Samenvatting Biologie H10 en H11

Paragraaf 10.1
Het mensenleven kan je verdelen in perioden of levensfasen. (bron 2)

De overgang van kind naar volwassene: puberteit. In elke levensfase vinden veranderingen plaats:
1. Lichamelijke ontwikkeling verandert je lichaam (bron 3, bv: langer en zwaarder). Doordat je
lichaam verandert, verschilt wat je kunt in de verschillende levensfasen.
2.Geestelijke ontwikkeling leer je met je hoofd. Je verstand veranderd. (baby gezicht kennen en als
peuter leerden praten) Je wordt ook zelfstandiger.
Lichamelijke veranderingen gaan niet vanzelf. Veranderingen ontstaan door invloed van regelstoffen
of Hormonen (gemaakt in hormoonklieren). Belangrijk hormoonklier is Hypofyse (Bron 4, klein
orgaantje onderin hersenen). Hormoonklier geeft de hormonen af in bloed. Via bloed komt het in alle
organen. Sommige organen, de doelwitorganen reageren op het hormoon, ander niet. In
celmembraan zitten structuren met specifieke vormen. Elk hormoon heeft ook een specifieke vorm.
Het past alleen op de receptoren van de cellen die het hormoon moet aansturen. Als hormoon zich
aan een receptor op het celmembraan hecht, is dit een sein op te werk te gaan. (bron 5,bv: groeien)
Na het zuigelingenperiode regelt het groeihormoon de groei van je lichaam. In puberteit maakt de
hypofyse veel groeihormonen aan. Daardoor krijg je een Groeispurt (je groeit een tijdje snel).
In (bron 7) is weergeven hoe groeihormoon werkt.
1. De hypofyse geeft groeihormoon af in het bloed.
2. Het hormoon komt via het bloed bij verschillende lichaamscellen.
3. De cellen van de botten in je armen en benen reageren op de boodschap van het hormoon: ze
gaan sneller delen. Bij elke celdeling ontstaan er twee cellen.
4. De cellen worden groter, dat heet celgroei. Als ze zijn uitgegroeid kunnen ze opnieuw delen.
In (bron8) laten ze zien welke delen groeien. Je botten groeien alleen aan de uiteinden van de
pijpbeenderen , in de wervelkolom, bij heupbeenderen of kaak. Daar zitten cellen die kunnen delen,
kraakbeencellen die bevinden zich in de Groeischrijven. Stopt met groeien als de groeischrijven van
kraakbeen verkalken (veranderen in bot). (Bron 6) waarom jongens langer worden. Hun groeibeurt
begint later en duurt langer en is intensiever.
Paragraaf 10.2
Kenmerken verschil jongen meisje, heten Geslachtskenmerken.
1. De primaire geslachtskenmerken zijn vanaf geboorte zichtbaar (penis of vagina).
2. De secundaire geslachtskenmerken deze ontstaan tussen je 10e en 16e jaar in puberteit (bron 2).
Als je geslachtsorganen volwassen worde. Merk je dat als je ongesteld of zaadlozing krijgt. Dat
betekend begin puberteit ben je dus Vruchtbaar.
3. De tertiaire geslachtskenmerken zijn lichamelijke verschillen (kleding, gedrag en denken).
Jeugdpuistjes of acne dat komt omdat de huid teveel talg maakt. Talg is een
vettige stof die je huidt beschermd via poriën, de uitgangen van de
talgklieren naar buiten komt. Bij te veel raken verstopt. Ziet zwarte puntjes
Mee-eters (bron 4). Als in je talg bacteriën groeien, raken je talgklieren
ontstoken je krijgt puistjes.
In puberteit veranderen je gevoelens. In de puberteit ontwikkel je je eigen Identiteit, dat is wie je
bent.
Lichamelijke veranderingen staat onder invloed van hormonen. De Hypofyse geeft het startsein voor
de puberteit door hormonen te produceren. De geslachtsorganen reageren hier op deze
hypofysehormonen en maken vervolgens geslachtshormonen.
1.Bij jongens maken de zaadballen testosteron, het mannelijke geslachtshormoon.
2.Bij meisjes maken de eierstokken oestrogeen, het vrouwelijk geslachtshormoon.
De geslachthormonen regelen het ontstaan van de secundaire geslachtskenmerken. (bron5)
Als je geslacht niet gelijk is aan je gevoel en gedrag. Heb je en gender-identiteitsstoornis of
genderdysforie. Mensen die dit hebben noem je een trasgender. Als je van een man een vrouw
wordt of anders om. Noem je deze mensen transseksueel.
Paragraaf 10.3
Alles wat je met andere mensen doet heet contact. Alle banden die je met mensen hebt heet
relaties. Er zijn soorten relaties (bron 2). Met wie omgaat hangt af van je waarden en normen.
1. Waarden geven aan wat je belangrijk vindt (bv: eerlijkheid, trouw, beleefdheid of gastvrijheid).
2. Normen geven aan wat je dan wel of juist niet doet (bij waarde trouw hoort de norm “je laat je
vrienden nooit in de steek”).
Heteroseksueel is als meisjes op jongens verliefd worden of andersom. Homoseksueel val je op
iemand met hetzelfde geslacht. 2 jongens die op elkaar vallen noem je homo en 2 meisjes lesbisch.
Biseksueel dan ben je op jongens en meisjes.
Mensen die van elkaar houden willen vrijen. je kunt daarbij elkaar laten klaarkomen. Klaarkomen is
een ander woord voor orgasme. De eikel op de penis van jongen, en de clitoris van meisje zijn heel
gevoelig. Als je het over wrijft geeft het fijn gevoel. Blijft wrijven wordt gevoel steeds sterker en fijner
en bereikt een hoogtepunt. Dat is orgasme. Jongens klaarkomen komt er zaadlozing (sperma uit de
penis). Klaarkomen kan ook door jezelf te strelen. Dat heet zelfbevrediging of masturbatie. Zin in
seks wordt je opgewonden jongen penis wordt stijf meisje vagina vochtig. Je kan dan neuken door
penis in vagina te stoppen. Heet geslachtsgemeenschap. Penis gaat op een neer in de vagina. Eikel
wordt dan geprikkeld en kan de jongen klaarkomen. sperma komt in vagina. Het meisje kan door
deze beweging ook klaarkomen, maar omdat clitoris buiten de vagina zit lukt dat niet altijd. Er moet
dan extra over de clitoris gewreven worden.
Paragraaf 10.4
Soa is de afkorting voor seksueel overdraagbare aandoening. Ook wel geslachtsziekte genoemd. Dit
zijn infectie ziektes die je door seks kan krijgen. (bron 2) soa’s zijn besmettelijk en worden meestal
veroorzaakt door bacteriën en virussen. Die worden doorgeven via sperma, vocht uit de vagina,
bloed en bij contact tussen slijmvliezen. Slijmvliezen zitten op de penis, vagina, anus en mond. Soa’s
worden vaak overgedragen door onveilige seks. Dat is seks zonder condoom (beschermt als enige
tegen soa’s). Hepatitis B, syfilis en hiv (ziekte aids van krijgen) op andere manier overdragen.
1. Via bloed: besmet raken door gebruik van besmette drugsnaalden of door tatoeage.
2. Van moeder op kind tijdens zwangerschap, geboorte en via borstvoeding.
Geen soa’s van aanraken van wc-bril uit hetzelfde glas drinken. Wel kun je schaamluis en genitale
wratten oplopen via kleding, lakens of handdoeken.
Soorten soa’s en hun ziekteverschijnselen en gevolgen (bron 3)
Aids daar kun je nog niet van genezen. De ziekte komt door hiv ook wel aidsvirus genoemd. Als hiv in
je bloed zit ben je seropositief. Dan ben je wel besmet maar niet ziek. Hiv maakt witte bloedcellen
stuk, waardoor de afweer niet goed meer werkt ziekten die normaal genezen kunnen dan tot dood
leiden. Mensen die seropositief krijgen hiv-remmers. Dat zijn medicijnen die voorkomen dat het
aidsvirus (hiv) zich in je lichaam snel vermeerdert. Hiv-remmers genezen je niet ze verlangen de tijd
waarin je geen symptomen van aids hebt.
Mensen gebruiken geen condoom omdat, denkt partner geen soa heeft of je denkt er niet aan of niet
prettig of je vindt het lastig om over condoom te beginnen. Denkt soa te hebben ga dan naar huisarts
en doe soa-test of doe bloedtest. Hoe vroeger je bent hoe beter er iets aan gedaan kan worden. laat
daarna je sekspartner weten als je een soa hebt.
Soa’s geven de volgende klachten:
1. Afscheiding uit de penis of vagina.
2. Jeuk of branderig gevoel bij het plassen.
3. Blaasjes, wratjes of zweertjes rond en in de penis of vagina
Door veilig seks is kans op soa’s het kleinst. Je vrijt veilig als je:
1.elkaar streelt, tongzoent, knuffelt, elkaar met de hand bevredigt of jezelf bevredigt.
2.bij geslachtsgemeenschap altijd condoom.
HPV is een virus dat veel voorkomt. Overdragen door seksueel contact. Er bestaan meer dan 100
verschillende typen. Meer dan 10 types kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken. Vrijen met
condoom helpt niet goed tegen deze besmetting, want het virus zit niet alleen in de penis of vagina
maar ook op de huid eromheen. Meestal ruimt je lichaam het virus zelf weg. Zo niet kan er na 15 jaar
baarmoederhalskanker ontstaan. Daarom worden meisje ingeënt tegen HPV. Door de inenting
herkent je lichaam het virus. Kans op baarmoederhalskanker kleiner. (bron 8)