3d1e1fbb-752e-49d8-be3a-036c9c994ac8

1
e Ùe
DeO
Ù e efnvoer Yee<ee SJeb Gmekeâer yeesefueÙeeB:
Glheefòe SJeb efJekeâeme
Yee<ee heefjJeej YeejleerŸe DeeŸe&Yee<eeSB
1. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer Yee<ee DeeÙe&Yee<eeDeeW ceW Meeefceue venerb nw?
(a) mebmke=âle (b) Øeeke=âle
(c) legkeâea (d) GheÙeg&òeâ ceW mes Skeâ mes DeefOekeâ ÿee¤eerve ceOŸeke‚eueerve DeeOegefveke‚
(e) GheÙeg&òeâ ceW mes keâesF& veneR
DeeŸe&Yee<eeSB DeeŸe&Yee<eeSB DeeŸe&Yee<eeSB
BPSC, mketâue šerÛej hejer#ee- 2023
heeefue
Gòej—(c)
Jewefoke‚ mebmke=‚le efmevOeer
efnvoer
‘mebmke=âle’ leLee ‘Øeeke=âle’ DeeÙe&Yee<ee heefjJeej keâer Yee<eeSB nQ, peyeefkeâ mebmke=‚le Ÿee ueewefke‚ke‚ ÿeeke=‚le uenBoe
‘legkeâea’ Gjeue-DeuleeF& heefjJeej keâer Yee<ee nw~
mebmke=‚le hebpeeyeer
DeheYe¸bMe iegpejeleer
2. efvecveefueefKele ceW mes ke‚ewve-meer Yee<ee DeeŸe&Yee<eeDeeW ceW Meeefceue ceje"er
DeJenöd" DemeefceŸee
venerb nw? DeesefÃ[Ÿee
(a) mebmke=‚le (b) ÿeeke=‚le
(c) legke‚ea (d) DeBés]peer 3. Dee@efmš^keâ heefjkeej keâer heÇcegKe Yee<ee nw--
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e veJecyej, 2020 (a) leefceue (b) cegC[e
GÚej - (c) (c) efleyyeleer (d) Keemeer
legke‚ea,cebieesue Deewj ceb¤eg-legbieme Yee<eeSB ëDeuleeF&í Yee<ee heefjJeej MPSI (SI) Exam,06 Sep 2016 (02:00 PM)
ke‚er Yee<eeSB nQ~ peyeefkeâ DeB«es]peer, mebmke=âle, Øeeke=âle YeejesheerÙe Yee<ee Gòej-(b)
heefjJeej keâer nQ~
efJeMJe ke‚s Yee<ee heefjJeej ‘cegC[e’ Dee@mšês-- SefMeÙeeF& Ùee Dee@efmš^keâ heefjkeej keâer heÇcegKe Yee<ee nw,
OÙeeleJÙe nw efkeâ ‘cegC[e’ PeejKeC[ jepÙe keâer Skeâ heÇcegKe pevepeeefle keâe
Yeer veece nw~ cegC[e Yee<eeSB yeesueves Jeeues yebieeue, efyenej, ceOÙeØeosMe,
YeejesheerŸe meeceer-neceer efhe‚vees-Geféke‚ ¤eerveer Decesefjke‚er Deesef[Mee, DeevOeÇ ØeosMe Deeefo ØeosMeeW ceW hewâues ngS nQ~
(DeeŸe&Yee<ee) Yee<eeS@B 4. `YeejesheerŸe heefjJeej ke‚er Yee<ee veneR nw?
ıefJeÃ[ Dee@efmö^ke‚ DeuleeF& ke‚eke‚sefMeŸeve
(a) kes‚efuöke‚ (b) Fšeefueke‚
YeejesheerŸe Yee<ee heefjJeej (DeeŸe&Yee<ee) (c) pece&efveke‚ (d) efmeŸeesŸeve
UGC efnvoer le=leerŸe ÿeMve-he$e petve, 2014
GÚej–(d)
meleced Jeie& kes‚vlegced Jeie& èfmeŸeesŸeve' YeejesheerŸe heefjJeej ke‚er veneR yeefuke‚ ceueŸe-heesefuevesefMeŸeeF&
efnvoer heefjJeej ke‚er Yee<ee nw, peyeefke‚ YeejesheerŸe heefjJeej ke‚es oes JeieeX–kes‚vlegced
mebmke=‚le meleced, ueweföve Deewj meleced ceW yeeBöe ieŸee nw~
DeBés]peer
DeJesmlee meleced, éerke‚ kes‚vlegced Jeie& ceW - éerke‚, Föeefueke‚, kes‚efuöke‚, pece&efvekeâ, leesKeejer
he‚ejmeer meo, ¯eW‚¤e
hegjeveer DeeŸeefjMe leLee 'uewefšve' Deeleer nQ~
efueLegDeeefveŸeve efMeleced, pece&ve
leesKeeefjŸeve ke‚vOe meleced Jeie& ceW - Yeejle-F&jeveer, Deeceeaveer, yeeuöes-muesJeesveer leLee Deuyeeveer
ëômeer mleesí, mhewefveMe Deeleer nw~b
he‚ejmeer Deeefo~ FleeueJeer kes‚vlees DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
z 'eféŸeme&ve' ves Yeejle-F&jeveer kes‚ leerve GheJeieeX ke‚e GuuesKe efke‚Ÿee
yeuiesefjŸeve meglees~
DeeŸeex kes‚ hetJe&Jeleea YeejleerŸe Yee<eeSB nw-- F&jeveer, ojo leLee YeejleerŸe DeeŸe&Yee<ee~ (YeejleerÙe DeeŸe&
Yee<eeDeeW ke‚e efJeke‚eme leerve ¤ejCeeW ceW ceevee pee meke‚lee nw-
ÿee¤eerve YeejleerŸe DeeŸe&Yee<eeSB- Jewefoke‚ mebmke=‚le Je ueewefke‚ke‚ mebmke=‚le~
ceOÙeke‚eueerve YeejleerŸe DeeŸe&Yee<eeSB- heeefue, ÿeeke=‚le, DeheYe¸bMe leLee
veseféöes Deeefmö^ke‚ efke‚jele ıefJeÃ[ DeJenšd"~
meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve (3) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

z DeeOegefveke‚ YeejleerŸe DeeŸe&Yee<eeSB- efnvoer, yeBieuee, hebpeeyeer, efmevOeer,nw~ Fme heefjJeej keâer Yee<eeDeeW kesâ efueS ‘heâeve yeÇs[kesâ’ ves ‘meew’ keâer
GefÃ[Ÿee (Deesef[Ùee), ceje"er leLee iegpejeleer~ mebKÙee keâes DeeOeej ™he ceW «enCe keâjkesâ ‘kesâvlegce’ Deewj ‘meleced’ Jeie&
z Föueer, ¯e‚ebme, mhesve ceW kes‚uöer peeefleŸeeB yemeer Leerb, Fmeer DeeOeej hej efveOee&efjle efkeâÙee nQ~ uewefšve ceW ‘meew’ keâer mebKÙee kesâ efueS ‘kesâvlegce’
Deewj mebmke=âle-F&jeveer ceW ›eâceMe: Meleced Deewj meleced keâe ØeÙeesie neslee nw~
Fveke‚er Yee<ee ke‚es 'kes‚efuöke‚' ke‚nles nQ~ Föeefueke‚ kes‚ Devleie&le ueweföve,
Decye«er, Deesmueer Deeefo Yee<eeDeeW ke‚es jKee ieŸee nw~ meeceer heefjJeej kesâ Devleie&le keâveeveerÙe efheâveMeerÙe, FyeÇeveer, Dejyeer,
z pece&efvekeâ Ÿee ödŸetöeBefveke‚ GheJeie& kes‚ Devleie&le pece&ve, [¤e, [sefveMe, Dejeceer, DeeceerjerÙe, DeyeermeerefveÙee SJeb ØeeÛeerve megcesefjÙeeF& Meeefceue nw
He‰uesefceMe, veeJexpeer, mJeeref[Me, Yee<eeSB meefcceefuele nQ~ leLee neceer MeeKee ceW ØeeÛeerve efceœeer, keâe@efhškeâ, meesceeueer, ieuuee,
5. efoS ieS efkekeâuheeW ceW mes õefkeÌ[ heefjkeej keâer Yee<ee keâewve-meer nw? veecee Deeefo Yee<eeSW Deeleer nQ~
(a) keâvveÌ[ (b) DemeefceÙee heehegF& heefjJeej kesâ Devleie&le vÙetefieveer keâer ceheâesj Yee<ee Deeleer nw~
(c) GefÌ[Ùee (d) yeBieuee 9. efvecve ceW keâewve-meer yeesueer G.heÇ. keâer venerb nw?
UPSI Exam, 15-efomecyej, 2017 (efÉleerÙe heeueer) (a) ceskeeleer (b) keâvveewpeer
Gòej-(a) (c) Yees p eheg j er (d) yeÇpe
UPSSSC Ùegkee keâuÙeeCe Skeb efkekeâeme oue DeefOekeâejer hejer#ee, 2018 (I)
‘keâvveÌ[’ õefkeÌ[ heefjkeej keâer Yee<ee nw~ Fmekesâ Deefleefjòeâ leefceue, lesuegiet Gòej-(a)
Skeb ceueÙeeuece Yeer õefkeÌ[ heefjkeej keâer Yee<eeSB nQ~ õefJeÌ[ Yee<eeDeeW
keâes henueer yeej otmejer Meleeyoer F&mee hetJe& ceW ‘leefceue-yeÇeÿeer’ efueefhe ‘ceskeeleer yeesueer’ Gòej heÇosMe keâer veneR, yeefukeâ nefjÙeeCee Skeb jepemLeeve
kesâ ™he ceW leefceuevee[g kesâ ceogjw Deewj efle®vesueJesueer efpeueeW ceW iegheâe keâer yeesueer nw~ keâvveewpeer, Yeespehegjer Skeb yeÇpe Gòej heÇoMs e keâer yeeseuf eÙeeB nQ~
keâer oerJeejeW hej Debefkeâle ieÙee Lee~ YeesueeveeLe eflekeejer kesâ Devegmeej
efyenejer, yebieeueer, Deesef[Ùee Deewj DemeefceÙee ‘ceeieOeer DeheYeÇbMe’ mes ØeeÛeerve YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee
efkekeâefmele Yee<eeSB nQ~ 10. efvecveefueefKele Yee<eeDeeW ke‚es Gvekes‚ efJekeâeme õe‚ce ceW JŸeJeefmLele ke‚erefpeS -
6. Skeâe#ejer Yee<ee-heefjkeej mes leelheÙe& nw- (A) ÿee¤eerve mebmke=‚le (B) Meewjmesveer
(a) jesefceefškeâ-nscesefškeâ heefjkeej
(C) ueewefke‚ke‚ mebmke=‚le (D) heefM¤eceer efnvoer
(b) Ûeerveer Yee<ee heefjkeej
(c) keâe@kesâefMeÙeve heefjkeej veer¤es efoS ieS efJeke‚uheeW ceW mes mener GÚej ¤egefveS -
(d) Dee@mšês-SefMeÙeeefškeâ heefjkeej (a) A, C, B, D (b) A, B, C, D
Gòej-(b) U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018 (c) B, C, A, D (d) C, D, A, B
Ûeerveer Skeb efleyyeleer Yee<ee heefjkeej keâes ‘Skeâe#ejer heefjkeej’ keâer Yee<ee GÚej - (a) UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e veJecyej, 2020
keâne peelee nw~ Ùen Gmekeâer Deeke=âefleiele efkeMes<eleeDeeW keâes heÇYeeefkele
keâjlee nw~ Fme heefjkeej keâer Yee<eeDeeW keâe cegKÙe #es$e Ûeerve, efleyyele Yee<eeDeeW ke‚e efJeke‚eme õe‚ce Fme ÿeke‚ej nwó
Skeb cÙeeBceej nw~ Yetševe Skeb Yeejle kesâ Gòej-hetke& #es$e ceW Yeer Fme ÿee¤eerve mebmke=‚le ueewefke‚ke‚ mebmke=‚le Meewjmesveer heefM¤eceer efnvoer
heefjkeej kesâ yeesueves keeues nQ~ Fme heefjkeej keâer cegKÙe Yee<ee Ûeerveer nw~ YeejleerŸe Yee<eeDeeW ke‚e efJeke‚eme õe‚ce
7. ‘keâvveÌ[’ keâe mecyevOe efkeâme Yee<ee heefjkeej mes nw?
(a) DeeÙe& Yee<ee heefjkeej (b) õefkeÌ[ Yee<ee heefjkeej ÿee¤eerve YeejleerŸe ceOŸe ke‚eueerve YeejleerŸe DeeOegefveke‚ YeejleerŸe
(c) oske Yee<ee heefjkeej (d) YeejesheerÙe Yee<ee heefjkeej DeeŸe&Yee<eeS@B DeeŸe&Yee<eeS@B DeeŸe&Yee<eeSB
UPSSSC Deceerve hejer#ee, 2016 1500 F&. het.- 500F&. het. 500 F&.het.1000 F&. 1000 F&. mes Deye leke‚
Gòej-(b)
‘keâvveÌ[’ keâe mecyevOe õefkeÌ[ Yee<ee heefjkeej mes nw~ ‘õefkeÌ[ Yee<ee ÿee¤eerve mebmke=‚le ueewefke‚ke‚ heeefue ÿeeke=‚le DeheYeb«Me
heefjkeej’ mes mecyeefvOele DevÙe Yee<eeSB nQ-leefceue, lesuegiet, ceueÙeeuece~ (Jewefoke‚ mebmke=‚le) mebmke=‚le
keâvveÌ[ Yee<ee keâvee&škeâ jepÙe keâer jepeYee<ee nw~ eqnvoer keâer GheYee<eeSB SJeb Gvekeâe efJekeâeme
8. efnvoer efkeâme heefjkeej keâer Yee<ee nw?
(a) meeceer neceer (b) YeejesheerÙe
(c) keâekesâmeer (d) heehegF& Meewjmesveer DeheYebÇMe mes ceeieOeer mes DeOe&ceeieOeer mes
T.G.T. hejer#ee, 2011
Gòej-(b) heefMÛeceer efnvoer efyenejer efnvoer hetJeea efnvoer
jepemLeeveer, DeesefÌ[Ùee, keâe efJekeâeme
efnvoer ‘YeejesheerÙe heefjkeej’ keâer Yee<ee nw~ YeejesheerÙe heefjJeej keâer heneÌ[er leLee yeBieuee, neslee nw~
cetue Yee<ee keâe meceÙe keâjerye 2700 Je<e& F&mee hetJe& ceevee peelee nw~ iegpejeleer Yee<ee DemeefceÙee keâe
‘YeejesheerÙe heefjJeej’ keâes ‘FC[es-pece&efvekeâ’, ‘DeeÙe&-heefjJeej’ leLee keâe efJekeâeme neslee nw~ efJekeâeme neslee nw~
‘Yeejle-efnòeer heefjJeej’ Yeer keâne peelee nw~ Deheves Yeewieesefuekeâ efJemleej
kesâ keâejCe ‘YeejesheerÙe heefjJeej’ veece DeefOekeâ meceerÛeerve heeÙee ieÙee z kegâÚ efJeÉeve heneÌ[er keâes ‘Keme’ DeheYeübMe mes Glhevve ceeveles nQ~

11. efvecveefueefKele ceW mes heÇeÛeerve YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee keâewve-meer nw? YeejleJe<e& keâer DeeefoYee<ee Jewefokeâ mebmke=âle nw, efpemeceW nceejs ‘Jeso’
(a) heÇeke=âle (b) heeefue efveyeæ efkeâS ieS nQ~ mecØeefle Fmekeâer efueefhe ‘osJeveeiejer’ nw~
(c) DeheYeÇbMe (d) kewefokeâ mebmke=âle Yeejle keâer Yee<eeSB
UPSI Exam, 14-efomecyej, 2017 (efÉleerÙe heeueer)
Gòej-(d) Jewefokeâ mebmke=âle ueewefkeâkeâ mebmke=âle heeefue Øeeke=âle DeheYeübMe
‘$e+ikeso’ ceW YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee keâe heÇeÛeervelece ¤he, ‘kewefokeâ
mebmke=âle’, heÇeHle neslee nw~ Fme Yee<ee keâes ,DeeÙe&Yee<ee, Ùee ,oske Yee<ee, DeeOegefvekeâ
Yeer keâne peelee nw~ YeejleerÙe
DeeÙe&Yee<eeSB
12. efnvoer Yee<ee kesâ efJekeâeme keâe mener ›eâce nw :
(a) heeefue, mebmke=âle, Øeeke=âle, DeheYeübMe ceOÙekeâeueerve YeejleerÙe DeeÙe& Yee<ee
(b) mebmke=âle, Øeeke=âle, heeefue, DeheYebÇMe 16. efJeke‚eme ke‚er ¬ef∞ mes ÿeeke=‚le ke‚er hetJe&ke‚eueerve DeJemLee ke‚e veece nw-
(c) DeheYeübMe, mebmke=âle, Øeeke=âle, heeefue (a) heeefue (b) mebmke=‚le
(d) GheÙeg&òeâ ceW mes Skeâ mes DeefOekeâ (c) efnvoer (d) DeJenÛ
(e) GheÙeg&òeâ ceW mes keâesF& veneR UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e petve, 2014
BPSC, mketâue šerÛej hejer#ee- 2023 GÚejó(a)
Gòej—(e)
efJekeâeme keâer Âef° mes Øeeke=âle keâer hetJe&keâeueerve DeJemLee keâe veece ‘heeefue’
efnvoer Yee<ee kesâ efJekeâeme keâe mener ›eâce nw- mebmke=âle- heeefue- Øeeke=âle- nw~ íheeefueí Yeejle ke‚er ÿeLece osMeYee<ee ceeveer peeleer nw~ fleeruebke‚e
DeheYeübMe- efnvoer~ mebmke=âle keâes ØeeÛeerve YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee keânles nQ~ kes‚ ueesie heeefue ke‚es ceeieOeer ke‚nles nQ, ke‰ŸeeWefke‚ Fme Yee<ee ke‚er me=ef∞
heeefue, Øeeke=âle leLee DeheYeübMe ceOÙekeâeueerve DeeÙe&Yee<ee leLee efnvoer keâes ceieOe ceW ngF& Leer~ FmeceW Jele&ceeve meceŸe ke‚er Deveske‚ yeesefueŸeeW kes‚ leÚJe
DeeOegefvekeâ YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee keânles nQ~ nwb leLee leodYeJe MeyoeW ke‚e ÿeŸeesie DeefOeke‚ ngDee nw~
13. Øeeke=âefle, mebmke=âle, DeheYeübMe, heeefue - Fve Yee<eeDeeW ceW ØeeÛeervelece
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
z YeieJeeve yegÊ ves 'heeefue Yee<ee' ceW Dehevee GheosMe efoŸee Lee~
Yee<ee keâewve-meer nw? z henueer meoer mes 500 F&. leke‚ GÚej Yeejle kes‚ efYevve-efYevve
(a) Øeeke=âle (b) heeefue YeeieeW ceW ÿeeke=‚le Yee<ee ke‚e ÿeŸeesie meyemes DeefOeke‚ neslee Lee~
(c) DeheYeübMe (d) mebmke=âle z ‘Dee¤eeŸe& nsce¤evı’ heeefue Yee<ee keâes mebmke=‚le mes efveke‚ueer Yee<ee ceeveles nQ~
V.D.O. hejer#ee, 2023 17. FveceW mes keâewve-meer Yee<ee mebmke=âle Yee<ee keâer DeheYeübMe nw?
Gòej—(d) (a) yeÇpeYee<ee (b) heeefue
(c) KeÌ[eryeesueer (d) Øeeke=âle
Øeeke=âle, heeefue, DeheYeübMe, leLee mebmke=âle ceW meyemes ØeeÛeervelece Yee<ee UP SI-2021
mebmke=âle nw~ Yeeef<ekeâ efJekeâeme keâer Øeef›eâÙee Fme Øekeâej jner- Jewefokeâ Gòej- (b)
mebmke=âle - ueewefkeâkeâ mebmke=âle - heeefue - Øeeke=âle - DeheYeübMe~
‘heeefue’ Yee<ee ceOÙekeâeueerve DeeÙe&Yee<ee keâer ØeLece Yeeef<ekeâ DeJemLee jner
14. keâewve-meer heÇeÛeerve Yee<ee veneR nw?
nw, pees mebmke=âle keâer ØeLece DeheYebÇMe Yee<ee jner nw~
(a) DeheYeÇbMe (b) hebpeeyeer
Yee<ee efJekeâeme
(c) heÇeke=âle (d) mebmke=âle
UPSSSC efkeOeeveYekeve j#ekeâ Skeb keve j#ekeâ hejer#ee, 2016 (I) ØeeÛeerve Jewefokeâ mebmke=âle
Gòej-(b) DeeÙe&Yee<ee ueewefkeâkeâ mebmke=âle (mebmke=âle)
‘hebpeeyeer’ heÇeÛeerve Yee<ee veneR nw, peyeefkeâ mebmke=âle, heeefue, heÇeke=âle,
DeheYeÇbMe heÇeÛeerve Yee<eeSB nQ~ ‘hebpeeyeer’ keâe efkekeâeme ‘hewMeeÛeer’ DeheYeÇbMe mes heeefue
ceOÙekeâeueerve
ngDee nw~ ‘ieg®cegKeer’ Fmekeâer efueefhe nw leLee ceePeer, [esiejer, oesDeeyeer, DeeÙe&Yee<ee Øeeke=âle
je"er, Meenhegjer, heesLeesJejer Deeefo Fmekeâer heÇcegKe yeesefueÙeeB nQ~ DeheYeübMe/DeJenšd"
15. YeejleJe<e& keâer DeeefoYee<ee nw-
DeeOegefvekeâ DeeÙe&Yee<eeSB (YeesueeveeLe efleJeejer)
(a) ueewefkeâkeâ mebmke=âle (b) Øeeke=âle
(c) Jewefokeâ mebmke=âle (d) DeheYeübMe efmevOeer hebpeeyeer efnvoer ceje"er
uenBoe
GòejeKeC[ P.G.T. (hejer#ee)-2020
Gòej-(c) GefÌ[Ùee DemeefceÙee eqmebnueer, efpehmeer iegpejeleer

18. ceOÙekeâeueerve YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee keâeue- DeeOegefvekeâ YeejleerÙe DeeÙe& Yee<ee
(a) 500 F&. hetke& mes 1000 F&. lekeâ 21. DeeOegefvekeâ, YeejleerÙe DeeÙe&Yee<eeDeeW kesâ GoÙe kesâ hetke& DeeÙe&Yee<ee keâe
(b) 1000 F&. mes 21 keeR lekeâ keâewve-mee ¤he efkeÅeceeve Lee?
(c) 1500 F&. hetke& mes 500 F&. hetke& lekeâ (a) mebmke=âle (b) heeefue
(c) heÇeke=âle (d) DeheYeÇbMe
(d) 500 F&. mes 1000 F&. lekeâ [eÙeš (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2014
UPSSSC efkeOeeveYekeve j#ekeâ Skeb keve j#ekeâ hejer#ee, 2016 (II) Gòej-(d)
Gòej-(a) DeeOegefvekeâ YeejleerÙe DeeÙe&Yee<eeDeeW kesâ GoÙe kesâ hetJe& DeeÙe&Yee<ee keâe
ceOÙekeâeueerve YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee keâeue 500 F&. het. mes 1000 F&. ‘DeheYeübMe’ ™he efJeÅeceeve Lee~ Jemlegle: ‘DeheYebMÇ e’ kesâ efJeefYevve ™heeW mes
lekeâ ceevee peelee nw~ Fme keâeue ceW keÇâceMe: heeefue, heÇeke=âle Skeb DeheYeÇbMe ner DeeOegevf ekeâ YeejleerÙe DeeÙe&Yee<eeDeeW keâe efJekeâeme ngDee nw~ DeeOegefvekeâ
Yee<eeDeeW keâe JÙekenej neslee jne nw~ DeeÙe& Yee<eeDeeW keâe JeieeakeâjCe meJe&ØeLece [e@.S.Sheâ.Deej. neve&ues ves
meved 1880 F&. ceW efkeâÙee~
19. heeefue Yee<ee kesâ meJe&ØeLece JewÙeekeâjCe keâewve nQ?
DeheYeübMe - DeeOegefvekeâ YeejleerÙe DeeÙe&Yee<eeSB/GheYee<eeSB
(a) helebpeefue (b) heeefCeveer
Meewjmesveer - heefMÛeceer efnvoer, jepemLeeveer, heneÌ[er, iegpejeleer~
(c) keâÛÛeeÙeve (d) nsceÛevõ ceeieOeer - efyenejer, yebieeueer, GefÌ[Ùee (DeesefÌ[Ùee), DemeefceÙee~
UP SI-2021 DeOe&ceeieOeer - hetJeea efnvoer~
Gòej- (c) ceneje°êr - ceje"er~
heeefue Yee<ee ceOÙekeâeueerve DeeÙe&Yee<ee keâer ØeLece DeJemLee jner nw~ Fme yeÇeÛe[ - efmevOeer~
Yee<ee kesâ ØeLece JewÙeekeâjCe ‘keâÛÛeeÙeve’ jns nQ~ škeäkeâ - hebpeeyeer~
heeefue Yee<ee kesâkeâÙe - uenBoe~
22. efvecveefueefKele yeesueer-JeieeX ke‚es Gvemes mecyeÊ yeesefueŸeeW kes‚ meeLe
yeew æ Oece& keâer JÙeekeâjCeeÛeeÙe& ‘keâÛÛeeÙeve’ megcesefuele ke‚erefpeS -
Yee<ee jner nw~ heeefue Yee<ee kesâ Devegmeej, FmeceW kegâue met¤eer-I (Jeie&) met¤eer-II (yeesueer)
kesâ «evLe 41 OJeefveÙeeB nQ~ (A)heefM¤eceer efnvoer (I)cesJeeleer
(B) hetJeea efnvoer (II) yegvosueer
Oecceheo efceefuevohevneW ceneJebMe (C) efyenejer efnvoer (III)yeIesueer
heeefue Yee<ee kesâ (D) jepemLeeveer (IV)ceiener
JÙeekeâjCeeÛeeÙe& (a) A-I, B-II, C-III, D-IV
(b) A-II, B-III, C-IV, D-I
keâÛÛeeÙeve ceesiieueeÙeve (c) A-III, B-IV, C-I, D-II
(d) A-IV, B-I, C-II, D-III
20. FveceW mes efkeâme efJeÉeve ves DeheYeübMe kesâ efueS ’hegjeveer efnvoer’ UGC efnvoer ef…leerŸeÿeMve-he$e veJecyej, 2020
Meyo keâe ØeÙeesie efkeâÙee? GÚej - (b)
(a) jecekegâceej Jecee& (b) Oeerjsvõ Jecee&
(c) npeejer Øemeeo efÉJesoer (d) ÛevõOej Mecee& ’ieguesjer’ oer ieF& yeesefueŸeeW ke‚e megcesueve Fme ÿeke‚ej osKee pee meke‚lee nwó
U.P. SI-2021
Gòej-(d)
ÛevõOej Mecee& ’ieguesjer’ ves DeheYeübMe kesâ efueS ’hegjeveer efnvoer’ Meyo
keâe ØeÙeesie efkeâÙee nw~ DeheYeübMe ceOÙekeâeueerve YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee
Deewj DeeOegefvekeâ YeejleerÙe DeeÙe&Yee<ee kesâ yeerÛe keâer keâÌ[er nw~ Fmes
‘meefvOekeâeueerve’ Yee<ee Yeer keânles nQ~
DevÙe cenòJehetCe& leLÙe
[e@. jecekegâceej Jecee& ves ‘DeheYeübMe’ kesâ ØeLece keâefJe ‘mJeÙebYet’ keâes ner
efnvoer keâe ØeLece keâefJe ceevee nw~
mJeÙebYet keâes DeheYeübMe Yee<ee keâe ‘Jeeuceerefkeâ’ leLee ‘JÙeeme’ keâne peelee nw~

DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe (b) mebmke=âle, heÇeke=âle, DeheYeÇbMe, heeefue, Meewjmesveer, heefMÛeceer efnvoer,
z
KeÌ[er yeesueer~
(c) mebmke=âle, heeefue, heÇeke=âle, DeheYeÇbMe, KeÌ[er yeesueer, Meewjmesveer, heefMÛeceer
heefM¤eceer efnvoer, jepemLeeveer, iegpejeleer leLee heneÃ[er efnvoer ke‚e
efJeke‚eme Meewjmesveer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~
z
efnvoer~
(d) heeefue, heÇeke=âle, DeheYeÇbMe, mebmke=âle, Meewjmesveer, heefMÛeceer efnvoer,
hetJeea efnvoer ke‚e efJeke‚eme DeOe&-ceeieOeer DeheYe¸bMe mes leLee efyenejer
KeÌ[er yeesueer~
efnvoer ke‚e efJeke‚eme ceeieOeer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~
23. DeeOegefveke‚ DeeŸe& Yee<eeDeeW kes‚ Jeieeake‚jCe kes‚ Devegmeej hetJeea mecegoeŸe
ke‚er Yee<ee veneR nw–
Gòej-(a)
(a) GefÃ[Ÿee (b) ceje"er (c) efyenejer (d) yeBieuee
UGC efnvoer le=leerŸe ÿeMve-he$e petve, 2014 efnvoer keâer Deeefo peveveer 'mebmke=âle' nw~ mebmke=âle heeefue, heÇeke=âle Yee<ee
GÚej–(b) mes nesleer ngF& DeheYeÇbMe lekeâ hengBÛeleer nw~ efheâj DeheYeÇbMe, Dekenó mes
iegpejleer ngF& heÇeÛeerve/heÇejefcYekeâ efnvoer keâe ¤he uesleer nw~ efkeMegæle:,
DeeOegefveke‚ DeeŸe& Yee<eeDeeW kes‚ Jeieeake‚jCe kes‚ Devegmeej hetJeea mecegoeŸe efnvoer Yee<ee kesâ Fefleneme keâe DeejcYe DeheYeÇbMe mes ceevee peelee nw~
ke‚er Yee<ee 'ceje"er' veneR nw~ hetJe& ke‚er Yee<eeDeeW ceW DemeefceŸee, yeBieuee, efnvoer keâe efkekeâeme keÇâce nw-mebmke=âle-heeefue-heÇeke=âle-DeheYeÇbMe-Meewjmesveer-
DeesefÃ[Ÿee ke‚es peien oer ieF& nw, peyeefke‚ 'ceje"er' keâes oef#eCeer mecegoeŸe
ceW jKee ieŸee nw~ heefMÛeceer efnvoer-KeÌ[er yeesueer~
27. efvecveefueefKele DeeOegefvekeâ Yee<eeDeeW ceW mes efkeâmekeâe mecyevOe DeheYeÇbMe
keâer hewMeeÛeer yeesueer mes nw?
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
z YeejleerŸe DeeŸe&Yee<eeDeeW ke‚es oes JeieeX ceW yeeBöe ieŸee nw– 1. efnvoer (a) jepemLeeveer (b) iegpejeleer
Jeie&, 2. efnvoer Flej Jeie&~
(c) hebpeeyeer (d) yebieeueer
z
U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018
heeefke‚mleeve ceW yeesueer peeves Jeeueer hebpeeyeer Yee<ee ke‚es ëuenBoeí
ke‚ne peelee nw~ Gòej-(c)
z yeBieuee, Deese[Ãf Ÿee, DemeefceÙee leLee efyenejer ke‚e efJeke‚eme ceeieOeer
DeheYebM« e mes ngDee nw~ ‘hebpeeyeer yeesueer’ keâe efJekeâeme ‘hewMeeÛeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ peyeefkeâ
‘jepemLeeveer’ Deewj ‘iegpejeleer keâe efJekeâeme ‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ leLee
24. DeeOegefvekeâ YeejleerÙe Yee<eeDeeW keâe efkekeâeme efkeâmemes ngDee nw?
‘yebieeueer’ keâe efJekeâeme ‘ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~
(a) DeheYeÇbMe (b) DekeOeer
28. efnvoer keâes efkekeâeme heÇoeve keâjves keeueer Yee<ee keâewve-meer nw?
(c) KeÌ[er yeesueer (d) yeÇpeYee<ee
(a) heeefue (b) heÇeke=âle
Gòej-(a) K.V.S. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2014
(c) mebmke=âle (d) DeheYeÇbMe
DeeOegefvekeâ YeejleerÙe DeeÙe&Yee<eeDeeW kesâ GoÙe kesâ hetJe& DeeÙe&Yee<ee keâe UPSI Exam, 13-efomecyej, 2017 (heÇLece heeueer)
‘DeheYeübMe’ ™he efJeÅeceeve Lee~ Gòej-(d)
25. DeheYeübMe ceW efkeâleves mJej ceewpeto Les?
(a) Ún (b) meele YeejleerÙe DeeÙe& Yee<ee kesâ Fefleneme ceW 500 F&. mes 1000 F&. kesâ ceOÙe
(c) Dee" (d) FveceW mes keâesF& veneR keâeue keâes DeheYeÇbMe keâeue keâne peelee nw~ DeheYeÇbMeeW mes ner DeeOegefvekeâ
U.P. SI-2021 DeeÙe& Yee<eeDeeW - efnvoer, yeBieuee, iegpejeleer, ceje"er, hebpeeyeer, Got&,
Gòej-(c) DeesefÌ[Ùee (GefÌ[Ùee) Deeefo keâe efkekeâeme ngDee~
’DeheYeübMe’ ceOÙekeâeueerve DeeÙe&Yee<ee leLee DeeOegefvekeâ DeeÙe&Yee<eeDeeW kesâ 29. FveceW mes keâewve meer yeesueer ceOÙe heÇosMe keâer heÇcegKe yeesefueÙeeW ceW mes
yeerÛe keâer keâÌ[er nw, efpemes 'meefvOekeâeue keâer Yee<ee' Yeer keâne peelee nw~ venerb nw?
DeheYeübMe ceW mJejeW kesâ mecyevOe ceW efJeJeeo nw- [e@. veiesvõ kesâ Devegmeej, (a) ceeuekeer (b) efveceeÌ[er
FmeceW Dee" cetue mJej nQ, peyeefkeâ [e@. GoÙeveejeÙeCe efleJeejer kesâ (c) yegvosueer (d) yeeBie™
Devegmeej, 11 mJej nQ~ kegâÚ efJeÉeve 10 mJej Yeer ceeveles nQ~ UPSI Exam, 19-efomecyej, 2017 (heÇLece heeueer)
DeheYeübMe keâs mJej Gòej-(d)
‘yeeBiej Ùee yeeBie¤’ heefMÛeceer efnvoer GheYee<ee keie& keâer yeesueer kesâ Devleie&le
[e@. veiesvõ keâs Devegmeej, [e@. GoÙeveejeÙeCe efleJeejer Deeleer nw~ yeeBie¤ keâes ‘nefjÙeeCeer DeLekee nefjÙeeCekeer’ Yeer keânles nQ~
De, Dee, F, F&, G, T keâs Devegmeej, Ùen nefjÙeeCee jepÙe keâer yeesueer nw, Mes<e yeesefueÙeeB ceOÙe heÇosMe keâer nQ~
S, Dees S@, Dees @ leLee $e+ Yeer Les~
30. efvecveefueefKele yeeseuf eŸeeW ke‚es Gvekes‚ #es$e kes‚ meeLe megceseuf ele ke‚erepf eSó
26. efnvoer Yee<ee kesâ GodYeke Deewj efkekeâeme keâe mener keÇâce ÛegefveS- (met¤eer-I) (met¤eer-II)
(a) mebmke=âle, heeefue, heÇeke=âle, DeheYeÇbMe, Meewjmesveer, heefMÛeceer efnvoer, (A) KeÃ[eryeesueer (i) efyeueemehegj
KeÌ[er yeesueer~ (B) ye«peYee<ee (ii) meguleevehegj
(C) yeeBie™ (iii) Deeieje mevLeeueer Dee@efmš^keâ Yee<ee heefjJeej mes mecyeefvOele Yee<ee nw, pees Yeejle
(D) DeJeOeer (iv) efyepeveewj
(v) ke‚jveeue kesâ PeejKeC[, heefMÛece yebieeue leLee yeeBiueeosMe ceW Yeer yeesueer peeleer
nw~ Fmes Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW Meeefceue keâjles ngS Yee<ee keâe Yeer opee&
Øeoeve efkeâÙee pee Ûegkeâe nw~
ke‚es[ :
(A) (B) (C) (D)
(a) (iii) (iv) (v) (i) 33. ’heneÌ[er efnvoer’ keâe efJekeâeme efkeâme DeheYeübMe mes ngDee?
(b) (iv) (iii) (v) (ii) (a) yeÇeÛe[ (b) ceeieOeer
(c) (iv) (ii) (iii) (v) (c) hewMeeÛeer (d) Keme
(d) (ii) (iii) (iv) (v)
P.G.T. hejer#ee-2021 (Ùet.heer.)
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e pegueeF&, 2018
GÚejó(b) Gòej-(d)
heneÌ[er efnvoer keâe efJekeâeme ’Keme’ Ùee Meewjmesveer DeheYeübMe mes ceevee
GheŸegÚ& e‚ yeeseuf eŸeeW ke‚e Gvekes‚ #es$eeW kes‚ meeLe mener megcesueve Fme ÿeke‚ej nwó
yeesueer #es$e GheYee<ee GlheefÚe peelee nw~ DevÙe cenòJehetCe& leLÙe
T@B
KeÃ[eryeesueer efyepeveewj heefM¤eceer efnvoer Meewjmesveer DeheYe¸bMe
ye«peYee<ee Deeieje heefM¤eceer efnvoer Meewjmesveer DeheYe¸bMe
yeeBie™ ke‚jveeue heefM¤eceer efnvoer Meewjmesveer DeheYe¸bMe
DeJeOeer meguleevehegj hetJeea efnvoer DeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMe 34. efnvoer keâer cetue Glheefòe efkeâmemes ceeveer ieF& nw?
⁄ÚeermeieÃ{er efyeueemehegj hetJeea efnvoer DeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMe (a) ceeieOeer DeheYeÇbMe (b) DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe (c) Keme DeheYeÇbMe (d) Meewjmesveer DeheYeÇbMe
z DeJeOeer yeesueer kes‚ #es$e- ueKeveT, ØeÙeeiejepe, he‚lesnhegj, GvveeJe,
UPSSSC meefcce. Dekej DeOeervemLe meskee (mee.Ûe.) ØeejefcYekeâ. hejer#ee 2019 (I)
Gòej-(*)
jeŸeyejsueer, meerleehegj, hew‚peeyeeo, ieesC[e, yemleer, yenjeF¤e,
ÿeleeheieÃ{ leLee yeejeyebke‚er~
z ceguuee oeTo, keg‚legyeve, peeŸemeer, cebPeve, Gmeceeve, leguemeeroeme, efnvoer keâer cetut e Glheefòe ‘DeheYeüMb e’ mes ceeveer peeleer nw, efpemeceW Meewjmesveer,
meyeue efmebn Deeefo DeJeOeer Yee<ee kes‚ ÿeefmeÊ ke‚efJe nQ~ ceeieOeer leLee DeOe&ceeieOeer DeheYebMÇ e mes ›eâceMe: heefMÛeceer efnvoer, efyenejer
z DeJeOeer Goemeerve Deekeâejevle yeesueer nw~
z KeÃ[er yeesueer efnvoer- jecehegj, cegjeoeyeeo, cesj", menejvehegj,
efnvoer leLee hetJeea efnvoer keâer Yee<eeDeeW keâe efJekeâeme ngDee~ Ùeefo ØeMve ceW
osnjeotve, cegpehe‰he‚jveiej, Meeceueer leLee Decyeeuee ceW yeesueer KeÌ[er yeesueer efnvoer keâer Glheefòe hetÚe ieÙee neslee lees Gòej ’Meewjmesveer
peeleer nw~ Ÿen Deeke‚ej-yenguee yeesueer nw~ DeheYeüMb e’ ceevee peelee~
z yeeBieô nefjŸeeCeJeer yeesueer nw, pees nefjŸeeCee ceW yeesueer peeleer nw~ 35. efnvoer keâer Glheefòe efkeâme DeheYeÇbMe mes ceeveer peeleer nw?
z ye«peYee<ee kes‚ #es$e- ceLegje, DeueerieÃ{, Oeewuehegj, cewvehegjer, Söe, (a) Meewjmesveer (b) ceeieOeer
yeoeŸetB, yejsueer Deeefo nQ~ (c) yeÇpe (d) ›eeÛeÌ[
1. Meewjmesveer DeheYeübMe leLee Fmemes efJekeâefmele efnvoer UPSI Exam, 21-efomecyej, 2017 (le=leerÙe heeueer)
keâer GheYee<eeSB SJeb yeesefueÙeeB : Gòej-(a&b)

(keâ) heefMÛeceer efnvoer leLee Fmekeâer yeesefueÙeeB-KeÌ[er yeesueer [e@. veiesvõ Éeje mecheeefole hegmlekeâ ‘efnvoer meeefnlÙe keâe Fefleneme’
keâewjJeer, yeÇpe, yegvosueer, keâvveewpeer~ ceW [e@0 YeesueeveeLe efleJeejer ves efueKee nw efkeâ KeÌ[er yeesueer efnvoer
31. Meewjmesveer DeheYeübMe kesâ Devleie&le Deeves Jeeueer Yee<ee veneR nw?
keâe GodYeJe ‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes ngDee nw, efkeâvleg Ùeefo ‘efnvoer’
keâes ‘heefMÛeceer efnvoer’ Deewj ‘hetJeea efnvoer’ keâer Dee" yeesefueÙeeW keâe
(a) iegpejeleer (b) efmevOeer
(c) jepemLeeveer (d) heefMÛeceer efnvoer ØeefleefveefOe ceeveW lees Fmekeâe GodYeJe ‘Meewjmesveer’ leLee ‘DeOe&ceeieOeer
P.G.T. hejer#ee-2021 (Ùet.heer.) DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ efJemleej ceW peekeâj Ùeefo Gmes me$en
Gòej-(b) yeesefueÙeeW keâe ØeefleefveefOe ceeveW lees ‘efnvoer’ keâe GodYeJe ‘Meewjmesveer’,
’efmevOeer’ Yee<ee keâe efJekeâeme yeÇeÛe[ DeheYeübMe mes ngDee nw, peyeefkeâ ‘DeOe&ceeieOeer’ leLee ‘ceeieOeer’ DeheYeübMe mes ngDee nw~ Dele: Fme ØeMve
iegpejeleer, jepemLeeveer leLee heefMÛeceer efnvoer keâer yeesefueÙeeW keâe efJekeâeme keâe mener Gòej (a) Deewj (b) oesveeW efkekeâuhe nQ~ UPPRPB ves
’Meewjmesveer’ DeheYeübMe mes ngDee nw~ Fmekeâe Gòej efkekeâuhe (a) ceevee nw, pees KeÌ[er yeesueer Ùee heefMÛeceer
32. mevLeeueer Yee<ee efkeâme Yee<ee heefjJeej mes mecyeefvOele nw? efnvoer kesâ efueS mener Gòej nesiee~
(a) YeejesheerÙe heefjJeej (b) õefJeÌ[ heefjJeej 36. efnvoer Yee<ee keâer Glheefòe ngF& nw-
(c) Dee@efmš^keâ heefjJeej (d) Ûeerveer efleyyeleer heefjJeej (a) kewefokeâ mebmke=âle (b) ueewefkeâkeâ mebmke=âle
P.G.T. hejer#ee-2021 (Ùet.heer.) (c) Meew j mes v eer DeheYeÇ b M e (d) heÇeke=âle
Gòej-(c) Gòej-(c) P.G.T. hejer#ee, 2011

[e@. veiesvõ Éeje mecheeefole hegmlekeâ ‘efnvoer meeefnlÙe keâe Fefleneme’ ‘yeIesueer’ hetJeea efnvoer GheYee<ee kesâ Devleie&le Deeves Jeeueer yeesueer nw,
ceW [e@0 YeesueeveeLe efleJeejer ves efueKee nw efkeâ KeÌ[er yeesueer efnvoer efpemekeâe efJekeâeme ‘DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ ‘yeIesueer yeesueer’
keâe GodYeJe ‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes ngDee nw, efkeâvleg Ùeefo ‘efnvoer’ keâe cegKÙe #es$e ‘jerJeeB’ nw leLee Fmes 'oef#eCeer DeJeOeer' Yeer keâne
keâes ‘heefMÛeceer efnvoer’ Deewj ‘hetJeea efnvoer’ keâer Dee" yeesefueÙeeW keâe peelee nw~ keäÙeeWefkeâ Yee<ee Jew%eeefvekeâ mlej hej Ùen DeJeOeer keâer ner Skeâ
ØeefleefveefOe ceeveW lees Gmekeâe GodYeJe ‘Meewjmesveer’ leLee ‘DeOe&ceeieOeer Gheyeesueer %eele nesleer nw~ Mes<e yeesefueÙeeB heefMÛeceer efnvoer keâer nQ~
DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ efJemleej ceW peekeâj Ùeefo Gmes me$en 40. efvecveefueefKele ceW keâewve-meer heefMÛeceer efnvoer keâer yeesueer venerb nw?
yeesefueÙeeW keâe ØeefleefveefOe ceeveW lees ‘efnvoer’ keâe GodYeJe ‘Meewjmesveer’,
(a) yeÇpe (b) yeeBie¤
‘DeOe&ceeieOeer’ leLee ‘ceeieOeer’ DeheYeübMe mes ngDee nw~
(c) keâvveewpeer (d) [esiejer
37. heefMÛeceer efnvoer keâe efJekeâeme efkeâme DeheYeübMe mes ngDee nw?
G.I.C. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012
(a) ›eeÛeÌ[ (b) Meewjmesveer
(c) ceeieOeer (d) hewMeeÛeer
Gòej-(d)
UPPCS (CSAT) Exam 2022 '[esiejer' peccet cebs yeesueer peeves Jeeueer Skeâ ØecegKe Yee<ee nw, efpemes
Gòej-(b) YeejleerÙe mebefJeOeeve keâer Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW Meeefceue efkeâÙee ieÙee nw~
Ùen hebpeeye Je efnceeÛeue ØeosMe kesâ kegâÚ #es$eeW ceW Yeer yeesueer peeleer nw~
heefMÛeceer efnvoer keâe efJekeâeme Meewjmesveer DeheYeübMe mes ngDee nw~ Meewjmesveer Mes<e yeesefueÙeeB heefMÛeceer efnvoer Jeie& keâer nQ~ Jemlegle: ‘nefjÙeeCeer’ keâes
DeheYeübMe mes efJekeâefmele heefMÛeceer efnvoer keâer yeesefueÙeeW ceW, yeÇpe, yegvosueer, ner ‘yeeBie™’ Yeer keâne peelee nw~
KeÌ[eryeesueer leLee keâvveewpeer nQ~
41. efvecveefueefKele ceW mes heefM¤eceer efnvoer ke‚er yeesueer veneR nwó
38. heefM¤eceer efnvoer ke‚er oes yeesefueŸeeW ke‚e mener Ÿegice nwó
(a) ye«peYee<ee (b) ke‚vveewpeer
(a) ke‚vveewpeer - DeJeOeer (b) ye«pe - yeIesueer
(c) yegvosueer (d) ceiener
(c) ⁄ÚeermeieÃ{er - yeeBieô (d) KeÃ[er yeesueer - yegvosueer
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e pegueeF&, 2018
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2014
GÚejó(d)
GÚejó(d)
ye«peYee<ee, ke‚vveewpeer leLee yegvosueer ‘heefM¤eceer efnvoer’ ke‚er yeesefueŸeeB nQ,
KeÃ[er yeesueer Deewj yegvosueer 'heefM¤eceer efnvoer' ke‚er yeeseuf eŸeeB nw~b 'heefM¤eceer efnvoer' peyeefke‚ ëceienerí efyenejer efnvoer ke‚er yeesueer nw~
ke‚er DevŸe ÿecegKe yeesefueŸeeBó ye«peYee<ee, nefjŸeeCeJeer SJeb ke‚vveewpeer nwb~
heefM¤eceer efnvoer ke‚er yeeseuf eŸeeW ke‚e efJeke‚eme Meewjmesveer DeheYeb̧Me mes ngDee nw~ efnvoer ke‚er GheYee<eeSB yeesefueŸeeB
DevÙe cenòJehetCe& leLÙe hetJeea efnvoer - DeJeOeer, yeIesueer, ⁄ÚeermeieÃ{er
hetJeea efnvoeró DeJeOeer, yeIesueer, ⁄ÚeermeieÃ{er (hetJeea efnvoer ke‚er yeesefueŸeeW efyenejer efnvoer - ceiener, cewefLeueer, Yeespehegjer
ke‚e efJeke‚eme DeOe&ceeieOeer DeheYeb«Me mes ngDee nw~) heefM¤eceer efnvoer - KeÃ[er yeesueer/ke‚ewjJeer, yegvosueer, ke‚vveewpeer,
jepemLeeveeró ceejJeeÃ[er, peŸehegjer, cesJeeleer, ceeueJeer nbw~ ye«pe, nefjŸeeCeJeer
heneÃ[eró keg‚ceeTBveer SJeb ieÃ{Jeeueer~ heneÃ[er efnvoer ke‚er yeesefueŸeeW ke‚e heneÃ[er efnvoer - keg‚ceeTBveer leLee ieÃ{Jeeueer
efJeke‚eme Keme Ÿee Meewjmesveer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~ jepemLeeveer efnvoer - ceejJeeÃ[er, peŸehegjer, cesJeeleer leLee ceeueJeer
efyenejeró Yeespehegjer, ceiener, cewefLeueer~ efyenejer efnvoer ke‚er yeesefueŸeeW DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
z ‘hetJeea efnvoer’ ke‚er yeesefueŸeeW ke‚e efJeke‚eme DeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMe
ke‚e efJeke‚eme ceeieOeer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~
z 'ye«pe' ke‚e hegjevee DeLe& ëheMegDeeW Ÿee ieewDeeWí ke‚e mecetn DeLeJee
mes ngDee nw~
¤ejeieen neslee nw~
z heefM¤eceer efnvoer, jepemLeeveer, iegpejeleer leLee heneÃ[er ke‚e
z 'ye«peYee<ee' Deeieje, ceLegje, DeueerieÃ{, Oeewuehegj, cewvehegjer,
Söe, yeoeŸetB leLee yejsueer kes‚ Deeme-heeme yeesueer peeleer nw~ efJeke‚eme ‘Meewjmesveer’ DeheYe¸bMe mes ngDee nw~
z efnvoer ke‚er heeB¤e GheYee<eeSB nQ, efpevekes‚ Devleie&le 17 yeesefueŸeeB z keg‚⁄ efJe…eve heneÃ[er efnvoer ke‚es ‘Keme’ DeheYe¸bMe mes Yeer
nQ~ kegâÚ efJeÉeve 18 yeesefueÙeeB Yeer ceeveles nQ~ efJeke‚efmele ceeveles nQ~
z yeeBieô ënefjŸeeCeJeerí ke‚er Gheyeesueer nw~ z efyenejer efnvoer ke‚er yeesefueŸeeB, DemeefceÙee leLee yebieeueer ke‚e Yeer
39. FveceW mes keâewve ‘heefMÛeceer efnvoer’ keâer yeesueer veneR nw?
efJeke‚eme ceeieOeer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~
(a) yeIesueer (b) yeÇpeyeesueer 42. efvecveefueefKele cesb mes ke‚ewve-meer yeesueer heefM¤eceer efnvoer ke‚er venerb nw?
(c) yegvosueer (d) keâvveewpeer (a) ke‚vveewpeer (b) yegvosueer
Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012, P.G.T. hejer#ee, 2011, T.G.T. (c) ye«peYee<ee (d) ceiener
hejer#ee, 2009, efouueer kesâvõerÙe efkeÅeeueÙe (P.G.T.) hejer#ee, 2015 UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2019
Gòej-(a) GÚejó(d)
ëceienerí yeesueer heefM¤eceer efnvoer ke‚er yeesueer veneR, yeefuke‚ efyenejer DeJeOeer hetJeea efnvoer Jeie& ke‚er yeesueer nw, peyeefke‚ DevŸe yeesefueŸeeB heefM¤eceer
efnvoer GheYee<ee ke‚er yeesueer nw~ efyenejer efnvoer GheYee<ee kes‚ Devleie&le efnvoer Jeie& ke‚er nQ~
leerve yeesefueŸeeB Deeleer nQ- ceiener, cewefLeueer leLee Yeespehegjer~ DevÙe cenòJehetCe& leLÙe
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe efnvoer Yee<ee GlheefÚe/efJeke‚eme GheYee<eeSB Je Gveke‚er yeesefueŸeeB--
z ëceieOeí #es$e ceW yeesueer peeves kes‚ ke‚ejCe Fmeke‚e veece ëceienerí z ëheefM¤eceer efnvoerí (KeÃ[er yeesueer, ye«pe, nefjŸeeCeJeer, yegvosueer,
heÃ[e nw~ ke‚vveewpeer) Meewjmesveer DeheYe¸bMe mes GodYeJe~
z Jele&ceeve ceW ceiener yeesueer heövee, ieŸee, npeejeryeeie ke‚e hetJeea z ëhetJeea efnvoerí (DeJeOeer, yeIesueer, ⁄ÚeermeieÃ{er)- DeOe&ceeieOeer
Yeeie leLee Yeeieuehegj Deewj cegbiesj kes‚ LeesÃ[s mes Yeeie ceW yeesueer DeheYe¸bMe mes GodYeJe~
z ëjepemLeeveerí (ceejJeeÃ[er, peŸehegjer, cesJeeleer, ceeueJeer)
peeleer nw~
z ‘heefM¤eceer efnvoer’ GheYee<ee kes‚ Devleie&le ke‚ewjJeer, nefjŸeeCeJeer,
Meewjmesveer DeheYe¸bMe mes GodYeJe~
z heneÃ[er efnvoer (heefM¤eceer Je ceOŸeJeleea heneÃ[er), Meewjmesveer Ÿee
ye«peYee<ee, yegvosueer leLee ke‚vveewpeer yeesefueŸeeB Deeleer nQ~
z ëcewefLeueer’ ke‚es mebefJeOeeve ke‚er Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW Yee<ee ke‚e
Keme DeheYe¸bMe mes GodYeJe~
z ëefyenejer efnvoerí (Yeespehegjer, ceiener, ceweLf eueer) ceeieOeer DeheYe¸Mb e
opee& ÿeehle nes ieŸee nw~
z DeJeOeer, yeIesueer leLee ⁄ÚeermeieÃ{er yeesefueŸeeB ‘hetJeea efnvoer’
GheYee<ee ke‚er yeesefueŸeeB nQ~ mes GodYeJe~
z hewMee¤eer DeheYe¸bMe mes uenBoe leLee hebpeeyeer Yee<ee ke‚e GodYeJe
z ‘jepemLeeveer’ GheYee<ee kes‚ Devleie&le - ceejJeeÃ[er, cesJeeleer,
leLee ye«e¤e[ DeheYe¸bMe mes efmevOeer Yee<ee ke‚e GodYeJe ngDee nw~
z ceneje∞êr DeheYe¸bMe mes ceje"er Yee<ee keâe GodYeJe
ceeueJeer leLee peŸehegjer yeesefueŸeeB Deeleer nQ~
43. heefM¤eceer efnvoer kes‚ Devleie&le veneR Deeleer nw– z iegpejeleer Yee<ee ëMeewjmesveer DeheYe¸bMeí mes Glhevve ngF& nw~
(a) yeeBie§ (b) ke‚vveewpeer z yeBieuee, DeesefÌ[Ùee, DemeefceŸee Yee<ee- ëceeieOeer DeheYe¸bMeí mes
(c) yegvosueer (d) yeIesueer Glhevve ngF& nQ~
UGC efnvoer le=leerŸe ÿeMve-he$e petve, 2014
GÚej–(d) 46. heefMÛeceer efnvoer keâer efkeâleveer yeesefueÙeeB nQ?
(a) 3 (b) 5 (c) 4 (d) 2
heefM¤eceer efnvoer kes‚ Devleie&le ‘yeIesueer‘ veneR Deeleer nw~ Jemlegle: Gòej-(b) T.G.T. hejer#ee, 2011
‘yeIesueer‘ hetJeea efnvoer ke‚er yeesueer nw, efpemeke‚e efJeke‚eme DeOe&ceeieOeer
DeheYeb«Me mes ngDee~ heefM¤eceer efnvoer ceW ke‚ewjJeer, yeeBie§, ke‚vveewpeer, heefMÛeceer efnvoer Jeie& kesâ Devleie&le heeBÛe yeesefueÙeeB Deeleer nQ- KeÌ[eryeesueer
ye«pe Deewj yegvosueer yeesefueŸeeB Deeleer nQ, efpeveke‚e efJeke‚eme Meewjmesveer (keâewjJeer), yeÇpe, yegvosueer, nefjÙeeCeJeer (nefjÙeeCeer) leLee keâvveewpeer,
DeheYe¸bMe mes ngDee~ efpevekeâe efJekeâeme ‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ ‘yeveeheâjer’ yegvosueer
z jepemLeeveer efnvoer kes‚ Devleie&le–ceejJeeÃ[er, peŸehegjer, cesJeeleer keâer Gheyeesueer nw~ ‘peešt’ leLee ‘yeeBie™’ nefjÙeeCeJeer keâer GheyeesefueÙeeB nQ~
Deewj ceeueJeer yeesefueŸeeB Deeleer nQ~
z heneÃ[er efnvoer kes‚ Devleie&le ieÃ{Jeeueer Deewj keg‚ceeTBveer yeeseuf eŸeeB 47. efvecveefueefKele ceW mes ke‚ewve-meer yeesueer heefM¤eceer efnvoer ke‚er venerb nw?
Deeleer nw~ (a) ye«peYee<ee (b) yegvosueer
z efyenejer kes‚ Devleie&le Yeespehegjer, ceiener, ceweLf eueer yeeseuf eŸeeB Deeleer nQ~ (c) KeÃ[eryeesueer (d) DeJeOeer
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2011
z KeÃ[er yeesueer ke‚es ner 'ke‚ewjJeer' Yeer ke‚ne peelee nw; efpemeke‚e
efJeke‚eme Meewjmesveer DeheYe¸bMe mes ngDee~ GÚejó(d)
z ye«peYee<ee ke‚e hegjevee DeLe& `heMegDeeW Ÿee ìeewDeeW ke‚e mecetn neslee heefM¤eceer efnvoer ke‚er yeesefueŸeeW ceW ye«peYee<ee, KeÃ[er yeesueer, yegvosueer,
Lee~ heMegDeeW ke‚er ÿeOeevelee kes‚ ke‚ejCe ner õepe ke‚es ye«pe ke‚ne nefjŸeeCeJeer leLee ke‚vveewpeer Deeleer nQ, peyeefkeâ DeJeOeer hetJeea efnvoer ke‚er yeesueer nw~
48. heefMÛeceer efnvoer ceW keâewve-meer yeesueer Meeefceue nw?
ieŸee Deewj ŸeneB ke‚er Yee<ee ke‚es ye«peYee<ee ke‚ne ieŸee~
44. efvecveefueefKele ceW mes Skeâ heefMÛeceer efnvoer keie& keâer yeesueer venerb nw-
(a) keâvveewpeer (b) ÚòeermeieÌ{er (a) ceiener (b) keâvveewpeer
(c) yeÇpe (d) KeÌ[er yeesueer (c) cewefLeueer (d) DekeOeer
Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2009, T.G.T. hejer#ee, 2011 T.G.T. hejer#ee, 2013
Gòej-(b)
Gòej-(b)
‘ÚòeermeieÌ{er’ hetJeea efnvoer keâer yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme
‘DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ ‘mejiegepf eÙee’, meojer, ‘yewieeveer’ leLee ‘keâvveewpeer’ heefMÛeceer efnvoer keâer yeesueer nw, peyeefkeâ ceiener, cewefLeueer
‘efyebPeJeeueer’ Fmekeâer cegKÙe yeeseuf eÙeeB nQ~ Mes<e yeeseuf eÙeeB heefMÛeceer efnvoer Jeie& keâe r nQ~ ‘efyenejer efnvoer’ keâer leLee ‘DeJeOeer’ hetJeea efnvoer keâer yeesueer nw~
45. FveceW mes ke‚ewve-meer yeesueer heefM¤eceer efnvoer Jeie& ke‚er veneR nw? 49. FveceW mes keâewve-meer yeesueer heefMÛeceer efnvoer kesâ Devleie&le venerb Deeleer?
(a) DeJeOeer (b) ye«pe (a) KeÌ[er yeesueer (b) yeÇpeYee<ee
(c) yegvosueer (d) ke‚vveewpeer (c) keâvveewpeer (d) DekeOeer
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2013 P.G.T.hejer#ee, 2013, P.G.T.hejer#ee, 2001
GÚejó(a) Gòej-(d)
meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve ( 10 ) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme
‘DeJeOeer yeesueer’ keâe efJekeâeme 'DeOe&ceeieOeer' DeheYeübMe mes ngDee nw, KeÌ[er yeesueer Ùee keâewjJeer keâe GodYeJe Meewjmesveer DeheYeübMe kesâ Gòejer ™he
pees ‘hetJeea efnvoer’ Jeie& keâer ØecegKe yeesueer nw, peyeefkeâ Mes<e yeesefueÙeeB mes ngDee nw~ Ùen heefMÛeceer efnvoer keâer Deekeâej yenguee yeesueer nw~ efouueer,
‘heefMÛeceer efnvoer’ Jeie& keâer nQ~ cesj", efyepeveewj, jecehegj, menejvehegj, cegjeoeyeeo, osnjeotve leLee
50. efvecveefueefKele ceW mes efke‚me Yee<ee ke‚e efJeke‚eme Meewjmesveer DeheYe¸bMe cegpeheä]heâjhegj FlÙeeefo Fme yeesueer kesâ #es$e nQ~ Yeejle keâer jepeYee<ee
efnvoer Je KeÌ[er yeesueer Skeâ veneR nQ, yeefukeâ KeÌ[er yeesueer keâe leelheÙe&
ØeeÛeerve kegâ® peveheo ceW yeesueer peeves Jeeueer yeesueer mes nw~
mes ngDee?
(a) iegpejeleer (b) hebpeeyeer
(c) ceje"er (d) efmevOeer 53. efnvoer keâe ceevekeâ ¤he efkeâme Yee<ee mes efkekeâefmele ngDee nw?
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e veJecyej, 2017 (a) KeÌ[er yeesueer (b) DekeOeer
GÚejó(a) (c) yeÇpe (d) ceeuekeer
ëiegpejeleerí Yee<ee ke‚e efJeke‚eme Meewjmesveer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~ neve&ues UPSI Exam, 13 -ef o mecyej, 2017 (efÉleerÙe heeueer)
cenesoŸe ves DeeOegefveke‚ DeeŸe&Yee<eeDeeW ke‚e Jeieeake‚jCe ke‚jles ngS iegpejeleer Gòej-(a)
ke‚es heefM¤eceer ieewe[Ãf Ÿeve Jeie& ceW jKee, peyeefke‚ pee@pe& eféŸeme&ve ves iegpejeleer efnvoer keâe ceevekeâ ¤he ‘KeÌ[er yeesueer’ mes efkekeâefmele ngDee nw~ KeÌ[er
ke‚es kes‚vıerŸe mecegoeŸe ceW jKee~ yeesueer, heefMÛeceer efnvoer ceW Meeefceue nw~ heefMÛeceer efnvoer ceW Meeefceue DevÙe
Meewjmesveer DeheYeübMe mes efJekeâefmele Yee<eeSB Je yeesefueÙeeB Yee<eeSB nQ- yeÇpeYee<ee, keâvveewpeer, yegvosueer, yeeBie¤ Deewj jepemLeeveer~
heefMÛeceer efnvoer keâe efkekeâeme Meewjmesveer DeheYeÇbMe mes ngDee nw~
54. KeÃ[er yeesueer ke‚e ÿeLece ceneke‚eJŸe nw--
heefMÛeceer iegpejeleer jepemLeeveer (a) meekes‚le (b) efÿeŸeÿeJeeme
efnvoer Yee<ee Yee<ee (c) ke‚eceeŸeveer (d) ueeske‚eŸeleve
'KeÌ[er yeesueer (keâewjJeer)' heefMÛeceer jepemLeeveer (ceejJeeÌ[er)
UGC efnvoer le=leerŸe ÿeMve-he$e veJecyej, 2017
'yeÇpeYee<ee' hetJeea jepemLeeveer (peÙehegjer)
'nefjÙeeCeJeer' Gòejer jepemLeeveer (cesJeeleer) GÚejó(b)
'yegvosueer' oef#eCeer jepemLeeveer (ceeueJeer) KeÃ[er yeesueer efnvoer ke‚e ÿeLece ceneke‚eJŸe DeŸeesOŸee eEmen GheeOŸeeŸe
ënefjDeewOeí …eje 1914 F&. ceW jef¤ele ëefÿeŸeÿeJeemeí nw~ efÿeŸeÿeJeeme
DevŸe cenÚJehetCe& leLÙe 17 meieeX ceW DeeyeÊ, YeeieJele hegjeCe hej DeeOeeefjle j¤evee nw~ Fme
z hetJeea efnvoer ke‚e efJeke‚emeó DeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~
z efyenejer efnvoer ke‚e efJeke‚emeó ceeieOeer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~ j¤evee hej FvnW cebieueeÿemeeo heeefjleese<f eke‚ efceuee Lee~ efÿeŸeÿeJeeme ke‚e
z hebpeeyeer Yee<ee ke‚e efJeke‚emeó hewMee¤eer DeheYe¸bMe mes ngDee nw~ meJe&ÿeLece veece ye»eebievee efJeueehe Lee~
z efmevOeer Yee<ee ke‚e efJeke‚emeó ›ee¤eÃ[ DeheYe¸bMe mes ngDee nw~ DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
z ieCeheefle ¤evoÇ ieghle ves nefjDeewOe ke‚es ëDeeOegefveke‚ ke‚eue ke‚e
KeÌ[er yeesueer/keâewjJeer metjoemeí ke‚ne nw~
51. KeÌ[er yeesueer efnvoer keâe efkekeâeme efkeâme Yee<ee mes ngDee nw? z efÿeŸeÿeJeeme ceW ke=‚<Ce Deewj jeOee ke‚e meceepemesJeer ôhe ÿeke‚ö
(a) yeÇpe (b) DekeOeer ngDee nw~ FmeceW jeOee osMemesefJeke‚e kes‚ ôhe ceW ef¤eef$ele nwb~
z efvejeuee kes‚ Devegmeej, ëënefjDeewOe efnvoer kes‚ meeJe&Yeewce ke‚efJe
(c) oefkeäKeveer efnvoer (d) DeheYeÇbMe
efouueer kesâvõerÙe efkeÅeeueÙe (P.G.T.) hejer#ee, 2015 nQ~ KeÃ[eryeesueer Got& kes‚ cegneJejs, ye«peYee<ee, ke‚ef"ve-mejue
Gòej-(d) meYeer ÿeke‚ej ke‚er Ÿes ke‚efJeleeSB ke‚j meke‚les nQíí~
55. KeÌ[er yeesueer efvekeâueer nw–
‘KeÌ[er yeesueer’ Ùee ‘keâewjJeer’ keâe GodYeJe ‘Meewjmesveer DeheYeüMb e’ kesâ Gòejer ™he (a) hetkeea efnvoer mes
mes ngDee nw leLee Fmekeâe #es$e osnjeotve keâe cewoeveer Yeeie, menejvehegj, (b) heefMÛeceer efnvoer mes
cegpeheäheâjveiej, cesj", efouueer keâe kegâÚ Yeeie, efyepeveewj, jecehegj leLee (c) efyenejer efnvoer mes
cegjeoeyeeo nw~ ÛetBefkeâ DeheYeübMe kesâ efJeefYevve #es$eerÙe ™heeW ceW Meewjmesveer, (d) jepemLeeveer efnvoer mes
DeOe&ceeieOeer leLee ceeieOeer leerveeW ner Deeles nw~ Dele: ØeMveevegmeej efJekeâuhe Gòej–(b) UPSSSC (JE) Exam,2016
(d) mener Gòej nesiee~
52. KeÌ[er yeesueer Ùee keâewjJeer keâe GodYeJe Meewjmesveer DeheYeübMe kesâ Meewjmesveer DeheYeÇbMe (heefMÛeceer efnvoer) mes efnvoer keâer cetue Glheefòe ceeveer
efvecveefueefKele ceW mes efkeâme ™he mes ngDee nw? ieF& nw~ heefMÛeceer efnvoer kesâ Devleie&le yeÇpeYee<ee, keâvveewpeer, yegvosueer,
(a) Gòejer ™he (b) oef#eCeer ™he KeÌ[er yeesueer, yeeBie¤ Ùee nefjÙeeCeer leLee oefkeäKeveer yeesueer heÇÛeefuele nw~
(c) ceOÙeJeleea ™he (d) FveceW mes keâesF& veneR KeÌ[er yeesueer Je yeÇpeYee<ee heefMÛeceer efnvoer GheYee<ee kesâ Devleie&le Deeleer
U.P. SI-2021 nQ, efpemekeâe efJekeâeme Meewjmesveer DeheYeübMe mes ngDee nw~ KeÌ[er yeesueer
Gòej-(a) Deekeâejevle ØeOeeve leLee yeÇpeYee<ee Deeskeâejevle ØeOeeve nw~
Meewjmesveer DeheYebÇMe 57. keâewjkeer yeesueer keâe GoÙe efkeâmemes ngDee nw?
(a) heefMÛeceer efnvoer (b) jepemLeeveer
(c) hetkeea efnvoer (d) efyenejer
heefMÛeceer efnvoer
Gòej-(a) T.G.T. hejer#ee, 2011
Deekeâej yenguee Deeskeâej yenguee keâewjJeer heefMÛeceer efnvoer keâer yeesueer nw, efpemes "s" KeÌ[er yeesueer Ùee
ueeskeâ yeesueer kesâ ™he ceW ØeÛeefuele KeÌ[er yeesueer Yeer keâne peelee nw~
keâewjJeer 58. KeÌ[er yeesueer efnvoer keâe DevÙe mener veece nw-
oefkeäKeveer yeÇpeYee<ee yegvosueer keâvveewpeer
(KeÌ[er yeesueer) (a) Yeejleer (b) keâewjkeer
nefjÙeeCeer Ùee yeeBie™ (c) nefjÙeeCekeer (d) efnvoer
jepemLeeveer efnvoer Gòej-(b) UP CSAT Exam 2018
(š Jeie& yenguee)
‘keâewjJeer yeesueer’ keâes KeÌ[er yeesueer keânles nQ, pees jengue meebke=âlÙeeÙeve
Éeje efoÙee ieÙee veece nw~ ceejJeeÌ[er, jepemLeeveer efnvoer keâer leLee
ceejJeeÌ[er peÙehegjer ({tB{eÌ[er) cesJeeleer ceeueJeer ÚòeermeieÌ{er SJeb DeJeOeer hetJeea efnvoer keâer yeesefueÙeeB nQ~
heneÌ[er efnvoer 59. ‘DeGÛeÌ[’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW keäÙee keânles nQ?
(a) peesjoej (b) keâcepeesj
kegâceeTBveer ieÌ{Jeeueer heefMÛeceer heneÌ[er (c) yengle memlee (d) yengle Oeercee
iegpejeleer MPSI (SI) Exam,28th oct 2017 (02:00 PM)
DeJeOeer
Gòej- (a)
(Goemeerve Deekeâejevle)
DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe hetJeea efnvoer yeIesueer ’DeGÛeÌ[‘ yeIesueer keâe Meyo nw~ ‘DeGÛeÌ[’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW ‘peesjoej’
keânles nQ~ ceevekeâ ‘KeÌ[er yeesueer’ efnvoer keâe ken ¤he nw, efpemeceW mebmke=âle
ÚòeermeieÌ{er kesâ MeyoeW keâer yenguelee Éeje kele&ceeve efnvoer Yee<ee keâer me=ef° ngF&~
56. FveceW mes ke‚ewve-meer yeesueer Deeske‚ej yenguee veneR nw? 60. ‘DeGlew jefnieW’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW keäÙee keânles nQ?
(a) KeÃ[er yeesueer (b) ye«pe (a) otmejer peien jnWies (b) Deeles ner jnW
(c) yegvosueer (d) ke‚vveewpeer (c) peeles ner jnWies (d) peeles jnW
UGC efnvoer le=leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2014
GÚejó(a) MPSI (SI) Exam ,28th oct 2017 (02:00 PM)
Gòej- (b)
‘KeÃ[er yeesueer’ Deeske‚ej yenguee yeesueer veneR, Deefheleg 'Deeke‚ej' yenguee ‘DeGlew jefnieW’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW ‘Deeles ner jnW’ keânles nQ~
yeesueer nw~ Deeske‚ej yenguee yeesueer ceWóye«peYee<ee, yegvosueer Deewj ke‚vveewpeer
ke‚es jKee ieŸee nw~ efnvoer ke‚er yeesefueŸeeB Fme ÿeke‚ej nQó 61. ‘FjKee’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW keäÙee keânles nQ?
yeesueer (a) osKees (b) osKevee
(c) Ùes osKees (d) F&<Ùee&
MPSI (SI) Exam,27th oct 2017 (09:00 AM)
hetJeea KeC[ heefMÛeceer KeC[ Gòej- (d)
‘FjKee’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW F&<Ùee& keânles nQ~
hetJeea efyenejer heefMÛeceer jepemLeeveer heneÌ[er 62. ‘efkeYee<ee’ keâe #es$e yeesueer keâer Dehes#ee .....neslee nw~
efnvoer efnvoer
efnvoer efnvoer efnvoer (a) efkemle=le (b) mebef#eHle
DeJeOeer, (c) efkeMeeue (d) mebkegâefÛele
Yeespehegjer, ieÌ{Jeeueer,
yeIesueer, ceiener, MPSI (SI) Exam,29th oct 2017 (09:00 AM)
ÚòeermeieÌ{er cewefLeueer ceejJeeÌ[er, kegâceeTBveer Gòej- (a)
peÙehegjer, 'efkeYee<ee' keâe #es$e yeesueer keâer Dehes#ee DeefOekeâ efkemle=le neslee nw~
cesJeeleer,
Deekeâej yenguee Deeskeâej yenguee ceeueJeer 63. ’nesve’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW keäÙee keânles nQ?
(a) peneB (b) leneB
keâewjJeer, yeÇpeYee<ee, (c) ÙeneB (d) keneB
nefjÙeeCeer, yegvosueer, MPSI (SI) Exam,29th oct 2017 (09:00 AM)
oefkeäKeveer keâvveewpeer Gòej- (d)
’nesve’ keâes KeÌ[er yeesueer ceW ’keneB’ keânles nQ~ KeÌ[er yeesueer Je yeÇpeYee<ee heefMÛeceer efnvoer GheYee<ee kesâ Devleie&le Deeleer
64. KeÌ[er yeesueer efnvoer keâer Glheefòe ngF& nw- nQ, efpemekeâe efJekeâeme Meewjmesveer DeheYeübMe mes ngDee nw~ KeÌ[er yeesueer
(a) ceeieOeer DeheYeÇbMe mes (b) DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe mes
Deekeâejevle ØeOeeve leLee yeÇpeYee<ee Deeskeâejevle ØeOeeve nw~
(c) Meewjmesveer DeheYeÇbMe mes (d) hewMeeÛeer DeheYeÇbMe mes
hetJeea efnvoer kesâ Devleie&le DeJeOeer (Goemeerve Deekeâejevle yenguee),
yeIesueer leLee ÚòeermeieÌ{er yeesefueÙeeB Deeleer nQ~
Gòej-(c) P.G.T. hejer#ee, 2002
jepemLeeveer kesâ Devleie&le ceejJeeÌ[er, cesJeeleer, peÙehegjer leLee ceeueJeer
KeÌ[er yeesueer (heefMÛeceer efnvoer) keâe efJekeâeme Meewjmesveer DeheYeÇMb e mes yeesefueÙeeB Deeleer nQ~ peÙehegjer keâes {tB{eÌ[er Yeer keânles nQ~
ngF~& KeÌ[er yeesueer kesâ DevÙe veece nQ-efnvogmleeveer, keâewjkeer, mejefnvoer~ heneÌ[er kesâ Devleie&le ieÌ{Jeeueer, kegâceeGâBveer leLee heefMÛeceer heneÌ[er
jengue meebke=âlÙeeÙeve ves KeÌ[er yeesueer keâes ‘keâewjkeer’ keâe veece efoÙee Lee~ yeesefueÙeeB Deeleer nwb~
[e@0 veiesvõ Éeje mecheeefole ‘efnvoer meeefnlÙe keâe Fefleneme’ ceW [e@0 68. ‘KeÌ[er yeesueer’ keâe otmeje veece nw-
YeesueeveeLe efleJeejer ves efueKee nw efkeâ KeÌ[er yeesueer ceW ‘KeÌ[er’ Meyo keâe DeLe& (a) nefjÙeeCekeer (b) keâewjkeer
efJeJeeoemheo nw~ kegâÚ ueesieeW ves ‘KeÌ[er’ keâe DeLe& ‘Kejer’ (Pure) (c) ceskeeleer (d) jepemLeeveer
DeLee&led Megæ ceevee nw, lees otmejeW ves ‘KeÌ[er’ (Standing)~ Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012
kegâÚ DevÙe ueesieeW ves Fmekeâe mecyevOe KeÌ[er yeesueer ceW DeefOekeâlee Gòej-(b)
mes ØeÙegòeâ KeÌ[er heeÙeer ‘~’ (ieÙee, yeÌ[e, keâe ceW Dee keâer cee$ee)
leLee Gmekesâ OJevÙeelcekeâ ØeYeeJe keâke&âMelee mes peesÌ[e nw~ ÙeÅeefhe, KeÌ[er yeesueer (ueeskeâ yeesueer/"s" ™he ceW) keâes ‘keâewjJeer’ veece mes Yeer
DeYeer-lekeâ Ùen leLÙe DeefveefMÛele nw~ Fmekeâe #es$e osnjeotve keâe peevee peelee nw, pees ceevekeâ KeÌ[er yeesueer efnvoer mes efYevve nw~
cewoeveer Yeeie, menejvehegj, cegpeheäheâjveiej, cesj", efouueer veiej, 69. ‘keâewjkeer’ efkeâme yeesueer keâes keânles nQ?
ieeefpeÙeeyeeo, efyepeveewj, jecehegj Deewj cegjeoeyeeo nw~ ceeieOeer DeheYeÇMb e (a) ceejkeeÌ[er (b) KeÌ[er yeesueer
mes efyenejer efnvoer keâer Glheefòe ngF& nw~ Fmekeâer heÇcegKe yeeseuf eÙeeB- Yeespehegjer, (c) DekeOeer (d) ÚòeermeieÌ{er
ceweLf eueer leLee ceiener nQ ~ DeOe&ceeieOeer DeheYeÇMb e mes hetkeea efnvoer keâe efJekeâeme P.G.T. hejer#ee, 2010
ngDee~ Fmekeâer heÇcegKe yeeseuf eÙeeB nQ-DekeOeer, yeIesueer leLee ÚòeermeieÌ{er~ Gòej-(b)
65. jecehegj, cegjeoeyeeo, efyepeveewj, cesj", osnjeotve (cewoeveer Yeeie)
Deewj menejvehegj keâer yeesueer nw- efouueer Je cesj" kesâ Deeme-heeme ØeÛeefuele yeesueer keâes 'KeÌ[er yeesueer' keâne
(a) ieÌ{keeueer (b) ÚòeermeieÌ{
peelee nw, pees ueeskeâ yeesueer kesâ ™he ceW nw~ (‘KeÌ[er yeesueer’ Meyo keâe
(c) KeÌ[er yeesueer (d) yeeBie¤
ØeÙeesie oes DeLeeX ceW neslee nw : Skeâ lees meeefneflÙekeâ efnvoer KeÌ[er yeesueer
kesâ DeLe& ceW Deewj otmejs, efouueer cesj" kesâ Deeme-heeme keâer ueeskeâ yeesueer
Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2009 kesâ DeLe& ceW) ceevekeâ efnvoer kesâ efueS ØeÛeefuele KeÌ[er yeesueer ceW cegKÙele:
Gòej-(c) leerve MewefueÙeeB nQ-efnvoer, Got& Je efnvogmleeveer~ efouueer Je cesj" kesâ
GheÙeg&òeâ peveheoeW ceW ‘KeÌ[er yeesueer’ yeesueer peeleer nw~ ieÌ{Jeeueer, Deeme-heeme keâe #es$e ØeeÛeerve keâeue ceW ‘kegâ®’ peveheo kesâ veece mes peevee
GòejeKeC[ keâer ØecegKe yeesueer nw~ Fmekeâer ØecegKe GheyeesefueÙeeB peelee Lee~ Dele: Fme #es$e keâer yeesueer keâes 'keâewjJeer' Yeer keâne peelee nw~
ßeerveieefjÙee, je"er, ueesnyÙee, yeOeeveer, veeiehegefjÙee leLee šsnjer nQ~ ‘keâewjJeer’ veece keâe ØeÙeesie meJe&ØeLece jengue meebke=âlÙeeÙeve ves efkeâÙee Lee~
‘yeeBie™’ nefjÙeeCeJeer keâer Gheyeesueer nw, peyeefkeâ ‘ÚòeermeieÌ{er’ hetJeea 70. KeÌ[er yeesueer efnvoer keâe DevÙe mener veece nw-
efnvoer keâer yeesueer nw~ (a) Yeejleer (b) keâewjkeer
66. efouueer ke cesj" kesâ Deeme-heeme keâer yeesueer keâe keäÙee veece nw? (c) nefjÙeeCekeer (d) efnvoer
(a) yeÇpeYee<ee (b) hebpeeyeer UP CSAT Exam, 2018
(c) KeÌ[er yeesueer (d) DekeOeer Gòej-(b)
K.V.S. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2014
Gòej-(c) KeÌ[er yeesueer efnvoer keâe DevÙe mener veece keâewjkeer nw~ Dele: efkekeâuhe
(b) mener Gòej nw~ KeÌ[er yeesueer veece keâe ØeÙeesie oes DeLeeX ceW neslee
efouueer Je cesj" kesâ Deeme-heeme ØeÛeefuele yeesueer keâes 'KeÌ[er yeesueer' nw- ceevekeâ efnvoer kesâ efueS leLee ueeskeâ yeesueer kesâ efueS~ ueeskeâ yeesueer,
keâne peelee nw, pees ueeskeâ yeesueer kesâ ™he ceW nw~ ceevekeâ efnvoer kesâ efouueer-cesj" leLee Gmekesâ Deeme-heeme yeesueer peeleer nw~ KeÌ[er yeesueer
efueS ØeÛeefuele KeÌ[er yeesueer ceW cegKÙele: leerve MewefueÙeeB nQ-efnvoer, Got& keâe Skeâ DevÙe veece ‘keâewjJeer’ Yeer nw~ Jemlegle: ØeeÛeerve keâeue ceW Fme
Je efnvogmleeveer~ efouueer Je cesj" kesâ Deeme-heeme keâe #es$e ØeeÛeerve keâeue #es$e keâes ‘kegâ®’ peveheo kesâ veece mes peevee peelee Lee; Dele: jengue
ceW ‘kegâ®’ peveheo kesâ veece mes peevee peelee Lee~ Dele: Fme #es$e keâer meebke=âlÙeeÙeve ves Fmes 'keâewjJeer' veece efoÙee nw~
yeesueer keâes 'keâewjJeer' Yeer keâne peelee nw~ ‘keâewjJeer’ veece keâe ØeÙeesie
meJe&ØeLece jengue meebke=âlÙeeÙeve ves efkeâÙee Lee~ yeÇpe
71. efkeâme Yee<ee keâes DeejcYe ceW efhebieue veece efoÙee ieÙee?
67. efnvoer KeÌ[er yeesueer efkeâme DeheYeÇbMe mes efkekeâefmele ngF& nw?
(a) KeÌ[er yeesueer (b) Yeespehegjer
(a) ceeieOeer (b) DeOe&ceeieOeer
(c) DeJeOeer (d) yeÇpeYee<ee
(c) Meewjmesveer (d) hewMeeÛeer
P.G.T. hejer#ee, 2004 DSSSB PGT, 2021
Gòej-(c) Gòej-(d)
yeÇpeYee<ee keâes DeejcYe ceW ’efhebieue’ keâne peelee Lee~ Jemlegle: DeheYeübMe keâer (c) yeÇpe (d) ÚòeermeieÌ{er
efJeefYevve MewefueÙeeW mes yeesefueÙeeW keâe efJekeâeme neslee nw; efpemeceW efhebieue Yeer UP- TET Exam Ist Paper (I-V), 2017
Skeâ keâÌ[er jner nw~ ’efhebieue’ peneB yeÇpeYee<ee kesâ efJekeâeme ceW meneÙekeâ Gòej-(c)
jner, JeneR ’ef[bieue’ jepemLeeveer Yee<ee keâe hetJe&Jeleea ™he jner~
72. yeÇpeYee<ee keâe efkekeâeme efkeâme DeheYeÇbMe mes ngDee?
‘metjmeeiej’ keâer jÛevee yeÇpe Yee<ee ceW metjoeme Éeje keâer ieÙeer nw~
(a) Meewjmesveer (b) hewMeeÛeer 77. ’yeÇpeYee<ee’ FveceW mes efkeâme ™he ceW meJee&efOekeâ Øeefmeæ nw?
(c) ceeieOeer (d) DeOe&-ceeieOeer (a) keâeJÙeYee<ee (b) lekeâveerkeâer Yee<ee
UPSSSC keâefve<" meneÙekeâ hejer#ee, 2016 (c) jepeYee<ee (d) je°^Yee<ee
Gòej-(a) U.P. SI-2021
yeÇpeYee<ee keâe efkekeâeme Meewjmesveer DeheYeÇbMe kesâ ceOÙekeleea ¤he mes ngDee nw~ Gòej-(a)
yeÇpeYee<ee keâe Megæ ¤he ceLegje, Deeieje Deewj DeueerieÌ{ efpeueeW ceW nw~ ’yeÇpeYee<ee’ heefMÛeceer efnvoer keâer ØecegKe yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme
LeesÌ[s-yengle efceßeCe kesâ meeLe yejsueer, yeoeÙetB, Sše, cewvehegjer, iegÌ[ieeBke ‘Meewjmesveer’ DeheYebMÇ e mes ngDee nw~ Ùen keâeJÙeYee<ee kesâ ™he ceW Yeefòeâkeâeue,
(ieg®«eece), Yejlehegj, keâjewueer, ikeeefueÙej leLee Fmekesâ Deeme-heeme kesâ jereflekeâeue leLee DeeOegefvekeâ keâeue kesâ efÉJesoer Ùegie lekeâ Øeefleef‰le jner~
#es$eeW ceW Yeer yeÇpeYee<ee yeesueer peeleer nw~
73. ‘metjoeme’ ves efkeâme Yee<ee ceW ‘metjmeeiej’ keâer jÛevee keâer?
ye«peYee<ee #es$e
(a) DekeOeer (b) yeÇpe Fmes DevleJexoer G.ÿe.-ceLegje, ce.ÿe.- jepemLeeve-
(c) KeÌ[er yeesueer (d) jepemLeeveer Yeer ke‚nles nQ~ DeueerieÃ{, Deeieje, iJeeefueŸej Yejlehegj, ke‚jewueer,
UP- TET Exam Ist Paper (I-V), 2014 yeguevoMenj, Söe, Oeewuehegj
Gòej-(b) cewvehegjer, yeoeŸeBt,
metjoeme ves ‘yeÇpe Yee<ee’ ceW ‘metjmeeiej’ keâer jÛevee keâer nw~ DeeÛeeÙe& yejsueer
jeceÛevõ Megkeäue ‘metjmeeiej’ keâes yeÇpe Yee<ee keâer henueer jÛevee ceeveles 78. ‘yeÇpe’ efnvoer keâer efkeâme GheYee<ee kesâ Devleie&le nw?
nQ~ ‘metjmeeiej’ keâer jÛevee ‘YeeieJele’ keâer heæefle hej ÉeoMe mkeâvOeeW (a) heneÌ[er effnvoer (b) hetkeea effnvoer
ceW ngF& nw~ ‘YeeieJele’ hegjeCe keâes GhepeerJÙe ceevekeâj GvneWves jeOee-ke=â<Ce (c) heefMÛeceer effnvoer (d) jepemLeeveer effnvoer
keâer Deveskeâ ueerueeDeeW keâe JeCe&ve ‘metjmeeiej’ ceW efkeâÙee nw~
UPSSSC «eece efkekeâeme DeefOekeâejer hejer#ee, 2018 (IV)
74. metjoeme Deewj vevooeme keâer keâeJÙe jÛeveeDeeW keâer Yee<ee keâewve-meer Leer?
Gòej-(c)
(a) heÇeke=âle (b) yeÇpeYee<ee
heefMÛeceer effnvoer ceW Meeefceue GheYee<eeSB nQ- yeÇpe, keâvveewpeer, yegvosueer,
(c) mebmke=âle (d) KeÌ[er yeesueer KeÌ[er-yeesueer Deewj nefjÙeeCekeer~ hetkeea effnvoer ceW Meeefceue GheYee<eeSB
UPSI Exam, 20-efomecyej, 2017 (efÉleerÙe heeueer) nQ- DekeOeer, yeIesueer, ÚòeermeieÌ{er~
Gòej-(b) 79. ceLegje Deewj ke=voekeve ceW heÇcegKele: keâewve-meer Yee<ee yeesueer peeleer nw?
metjoeme Skeb vevooeme keâer keâeJÙe jÛeveeDeeW keâer Yee<ee yeÇpeYee<ee nw~ (a) mebmke=âle (b) yeÇpeYee<ee
metjoeme keâer jÛeveeSB nQ- ‘metjmeeiej’, ‘metjmeejekeueer’ Skeb ‘meeefnlÙe (c) ceejkeeÌ [ er (d) ceje"er
uenjer’~ vevooeme keâer jÛeveeSB nQ- ‘jeme-hebÛeeOÙeeÙeer’, ‘¤he-cebpejer’, UPSSSC Ùegkee keâuÙeeCe Skeb efkekeâeme oue DeefOekeâejer hejer#ee, 2018 (II)
‘jme-cebpejer’, ‘YeBkej-ieerle’ Deeefo~ Gòej-(b)
75. ‘ceLegje, Deeieje, Oeewuehegj, ikeeefueÙej Deeefo’ #es$e ceW efvecveefueefKele yeÇpeYee<ee keâe efkekeâeme Meewjmesveer DeheYeÇbMe mes ngDee nw~ Ùen ceLegje,
ceW mes keâewve-meer yeesueer, yeesueer peeleer nw? ke=voekeve, Deeieje, DeueerieÌ{ Deeefo efpeueeW ceW yeesueer peeleer nw~ Fme
(a) yeÇpeYee<ee (b) DekeOeer Yee<ee kesâ heÇefmeæ keâefke metjoeme, jmeKeeve, efyenejer Deeefo nQ~
(c) KeÌ[er yeesueer (d) yeeBie¤ 80. OeÇgheo ieeÙeve keâe mecyevOe efkeâme Yee<ee mes nw?
UPSI Exam, 14-efomecyej, 2017 (heÇLece heeueer) (a) yeÇpeYee<ee (b) DekeOeer
Gòej-(a) (c) jepemLeeveer (d) KeÌ[er yeesueer
T.G.T. hegvehe&jer#ee, 2004
ceLegje, Deeieje, Oeewuehegj, ikeeefueÙej Deeefo #es$eeW ceW yeÇpeYee<ee yeesueer Gòej-(a)
peeleer nw~ metjoeme, jnerce, jmeKeeve, kesâMeke, efyenejer Deeefo yeÇpeYee<ee
kesâ heÇcegKe keâefke nQ~ OeghÇ eo ieeÙeve keâe mecyevOe yeÇpeYee<ee mes nw~ DeefOekeâebMe efkeÉeveeW keâe cele nw
efkeâ hevõnkeeR Meleeyoer ceW ikeeefueÙej kesâ jepee ceeveefmebn leescej ves Fmekeâer
76. ‘metjmeeiej’ efkeâme Yee<ee keâer jÛevee nw? jÛevee keâer~ Flevee lees efveefMÛele ¤he mes keâne pee mekeâlee nw efkeâ jepee
(a) DekeOeer (b) yegvosueer ceeveefmebn leescej ves OeÇhg eo kesâ heÇÛeej-heÇmeej ceW cenòkehetCe& Ùeesieoeve efoÙee~
81. heefMÛeceer efnvoer keâer mekee&efOekeâ heÇcegKe yeesueer FveceW mes keâewve nw? 86. ‘ikeeefueÙej’ keâer yeesueer nw-
(a) yeÇpeYee<ee (b) KeÌ[er yeesueer (a) yegvosueer (b) yeÇpeYee<ee
(c) yegvosueer (d) yeeBie¤ (c) KeÌ[er yeesueer (d) keâvveewpeer
T.G.T. hejer#ee, 2003, P.G.T. hejer#ee, 2003 Gòej-(a) P.G.T. hejer#ee, 2004
Gòej-(a)
yegvosueer, yegvosueKeC[ keâer yeesueer nw~ PeeBmeer, peeueewve, nceerjhegj Deewj
heefMÛeceer efnvoer keâer mekee&efOekeâ heÇcegKe yeesueer ‘yeÇpeYee<ee’ Je keâewjJeer ikeeefueÙej efpeues kesâ hetkeea #es$eeW ceW Ùen yeesueer peeleer nw~ ceOÙe heÇosMe kesâ
ceeveer pee mekeâleer nw~ yeÇpe keâe hegjevee DeLe& nw-‘heMegDeeW Ùee ieewDeeW
keâe mecetn’ Ùee ‘Ûeejeieen’~ Fmekeâe efkekeâeme ‘Meewjmesveer DeheYeÇbMe’ oceesn, meeiej, efmekeveer, vejefmebnhegj efpeueeW keâer Yeer yeesueer yegvosueer ner
kesâ ceOÙekeleea ¤he mes ngDee nw~ yeÇpeYee<ee Deeieje, ceLegje-ke=voekeve, nw~ efÚvokeeÌ[e Deewj nesMebieeyeeo lekeâ kesâ kegâÚ efnmmeeW ceW Ùen yeesueer
DeueerieÌ{, Oeewuehegj, cewvehegjer, Sše, yeoeÙetB, yejsueer leLee Deeme-heeme peeleer nw~ yeÇpeYee<ee, keâvveewpeer Deewj yegvosueer Deeheme ceW Skeâ-otmejs mes
kesâ #es$eeW ceW yeesueer peeleer nw~ yengle kegâÚ efceueleer-pegueleer nQ~
82. yeÇpeYee<ee keâe #es$e keâewve venerb nw? 87. PeeBmeer, peeueewve, nceerjhegj ceW keâewve-meer yeesueer heÇÛeefuele nw?
(a) Oeewuehegj (b) mejiegpee
(a) yegvosueer (b) keâvveewpeer
(c) ceLegje (d) Deeieje
(c) yeÇpeYee<ee (d) ceeuekeer
Gòej-(b) U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018
Gòej-(a)
‘mejiegpee’ ÚòeermeieÌ{ ceW nw, peneB hetJeea efnvoer keâer yeesueer ‘ÚòeermeieÌ{er’
yeesueer peeleer nw, peyeefkeâ Oeewuehegj (jepemLeeve), ceLegje SJeb Deeieje PeeBmeer, peeueewve, nceerjhegj (G.Øe.) ceW yegvosueer yeesueer ØeÛeefuele nw,
(Gòej ØeosMe) ceW yeÇpeYee<ee yeesueer peeleer nw~ pees heefMÛeceer efnvoer keâer yeesueer nw~ Fmekeâe efJekeâeme Meewjmesveer DeheYeübMe
83. ‘yeÇpeYee<ee’ nw- mes ngDee nw~ yegvosueer ceW ueeskeâmeeefnlÙe keâe]heâer nw, efpemeceW ‘F&megjer kesâ
(a) hetkeea efnvoer (b) heefMÛeceer efnvoer
heâeie’ yeÌ[s Øeefmeæ nQ~
(c) efyenejer efnvoer (d) heneÌ[er efnvoer
T.G.T. hegvehe&jer#ee, 2004 88. ‘heBkeejer’ FveceW mes efkeâme yeesueer mes mecyeefvOele nw?
Gòej-(b) (a) yeÇpe (b) KeÌ[er yeesueer
(c) yegvosueer (d) DekeOeer
‘yeÇpeYee<ee’ heefMÛeceer efnvoer keâer ØecegKe yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme
G.I.C. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2017
‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~
Gòej-(c)
yegvosueer yegvosueer efnvoer Yee<ee keâer Skeâ yeesueer nw, peyeefkeâ heBkeejer, Yeoekejer,
84. ‘yeÇpeyegefue’ efkeâme Yee<ee keâe ke=âef$ece ™he nw? je"ewjer FlÙeeefo Fmekeâer GheyeesefueÙeeB nQ~
(a) Demeceer (b) yeÇpeYee<ee
89. yegvosueer keâe efJekeâeme efkeâme DeheYebÇMe mes ngDee nw?
(c) Yeespehegjer (d) yeBieuee (a) ceeieOeer (b) Meewjmesveer
G.Øe. GÛÛelej efMe#ee DeeÙeesie hejer#ee-2021 (c) hewMeeÛeer (d) DeOe&ceeieOeer
Gòej- (d) GòejeKeC[ P.G.T. (hejer#ee)-2020
Gòej-(b)
‘yeÇpeyegefue’ yeBieuee Yee<ee keâe ke=âef$ece ™he nw, pees yeÇpeYee<ee keâer vekeâue
hej yeBieuee Yee<ee keâer Skeâ Mewueer kesâ ™he ceW yebieeue Je Demece ceW ’yegvosueer’ heefMÛeceer efnvoer Jeie& keâer yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme Meewjmesveer
ØeÛeefuele ngF&~ DeheYeübMe mes ngDee nw~
85. ueesOeevleer FveceW mes efkeâme yeesueer keâer GheYee<ee kesâ Devleie&le Deeleer DevÙe cenòJehetCe& leLÙe
nw?
(a) ceeueJeer (b) ieÌ{Jeeueer
(c) yegvosueer (d) ÚòeermeieÌ{er
UPPCS (C-SAT) Exam - 2023
Gòej—(c)
ueesOeevleer, yeveeheâjer, heJeejer, yegvosueKeC[er leLee efveYeªe yegvosueer

yeesueer keâer GheyeesefueÙeeB nQ~ yegvosueer, heefMÛeceer efnvoer Jeie& keâer yeesueer nw,
efpemekeâe efJekeâeme Meewjmesveer DeheYebÇMe mes ngDee nw~
keâvveewpeer (ie) jepemLeeveer efnvoer : yeesefueÙeeB
90. ‘keâvveewpeer’ efnvoer keâer efkeâme GheYee<ee keâer Skeâ yeesueer nw? 94. efvecveefueefKele ceW mes DemelÙe keâLeve ÛegefveS-
(a) hetkeea efnvoer (b) heefMÛeceer efnvoer (a) jerkeeB, melevee, Men[esue-yeIesueer kesâ #es$e nQ~
(c) jepemLeeveer efnvoer (d) heneÌ[er efnvoer (b) keOee& keâer je<š^Yee<ee megOeej meefceefle keâer Deesj mes oskeveeiejer ceW
P.G.T. Hejer#ee, 2011
pees megOeej ngDee, ken ‘mkejKeÌ[er’ kesâ veece mes peevee peelee nw~
(c) KeÌ[er yeesueer keâe Skeâ DevÙe veece ‘keâewjkeer’ nw~
Gòej-(b)
(d) jepemLeeveer GheYee<ee keâe efkekeâeme hewMeeÛeer DeheYeÇbMe mes ngDee nw~
‘keâvveewpeer’ heefMÛeceer efnvoer keâer yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme ‘Meewjmesveer U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018
DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ peyeefkeâ ceiener, cewefLeueer ‘efyenejer efnvoer’ keâer Gòej-(d)
leLee DeJeOeer hetJeea efnvoer keâer yeesueer nw~ jepemLeeveer GheYee<ee keâe efkekeâeme ‘Meewjmesveer DeheYeÇbMe’ mes ngDee nw
keâvveewpeer, heefMÛeceer efnvoer keâer yeesueer nw~ Fme yeesueer keâe #es$e-FšeJee, ve efkeâ hewMeeÛeer DeheYeübMe mes~ Mes<e keâLeve melÙe nQ~
heâ®&Keeyeeo, MeenpeneBhegj, keâevehegj, njoesF& leLee heerueerYeerle nw~ 95. peÙehegjer keâe mLeeveerÙe veece nw-
keâvveewpeer Je yeÇpeYee<ee cebs keâeheâer meceevelee nw~ (a) oeMeeCeea (b) yeeieÌ[er
(c) {Bt{eÌ[er (d) kegâceeËÛeue
(Ke) nef j ÙeeCeJeer : yees e f u eÙeeB UPSSSC efkeOeeveYekeve j#ekeâ Skeb keve j#ekeâ hejer#ee, 2016 (II)
91. ‘jeBIeÌ[er’ yeesueer keâneB yeesueer peeleer nw?
Gòej- (c)
(a) Gòej heÇosMe (b) kesâjue peÙehegjer yeesueer keâe mLeeveerÙe veece {Bt{eÌ[er nw~ {Bt{eÌ[er, ceejJeeÌ[er,
(c) ceOÙe heÇosMe (d) nefjÙeeCee cesJeeÌ[er, neÌ[ewleer, cesJeeleer, ceeueJeer, leLee yeeieÌ[er Deeefo yeesefueÙeeB
UPSI Exam, 19-efomecyej, 2017 (heÇLece heeueer) jepemLeeveer efnvoer kesâ Devleie&le Deeleer nQ~
Gòej-(d) 96. ‘ceskeeleer’ efkeâme GheYee<ee keie& keâer yeesueer nw?
(a) hetkeea efnvoer (b) jepemLeeveer efnvoer
‘jeBIeÌ[er’ yeesueer nefjÙeeCee jepÙe keâer yeesueer nw~ meeceevÙele: nefjÙeeCee
(c) efyenejer efnvoer (d) heneÌ[er efnvoer
ceW yeesueer peeves Jeeueer yeesueer keâes ‘nefjÙeeCeJeer’ keânles nQ~ ‘nefjÙeeCeJeer’
keâes ‘yeeBie™ Ùee peešt’ Yeer keânles nQ~ nefjÙeeCeJeer yeesueer keâe efJekeâeme T.G.T. hejer#ee, 2009
‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ Gòej-(b)
92. yeeBie¤ efkeâme GheYee<ee keie& keâer yeesueer nw? ‘ceskeeleer’ jepemLeeveer GheYee<ee keie& keâer yeesueer nw~ ceskeeleer keâes Gòejer
(a) heefMÛeceer efnvoer (b) hetkeea efnvoer jepemLeeveer Yeer keânles nQ~ jepemLeeveer GheYee<ee kesâ Devleie&le heefMÛeceer
(c) efyenejer (d) heneÌ[er jepemLeeveer (ceejkeeÌ[er), hetkeea jepemLeeveer (peÙehegjer), Gòejer jepemLeeveer
T.G.T. hejer#ee, 2002 (ceskeeleer) Deewj oef#eCeer jepemLeeveer (ceeuekeer) nQ~ Gòejer jepemLeeve
Gòej-(a) ceW Fmekeâe #es$e Deuekej, Yejlehegj leLee Deeme-heeme kesâ #es$e nQ~ ceske
‘yeeBbie¤’ heefMÛeceer efnvoer GheYee<ee keie& keâer yeesueer kesâ Devleie&le Deeleer peeefle kesâ Fueekesâ ceskeele kesâ veece hej Fmes ‘ceskeeleer’ keânles nQ~
nw~ yeeBie¤ keâes nefjÙeeCeer DeLekee nefjÙeeCekeer Yeer keânles nQ~ yeeBie¤ 97. ceerjeyeeF& kesâ heo jepemLeeveer Yee<ee keâer efkeâme yeesueer ceW efueKes
(Meg<keâ, GÛÛe Yetefce) Yet-Yeeie kesâ keâejCe ÙeneB keâer yeesueer keâe veece yeeBie¤ ieÙes nQ?
heÌ[e~ Fmekeâe efkekeâeme ‘Meewjmesveer DeheYeÇbMe’ mes ngDee nw~ keâjveeue, (a) ceeueJeer (b) peÙehegjer
jesnlekeâ, efouueer leLee efnmeej Fmekesâ Devleie&le Deeles nQ~ (c) ces J eeleer (d) ceejJeeÌ[er
Gòej-(d) U.P. SI-2021
93. nefjÙeeCekeer Ùee yeeBbie¤ yeesueer efkeâme DeheYeÇbMe mes efkekeâefmele ngF& nw?
(a) heefMÛeceesòejer Meewjmesveer DeheYeÇbMe (b) DeOe&ceeieOeer ‘ceerjeyeeF&’ Yeefòeâkeâeueerve keâJeefÙe$eer nQ, Fvekesâ heo jepemLeeveer Yee<ee
(c) veeiej DeheYeÇbMe (d) ceeieOeer
keâer ‘ceejJeeÌ[er’ yeesueer ceW yeæ nQ~ ceejJeeÌ[er keâes 'heefMÛeceer jepemLeeveer
P.G.T. hejer#ee, 2003
yeesueer' Yeer keânles nQ, keäÙeeWefkeâ Ùen jepemLeeve kesâ heefMÛeceer #es$eeW-
Gòej-(a) peesOehegj, Depecesj, yeerkeâevesj, efkeâmeveieÌ{, cesJeeÌ[, efmejesner, pewmeuecesj
FlÙeeefo efpeueeW ceW yeesueer peeleer nw~
‘jeBIeÌ[er’ yeesueer nefjÙeeCee jepÙe keâer yeesueer nw~ meeceevÙele: nefjÙeeCee
98. FveceW mes keâewve-meer jepemLeeve keâer yeesueer venerb nw?
ceW yeesueer peeves Jeeueer yeesueer keâes nefjÙeeCeJeer keânles nQ~ nefjÙeeCeJeer (a) ceejkeeÌ[er (b) yegvosueer
keâes yeeBie™ Ùee peešt Yeer keânles nQ~ nefjÙeeCeJeer yeesueer keâe efJekeâeme (c) ceskeeleer (d) ceeuekeer
‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ Gòej-(b) P.G.T. hejer#ee, 2011

heefMÛeceer jepemLeeveer kesâ Devleie&le ceejkeeÌ[er, Gòejer jepemLeeveer kesâ 2. ceeieOeer DeheYeübMe leLee Fmemes efJekeâefmele efnvoer
Devleie&le ceskeeleer leLee oef#eCeer jepemLeeveer kesâ Devleie&le ceeuekeer yeesueer keâer GheYee<ee (efyenejer efnvoer) leLee yeesefueÙeeB :
Deeleer nw~ yegvosueer ceOÙe heÇosMe leLee Gòej heÇosMe keâer meercee mes mešs
yegvosueKeC[ ceW yeesueer peeleer nw~ 103. efyenejer efnvoer keâe efkekeâeme efkeâme heÇeke=âle Ùee DeheYeÇbMe mes ceevee
99. ‘neÌ[ewleer’ yeesueer nw-

ieÙee nw?
(a) heefMÛeceer jepemLeeve keâer (b) hetkeea jepemLeeve keâer (a) Meewjmesveer (b) ceeieOeer
(c) oef#eCeer jepemLeeve keâer (d) Gòejer jepemLeeve keâer (c) DeOe&ceeieOeer (d) hewMeeÛeer
UPSSSC meefcceefuele Dekej DeOeervemLe meskee-II hejer#ee, 2016 Gòej- (b) Deeßece heæef le (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012
Gòej-(b) efyenejer efnvoer keâe efkekeâeme ‘ceeieOeer DeheYeÇbMe’ mes ceevee peelee nw~
‘neÌ[ewleer’ Yee<ee hetkeea ke ceOÙe hetkeea jepemLeeve ceW yeesueer peeleer nw~ Ùen kele&ceeve ceW Ùen efyenej kesâ hešvee, ieÙee leLee npeejeryeeie efpeueeW ceW
yeesueer keâesše, yetBoer, Meenhegj ke GoÙehegj ceW yeesueer peeleer nw~ yeesueer peeleer nw~ efyenejer efnvoer kesâ Devleie&le Yeespehegjer, cewefLeueer, leLee
ceiener keâes Meeefceue efkeâÙee peelee nw~
100. ‘neÌ[ewleer’ yeesueer keâneB yeesueer peeleer nw?
104. FveceW mes efyenejer efnvoer keâe ¤he venerb nw-
(a) Gòej heÇosMe (b) nefjÙeeCee
(c) jepemLeeve (d) ceOÙe heÇosMe (a) Yeespehegjer (b) DekeOeer (c) ceiener (d) cewefLeueer
UPSI Exam, 16-efomecyej, 2017 (efÉleerÙe heeueer) T.G.T. hejer#ee, 2009
Gòej-(c) Gòej-(b)
‘neÌ[ewleer’ yeesueer jepemLeeve kesâ keâesše, yetBoer leLee efÛeòeewÌ[ieÌ{ efpeues
ceW yeesueer peeleer nw~ ‘DekeOeer’ keâes efyenejer efnvoer kesâ Devleie&le veneR jKee peelee nw~ Ùen
hetkeea efnvoer ceW Deeleer nw~ peyeefkeâ ‘efyenejer efnvoer’ kesâ Devleie&le ceiener,
(Ie) heneÌ[er efnvoer : yeesefueÙeeB Yeespehegjer leLee cewefLeueer Deeleer nw~
101. Gòej heÇosMe ceW keâewve-meer yeesueer veneR yeesueer peeleer? 105. ‘Debefiekeâe’ efkeâme jepÙe keâer yeesueer nw?
(a) yeÇpeYee<ee (b) keâvveewpeer (a) yebieeue (b) ÚòeermeieÌ{
(c) DekeOeer (d) heneÌ[er
(c) ceOÙe heÇosMe (d) efyenej
UPSSSC Ùegkee keâuÙeeCe Skeb efkekeâeme oue DeefOe0 hejer#ee, 2018 (II)
Gòej-(d)
Gòej-(d)
‘heneÌ[er Yee<ee’ Gòej heÇosMe ceW veneR yeesueer peeleer, peyeefkeâ yeÇpeYee<ee
keâvveewpeer, DekeOeer Deeefo Yee<eeSB Gòej heÇosMe ceW yeesueer peeleer nQ~ ‘Debefiekeâe’ efyenej jepÙe kesâ hetJeea, Gòejer Je oef#eCeer YeeieeW, PeejKeC[
‘heneÌ[er’ cetuele: Gòej Yeejle kesâ heneÌ[er efpeueeW pewmes-peewvemeej, kesâ Gòej hetJeea YeeieeW Deewj heb. yebieeue kesâ heefMÛeceer YeeieeW ceW yeesueer peeleer
efmejceewj, efMeceuee, ceC[er, Ûecyee, ieÌ{keeue, kegâceeTB leLee Deeme-heeme nw efpemeceW meeefnyeiebpe, heekegâÌ[, ogcekeâe, osJeIej, keâes[jcee, efieefj[ern
kesâ #es$e ceW yeesueer peeleer nw~ pewmes efpeues Meeefceue nw~ Ùen vesheeue kesâ lejeF& Yeeie ceW Yeer yeesueer peeleer
102. efvecveebefkeâle ceW ieÌ{Jeeueer keâer Gheyeesueer nw- nw~ ‘Debie’ peveheo kesâ keâejCe Fme yeesueer keâe veece ‘Debefiekeâe’ heÌ[e~
(a) KemehejefpeÙee (b) heIeeF&
106. efyenejer efnvoer keâer yeesueer keâe veece nw-
(c) peesnejer (d) meueeveer
GòejeKeC[ P.G.T. (hejer#ee)-2020 (a) ceiener (b) yeIesueer (c) ÚòeermeieÌ{er (d) yegvosueer
Gòej-(d) T.G.T. hejer#ee, 2013
’meueeveer’ ’ieÌ{Jeeueer’ keâer Gheyeesueer nw~ ieÌ{Jeeueer Deewj kegâceeTBveer Gòej-(a)
ceOÙe heneÌ[er efnvoer keâer yeesefueÙeeB nQ~
DevÙe cenòJehetCe& leLÙe ‘efyenejer efnvoer’ keâe efJekeâeme ‘ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw~ Fmekesâ
Devleie&le ceiener, cewefLeueer leLee Yeespehegjer yeesefueÙeeB Deeleer nQ~ Jele&ceeve ceW
ceweLf eueer keâes mebeJf eOeeve keâer Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW Meeefceue keâj efueÙee ieÙee nw~
107. keâewve-meer yeesueer efyenej keâer veneR nw?
(a) Yeespehegjer (b) ceiener (c) peÙehegjer (d) cewefLeueer
T@B UPSSSC efkeOeeveYekeve j#ekeâ Skeb keve j#ekeâ hejer#ee, 2016 (I)
Gòej-(c)
‘peÙehegjer’ ({Bt{eÌ[er) efyenej keâer veneR, yeefukeâ jepemLeeve keâer yeesueer
Ú nw~ Yeespehegjer, ceiener Deewj cewefLeueer efyenej keâer yeesefueÙeeB nQ~
Yeespehegjer GheÙeg&òeâ hebefòeâ ceW Yeespehegjer yeesueer nw~ Yeespehegjer yeesueer ceW meke&veeceeW
108. ‘Yeespehegjer’ yeesueer keâer Glheefòe ngF& nw-
ceW cegKÙele: nce, nceje, nceveer keâe, leesnej, leesnveer keâe, Deeskeâj,
ngvekeâj, Fvnkeâj, ns ueesieve keâ, peGve, leGve, keâGve, kesâT, Deeheve,
(a) DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe mes (b) ceeieOeer DeheYeÇbMe mes
jGDee keâe heÇÙeesie neslee nw~
(c) Meewjmesveer DeheYeÇbMe mes (d) ›eeÛeÌ[ DeheYeÇbMe mes
P.G.T. hejer#ee, 2004, U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018 112. efvecveefueefKele ÙegiceeW ceW mes keâewve-mee Ùegice ieuele nw?
Gòej-(b) (a) DekeOeer - hetkeea efnvoer
(b) yeÇpeYee<ee - heefMÛeceer efnvoer
‘Yeespehegjer’ efyenejer efnvoer keâer yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme ceeieOeer (c) Yeespehegjer - hetkeea efnvoer
DeheYeübMe mes ngDee nw~ Yee<ee kesâ DeLe& ceW ‘Yeespehegjer’ Meyo keâe ØeLece (d) KeÌ[er yeesueer - heefMÛeceer efnvoer
ØeÙeesie 1789 F&. ceW jsceC[ Éeje Devetefole «evLe Mesj cegleeKejerve keâer P.G.T. hejer#ee, 2002
Yetefcekeâe ceW efceuelee nw~ Yeespehegjer keâes YeespehegefjÙee leLee kegâÚ ueesieeW Gòej-(c)
Éeje 'hegjyeer' Yeer keâne peelee nw~
Yeespehegjer keâer ØeOeeve GheyeesefueÙee@B ‘Yeespehegjer-hetkeea efnvoer’ keâe Ùegice ieuele nw~ Yeespehegjer, ceiener leLee ceweLf eueer
‘efyenejer efnvoer’ keâer heÇcegKe GheYee<eeSB nQ~ ‘DekeOeer’ hetkeea efnvoer, peyeefkeâ
yeÇpeYee<ee leLee KeÌ[er yeesueer heefMÛeceer efnvoer keâer heÇcegKe yeeseuf eÙeeB nQ~
Gòejer Yeespehegjer oef#eCeer Yeespehegjer heefMÛeceer Yeespehegjer veeiehegefjÙee 113. ieepeerhegj ceW yeesueer peeves keeueer heÇcegKe yeesueer nw-
(a) DekeOeer (b) Yeespehegjer
Lee™ Yeespehegjer (c) KeÌ[er yeesueer (d) yeIesueer
ceOesmeer Yeespehegjer UPSSSC meefcceefuele Dekej DeOeervemLe meskee-I hejer#ee, 2016
ieesjKehegjer Yeespehegjer Gòej-(b)
ÚhejefnÙee Yeespehegjer G.heÇ. ceW mekee&efOekeâ yeesueer peeves keeueer yeesueer ‘Yeespehegjer’ nw~ hetkeeËÛeue kesâ
KeejJeejer Yeespehegjer DeefOekeâlej efpeueesb ceW Ùen yeesueer heÇÛeefuele nw~ efmeæeLe&veiej, mevlekeâyeerj
veiej, ieesjKehegj, oskeefjÙee, kegâMeerveiej, ceT, DeepeceieÌ{, ieepeerhegj,
z Yeespehegjer keâer hegjeveer efueefhe 'kewâLeer' nw leLee yener-Keeles kesâ efueS yeefueÙee, keejeCemeer FlÙeeefo efpeueeW ceW Fmekeâe heÇYeglke nw~
cenepeveer efueefhe keâe ØeÙeesie neslee nw~ meeceevÙele: Yeespehegjer kesâ efueS 114. ieSue, YeSue Deeefo efkeâme yeesueer keâer efkeâme lejn keâer efkeÇâÙeeSB nQ?
veeiejer efueefhe keâe ØeÙeesie efkeâÙee peelee nw~
(a) Yeespehegjer, Yetlekeâeefuekeâ (b) DekeOeer, kele&ceevekeâeefuekeâ
109. keejeCemeer - ieesjKehegj - Deeje kesâ ceOÙe keâewve-meer Yee<ee yeesueer (c) yeÇpeYee<ee, Yetlekeâeefuekeâ (d) yegvosueer, Yeefke<Ùekeâeefuekeâ
peeleer nw? U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018
(c) keâewjkeer (d) cewefLeueer
Gòej-(a)
UPSSSC meefcceefuele Dekej DeOeervemLe meskee-II (mee.Ûe.) hejer#ee 2016 ieSue, YeSue Deeefo Yeespehegjer yeesueer keâer Yetlekeâeefuekeâ efkeÇâÙeeSB nQ~
Gòej-(b)
ceiener
keejeCemeer -- ieesjKehegj -- Deeje kesâ ceOÙe Yeespehegjer Yee<ee (yeesueer)
yeesueer peeleer nw~ Gòej heÇosMe ceW Yeespehegjer Yee<ee ieepeerhegj, yeefueÙee, 115. ‘ceiener’ efkeâme GheYee<ee keâer yeesueer nw?
efcepee&hegj, DeepeceieÌ{ Deeefo efpeueeW ceW yeesueer peeleer nw~ (a) jepemLeeveer (b) heefMÛeceer efnvoer
110. efkeâme #es$e keâer yeesueer keâes ‘keâeefMekeâe’ keâne ieÙee nw? (c) hetkeea efnvoer (d) efyenejer
(a) YeeruekeeÌ[e (b) efouueer P.G.T. hejer#ee, 2004, U.P.P.S.C. (Sue.šer. «es[) hejer#ee, 2018
(c) keejeCemeer (d) metjle Gòej-(d)
UPSSSC «eece hebÛeeÙele DeefOekeâejer hegvehe&jer#ee, 2016
Gòej–(c) ‘ceiener’ efyenejer efnvoer keâer leerve yeesefueÙeeW (Yeespehegjer, ceiener,
cewefLeueer) ceW mes Skeâ nw, efpemekeâe efJekeâeme ‘ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee
keejeCemeer Skeb Gmekesâ Deeme-heeme kesâ #es$e keâer yeesueer keâes ‘keâeefMekeâe’ nw~ ieÙee, hešvee, cebgiesj, Yeeieuehegj FlÙeeefo efpeueeW ceW Ùen ØecegKele:
keâne ieÙee nw~ keâeefMekeâe yeesueer Yeespehegjer keâe ner Skeâ ¤he nw~ FmeceW yeesueer peeleer nw~
efnvoerr, Got& Skeb Yeespehegjer kesâ Meyo efceueles nQ~ 116. efyenej keâer jepeOeeveer ‘hešvee’ efkeâme efyenejer yeesueer #es$e ceW
111. ‘T nceje kesâ Kesuener vee osle jns’ keâneB keâer yeesueer nw? efmLele nw?
(a) jepemLeeve (b) yeÇpe (a) cewefLeueer (b) Yeespehegjer
(c) Yeespehegjer (d) «eeceerCe KeÌ[er yeesueer
(c) ceiener (d) Debefiekeâe
UPSSSC meefcceefuele mene.uesKee. ke uesKee hejer#ekeâ (mee.Ûe.) hejer#ee, 2016
Gòej-(c) Gòej-(c) T.G.T. hejer#ee, 2011

‘ceiener’ Meyo ‘ceeieOeer’ keâe efkekeâefmele ¤he nw~ kegâÚ ueesie Fmes keâòee& kesâ meeLe ‘ves’ keâe heÇÙeesie ve nesvee hetkeea efnvoer GheYee<ee keâer
‘ceeieOeer’ Yeer keânles nQ~ Ùen yeesueer hetjs ieÙee efpeues ceW leLee hešvee, heÇcegKe efkeMes<elee nw~ Fmekesâ Devleie&le-DekeOeer, yeIesueer Skeb ÚòeermeieÌ{er
heueecet, npeejeryeeie, cegbiesj, Yeeieuehegj Deewj jeBÛeer Deeefo efpeueeW kesâ yeesefueÙeeB Deeleer nQ~ efnvoer KeÌ[er yeesueer mes DekeOeer keâer efkeefYeVelee cegKÙe
kegâÚ YeeieeW ceW yeesueer peeleer nw~ ¤he mes JÙeekeâjCeelcekeâ nw~ FmeceW keâlee& keâejkeâ kesâ hejmeie& (efkeYeefòeâ)
117. efvecve ceW mes keâewve-meer yeesueer hetkeea efnvoer kesâ Devleie&le venerb Deeleer nw? ‘ves’ keâe efveleevle DeYeeke nw~ DevÙe GhemeieeX kesâ heÇeÙe: oes ¤he efceueles
(a) ÚòeermeieÌ{er (b) ceiener nQ- Ümke Deewj oerIe& (keâce&-mecheÇoeve-mecyevOe-keâ, keâe; keâjCe-Deheeoeve-
(c) DekeOeer (d) yeIesueer me-le, mes-les; DeefOekeâjCe-ce, cee)~
UPSSSC Ûekeâyevoer uesKeheeue (mee.Ûe.) hejer#ee, 2015 122. efvecveefueefKele yeesefueÙeeW ceW mes ‘hetkeea efnvoer’ keâer yeesueer venerb nw-
Gòej-(b) (a) DekeOeer (b) ÚòeermeieÌ{er
(c) Yeespehegjer (d) yeIesueer
‘ceiener’ efyenejer efnvoer GheJeie& kesâ Devleie&le Deeves Jeeueer yeesueer nw,
P.G.T. hejer#ee, 2002, T.G.T. hejer#ee, 2010
peyeefkeâ DeJeOeer, yeIesueer leLee ÚòeermeieÌ{er hetJeea efnvoer GheJeie& kesâ
Devleie&le Deeves Jeeueer yeesefueÙeeB nQ~ Gòej-(c)
hetJeea efnvoer kesâ Devleie&le DeJeOeer ÚòeermeieÌ{er leLee yeIesueer yeesefueÙeeB
cewefLeueer Deeleer nQ, peyeefkeâ Yeespehegjer ‘efyenejer efnvoer’ keâer yeesueer nw~
118. cewefLeueer yeesueer kesâ ueeskeâefheÇÙe keâefke nQ- 123. Ùen yeesueer hetkeea efnvoer keie& keâer yeesueer venerb nw-
(a) leguemeer (b) peeÙemeer (a) DekeOeer (b) yeIesueer
(c) efkeÅeeheefle (d) vevooeme (c) ÚòeermeieÌ{er (d) yegvosueer
Gòej-(c) T.G.T. hejer#ee, 2010 Gòej- (d) Deeßece heæef le (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2009
cewefLeueer yeesueer kesâ ueeskeâefheÇÙe keâefke efkeÅeeheefle nQ~ cewefLeue-keâesefkeâue GheeefOe 'yegvosueer' heefMÛeceer efnvoer Jeie& keâer yeesueer nw, pees yeÇpeYee<ee mes keâeheâer
mes efkeYetef<ele efkeÅeeheefle ves Deheveer jÛevee ‘heoekeueer’ ceW cewefLeueer yeesueer meceevelee jKeleer nw~ Mes<e yeesefueÙeeB ‘hetJeea efnvoer Jeie&’ keâer nQ~
ceW jeOeeke=â<Ce keâer heÇsceueerueeDeeW keâe keCe&ve efkeâÙee nw~ 124. hetkeea efnvoer keie& keâer yeesefueÙeeW keâe efkekeâeme efkeâmemes ceevee ieÙee nw?
(a) Meewjmesveer DeheYeÇbMe (b) ceeieOeer DeheYeÇbMe
3. DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe leLee Fmemes efJekeâefmele efnvoer (c) DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe (d) veeiej DeheYeÇbMe
keâer GheYee<ee (hetJeea efnvoer) leLee yeesefueÙeeB : Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2009
G.I.C. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012, 2015, 2017
119. hetkeea efnvoer keie& keâer yeesefueÙeeW keâe efkekeâeme efkeâmemes ceevee ieÙee nw?
Gòej-(c)
(a) Meewjmesveer DeheYeÇbMe (b) ceeieOeer DeheYeÇbMe
(c) DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe (d) veeiej DeheYeÇbMe ‘hetJeea efnvoer’ keâe efJekeâeme ‘DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw,
Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2009 DeheYeübMe - DeeOegefvekeâ Yee<eeSB leLee GheYee<eeSB
G.I.C. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012, 2015, 2017 Meewjmesveer - heefMÛeceer efnvoer, jepemLeeveer, heneÌ[er, iegpejeleer
Gòej-(c) hewMeeÛeer - uenBoe, hebpeeyeer
yeÇeÛeÌ[ - efmevOeer
hetkeea efnvoer keie& keâer yeeseuf eÙeeW keâe efkekeâeme DeOe&ceeieOeer DeheYeÇMb e mes ngDee nw~ ceneje°êr - ceje"er
hetkeea efnvoer keâer yeeseuf eÙeeW ceW DekeOeer, yeIesueer leLee ÚòeermeieÌ{er Deeleer nQ~
ceeieOeer - efyenejer, yeBieuee, GefÌ[Ùee (DeesefÌ[Ùee), DemeefceÙee
120. hetkeea efnvoer keâe efkekeâeme FveceW mes efkeâme DeheYeÇbMe ceW ngDee nw? DeOe&ceeieOeer - hetJeea efnvoer~
(a) JeÇeÛeÌ[ (b) DeOe&ceeieOeer 125. hetkeea efnvoer keâe efkekeâeme FveceW mes efkeâme DeheYeÇbMe ceW ngDee nw?
(c) Keme (d) ceeieOeer (a) yeÇeÛeÌ[ (b) DeOe&ceeieOeer
Gòej-(b) P.G.T. hejer#ee, 2011 (c) Keme (d) ceeieOeer
hetJeea efnvoer keâe efJekeâeme ‘DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee nw, peyeefkeâ Gòej-(b) P.G.T. hejer#ee, 2011
‘JeÇeÛeÌ[ DeheYeübMe’ mes efmevOeer; ‘Meewjmesveer DeheYeübMe’ mes heneÌ[er leLee hetJeea efnvoer keâe efJekeâeme DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe mes ngDee nw, peyeefkeâ
cewefLeueer, ceiener, Yeespehegjer keâe efJekeâeme ‘ceeieOeer DeheYeübMe’ mes ngDee~ ›eeÛeÌ[ DeheYeübMe mes efmevOeer; Meewjmesveer DeheYeübMe mes heneÌ[er leLee
cewefLeueer, ceiener, Yeespehegjer keâe efJekeâeme ceeieOeer DeheYeübMe mes ngDee~
121. keâòee& kesâ meeLe ‘ves’ keâe heÇÙeesie ve nesvee efkeâme GheYee<ee keâer heÇcegKe
126. hetkeea efnvoer #es$e ceW keâewve-meer yeesueer venerb yeesueer peeleer?
efkeMes<elee nw?
(a) DekeOeer (b) ÚòeermeieÌ{er
(a) hetkeea efnvoer (b) heefMÛeceer efnvoer
(c) peÙehegjer (d) yeIesueer
(c) jepemLeeveer efnvoer (d) heneÌ[er efnvoer UPSSSC «eece efkekeâeme DeefOekeâejer hejer#ee, 2018 (II)
Gòej-(a) P.G.T. hejer#ee, 2005 Gòej-(c)

hetkeea efnvoer #es$e ceW DekeOeer, yeIesueer Skeb ÚòeermeieÌ{er yeesueer peeleer nw, 129. ‘DeJeOeer’ yeesueer efkeâme DeheYeÇbMe mes efkekeâefmele ngF& nw?
peyeefkeâ peÙehegjer jepemLeeveer efnvoer #es$e ceW yeesueer peeleer nw~ (a) ceeieOeer (b) DeOe&ceeieOeer
(c) Meewjmesveer (d) ›eeÛeÌ[
DeJeOeer UPSSSC meefcceefuele Dekej DeOeervemLe meskee (mee.Ûe.) hejer#ee
127. Fme yeesueer ceW Gòece heg®<e Skeâ JeÛeve kesâ mLeeve hej Gòece heg®<e 2019 heÇLece heeueer (30/09/2019)
yengJeÛeve keâe ØeÙeesie efkeâÙee peelee nw- Gòej-(b)
(a) DeJeOeer (b) KeÌ[er yeesueer
(c) yeÇpe (d) nefjÙeeCeJeer DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe mes DekeOeer, yeIesueer Skeb ÚòeermeieÌ{er yeesefueÙeeW keâe
Gòej-(a) P.G.T. hejer#ee-2021 (Ùet.heer.) efkekeâeme ngDee~ Meewjmesveer DeheYeÇbMe mes jepemLeeveer, heefMÛeceer efnvoer,
heneÌ[er, iegpejeleer, ceeieOeer DeheYeÇbMe mes efyenejer, yeBieeuee, Deesef[Ùee,
DeJeOeer yeesueer hetJeea efnvoer keâer ØecegKe yeesueer nw, efpemekeâe efJekeâeme DemeefceÙee Deewj ›eeÛeÌ[ DeheYeÇbMe mes efmevOeer yeesueer keâe efkekeâeme ngDee~
DeOe&ceeieOeer DeheYeübMe mes ngDee nw~ Fme yeesueer ceW Gòece heg®<e Skeâ
130. ‘jeceÛeefjleceeveme’ keâer Yee<ee keäÙee nw?
JeÛeve kesâ mLeeve hej Gòece heg®<e yengJeÛeve keâe ØeÙeesie efkeâÙee peelee nw~
(a) DekeOeer (b) yeÇpe
DevÙe cenòJehetCe& leLÙe
(c) KeÌ[er yeesueer (d) Yeespehegjer
DeJeOeer yeesueer kesâ #es$e ueKeveT, GvveeJe, jeÙeyejsueer, meerleehegj, yeejeyeb-
Gòej-(a) UP- TET Exam Ist Paper (I-V), 2015
keâer, ieesC[e, yenjeFÛe, meguleevehegj, ØeleeheieÌ{, ]hewâpeeyeeo FlÙeeefo nQ~
128. FveceW mes efke‚me yeesueer ke‚e efyenejer efnvoer mes mecyevOe veneR nw? ‘jeceÛeefjleceeveme’ DekeOeer Yee<ee keâe mekee&efOekeâ ueeskeâefheÇÙe cenekeâeJÙe
nw~ Ùen jecekeâLee hej DeeOeeefjle nw, efpemekeâer jÛevee keâeMeer, efÛe$eketâš
(a) DeJeOeer (b) ceiener Deewj DeÙeesOÙee ceW ngF&~ efke.mebkeled 1631 (1574 F&.) ceW leguemeeroeme
(c) Yeespehegjer (d) cewefLeueer ves DeÙeesOÙee mes Fmekeâer jÛevee ØeejcYe keâer~ Fmes hetCe& nesves ceW ueieYeie
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2015 2 ke<e&, 7 ceen, 26 efove ueies~
GÚejó(a)
131. cenòJehetCe& ke=âefle ‘ke=â<CeeÙeve’ Gòej ØeosMe keâer yeesefueÙeeW ceW mes efkeâme
DeJeOeer yeesueer ke‚e mecyevOe hetJeea efnvoerr mes nw, peyeefke‚ oer ieŸeer DevŸe yeesueer ceW efueKeer ieÙeer nw?
yeesefueŸeeW ke‚e mecyevOe efyenejer efnvoer mes nw~ (a) KeÌ[er yeesueer ceW (b) DeJeOeer yeesueer ceW
efnvoer-Yee<ee (c) yeÇpe yeesueer ceW (d) yenesueer yeesueer ceW
UPPCS (C-SAT) Exam - 2021
(I) KeÃ[er yeesueer/ Gòej- (b)
ke‚ewjJeer
(ii) ye«peYee<ee ‘ke=â<CeeÙeve’ Éejkeâe Øemeeo efceße keâer cenekeâeJÙeelcekeâ jÛevee nw, pees
DeJeOeer yeesueer ceW nw~ Éejkeâe Øemeeo efceße keâe pevce Gòej ØeosMe
HeefM¤eceer efnvoer (iii) nefjŸeeCeJeer
Meewjmesveer DeheYe¸bMe
kesâ GvveeJe peveheo ceW ngDee Lee~ Ùes mJeleb$elee mesveeveer, he$ekeâej,
(iii) yegvosueer mes Glhevve/efJeke‚eme
meeefnlÙekeâej leLee jepeveslee kesâ ™he cesb ceOÙe ØeosMe kesâ cegKÙeceb$eer
(iii) ke‚vveewpeer Yeer jns~ ‘ke=â<CeeÙeve’ cenekeâeJÙe keâes FvneWves DemenÙeesie Deevoesueve kesâ
(i) DeJeOeer oewjeve pesue ceW efueKee Lee~
(ii) yeIesueer
DeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMe
132. ceefuekeâ ceesncceo peeÙemeer ves efkeâme Yee<ee keâe mejue Deewj meeOeejCe
HetJeera efnvoer
(iii) ⁄ÚeermeieÃ{er
mes Glhevve/efJeke‚eme
¤he DeheveeÙee Lee?
(i) Yeespehegjer (a) DekeOeer (b) Dejyeer-heâejmeer
efyenejer (ii) ceiener ceeieOeer DeheYe¸bMe (c) yeÇpeYee<ee (d) ceeieOeer
(iii) cewefLeueer mes Glhevve/efJeke‚eme UPSI Exam, 16-efomecyej, 2017 (le=leerÙe heeueer)
Gòej-(a)
(i) ceejJeeÃ[er 'peeÙemeer' keâer Yee<ee "s" DekeOeer nw~ peeÙemeer ves Deheveer jÛeveeSB efmehe&â
jepemLeeveer (ii) peŸehegjer Meewjmesveer DeheYe¸bMe DekeOeer Yee<ee ceW keâer nQ~ peeÙemeer Yeefòeâkeâeue keâer efveieg&Ce heÇsceeßeÙeer
(iii) cesJeeleer mes Glhevve/efJeke‚eme MeeKee kesâ keâefke nQ~ Fvekeâer Øeefmeæ jÛevee ‘heodceeJele’ nw~
(iv) ceeueJeer
133. ceguuee oeTo ke=âle ’ueesjkeâne’ keâer Yee<ee FveceW mes keâewve-meer nw?
(i) heefM¤eceer heneÃ[er Meewjmesveer DeheYeb«Me (a) yeÇpeYee<ee (b) DeJeOeer
(ii) ceOŸeJeleera heneÃ[er Ÿee Keme mes Glhevve
HeneÃ[er
(c) DeheYeübMe (d) jepemLeeveer
z ‘heneÌ[er’ efnvoer keâes kegâÚ efJeÉeve ‘Keme’ DeheYeübMe mes Glhevve/ U.P. SI-2021
efJekeâeme ceeveles nQ~ Gòej-(b)
ceguuee oeTo ke=âle ’ueesjkeâne’ DeJeOeer yeesueer keâer metheâer jÛevee nw~ Fmes DekeOeer ceW Gòece heg®<e yengkeÛeve ‘nce’ keâe heÇÙeesie Gòece heg®<e SkeâkeÛeve
ceelee Øemeeo ieghle ves ueesj keâne Ùee ueesj keâLee keâne nw, peyeefkeâ Ùen ‘ceQ’ kesâ DeLe& ceW heÇÙegòeâ efkeâÙee peelee nw~
’ÛevoeÙeve’ kesâ veece mes ÛeefÛe&le nw~ Ùen ÛeewheeF&-oesne yeæ jÛevee nw~ 138. ‘‘leeues kewâ heeveer heleeues ieÙes yesšer
hegjFefve ieFB kegâefcnueeF nes~
iebiee pecegvee efyeÛe jsleer hejleg nw
keâFmes kewâ jÛeGB efyeDeen js~’’
Gòeâ ieerle efkeâme yeesueer keâe nw?
(a) DekeOeer (b) yeÇpe
(c) Yeespehegjer (d) keâvveewpeer
Gòej-(a)
134. ‘jeceÛeefjleceeveme’ keâer jÛevee efkeâme Yee<ee ceW ngF& nw?
heÇmlegle ieerle DekeOeer yeesueer keâe nw~ Ùen Skeâ efkekeen ieerle nw~
(a) KeÌ[eryeesueer efnvoer (b) yeÇpeYee<ee
(c) DekeOeer (d) cewefLeueer 139. efvecveefueefKele ceW mes efkeâme yeesueer ceW Gòece heg®<e yengkeÛeve ‘nce’
UP CSAT Exam 2019 keâe heÇÙeesie Gòece heg®<e SkeâkeÛeve ‘ceQ’ kesâ DeLe& ceW efkeâÙee peelee nw?
(a) yeÇpe (b) DekeOeer
Gòej-(c)
(c) yeeBie¤ (d) KeÌ[er yeesueer
‘jeceÛeefjleceeveme’ keâer jÛevee DekeOeer Yee<ee ceW ngF& nw~ Fmekeâer jÛevee Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012
leguemeeroeme ves keâer nw~ Gòej-(b)
135. efvecveefueefKele ceW mes efkeâme yeesueer ceW keâòee& keâejkeâ keâe efkeYeefòeâ DekeOeer ceW Gòece heg®<e yengkeÛeve ‘nce’ keâe heÇÙeesie Gòece heg®<e SkeâkeÛeve
efÛeÖ heÇÙegòeâ venerb neslee nw? ‘ceQ’ kesâ DeLe& ceW heÇÙegòeâ efkeâÙee peelee nw~
(a) yeÇpe (b) DekeOeer
140. Gkeâej yenguee yeesueer ceeveer peeleer nw-
(c) yegvosueer (d) KeÌ[er yeesueer
Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2009
Gòej-(b) (c) yeIesueer (d) ÚòeermeieÌ{er
DeJeOeer yeesueer ceW keâòee& keâejkeâ keâe efJeYeefòeâ efÛeÖ ‘ves’ ØeÙegòeâ veneR
neslee nw, peyeefkeâ yeÇpe, KeÌ[er yeesueer leLee yegvosueer yeesueer ceW keâòee& Gòej-(a)
keâejkeâ keâe efJeYeefòeâ efÛeÖ ‘ves’ Deheves efJeefYevve ™heeW ceW ØeÙegòeâ efkeâÙee ke=â<Ceoòe keepehesÙeer peer ves ‘yeÇpe keâe Fefleneme’ hegmlekeâ ceW ceLegje
peelee nw~ Jemlegle: hetJeea efnvoer Jeie& keâer meYeer yeesefueÙeesb ceW keâòee& keâejkeâ efpeues keâer peeefleÙeeW keâer Yee<eeiele efkeMes<eleeDeeW keâe DeOÙeÙeve efkeâÙee
keâe efJeYeefòeâ efÛeÖ ‘ves’ keâe ueeshe neslee nw~ nw~ DenerjeW keâer Yee<ee ‘Gkeâej yenguee’ nw~ veepe, keâece, jeme keâes kes
136. FveceW mes efkeâme yeesueer ceW ‘ves’ keâe heÇÙeesie venerb neslee? veepeg, keâeceg, jemeg keânWies~ keepehesÙeer peer ves Fme Gkeâej yenguelee keâes
(a) keâewjkeer (b) DekeOeer Yejle Éeje efveefo&° DeeYeerjesefòeâ (DeheYeÇbMe) mes mecyeæ efkeâÙee nw~ Ùen
(c) nefjÙeeCekeer (d) ceeuekeer Gkeâej yenguelee DekeOeer keâer Yeer efkeMes<elee nw~ cetuele: DeJeOeer Goemeerve
G.I.C. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2017 Deekeâej yenguee nw~
Gòej-(b) 141. Fueeneyeeo ceW yeesueer peeves keeueer yeesueer nw-
DeJeOeer yeesueer ceW keâòee& keâejkeâ keâe efJeYeefòeâ efÛeÖ ‘ves’ ØeÙegòeâ veneR (a) yeÇpe (b) DekeOeer
neslee nw, peyeefkeâ yeÇpe, KeÌ[er yeesueer leLee yegvosueer yeesueer ceW keâòee& (c) KeÌ[er yeesueer (d) Yeespehegjer
keâejkeâ keâe efJeYeefòeâ efÛeÖ ‘ves’ Deheves efJeefYevve ™heeW ceW ØeÙegòeâ efkeâÙee UPSSSC jepemke efvejer#ekeâ hejer#ee, 2016
peelee nw~ Jemlegle: hetJeea efnvoer Jeie& keâer meYeer yeesefueÙeesb ceW keâòee& keâejkeâ Gòej-(b)
keâe efJeYeefòeâ efÛeÖ ‘ves’ keâe ueeshe neslee nw~ 'DeJeOeer' hetJeea efnvoer Jeie& keâer yeesueer nw~ Fmekeâe #es$e-ueKeveT,
137. efvecveefueefKele ceW mes efkeâme yeesueer ceW Gòece heg®<e yengkeÛeve ‘nce’ Fueeneyeeo (Jele&ceeve ØeÙeeiejepe), heâlesnhegj, meguleevehegj, jeÙeye-
keâe heÇÙeesie Gòece heg®<e SkeâkeÛeve ‘ceQ’ kesâ DeLe& ceW efkeâÙee peelee nw? jsueer, meerleehegj, hewâpeeyeeo, ieesC[e, yemleer, yenjeFÛe, yeejeyebkeâer
(a) yeÇpe (b) DekeOeer leLee ØeleeheieÌ{ FlÙeeefo nQ~ hegjeveer DeJeOeer yeesueer keâes ‘yewmeJeeÌ[er’ Yeer
(c) yeeBie¤ (d) KeÌ[er yeesueer keâne peelee nw~ ÛevõYet<eCe efÉJesoer ‘jceF& keâekeâe’ ves Deheveer jÛeveeSB
Deeßece heæefle (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2012 yewmeJeeÌ[er efnvoer ceW efkeâÙee nw, pees yeewÚej, hegânej Je jleewbOeer veece mes
Gòej-(b) ØekeâeefMele nQ~ Mes<e yeesefueÙeeB heefMÛeceer efnvoer Jeie& keâer nQ~
ÚòeermeieÌ{er DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
142. ÚòeermeieÌ{er efkeâme GheYee<ee keâer yeesueer nw? z Yeespehegjer ke‚e veece Meeneyeeo efpeues kes‚ Yeespehegj ieeBJe kes‚ veece kes‚
(a) heefMÛeceer efnvoer (b) jepemLeeveer

DeeOeej hej jKee ieŸee nw~ Yeespehegjer efyenejer efnvoer ke‚er yeesueer nw,
efpemeke‚e efJeke‚eme ceeieOeer DeheYeb«Me mes ngDee nw~
(c) efyenejer (d) hetkeea efnvoer
z peŸehegjer yeesueer ke‚es {tB{eÌ[er Yeer ke‚ne peelee nw~ Ÿen jepemLeeveer
UPSSSC keâefve<" meneÙekeâ hejer#ee, 2016, T.G.T. hejer#ee, 2004, efnvoer ke‚er Gheyeesueer nw~
Gòej-(d) efnvoer keâer mebJewOeeefvekeâ efmLeefle
146. YeejleerÙe mebIe keâer jepekeâerÙe Yee<ee nw-
hetkeea efnvoer kesâ Devleie&le leerve yeesefueÙeeB nw- DekeOeer, yeIesueer leLee
ÚòeermeieÌ{er~ heefMÛeceer efnvoer kesâ Devleie&le keâewjkeer, yeÇpeYee<ee, yegvosueer, (a) oskeveeiejer efueefhe ceW efnvoer (b) efnvoer Deewj DeB«e]speer
nefjÙeeCeJeer leLee keâvveewpeer yeesefueÙeeB Deeleer nQ~ jepemLeeveer kesâ Devleie&le (c) DeB«es]pe]er (d) efnvoer, DeB«es]peer Deewj Got&
ceejkeeÌ[er, peÙehegjer, ceskeeleer leLee ceeuekeer Deewj efyenejer kesâ Devleie&le G.heÇ. keâebmšsefyeue hejer#ee, 2009
Yeespehegjer, ceiener Skeb cewefLeueer yeesefueÙeeB Deeleer nQ~ Gòej-(a)
yeIesueer YeejleerÙe mebIe keâer jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe osJeveeiejer nw~ efnvoer
Yeejle keâer jepeYee<ee nw~ efnvoer keâes jepeYee<ee keâe opee& 14 efmelecyej
143. ‘yeIesueer’ yeesueer efkeâme #es$e ceW yeesueer peeleer nw? 1949 keâes Øeoeve efkeâÙee ieÙee~
(a) jeBÛeer (b) peyeuehegj 147. Yeejle keâer jepeYee<ee-
(c) peesOehegj (d) efmeueeriegÌ[er (a) efnvoer (b) DeBiesÇ]peer
UPSI Exam, 12-efomecyej, 2017 (efÉleerÙe heeueer) (c) efnvoer Skeb DeB«es]peer (d) Yeejle keâer meYeer Yee<eeSB
Gòej-(b) efouueer kesâvõerÙe efkeÅeeueÙe (P.G.T.) hejer#ee, 2015
yeIesue jepehetleeW kesâ DeeOeej hej jerkeeB leLee Deeme-heeme keâe Fueekeâe Gòej-(a)
yeIesueKeC[ keânueelee nw Deewj keneB keâer yeesueer keâes ‘yeIesueer’ keânles nQ~ YeejleerÙe mebefJeOeeve ceW Yeeie-17 kesâ Devleie&le DevegÛÚso 343 mes 51
yeIesueer keâe GodYeke DeOe&ceeieOeer DeheYeüMb e kesâ ner Skeâ #es$eerÙe ™he mes ngDee lekeâ jepeYee<ee mecyevOeer ØecegKe ØeeJeOeeve-
nw~ ÙeÅeefhe pevecele Fmes Deueie yeesueer ceevelee nw, efkeâvleg Yee<ee Jew%eeefvekeâ DevegÛÚso 343(1) mebIe keâer jepeYee<ee ‘efnvoer’ leLee efueefhe
mlej hej Ùen ‘DeJeOeer’ keâer ner Skeâ Gheyeesueer %eele nesleer nw Deewj ‘osJeveeiejer’ nesieer, mebIe kesâ MeemekeâerÙe ØeÙeespeveeW kesâ efueS ØeÙeesie nesves
Fmes ‘oef#eCeer DeJeOeer’ Yeer keân mekeâles nwb~ Fmekeâe #es$e jerkeeB, veeieewj, Jeeues DebkeâeW keâe Devlejje°êrÙe ™he nw~
Men[esue, peyeuehegj, melevee, cewnj leLee Deeme-heeme keâe #es$e nw~ DevegÛÚso 344- jepeYee<ee kesâ mecyevOe ceW Deewj DeeÙeesie mebmeo keâer
144. ‘yeIesueer’ efnvoer kesâ efkeâme GheYee<ee keie& keâer yeesueer nw? meefceefle~
(a) hetkeea efnvoer (b) heefMÛeceer efnvoer DevegÛÚso 345- jepÙe keâer jepeYee<ee Ùee jepeYee<eeSB~
(c) jepemLeeveer efnvoer (d) efyenejer efnvoer DevegÛÚso 346- Skeâ jepÙe mes otmejs jepÙe kesâ yeerÛe Ùee efkeâmeer jepÙe
Gòej-(a) G.I.C. (heÇkeòeâe) hejer#ee, 2015 Deewj mebIe kesâ yeerÛe he$eeefo keâer jepeYee<ee~
DevegÛÚso 348- GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe Deewj GÛÛe vÙeeÙeeueÙeeW ceW Deewj
yeIesueer hetkeea efnvoer GheYee<ee keâer yeesueer nw~ yeIesueKeC[ #es$e ceW yeesueer DeefOeefveÙeceeW, efJeOesÙekeâeW Deeefo kesâ efueS ØeÙeesie keâer peeves Jeeueer Yee<ee~
peeves kesâ keâejCe Fmekeâe veece yeIesueer heÌ[e~ Ùen DekeOeer keâer ner Skeâ
DevegÛÚso 350(keâ)- ØeeLeefcekeâ mlej hej ceele=Yee<ee ceW efMe#ee keâer
Gheyeesueer nw~ Fmekeâe efkekeâeme Yeer hetkeea efnvoer kesâ DevÙe Yee<eeDeeW keâer
megefJeOeeSB~
lejn DeOe&ceeieOeer DeheYeÇbMe mes ngDee nw~
DevegÛÚso 350(Ke)- Yee<eeÙeer DeuhemebKÙekeâ JeieeX kesâ efueS efJeMes<e
145. DeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMe mes efJeke‚efmele yeesueer nwó
DeefOekeâejer~
(a) yeeBieô (b) yeIesueer DevegÛÚso 351- efnvoer Yee<ee kesâ efJekeâeme kesâ efueS efveosMe~
(c) ye«peYee<ee (d) Yeespehegjer
148. 14 efmelecyej, 1949 keâes YeejleerÙe mebefkeOeeve meYee ves efnvoer keâes
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2014
Yeejle mebIe keâer keâewve-meer Yee<ee keâe opee& efoÙee?
GÚejó(b) (a) jepeYee<ee (b) je<š^Yee<ee
ëDeOe&ceeieOeer DeheYe¸bMeí mes efJeke‚efmele yeesueer ëyeIesueerí nw, pees hetJeea efnvoer (c) ueeskeâYee<ee (d) mecheke&âYee<ee
ke‚er yeesueer nw~ Fmekes‚ #es$e- jerJeeB, Men[esue, melevee, cewnj leLee Deeme- High Court R.O. Exam , 2016
heeme kes‚ nwb~ 'yeIesueer' ceW kes‚Jeue ueeske‚ meeefnlŸe ke‚er j¤evee ngF& nw~ Gòej-(a)
14 efmelecyej, 1949 keâes YeejleerÙe mebefkeOeeve meYee ves efnvoer keâes Yeejle YeejleerÙe mebeJf eOeeve kesâ DevegÛÚso 343 (2) kesâ lenle, Ùen ØeeJeOeeve efkeâÙee
mebIe keâer jepeYee<ee keâe opee& efoÙee~ ieÙee efkeâ mebeJf eOeeve kesâ ueeiet nesves kesâ 15 Je<e& lekeâ DeB«esp] eer Yee<ee keâe ØeÙeesie
149. YeejleerÙe mebefJeOeeve kesâ Devegmeej, efnvoer kesâ meeLe-meeLe DeBiesÇ]peer peejer jnsiee, pees yeeo ceW DeefveefMÛele keâeue lekeâ peejer keâj efoÙee ieÙee~
keâe ØeÙeesie efkeâleves Je<eeX lekeâ keâjves keâe megPeeJe efoÙee ieÙee Lee? 153. YeejleerÙe mebefkeOeeve ceW efnvoer Yee<ee keâes ceevÙelee keâye heÇoeve keâer
(a) 14 Je<eeX lekeâ (b) 15 Je<eeX lekeâ
(c) 20 Je<eeX lekeâ (d) ncesMee
ieF&?
Gòej-(b) U.P. SI-2021 (a) 14 efmelecyej, 1949 (b) 15 efmelecyej, 1949
(c) 14 efmelecyej, 1950 (d) 15 efmelecyej, 1950
YeejleerÙe mebefJeOeeve kesâ Devegmeej, efnvoer kesâ meeLe-meeLe DeB«es]peer keâe
UPSSSC Deeyekeâejer efmeheener (heÇLece heeueer) hejer#ee, 2016
ØeÙeesie 15 Je<eeX lekeâ keâjves keâe megPeeJe efoÙee ieÙee Lee~ ØeLece jepeYee<ee
Gòej-(a)
DeeÙeesie keâer efjheesš& kesâ Devegmeej, DevegÛÚso 343 kesâ DeOeerve mebmeo ves
jepeYee<ee DeefOeefveÙece, 1963 yeveeÙee, efpemeceW keâne ieÙee efkeâ 15 Je<eeX kesâ YeejleerÙe mebefkeOeeve ceW efnvoer Yee<ee keâes 14 efmelecyej, 1949 keâes
jepeYee<ee kesâ ™he ceW ceevÙelee heÇoeve keâer ieF&~
yeeo Yeer DeBiesÇ]peer keâe ØeÙeesie efnvoer kesâ meeLe-meeLe efkeâÙee pee mekeâlee nw~
150. Yeejle kesâ mebefkeOeeve kesâ efkeâme DevegÛÚso kesâ Devleie&le efnvoer keâes 154. efkeâme efleefLe keâes Yeejle kesâ mebefJeOeeve ceW efnvoer keâes Yeejle keâer
MeemekeâerÙe Yee<ee Ieesef<ele efkeâÙee ieÙee? jepeYee<ee keâer ceevÙelee Øeoeve keâer ieF&?
(a) 315 (b) 343 (a) 14 efmelecyej, 1949 (b) 14 efmelecyej, 1951
(c) 370 (d) 51A (c) 14 efmelecyej, 1948 (d) 14 efmelecyej, 1950
UPSSSC Deeyekeâejer efmeheener hejer#ee, 2016 (efÉleerÙe heeueer) Gòej- (a) UP SI-2021
Gòej-(b)
14 eqmelecyej, 1949 keâes DevegÛÚso 343 kesâ lenle, mebefJeOeeve ceW efnvoer
YeejleerÙe mebefkeOeeve kesâ Yeeie 17 kesâ DevegÛÚso 343 ceW mebIe keâer Yee<ee keâes Yeejle keâer jepeYee<ee keâe opee& Øeoeve efkeâÙee ieÙee~ Fmeer DevegÛÚso
keâe GuuesKe efkeâÙee ieÙee nw~ DevegÛÚso 343(1) kesâ Devegmeej, mebIe
keâer jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe oskeveeiejer nesieer~ kesâ lenle, osJeveeiejer efueefhe keâes je°êfueefhe keâe opee& efoÙee ieÙee~
151. FveceW mes keâewve-meer Yee<ee YeejleerÙe mebefJeOeeve keâer Dee"JeeR DevegmetÛeer 155. efkeâme efleefLe keâes ‘efnvoer’ keâes jepeYee<ee yeveeves keâe efveCe&Ùe efueÙee
ceW Meeefceue veneR nw? ieÙee?
(a) efmevOeer (b) keâvveÌ[ (a) 15 Deiemle, 1947 (b) 26 pevekejer, 1950
(c) vesheeueer (d) legueg (c) 14 efmelecyej, 1949 (d) 14 efmelecyej, 1950
Gòej-(d) U.P. SI-2021 Gòej- (c) P.G.T. hejer#ee, 2005
’legueg’ Yee<ee keâvee&škeâ leLee kesâjue jepÙe kesâ kegâÚ YeeieeW ceW yeesueer efnvoer keâes jepeYee<ee yeveeves keâe efveCe&Ùe 14 efmelecyej, 1949 keâes efueÙee
peeleer nw, efpemes mebefJeOeeve keâer Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW Meeefceue keâjves ieÙee Lee~ 14 efmelecyej keâes ØeefleJe<e& ‘efnvoer efoJeme’ ceveeÙee peelee
keâer ceeBie Ûeue jner nw~ peyeefkeâ DevÙe oer ieÙeer Yee<eeSB mebefJeOeeve keâer nw, peyeefkeâ ‘efJeMJe efnvoer efoJeme’ 10 peveJejer keâes ceveeÙee peelee nw~
Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW nQ~ 156. mebefkeOeeve kesâ efkeâme DevegÛÚso ceW efnvoer keâes jepeYee<ee leLee Fmekeâer
efueefhe oskeveeiejer keâes mkeerkeâej efkeâÙee ieÙee?
(a) 353 (b) 351 (c) 343 (d) 344
’ ’
UPSSSC «eece efkekeâeme DeefOekeâejer hejer#ee, 2018 (III)
Gòej-(c)
DevegÛÚso 343 ceW efnvoer keâes jepeYee<ee leLee Fmekeâer efueefhe oskeveeiejer
keâes mkeerkeâej efkeâÙee ieÙee nw~ DevegÛÚso 343(1) kesâ Devegmeej, mebIe keâer
jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe oskeveeiejer nesieer, mebIe kesâ MeemekeâerÙe
z Jele&ceeve ceW YeejleerÙe mebefJeOeeve keâer Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW kegâue 22 heÇÙeespeveeW kesâ efueS heÇÙeesie nesves keeues DebkeâeW keâe ¤he YeejleerÙe DebkeâeW
Yee<eeSB nQ~ keâe Devlejje<šêrÙe ¤he nesiee~
152. YeejleerÙe mebefJeOeeve kesâ efkeâme DevegÛÚso ceW GuuesKe efceuelee nw efkeâ 157. efvecveefueefKele ceW mes efke‚me Yee<ee ke‚es mebefJeOeeve ke‚er De∞ced met¤eer ceW
mebefJeOeeve kesâ ueeiet nesves kesâ hevõn Je<e& lekeâ DeB«es]peer keâe ØeÙeesie meefcceefuele veneR efke‚Ÿee ieŸee nw?
peejer jnsiee? (a) [esiejer (b) ceefCehegjer
(a) 350 (b) 344 (c) cewefLeueer (d) ⁄ÚeermeieÃ{er
(c) 343 (d) 351 UGC efnvoer le=leerŸe ÿeMve-he$e efomecyej, 2014
Gòej- (c) UP SI-2021 GÚejó(d)

í⁄ÚeermeieÃ{erí Yee<ee ke‚es mebefJeOeeve ke‚er De∞ced met¤eer ceW meefcceefuele veneR 160. efnvoer hej meeceeefmeke‚ mebmke=‚efle kes‚ Jenve ke‚e oeefŸelJe mebefJeOeeve kes‚
efke‚Ÿee ieŸee nw~ íDe∞ced met¤eerí ceW 22 YeejleerŸe Yee<eeDeeW ke‚es mLeeve efke‚me Deveg¤⁄so ceW efveOee&efjle nw?
(a) 343 (b) 348 (c) 249 (d) 351
efoŸee ieŸee nw, pees efvecveJeled nQó UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e petve, 2019
(1) DemeefceŸee (2) yeBieuee (3) yees[es GÚejó(d)
(4) [esiejer (5) iegpejeleer (6) efnvoer
YeejleerŸe mebefJeOeeve ke‚e Deveg¤⁄so 351, efnvoer hej meeceeefmeke‚ mebmke=‚efle
(7) ke‚Mceerjer (8) ke‚vveÃ[ (9) ke‚eWke‚Ceer
kes‚ Jenve ke‚e oeefŸelJe efveOee&efjle ke‚jlee nw~ Jemlegle: Fme Deveg¤⁄so kes‚
(10) ceueŸeeuece (11) ceefCehegjer (12) ceje"er Devegmeej mebIe ke‚e Ÿen ke‚Úe&JŸe nesiee efke‚ Jen efnvoer ke‚e ÿemeej yeÃ{eŸes,
(13) cewefLeueer (14) vesheeueer (15) DeesefÌ[Ùee Gmeke‚e efJeke‚eme ke‚js, leeefke‚ Jen Yeejle ke‚er meeceeefmeke‚ mebmke=‚efle kes‚
(16) hebpeeyeer (17) mebmke=‚le (18) efmevOeer meYeer leÚJeeW ke‚er DeefYeJŸeefÚe‚ ke‚e ceeOŸece yeve mekes‚ Deewj Gmeke‚er ÿeke=‚efle
(19) mevLeeueer (20) leefceue (21) lesuegieg ceW nmle#eshe efke‚Ÿes efyevee efnvogmleeveer ceW Deewj Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW
(22) Got&
GefuueefKele Yeejle ke‚er DevŸe Yee<eeDeeW ceW ÿeŸegÚe‚ ôhe, Mewueer Deewj heoeW
ke‚es Deelcemeeled ke‚jles ngS leLee peneB DeeJeMŸeke‚ Ÿee Jeeb⁄veerŸe nes, JeneB
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe Gmekes‚ Meyo-YeC[ej kes‚ efueS cegKŸele: mebmke=‚le mes leLee ieewCele: DevŸe
mebeJf eOeeve kesâ 21JeW mebMeesOeve DeefOeefveÙece (1967) Yee<eeDeeW mes Meyo énCe ke‚jles ngS Gmeke‚er mece=efÊ megefveefM¤ele ke‚js~
Éeje efmevOeer Yee<ee keâes Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe
mebefJeOeeve Meeefceue efkeâÙee ieÙee~ z Deveg¤⁄so 343 (i) GheyeefvOele ke‚jlee nw efke‚ mebIe ke‚er jepeYee<ee efnvoer
ceW peesÌ[er mebeJf eOeeve kesâ 71JeW mebMeesOeve DeefOeefveÙece (1992) Deewj efueefhe osJeveeiejer nesieer~ mebIe kes‚ jepeke‚erŸe ÿeŸeespeveeW kes‚ efueS
ieF& Éeje Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW vesheeueer, ceefCehegjer leLee
ÿeŸeesie nesves Jeeues Debke‚eW ke‚e ôhe YeejleerŸe Debke‚eW ke‚e Devlejje∞êrŸe
ôhe nesiee~
Yee<eeSB keâeWkeâCeer keâes peesÌ[e ieÙee~ z Deveg¤⁄so 348 G¤¤elece vŸeeŸeeueŸe Deewj G¤¤e vŸeeŸeeueŸeeW ceW Deewj
mebeJf eOeeve kesâ 92JeW mebMeesOeve DeefOeefveÙece (2003) DeefOeefveŸeceeW, efJeOesŸeke‚eW Deeefo kes‚ efueS ÿeŸeesie ke‚er peeves Jeeueer Yee<ee
Éeje Dee"JeeR DevegmetÛeer ceW cewefLeueer, [esiejer, kes‚ mevoYe& ceW nw~
yees[es Deewj mevLeeueer keâes Meeefceue efkeâÙee ieÙee~ z Deveg¤⁄so 349 Yee<ee mes mecyeefvOele keg‚⁄ efJeefOeŸeeB DeefOeefveŸeefcele
ke‚jves kes‚ efueS efJeMes<e ÿeefõe‚Ÿee kes‚ mevoYe& ceW nw~
158. YeejleerÙe mebefkeOeeve ceW efkeâme Yee<ee keâes ‘jepeYee<ee’ kesâ ¤he ceW z Deveg¤⁄so 344 jepeYee<ee kes‚ mecyevOe ceW DeeŸeesie Deewj mebmeo ke‚er
mkeerkeâej efkeâÙee ieÙee nw? Fme mevoYe& ceW meefceefle ke‚e ÿeeJeOeeve ke‚jlee nw~
(a) DeB«es]peer (b) Got& 161. efnvoer keâes je°^Yee<ee Ieesef<ele keâjves Jeeues Deefnvoer Yee<eer ØemleeJekeâ
(c) efnvoer (d) leefceue keâe veece keäÙee Lee?
UPSSSC «eece hebÛeeÙele DeefOekeâejer hejer#ee, 2016 (a) oefuehe mesve (b) ieesheeuemJeeceer DeeÙebiej
Gòej-(c) (c) cenelcee ieeBOeer (d) DeeÛeeÙe& Megkeäue
YeejleerÙe mebefkeOeeve kesâ DevegÛÚso 343(1) kesâ Devegmeej mebIe keâer jepe Gòej-(b) DSSSB PGT-2021
Yee<ee efnvoer Deewj efueefhe oskeveeiejer nesieer~ ieesheeuemJeeceer DeeÙebiej keâe pevce 1882 F&. ceW lelkeâeueerve ceõeme
159. efvecveefueefKele ceW mes ke‚ewve-meer Yee<ee mebefJeOeeve ke‚er Dee"JeeR Devegmet¤eer Øesmeer[Wmeer kesâ Devleie&le lebpeeJegj efpeues ceW ngDee Lee, pees Jele&ceeve ceW
leefceuevee[g jepÙe kesâ Devleie&le nw~ FvneWves efnvoer keâes je°^Yee<ee Ieesef<ele
keâjves keâe ØemleeJe Øemlegle efkeâÙee Lee, peyeefkeâ Ùes iewj efnvoer Yee<eer
ceW nw?
(a) vesheeueer (b) ke‚eBieÃ[er
(c) jepemLeeveer (d) ieesC[Jeer
#es$e kesâ Les~ Ùes peccet-keâMceerj kesâ ØeOeeveceb$eer (lelkeâeueerve mevoYe& ceW)
UGC efnvoer ef…leerŸe ÿeMve-he$e petve, 2019
leLee Yeejle kesâ jsue Je heefjJenve ceb$eer Yeer jns~
GÚejó(a) 162. mebefkeOeeve kesâ DevegÛÚso 351 ceW efkeâme efke<eÙe keâe keCe&ve nw?
(a) mebIe keâer jepeYee<ee
ëvesheeueerí Yee<ee YeejleerŸe mebefJeOeeve ke‚er Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW Meeefceue nw~ (b) GÛÛelece vÙeeÙeeueÙe keâer Yee<ee
Fmes mebefJeOeeve kes‚ 71JeW mebMeesOeve DeefOeefveŸece (1992 F&.) …eje ceefCehegjer (c) he$eeÛeej keâer Yee<ee
SJeb ke‚eWke‚Ceer kes‚ meeLe Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW Meeefceue efke‚Ÿee ieŸee~ (d) efnvoer Yee<ee kesâ efkekeâeme mes mecyeefvOele efveoxMe
DevŸe cenÚJehetCe& leLŸe T.G.T. hegvehe&jer#ee, 2004
ØeejcYe ceW Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW keg‚ue 14 Yee<eeSB LeeR, pees Deye 22 nes Gòej-(d)
¤egke‚er nQ~ meJe&ÿeLece 21JeW mebefJeOeeve mebMeesOeve DeefOeefveŸece (1967 F&.)
efnvoer Yee<ee kesâ efkekeâeme kesâ efueS Ùen efkeMes<e efveoxMe DevegÛÚso 351
…eje efmevOeer Yee<ee ke‚es Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW meefcceefuele efke‚Ÿee ieŸee~ ceW efoÙee ieÙee nw efkeâ mebIe keâe Ùen keâle&JÙe nesiee efkeâ ken efnvoer Yee<ee
92JeW mebMeesOeve DeefOeefveŸece (2003 F&.) …eje cewefLeueer, [esiejer, yees[es keâe heÇmeej yeÌ{eS, Gmekeâe efkekeâeme keâjs, efpememes ken Yeejle keâer
leLee mevLeeueer ke‚es Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW meefcceefuele efke‚Ÿee ieŸee~ meeceeefmekeâ mebmke=âefle kesâ meYeer leòkeeW keâer DeefYeJÙeefòeâ keâe ceeOÙece yeve
ke‚eBieÃ[er, jepemLeeveer leLee ieesC[Jeer DeYeer Dee"JeeR Devegmet¤eer ceW Meeefceue veneR nQ~ mekesâ Skeb Gmekeâe Meyo YeC[ej mece=æ Deewj mebkeefOe&le nes~
163. heÇefleke<e& keâewve-mee efove efnvoer efokeme kesâ ¤he ceW ceveeÙee peelee nw~ 167. Yeejle ceW efnvoer keâes mebefkeOeeve keâer efkeâme Oeeje kesâ Devleie&le
(a) 14 Dekeäštyej (b) 29 efomecyej jepeYee<ee Ieesef<ele efkeâÙee ieÙee nw?
(c) 27 heâjkejer (d) 14 efmelecyej (a) Oeeje 343 (1) (b) Oeeje 343 (2)
UPSI Exam, 21-efomecyej, 2017 (heÇLece heeueer) (c) Oeeje 333 (1) (d) Oeeje 334 (1)
Gòej-(d) Gòej-(a) T.G.T. hejer#ee, 2003
14 efmelecyej, 1949 kesâ efove ‘efnvoer’ keâes jepeYee<ee keâe opee& heÇeHle ngDee YeejleerÙe mebefJeOeeve ceW DevegÛÚso 343 (1) ceW ØeeJeOeeve efkeâÙee ieÙee
Lee~ leye mes heÇefleke<e& 14 efmelecyej keâes efnvoer efokeme ceveeÙee peelee nw~ nw efkeâ mebIe keâer jepeYee<ee efnvoer leLee efueefhe osJeveeiejer nesieer~
164. jepeYee<ee DeeÙeesie kesâ heÇLece DeOÙe#e keâewve Les? DevegÛÚso 343 (2) Éeje 15 Je<e& keâer DeJeefOe lekeâ mebIe kesâ Gve meYeer
(a) yeeueiebieeOej efleuekeâ (b) cegbMeer DeeÙebiej Meemekeâer Ùe ØeÙeespeveeW kesâ efueS ‘DeB«es]peer Yee<ee’ keâe ØeÙeesie efkeâÙee peelee
(c) yeeueiebieeOej Kesj (d) keâekeâe meenye keâeuesuekeâj jnsiee, efpevekesâ efueS Gmekeâe Ssmes ØeejcYe mes "erkeâ henues ØeÙeesie
T.G.T. hejer#ee, 2013, efouueer kesâvõerÙe efkeÅeeueÙe (P.G.T.) hejer#ee, 2015 efkeâÙee pee jne Lee~
Gòej-(c) 168. mebefkeOeeve kesâ efkeâme DevegÛÚso kesâ Devleie&le efnvoer keâes mebIe keâer
jepeYee<ee keâe opee& efceuee?
jepeYee<ee DeeÙeesie kesâ heÇLece DeOÙe#e yeeueiebieeOej Kesj Les~ jepeYee<ee (a) DevegÛÚso 343 (b) DevegÛÚso 344
DeeÙeesie, mebmeoerÙe meefceefle Deewj Gmekesâ heÇeflekesove kesâ Devegmeej,
(c) DevegÛÚso 345 (d) DevegÛÚso 346
mebefkeOeeve ceW heÇoòe Dee"keeR DevegmetÛeer keâer lelkeâeueerve Yee<eeDeeW kesâ 20
heÇefleefveefOeÙeeW keeues DeeÙeesie keâe ie"ve yecyeF& heÇevle kesâ Yetlehetke& cegKÙeceb$eer T.G.T. hejer#ee, 2013
ßeer yeeueiebieeOej Kesj keâer DeOÙe#elee ceW 7 petve, 1955 keâes je<š^heefle Gòej-(a)
kesâ DeeosMe kesâ Devleie&le ngDee~
165. ‘mebIe keâer jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe oskeveeiejer nesieer’ Ùen
YeejleerÙe mebeqJeOeeve ceW DevegÛÚso 343 mes 351 lekeâ jepeYee<ee keâe
mebefkeOeeve kesâ efkeâme DevegÛÚso ceW keefCe&le nw? ØeeJeOeeve nw~
(a) DevegÛÚso 343 (b) DevegÛÚso 344 DevegÛÚso 343(1) GheyeefvOele keâjlee nw, efkeâ mebIe keâer ‘jepeYee<ee‘
(c) DevegÛÚso 345 (d) DevegÛÚso 346 efnvoer’ Deewj efueefhe ‘osJeveeiejer’ nesieer leLee mebIe kesâ jepekeâerÙe
T.G.T. hejer#ee, 2010, efouueer kesâvõerÙe efkeÅeeueÙe (P.G.T.) hejer#ee, 2015 ØeÙeespeveeW kesâ efueS ØeÙeesie nesves Jeeues DebkeâeW keâe ™he YeejleerÙe DebkeâeW
V.D.O. hejer#ee, 2023 keâe Devlejje°êrÙe ™he nesiee~
Gòej-(a)
DevegÛÚso 343(2) kesâ Devegmeej, KeC[ (1) ceW efkeâmeer yeele kesâ nesles
14 efmelecyej, 1949 keâes mebefkeOeeve meYee ves Skeâ cele mes Ùen efveCe&Ùe ngS Yeer mebefJeOeeve kesâ ØeejcYe ceW 15 Je<e& keâer DeJeefOe lekeâ mebIe kesâ
efueÙee efkeâ efnvoer ner Yeejle keâer jepeYee<ee nesieer~ Ùener keâejCe nw jepekeâerÙe ØeÙeespeveeW kesâ efueS ‘DeB«es]peer Yee<ee’ keâe ØeÙeesie efkeâÙee
efkeâ heÇlÙeskeâ ke<e& 14 efmelecyej keâes nce ueesie efnvoer efokeme ceveeles nQ~ peelee jnsiee; hejvleg Gòeâ DeJeefOe kesâ yeeo Yeer mebIe kesâ jepekeâerÙe
mebefkeOeeve kesâ Yeeie 17 kesâ DevegÛÚso 343 (1) kesâ Devegmeej, ‘‘mebIe keâer ØeÙeespeveeW keâer Yee<ee DeB«es]peer yeveer jnves keâe ØeeJeOeeve efkeâÙee ieÙee nw~
jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe oskeveeiejer nesieer~’’ Dele: Yeejle keâer jepeYee<ee efnvoer Deewj DeB«es]peer oesveeW nQ, peyeefkeâ
166. ‘‘mebIe keâer jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe osJeveeiejer nesieer’’– Ùen mebJewOeeefvekeâ Âef° mes Yeejle keâer jepeYee<ee ‘efnvoer’ nw~
efkeâme DevegÛÚso ceW keâne ieÙee nw?
(a) 351 (b) 348 efueefhe SJeb osJeveeiejer efueefhe
(c) 343 (d) GheÙeg&òeâ ceW mes Skeâ mes DeefOekeâ
(e) GheÙeg&òeâ ceW mes keâesF& veneR 169. efueefhe efkeâmes keânles nQ?
BPSC, mketâue šerÛej hejer#ee- 2023 (a) Debefkeâle keâjves keâes (b) efueefKele OJeefve mebkesâleeW keâes
Gòej—(c) (c) yeesueves kesâ lejerkeâeW keâes (d) efÛe$eeW keâes
YeejleerÙe mebefJeOeeve kesâ DevegÛÚso 343 (1) kesâ Devegmeej, mebIe keâer DSSSB PGT-2021
jepeYee<ee efnvoer Deewj efueefhe osJeveeiejer nesieer leLee jepekeâerÙe ØeÙeespeveeW
Gòej-(b)
ceW ØeÙegòeâ DebkeâeW keâe ™he YeejleerÙe DebkeâeW keâe Devlejje°êrÙe ™he nesiee~
’efueefKele OJeefve mebkesâleeW’ keâes efueefhe keânles nQ~ Jemlegle: Yee<ee kesâ GÛÛeefjle
Deveg. 342(2) mebefJeOeeve kes‚ ÿeejcYe mes 15 Je<e& OJeef ve ™he keâes ÂMÙe-™he osves kesâ efueS efueefhe keâe efJekeâeme neslee nw~
‘efueefhe’ mecyeefvOele Yee<ee kesâ ØeleerkeâeW/efÛeÖeW/JeCeeX/De#ejeW keâes Deekeâej
YeejleerŸe leke‚ jepeke‚erŸe ÿeŸeespeveeW ceW De@Bés]peer ke‚e ÿeŸeesie
mebefJeOeeve
Deewj
neslee jnsiee~
Deveg. 344- jepeYee<ee DeeŸeesie ke‚e ie"ve~
osleer nw~ pewmes- efnvoer keâer efueefhe osJeveeiejer nw, pees efnvoer JeCe&ceeuee
keâes Deekeâej osleer nw~
Deveg. 348- G¤¤elece vŸeeŸeeueŸe leLee G¤¤e
efnvoer
170. efueefhe keâer DekeMÙekeâlee nesleer nw–
Yee<ee
vŸeeŸeeueŸeeW ke‚er ke‚eŸe&JeeefnŸee@B De@Bés]peer Yee<ee
ceW nesWieer~ (a) Yee<ee yeesueves ceW (b) Yee<ee efueKeves ceW

3d1e1fbb-752e-49d8-be3a-036c9c994ac8

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3d1e1fbb-752e-49d8-be3a-036c9c994ac8

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve (3) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve (4) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve (5) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve (6) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

keâer GheYee<eeSB SJeb yeesefueÙeeB : Gòej-(a&b)

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve (8) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

ueesOeevleer, yeveeheâjer, heJeejer, yegvosueKeC[er leLee efveYeªe yegvosueer

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve ( 16 ) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

99. ‘neÌ[ewleer’ yeesueer nw-

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve ( 18 ) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve ( 19 ) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

(a) heefMÛeceer efnvoer (b) jepemLeeveer

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve ( 23 ) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

meeceevÙe efnvoer hetJee&Jeueeskeâve ( 25 ) efnvoer Yee<ee : Glheefòe SJeb efJekeâeme

You might also like