Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Northern Christian College

The Institution for Better Life
Nurtured in Christ, Centered in Christ,
Commissioned in Christ

https://userscontent2.emaze.com/images/208ccc97-5fc8-411f-b7d3-
______________________________________________________________________________________
b4367221f134/ce88766a13acebfeae189b4f4ab3a82d.png

__________________________________
____ Bb. Alixson Jasrel D. Dela Peña

1|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Northern Christian College

The Institution for Better Life
Nurtured in Christ, Centered in Christ,
Commissioned in Christ

NCC’s Fair Use Disclaimer

In the preparation of distance-learning modules and online-accessible lessons for our students
during the CoVid-19 pandemic, the faculty members of Northern Christian College (NCC) included some
copyrighted material, the use of which were not always specifically authorized by their copyright owners.
NCC used such material in good faith, believing that they were made accessible online to help advance
understanding of topics and issues necessary for the education of readers worldwide. NCC believes that,
because such material is being used strictly for research, educational, and non-commercial purposes,
this constitutes fair use of any such material as provided for in Section 185 of the Copyright Law of the
Philippines; and

Section 177 of the US Copyright Law. No work in its entirety (or substantial portions thereof) was
copied; only isolated articles and brief portions were copied/provided links in the modules and online
lessons. Also, all our students are informed of proper attribution and citation procedures when using
words ideas that are not their own.

2|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

MODYUL Fil 01
5 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO

Desripsyon ng Kurso:

Ang KOMFIL ay isang praktikal na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kontekstwalisadong

komunikasyon sa wikang Filipino ng mga mamamayang Pilipino sa kani-kanilang mga komunidad

sa partikular, at sa buong lipunang Pilipino sa pangkalahatan. Nakatuon ang kursong ito sa

makrokasanayang pakikinig at pagsasalita, gayundin sa kasanayan sa paggamit ng iba’t ibang

tradisyonal at modernong midya na makabuluhan sa kontekstong Pilipino sa iba’t ibang antas at

larangan.

Talaan ng Nilalaman

NCC’s Fair Use Disclaimer…………………………………………………………..…2

Deskripsyon ng Kurso…………………………………………………………………..3

Pamantayang Pampagkatuto………………………………………………………........4

YUNIT VII: Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal………………………………..…5

Pansariling Pagtataya (SAQs)..………………………………………………………..22

Mga Gawain……………………………………………………………………………23

3|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

MODYUL
Fil 01
5 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO

Pamantayan sa Pampagkatuto

Layunin ng kursong ito ang mga sumusuod;

• Maipapaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa kontekstwalisadong

komunikasyon sa mga komunidad at sa buong bansa;

• Magamit ang wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong pangkomunikayon sa lipunang

Pilipino;

• Maipaliwanag ang mahigpit na ugnayan ng pagpapalas ng wikang Pambansa, pagpapatibay ng

kolektibong identidad at pambansang kaunlaran;

• Magamit at mabigyang halaga ang sariling wika at kultura bilang tatak ng pagka-Filipino;

• Mapagtatala ng iba’t ibang terminolohiya sa iba’t ibang rehistro ng wika.

Ang mga Inaasahang bahagi ng modyul 5,

YUNIT VII: Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal

A. (Marhinalisasyon ng) Mga Katutubong Pangkat

B. Mangagawang Kontraktwal

C. Magsasaka

D. Tindera at Tindero

E. Kabataang Manggagawa

F. Usapin ng Migrasyon sa Filipinas

G. Kultural, Politikal, Linggwistiko, Ekonomikong Dislokasyon/ Displacement/

Bunsod ng Globalisasyon

4|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Direksyon:
1. Basahin nang mabuti ang nilalaman ng modyul na ito.
2. Ihanda ang inyong ballpen at papel.
3. Pag-aralan ang mga paksang inilahad sa bawat pahina.
4. Tapusin ang mga gawain sa modyul at subukin ang sariling
kakayanan.
5. Isumite sa nakatakdang oras ang mga awtput.
6. Kunsultahin ang kung may nais na tanungin o linawin sa modyul:
alixsonjasreldp@gmail.com sa oras ng inyong klase lamang.

YUNIT VII. Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal

Maliban sa mga isyung natunghayan na, may ilan pang mga isyu na nararapat ding mapagtuonan ng

pansin. Ang mga isyung ito ay nabibilang ang marhinalisasyon, manggagawang kontraktwal, magsasaka,

tindero, kabataang manggagawa at migrasyon Ang mga isyung ito ay nakapagdaragdag din sa mga salik

na nakaaapekto sa pag-unlad ng bansa. Kung paanong ang mga isyung nabanggit ay nakaaapekto sa

pagsulong ng bansa ay siyang ilalahad at tatalakayin sa araling ito.

A. (Marhinalisasyon ng) Mga Katutubong Pangkat

Pangkat Etniko sa Filipinas

Ang yamang tao ng Filipinas ay ang kaniyang mga mamamayan. Filipino ang tawag sa kanila.

Ngunit iba't iba ang pangkat na kanilang kinabibilangan. At iba-iba rin ang tawag sa kanila. Isa sa mga

ninuno ang mga Ita. Tinatawag din silang Negrito, Ayta o Baluga. Sa Luzon sila karaniwang naninirahan,

sa mga bundok ng Zambales, Quezon, Laguna at Cagayan. Ngunit may naninirahan din sa mga bundok

ng Panay at Negros. Tulad ng mga Ita, ang mga Ifugao at Kalinga ay sa Luzon din naninirahan. Ang mga

5|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Ifugao ang nagtayo ng pamosong Hagdan-hagdang Palayan, dalawang libong taon na ang nakakaraan.

Ang isa pang pangkat ng mga Filipino sa Luzon ay ang mga Ilokano. Nakatira sila sa gawing Hilaga ng

Luzon. Ngunit may mga Ilokano rin sa ibang bahagi ng Visayas at Mindanao. Napadpad sila roon upang

maghanapbuhay (o makipagkalakalan), o dahil doon nakapag-asawa. Matitipid at masisipag ang mga

llokano.

Matatagpuan naman sa kalagitnaan at katimugang Luzon ang mga Tagalog. Sila ang pangalawa sa

pinakamalaking pangkat ng Kristiyano sa Filipinas.

Kilala rin ang mga Mangyan sa Luzon. Matatagpuan sila sa pulo ng Mindoro. Karamihan sa kanila

ay may payak na panlabas na anyo at payak na paraan ng pamumuhay na tulad pa rin ng ating mga ninuno.

Iba-iba rin ang pangkat ng Filipino sa mga pulo ng Visayas. Isa na nito ang mga Cebuano na may

pinakamalaking pangkat sa nasabing rehiyon. Kilala sila sa katutubong awit na "Matud Nila” at sayaw na

'Rosas Pandan.

Taga Visayas din ang mga Ilonggo. Kilala naman sila sa katutubong awit na "Dandansoy' at na

"Cariñosa” Mga Waray naman ang pangkat ng Pilipino sa Leyte at Samar. Ang ilan sa mga ito ay ang mga

Badjao, Maranao, Tausug, T’boli at Manobo Nakatira sa baybay-dagat ang mga Badjao. Matatagpuan sila

mula Zamboanga hanggang Sulu. Pangingisda ang pangunahing hanapbuhay nila.

Ang pangkat ng mga Tboli ay naninirahan sa Cotabato. Pagsasaka ang pangunahing ikinabubuhay

nila. Isa pang pangkat ay ang katutubong (etnikong) Dumagat na di gaanong nakilala sa dahilang ibinilang

sila na katulad sa mga Aeta at Negrito sa Luzon. Ang pangkat na ito ay naninirahan sa bulubunduking

bahagi ng Rizal, Bulakan, Laguna at Quezon na nasasakop ng kabundukan ng SIERRA MADRE. Sila ay

nahahati sa dalawang uri - ang una ay ang purong Dumagat na nanatiling nakabahag at nakatira sa mga

nabanggit na mga kabundukan at ang ikalawa ay tinatawag na Redemtador o Lahukang Tagalog at

Dumagat na kilala sa katawagang katutubo, nakatira sa mataong lipunan sa Rizal at bahagi ng Quezon.

Ang katutubong Dumagat ay isa sa natitirang lahi ng tao sa Filipinas na nabibilang sa uri ng taong India

dahil sa pagkakaroon ng kaugnayan ng mga salita at paniniwala nila sa matandang kabihasnan ng India.
6|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Ang katawagan sa kanila na DUMAGAT ay maaaring nagmula sa salitang

RUMAKAT/LUMAKAT/LUMAKAD na isang maidadahilan na sila ang isa sa mga unang lahi ng tao sa

Luton na nakarating sa pamamagitan ng pagtawid sa tulay na lupa na nakadugtong sa Asya. Kung

tutuntunin, ang isa sa sinaunang lahi ng tao dito sa Filipinas ay nagmula sa India, pinatunayan ito ng

kasulatan sa Tanso (Laguna Copperplate Inscriptions, 822 AD). Ang ibayong pag-aaral ng kultura at wika

ng pangkat na ito ay magpapatibay sa pasusuring ito. Halimbawa ng pangungusap sa Dumagat ay ang

satin sa magandang umaga sa inyong lahat na - "Masampat tabi abi di kitam mapesan!" Ayon kanilang

pagkakaalam ang salita nila ay nahahati sa dalawa. isang pangkaraniwan at isang pang matanda o

pamitagan. Sa kasalukuyan, tinatawag ang mga ito na "baybay" o pangkaraniwan at "Mangni” o

pamitagan.

B. Mangagawang Kontraktwal

Manggagawa ka ba? Regular ka ba o Kontraktwal?

(Usapang Manggagawa sa Araw ni Gat. Andres Bonifacio)
by Makasaysayan

Ang totoo, halos wala nang masyadong kaibahan ang

dalawang kalagayan kung ang usapin ay ang katayuan sa ating

mga trabaho kaugnay ng karapatan, seguridad at sahod sa ilalim

ng sistemang umiiral.

Regular at Kontraktwal

Kung ikaw ay isang regular, mapalad ka nang kaunti dahil

maaaring ipinapatupad sa iyo ang labor standards na ayon sa

https://makasaysayan.wordpress.com/2016/11/29/manggagaw
a-ka-ba-regular-ka-ba-o-kontraktwal-usapang-manggagawa- ating batas sa paggawa gaya ng minimum na sahod, walong (8)
sa-araw-ni-gat-andres-bonifacio/

oras na paggawa, over time pay, 13 th month pay, SIL, holiday

pay at rest day o isang araw na pahinga sa bawat isang linggong pagtatrabaho. (At may katiting na alwan ang

7|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

kalagayan kung may unyon dahil may mga benepisyong lagpas sa itinakda ng batas na maaaring makamtan bunga

ng mga “labanan,” CBA, halimbawa.

Maaring ipinapatupad? Bakit parang may duda? Dahil hindi nakakamit ng maraming manggagawa

sa kasalukuyan, naturingan mang regular, pero hindi nakakamit ang mga benepisyong binabanggit dahil

sadyang hindi ipinapatupad ng mga switik at gahamang mga employer, dahil, una, hindi ito alam ng mga

manggagawa, at ikalawa, natatakot ang mga manggagawa na mapag-initan sila pag kinuwestiyon nila ang

kani-kanilang employer. Nandyan naman sana ang DOLE upang siyasatin ang bawat pabrika sa

nasasakupan ng kanilang satellite offices gamit ang kanilang “visitorial power,” ngunit hindi ito

nagaganap. Kinakailangan pang sadyain muna sila ng mga manggagawa upang mag-reklamo, na dahilan

pa lalo upang pag-initan ang mga ito at tanggalin sa trabaho. Ganyan kalakas ang loob ng mga gahamang

employer dahil alam nilang kayang tapalan ng salapi ang mga korap sa pamahalaan. Bukod pa ito sa

katotohanang napakalaki ng reserbang manggagawa, sa bawat isang regular na matatanggal, may

mahabang pila ng manggagawang gustong pumalit- maamo, mura o tatanggap ng mababang sahod at higit

sa lahat, kontraktwal.

Kung ikaw ay kontraktwal ay singhaba lamang ng ilang buwang nilalaman ng kontratang iyong

nilagdaan ang haba ng iyong magiging pagtatrabaho. Ibig sabihin, sa tuwing matatapos ang kontrata at

mawawalan ka na ng hanapbuhay, titigil din muna ang pag-inog ng iyong buhay sa kasalukuyan nating

mundong nakatali sa kakarampot na sweldo ang lahat ng ating mga batayang pangangilangan. Ang

“kakarampot” na iyan ay kung ipinapatupad sa iyo ang minimum na pasahod na itinakda ng batas, na

malamang sa hindi. ay hindi mo nga natatamasa dahil bilang kontraktwal ay agency ang nagpapasahod

sa iyo. At dahil ang kita ng mga agency ay galing din lamang sa porsyentong kinotong sa sahod mo, kulang

na ito pagdapo sa mga palad mo.

8|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Sa umiiral na kalagayan, bago matapos ang isang

kontrata, kinakailangang may tinatarget nang

malilipatan ang isang manggagawang kontraktwal

upang magpatuloy ang buhay niya sa mundo kung saan

kontrolado ng mga kapitalista ang bawat buhay mula

pagsilang hanggang kamatayan.

Ngunit hanggang kailan? Araw-araw ay

humihigpit ang kompetisyon ng mga

manggagawang patuloy na lumalago ang

populasyon kumpara sa mga trabahong hindi

naman nadadagdagan, bagkus ay nababawasan

https://makasaysayan.wordpress.com/2016/11/29/manggagawa-ka-
ba-regular-ka-ba-o-kontraktwal-usapang-manggagawa-sa-araw-ni-
gat-andres-bonifacio/
pa nga dahil sa pag-usad ng makabagong mga

teknolohiya. Ibig sabihin, sasapit tayo sa edad na hindi na tayo kompetitib at wala nang panama sa papasok

na bagong henerasyon ng manggagawa. Paano na?

Kulang at hindi kailanman sasapat ang sweldo

Kung ikaw ay minimum wage earner o sumasahod lamang ng minimum, hindi kaila sa iyo ang

kakulangang ito dahil araw-araw natin itong kinakaharap. Aber, gumamit tayo ng kaunting matematiks

upang linawin ito. Ang kasalukuyang salary rate para sa NCR ay P492.00. Hatiin o i-divide natin ang

P492 sa average na limang (5) myembro ng pamilya (tatay, nanay at tatlong anak) at iluluwal ang halagang

P98.40. Muli nating hatiin o i-divide ang P98.40 sa apat (4) na kain (agahan, tanghalian, meryenda at

hapunan) at iluluwal ang halagang P24.60. (Hindi pa binabawas diyan ang tax, SSS, Philhealth na

kinakaltas sa sahod bago pa man dumapo ito sa ating mga palad)

Malinaw na ipinakita sa ating simpleng kwenta na kulang na ang P492.00 na minimum wage para

sa NCR, sa pagkain pa lamang! Paano na ang iba pang pangagailangan tulad ng upa sa bahay, tubig, ilaw

9|P ahi na
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

o kuryente, gamot pag may nagkasakit, damit at eskwela o pag aaral ng mga bata? Nakapagtataka pa ba

kung bakit may mga manggagawang nakatira sa ilalim ng tulay?; kung may mga batang hindi makapag

aral?; kung may mga sunog sa isang urbanisadong barangay na ang sanhi ay napabayaang kandila? Normal

na rin ngayon ang sakit sa bato sa mga bata dahil sa sobrang pagtitipid, alat ng noodles at sitsirya, na

pinakamurang ulam at meryenda ang nakahapag sa mesa sa tuwina.

At pasahod pa lamang sa NCR ang ating pinag-uusapan. Paano na kaya ang mga taga karatig

probinsya at ibang rehiyon na mababang sahod ang itinakda ng inutil na wage boards sa kabila ng

reyalidad na kung hindi man pareho lang ay mas mahal pa ang mga bilihin at serbisyo sa kadahilanang sa

Kamaynilaan ang pinanggagalingan ng mga pangunahing produktong ito.

Sumagad sa pag-oobertaym ang solusyon ng karamihang manggagawa sa malaking kakulangang

ito, upang humabol ng dagdag na kita— na sa dulo ay tutungo sa sobrang produksyon kaya mauuwi rin

sa forced leave ng mga manggagawa dahil “natapos nang gawin ngayon ang gawain sana para bukas.”

Pilit namang aangkop sa sitwasyon ang iba sa paghahanap ng “sideline” o ekstrang pagkakakitaan

paglabas ng trabaho— mag pedikab, maglako ng kung anu-ano, at iba pa, na pangunahin nang trabaho

ng napakalaking bilang ng mga wala talagang mga trabaho. Nangingibang bansa bilang OFW ang

marami, samantalang natutulak ang ilan na pumasok sa mga anti-sosyal na gawain— pagpapataya ng

huweteng/ending, part-time na pagpuputa at pinakasagad na, ang pagpasok sa iligal na mga gawain gaya

ng pagtutulak ng droga.

Ang solusyon ng gobyerno

Positibong kinikilala na ng gobyerno sa kasalukuyan ang kontraktwalisasyon bilang mayor na

problemang pambansa. Nilaman ito ng kampanya ng halos lahat ng presidentiables nuong nakaraang

eleksyon, bagamat mababaw ang pagtalakay at tila ba simple lamang talaga sa karamihan ang usapin.

Kasama si Duterte sa nagsabing masama ang kontraktwalisasyon at nangakong ititigil ito.

Ngunit iba na ngayon ang tono, at ang sinasabi na ni Sec. Bello ay ipatitigil ang “endo”. Ibig

sabihin, tuloy tuloy na ang mga trabaho at hindi na kinakailangang tumigil at mag-renew ng kontrata ang
10 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

mga manggagawang kontraktwal tuwing ika-limang (5) buwan. Nauna rito ay inatasan ang mga agency na

mag-comply sa sinasabi ng DO 18-A upang maging lehitimong job contractor.

Aba, eh kanino ba tayo ire-regular? Sa tinatakbo ng mga debelopment, malinaw na sa agency tayo

ire-regular at hindi sa principal. Kung magkakagayon, napaka-bulnerable pa rin ng ating mga kalagayan

dahil sa oras na hindi na mabigyan ng kontrata ng principal ang agency ay wala na rin tayong mga

trabaho. Co-terminus ang ating mga panunungkulan sa agency sa kontratang namamagitan sa kanilang

dalawa ng principal. Eh sa maraming pagkakataon, magkaka-kutsaba ang mga iyan. Paano na?

Nasa ating mga kamay ang solusyon

Tunay na wala tayo ni katiting na maasahan kahit sino pa ang manungkulan sa Malakanyang sa

kasalukuyang panahong malalaking kapitalista ang nangingibabaw. Ang tunay na pagkakamit ng

segurado, permanente at trabahong nakalaan at sasapat para sa lahat ay kung lilinangin at gagamitin ng

ating pamahalaan ang mga likas na yaman at lakas paggawa ng bayan sa pambansang industriyalisasyon.

Hangga’t wala sa atin ang mga mayor na produksyon na magluluwal ng segurado at maramihang trabaho,

walang maaasahan ni katiting na pag unlad ang ating bayan at ang mga mamamayang Pilipino. Hangga’t

ang mga pangunahing industriya ay nasa kontrol ng pribado at mga dayuhang kapitalista,lalo’t

pinapayagan ang halos lahat ng gustuhin nilang negosyo at patakaran kaugnay ng paggawa, nganga ang

mga manggagawang Pilipino!

Pangungunahan ng mga Manggagawa ang laban

Tama! Bilang pinakaabanteng uri sa lipunan, marapat na tanganan ng mga manggagawa ang

tungkulin ng pagpapalaya sa bayan. Bilang araw-araw na kaharap ng pwersa ng kapital sa ating mga

pabrika/planta, araw-araw nating tungkulin ang mag-organisa tungo sa pagpapapalakas ng hanay.

Organisahin natin ang mga manggagawa sa mga linya ng industriya, mga unyon o asosasyon, at sa anong

porma mang ipapahintulot ng sitwasyon. Oorganisahin natin sila sa mga pabrika, sa mga linya ng gawain

(trade skills), at susundan sa mga komunidad upang buuin ang mga asosasyon.

11 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Sa milyong bilang, kasanayan at determinasyon, at sa tamang panahon, kakamtin natin ang

kalagayang lahat ay may marangal na trabaho at may makabubuhay na sweldo ang lahat, pumapasok sa

eskwela ang mga bata, may sapat na pagkain para sa lahat. At hindi na kinakailangang iwanan ng mga

nanay ang sariling mga anak upang mag alaga ng anak ng iba sa ibayong dagat.

C. Magsasaka

https://vuuzletvph.com/paano-makatutulong-pilipinong-magsasaka/

Tumatanda na ang populasyon mga magsasakang Pilpino. Nasa 57 anyos ang average na edad ng

mga magsasaka sa bansa. At kakaunti na raw ang bilang ng mga kabataang sumusunod sa kanilang yapak.

Ang bagong henerasyon ng mga Pilipino ay naghahanap na ng ‘mas madali at mas mabilis’ na paraan

upang kumita ng pera. Darating nga ba ang panahong wala nang matitirang magsasaka sa Pilipinas?

Ayon sa Philippine Statistics Authority bumaba mula 31 milyon noong 2013 sa 29.1 milyon noong

2015 ang mga Pilipinong nasa agrikultura. At isa raw sa dahilan ang kawalan ng interes ng mga kabataan.

Ayon sa Commission on Higher Education (CHEd), mula noong 2001-2012, bumaba ng mahigit 45% ang

enrollees sa mga kursong agriculture, forestry, at fisheries sa buong bansa.

12 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Araw-araw, iba’t ibang pagsubok ang kinakaharap ng mga magsasakang Pilipino --- mahal na mga

kagamitan sa pagsasaka, mga bagong uri ng peste, maliit o halos kawalan ng kita, mahinang suporta ng

gobyerno at ibang sektor, at climate change. Isa rin ang mga magsasakang Pilipino sa pinakamahirap na

sektor sa bansa kaya naman hindi kataka-takang kakaunti ang mga kabataang nagpapakita pa ng interes

sa pagsasaka.

Sa ngayon, kung 57 anyos ang average na edad ng mga magsasaka at 70 anyos naman ang average

life span ng isang Pilipino, maaari raw na magkaroon ng ‘critical’ shortage ng mga magsasaka sa Pilipinas

makaraan ang 15 taon. Kasabay naman nito ang paglobo ng populasyon sa bansa. Ang hamon: paano

mapapakain ang mas dumaraming bilang ng mga nagugutom kung mas kumonti naman ang gumagawa

ng pagkain?

Pero hindi pa naman daw huli ang lahat. Mayroon pa ring mga katulad nina Andrew Von (16 anyos)

at Kenjo (24 anyos) --- mga kabataang buong pusong niyayakap ang pagsasaka sa kabila ng paglaganap

ng industriyalisasyon at teknolohiya. Sa kanilang edad, batid nila ang pangangailangang ito ng Pilipinas

kaya naman ito raw ang kanilang paraan upang tumulong sa bayan, ang pagyamanin ang ating sariling

lupa.

D. Tindera at Tindero

https://clarissefernandezwordpresscom.files.wordpress.com/2016/01/palengk.jpg

13 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Sa bansa natin pangkaraniwang tanawin sa palengke ang maiingay na tindero’t tindera. Tawad dito,

tawad doon ang mga mamimili. Sobrang dami ang makikita nating iba’t ibang klase ng paninda na aayon

sa pang araw-araw na pangangailangan.

Marami sa atin na umaaga pa lang, ang unang destinasyon ay ang palengke. Sa palengke, iba’t ibang

klase ng mga tindero’t tindera ang makakasalamuha. Mayroong masungit, mataray, at ang iba naman ay

sadyang mabait yung tipong kapag tinawaran mo ang kanilang tinda ay ibibigay naman kaya naman ay

marami silang nagiging suki. Kung ang ating mga nanay ay maagang nagigising para pumunta sa palengke

ay ganoon din ang mga tindero’t tindera na malaki ang sakripisyo nila sa buhay. Kailangan ay mabilis at

malakas ang “radar mo”.

Mapabata man o matanda ay masipag talaga sa pagtinda. Ang iba ay may kanya-kanyang style ng

pagtitinda ang iba ay sumasayaw o kumakanta sa pagtawag ng kostumer upang sila ay maakit. Hindi

kailanman nagiging pabigat sa lipunan ang pagtitinda ito ay isang marangalna trabaho.

E. Kabataang Manggagawa

NASA 5.49 milyon ang mga batang

manggagawa sa bansa. Karamihan sa kanila ay

nagtatrabaho sa bukid, minahan, asinan, pabrika,

construction at may nagbebenta ng “laman”.

Nasa edad lima hanggang 17 ang mga batang

manggagawa. Karamihan sa kanila ay dating

nag-aaral subalit dahil sa kahirapan ng buhay,

https://tecktalks.home.blog/2019/01/18/mga-batang-hindi-
nakakapag-aral-dulot-ng-kahirapan/
napipilitan silang tumigil para tulungan ang

kanilang mga magulang sa paghahanapbuhay. Masakit man sa kanilang kalooban, kailangan nilang

magbanat ng buto para magkaroon ng laman ang kanilang sikmura. Ayaw man nilang tumigil sa pag-

aaral, wala silang magawa sapagkat mamamatay sila sa gutom pati ang kanilang pamilya.

14 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Ayon sa National Statistics Office (NSO), mula lima hanggang siyam na taong gulang ay nag-aaral

pa ang mga bata (mga 90 percent) subalit habang tumatagal ay nababawasan na ang kanilang bilang.

Pagdating ng edad 15 ay 50 percent na lamang ang nasa school. Iba’t ibang trabaho na ang kanilang

pinapasok para matulungan ang mga magulang at para magutom.

Ayon sa International Labor Organization, dahil sa maagang pagsabak ng mga kabataan sa

pagtatrabaho, ninanakaw ang kanilang karapatan na mamuhay nang normal bilang mga bata. Nawawala

rin ang kanilang dignidad at potensiyal. Bumabagsak sila sa pagiging alipin, maaagang nawawalay sa

kanilang mga magulang at nalalantad sila sa panganib ng pagkakasakit. Ang masama pa, marami sa kanila

ang nasasadlak sa masamang gawain. Dahil iba’t ibang uri ng tao ang kanilang nakakasalamuha, naaakit

o naiimpluwensiyahan sila na gumawa ng masama. Ang ilan sa mga kabataang babae ay nasasadlak sa

prostitusyon. Nakakasanayan na nila ang ganoong klase ng trabaho na madaling kumita ng pera.

Kahirapan ng buhay ang ugat kaya parami nang parami ang mga batang manggagawa. Ilang admi-

nistrasyon na ang nagdaan subalit ang problema sa child labor ay hindi nabawasan kundi dumami pa nga.

Nararapat alamin ng gobyerno

ang mga lugar sa bansa na

maraming batang manggagawa at

tulungan silang makaahon sa

pagka-alipin. Bigyan ng trabaho

ang kanilang mga magulang para

hindi ang kanilang mga anak ang

magbanat ng buto. Ang mga bata

https://tecktalks.home.blog/2019/01/18/mga-batang-hindi-nakakapag-aral-dulot-ng-
kahirapan/
ay nararapat sa eskuwelahan.

Alamin ang kuwento ng isang batang mangagawa; i-type sa YouTube ang CameraJuan “Ang Batang

Mangagawa”

15 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

F. Usapin ng Migrasyon sa Filipinas

https://myinfobasket.com/ang-epekto-ng-migrasyon-sa-aspektong-panlipunan-pampulitika-at-pangkabuhayan/

Ang migrasyon ay proseso ng paglipat sa isang bagong lokasyon upang doon tumira, pansamantala man

o permanente. May iba't ibang dahilan sa likod ng migrasyon. Ang sumusunod ay ilan lamang sa mga ito.

• Economic Migration- Pangingibang-bansa para makahanap ng trabaho o para sundan ang

propesyon.

• Social Migration- Paglipat tungo sa ibang lugar para sa mas magandang kalidad ng buhay o

upang makasama ang mga kaibigan at kapamilya.

• Political Migration-pag-alis patungo sa ibang bansa dahil sa pampolitikang pag-uusig at/o

digmaan.

• Environmental- Paglipat tungo sa isang lugar dahil sa mga natural na kalamidad tulad ng

pagbaha, paglindol, atbpa.

Sa Filipinas, naging normal na ang kultura ng migrasyon at marami na ang tumatanggap at

nagsasagawa nito. Sa pag-usad ng panahon, pataas nang pataas ang nagiging bilang ng mga Filipino na
16 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

nangingibang bansa. Dahil sa kawalan ng trabaho o mapagkikitaan sa bansa kaya napipilitan ang mga

Filipino na mangibang bansa. Ayon sa Kagawaran ng Ugnayang Panlabas, ang bilang ng mga OFW sa

taong 2015 ay 9.1 milyon-10 porsyento ng populasyon ng mga Filipino.

Malaki ang naitutulong ng mga OFW sa ekonomiya ng Filipinas. Noong 2015, 28 bilyon US dollar

ang naipadala ng mga Filipino sa bansa. Ang ganitong halaga ng remittances ay lubos na tumutulong sa

pag-usad ng ekonomiya ng bansa sapagkat ginagawa nitong estabilisado ang piso laban sa dolyar. Sa ibang

salita, kung mababa ang halaga ng piso, malaking pinsala ang naidudulot nito sa mga kompanya na may

pagkakautang ng dolyar at maaaring makapagresulta sa pagkalugi. Matatakot na rin ang mga

namumuhunan na mag-invest dahil sa mataas na posibilidad ng pagkalugi.

Gayunpaman, marami rin namang hindi magandang naidudulot ang migrasyon. Hindi magiging

madali ang pagtatrabaho sa ibang bansa. Napakaraming hamon ang maaaring haharapin ng mga Filipino

sa kanilang paghahanap-buhay at maging sa pagsisimula pa lamang ng paglalakad ng mga papel na

kinakailangan para makapangibang bansa. Nariyan ang usapin hinggil sa illegal Recruitement, Human

Trafficking, at kung nasa abroad na, ang hindi mabuting pagtrato sa kanila ng mga amo. Kung pinalad

man na magkaroon ng magandang trabaho, malaki ang posibilidad na hindi na sila uuwi sa Filipinas at

pipiliin nang tumira roon.

Sa konteksto naman ng pambansang kaunlaran, maaaring malaking halaga ng remittances ang

naibibigay ng mga Filipinong nasa ibang bansa, ngunit nawawalan naman tayo ng mga propesyonal na

nagtataglay ng kahusayan at kagalingan sa kaniya kaniyang larang o espesyalisasyon. Malaki ang

nababawas sa bilang ng mga propesyonal na inaasahang maglilingkod sa bayan at magtataguyod ng

kaunlaran.

Sa iba't ibang usapin sa migrasyon, may naidudulot man itong maganda at di maganda, naroon ang

pagsisikap ng gobyerno na pangalagaan at proteksyonan ang interes ng mga Filipinong nangingibang

bansa at palakasin o pagtibayin ang relasyon ng huli sa bansang Filipinas.

17 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

G. Kultural, Politikal, Linggwistiko, Ekonomikong Dislokasyon/ Displacement/ Bunsod ng

Globalisasyon

https://gabay.ph/ano-ang-globalisasyon-kasysayan-epekto-anyo/

Sa ating kontemporaryong panahon na ang usad ng modernong teknolohiya at makabagong sistema

ng lipunan ay daluyong na dumarating, hindi maitatangging may napag-iiwanang panlipunang institusyon.

Ang konseptong ito ay tinatawag na dislokasyon o isang proseso kung saan ang isang panlipunang

institusyon ay di nakatutugon sa mga hamong idinudulot ng nagbabagong panahon. Ito rin ay ang pilit na

pagsakop at pagpasok ng internasyonal na konsepto na nagtataboy sa mga nakagawiang ideya, kultura, at

pagpapahalaga.

Isa sa umiiral na konsepto ng pamamahala sa pandaigdigang kaunlaran ay Globalisasyon. Ito ay

isang proseso ng muling paghuhugis ng buhay ng mga tao sa pamamagitan ng pagkakaroon ng isang

pamantayan para sa pagpapahalaga: economic patterns na may kaugnayan sa malayang kalakaran,

18 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

produksyon, konsumpsyon at distribusyon; cultural pattern na may kaugnayan sa entidad, lenggwahe, at

paraan ng pamumuhay, at political pattern na may kaugnayan sa prosesong pangdemokratiko at

karapatang pantao (Gazleh, 2001). Ito ang nagbibigay pag-asa sa mga tao na magkakaroon ng isang

mundong kakaunti ang mahirap at may pagkakapantay-pantay sa harap ng mga prebelihiyong

pangkabuhayan.

Isa ring layunin ng globalisasyon ay ang integrasyon ng iba't ibang kultura at sistema ng

pamamahala sa politika man o sa ekonomiya. Itinataguyod nito ang pagbuwag sa mga cultural barrier at

sa mga negatibong dimensyon ng kultura (Rothkopt, 1997). Gayunpaman, ayon kay Barlow (2001),

pinakamayaman nilang namana Kung wala ito, sila ay walang pinag-ugatan, kasaysayan at kaluluwa

maraming lipunan, partikular na sa mga Indigenous people ay tinitignan ang kanilang kultura bilang

pinakamayaman nilang minana. Kung wala ito, sila ay walang pinag-ugatan, kasaysayan at kaluluwa. Ang

halaga nito ay hindi mapapantayan ng kahit gaano mang halata ng pera. Ang globalisasyon ay

pagkakaroon ng isang maluwag na daan para pasukan pembang bat ibang urune kultura ang iba pang mga

kultura ng maliit na pangkat ayon na rin sa perspektiba ng ibat ibang cultural group. Pinagtibay ni Al

Jazeera (2001) na ang mga lokal na lenggwahe sa mundo ay inaasahang maglalaho. Ang globalisasyon

ang magbibigay daan sa pagkakaroon ng marhinalisasyon ng maraming local na kultura. Sapagkat ang

wika ang nakapagpapahayag ng kultura, ang paghaharing uri ng Ingles ay maaaring nakapaglipol sa mga

tradisyon, pag-uugali at pagpapahalaga ng maraming lipunan at mga masaklap, magpapalaho sa kanilang

namulatang kultura. Sa Filipinas, hindi malayong mangyari ang dislokasyon na ito sapagkat napakaraming

maliit na cultural group ang naninirahan at patuloy na nagpapanatili ng kanilang kultura.

Ang dislokasyong ito ay hindi lamang nasa kultural na perspektiba, nangyayari din ito sa ating

ekonomiya. Ayon kay Gazleh (2001), ang globalisasyon ay siyang nagpasikat ng "consumer culture" sa

mga tao dahil sa malayang pagdaloy ng iba't ibang produkto. Sapagkat hindi mamatay- matay ang

pagnanais ng mga mamimili na gumamit at magkunsumo ng mga produkto, sila ay nagiging alipin na ng

kanilang sariling pagnanasa na nakapagdudulot ng pagkawala ng espirituwal, moral, at intelektwal na

19 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

dimensyon ng kanilang pagkatao. Ito ay dahil sa mga business corporation na gumagawa ng maramihang

produkto at paggamit nila ng midya para i-advertise ang mga ito. Bilang resulta, ang aspektong ito ay

makalilikha ng "homogenous global culture" o ang isang pandaigdigang kultura, na makapagdudulot ng

pagkawala ng pagkakaiba-iba at/o varyason ng mga tao. Bukod dito, nagkakaroon ng malaking agwat sa

mayaman at mahirap dahil sa integrasyon ng economic activities na nagbigay daan sa marhinalisasyon sa

ibang sektor ng lipunan. Ang mga maunlad na bansa ang palaging nabibigyan ng mas malaking benepisyo

at prebelihiyo sa loob ng buong proseso.

Sa pagdami ng mga naiiwang kababayan sa laylayan, magkakaroon din ng isang malaking impak sa

politikal na usapin. Hindi malayong dadami ang mga terorista na makikipaglaban para sa kanilang

karapatan at makikibaka dahil sa di pagkakapantay-pantay na nararanasan. Ang pagdami ng mga taong

tutuligsa sa gobyeno ay hindi makapagdudulot ng mabuti sapagkat nawawala ang katatagan at kapayapaan

ng isang bansa. Bukod sa impak na ito, mababawasan din ang kapangyarihan ng isang bansa na pamunuan

ang kaniyang nasasakupan sapagkat maraming mga internasyonal na polisiya ang naidudulot ng

globalisasyon. Mawawala ang kapangyarihan ng isang bansa na magdesisyon para sa kaniyang sarili

sapagkat malaya nang makikialam ang ibang mga bansa dahil sa malayang ugnayan nila sa isa't isa. Upang

higit pang maunawaan ang kaligiran at epekto ng globalisasyon sa sektor ng ating lipunan, basahin ang

artikulo sa ibaba-isang sipi mula sa kalagayan ng Sining At Kultura Sa Panahon Ng Globalisasyon ni

Jenifer Padilla.

https://gabay.ph/ano-ang-globalisasyon-kasysayan-epekto-anyo/

20 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Kultura ng Pangangayupapa o Pagbibigay-galang

Ginagamit ng gobyerno ang islogang “culture of peace” para palubagin ang loob ng mga nag-

aaway na grupo. Ang iba't ibang cultural exchange programs na binubuo ng immersion

activities at mga pagtatanghal ay aktibo nitong sinusuportahan upang idiin ang "esensyal na

pagiging mapayapa at mapagkasundo" ng mga kultura. Subalit sadya itong inihihiwalay sa

konteksto. Halimbawa, ang mapanlabang tradisyon ng maraming katutubo sa Cordillera ay

pinahihina at pinipilit gawing masunurin sa pagpapaloob sa development aggression projects

ng pambansa at lokal na gobyerno. Isa pang halimbawa ay ang giyera laban sa terorismo na

isinusulong ng US, kung saan ang Filipinas ay nagiging lunsaran na rin ng digmang idinidiin

ang pangkulturang katangian. Binabansagan ang Islam bilang sibilisasyon ng mga barbaro at

terorista. Ang "militanteng Islam” ay ipinapailalim sa "mapayapang Kristiyanismo”; sa totoo'y

binibigyan lang nito ng katuturan ang sistematikong pagsasantabi sa mga karapatang pantao

ng mga Muslim sa Mindanao at iba't ibang bahagi ng bansa.

Kongklusyon at mga Resolusyon

Pinatitingkad ng globalisasyon, kulturang popular, korapsyon at panunupil at pasismo ang

dominanteng kulutrang kolonyal, burgis at pyudal. Ang ganitong kalagayan sa kultura ay

sumasalamin sa malakolonyal na estado at malapyudal na ekonomya ng bansa. Naisasalarawan

ng kulturang ito ang tumitindi at mas sopistikadong pagsasabwatan ng imperyalismo,

byurukrata-kapitalismo at pyudalismo – ang tatlong ugat ng kahirapan sa Filipinas.

21 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Pansariling Pagtataya (SAQs)

PANUTO: Upang masubok ang inyong pagkaunawa sa nabasa, sagutan ang Pansariling Pagtataya sa
ibaba. Pagkatapos, itama ang mga sagot sa pamamagitan ng susi sa pagwawasto.

1-3 Mayaman ang Filipinas sa iba’t ibang kultura at isa sa mga dahilan kung bakit ganito ay
ang iba’t ibang pang kat etniko. Magbigay ng tatlong pangkat etnikong binanggit mula sa
inyong
binasa___________________________________________________________________.

4-5 Nasa edad _______ hanggang _______ ang mga batang mangagawa. Karamihan sa
kanila ay dating nag-aaral subalit dahil sa kahiraan, napilitang tumigil.

6. Termino o katawagan sa paglipat tungo sa isang lugar dahil sa mga natural na kalamidad
tulad ng pagbaha, paglindol at iba pa. ___________________________________________
_________________________________________________________________________
7. Ang ______________________ ang magbibigay daan sa pagkakaroon ng
marhinalisasyon ng maraming local na kultura.

8-10. Magbigay ng tatlong mga napapanahong isyung lokal at nasyonal.

_________________________________________________________________________

Iwasto ang iyong mga sagot gamit ang susi sa pagwawasto sa ibaba.

Susi sa Pagwawasto
1-3 Negrito, Mangyan, T’boli
4-5 lima – laping-pito
6 Environmental
7 globalisasyon
8-10 Mga Katutubong pangkat, kontraktuwal, magsasaka, tindero’t tindera, kabataang manggagawa,
migrasyon at iba pa

Kung nagkaroon ka ng pagkakamali, balikan mo at basahing muli ang nilalaman. Kung

nakuha mo naman lahat ang mga katanungan, binabati kita sa iyong pagkaunawa. Hindi na ito
kailangang ipasa sa akin dahil pansariling pagtataya ito.

22 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

Fil 01
KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO
Modyul 5

PANGALAN: ISKOR:
SEKSYON:

I. MAY PAMIMILIAN: Basahin at unawaing Mabuti ang oahayag sa bawat aytem. Piliin at bilugan
ang pinakaangkop na sagot sa tanong. (10 pts.)

1. Alin sa sumusunod na oangkat etniko ang nagatayo ng pamosong Hagdang-hagdang Palayan?

a. Ifugao
b. Negrito
c. Ita
d. Waray
2. Sino ang pangalawa sa may pinakamalaking pangkat ng Kristiyano sa Filipinas?
a. Ifugao
b. Ilokano
c. Cebuano
d. Tagalog
3. Alin sa sumusunod na pangkat ang nainirahan sa kalagitnaan at Katimugang Luzon?
a. Ifugao
b. Ita
c. Negrito
d. Tagalog
4. Anong pangkat ang kilala sa awit na Dandansoy at sayaw na Cariñosa?
a. Ifugao
b. T’boli
c. Ilonggo
d. Waray
5. Ano ang pangunahing ikinabubuhay ng pangkat na T’boli?
a. Pangingisda
b. Pangangaso
c. Pagsasaka
d. Pangongopisina
6. Alin sa sumusunod na pangkat sa Filipinas ang may kaugnayan sa uri ng taong India?
a. Badjao
b. Dumagat
c. Maranao
d. Tausug
7. Anong pangkat ang nakatira sa Leyte at Samar?
a. Waray
b. Ilonggo
c. Cebuano
d. Tagbanua
23 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

8. Aling pangkat ang pagkakauri ng mga Dumagat?

a. Dalawa
b. Apat
c. Tatlo
d. Lima
9. Ano ang tawag sa pangkaraniwang salita ng mga Dumagat?
a. Baybay
b. Baybayin
c. Mangni
d. Mangyan
10. Ano ang tawag sa pamitagang salita ng mga Dumagat?
a. Baybay
b. Baybayin
c. Mangni
d. Mangyan

II. PAGKILALA: Ibigay ang hinihingi at inilalarawan sa bawat pahayag. Isulat ang inyong sagot
bago ang bilang. (10 pts.)

1.Anong ahensya ng gobyerno ang namamahala at nagbibigay ng proteksyon sa

interes ng manggagawang Filipino?

2.Ano ang kasalukuyang salary rate ng mga manggagawa sa NCR?

3.Ano ang average na edad ng mga magsasaka sa bansa?

4.Ilang porsiyento ang ibinaba ng enrolees sa mga kursong pang-agrikultura ayon sa

tala ng Philippine Statistics Authority?

5.Ilang taon ang average life span ng isang Filipino?

6.Ilang milyong ang mga batang manggagawa sa bansa?

7.Nasa anong edad ang mga batang manggagawa ng bansa?

8.Ano ang nawawala sa mga kabataan sa kanilang maagang pagsabak sa trabaho ayon

sa International Labor Organization?

9.Ano ang pinakaugat nang pagdami ng mga kabataang napapaaga sa pagtatrabaho?

10. Ilang porsyento ng kabataan na may edad 15 ang nagpapatuloy ng pag-aaral?

24 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

III. TAMA O MALI: Isulat ang TAMA bago ang bilang kung ang pahayag ay tumpak. Sa kabilang
banda, kung mali ang pahayag, isulat ang MALI.

11. May ilang kabataang babae na dahil sa kahirapan ay napipilitang magbenta ng laman.

12. Lubos na natutugunan ng mga nagdaang administrasyon ang usapin sa Child Labor

13. Ang Economic Migration ay pangingibang bansa paara makahanap ng trabaho.

14. Ang Social Migration ay pagtungo sa ibang bansa para sa mas magandang kalidad ng

buhay.

15. Ang bilang ng mga OFW noong 2015 ay 10.1 milyon.

16. Tinatayang 30 bilyong dolyar ang naipadala ng mga OFW sa bansa.

17. Ang Environmental Migration ay tumutukoy sa paglipat tungo sa isang lugar dahil sa

mga natural na kalamidad.

18. Malaki ang naibabawas sa bilang ng mga propesyonal dahil sa migrasyon.

19. Ang Kagawaran ng Edukasyon ang namamahala sa usapin sa migrasyon.

20. Ang Political Migration ay paglipat patungo sa ibang lugar dahil sa pagkakaroon ng baha

at/o iba't ibang sakuna.

IV. PASANAYSAY. Ipaliwanag nang makabuluhan at komprehensibo (hindi lalampas sa limang

pangungusap ang hinihingi sa bawat bilang isaalang-alang sa iyong pagsagot
ang malinaw na pagkakalahad ng idea at tamang paggamit ng wikang Filipino
(10 pts.)

1. Gaano nakakaapekto sa kultura ng Filipinas ang pagtanggap sa konsepto ng globalisasyon?

Magbigay ng espesipikong halimbawa ng inyong sagot. (5 pts.)

2. Paano ginagampanan ng globalisasyon ang pinakalayunin ng kaniyang pagkalalang/eksistens?

Mas positibo o mas negatibo ba ang nagiging bunga? Pagtibayin ang iyong sagot. (5 pts

25 | P a h i n a
 Fil 01 KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO MODYUL 5

MAY KATANUNGAN O PAGLILINAW?

I-email ako sa account na ito: alixsonjasreldp@gmail.com

o sa messenger account: https://www.facebook.com/alixsonjasrel.delapena/

Maraming Salamat.

SANGGUNIAN:

Binwag, Alicia M. et. al, Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino. St. Andrew Publishing House
https://www.slideserve.com/jamar/pagbasa
https://www.slideshare.net/JeremyIsidro/uri-ng-komunikasyon-71363858
https://www.slideshare.net/JosephCemena/mga-gawaing-pangkomunikasyon-ng-mga-pilipino
https://clarissefernandezwordpresscom.wordpress.com/2016/01/29/buhay-tinderot-tindera/

https://makasaysayan.wordpress.com/2016/11/29/manggagawa-ka-ba-regular-ka-ba-o-kontraktwal-
usapang-manggagawa-sa-araw-ni-gat-andres-bonifacio/

26 | P a h i n a