Anglia w okresie monarchii wczesnofeudalnej i monarchii stanowej XI –XV

Ustrój państwa
Władza królewska zdołała w specyficznych warunkach angielskich przeciwstawić się tendencjom ośrodkowym możnowładztwa.
Nie doszło do rozdrobnienia feudalnego, ale w XIII w. państwo przyjęło charakter monarchii stanowej co oznaczało osłabienie
władzy królewskiej.
Wilhelm Zdobywca obejmując tron skutek podboju rozszerzył uprawnienia króla. Uważał się za właściciela całej ziemi Narzucił
krajowi jako najwyższy zwierzchnik lenny organizację lenną. Nakazał całej ludności złożyć sobie przysięgę wierności Związał z sobą
bezpośrednio swoich pośrednich wasali. Powstał też stosunek podporządkowania wszystkich mieszkańców królestwu. Cała
ludność świadczyła królowi daninę.
Król był najwyższym strażnikiem pokoju. Od XII w. królowie narzucili krajowi swoje sądownictwo i wyeliminowali działalność innych
sądów. W Anglii nie rozpowszechniły się wojny prywatne.
Król miał też wyłączną moc stanowienia prawa.
Rozwinął się Parlament, który przejął część władzy królewskiej jak reprezentacja wszystkich stanów. Uzyskał on wyłączne prawa do
uchwalania nowych podatków a później do stanowienia nowych praw.
W wielkiej Karcie z 1215r. sformułowano formalnie prawo oporu.

Państwo a Kościół
Zasadniczo Kościół podporządkowany był monarchii a dobra kościelne objęte królewskim zwierzchnictwem. Głównym źródłem
konfliktu były: obsadzanie stanowisk biskupich, problem świadczeń finansowych, zakres sądownictwa kościelnego.
Wydane przez Henryka II w XII w. tzw. konstytucje klaredońskie ograniczające uprawnienia kościoła wywołały opozycję kleru, co
doprowadziło do zamordowania arcybiskupa Tomasza Beckett w 1170r. W efekcie król musiał odwołać konstytucje.
Późniejszy konflikt Jana bez Ziemi z Kościołem doprowadził do oddania w 1213 r. Anglii w lenno Kościołowi.

Następstwo tronu
Sprawa nie była wyraźnie uregulowana. Dziedziczenie przez synów Wilhelma Zdobywcy było bezoporne. Jednak kiedy nie zostawili
męskiego potomka następstwie zaczęły decydować dokonywane przez możnowładców elekcję w obrębie rodu spośród
potomków Wilhelma po kądzieli. W 1154r. tron objął Henryk II który umocnił zasadę dziedziczności tronu.
W latach 1445-1485 rozegrała się wojna sukcesyjna Dwóch Róż między dwiema gałęziami dynastii Planagenetów: Lancasterów i
Yorków. Zakończyła się objęciem tronu przez krewnego Lancasterów, Henryka VII Tudora.

Urzędy nadworne
Seneszal –steward, Cześnik –butler, Komornik –chamberlain, Konetabl –constabl
Do XIII w. najważniejszą rolę odgrywał wielki justycjariusz, będący głównym pomocnikiem I zastępcą króla. Gdy zaczął zagrażać
władzy usunięto go. U schyłku Xiii. Na czoło urzędników wysunął się kanclerz, który posiadał wielką pieczęć.

Rada Królewska, tworzyli ją dygnitarze nadworni, król powoływał też swoich bezpośrednich wasali zgromadzenia na dworze
przybrały dwojaki charakter: zgromadzenia dygnitarzy i kurii feudalnej. Wspólna nazwa: Kuria królewska. Miała charakter
doradczy, wykonywała sądownictwo między wasalami korony. Zaczęto odróżniać Wielką Rade i Radę Zwyczajną.
Z kurii angielskiej wywodzą się następujące organy:
1. Exchequer –najwyższy organ skarbowy i działający w jego ramach Sąd Exchequeru.
2. 2 sądy królewskie: Sąd Ławy Królewskiej i Sąd Spraw Pospolitych.
3. Izba Lordów jako wyższa izba parlamentu oraz sam Parlament
3. Rada Zwyczajna (Ściślejsza)

Wielka Karta Wolności z 1215r.

Na początku XIII w. doszło do walki baronów z królem. Baronowie wymusili na królu wydanie przywileju zwanego Wielką Kartą
Wolności. Miał on stanowić pierwsze w Anglii sformułowanie wolności osobistych i politycznych o charakterze demokratycznym.
Uważano go za fundament angielskiego ustroju parlamentarnego.
Art. 39 dotyczy wolności osobistej –„żaden wolny człowiek nie może być uwięziony ani pozbawiony mienia, wyjęty spod prawa czy
wygnany, inaczej jak tylko na podstawie prawomocnego wyroku równych mu lub z mocy prawa krajowego”.
Art. 13 potwierdza przywileje miast
Art. 12 i 14 przyznają specjalne uprawnienia kurii królewskiej. 12 postanawia że dla nałożenia tarczowego i zasiłków lennych
konieczna jest zgoda Rady Królestwa, w jej skład wchodzą tylko bezpośredni lennicy króla.
Art. 61 określa sankcje dla przestrzegania postanowień Wielkiej Karty. Baronowie mieli wybrać spośród siebie komisje 25
baronów, którzy będą czuwać aby król przestrzegał przyjętych na siebie zobowiązań –prawo oporu.

Początki Parlamentu
Wywodzi się on z kurii królewskiej w szczególności z Wielkiej Rady. W 1265 Wielka Rada przekształciła się właśnie w organ
reprezentujący wszystkie stany.
Skład Parlamentu -ciało dwuizbowe:
-Wyższa izba –Izba Lordów –kontynuacja Wielkiej Rady, przedstawiciele Kościoła i możnowładcy świeccy
-Niższa izba –Izba Gmin –przedstawiciele rycerstwa (hrabstw) i uprzywilejowanych miast
Kompetencje Parlamentu:
1. Sądownictwo –najwyższa instancja sądowa, jako kontynuacja lennego iudicium palium dla przestępstw popełnionych
przez lordów, sądzenie spraw na podstawie impeachment –skarga, którą mogła wnieść Izba Gmin przeciw osobom
oskarżonym o nadużycie władzy, mógł też uchwalić ustawę Act of attainder orzekającą karę śmierci lub wygnania bez
postępowania sądowego.
2. Finanse –ról potrzebował zgody Parlamentu na nałożenie nowych podatków.
3. Ustawodawstwo –najpierw prawo podawania petycji królowi o wydanie ustawy, następnie Izba Gmin
przygotowywała gotowy projekt ustawy, musiał być uchwalony przez obie izby a następnie był przesyłany królowi do
zatwierdzenia; król miał stanowisko równorzędnie izbom, król zwoływał Parlament wtedy kiedy chciał.

Zarząd lokalny
Anglia dzieliła się na hrabstwa, były nadawane jako lenno wybitnym wasalom –hrabiowie. Faktycznym naczelnikiem hrabstwa był
nominowany przez króla urzędnik, wicehrabia zwany szeryfem. Szeryfowie skupiali początkowo w swym ręku silną władzę:
skarbową, wojskową, sądową i administracyjno-policyjną.
Początkowo pewną rolę odgrywały zgromadzenia ludności hrabstw –okręgów, okręgi te dzieliły się na setnie.
Szeryf utracił swoją władze sodową i wiele uprawnień administracyjnych na rzecz organów o charakterze samorządowym.

Początki samorządu lokalnego: