‫• ‪-‬نظريه خانم تدا اسكاچپل در مورد انقالب و انقالب اسالمي را بنويسيد؟‬

‫وي با رد ارادي بودن وقوع انقالب‪ ،‬تفسير انقالب را تنها مبتني بر عوامل‬
‫ساختاري و از پيش تعيين شده ميدانست و حتي نقش انقالبيون در گسترش‬
‫ايدئولوژي خود و موفقيتشان در اين زمينه را انكار ميكرد‪ .‬وي بر اين اعتقاد بود‬
‫كه «انقالبها ساخته نميشوند‪ ،‬بلكه بهوجود ميآيند»‪.‬‬

‫وي در سال ‪1982‬در مقالهاي نظرية قبلي خود در تحليل انقالب اسالمي را نارسا‬
‫دانست و افزود‪« :‬اگر در دنيا تنها يك انقالب‪ ،‬آگاهانه ساخته شده باشد‪ ،‬آن‬
‫انقالب‪ ،‬انقالب ايران است»‪.‬‬

‫ايرادات نظريه اسكاچپل چيست؟‬

‫– ‪1‬عدم اشاره به اقدامات ضدمذهبي و ضد فرهنگي شاه‪ – 2 ،‬عدم اشاره به‬
‫وابستگي شاه به آمريكا و رابطة دوستانه با اسرائيل‪ – 3 ،‬عدم اشاره به نقش‬
‫رهبري‪.‬‬

‫از نظر ماروين زونيس چه عواملي به شاه قدرت رواني ميبخشيد‪ ،‬نام برده و يك‬
‫مورد را توضيح دهيد؟‬
‫او به بررسي روانشناسي شخصيت شاه پرداخته است‪ .‬به نظر وي محمدرضا به‬
‫دليل نحوة تربيت دوران كودكي و نوجوانياش كه در محيطي زنانه پرورش‬
‫يافت و سپس در كنار پدري مستبد قرار گرفتف فردي مردد و فاقد اعتماد به‬
‫نفس بار آمده بود‪ .‬از نظر زونيس عوامل قدرت شاه عبارتند از‪:‬‬

‫ارنست پرون‪ )2 ،‬اسداهلل علم‪ )3 ،‬اشرف خواهر دوقلوي شاه‪ )4 ،‬اعتماد شاه به‬
‫حمايت الهي‪ )5 ،‬تصور شاه از پشتيباي جدي آمريكا‪.‬‬

‫ارنست پرون‪ :‬وي دوست دوران كودكي شاه و فرزند باغبان دبيرستان روزه در‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫سوئيس بود كه همراه شاه به ايران آمد‪ .‬آن دو‪ ،‬پيوندي بسيار صميمي داشتند؛‬
‫چنان كه او همواره يكي از مشاوران نزديك شاه بود و شاه مأموريتهاي‬
‫خصوصي و يا مهم را به او واگذار ميكرد‪ .‬برخي پرون را جاسوس انگليس‬
‫ميپنداشتند‪ .‬وي بيش از بيست سال در تهران با محمدرضا شاه بود و سرانجام‬
‫شايعات دربارة فساد اخالقي آن دو باعث شد كه از ايران برود‪ .‬گفتني است كه‬
‫وي قبل از وقوع انقالب اسالمي درگذشت‪.‬‬

‫نظريه جيمز ديويس را به اختصار توضيح دهيد؟‬

‫وي احتمال ميدهد انقالب را به زماني ميدهد كه پس از مدتي طوالني از رشد‬
‫عيني اقتصادي و اجتماعي‪ ،‬يك دورة كوتاه مدت عقبگرد سريع پيش آيد‪ .‬به‬
‫سخني ديگر‪ ،‬رشد طوالني باعث افزايش انتظارات ميگردد و در پي آن‪ ،‬ركود‬
‫كوتاه مدت سبب ايجاد فاصلة تحملناپذير بين انتظارات و دريافتها و در نتيجه‬
‫وقوع انقالب ميشود‪.‬‬

‫دوره طوالني رشد اقتصادي ‪ +‬دوره كوتاه از ركود سريع = انقالب‬

‫ايرادات نظريه جيمز ديويس‪:‬‬

‫– ‪1‬عدم اشاره به مذهب‪ – 2 ،‬تحوالت سياسي و فرهنگي را ناديده گرفته‪– 3 ،‬‬

‫قيمت ارزان نفت نميتوانست فاصله غيرقابل تحمل ايجاد كند‪.‬‬

‫نظريه چالمرز جانسون را به اختصاص توضيح دهيد؟‬

‫كارل ماركس انقالب را ناشي از اقتصاد و تضاد طبقاتي ميدانست و معتقد بود‬
‫زيربناي هر جامعه اقتصاد است و روبناي آن مسائل ديگر از قبيل مسايل حقوقي‬
‫و فرهنگي و در صورتي كه بين زيربنا و روبنا تضادي پيش بيايد باعث انقالب‬

‫‪Telmano.com‬‬
‫ميشود‪ .‬وي اعتقاد داشت انقالب در اثر تضاد طبقاتي شكل ميگيرد و در نهايت‬
‫به كمونيسم ختم ميشود‪ .‬براساس اين ديدگاه انقالب در سه عامل متوالي به‬
‫وقوع ميپيوندد‪:‬‬

‫عدم تعادل (ركود قدرت) ‪ +‬ناسازگاري نخبگان حكومتي ‪ +‬عوامل‬

‫شتابزا ‪ ß‬انقالب‬

‫نظريه ميشل فـوكو‪:‬‬

‫وي از فيلسوفان مشهور فرانسوي و از نظريهپردازان پست مدرنيسم بوده كه در‬

‫زمان وقوع انقالب در ايران بسر ميبرده و مصاحبههاي زيادي با مقامات ايران‬
‫انجام داده است‪ .‬ايشان عوامل شكلگيري و پيروزي انقالب اسالمي ايران را‬
‫ناشي از موارد زير ميداند‪:‬‬

‫– ‪1‬نقش رهبري امام خميني (ره)‪ – 2 ،‬نقش اسالم در اصالح و تغيير و تحول‪3 ،‬‬
‫– بنمايه انقالب را ناشي از معنويتگرايي سياسي ميدانست‪.‬‬

‫قيام تنباكو و پيامدهاي آن را توضيح دهيد؟‬

‫قيام تنباكو در پي واگذاري امتياز انحصار توتون و تنباكو بود كه براساس آن‬
‫امتياز انحصار خريد و فروش توتون و تنباكوي ايران به شركت انگليسي رژي‬
‫واگذار ميشود‪ .‬توتون و تنباكو در اين زمان بخش مهمي از محصوالت كشاورزي‬
‫و تجارت ايران را به خود اختصاص داده بود و منبع درآمد بسياري از كشاورزان‬
‫و تجار بشمار ميرفت و از سويي قشر وسيعي از مردم نيز آن را مصرف‬
‫ميكردند ‪.‬مفاد اين قرارداد مخفي بود‪ ،‬اما پس از چند ماه روزنامهها خبر آن را‬
‫منتشر كرده‪ ،‬در نتيجه اعتراضات مردمي فراواني را ايجاد نمودند‪ .‬در نهايت‬
‫ميرزاي شيرازي‪ ،‬مرجع بزرگ عصر كه در سامرا اقامت داشت فتواي تحريم‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫مصرف توتون و تنباكو را صادر كرد‪ .‬اين فتوا هيجان عمومي بينظيري عليه‬
‫حكومت بوجود آورد كه دامنه ان حتي به حرمسرا و دربار شاه نيز كشيده شد و‬
‫شاه در نهايت به ناچار امتياز آن را لغو كرد و بدين ترتيب براي اولين بار دولت‬
‫قاجار در مقابل مردم عقبنشيني كرد‪.‬‬

‫پيامدهاي اين قيام عبارتند از‪ - 1 :‬قدرت مردم در مقابل حاكمان خودكامه را‬
‫نشان داد‪.‬‬

‫ظهور سياسي روحانيت به عنوان رهبر‬ ‫–‪2‬‬

‫جنبشهاي اجتماعي‬

‫روشنفكران و قيام مشروطيت‬

‫جريان روشنفكري در ايران از ابداي قرن نوزده و با آغاز ارتباطات گسترده با‬
‫غرب شكل گرفت و به خصوص در دوره ناصري گسترش يافت و از زمان‬
‫مشروطه نيز به طور جدي وارد صحنه سياست ايران شد‪ .‬مهمترين اقدام‬
‫روشنفكران گسترش مفاهيم و انديشههاي غربي در جامعه ايران است‪ .‬با اين‬
‫همه ضعفها و مشكالتي نيز به شرح داشتند‪:‬‬

‫– ‪1‬برخورد غيرنقادانه با فرهنگ و تمدن غربي و تقليد از آن‪.‬‬

‫– ‪2‬بياعتنايي به سنتها و روح مذهبي جامعه ايراني است كه يكي از عوامل اصلي‬
‫بياعتنايي مردم به اين جريان به شمار ميآيد‪.‬‬

‫– ‪3‬اعتماد بيش از اندازه به دولتهاي غربي و ناديده گرفتن رويه استعماري‬

‫تمدن غرب‬

‫عوامل شكست و ناكامي مشروطه را نام برده و به اختصار توضيح دهيد؟‬

‫الف) عوامل دروني شامل‪:‬‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫ابهام در ايدئولوژي مشروطيت و نبود مباحث نظري كافي در مورد ساخت‬
‫سياسي مشروطه و مفاهيمي چون آزادي‪ ،‬برابري‪ ،‬تفكيك قوا و قانون از‬
‫ضعفهاي اساسي قيام مشروطه است‪.‬‬

‫ماهيت كامالً متفاوت نيروهاي مشروطهخواه‬

‫نفوذ عناصر مستبد و وابسته و نيز غربزدگي افراطي برخي از روشنفگران‬
‫ناكامي در ايجاد يك دولت مركزي كارآمد‬
‫ب) عوامل بيروني‪:‬‬

‫‪1.‬اتحاد روس و انگليسي‬

‫‪2.‬قرارداد ‪ 1907‬و تقسيم ايران‬
‫‪3.‬اشغال شمال ايران توسط روسها و انگليسيها در جنوب و دخالتهاي آنها در‬
‫امور داخلي كشور‬
‫‪4.‬قحطي‪ ،‬گرسنگي‪ ،‬بيماري و پريشاني مرد‪.‬‬

‫اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه را توضيح دهيد؟‬

‫– ‪1‬استبداد و خشونت‪ – 2 ،‬ستيز با مذهب و نهادهاي مذهبي‪ – 3 ،‬باستانگرايي‬
‫ناسيوناليستي و سياست يكپارچهسازي قومي و فرهنگي‬
‫استبداد و خشونت شامل‪ :‬تقويت بيش از اندازه ارتش‪ ،‬كنترل مجلس و از بين‬
‫بردن نهادها و شخصيتهاي مستقل ميشد‪.‬‬

‫ستيز با مذهب و نهادهاي مذهبي‪ )1 :‬نابودي تشيع و مراسم مذهبي محرم و‬

‫عاشورا‪) 2 ،‬نابودي هرگونه نهاد اجتماعي و مجراي همبستگي و ارتباط عمومي‬
‫مستقل از دولت =قانون منع حجاب و خشونت در اجراي قوانين دولتي از‬
‫دستاوردهاي اين اقدام بود ‪.‬‬

‫باستانگرايي ‪:‬رضا شاه قصد داشت ايدئولوژي ناسيوناليسم شاهنشاهي را‬

‫‪Telmano.com‬‬
‫جايگزين مذهب سنتي ايراني نمايد مشروعيت رژيم خود را بر آن استوار سازد‪.‬‬
‫اين ايدئولوژي كه در شعار «خدا‪ ،‬شاه‪ ،‬ميهن» نمود مييافت‪ ،‬و ويژگي بارز‬
‫داشت ‪:‬‬

‫– ‪1‬با بزرگنمايي تاريخ ايران باستان و قوم آريايي‪ ،‬تمدن اسالمي و تمام دوران‬
‫حيات اسالمي ايران ناديده گرفته شود‪.‬‬

‫– ‪2‬بر جنبههايي از فرهنگ باستاني ايران تأكيد ميشد كه با نيازهاي سلطنت‬

‫ظهلوي مناسبت داشت‪ .‬در اين راستا ركن اصلي فرهنگ ايراني ستايش از‬
‫سلطنت و شاهپرستي بود‪.‬‬

‫نهضت ملي شدن صنعت نفت‪:‬‬

‫پس از تقلب در انتخابات مجلس و تحصن عدهاي از سياستمداران مشهور به‬

‫رهبري مصدق در كاخ شاه كه مقدمهاي بر تشكيل جبهه ملي بود‪ ،‬انتخابات در‬
‫تهران تجديد شد و در نتيجه دكتر مصدق و چند تن از سران جبهه ملي به‬
‫مجلس راه يافتند‪ .‬با توجه به اينكه ملي شدن صنعت نفت از اهداف جبهه ملي‬
‫بشمار ميرفت بنابراين‪ ،‬اين هدف با نخستوزيري مصدق قوت بيشتري‬
‫ميگيرد‪ .‬دولت انگليس كه حاضر نبود از پول بادآورده نفت ايران چشم بپوشد‪،‬‬
‫ايران را تهديد به حمله نظامي ميكند ولي با تهديد به صدور فتواي جهاد از طرف‬
‫آيت اهلل كاشاني و مخالفت آمريكا اين اقدام صورت نميگيرد ‪.‬‬

‫قيام امام خميني(ره)‬

‫دولت علم اليحه انجمنهاي ايالتي و واليتي را مطرح كرد‪ .‬در اين اليحه واژه‬
‫اسالم از شرايط انتخابشوندگان و انتخابكنندگان حذف شده بود و منتخبان‬
‫نيز به جاي اينكه مراسم تحليف را با سوگند به قرآن به جاي آورند‪ ،‬از اين پس‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫با سوگند به كتاب آسماني اين كار را انجام ميدادند‪ .‬تصويب اين اليحه درواقع‬
‫نشان از بياعتنايي كامل به روحانيت بود‪ .‬پس از طرح اليحه‪ ،‬علماي قم به دعوت‬
‫امام خميني گرد هم آمدند و مخالفت خود را با آن اعالم داشته‪ ،‬خواستار لغو آن‬
‫شدند‪ ،‬اما شاه با بياعتنايي‪ ،‬تغيير در اليحه را ناچيز و بياهميت خواند‪ .‬امام‬
‫تصويب اليحه مذكور را مخالف شرع مقدس و مباني صريح قانون اساسي دانست‬
‫و تأكيد كرد كه علما و مؤمنان در امور مخالف شريعت ساكت نخواهند ماند‪.‬‬
‫سرانجام دولت علم ناچار شد لغو اليحه را رسماً اعالم كند‪ .‬اين اولين رويارويي‬
‫جدي شاه و علما بود‪.‬‬

‫قيام ‪ 15‬خرداد ‪1342‬‬

‫خرداد سال ‪ 42‬كه با ايام محرم مصادف شده بود‪ ،‬اوج رويارويي رژيم و‬
‫روحانيت بود ‪.‬ساواك به وعاظ اخطار كرده بود كه عليه شاه و اسرائيل حرفي‬
‫نزنند و به مردم نگويند كه اسالم در خطر است‪ .‬امام در ‪ 13‬خرداد كه مصادف با‬
‫روز عاشورا بود‪ ،‬حمله رژيم به فيضيه را به واقعه كربال تشبيه كرد و آن را به‬
‫تحريك اسرائيل دانست و رژيم را نيز دستنشانده اسرائيل خواند و به شدت به‬
‫شاه حمله كرد ‪.‬دو روز پس از اين سخنراني‪ ،‬در سحرگاه ‪ 15‬خرداد امام‬
‫دستگير و به تهران منتقل شد‪ .‬به دنبال بازداشت امام‪ ،‬رژيم با اعتراضات‬
‫گسترده در قم‪ ،‬تهران‪ ،‬ورامين‪ ،‬مشهد و شيراز روبه شد كه با شعارهايي بر ضد‬
‫شاه و حمايت از امام همراه بود‪ .‬شاه دستور سركوب معترضان را صادر كرد كه‬
‫در پي آن ارتش به خيابانها ريخت و به روي مردم آتش گشود و پس از چند‬
‫روز آرامش برقرار شد و باالخره با اعتراضات گسترده علما‪ ،‬رژيم مجبور به‬
‫آزادي امام شد‪.‬‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫پيامدهاي قيام ‪ 15‬خرداد‪:‬‬

‫– ‪1‬تا اين زمان‪ ،‬مخالفان‪ ،‬كمتر عليه شاه و در انتقاد از نظام سلطنتي سخن‬
‫ميگفتند‪ ،‬اما از اين پس اغلب بر تغييراتي بنيادين و لزوم حذف شاه تأكيد‬
‫داشتند‪.‬‬

‫– ‪2‬مخالفان رژيم را از شيوههاي سنتي مبارزه نوميد كرد و به مبارزه مسلحانه‬

‫تشويق نمود‪.‬‬

‫– ‪3‬اين قيام پايگاه اجتماعي رژيم را در مقابل روحانيت متزلزل كرد‪.‬‬

‫تشديد وابستگي و استبداد (كاپيتوالسيون)‬

‫در سال ‪ 1343‬دولت آمريكا ادامه حضور مستشاران فني خود را مشروط به‬
‫معافيت آنان از محاكمه در دادگاههاي ايران كرد‪ .‬شاه نيز اين درخواست را‬
‫پذيرفت و به نخستوزير دستور داد تا در اين مورد اليحهاي تقديم مجلس كند‪.‬‬
‫اليحه مذكور به رغم مخالفت برخي از نمايندگان با فشار زياد دولت مخفيانه‬
‫تصويب شد اما سرانجام فاش شد و موجي از مخالفت عمومي را برانگيخت‪ .‬اين‬
‫اليحه غرور ملي و احساسات ايرانيان را جريحهدار ميساخت‪ .‬امام خميني در‬
‫سخنراني تاريخي خود‪ ،‬شاه را مورد حمله قرار داد و دولت و مجلس را فاسد و‬
‫دستنشانده امريكا و اسرائيل و دشمن اسالم و مردم ايران خواند‪ .‬پس از آن‬
‫امام دستگير و به تركيه تبعيد شد‪.‬‬

‫كدام عوامل زمينهساز آغاز سياست فضاي باز در اواخر رژيم پهلوي شد؟‬
‫– ‪1‬شاه ميدانست كه نميتواند سياست سركوب را تا به آخر ادامه دهد‪.‬‬

‫– ‪2‬آماده كردن زمينه براي انتقال آرام قدرت به فرزند‪.‬‬

‫– ‪3‬تبليغات جهاني عليه شاه و اهميت دادن او به موقعيت بينالمللي و مبرا شدن‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫از اتهامات حقوق بشري‬

‫هدف رژيم شاه از انتشار مقاله احمد رشيدي مطلق چه بود و نتيجه آن چه شد؟‬
‫تخريف شخصيت امام بود و باعث شد آتش نهفته انقالب شعلهور شود و در واقع‬
‫طوفان انقالب با اين مقاله آغاز شد ‪.‬‬

‫در شهرهاي قم و تبريز مردم به خيابانها ريختند اما ارتش براي سركوب مردم‬
‫وارد عمل شد و شماري از مردم مظلوم را به شهادت رساند ‪.‬‬

‫علل شكست سياست فضاي باز رژيم شاه را بنويسيد؟‬

‫– ‪1‬عدم تحمل اعتراضات مسالمتآميز مردم‬
‫– ‪2‬بستن مخالفان به گلوله‬
‫– ‪3‬نظارتهاي نظامي و سركوب شديد‬
‫– ‪4‬عدم قبول انتقاد از طرف شاه‬
‫– ‪5‬پانزده سال خفقان‪ ،‬فاصله دولت و ملت را آنچنان گسترده كرده بود كه‬
‫مردم جز به حذف رژيم رضايت نميدادند‪.‬‬

‫اقدامات دولت شريف امامي در سال ‪ 57‬را بنويسيد؟‬

‫– ‪1‬لغو تقويم شاهنشاهي‬
‫– ‪2‬طرح شعارهاي مذهبي و طرفداري از آزادي‬
‫– ‪3‬تعطيلي كازينوها و مراكز فساد‬
‫– ‪4‬آزادي مطبوعات و فعاليت سياسي‬

‫اقدامات دولت نظامي ارتشبد ازهاري را بنويسيد؟‬

‫دستگيري هويدا نخستوزير پيشين‪ ،‬ارتشبد نصيري رئيس ساواك‪ ،‬نيكپي‬

‫‪Telmano.com‬‬
‫شهردار تهران و برخي ديگر از وابستگان رژيم در جهت مبارزه با فساد‪ .‬البته در‬
‫اين ميان هيچكدام از نزديكان شاه كه متهمان اصلي فساد بودند‪ ،‬دستگير‬
‫نشدند ‪.‬‬

‫نتيجه مذاكرات سران كشورهاي غربي در جزيره گوادلوپ را بنويسيد؟‬

‫به اين نتيجه رسيدند كه اميدي به بقاي نظام سلطنتي در ايران نيست و خروج‬
‫شاه ميتواند از شدت بحران بكاهد‪.‬‬

‫بحرانها و آسيبهاي دولت پهلوي را نام برده يك مورد را توضيح دهيد؟‬

‫– ‪1‬بحران مشروعيت‪ – 2 ،‬بحران مشاركت سياسي‪ – 3 ،‬نبود مطبوعات مستقل‪،‬‬
‫‪ – 4‬وابستگي بيش از حد دولت به شخص شاه‬
‫مطبوعات آينه تمام نماي جامعهاند‪ ،‬مشكالت و مسايل اجتماعي را بيان ميكنند و‬
‫آسيبها و بيماريهاي نظام سياسي را نيز گوشزد مينمايند‪ .‬در نبود مطبوعات‬
‫مستقل‪ ،‬دولتمردان از جريانات اجتماعي غافل ميمانند و آسيبها و نارساييهاي‬
‫برنامههاي خود را نمييابند‪ .‬در واقع رژيم پهلوي با نابودي مطبوعات مستقل‪،‬‬
‫خود را از حضور چشمان تيزبين و نقاد متفكرين و تحليلگران مطبوعاتي محروم‬
‫كرد زيرا مطبوعات اين دوره همواره به ستايش از شاه و تمجيد از برنامههاي‬
‫وي ميپرداختند و جرأت انتقاد نداشتند‪.‬‬

‫حزب توده توسط چه كساني پايهگذاري شد و در چه قسمتهايي از ايران فعاليت‬

‫ميكرد؟‬
‫حزب توده را تعدادي از ياران دكتر تقي اراني و عناصر ملي و ماركسيستهاي‬
‫جديد و هواران چپ تأسيس كردند‪ .‬اين حزب با تأكيد بر قانون اساسي و‬
‫آزاديهاي مدني و دفاع از حقوق كارگران و دهقانان‪ ،‬طرفداراني در ميان مردم‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫بدست آورد‪ .‬در اين زمان اعضاي حزب ميكوشيدند تا جنبههاي ماركسيستي و‬
‫ضدمذهبي عقايد خود را پنهان كنند‪ .‬اين حزب با حمايت شوروي كه بخشهاي‬
‫شمالي را در اشغال خود داشت تعدادي از كرسيهاي مجلس را بدست آورد ‪.‬‬

‫مليگرايان مشروطهخواه‬
‫در واقع اينها دنباله جريان مشروطهخواهي ايراني محسوب ميشوند و‬
‫خواستههاي آنان همان خواستهها و آرمانهاي مشروطه ايراني بود و لذا اصراري‬
‫بر نابودي اصل سلطنت و حتي سلطنت پهلوي نداشتند و فقط محدود كردن آن‬
‫به قانون را خواستار بودند‪.‬‬

‫عوامل ناكامي مليگرايان مشروطهخواه در مبارزه با رژيم شاه را نام برده يك‬
‫مورد را توضيح دهيد؟‬
‫– ‪1‬اين جريان فاقد ايدئولوژي بود‪.‬‬

‫– ‪2‬فاقد رهبري متحد و انسجام گروهي بود‪.‬‬

‫– ‪3‬فقدان پايگاه اجتماعي گسترده و ناتواني در بسيج تودههاي مردمي بود‪.‬‬

‫فاقد رهبري متحد و انسجام گروهي بود ‪:‬دكتر مصدق رهبر نمادين نيروهاي‬
‫مشروطهخواه محسوب ميشد‪ .‬او حتي در دوران نهضت ملي نيز نتوانست انسجام‬
‫را در جبهه ملي حفظ كند و آنان را متحد سازد‪ .‬بعد از كودتاه نيز دكتر مصدق‬
‫عمالً از فعاليت سياسي كناره گرفت و اختالفات مشروطهخواهان بيش از قبل‬
‫نمودار شد‪ .‬روشنفكران و مليگرايان هيچگاه نتوانستند جبهه متحد و منسجمي‬
‫عليه استبداد بهوجود آورند‪.‬‬

‫دكتر علي شريعتي‪:‬‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫دكتر شريعتي پرنفوذترين روشنفكري بود كه در سالهاي دهه ‪ 40‬و اوايل دهه‬
‫‪ 1350‬بازگشت به اسالم را فرياد ميكرد‪ .‬شريعتي اسالم را به عنوان يك‬
‫ايدئولوژي جامع و كامل در نظر ميگرفت كه تعيينكننده نظام سياسي و‬
‫اجتماعي و شيوه زيستن و ارزشها و نوع روابط اجتماعي است‪ .‬شريعتي تفسيري‬
‫انقالبي‪ ،‬ظلمستيز‪ ،‬عدالتخواهانه از تشيع ارائه ميكرد كه بسياري از جوانان را‬
‫مجذوب ميساخت ‪.‬محور گفتمان شريعتي بازگشت به خويشتن يا همان تشيع‬
‫انقالبي بود‪.‬‬

‫شهيــد مطهري‪:‬‬

‫اگر جالل آل احمد غربزدگي را مطرح كرد و شريعتي منادي بازگشت به‬
‫خويشتن اسالمي بود مطهري مهمترين مفسر و مدافع اسالم ناب محسوب‬
‫ميشود‪ .‬دغدغه اصلي مطهري دفاع از حقانيت و جامعيت اسالمي و پاسخگويي به‬
‫شبهات و مسايل عصر جديد بود‪ .‬كوشش مطهري در نقد ايدئولوژيهاي‬
‫ماركسيستي و ليبراليستي تأثير زيادي در گسترش فرهنگ مذهبي برجاي‬
‫گذاشت‪.‬‬

‫جمعيت فدائيان اسالم‬

‫بنيانگذار اين جمعيت سيدمجتبي ميرلوحي مشهور به نواب صفوي است‪ .‬او در‬
‫دوران تحصيل در نجف اشرف با انديشههاي ضدشيعي احمد كسروي آشنا شد و‬
‫براي مقابله با او به ايران بازگشت‪ .‬جمعيت فداييان اسالم را نواب در سال ‪1324‬‬
‫با هدف مبارزه با بيديني و الحاد تأسيس كرد و ترور كسروي اولين اقدام اين‬
‫گروه محسوب ميشود‪ .‬و با اين كار در بين نيروهاي مذهبي محبوبيت مييابد و‬
‫افرادي همچون آيت اهلل طالقاني از هواداران و نزديكان سرسخت فدائيان اسالم‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫ميباشند ‪.‬قتل هژير وزير دربار كه عامل اصلي تقلب انتخابات و عدم راهيابي‬
‫نمايندگان واقعي مردم به مجلس تلقي ميكردند و رزمآرا كه مانع اصلي‬
‫مليشدن نفت از اقدامات اين گروه بود‪ .‬پيروزي جبهه ملي اوقات خوشي را براي‬
‫فدائيان به همراه نداشت‪ .‬اختالف بين فداييان و مصدق باعث شد نواب و جمعي‬
‫از فدائيان روانه زندان شوند و تا اواخر حكومت مصدق در زندان بسر ببرند‪.‬‬

‫انديشههاي سياسي امام خميني را نام برده يك مورد را توضيح دهيد؟‬

‫الف) نفي سلطنت‪،‬‬

‫مهمترين داليل امام در نفي سلطنت عبارتند از‪:‬‬

‫– ‪1‬سلطنت متكي به آراي مردم نيست و مردم هيچ نقشي در تعيين سلطان‬
‫ندارند‪.‬‬

‫– ‪2‬سلطنت به زور و توارث متكي است كه هر دو خالف اسالم است‪.‬‬

‫– ‪3‬هيچ نظارتي بر سلطان صورت نميگيرد‪.‬‬

‫– ‪4‬سلطنت با حقوق بشر مخالف است زيرا هر ملتي بايد سرنوشت خود را خود‬
‫تعيين كند‪.‬‬

‫– ‪5‬سلطنت در ايران همواره ماهيتي ظالمانه داشته است‪.‬‬

‫ب) نقد مشروطيت‪،‬‬

‫به نظر امام خميني مشروطيت با رهبري و كوشش علما به پيروزي رسيد ولي‬
‫بعدها‪ ،‬به دليل اختالفات داخلي‪ ،‬كنارهگيري روحانيون و دخالتهاي خارجي به‬
‫نتيجه نرسيد و استبداد قدرتمندتر از قبل به ساختار سياسي بازگشت‪ .‬به نظر امام‬
‫اگر به قانون اساسي مشروطه عمل ميشد و رهبري و نظارت علما تداوم مييافت‬
‫احتماالً مشروطيت ميتوانست مشكالت ساختار سياسي را پايان دهد‪.‬‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫ج) نظريه حكومت اسالمي و واليت فقيه‬
‫امام خميني در مقابل نظام سلطنتي بر حكومتي تأكيد ميكرد كه بر احكام اسالم و‬
‫نظارت علما و رأي مردم بنيانگذارده شده باشد‪ .‬جمهوري اسالمي اصطالحي بود‬
‫كه امام ابتدا در پاريس در توصيف نظام مطلوب خود بكار برد‪ .‬جمهوريت در‬
‫اينجا به همان معناي رايج يعني مردمي بودن حكومت است و به پذيرش حق‬
‫مردم در انتخاب نوع نظام سياسي و حاكمان اشاره داشته و قالب و شكل حكومت‬
‫مورد نظر امام را تشكيل ميدهد‪ .‬اسالميت ركن ديگر نظام مورد نظر امام است‪.‬‬

‫اصول اساسي انديشه امام خميني‪:‬‬

‫– ‪1‬عدم مشروعيت سلطنت به دليل عدم اتكا به رأي مردم و مخالفت با احكام‬
‫اسالم‬
‫– ‪2‬عدم امكان اصالح نظام سلطنتي حتي در شكل مشروطه‬
‫– ‪3‬پيوند ناگسستني دين و سياست‬
‫– ‪4‬وجوب تالش براي ايجاد حكومت اسالمي‬
‫– ‪5‬حق فقها در اعمال واليت سياسي در عصر غيبت‬
‫– ‪6‬حق مردم در تعيين نوع نظام و حاكمان سياسي و نظارت بر مسئولين‬

‫سه دوره سياست خارجي جمهوري اسالمي ايران را همراه با رخدادهاي مهم آن‬
‫را نام ببريد؟‬
‫– ‪1‬تمايالت گام به گام و مليگرايانه دولت موقت و بنيصدر از يك سو و‬
‫گرايشهاي انقالبي ديگر شخصيتها از سوي ديگر شكل گرفت ‪.‬قطع روابط با‬
‫اسرائيل و آفريقاي جنوبي‪ ،‬خروج از پيمان سنتو‪ ،‬قطع رابطه با مصر‪ ،‬اشغال‬
‫سفارت آمريكا از اقدامات اين دوره بود‪.‬‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫– ‪2‬پايان جنگ و رياست جمهوري آيت اهلل هاشمي رفسنجاني ‪:‬عاديسازي‬
‫روابط با عربستان سعودي و ديگر كشورهاي عربي‪ ،‬همكاري با كشورهاي حوزة‬
‫آسياي مركزي و قفقاز و گسترش شمار كشورهاي عضو اكو به ده كشور از اقدام‬
‫مهم اين دوره بود‪.‬‬

‫– ‪3‬رياست جمهوري حجتاالسالم والمسلمين سيد محمد خاتمي ‪:‬تشكيل اجالس‬

‫سران كنفرانس اسالمي در ايران‪ ،‬ادامه سياست تنشزدايي در روابط خارجي و‬
‫معرفي چهرهاي صلحطلبانه از اسالم و ايران‪ ،‬طرح نظريه گفتگوي تمدنها از‬
‫اقدامات مهم اين دوره بود‪.‬‬

‫سه مورد از تأثيرات و بازتاب انقالب اسالمي در خارج از مرزها را نامبرده و به‬
‫اختصار توضيح دهيد؟‬
‫– ‪1‬انقالبي در ايران شكل گرفت كه خود در واكنش به سكوالريزهشدن جامعه‬
‫به وقوع پيوسته و خواهان برپايي دولتي بر مباني ديني بود‪.‬‬

‫– ‪2‬انقالب اسالمي ثابت كرد كه اين ايده كه همه جوامع به سوي ليبراليسم و‬
‫دمكراسي غربي در حركتاند‪ ،‬درست نيست‪.‬‬

‫– ‪3‬به عواملي مانند رهبري‪ ،‬ايدئولوژي و هويت در شكلگيري يك انقالب تأكيد‬

‫كرد‪.‬‬

‫بازتاب انقالب اسالمي بر مسائل رهبردي قدرتهاي بزرگ‬

‫وقوع انقالب ايران راهبردهاي منطقهاي دو ابر قدرت را دستخوش تغيير كرد و‬
‫سپس باعث تغييراتي در راهبردهاي جهاني آنها شد‪ .‬در رابطه با بلوك غرب‪،‬‬
‫انقالب اسالمي در كشوري كه ژاندارم آمريكا در منطقه بود – يعني كشوري كه‬
‫بايد در مقابل حركتهاي ضد غربي بايستد – اتفاق افتاده بود و اين امر از اين رو‬

‫‪Telmano.com‬‬
 ‫بالفاصله يك خالء آشكار قدرت در منطقه پديد آورد‪ .‬در ضمن‪ ،‬ايران پس از‬
‫پيروزي انقالب از پيمان سنتو خارج شد و باعث فروپاشي آن گرديد بهگونهاي‬
‫كه بين پيمانهاي ناتو و سيتو فاصله افتاد‪.‬‬

‫انقالب اسالمي و حركتهاي انقالبي در جهان اسالم‬

‫به دنبال پيروزي انقالب اسالمي ايران فضايي از اصولگرايي اسالمي سراسر‬
‫جهان اسالم را فرا گرفت كه در نتيجه آن حركتهاي اسالمي متعددي پديد آمد‪.‬‬
‫در اين دوره برخي كرتهاي اسالمي كه پيشتر خاموش بودند مجدداً فعال شدند و‬
‫برخي ديگر مانند جنبشهاي شيعي «امل»‪« ،‬امل اسالمي» و «حزب اهلل» و گروه‬
‫سني «جنبش توحيد اسالمي» با الهام از انقالب اسالمي ظهور كردند‪.‬‬

‫آثار و ويژگيهاي جهانيشدن را نام ببريد؟‬

‫– ‪1‬گسترش فقر جهاني‪ – 2 ،‬تحميل دموكراسي غربي‪ – 3 ،‬بحران محيط زيست‪،‬‬
‫‪ – 4‬افزايش بهرهوري‪ – 5 ،‬فرهنگ مصرف و رفاه مادي‪ – 6 ،‬نسبي شدن مفهوم‬
‫شهروندي و هويتهاي خاص و سنتي‪.‬‬

‫نظريه پايان تاريخ‪:‬‬

‫به نظر فوكوياما نظريهپرداز ژاپنياالصل امريكايي و مشاور وزارت خارجي‬

‫آمريكا با شكست كمونيسم و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي‪ ،‬سلطه امريكا بر‬
‫جهان بالمنازع خواهد بود و انديشه ليبراليسم بر ديگر ايدئولوژيها پيروز خواهد‬
‫شد‪ .‬وي همانند هگل و ماركس معتقد است تحول جوامع انساني پايانپذير است‪،‬‬
‫اما به رغم فلسفه تاريخِ آن دو‪ ،‬او دموكراسي ليبرال را پايان تاريخ معرفي‬
‫ميكند‪ .‬ما در آينده به انسانهايي تبديل خواهيم شد كه تنها به آسايش خود‬
‫ميانديشند و از هرگونه گرايش به سوي هدفهاي متعالي محروماند‪.‬‬

‫‪Telmano.com‬‬