Tajny referat „O kulcie jednostki i jego następstwach” został wygłoszony przez
Nikitę Chruszczowa z nocy 24 na 25 lutego 1956r. na zamkniętym posiedzeniu XX Zjazdu KPZS. Był bardzo ważnym przemówieniem dla Związku Radzieckiego. Wywołał wiele tez i krytyk z okresu rządów Józefa Stalina.
Nikita Chruszczow zapoczątkował ostrożną politykę liberalizacji systemu
nazywaną destalinizacją. W ramach tego zgładzono terror, zwolniono z łagrów większość więźniów, ograniczono poziom ideologizacji nauki. Nastąpiło też odejście od monopolu.
Główne tezy tajnego referatu Chruszczowa:
1. Stalinowski kult jednostki był szkodliwy dla kraju i partii.
2. Chruszczow krytykował Stalina za błędy w polityce zagranicznej, w tym za prowadzenie nieudanych działań wojskowych oraz za nieprzemyślane decyzje dyplomatyczne, które prowadziły do napięć międzynarodowych. 3. W referacie, Chruszczow oskarżył Stalina o liczne zbrodnie przeciwko ludzkości, w tym o masowe represje, masowe głodowanie, deportacje oraz inne formy terroru stosowane przez Stalina w celu utrzymania władzy. 4. Chruszczow ujawnił mechanizm czystek politycznych oraz wskazał błędy popełnione przez dyktatora w trakcie II wojny światowej, które doprowadziły do wielkich strat i klęsk.
Ocena wystąpienia tego referatu:
Przemówienie Chruszczowa miało duże znaczenia dla przyszłości Związku
Radzieckiego, ponieważ zapoczątkowało to rozpad stalinizmu. Ostatecznie referat stał się symbolem rozpadu stalinizmu.