

yees[& ke=ÀefleHeef$ekeÀe: cee®e& 2023

yees[& ke=ÀefleHeef$ekeÀe: cee®e& 2023

cejeþer De#ejYeejleer
JesU: 3 leeme SketÀCe iegCe: 80
ke=ÀefleHeef$ekesÀmeeþer met®evee: -
(1) met®evesvegmeej DeekeÀueve ke=Àleer Je J³eekeÀjCe ³eebceOeerue Deeke=Àl³ee keÀe{eJ³eele.
(2) Deeke=Àl³ee Hesveves®e keÀe{eJ³eele.

ns
(3) GHe³eesefpele uesKeveeleerue ke=ÀleeRmeeþer (met®evee, efveJesove), Deeke=Àleer®eer DeeJeM³ekeÀlee veener. lemes®e, ³ee ke=Àleer efuentve IesT ve³esle.
(4) efJeYeeie 5 – GHe³eesefpele uesKeve Òe.5 (De) (2) meejebMeuesKeve ³ee IeìkeÀemeeþer ieoîe efJeYeeieeleerue Òe.1 (F) DeHeefþle Gleeje Jee®etve l³ee
GleeN³ee®ee meejebMe efueneJe³ee®ee Deens.

io
(5) mJe®ílee, veerìvesìkesÀHeCee Je uesKeveefve³eceebvegmeej uesKeve ³eebkeÀ[s peeCeerJeHetJe&keÀ ue#e oîeeJes.

at
efJeYeeie 1 : ieoîe
(De) GleeN³ee®³ee DeeOeejs met®evesvegmeej ke=Àleer keÀje.
1.
lic
(1) Keeueerue efJeOeeves ®etkeÀ keÀer yejesyej les efuene. [2]
(i) Heneìs ®eej Jeepelee MesJeì®eer iee[er FLetve peeles.
ub
(ii) efvejbpeveves OeeJele®e mìsMeveceemlejebvee ieeþues.
(iii) mìsMeve FLetve KetHe otj nesleb.
(iv) HegueeJej®es ªU ®eebieu³ee eqmLeleerle nesles.
P

je$eer oesve Jeepelee MesJeì®eer iee[er FLetve peeles. l³eeveblej Heneìsme kegÀCeerlejer ne GHeodJ³eeHe peeCeerJeHetJe&keÀ kesÀuee DemeeJee.
Deelee ÒeJeeMeebveer Yejuesueer veT Hevveeme®eer iee[er ³esF&ue. efvejbpeve SkeÀoce meeJeOe Peeuee. iee[er Deeueer, lej Ye³ebkeÀj DeHeIeele nesF&ue,
et

ns l³ee®³ee ue#eele Deeueb. efvejbpeve veeieefjkeÀMeem$ee®ee HesHej, osMecegKeebkeÀ[®eb pesJeCe meejb efJemejuee. l³ee®³ee [esUîeebmeceesj Oee[dOee[d
DeeJeepe keÀjle ³esCeejer jsuJesiee[er efomet ueeieueer. keÀeveþUîee yemeJeCeeje DeeJeepe DeeefCe ueeskeÀeb®³ee eEkeÀkeÀeUîee keÀeveeble Iegcet
ueeieu³ee. mìsMeve FLetve KetHe otj nesleb. leerve-®eej efkeÀueesceerìj efleLeHe³e¥le meebiee³euee pee³e®eb, lej Hejer#ee yeg[Ceej nesleer. ceie veeHeeme.
rg

Ye[meeJeUs ieg©peeR®eer ceole yebo. efMe#eCener yebo. jsuJesves efHeÀje³e®eb mJeHve DeHegjb®e jenCeej nesleb; Hejbleg ceve ceevee³euee le³eej veJnleb.
l³eeves #eCeYej efJe®eej kesÀuee DeeefCe mìsMeve®³ee efoMesves OeeJe Iesleueer. lees mìsMeveele efMejuee lesJne veT Hevveeme®eer iee[er vegkeÀleer®e
Deeueer nesleer. Deelee Hee®e efceefveìeble®e leer megìCeej nesleer.
Ta

efvejbpeveves OeeJele®e mìsMeveceemlejebvee ieeþueb. l³eebvee HegueeJej®³ee Kejeye Peeuesu³ee ©Uebyeodoue meebefieleueb; HeCe les l³eebvee
Kejb®e Jeeìsvee. DeKesj efvejbpeveves Deepe&Jeb kesÀueer, keÀer efveoeve Heentve Deeu³eeefMeJee³e lejer iee[er mees[t vekeÀe. ceer Keesìb yeesuele Demesve,
lej ceuee Heesefuemeeb®³ee leey³eele oîee.

(2) Deeke=ÀefleyebOe HetCe& keÀje. [2]

efvejbpeve veeHeeme Peeu³eeme nesCeejs

HeefjCeece
(3) mJecele. [3]
legcnebuee DeefYeÒesle Demeuesueer DeeoMe& efJeoîeeL³ee¥®eer iegCeJewefMe<ìîes efuene.
1
 

cejeþer De#ejYeejleer
(Dee) GleeN³ee®³ee DeeOeejs met®evesvegmeej ke=Àleer keÀje.
(1) ®eewkeÀìer HetCe& keÀje. [2]
(i) ceeJeMeeR®es jenC³ee®es efþkeÀeCe –

(ii) ceeJeMeeRvee ueskeÀeves efouesueer Yesì –

(iii) PeesHe[erHeg{s ueeJeuesues Pee[ –

(iv) efveUîee legkeÀ[îee®³ee ceOeesceOe Gceìuesueer –

’ceeJeMeer, legcner jenlee kegÀþb?“

’l³ee ìskeÀ[erHeu³ee[“, ceeJeMeer cnCeeu³ee.

ns
’FLetve efkeÀleer efkeÀ. ceer. Deens?“
’leerve.“
’legcner keÀMee Deeueele FLeHe³e¥le?“

io
’iesu³ee ce³ev³eeHeletj ®eeuele®e ³esle ngles; Heve Deelee ceeP³ee ueskeÀeveb SkeÀ mee³ekeÀue efoueer³ee ceuee. leJee Deelee mee³ekeÀueveb
³esles“, DeMeer Depetve yejer®e ceeefnleer l³eeveb Yejueer. DeeþJe[îeeletve mejemejer efkeÀleer efkeÀueesceerìj efHeÀjleer nesles? ner efHeÀjmleer legcner

at
keÀMeer keÀjlee? DeeleeHe³e¥le efkeÀleer Pee[b legcner ueeJeueer Deensle?
jsKeeceeJeMeer efHeÀje³e®³ee Hee³eer®e, keÀOeerlejer mee³ekeÀueveb! l³eeb®³ee FJeu³eeMee PeesHe[erHeg{bner l³eebveer oesve Pee[b ueeJeueer nesleer.
l³eebleueb SkeÀ eEueyeesCeer®eb nesleb; HeCe SJe{er meieUer ceeefnleer megefcele keÀe Ieslees³e, les®e kegÀCeeuee keÀUsvee. jsKeeceeJeMeer lej HeÀej ie[ye[tve
lic
iesu³ee. ’DeeefCe Deelee Heene, ³ee Deensle jsKeeceeJeMeeR®³ee HetÀìefÒevìmed..........! Demeb cnCele l³eeveb ceesyeeFue®eb keÀmeuebmeb yeìve
oeyeueb DeeefCe m¬eÀerveJej Hee³eHegmeCeer®³ee DeekeÀeje®ee SkeÀ efveUe ®eewkeÀesve Gceìuee, Deieoer DeeYeeUe®³ee efvejYe´ legkeÀ[îeemeejKee!
meieUs `Dee' Jeemetve Heenle nesles DeeefCe l³ee efveUîee legkeÀ[îee®³ee ceOeesceOe oesve HeeJeueb Gceìueer ............. SkeÀoce ®ebosjer JeKee&le
ub
ce{uesueer DeeefCe Keeueer Fbûepeerle Meyo Gceìues .............. `efmeuJnj HetÀìefÒevìmed! efo ceesmì eqkeÌueve HetÀìefÒevìmed!!'“
’Jeeç Heenîeueble jsKeeceeJeMeeR®es Hee³e ®ebosjer Deensle.“
(2) keÀesCe les efuene. [2]
P

(i) jsKeeceeJeMeeR®eer ceeefnleer IesCeeje –

(ii) ®ebosjer Hee³e Demeuesu³ee –
et

(3) mJecele. [3]

`iueesyeue Jee@efce¥ie®es og<HeefjCeece' legce®³ee Meyoeble efuene.
rg

DeHeefþle ieoîe
(F) GleeN³ee®³ee DeeOeejs met®evesvegmeej ke=Àleer keÀje. [2]
Ta

(1) Deeke=ÀefleyebOe HetCe& keÀje.

efJeveesyee ³eeb®³ee celes Oe[OeekeÀì Je DeHee$eeuee

oeve kesÀu³eeves nesCeejs og<HeefjCeece

oejeJej kegÀCeer efYe#ee ceeieC³eeme Deeuee, lej DeeF& l³eeuee efYe#ee Ieeuele Demes. SkesÀ efoJeMeer SkeÀ Oe[OeekeÀì efYekeÀejer Deeuee
Demelee ©eqkeÌceCeeryeeF& l³eeuee efYe#ee Ieeuet ueeieu³ee. efJeveesyee l³eebvee cnCeeues, ’ne lej Oe[OeekeÀì efomelees. DeMee ueeskeÀebvee pej efYe#ee
osle iesuees, lej osMeele DeeUme Jee{sue. DeHee$eeuee oeve kesÀues, lej l³eecegUs oeve osCeeN³ee®esner DekeÀu³eeCe nesles.“
22
 

yees[& ke=ÀefleHeef$ekeÀe: cee®e& 2023

©eqkeÌceCeeryeeF¥veer les MeebleHeCes SskeÀues DeeefCe cnCeeu³ee, ’efJev³ee, Hee$e-DeHee$e ³eeb®eer Hejer#ee keÀjCeejs Deecner keÀesCe?
oejeJej Deeuesuee Òel³eskeÀ ceeCetme HejcesMJejªHe mecepetve l³eeuee MeeqkeÌlevegmeej osle jenCes SJe{s DeeHeues keÀece Deens. l³ee®eer
Hejer#ee keÀjCeejer ceer keÀesCe“? efJeveesyeebveer l³eeJej efìHeCeer kesÀueer³e, keÀer `DeeF&®³ee ³ee ³egeqkeÌleJeeoeJej efJev³eeuee ogmeje,
³egeqkeÌleJeeo meg®euee veener.'
(2) pees[îee ueeJee. [2]

`De' ieì `ye' ieì

(i) oejeJej efYe#ee ceeiee³euee ³esCeeje (1) ©eqkeÌceCeeryeeF&
(ii) efYekeÀeN³eeuee efYe#ee IeeueCeeN³ee (2) efJeveesyee

ns
(iii) DeeF&®³ee ³egeqkeÌleJeeoeJej efìHeCeer keÀjCeejs (3) efYe#eskeÀjer
(iv) ceguee®es cnCeCes MeebleHeCes SsketÀCe IesCeeN³ee (4) ©eqkeÌceCeeryeeF&

io
efJeYeeie 2 : Heoîe

at
2. (De) keÀefJeles®³ee DeeOeejs met®evesvegmeej ke=Àleer keÀje.
(1) ®eewkeÀìer HetCe& keÀje. [2]
(i) [esUs Yeªve HeneJeer DeMeer –
lic
(ii) cegþerceO³es vemeuesues –

veener cegþerceO³es êJ³e

ub
veener efMejsceO³es jkeÌle
keÀe³e keÀjeJeW keÀUsvee
veener keÀ<ìe®es meeceL³e&;
P

peerJe DeesJeeUeJee lejer

peerJe efkeÀleer ne ueneve;
et

legP³ee Meew³e&ieeLesHeg{s
l³ee®eer kesÀJe{erMeer Meeve;
Jej IeeWIeeJes yebyeeje,
rg

Heg{s keÀuueesU Oegje®es,

Oe[e[u³ee leesHeÀebletve
Ta

legPeW HeeTue efpeodoer®eW;

legPeer efJepe³ee®eer oew[
[esUs Yeªve HeneJeer;
[esUîeebleerue DeemeJeeb®eer
p³eesle p³eesle HeepeUeJeer
DeMee DemebK³e p³eesleeR®eer
legP³eeceeietve jeKeCe;
oerveogyeUîeeb®es DemeW
leguee Ske˨e Deew#eCe.
3
 

cejeþer De#ejYeejleer
(2) SkeÀe Jeeke̳eele Gllejs efuene. [2]
(i) keÀ<ìe®es meeceL³e& DeHegjs kesÀJne Jeeìles?
(ii) mewefvekeÀe®es HeeTue efpeodoer®es keÀe Jeeìles?
(3) Òemlegle keÀefJelesleerue Meyoeb®ee DeLe& efuene. [2]
(i) êJ³e –

(ii) DeemeJes –

(iii) Deew#eCe –

ns
(iv) keÀuueesU –

(4) `mewefvekeÀ meercesJej lewveele Demelees cnCetve DeeHeCe megjef#ele jenlees', ³ee efJeOeeveeleerue YeeJe mHe<ì keÀje. [2]

io
(Dee) Keeueerue oesve keÀefJeleebHewkeÀer keÀesCel³eener SkeÀe keÀefJelesmebyebOeer efouesu³ee cegodoîeeb®³ee DeeOeejs ke=Àleer mees[Jee. [8]

at
cegodos `oesve efoJeme' eEkeÀJee `mJeHve keÀª meekeÀej'
(1) Òemlegle keÀefJeles®es keÀJeer / keÀJeef³e$eer- [1]

(2) Òemlegle keÀefJeles®ee efJe<e³e-

lic [1]

(3) Òemlegle keÀefJelesleerue efouesu³ee oesve `ns nele ceePes meJe& `³ee osMee®³ee ceeleerJejleer Deceg®ee js [2]
DeesUerb®ee mejU DeLe& efuene. oeefjêîeekeÀ[s ieneCe®e DeefOekeÀej veJ³ee efHe{er®es, veJ³ee
ub
jeefnues.' ³egiee®es mJeHve keÀª meekeÀej. '
(4) Òemlegle keÀefJelee DeeJe[C³ee®es Jee ve [2]
DeeJe[C³ee®es keÀejCe
P

(5) Òemlegle keÀefJelesleerue Meyoeb®ee DeLe& (i) efpeboieer – (i) ueuekeÀejCes – [2]
efuene. (ii) yejyeeo – (ii) veewyele –
et

(iii) njIe[er – (iii) efJeYeJe –

(iv) ogefve³ee – (iv) Þece –
rg

efJeYeeie 3 : mLetueJee®eve
Ta

3. KeeueerueHewkeÀer keÀesCel³eener oesve ke=Àleer mees[Jee. [6]

(1) ìerHe efuene – [e@. nesceer YeeYee.

(2) met³e& DeeefCe HeCeleer ³eeb®³eeleerue mebJeeo mJele:®³ee keÀuHevesves efuene.
(3) ìerHe efuene.
meiJeejes ke@ÀkeÌìme

meiJeejes ke@ÀkeÌìme®es meiJeejes ke@ÀkeÌìme®es

efomeCes GHe³eesie

44
 

yees[& ke=ÀefleHeef$ekeÀe: cee®e& 2023

efJeYeeie 4 : Yee<eeY³eeme

4. (De) J³eekeÀjCe IeìkeÀebJej DeeOeeefjle ke=Àleer.

(1) Keeueerue Jeeke̳eeb®ee ÒekeÀej DeesUKee. [2]
(i) je<ì^ieerlee®ee ceeve jeKee.
(ii) ngMeejer®es efkeÀleer les lespe l³ee®³ee ®esnN³eeJej!

(2) kebÀmeeleerue met®evesvegmeej Jeeke̳e ªHeeblej keÀje. [2]

(i) lees ojjespe J³ee³eece keÀjlees. (He´MveeLeea keÀje.)

ns
(ii) ceve DeMeeble veJnles. (neskeÀejeLeea keÀje.)
(3) Keeueerue JeekedÀÒe®eejeb®ee DeLe& meebietve Jeeke̳eele GHe³eesie keÀje (HeÀkeÌle oesve) ë [4]

io
(i) Deepe&Je keÀjCes.
(ii) Glmeeneuee GOeeCe ³esCes.

at
(iii) Debiee®ee efleUHeeHe[ nesCes.
(Dee) Yeeef<ekeÀ IeìkeÀebJej DeeOeeefjle ke=Àleer.
lic
(1) MeyomebHelleer
(i) Keeueerue Meyoeb®es meceeveeLeea Meyo efuene. [1]
ub
Meeueerve ……………………, Deevebo ……………………

(ii) Keeueerue Meyoeb®es efJe©odOeeLeea Meyo efuene. [1]

P

Keepeieer ........................, ®etkeÀ .............................

(iii) Je®eve yeouee. [1]
et

yeebie[er ........................, efce$e .............................

rg

(iv) efuebie DeesUKee. [1]

[eWiej ........................, efMeef#ekeÀe ...........................

Ta

(2) uesKeveefve³eceebvegmeej uesKeve [2]

Keeueerue Jeeke̳es uesKeveefve³eceebvegmeej efuene.
(i) FLeues Meer#ekeÀ ceveeves KegHe Þeerceble nesles.
(ii) JeeIeerCeerveb veeuee Heej keÀªve yeebyeg®³ee iebpeerle Hee³e þsJeuee.

(3) efJejeceef®evnsë [2]

Keeueerue Jeeke̳eeble ³eesi³e efJejeceef®evns JeeHeªve Jeeke̳e Hegvne efuene.
(i) ueeue efnjJ³ee yeebie[îeebkeÀ[s l³eeves keÀewlegkeÀeves yeefIeleues
(ii) DeeF&ves veejepeer J³ekeÌle kesÀueer HeCe GHe³eesie Peeuee keÀe
5
 

cejeþer De#ejYeejleer

efJeYeeie 5 – GHe³eesefpele uesKeve

5. (De) Keeueerue ke=Àleer mees[Jee. [6]

(1) He$euesKeve
Keeueerue efveJesove Jee®ee Je l³eeKeeueerue ke=Àleer mees[Jee.
pevelee efJeoîeeue³e
Denceoveiej
Dee³eesefpele

ns
efpeunemlejer³e ef®e$ekeÀuee mHeOee&
efo. 2 peevesJeejer JesU me. 10.00 Jeepelee.
mebHeke&À-cegK³eeO³eeHekeÀ, pevelee efJeoîeeue³e,

io
Denceoveiej.
E-mail-janatavidya02@gmail.com

at
ceesyeeFue- 0211556680

DeYe³e/Dee³ee& oUJeer, efJeoîeeLeea ÒeefleefveOeer ³ee veel³eeves

lic
mHeOexle menYeeieer keÀªve IesC³ee®eer efJevebleer keÀjCeejs He$e Gllece Dee³eespeveeyeodoue cegK³eeO³eeHekeÀebvee DeefYevebove
efkebÀJee
ub
cegK³eeO³eeHekeÀebvee efuene. keÀjCeejs He$e efuene.

efkebÀJee
P

(2) meejebMeuesKeve
efJeYeeie - 1 : ieoîe (F) (ÒeMve ¬eÀceebkeÀ 1- F) ceOeerue DeHeefþle ieoîe GleeN³ee®ee 1/3 SJe{e meejebMe legce®³ee Meyoeble
et

efuene.
(Dee) KeeueerueHewkeÀer keÀesCel³eener oesve ke=Àleer mees[Jee. [10]
rg

(1) peeefnjeleuesKeve
Heg{erue efJe<e³eeJej peeefnjele le³eej keÀje.
Ta

³eesieemeve Jeiee&®eer DeekeÀ<e&keÀ peeefnjele le³eej keÀje.

(2) yeeleceeruesKeve
legce®³ee MeeUsle 5 meHìWyej jespeer `efMe#ekeÀ efove ' meepeje Peeuee. ³ee keÀe³e&¬eÀcee®eer yeeleceer efuene.
(3) keÀLeeuesKeve
Keeueerue cegodoîeeb®³ee DeeOeejs keÀLee efuene.
cegodos: DeveeLe cegueiee – jespe mekeÀeUer Jele&ceeveHe$ee®es JeeìHe – ogHeejer MeeUsle – jml³eele SkeÀ HeekeÀerì efceUles –
Jeie&eMf e#ekeÀebkeÀ[s osCes – HeeefkeÀìeJejerue Hel³eeJeªve ³eesi³e J³eeqkeÌleHe³e¥le Heesnes®eJeCes – ceeuekeÀeuee Deevebo – MeeyeemekeÀer
– cegueeuee ye#eerme Je l³ee®³ee efMe#eCee®eer peyeeyeoejer IesCes.

66
 

yees[& ke=ÀefleHeef$ekeÀe: cee®e& 2023

(F) uesKevekeÀewMeu³e: Keeueerue uesKeveÒekeÀejebHewkeÀer keÀesCeleerner SkeÀ ke=Àleer mees[Jee. [8]
(1) ÒemebieuesKeve

DeMJecesOe meYeeie=n
– efoJ³eebie cegueebveer le³eej kesÀuesu³ee –
– keÀueelcekeÀ Jemletb®es ÒeoMe&ve –

efo. 15 ef[meWyej, JesU- me. 10 les je. 8

ÒecegKe HeengCes – Þeerceleer keÀuee HejebpeHes
35 efoJ³eebie J³eeÅkeÌleveer le³eej kesÀuesu³ee
JewefMe<ìîeHetCe& keÀueeke=Àleer HeenC³ee®eer mebOeer.

ns
Jejerue ÒeoMe&ve HeenC³eemeeþer legcner iesuee nesleele, DeMeer keÀuHevee keÀªve ÒemebieuesKeve keÀje.
(2) DeelcekeÀLeve

io
®eewkeÀìerle efouesu³ee IeìkeÀe®es DeelcekeÀLeve efuene.
efveefce&leer ÒekeÀej

at
lic HegmlekeÀ

cenllJe DeeOegefvekeÀ ªHe

(3) Jew®eeefjkeÀ
`ceeveJeer peerJeveeleerue HeeC³ee®es cenllJe', ³ee efJe<e³eeJej legce®es efJe®eej efuene.
P ub
et
rg
Ta