δοκιμασίες, τότε κυριαρχεί σε όλα τα
εμπόδια και στο τέλος αναδεικνύεται νικητής.
Οι σύγχρονες ιστορίες για μικρά παιδιά αποφεύγουν συνήθως τέτοια υπαρξιακά προβλήματα,
παρόλο που είναι ζητήματα ζωτικής σημασίας για όλους μας. Το παιδί χρειάζεται περισσότερο
από όλους υποδείξεις με συμβολική μορφή για το πώς μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα
ζητήματα και να οδηγηθεί με ασφάλεια στην ωριμότητα. Οι «ασφαλείς» ιστορίες δεν
αναφέρονται ούτε στον θάνατο ούτε στα γηρατειά, δηλαδή τα όρια της ύπαρξής μας, ούτε και
στην επιθυμία για αιώνια ζωή. Αντίθετα, το παραμύθι φέρνει το παιδί ευθέως αντιμέτωπο με
τις βασικές ανθρώπινες δυσκολίες.
34
[…]
Τα αμοραλιστικά παραμύθια δεν παρουσιάζουν καμία πόλωση ή παράθεση καλών και κακών
προσώπων, γι’ αυτό υπηρετούν έναν εντελώς διαφορετικό στόχο. Αυτές οι ιστορίες ή οι τυπικοί
χαρακτήρες, όπως Ο παπουτσωμένος γάτος, όπου ο ήρωας πετυχαίνει χάρη στην απάτη, ή Ο
Τζακ στο Ο Τζακ και η φασολιά, που κλέβει τον θησαυρό του γίγαντα, δεν οικοδομούν τον
χαρακτήρα προωθώντας επιλογές ανάμεσα στο καλό και στο κακό, αλλά δίνοντας στο παιδί
την ελπίδα ότι ακόμα και ο πιο ταπεινός μπορεί να πετύχει στη ζωή. Στο κάτω κάτω, σε τι
χρησιμεύει να διαλέξει κανείς να γίνει καλός, όταν νιώθει τόσο ασήμαντος, που φοβάται ότι δεν
θα καταφέρει τίποτα στη ζωή του; Το θέμα σε αυτές τις ιστορίες δεν είναι η ηθική, αλλά μάλλον
να διαβεβαιώσουν ότι μπορεί κανείς –ο οποιοσδήποτε– να πετύχει. Το να αντιμετωπίζει
κάποιος τη ζωή με την πεποίθηση ότι είναι δυνατόν να κυριαρχεί στις δυσκολίες ή με
ηττοπάθεια, είναι επίσης πολύ σημαντικό υπαρξιακό πρόβλημα.
Μεγάλο μέρος της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας αρνείται τις βαθιές εσωτερικές
συγκρούσεις που έχουν τις ρίζες τους στις πρωτόγονες ενορμήσεις μας και στα βίαια
συναισθήματά μας, και έτσι το παιδί δεν βοηθιέται στην αντιμετώπισή τους. Όμως το παιδί
νιώθει απελπισμένα αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης και συχνά βιώνει άγχη θανάτου. Τις
περισσότερες φορές είναι ανίκανο να εκφράσει αυτά τα αισθήματα με λέξεις, ενώ μπορεί να το
εκφράσει μόνο έμμεσα: φοβάται το σκοτάδι ή κάποιο ζώο, νιώθει άγχος για το σώμα του.
Επειδή οι γονείς νιώθουν δυσάρεστα όταν διαπιστώνουν τέτοια αισθήματα στο παιδί τους,
έχουν την τάση να τα παραβλέπουν ή να υποβαθμίζουν αυτούς τους ομολογημένους φόβους
λόγω του δικού τους άγχους, πιστεύοντας ότι θα καθησυχάσουν τους φόβους του παιδιού.
Αντίθετα, το παραμύθι παίρνει πολύ στα σοβαρά τα υπαρξιακά άγχη και διλήμματα και
απευθύνεται άμεσα σε αυτά: στην ανάγκη να μας αγαπούν και στον φόβο ότι οι άλλοι
πιστεύουν πως δεν αξίζουμε, στην αγάπη για τη ζωή και στον φόβο του θανάτου. Επιπλέον,
το παραμύθι προσφέρει λύσεις με τρόπους που αντιστοιχούν στο επίπεδο κατανόησης του
παιδιού. Για παράδειγμα, τα παραμύθια θέτουν το πρόβλημα της επιθυμίας για αιώνια ζωή,
τελειώνοντας μερικές φορές ως εξής: «Αν δεν πέθαναν, ζουν ακόμα». Ο άλλος τρόπος με τον
οποίο τελειώνουν τα παραμύθια –«Και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»– δεν ξεγελά ούτε
μία στιγμή το παιδί ότι η αιώνια ζωή είναι δυνατή. Υποδεικνύει, όμως, τον μόνο τρόπο να
ανακουφιστούμε απ’ τον πόνο που προκαλούν τα στενά όρια της ζωής μας σε αυτή τη γη:
δημιουργώντας έναν πραγματικά ικανοποιητικό δεσμό με κάποιον άλλο. Τα παραμύθια
διδάσκουν πως όταν κάποιος το πετύχει, τότε έχει φτάσει στο υψηλότερο σημείο
συναισθηματικής ασφάλειας στη ζωή και έχει δημιουργήσει τη διαρκέστερη σχέση που είναι
δυνατή για τον άνθρωπο. Αυτό –και μόνο αυτό– μπορεί να διαλύσει τον φόβο του θανάτου. Αν
βρει κανείς την αληθινή αγάπη όταν ενηλικιωθεί, λέει επίσης το παραμύθι, δεν χρειάζεται να
επιθυμεί την αιώνια ζωή. Αυτό υποδηλώνει ένα άλλο τέλος που βρίσκουμε στα παραμύθια:
«Και έζησαν ευτυχισμένοι για πολλά χρόνια».
Μια επιφανειακή αντίληψη για τα παραμύθια βλέπει στο τέλος αυτού του τύπου μια
εκπλήρωση επιθυμιών που δεν στηρίζεται στην πραγματικότητα, και έτσι της διαφεύγει
πλήρως το σημαντικό μήνυμα που μεταδίδουν τα παραμύθια στο παιδί. Αυτές οι ιστορίες τού
λένε ότι, δημιουργώντας μια αληθινή διαπροσωπική σχέση, ξεφεύγει από το άγχος του
αποχωρισμού που το κατατρύχει (και το οποίο αποτελεί το υπόβαθρο πολλών παραμυθιών,
αλλά λύνεται πάντοτε στο τέλος της ιστορίας). Επιπλέον, η ιστορία λέει ότι αυτό το τέλος δεν
είναι εφικτό, όπως το παιδί επιθυμεί και πιστεύει, αν μείνει αιωνίως προσκολλημένο στη
μητέρα του. Αν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από το άγχος του αποχωρισμού και από το άγχος
του θανάτου μένοντας γαντζωμένοι απεγνωσμένα στους γονείς μας, απλώς θα μας πετάξουν
έξω άσπλαχνα, όπως τον Χένσελ και την Γκρέτελ.
35
Μονάχα βγαίνοντας στον κόσμο μπορεί ο ήρωας του παραμυθιού (το παιδί) να βρει τον εαυτό
του και με αυτό τον τρόπο να βρει επίσης τον άλλο με τον οποίο θα μπορούσε να ζήσει
ευτυχισμένα για πάντα, δηλαδή χωρίς να ξαναβιώσει το άγχος του αποχωρισμού. Το παραμύθι
προσανατολίζεται προς το μέλλον και καθοδηγεί το παιδί –με όρους που μπορεί να κατανοήσει
συνειδητά και ασυνείδητα– να απελευθερωθεί από τις παιδικές επιθυμίες εξάρτησης και να
πετύχει μια πιο ικανοποιητική, ανεξάρτητη ζωή.
Τα σημερινά παιδιά δεν μεγαλώνουν πια στην ασφάλεια μιας διευρυμένης οικογένειας ή μιας
κοινότητας με στενούς δεσμούς μεταξύ των μελών της. Επομένως, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι
στην εποχή που δημιουργήθηκαν τα παραμύθια, είναι σημαντικό να δώσουμε στο σύγχρονο
παιδί εικόνες ηρώων οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να βγουν ολομόναχοι στον κόσμο, και
μολονότι αρχικά αγνοούν πού θα καταλήξουν, βρίσκουν ασφαλή μέρη, ακολουθώντας τον
σωστό δρόμο με βαθιά εσωτερική εμπιστοσύνη.
Ο ήρωας του παραμυθιού προχωράει για ένα διάστημα απομονωμένος, όπως συχνά νιώθει
απομονωμένο το σύγχρονο παιδί. Ο ήρωας βοηθιέται χάρη στην επαφή με πρωτόγονα
πράγματα –ένα δέντρο, ένα ζώο, τη φύση–, όπως ένα παιδί νιώθει πιο κοντά σε αυτά τα
πράγματα από ότι οι περισσότεροι ενήλικες. Η μοίρα των ηρώων πείθει το παιδί ότι μπορεί να
νιώθει αποδιωγμένο και εγκαταλειμμένο στον κόσμο, προχωρώντας ψηλαφητά στο σκοτάδι,
αλλά, όπως εκείνοι στην πορεία της ζωής, θα καθοδηγηθεί βήμα βήμα και θα βρει βοήθεια
όταν τη χρειαστεί. Σήμερα, περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν, το παιδί χρειάζεται την
καθησύχαση που προσφέρει η εικόνα του απομονωμένου ανθρώπου, ο οποίος εντούτοις είναι
ικανός να δημιουργήσει ικανοποιητικές και με νόημα σχέσεις με τον κόσμο γύρω του.
ΠΗΓΗ: Μπρούνο Μπέτελχαϊμ, Η γοητεία των παραμυθιών: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση, μτφρ. Ελένη
Αστερίου, Εκδόσεις Γλάρος, Αθήνα 1995, σελ. 16-22.
36
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Η εμπειρία της παράστασης συνεχίζεται στα θρανία

της Ελένης Μολέσκη
Σε αυτό το μέρος του εκπαιδευτικού οδηγού προτείνονται θεατρικές ασκήσεις που μπορούν
να πραγματοποιηθούν στο σχολείο μετά την παρακολούθηση της παράστασης. Στόχος είναι η
θεατρική εμπειρία να συνεχιστεί και την επόμενη μέρα, δίνοντας την ευκαιρία στους μαθητές
να επεξεργαστούν όσα είδαν και να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
Οι ασκήσεις θα πρέπει να γίνουν τόσο από τους μαθητές όσο και από τους
εκπαιδευτικούς/εμψυχωτές. Όποιος συμμετέχει στην ομάδα πρέπει να συμμετέχει και στις
ασκήσεις ισότιμα. Το κοινό μοίρασμα συναισθημάτων και απόψεων –πάντα μέσα σε ένα
οργανωμένο πλαίσιο– λειτουργεί ευεργετικά για την ομάδα. Ο εκπαιδευτικός/εμψυχωτής
μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ασκήσεις αυτές για να έρθει σε επαφή με τους μαθητές με έναν
άλλον τρόπο. Σε τελική ανάλυση, είναι απλά και ευχάριστα παιχνίδια που μας επιτρέπουν να
«τσαλακωθούμε».
Στις ασκήσεις που ακολουθούν δίνεται έμφαση στην τεχνική της αφήγηση ιστορίας, αλλά και
στον τρόπο με τον οποίο η δημιουργική ομάδα της παράστασης επέλεξε να παρουσιάσει τις
ιστορίες που το Τέρας αφηγείται στον Κόνορ. Θα ήταν μεγάλη μας χαρά αν το υλικό που θα
προκύψει από αυτές τις ασκήσεις –σύντομα βίντεο, σειρά φωτογραφιών, κείμενα κ.ά.–
επιστρέψει σε εμάς, έτσι ώστε να τροφοδοτήσει νέες δράσεις μας! Να συνεχίσουμε τη
συζήτηση και μετά την παράσταση!
Α. Δημιουργώντας την ομάδα

Πάντα οι πρώτες ασκήσεις κάθε συνάντησης είναι σημαντικό να λειτουργούν εκτονωτικά για
την ομάδα, ώστε να «ξυπνήσουν» τη δημιουργικότητα και την παιχνιδιάρικη διάθεσή της.
Έπειτα είναι χρήσιμο να ακολουθούνται από ασκήσεις που βοηθούν στη συγκέντρωση της
ομάδας.
1. Stop-Go-Clap-Face
Περπατάμε ελεύθερα στον χώρο με ζωντανό ρυθμό. Προσπαθούμε να καλύψουμε όλο τον
χώρο με τα σώματά μας. Ο καθοδηγητής φωνάζει Stop και η ομάδα πρέπει να σταματήσει
αμέσως. Κοιτάξτε, χωρίς να μετακινηθείτε από τις θέσεις σας, αν όντως έχετε καλύψει όλο τον
χώρο. Μήπως υπάρχει κάπου κάποια «τρύπα»; Η ομάδα θα ξεκινήσει με το Go του
καθοδηγητή. Δοκιμάστε πάλι και δείτε αν στα επόμενα Stop τα έχετε καταφέρει. Αφού η ομάδα
έχει καταφέρει να σταματάει και να ξεκινάει με τα Stop και Go, εισάγουμε τις οδηγίες Clap και
Face. Οι 4 οδηγίες είναι οι εξής:
37
Stop: Σταματάμε όλοι μαζί, όπου κι αν βρισκόμαστε.

Go: Ξεκινάμε όλοι μαζί.
Clap: Σταματάμε, χτυπάμε μία φορά τα χέρια μας και συνεχίζουμε.
Face: Σταματάμε, παίρνουμε όλοι μια πόζα και μια γελοία γκριμάτσα, σαν παράξενα
αγάλματα, και παγώνουμε. Ξεκινάμε να περπατάμε πάλι όλοι μαζί μόλις κινηθεί κάποιο
μέλος της ομάδας.
Συμβουλή: Δοκιμάστε να αλλάξετε καθοδηγητή μερικές φορές, ώστε να έχουν όλοι την εμπειρία
της καθοδήγησης.
Άλλο ακούω κι άλλο κάνω:

Σε επόμενο στάδιο: α) Το Stop σημαίνει Go και το Go σημαίνει Stop. Οι υπόλοιπες δύο οδηγίες
μένουν ως έχουν.
β) Έπειτα και οι άλλες δύο οδηγίες θα αλλάξουν μεταξύ τους. Έτσι το Clap σημαίνει Face και
το Face σημαίνει Clap.
2. Ο Μαέστρος
Ο Μαέστρος είναι ένα διασκεδαστικό παιχνίδι που αναπτύσσει τόσο την ικανότητα μιας
ομάδας να ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα, όσο και την κινητική της φαντασία.
Η ομάδα στέκεται απέναντι από τον Μαέστρο, έτσι ώστε να μπορεί να βλέπει το χέρι του. Ο
Μαέστρος καθοδηγεί την ομάδα χρησιμοποιώντας το χέρι του – όλη την παλάμη και τα
δάχτυλά του. Όλα τα μέλη της ομάδας μεταφράζουν τις κινήσεις του χεριού του Μαέστρου σε
κινητικές οδηγίες, όπως νομίζουν τα ίδια. Π.χ.: Ο Μαέστρος απλώνει όλα τα δάχτυλά του και
τεντώνει το χέρι του. → Η ομάδα μπορεί να προσπαθήσει να τεντωθεί όσο πιο πολύ μπορεί.
Ο Μαέστρος κλείνει τη γροθιά του. → Όλοι μαζεύουμε το σώμα μας σε μια μπάλα. Ο Μαέστρος
τρεμοπαίζει τα δάχτυλά του και χαμηλώνει το χέρι του. → Η ομάδα, τρέμοντας με ολόκληρο το
σώμα, χαμηλώνει στο πάτωμα. Ο Μαέστρος ανοίγει απότομα το χέρι του και το τεντώνει
απότομα πάνω. → Πηδάμε όλοι κτλ.
3. Άσκηση συνεργασίας – Το ταξίδι με τις καρέκλες

Η ομάδα χωρίζεται σε υποομάδες των 6 ατόμων περίπου. Κάθε υποομάδα παίρνει 7 καρέκλες
και τις βάζει σε μια κάθετη σειρά. Τα μέλη της υποομάδας στέκονται πάνω στις καρέκλες,
αφήνοντας την τελευταία καρέκλα στο πίσω μέρος άδεια. Ο στόχος είναι κάθε υποομάδα να
διανύσει μια μεγάλη διαδρομή και να φτάσει στο τέλος της διαδρομής χωρίς να πατήσει στο
έδαφος. Η άδεια καρέκλα θα πρέπει να μεταφερθεί χέρι χέρι και να έρθει μπροστά, κι έπειτα η
υποομάδα να προχωρήσει μπροστά, αλλάζοντας θέση στις καρέκλες. Ο στόχος είναι να γίνει
η άσκηση χωρίς καμία λεκτική επικοινωνία, σε απόλυτη σιωπή, και κάθε υποομάδα να φτάσει
πρώτη στο τέρμα. Αν γίνει θόρυβος από κάποια υποομάδα, τότε πάει πάλι στην αρχή της
διαδρομής!
38
4. Η μπάλα της φωτιάς

Η ομάδα στέκεται σε κύκλο. Πετάμε ο ένας στον άλλον μια φανταστική μπάλα φωτιάς,
κάνοντας ο καθένας ευφάνταστα ηχητικά εφέ. Η μπάλα πρέπει να αλλάζει γρήγορα χέρια,
αφού είναι από… φωτιά! Στόχος είναι η ομάδα να αναπτύξει τόσο την ικανότητά της να
φαντάζεται συλλογικά, όσο και την ηχοποιητική της ικανότητα.
Β. Εξερευνώντας το έργο
Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει πιο προχωρημένες ασκήσεις, που χρειάζονται τη συνεργασία
όλης της ομάδας και απαιτούν φαντασία και βασικές ικανότητες αυτοσχεδιασμού. Επιπλέον,
με αυτές τις ασκήσεις πλησιάζουμε περισσότερο τη θεματική του έργου και την αισθητική της
παράστασης που παρακολουθήσαμε.
1. To ηχοτοπίο του εφιάλτη

Ηχοτοπίο είναι η χρήση ήχων που συνδυάζονται για να δημιουργήσουν τη διάθεση και την
ατμόσφαιρα μιας σκηνής. Αν και μερικές φορές χρησιμοποιείται και μουσική, συχνά δεν
υπάρχει μελωδία. Αντίθετα, υπάρχει μια σειρά ήχων, ρεαλιστικών ή μη, που όταν συνδυαστούν
δημιουργούν μια ηχητική ταυτότητα ενός τοπίου ή μιας σκηνής.
Πριν προχωρήσετε στη σκηνή του έργου, μπορείτε να καθίσετε όλοι σε έναν κύκλο και,
κλείνοντας τα μάτια, να δημιουργήσετε μόνο με το σώμα και τη φωνή σας το ηχοτοπίο από
διαφορετικά μέρη (π.χ. ενός στοιχειωμένου σπιτιού, ενός δάσους το βράδυ, μιας πολύβουης
λεωφόρου, της αυλής του σχολείου όταν οι μαθητές είναι στη τάξη ή όταν βγαίνουν διάλειμμα
κ.ο.κ.)
Το ηχοτοπίο ενός στοιχειωμένου σπιτιού θα μπορούσε να περιέχει ήχους όπως: μια πόρτα που
τρίζει, ο αέρας που μπαίνει από το παράθυρο, τρίξιμο στα σκαλοπάτια, μια κουκουβάγια που
ουρλιάζει, μεταλλικά στολίδια που κουδουνίζουν από τον αέρα, απότομοι ήχοι που τρομάζουν,
απροσδιόριστοι ψίθυροι, ένα μακρινό γέλιο κ.ά.
Διαβάστε το ακόλουθο απόσπασμα, στο οποίο ο Κόνορ βασανίζεται από τον εφιάλτη που
βλέπει στον ύπνο του από τότε που έμαθε για την ασθένεια της μαμάς του, και όταν ξυπνάει
βλέπει το τέρας για πρώτη φορά. Δημιουργήστε μια λίστα με τους ήχους που θεωρείτε ότι
μπορούν να ακούγονται στη σκηνή.
(Ο εφιάλτης)
ΚΟΝΟΡ: Φύγε! (Ο ΚΟΝΟΡ ξυπνάει.) Φύγε! (Ο ΚΟΝΟΡ τσεκάρει την ώρα στο ξυπνητήρι του.
Είναι 12:07.)
ΘΙΑΣΟΣ: 12:07.
(Παύση)
ΤΕΡΑΣ: (Εκτός, ψιθυριστά) Κόνορ…
39
ΚΟΝΟΡ: Τι ήταν αυτό; (Μικρή παύση) Είμαι ξύπνιος. Είμαι στο δωμάτιό μου. Εκεί είναι το
παράθυρο. Είμαι ξύπνιος.
(Παύση)
ΤΕΡΑΣ: (Εκτός, πιο δυνατός ψίθυρος) Κόνορ…
ΚΟΝΟΡ: Είναι ο αέρας. Είναι ο αέρας που φυσάει τις κουρτίνες.
ΤΕΡΑΣ: (Εκτός, μέτριας έντασης φωνή) Κόνορ…
ΚΟΝΟΡ: Εντάξει, δεν είναι ο αέρας – είναι σίγουρα φωνή. (Μικρή παύση) Μην είσαι ηλίθιος…
Τα τέρατα είναι για τα παιδάκια, τα τέρατα είναι γι’ αυτούς που κατουράνε το κρεβάτι τους, τα
τέρατα είναι για–
(Ο ΚΟΝΟΡ αντιλαμβάνεται ότι κάτι πλησιάζει απέξω.)
ΤΕΡΑΣ: (Εκτός, πιο δυνατή φωνή) Κόνορ… (Ο ΚΟΝΟΡ πάει στο παράθυρο και κοιτάει έξω.
Το ΤΕΡΑΣ μπαίνει και ζωντανεύει αργά, τρίζοντας.) Κονορ Ο’ Μάλεϊ! Ήρθα να σε πάρω, Κόνορ
Ο Μάλεϊ.
ΚΟΝΟΡ: Έλα να με πάρεις λοιπόν.
ΤΕΡΑΣ: Τι είπες;!
ΚΟΝΟΡ: Είπα, έλα να με πάρεις λοιπόν. (Το ΤΕΡΑΣ βρυχάται.) Φώναξε όσο θέλεις – έχω δει
και χειρότερα. (Το ΤΕΡΑΣ πάει να βρυχηθεί πάλι, αλλά σταματάει.)
ΤΕΡΑΣ: Στ’ αλήθεια δεν φοβάσαι, ε;
ΚΟΝΟΡ: Όχι. Όχι εσένα, τέλος πάντων.
ΤΕΡΑΣ: Θα φοβηθείς. Πριν από το τέλος. (Το ΤΕΡΑΣ βρυχάται.)
ΚΟΝΟΡ: Τι θέλεις από μένα;
ΤΕΡΑΣ: Το θέμα δεν είναι τι θέλω εγώ από σένα, Κόνορ Ο’ Μάλεϊ. Είναι τι θέλεις εσύ από
μένα.
ΚΟΝΟΡ: Δεν θέλω τίποτα από σένα.
ΤΕΡΑΣ: Όχι ακόμα. Σύντομα όμως θα θέλεις.
ΚΟΝΟΡ: Τι είσαι;
ΤΕΡΑΣ: Δεν είμαι «τι»! Είμαι «ποιος»!
ΚΟΝΟΡ: Ποιος είσαι τότε;
ΤΕΡΑΣ: Ποιος είμαι; Ποιος είμαι; Είμαι το αρχαίο δέντρο ίταμος! Και έχω τόσα ονόματα, όσα
και τα χρόνια που έχει ο ίδιος ο χρόνος. (Μικρή παύση) Είμαι ο Κερασφόρος Κυνηγός. Είμαι
ο Κερνούνος. Είμαι ο αιώνιος Πράσινος Άνθρωπος. (Μικρή παύση) Είμαι η ραχοκοκαλιά των
βουνών! Είμαι τα δάκρυα που χύνουν τα ποτάμια. Είμαι ο λύκος που σκοτώνει το ελάφι, το
γεράκι που σκοτώνει το ποντίκι, η αράχνη που σκοτώνει τη μύγα. Και είμαι και το ελάφι, το
ποντίκι και η μύγα που θα φαγωθεί. Είμαι ο ουροβόρος όφις, το φίδι του κόσμου που
καταβροχθίζει την ουρά του! Είμαι καθετί άγριο και αδάμαστο. Είμαι αυτή εδώ η άγρια γη που
πατάς, και έχω έρθει να σε πάρω, Κόνορ Ο’ Μάλεϊ.
ΚΟΝΟΡ: Είσαι απλώς ένα δέντρο – με μούρα και κλαδιά.
40
ΤΕΡΑΣ: Δεν έρχομαι συχνά περπατώντας, μικρέ – μόνο για ζητήματα ζωής και θανάτου. Και
τότε απαιτώ να ακουστώ!
ΚΟΝΟΡ: Τι θέλεις από μένα;
ΤΕΡΑΣ: Επιτέλους φτάνουμε στο θέμα μας. Στον λόγο για τον οποίο ήρθα περπατώντας μέχρι
εδώ! Άκου τι θα γίνει, Κόνορ Ο’ Μάλεϊ. Θα σε επισκεφτώ κι άλλες νύχτες. Και θα σου διηγηθώ
τρεις ιστορίες – τρεις ιστορίες απ’ όταν περπάτησα ξανά.
ΚΟΝΟΡ: Ναι, καλά, γιατί αυτό κάνουν τα τέρατα: λένε ιστορίες.
ΤΕΡΑΣ: Οι ιστορίες είναι τα πιο άγρια πράγματα του κόσμου. Οι ιστορίες κυνηγούν και
δαγκώνουν και σκοτώνουν. Κι όταν εγώ θα έχω τελειώσει τις τρεις ιστορίες μου, εσύ θα μου
πεις μια τέταρτη. Και θα είναι η αλήθεια.
ΚΟΝΟΡ: Η αλήθεια;
ΤΕΡΑΣ: Η δική σου αλήθεια. Αυτήν που κρύβεις, Κόνορ Ο’ Μάλεϊ. Αυτό που φοβάσαι
περισσότερο απ’ όλα. (Ήχοι από τον εφιάλτη) Θα πεις την αλήθεια, γιατί γι’ αυτό με κάλεσες.
ΚΟΝΟΡ: Σε κάλεσα; Εγώ δεν σε κάλεσα!
ΤΕΡΑΣ: Εσύ θα μου πεις την τέταρτη ιστορία. Θα μου πεις την αλήθεια.
ΚΟΝΟΡ: Κι αν δεν το κάνω;
ΤΕΡΑΣ: Τότε θα σε φάω ζωντανό.
Αναθέστε τώρα σε δύο μέλη της ομάδας να διαβάσουν αργά τη σκηνή. Οι υπόλοιποι
κλείνουν τα μάτια τους και δημιουργούν μόνο με το σώμα και τη φωνή τους τους ήχους που
θεωρούν ότι ακούγονται στη σκηνή. Είναι σημαντικό αυτοί που διαβάζουν τη σκηνή να δίνουν
χρόνο για να γεννηθούν οι ήχοι, αλλά και να τους αφήνουν να τους επηρεάζουν.
2. Η πρώτη ιστορία σε εικόνες

Διαβάστε όλοι μαζί το πιο κάτω απόσπασμα από το έργο.
Η ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
(Ο ΘΙΑΣΟΣ μεταμορφώνει τον χώρο.)
ΤΕΡΑΣ: Πριν από πολλά χρόνια, προτού αυτή εδώ η πόλη αποκτήσει δρόμους και τρένα και
αυτοκίνητα, εδώ ήταν ένα πράσινο μέρος. (Ο ΘΙΑΣΟΣ παρουσιάζει ένα δάσος.) Τα δέντρα
σκέπαζαν τους λόφους, σκίαζαν κάθε ποταμάκι και προστάτευαν κάθε σπίτι, γιατί υπήρχαν
σπίτια εδώ ακόμα και τότε, φτιαγμένα από πέτρα και χώμα. Εδώ ήταν ένα βασίλειο. (Ένας
ΒΑΣΙΛΙΑΣ εμφανίζεται μέσα από το σύνολο.)
ΚΟΝΟΡ: Τι; Εδώ;
ΤΕΡΑΣ: Δεν το ήξερες;
ΚΟΝΟΡ: Πως είχε εδώ βασίλειο; Όχι. Ούτε McDonald’s δεν έχουμε εδώ.
41
ΤΕΡΑΣ: Όπως και να ’χει, ήταν ένα βασίλειο μικρό αλλά ευτυχισμένο. Γιατί ο βασιλιάς ήταν
ένας δίκαιος άνθρωπος που έχει αποκτήσει τη σοφία του μέσα από αντιξοότητες. Ο βασιλιάς
και οι γιοι του πολέμησαν με γίγαντες και δράκους, μαύρους λύκους με κόκκινα μάτια, στρατιές
ανδρών που τις οδηγούσαν σπουδαίοι μάγοι. (Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ κρατάει ένα μωρό.)
ΚΟΝΟΡ: Πολύ ανόητο παραμύθι.
(Ο ΘΙΑΣΟΣ κλυδωνίζεται απότομα προς τον ΚΟΝΟΡ.)
ΤΕΡΑΣ: Σιωπή! Άκουσε. (Μικρή παύση) Ο πόλεμος ρήμαξε την οικογένεια του βασιλιά,
ωσότου ο βασιλιάς δεν είχε κανέναν άλλο, παρά μόνο τον μικρότερο εγγόνο του. (Παύση) Και
τι κάνει ένας άντρας όταν κουβαλάει περισσότερη λύπη από αυτήν που μπορεί να αντέξει
μοναχός του;
(Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ εμφανίζεται μέσα από τον ΘΙΑΣΟ.)
Μια πριγκίπισσα από ένα μακρινό βασίλειο τον συμπόνεσε.
(Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ πλησιάζει τον ΒΑΣΙΛΙΑ, ύποπτα.)
Παντρεύτηκαν πολύ γρήγορα, παρόλο που κανείς δεν γνώριζε στ’ αλήθεια ποια ήταν αυτή η
παράξενη γυναίκα.
(Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ στέφεται και γίνεται η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ.)
Ο χρόνος περνούσε, μέχρι που ο πρίγκιπας έφτασε δύο μόνο χρόνια μακριά από τα δέκατα
όγδοα γενέθλιά του – οπόταν και θα του επέτρεπαν να κληρονομήσει τον θρόνο.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ εμφανίζεται μέσα από τον ΘΙΑΣΟ και αντικαθιστά το μωρό.)
Αυτές ήταν ευτυχισμένες μέρες για το βασίλειο. (Μικρή παύση) Αλλά άρχισαν να κυκλοφορούν
φήμες ότι η βασίλισσα είχε αποκτήσει τρομερές μαγικές δυνάμεις. Κι ενώ απέμενε ακόμα ένας
χρόνος μέχρις ότου ο πρίγκιπας γίνει δεκαοχτώ χρονών, ο βασιλιάς πέθανε.
(Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ πεθαίνει, του πέφτει το στέμμα του. Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ και ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ παλεύουν
πάνω από το στέμμα. Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ παίρνει το στέμμα και το βάζει στο κεφάλι της.)
Εν τω μεταξύ, ο πρίγκιπας ερωτεύτηκε.
(Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ εμφανίζεται.)
ΚΟΝΟΡ: Το ήξερα! Κάτι τέτοια παραμύθια πάντα έχουν και κάποιο χαζό πρίγκιπα που
ερωτεύεται. Κι εγώ που νόμιζα πως θα ’ταν κάτι καλό…
(Το ΤΕΡΑΣ σηκώνει τον ΚΟΝΟΡ στον αέρα.)
ΤΕΡΑΣ: Σιωπή! (Μικρή παύση) Όπως έλεγα, λοιπόν, ο πρίγκιπας είχε ερωτευτεί την ταπεινή
κόρη ενός αγρότη.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ πηγαίνει στην ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ.)
Η βασίλισσα, όμως, είχε άλλα σχέδια για τον πρίγκιπα – ήθελε ο πρίγκιπας να παντρευτεί
εκείνη.
(Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ πλησιάζει τον ΠΡΙΓΚΙΠΑ σαγηνευτικά.)
ΚΟΝΟΡ: Αυτό είναι αηδία. Ήταν η γιαγιά του.
ΤΕΡΑΣ: Η θετή γιαγιά του – δεν είχαν συγγένεια εξ αίματος.
42
ΚΟΝΟΡ: Αυτό είναι τελείως λάθος.

ΤΕΡΑΣ: Ο πρίγκιπας είπε ότι θα προτιμούσε να πεθάνει παρά να παντρευτεί τη βασίλισσα, κι
έτσι αποφάσισαν μαζί με την αγαπημένη του να τρέξουν μακριά από το βασίλειο.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ και η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ φεύγουν μαζί. Φτάνουν στη ρίζα ενός μεγάλου
ίταμου.)
Σταμάτησαν μόνο την αυγή στη σκιά ενός τεράστιου δέντρου.
ΚΟΝΟΡ: Εσύ ήσουν;
ΤΕΡΑΣ: Εγώ ήμουν.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ και η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ κάνουν έρωτα κάτω από το δέντρο και μετά
κοιμούνται.)
Κοιμήθηκαν όλη τη μέρα κάτω από τη σκιά των κλαδιών μου.
ΚΟΝΟΡ: Δεν κοιμήθηκαν και πάρα πολύ.
(Παύση)
ΤΕΡΑΣ: Μέχρι που έπεσε πάλι η νύχτα.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ξυπνάει.)
ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ: Σήκω, αγαπημένη μου, γιατί πλησιάζει η μέρα που επιτέλους θα γίνεις γυναίκα
μου κι εγώ άντρας σου.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ καταλαβαίνει ότι η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ είναι νεκρή.)
ΚΟΝΟΡ: Αίμα;!
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ βλέπει το αίμα πάνω στα χέρια του. Βλέπει ένα μαχαίρι και το παίρνει.)
ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ: Η βασίλισσα! Η βασίλισσα είναι υπεύθυνη για αυτή την προδοσία!
ΤΕΡΑΣ: Αν το μάθαιναν οι χωρικοί, θα έλεγαν ότι αυτός ήταν ο δολοφόνος και θα τον
καταδίκαζαν σε θάνατο για το έγκλημά του.
ΚΟΝΟΡ: Και η βασίλισσα θα μπορούσε να βασιλεύει ανενόχλητη. Ελπίζω αυτή η ιστορία να
τελειώνει με εσένα να της ξεριζώνεις το κεφάλι.
ΤΕΡΑΣ: Δεν υπήρχε κανένα μέρος όπου να μπορούσε ο πρίγκιπας να καταφύγει. Σήκωσε το
κεφάλι του προς το μεγάλο δέντρο και μίλησε.
ΚΟΝΟΡ: Τι είπε;
ΤΕΡΑΣ: Είπε αρκετά ώστε να με κάνει να περπατήσω.
(Μια ομάδα ΧΩΡΙΚΩΝ πλησιάζει.)
ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ: (Προς τους ΧΩΡΙΚΟΥΣ) Η βασίλισσα δολοφόνησε την αγαπημένη μου! Κάποιος
πρέπει να τη σταματήσει!
ΤΕΡΑΣ: Δεν χρειάστηκε και πολύς χρόνος στους χωρικούς ώστε να καταλάβουν την
ολοφάνερη αλήθεια. Και χρειάστηκε ακόμα λιγότερος όταν είδαν τον Πράσινο Άνθρωπο να
περπατάει πίσω από τον πρίγκιπα – ψηλός σαν τους λόφους και έτοιμος για εκδίκηση. Οι
χωρικοί όρμησαν μέσα στο κάστρο και έσυραν τη βασίλισσα στην πυρά, για να την κάψουν
ζωντανή.
43
ΚΟΝΟΡ: Ωραία. Της άξιζε. (Μικρή παύση) Θα μπορούσες άραγε να με βοηθήσεις και με τη
γιαγιά μου; Καλά, δεν εννοώ να την κάψεις ζωντανή ή κάτι τέτοιο, αλλά ίσως να μπορούσες
να–
ΤΕΡΑΣ: Η ιστορία δεν έχει τελειώσει ακόμα.
ΚΟΝΟΡ: Μα η βασίλισσα έχασε τον θρόνο της.
ΤΕΡΑΣ: Τον έχασε. Αλλά όχι από μένα.
ΚΟΝΟΡ: Αφού είπες ότι φρόντισες να μην την ξαναδεί κανείς ποτέ πια.
ΤΕΡΑΣ: Και αυτό έκανα. Όταν οι χωρικοί άναψαν τις φλόγες, μπήκα μέσα στην πυρά και την
έσωσα.
ΚΟΝΟΡ: Τι;
(Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ διασχίζει τον χώρο.)
ΤΕΡΑΣ: Την πήρα μακριά, εκεί όπου οι χωρικοί δεν θα μπορούσαν ποτέ να τη βρουν.
ΚΟΝΟΡ: Πώς μπόρεσες να σώσεις μια δολοφόνο; Είσαι στ’ αλήθεια τέρας.
ΤΕΡΑΣ: Δεν είπα ποτέ ότι εκείνη σκότωσε την κόρη του αγρότη. Είπα μόνο ότι ο πρίγκιπας
είπε ότι το έκανε.
ΚΟΝΟΡ: Και τότε ποιος τη σκότωσε;
(Η ιστορία γυρίζει προς τα πίσω, έτσι ώστε το ΤΕΡΑΣ να μπορέσει να δείξει τι έγινε στ’ αλήθεια.
Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ και η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ κοιμούνται στη ρίζα ενός δέντρου και πάλι.)
ΤΕΡΑΣ: Δες. Και γίνε μάρτυρας αυτών που έγιναν πραγματικά. (Μικρή παύση) Αφού
πλάγιασαν μαζί, ο πρίγκιπας έμεινε ξύπνιος.
(Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ κοιτάει την ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ που κοιμάται. Βγάζει ένα μαχαίρι και
μαχαιρώνει την ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ.)
ΚΟΝΟΡ: Όχι!
(Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ πεθαίνει.)
Μα είπες ότι ο πρίγκιπας ξαφνιάστηκε όταν δεν μπορούσε να την ξυπνήσει!
ΤΕΡΑΣ: Αυτό ήταν όλο ένα θέατρο, ο πρίγκιπας προσποιήθηκε την αντίδρασή του μήπως και
κάποιος τον παρακολουθούσε. Αλλά το έκανε και για τον εαυτό του – μερικές φορές οι
άνθρωποι έχουν ανάγκη να πούνε ψέματα στον εαυτό τους πιο πολύ απ’ ό,τι σε οποιονδήποτε
άλλο.
ΚΟΝΟΡ: Μα εσύ είπες ότι ζήτησε τη βοήθειά σου και ότι εσύ του την έδωσες.
ΤΕΡΑΣ: Εγώ είπα μόνο ότι μου είπε αρκετά ώστε να με κάνει να περπατήσω.
ΚΟΝΟΡ: Τι σου είπε;
ΤΕΡΑΣ: Μου είπε ότι το έκανε για το καλό του βασιλείου. Ότι η νέα βασίλισσα ήταν μάγισσα
και ότι ο ίδιος χρειαζόταν την οργή των χωρικών ώστε να τον βοηθήσουν να τη ρίξει από τον
θρόνο της. Ο θάνατος της κόρης του αγρότη θα εξυπηρετούσε σε αυτό. Όταν είπε ότι η
βασίλισσα δολοφόνησε την αγαπημένη του, εκείνος πίστευε, με τον τρόπο του, ότι αυτό ήταν
αλήθεια.
44
ΚΟΝΟΡ: Όλα αυτά είναι βλακείες! Οι άνθρωποι θα τον υποστήριζαν έτσι κι αλλιώς.
ΤΕΡΑΣ: Ο λόγος που ήρθα περπατώντας ήταν για τη βασίλισσα, όχι για τον πρίγκιπα.
ΚΟΝΟΡ: Τον έπιασαν ποτέ; Τον τιμώρησαν;
ΤΕΡΑΣ: Έγινε ένας πολύ αγαπητός βασιλιάς που βασίλευσε ευτυχισμένα μέχρι το τέλος της
μακράς ζωής του. (Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ φεύγει.)
ΚΟΝΟΡ: Δηλαδή ο καλός πρίγκιπας ήταν ένας δολοφόνος και η κακιά βασίλισσα δεν ήταν
μάγισσα τελικά. Πρέπει, υποτίθεται, να πάρω κάποιο μάθημα από όλα αυτά; Ότι πρέπει να
είμαι πιο ευγενικός με τη γιαγιά μου;
ΤΕΡΑΣ: Νομίζεις ότι έχω έρθει περπατώντας έξω από τον χρόνο και από την ίδια τη γη για να
σου διδάξω ένα μάθημα για την ευγένεια;
ΚΟΝΟΡ: Ναι, εντάξει.
ΤΕΡΑΣ: Η βασίλισσα θα μπορούσε να είναι μάγισσα. Και θα μπορούσε ίσως να σχεδιάζει και
κάποιο μεγάλο κακό, ποιος το ξέρει;
ΚΟΝΟΡ: Και γιατί την έσωσες τότε;
ΤΕΡΑΣ: Γιατί δεν ήταν δολοφόνος.
ΚΟΝΟΡ: Δεν καταλαβαίνω. Ποιος είναι ο καλός σε αυτή την ιστορία;
ΤΕΡΑΣ: Δεν υπάρχει πάντα κάποιος καλός σε μια ιστορία, κι ούτε υπάρχει πάντα κάποιος
κακός – οι περισσότεροι άνθρωποι είναι κάπου ανάμεσα.
ΚΟΝΟΡ: Αυτή ήταν μια απαίσια ιστορία.
ΤΕΡΑΣ: Είναι μια αληθινή ιστορία.
ΚΟΝΟΡ: Απάτη είναι.
ΤΕΡΑΣ: Πολλά πράγματα που είναι αληθινά μοιάζουν σαν να ’ναι απάτη. Τα βασίλεια έχουν
τους πρίγκιπες που τους αξίζουν, οι κόρες των αγροτών μερικές φορές πεθαίνουν και κάποιες
φορές οι μάγισσες αξίζουν να σωθούν. Αρκετά συχνά στην πραγματικότητα – ούτε που
φαντάζεσαι πόσο συχνά.
ΚΟΝΟΡ: Και πώς αυτό θα με σώσει από τη γιαγιά μου;
ΤΕΡΑΣ: Δεν είναι από εκείνη που χρειάζεται να σωθείς.
(Το ΤΕΡΑΣ εξαφανίζεται.)
Χωριστείτε σε δύο ομάδες και προσπαθήστε με 15 εικόνες-στιγμιότυπα να

δημιουργήσετε την ιστορία. Αν δεν συμμετέχετε στην ιστορία ως χαρακτήρες, τότε μπορείτε,
χρησιμοποιώντας το σώμα σας, να γίνετε ένα δέντρο, ένα όπλο, ένα έπιπλο, ένα ζώο ή ό,τι
άλλο είναι απαραίτητο για την ίδια την ιστορία. Μπορείτε στις εικόνες να προσθέσετε και ήχο.
Μοιράστε τους ρόλους και διαλέξτε τι είναι απαραίτητο να ειπωθεί από τους χαρακτήρες, για
να έχουμε μια ολοκληρωμένη ιστορία. Τέλος, αν έχετε φτιάξει τις εικόνες και τα ηχοτοπία,
δοκιμάστε να προσθέσετε τα λόγια της σκηνής.
Κατόπιν κάθε ομάδα παρουσιάζει τη δική της ιστορία με τις εικόνες. Άραγε μοιάζουν οι ιστορίες
που φτιάξατε; Ποιες διαφορές υπήρχαν στην προσέγγιση κάθε ομάδας;
45
Πιο κάτω είναι η σειρά των εικόνων που δημιουργήθηκαν για την παράσταση. Μπορείτε να τη
χρησιμοποιήσετε αν σας είναι βολική, αλλά είναι πολύ πιο δημιουργικό να βρει κάθε ομάδα τη
δική της ακολουθία και να προτείνει τη δική της αισθητική!
Εικόνες:
1. Ο βασιλιάς και γιοι του ζουν στο βασίλειό τους μέσα στο δάσος.
2. Ο βασιλιάς, οι γιοι του και οι υπήκοοί τους πολεμούν τους εχθρούς τους.
3. Οι γιοι του βασιλιά πεθαίνουν και ο βασιλιάς μένει να κρατάει στα χέρια το μοναδικό του
εγγόνι.
4. Ο βασιλιάς βρίσκει μια νέα γυναίκα, κάπως μυστήρια, και την παντρεύεται.
5. Ο βασιλιάς πεθαίνει και η γυναίκα του γίνεται βασίλισσα.
6. Ο πρίγκιπας ερωτεύεται την κόρη του αγρότη.
7. Η βασίλισσα θέλει να παντρευτεί η ίδια τον πρίγκιπα, για να μη χάσει τον θρόνο.
8. Το ζευγάρι φεύγει μακριά και κοιμούνται το βράδυ κάτω από έναν ίταμο.
9. Το πρωί ο πρίγκιπας προσεύχεται στο δέντρο για βοήθεια.
10. Ο πρίγκιπας κατηγορεί τη βασίλισσα για τη δολοφονία.
11. Οι χωρικοί και ο πρίγκιπας επιτίθενται στη βασίλισσα. Ο ίταμος τους ακολουθεί.
12. Ο ίταμος σώζει τη βασίλισσα.
13. Η εικόνα γυρνάει πίσω σε ανάποδη κίνηση, μέχρι τη σκηνή όπου το ζευγάρι ξαπλώνει
κάτω από τον ίταμο.
14. Βλέπουμε τον πρίγκιπα να σκοτώνει ο ίδιος την κόρη του αγρότη.
15. Ο πρίγκιπας είναι βασιλιάς.
3. Το τέρας-φόβος
Πολλές φορές οι άνθρωποι φοβούνται κάποια πράγματα, είτε αυτά είναι όντως τρομακτικά για
όλους είτε όχι. Μερικές φορές το να μπορούμε να φανταστούμε αυτό που φοβόμαστε ως
κάποιο είδος πλάσματος μπορεί να μας βοηθήσει να μειώσουμε τον φόβο μας. Το να δώσουμε
στον φόβο μας ένα όνομα ή να σχεδιάσουμε μια αστεία εικόνα γι’ αυτόν μπορεί επίσης να
βοηθήσει.
Σε ομάδες των τεσσάρων, συζητήστε ποια πράγματα συνηθίζουν να φοβούνται οι άνθρωποι.
Αυτό δεν χρειάζεται να είναι ο δικός σας φόβος. Π.χ. οι συνήθεις φόβοι περιλαμβάνουν το να
χαθείς μέσα σε πλήθη ανθρώπων, να χάσεις κάτι πολύτιμο, να φοβάσαι το σκοτάδι, τα έντομα
ή να πετάξεις με αεροπλάνο, να αποτύχεις σε κάποια δοκιμασία, να βλέπεις ότι πέφτεις στον
ύπνο σου ή ότι σε κυνηγούν. Επιλέξτε ένα από αυτά.
Τοποθετήστε στη μέση της αίθουσας οποιοδήποτε υλικό έχετε διαθέσιμο: χαρτόκουτα,
εφημερίδες, χαρτοταινίες, κομμάτια νάιλον και υφάσματος, σωλήνες, ξύλινα κοντάρια,
σκουπόξυλα, σκουπιδοσακούλες, φακούς με μπαταρίες κτλ. Μόλις η ομάδα σας αποφασίσει
ποιον φόβο θα προσωποποιήσει, πειραματιστείτε με τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε
46
να δείξετε αυτόν τον φόβο οπτικά, συνδυάζοντας αυτά τα υλικά και το σώμα σας. Σκεφτείτε:
Ποια υλικά, ποιο σχήμα, ποια επίπεδα είναι κατάλληλα, πώς θα είναι τα σώματα των
ανθρώπων και πώς θα αγγίζονται μεταξύ τους, πώς θα βλέπει το τέρας, πώς θα είναι τα νύχια
του ή τα κέρατά του κ.ο.κ. Υπάρχουν ένα σωρό τρόποι για να δείξετε τον φόβο-τέρας σας
στους ανθρώπους που παρακολουθούν.
Τώρα που έχετε δημιουργήσει ένα σχήμα για τον φόβο-τέρας, σκεφτείτε πώς κινείται. Εάν ο
φόβος σας είναι το σκοτάδι, πιστεύετε ότι η κίνηση μπορεί να είναι αρκετά αργή, επειδή το
σκοτάδι δυσκολεύει την ορατότητα; Αν τα πουλιά ή τα μικρά ζώα, ίσως οι χειρονομίες προς τα
πρόσωπα του κοινού να είναι μια αποτελεσματική κίνηση;
Για να κάνετε τον φόβο-τέρας σας ακόμα πιο πειστικό, πρέπει τώρα να δημιουργήσετε έναν
ήχο που κάνει το τέρας σας. Χρησιμοποιεί αληθινές λέξεις, κραυγές ή ασυναρτησίες; Μιλάει
χαμηλόφωνα ή δυνατά; Μπορεί οι μη λεκτικοί ήχοι που ακούγονται –ρουθούνισμα, γρύλισμα,
γάβγισμα κ.ά.– να είναι πιο αποτελεσματικοί;
Περπατήστε από τη μία πλευρά του δωματίου ως την άλλη, διατηρώντας το σχήμα του
τέρατος-φόβου σας καθώς το κάνετε. Κάντε μια περίεργη πασαρέλα τεράτων.
Τέλος: Τώρα πρέπει να φανταστείτε ότι δημιουργείτε ένα προϊόν ή ένα αντίδοτο στο τέρας σας.
Για παράδειγμα, ένα σπρέι που μπορείτε να χρησιμοποιείτε στο σκοτάδι και το οποίο σας
επιτρέπει να βλέπετε εάν δεν έχετε φως ή φακό. Για παράδειγμα, ένα σπρέι που μπορεί να το
χρησιμοποιήσετε στο σκοτάδι και σας επιτρέπει να βλέπετε εάν δεν έχετε φως ή φακό. Ή ένα
μαγικό όπλο που εξαφανίζει τους εχθρούς ή παγώνει τις αράχνες που σας τρομάζουν.
Δημιουργήστε στην ομάδα σας μια τηλεοπτική διαφήμιση για αυτό το προϊόν. Εναλλακτικά, τι
θα λέγατε, αντί για τη δημιουργία μιας διαφήμισης, να αυτοσχεδιάσετε μια σύντομη συνέντευξη
που εξηγεί στους ανθρώπους πώς να αντιμετωπίσουν τον φόβο τους; Μοιραστείτε τους
φόβους-τέρατα και τις διαφημίσεις που τους καταπολεμούν με την υπόλοιπη τάξη ή την ομάδα
σας.
4. Αν λέγαμε την αλήθεια…

Χωρίστε σε ομάδες των τεσσάρων. Διαβάστε την παρακάτω σκηνή.
Πιστεύετε ότι ο Κόνορ και ο μπαμπάς του λένε όσα θέλουν στ’ αλήθεια να πουν ο ένας
στον άλλον; Πόσες φορές άραγε οι άνθρωποι λένε την αλήθεια μεταξύ τους;
(Δευτέρα βράδυ, λίγο πριν τις 10:00 μ.μ. Έξω από το σπίτι της ΓΙΑΓΙΑΣ.)
(Ο ΚΟΝΟΡ και ο ΜΠΑΜΠΑΣ φτάνουν στην εξώπορτα της ΓΙΑΓΙΑΣ.)
ΜΠΑΜΠΑΣ: Η γιαγιά σου μάλλον δεν γύρισε ακόμα.
ΚΟΝΟΡ: Κάποιες φορές μένει μέχρι αργά στο νοσοκομείο. Οι νοσοκόμες την αφήνουν να
κοιμηθεί σε μια καρέκλα.
ΜΠΑΜΠΑΣ: Μπορεί να μη με συμπαθεί, Κον, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και κακός
άνθρωπος.
ΚΟΝΟΡ: Πόσο καιρό θα μείνεις;
ΜΠΑΜΠΑΣ: Μόνο λίγες μέρες, δυστυχώς.
47
ΚΟΝΟΡ: Μόνο τόσο;

ΜΠΑΜΠΑΣ: Δεν έχουν και πολλές διακοπές οι Αμερικάνοι.
ΚΟΝΟΡ: Εσύ δεν είσαι Αμερικάνος.
ΜΠΑΜΠΑΣ: Εκεί μένω τώρα.
(Μικρή παύση)
ΚΟΝΟΡ: Γιατί ήρθες τότε; Γιατί μπήκες στον κόπο;
ΜΠΑΜΠΑΣ: Θα ξαναέρθω όμως… Όταν θα χρειαστεί. Και θα έρθεις κι εσύ να μας επισκεφτείς
τα Χριστούγεννα, θα περάσουμε τέλεια.
ΚΟΝΟΡ: Στο στριμωγμένο σου σπίτι, όπου δεν υπάρχει χώρος για μένα.
ΜΠΑΜΠΑΣ: Κόνορ.
ΚΟΝΟΡ: Γιατί ήρθες;
ΜΠΑΜΠΑΣ: Ήρθα γιατί μου το ζήτησε η μαμά σου. (Παύση) Θέλεις να έρθω μέσα και να
περιμένω μαζί σου μέχρι να γυρίσει;
ΚΟΝΟΡ: Μια χαρά είμαι μόνος μου.
ΜΠΑΜΠΑΣ: Κόνορ…
(Ο ΚΟΝΟΡ μπαίνει μέσα στο σπίτι της ΓΙΑΓΙΑΣ.)
(Ο ΜΠΑΜΠΑΣ φεύγει.)
Αυτοσχεδιάστε τη σκηνή, με δύο από τα μέλη της ομάδας να αναλαμβάνουν τους

ρόλους και άλλα δύο να παίζουν τις εσωτερικές τους σκέψεις – αυτό που θα έλεγαν στ’ αλήθεια.
Παρουσιάστε τον αυτοσχεδιασμό σας στην ομάδα. Συμφωνείτε άραγε; Μήπως υπάρχουν
πολλές και διαφορετικές εκδοχές;
5. Οι δικές σας ιστορίες

Στην παράσταση είδαμε τον καθηγητή κύριο Μαρλ να ζητάει από τους μαθητές να γράψουν
μια έκθεση που να αφηγείται μια δική τους ιστορία. Κι ενώ στη ζωή όλων –και ειδικά του
Κόνορ– συμβαίνουν τόσο σημαντικά πράγματα, οι μαθητές αδυνατούν να το κάνουν. Τι
πιστεύετε ότι τους εμποδίζει; Δεν θεωρούν σημαντική τη ζωή τους; Αδυνατούν να εκτεθούν
μπροστά στους συμμαθητές τους και να μοιραστούν κάτι δικό τους; Τους φαίνεται απλώς
βαρετό;
Ας δοκιμάσει ο καθένας να βρει έναν τίτλο για τη δική του ιστορία σαν να ήταν πρωτοσέλιδο
σε εφημερίδα. Δώστε έναν υπερβολικό, μελοδραματικό ή αστείο τίτλο. Τραβήξτε το λιγάκι απ’
τα μαλλιά!
Π.χ.: «Μαθητής, καταβεβλημένος από τις πολλές ώρες φροντιστηρίου, κοιμήθηκε στο θρανίο
του για 20 ώρες. Επιστρατεύτηκε η φιλαρμονική του δήμου για να τον ξυπνήσει». «Νεαρή
έφηβη τραγούδησε μπροστά στο σχολείο της για πρώτη φορά, αφήνοντας άναυδους τους
πάντες». «Στεναχωρημένο κορίτσι 14 χρονών έκλαψε τόσο πολύ, που πλημμύρισε το δωμάτιό
48
της». «Δεκαπεντάχρονος χρειάστηκε χειρουργική επέμβαση για να αποχωριστεί το κινητό

του».
Χωρίς να αποκαλύψετε σε ποιον ανήκει ο τίτλος, ανταλλάξτε τυχαία τους τίτλους μεταξύ σας.
Γράψτε τώρα ένα σύντομο άρθρο που ταιριάζει με τον τίτλο που σας έτυχε. Γράψτε σαν να
γράφετε όντως σε μια εφημερίδα, σαν να έχετε καθήκον να μεταφέρετε την ιστορία
αντικειμενικά και με λεπτομέρειες. Μοιραστείτε τις ιστορίες σας με την ομάδα!
Δοκιμάστε τώρα να πάρετε πίσω τους δικούς σας τίτλους και να γράψετε την αληθινή ιστορία!
Προσοχή: Είναι σημαντικό να γράψετε πάλι σε τρίτο πρόσωπο, σαν να πρόκειται για την ιστορία
που έζησε κάποιος άλλος κι όχι εσείς.
Ήταν ευκολότερο τώρα να πείτε την ιστορία σας;
ΤΕΡΑΣ: Οι ιστορίες είναι τα πιο άγρια

πράγματα του κόσμου. Οι ιστορίες κυνηγούν
και δαγκώνουν και σκοτώνουν. Κι όταν εγώ θα
έχω τελειώσει τις τρεις ιστορίες μου, εσύ θα μου
πεις μια τέταρτη. Και θα είναι η αλήθεια.
ΚΟΝΟΡ: Η αλήθεια;
ΤΕΡΑΣ: Η δική σου αλήθεια. Αυτήν που
κρύβεις, Κόνορ Ο’ Μάλεϊ. Αυτό που φοβάσαι
περισσότερο απ’ όλα. (Ήχοι από τον εφιάλτη)
Θα πεις την αλήθεια γιατί γι’ αυτό με κάλεσες.
ΚΟΝΟΡ: Σε κάλεσα; Εγώ δεν σε κάλεσα!
ΤΕΡΑΣ: Εσύ θα μου πεις την τέταρτη ιστορία.
Θα μου πεις την αλήθεια.
ΚΟΝΟΡ: Κι αν δεν το κάνω;
ΤΕΡΑΣ: Τότε θα σε φάω ζωντανό.
49
Επιπρόσθετο υλικό
Aggleton Jen, “What is the Use of a Book Without Pictures? An Exploration of the
Impact of Illustrations on Reading Experience in A Monster Calls”, στο Children’s
Literature in Education, Σεπτέμβριος 2017, τχ. 48(3), σελ. 230-244
DOI:10.1007/s10583-016-9279-1 (τελ. πρόσβαση: 15/9/2023).
Demir Akgul, Sennur & Karamemis Nadide, “Rhizome Analysis in The Novel A
Monster Calls by Patrick Ness”, στο Journal of Human and Social Science Research,
Δεκέμβριος 2020, τχ, 9(5), σελ 3669-3684,
https://www.researchgate.net/publication/348010060_Rhizome_Analysis_in_The_No
vel_A_Monster_Calls_by_Patrick_Ness (τελ. πρόσβαση: 13/9/2023).
Farnia, F., & Pourgiv, F., “Empowerment in A Monster Calls by Patrick Ness”, στο
Linguistic and Literary Broad Research and Innovation, 2017, τχ. 6(2), σελ. 41-49.
https://lumenpublishing.com/journals/index.php/libri/article/view/1667 (τελ.
πρόσβαση: 15/9/2023).
Ghosha Nishan και Wilkinson Paul O., “Narrative Matters: A Monster Calls – A
portrayal of dissociation in childhood bereavement”, στο Children Adolescent Mental
Health, Φεβρουάριος 2019, τχ. 24(1), σελ. 84-85, DOI: 10.1111/camh.12286 (τελ.
πρόσβαση: 13/9/2023).
Hannon Adele, “A Visit from our Inner Demons Review of A Monster Calls”, στο
Fantastika Journal, Απρίλιος 2017, τχ. 1.(1), σελ. 211-215,
https://www.academia.edu/43314240/A_Monster_Calls_Review_A_Visit_from_our_In
ner_Demons (τελ. πρόσβαση: 14/9/2023).
Ulfa Aghnia Kamilia, “A Concept of Characteristics of Magical Realism in Patrick
Ness’ A Monster Calls: A Merger of Objective and Adolescent Psychological
Approach”, στο International Journal of English Literature and Social Sciences,
Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2021, τχ. 6(5), σελ. 89-94,
https://dx.doi.org/10.22161/ijels.65.14 (τελ. πρόσβαση: 14/9/2023).
Unpris Yastanti & Retno Ameliani, “Dreams Interpretation of The Main Character in A
Monster Calls Movie, Directed By J.A. Bayona”, στο Jurnal Ilmiah Universitas
Batanghari Jambi, Ιούλιος 2020, τχ. 20(2), σελ.710-713,
DOI:10.33087/jiubj.v20i2.1007 (τελ. πρόσβαση: 15/9/2023).
Yarova Aliona, “I Am the Eternal Green Man: Holistic Ecology in Reading Patrick
Ness’s A Monster Calls”, στο Children’s Literature in Education, 2020, τχ. 51, σελ.
466-479, https://doi.org/10.1007/s10583-019-09388-3 (τελ. πρόσβαση: 15/9/2023).
Ιστοσελίδες
https://www.awardsdaily.com/2016/12/22/interview-patrick-ness-adapted-monster-
calls/ (τελ. πρόσβαση: 12/9/2023)
https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-14308543 (τελ. πρόσβαση: 12/9/2023)
https://cdn.oldvictheatre.com/uploads/2018/07/A-MONSTER-CALLS-TEACHING-
RESOURCE-UPDATED-ARTWORK-.pdf (τελ. πρόσβαση: 13/9/2023)
50

Î ÎºÏ . Î Î Î Î Ï Ï Î Î¿ Ï Î Ï Î Ï Î Ï Ï Î Ï Î Î

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Î ÎºÏ . Î Î Î Î Ï Ï Î Î¿ Ï Î Ï Î Ï Î Ï Ï Î Ï Î Î

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Εκπαιδευτικός οδηγός για την παράσταση

Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Πάτρικ Νες,

Σκηνοθεσία: Ειρήνη Ανδρέου και Γιάννης Καραούλης

Διόρθωση κειμένων: Δημήτρης Πήχας

ΔΡΑΣΕΙΣ 2023-2024: «Νέ@ σε έρημο νησί»

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα……….………………………………………………………………1

Ο συγγραφέας για το έργο του………………………………………………………………………3

Αποσπάσματα από συνεντεύξεις του συγγραφέα………………………………………………...4

Σύνοψη του έργου…………………………………………………………………………………...11

Γνωρίστε τον θίασο………………………………………………………………………………….14

Η γοητεία των παραμυθιών: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση (απόσπασμα) | Του Μπρούνο

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

ΠΗΓΕΣ: https://literature.britishcouncil.org/writer/patrick-ness (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)

https://patrickness.com/about-me/ (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)

Από τις πρώτες πρόβες του θιάσου

Ο συγγραφέας για το έργο του

Στοχεύστε το φεγγάρι. Μπορεί να μην το πετύχετε,

Αποσπάσματα από συνεντεύξεις του συγγραφέα

Πώς βρήκες τη διαδικασία της διασκευή του βιβλίου σε σενάριο;

Ποια βιβλία θα πρότεινες σε κάποιον που του άρεσε το Τέρας έρχεται;

Αυτή είμαι εγώ! Αυτό σκεφτόμουν για μέρες…

ΠΗΓΗ: https://www.bbc.co.uk/sounds/play/b09v0xhw (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)

Σύνοψη του έργου

Οι ιστορίες είναι άγρια πλάσματα… Όταν τις

Από τις πρώτες πρόβες του θιάσου

Γνωρίστε τον θίασο

Οι ηθοποιοί της παράστασης μας συστήνονται απαντώντας σε δύο ερωτήσεις.

Ποια πρόταση του έργου ξεχωρίζεις και γιατί;

Νίκος/Κόνορ: «Η πίστη είναι η μισή θεραπεία».

Ιάσονας/Άντον: «Σε βλέπω».

Ποιο βιβλίο που διαβάσετε στην εφηβεία σας σας επηρέασε; Θα

Γιώργος/Πατέρας: Ως έφηβος, μαγεύτηκα από τον Ασπροδόντη του Τζακ Λόντον.

Από τις πρώτες πρόβες του θιάσου

ΤΕΡΑΣ: Ποιος είμαι; Ποιος είμαι; Είμαι το

Το τέρας έρχεται, Πάτρικ Νες

Σχέδιο του ζωγράφου George Cruikshank (1843)

Κερασφόρος Κυνηγός: Στην αγγλική λαογραφία, ο Herne ο Κυνηγός (πιθανώς από το

ΚΑ ΠΑΙΙΤΖ: Υπάρχει μια παλιά ιστορία που λέει

Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Οι εύθυμες κυράδες του

Λεπτομέρεια από την ασημένια χύτρα του Gundestrup (1891)

Δύο όψεις του Πράσινου Ανθρώπου

ΠΗΓΕΣ: https://dasarxeio.com/2021/11/20/104991/ (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)

https://www.kynigesia.gr/perivallon/itamos-to-dentro-toy-thanatoy/ (τελ. πρόσβαση: 28/9/2023)

https://www.britannica.com/topic/Herne-the-Hunter (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

https://mythopedia.com/topics/herne-the-hunter (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

https://www.diadrastika.com/2015/04/oyrovoros-ofis-ermhneies.html (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

https://www.britannica.com/topic/Cernunnos (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

https://mythopedia.com/topics/cernunnos (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

https://www.historic-uk.com/CultureUK/The-Green-Man/ (τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

(τελ. πρόσβαση: 20/9/2023)

Η καλή θλίψη: Η λογοτεχνία του πένθους για νέους ενήλικες και το

Η «στροφή στο πένθος»

Ο ρόλος της αφηγηματικής και συναισθηματικής ειλικρίνειας

Η γοητεία των παραμυθιών: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση

ΤΕΡΑΣ: Κι εγώ το ίδιο. (Μικρή παύση) Δεν

(Ο ΚΟΝΟΡ βρίσκεται απότομα μέσα στον

ΚΟΝΟΡ: Όχι! Όχι! Όχι αυτό! Αυτό δεν είναι η

ΤΕΡΑΣ: Όπως και να ’χει, αυτό είναι που θα

Το τέρας έρχεται, Πάτρικ Νες

Το παιδί και οι υπαρξιακές δυσκολίες

Από τις πρώτες πρόβες του θιάσου

Η εμπειρία της παράστασης συνεχίζεται στα θρανία

Α. Δημιουργώντας την ομάδα