Zgromadzenia stanowe w Europie

Monarchia stanowa – monarchia wykształconych, współrządzących stanów

Ecclesia vivit lege Romana - „kościół żyje według prawa rzymskiego “

Dualizm władzy monarchii stanowej

Państwo jako osoba prawna – byt niezależny od monarchy.
Władca jedynie głową państwa
Zgromadzenia stanowe – uosabiają państwo, rządzą państwem
Osoba państwa – korona królestwa polskiego (symbol) (Kazimierz W -> przywilej koszycki)

• Konstrukcja korony królestwa powstała w XII wieku w Anglii, w kolejnym wieku

zastosowano ją na Węgrzech, a stamtąd przeszła do Polski jako prawno–ustrojowy
wyraz monarchii stanowej.
• Istotą Corona Regni było to, aby koronę, czyli symbol panowania i niezależności
państwowej oddzielić od osoby monarchy i wiązać z państwem jako całością.
• Korona Królestwa Polskiego miała być ucieleśnieniem państwa oraz jego praw
niezależnych od króla. Stanowiło to publicznoprawny element władzy państwowej,
odsuwający na drugi plan elementy patrymonialne, które dominowały we wcześniejszej
konstrukcji władzy monarszej.
Pojęcie Corona Regni Poloniae składało się z trzech zasad:
• zasady suwerenności, która wyrażała się w przekonaniu monarchy, że od nikogo nie
jest zależny;
• zasady niepodzielności terytorium państwowego;
• zasady niepozbywalności terytorium państwowego. Wiązano z tym obowiązek
monarchy, który zobowiązywał się odzyskać wszystkie utracone wcześniej terytoria,
będące poza terytorium Królestwa Polskiego.
Korona Królestwa Polskiego stworzyła przesłanki dla uznania ogółu mieszkańców za jej
reprezentację w przypadku braku króla, czyli, np. w razie śmierci króla bez męskich
potomków. Doprowadziło to do wzmocnienia pozycji stanu szlacheckiego i zagwarantowania
jego udziału we władzy, szczególnie poprzez rozwój sejmów i sejmików
Jest typowym wyrazem kształtowania się organizacji stanów. Gdzie poprzez stan rozumiemy
grupę społeczną posiadającą własne, indywidualne prawa odrębne od praw innych grup
społecznych.

Zgromadzenia stanowe powstały w związku z przywilejami stanowymi – szczególnie

podatkowymi.
Król musiał prosić stany o zgodę na nowe podatki – geneza zgromadzeń stanowych.
1439 r. – stały podatek
1614 r. – stany generalne przestają funkcjonować.

Stany Generalne / Stany prowincjonalne

Anglia - Parlament
Niemcy - Reichstag + Landtagi
Rosja – Sobór ziemski
Islandia - Zgromadzenie wolnych chłopów
Szwecja - Riksdag
Węgry – Sejm
Czechy – Sejm
 2 Typy
Typ angielski / Typ kontynentalny(francuski)

- Polski, Węgierski, Angielski - 1302r

- Izba Wyższa i Niższa
- Król w parlamencie – bez króla brak zgody
na ustawę (build – projekt ustawy, act -
ustawa parlamentarna)
- Szersze kompetencje niż w
kontynentalnym:
 Podatki (w UK niezachwiana
kompetencja)
 Iurisdictio – „możliwość stanowienia
prawa sądowego”
 Izba Wyższa jako część izby lordów
jest najwyższym sądem, składała się
z Filipa, w której starał się go odwieść od tej decyzji. Bulla
 Izba Niższa – posłowie z miast,
wspólna reprezentacja mieszczan i
średniej szlachty
 Możnowładctwo
 Sąd parów – rada królewska
 Wielka karta wolności
Obrady przechodziły z izby niższej do
wyższej
- Trzy stany równorzędne:
Duchowieństwo/Szlachta/Mieszczaństwo i wolni Chłopi
- Petycje do króla
- Wyłącznie sprawy podatkowe + uznanie króla
- Król nie ingerował w procedurę wyborczą
- Stany Generalne – doradczy organ króla
- Ściąganie podatków w kompetencji stanów
generalnych
Po raz pierwszy zwołane we Francji dla rozstrzygnięcia
sporu między Filipem Pięknym i papieżem Bonifacym VIII.
Dotyczył on przede wszystkim podatków, jakie nałożył na
duchowieństwo Filip IV. Papież wysyłał wówczas bullę do
zaczyna się słowami „Słuchaj, synu”.
Od 1614 roku Stany Generalne nie zbierały się, ponieważ
w systemie absolutnym naruszałyby pozycję króla.
Ponadto królowie mogli nakładać podatki i zwoływać
wojsko w sposób dowolny.
5 maja 1789 roku król Francji Ludwik XVI zwołał Stany
Generalne w sytuacji kryzysu finansowego,
gospodarczego i politycznego monarchii – była to porażka
absolutyzmu. Stany zamieniły się w Zgromadzenie
Narodowe, a następnie w Konstytuantę, przyczyniając się
do wybuchu rewolucji francuskiej i proklamowania
republiki w 1792 roku.

Wielka Karta Wolności – Magna Charta Liberatum

Wydana w Anglii w 1215r przez Króla Jana bez Ziemi.

 Ograniczała władzę monarszą, szczególnie w sprawach skarbowych i sądowych,
 Formalnie stanowiła umowę-przywilej między królem a jego wasalami,
 określała uprawnienia baronów, duchowieństwa i zakres swobód klas niższych.
Do dziś w ustawodawstwie anglosaskim Wielka Karta Swobód uznawana jest za fundament
porządku konstytucyjnego i gwarancję wolności obywatelskich, a także za początek demokracji
brytyjskiej.