MAK422 ALIŞILMAMIŞ İMAL

USULLER

DALMA EREZYON

Prof.Dr. M.Cengiz KAYACAN

S.D.Ü Makina Mühendisliği Bölümü

1
 EDM
Elektro Discharge Machining (EDM) dielektrik
sıvı içerisine batırılmış iki iletken yüzey
arasında elektrik kıvılcımlarının zarar veren
etkilerin kullanılmasını esas alan bir metal
ayırma işlemidir. Elektrik kıvılcımı bir dielektrik
ortamla birbirinden ayrılmış iki iletken yüzey
arasına uygulanan potansiyelin sonucudur. Bu
enerji iki iletken yüzey arasında bir köprü
oluşturur. Negatiften pozitife hareket eden
elektronlar pozitif yüzeye çarparlar.

2
 EDM
EDM uygulamalarında dielektrik ortamı olarak
çoğunlukla hidrokarbon yağları
kullanılmaktadır. Dielektrik yağının bozulması
esnasında iş parçası ve elektrot arasında
iyonize olmuş bir kanal oluşur. Deşarj
konumunda ortak çalışılan parça ile ilk kontak
anında çok yüksek akım yoğunluğu içerir.
Bunun sonucunda çabuk genleşmeye bağlı
olarak enerji azalır. Başlangıçtaki elektron
bombardımanı çarpma alanını ısıtıp çalışılan iş
parçasını çok küçük bir bölümünü buharlaştırır.

3
 EDM
Deşarj devam ettiği zaman buharlaşma olayı
erime işlemine dönüşür. Isının yükselmesi
erimiş malzeme içerisinde çok yüksek basınç
oluşturur. İş parçası dielektrik buhar
balonlarının basıncıyla karşılaşır. Deşarj
periyodunun sonunda balonlar çöker ve erimiş
materyal çarpan yüzeyden ayrılır. Geride bir
krater bırakır. Katılaşmış atık madde dielektrik
akışkan akım tarafından küre tipine parçalar
halinde uzaklaştırılır. Önceden tayin edilen
şartlara bağlı olarak işlem aralıksız olarak
tekrar eder. Çarpmalar iki yüzey arasındaki en
kısa noktalar arasında olur. 4
 EDM

Eğer iki yüzey arasındaki aralık sabit tutulursa
işlem aşamalı olarak yüzeyi aşındırır. Önce en
belirgin çıkıntı noktalar ve daha sonra en küçük
çıkıntı noktalar aşındırılarak düzlenmiş olur.
Böylece yüzeyler sabit aralıkta tutarak
yüzeylerin aynı seviyeye gelmesi sağlanmış
olur. Aralığın daha da düşürülmesiyle iş parçası
elektrotun şeklini alır.

EDM işlemine yardımcı olan parametrelerin her

birinin etkisi öğrenilerek iş parçası üzerinde çok
doğru sonuçlar alınabilir.
5
 EDM

Değişkenlerin ve bunların sonucu olan etkilerini
daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki diyagramı
incelenebilir.
td GECİKME ZAMANI: Çalışma alanına uygulanan voltaj ile deşarj
oluşumu arasındaki zaman aralığıdır. Bu gerilim esas olarak
elektrot ve iş parçası arasındaki en yakın noktaların oluşturduğu en
düşük dirençli bölgeden başlayarak dielektrik ortamında
iyonizasyonun başlamasına neden olur. Başlangıçta hiç akım akışı
olmadığı için bu gerilim açık devre aralık voltajını ifade eder.

ta DEŞARJ ZAMANI: İş parçası ve elektrot arasında iyonize bir yol

oluşturur. Akım akar ve gerilim aralık deşarj voltajı olarak ifade
edilen sabit bir noktaya düşer ve akım atlama zamanı (ta)
makineden ayarlanır.
tb BEKLEME ZAMANI: Deşarj akım süresi sona erdikten sonra bunu
(tb) bekleme zamanı takip eder. Bu periyot süresince hiç bir
elektriksel aktivite yoktur. Fakat bu süre içerisinde iş parçasından
atılan malzeme dielektrik akışkanı yardımı ile bu alandan taşınır ve
sonraki darbeye hazırlık olmak üzere iyonize olmamış taze
dielektrik iyonize olmuş akışkanla yer değiştirir. Böylece döngü
tamamlanmış olur.

Kıvılcım aralığındaki enerji tepe akımı ile atlama zamanı

çarpımıyla doğru orantılıdır.
E=( I(tepe akımı) x (ta)
Kıvılcımlar birer birer oluşur ve her seferinde iş parçasından
Dielektrik voltaj ve amper diyagramı bir parça koparır. Böylece elektro erozyon işlemi olur. 6
 EDM
Kıvılcım aralığındaki enerji tepe akımı ile atlama zamanı çarpımıyla doğru
orantılıdır.

E=( I(tepe akımı) x (ta)

Kıvılcımlar birer birer oluşur ve her seferinde iş parçasından bir parça koparır.
Böylece elektro erozyon işlemi olur.
1 1
FREKANS = _____________________ = ______________________________________

td+ta+tb TOPLAM PERİYOT ZAMANI

ta
ÇALIŞMA YÜZDESI = _________________

td+ta+tb

Genellikle (ta) ve (tb) parametreleri makina ayarları yardımı ile sabitlenir. (td) ise servo
kontrol aralık uzunluğuna ve dielektrik durumuna bağlı olan değişken bir parametredir. 7
 EDM
Elektro erozyon makinesinde yapılan, elektrik
akım enerjisinin elektrot üzerinden geçmesi ile
iş parçasından malzeme kopartılması işlemidir.
İşlemde elektrik kıvılcımları; tahmin edilebilir
ve her bir kıvılcımın enerjisi kontrol edilebilir.
Enerji boşalması, elektronik kontrollü plazma
kanalları (iş parçası ve elektrot arası en kısa
mesafe) ile sağlanır ve mikro-saniye düzeyinde
gerçekleşir. Elektrik güç kaynağı, elektrik
boşalımını, bekleme zamanını mikro-saniye
(µs) ve

8
 EDM
her kıvılcımın boşalım akımını (amper) kontrol
eder. Elektro erozyon ile işleme elektriksel
olarak iletken bir iş parçasına yüksek frekanslı
elektrik boşalımlarının kontrollü olarak
uygulanması ve böylece iş parçasından küçük
parçacıkların ergitilerek ve buharlaştırılarak
koparılması prensibine dayanır

İş parçası ve elektrot 9
 EDM

İş parçası yüzeyinden Elektro Erozyon
yöntemiyle talaş kaldırma sırasında elektrot-iş
parçası arasındaki plazma kanalı oluşumu ve
talaş kaldırılması aşağıda gösterilmiştir.

EEİ süreci başlangıç Aralık voltajın uygulanarak en

durumu yüksek değerine ulaşması 10
 EDM

Anot ve katot arasında plazma kanalı Uygulanan akımın artması ile voltaj
oluşumu başlaması düşmeye başlar

Boşalım sonrası elektrik akımı

ve voltaj sabitlenir Boşalım sonrası bekleme zamanı 11
EDM

İşlem sonrası deiyonizasyonun meydana gelmesi

12
EDM MAKİNESİ

13
 EDM MAKİNESİ
Elektriksel boşalım yolu ile işlemenin yapıldığı
elektro erozyon makinesi, iş parçası ve
elektrotun dielektrik sıvı içinde bulunduğu iş
tankı, dielektrik sıvının filtrelendiği ve tekrar
sisteme basıldığı dielektrik sıvı tankı, erozyon
işlemi için gerekli enerjiyi üreten jeneratörden
oluşmaktadır. Dielektrik sıvı içerisine daldırılmış
elektrot ve iş parçası arasında meydana gelen
elektrik boşalımları bir jeneratör tarafından
sağlanmaktadır. Birçok eksen hareketi (x,y,z,u)
olan elektro erozyon makinesi, servo kontrol
altında dik eksende gösterilmektedir. CNC Ajan
EDM elektro erozyon tezgâhı toplam 4 eksen
X,Y,Z ve U eksenlerinden oluşmaktadır.
14
 EDM MAKİNESİ

Elektro erozyon makinesi elemanları 15

 EDM MAKİNESİ
Tezgâh üzerine bağlanan elektrot Z ekseninde, iş parçası
yüzeyine doğru aşağı (-Z) veya tersi istikamette yukarı
doğru (+Z) hareket eder. Elektrot U ekseninde kendi
etrafında 3600 açı yapacak şekilde dönme hareketi
yapabilmektedir. İş parçasının bağlandığı tezgâh tablası
ise X yönünde sağa (+X) yâda sola (-X), Y ekseninde
ise ileri (+Y) yâda geri (-Y) yönlerinde hareket
edebilmektedir.

EDM tablası eksenleri

16
 Tezgâhın Teknik Özellikleri
CNC Ajan EDM elektro erozyon tezgâhına ait çalışma tablası,
çalışma başlığı ve dielektrik sistemi özellikleri bu kısımda
tanıtılmıştır. EDM işlemi yapılmadan önce iş parçasına ve tezgâha ait
maksimum çalışma ölçüleri kontrol edilmelidir.

İş Tablası Ölçüleri mm. 635x315 / 510x315

Maksimum iş parçası yüksekliği mm. 250 / 230

Maksimum iş parçası ağırlığı kg. 400 / 300

X ve Y eksenleri hareketi mm. 420x270 / 370x270

T-Kanal sayısı ve genişliği mm. 4x12

Maks.İş Tab.Elektr.Tab. Açıklığı mm. 460

Çalışma tankı boyutları mm. 950x600x330 / 800x600x330 17

 EDM MAKİNESİ
Çalışma Başlığı Özellikleri
Hareketli Kolon Kursu mm. 250

mm/mi
Maksimum hareket hızı 600
n

Kafa yataklama kapasitesi kg 250 / 200

Maksimum elektrot ağırlığı kg 150 / 100

Dielektrik Sistemi Özellikleri

Hareketli Kolon Kursu mm. 250

mm/mi
Maksimum hareket hızı 600
n

Kafa yataklama kapasitesi kg 250 / 200

Maksimum elektrot ağırlığı kg 150 / 100 18

 MAKİNENİN AÇILMASI
EDM elektro erozyon tezgâhının açılması; tezgâhının sağ
yanında üzerinde STOP, START, ŞEBEKE, IŞIK, KOMPLE
DUR ve DİELEKTRİK butonlarının bulunduğu kontrol
ünitesi mevcuttur.

Tezgâhın açılması için ŞEBEKE (220 V) butonu OFF

konumdan ON konuma getirilir. Acil durumlarda tezgâhı
tamamen durdurmak amacı ile kullanılan STOP butonuna
üzerinde bulunan ok yönünde basılarak aktif hale getirilir.
IŞIK butonu ve KOMPLE DUR butonuna basılarak ON
yani açık konuma getirilir. Son olarak START butonuna
basılarak tezgâh işlem yapabilir hale getirilmiş olur. Bu
kısımda kesinlikle DİELEKTRİK butonuna basılmamalıdır. 19
 EDM MAKİNESİ

EDM elektro erozyon tezgâhı kontrol ünitesi

20
 MAKİNE SIFIRININ BELİRLENMESİ

EDM elektro erozyon tezgâhının makine sıfırına gönderilmesi: 1.

kısımdaki işlemler tamamlandıktan sonra bilgisayar açılmalıdır ve
tezgâh makine sıfırına gönderilebilir. Bilgisayar ekranında beliren
Menüler F10Menu tuşu ile değiştirilir. Menu: 1 de bulunan F7MSF
ile tezgâh makine sıfırına gönderilir. Tezgâhta bulunan X/Y/Z/U
eksenlerinin hepsinin birden makine sıfırına gitmesi için herhangi
bir tuşa basılır. Eksenlerin hareket ettiği bu işlem sırasında
X/Y/Z/U eksenlerinin herhangi bir iş parçasında, ölçüm aletine ya
da dielektrik sıvı hortumuna çarpmaması için tablanın üzeri
boşaltılmalıdır.

21
 EDM MAKİNESİ

Tezgâh makine
sıfırına
gönderildikten sonra
aynı menüde
bulunan F5Reset
tuşuna basılarak tüm
eksenler 0 olarak
belirlenir ve daha
sonra hareket
ettirilen eksenlerin
hareketleri mm
olarak ekranda
görülebilir.

Tezgâhın makine sıfırına gönderilmesi 22

 EKRAN MENÜLERİNİN TANITILMASI
Tezgâha bağlı olarak çalışan bilgisayar kasası ve monitörü
mevcuttur. Bilgisayar kasası ve monitörü açıldığında, ekranda
beliren ve kısaltmalarla karşılarında sayısal değerleri görülen
çalışma parametreleri I-II-III-IV olarak isimlendirilmiş ve bu
kısaltmalar açıklanmıştır.

23
 EDM çalışma

EDM MAKİNESİ parametresi:

PW:1 2A SF
TA: 3 200µS
TB: 1 200µS
RD:0.50mm.
ET: 2.00sn
Eksen
parametreleri

F % 150
GV % 061
S % 100

ATB: 9
AS: 9
AR: 0.50
PL: 0
EDM işlemi elektriksel
parametreler

0 VOLT 5 10

0 AMPR 5 10

0 ADSC 5 10

Açılış Ekranı
 EDM MAKİNESİ
EDM Çalışma Parametresi Tablosu
PW (Güç): Makinenin islemesi için akım basamaklarının seçiminde kullanılır.

TA (Darbe Atlama 12 kademeden 2 µ/sn den 1600 µ/sn kadar atlama süresini verir.
zamanı):

TB (Darbe Bekleme 12 kademeden 2 µ/sn den 1600 µ/sn bekleme süresini verir.
zamanı):

RD (Nefes Alma Erozyon sırasında kopartılan parçacıkların dışarıya atılabilmesi için gerekli periyodik
Mesafesi ): nefes alma mesafesini gösterir.

ET (Aşağıda Kalma Erozyon çalışma sırasında is parçasından kopartılan parçaların dışarıya atılması için
Süresi): elektrot veya hareketli kafayı yukarıya kaldırılır. Verilen ET değeri her iki kalkış
arasındaki süredir.

PW:1 2A SF
TA: 3 200µS
TB: 1 200µS
RD:0.50mm.
ET: 2.00sn 25
 EDM MAKİNESİ
EDM Eksen Parametreleri Tablosu
FEED (Hız) Makine’nin X,Y,Z, U eksen hızlarını yüzde olarak kontrol eder.
GAPV Sevo aralık voltajını gösterir.
SPND “U” ekseninin hız ayarını yüzde olarak kontrol eder.
Servo aralığındaki çalışma şartları düzgün bir çalışma sağlamıyorsa TB değeri daha yüksek
ATB yerlere kayar, bu kayan değerleri ATB gösterir
Servo aralığındaki çalışma şartları düzgün bir çalışma sağlamıyorsa, tb (darbe susma
AS zamanı) bunu sağlayabilmek için daha yüksek değerlere doğru otomatik olarak kayar çalışma
şartları normale döndüğü zaman tekrar eski konumuna geri gelir
Servo aralığında oluşabilecek herhangi bir ark sırasında elektrotun yukarıya kalkma emniyet
AR mesafesini gösteren ölçüdür.
Makinenin ( + , - ) hangi kutupta çalıştığını gösterir. ( PL: 0 ise program satırından çalışma
PL kutbunun girilmediğini ifade eder)
F % 150 ATB: 9
GV % 061 AS: 9
S % 100 AR: 0.50
PL: 0
26
 EDM MAKİNESİ

EDM işlemi elektriksel parametreler

0 VOLT 5 10

VOLT Ortalama aralık voltajını gösterir.

0 AMPR 5 10

AMPER Ortalama elektrot çıkış akımını gösterir.

0 ADSC 5 10

ADSC Erozyon sırasında oluşan arkların düzensiz oluşunu yüzde olarak verir.

Eksen koordinatları
X eksenini mm olarak yerini gösterir.
Y eksenini mm olarak yerini gösterir.
Z eksenini mm olarak yerini gösterir.
U eksenini derece olarak yerini gösterir.
27
 EDM MAKİNESİ
EL KUMANDASININ AÇIKLANMASI
50 100
FEED (HIZ): Satırla girilmiş olan
“F” (ilerleme hızı) değerini “%”
100 100
olarak değiştirir.
50 50 0 150
FEED (%)
25

0
FEED (%)
150 0
SPINDLE (%)
125
50 100
SERVO GAP: Program satırına
ABORT PAUSE
25
“GV” (Gap voltajını) olarak
0
SPINDLE (%)
125 girilen erozyon çalışma voltajını
PWS TA TB RD ET
“ % ” olarak değiştirir.
X Y Z U

x1 x10 x100

(-) FAST (+)

EDM Elektro Erozyon tezgâhı

eksen el kumanda paneli
28
 EDM MAKİNESİ
EDM Elektro Erozyon tezgâhı eksen el kumanda paneli fonksiyonları tablosu

Tezgâh hareketlerini geçici bir süre dondurmak için kullanılır. Tekrar basıldığında makine kaldığı
PAUSE
yerden çalışmaya devam eder.
Makine işlemlerini veya el kumanda fonksiyonlarını iptal etmek için kullanılır. Abort tuşunun aktif
ABORT
olması için ilk önce PAUSE daha sonra ABORT tuşuna basılır.
PWS (güç seçici): Makinenin islemesi için akım basamaklarının seçiminde kullanılır. Makine
erozyon isleme durumunda aktif hale gelir. Tuşa basıldığı zaman ışıklı led göstergesi yanar. Ana
PWS
menü deki PW:7A 1/8 bölümündeki değişiklikleri yapmak için kullanılır.(-) tuşu ile değer azaltılır.
(+ ) tuşu ile değer çoğaltılır.
TA (atlama zamanı): 12 kademeden 2 µ/sn den 1600 µ/sn kadar atlama süresini verir.
Makine erozyon isleme durumunda aktif hale gelir. Tusa basıldığı zaman ışıklı led göstergesi yanar.
TA
Ana menü deki TA: 8 100T µs bölümündeki değişiklikleri yapmak için kullanılır.(-) tuşu ile değer
azaltılır. (+) tuşu ile değer çoğaltılır.
Tb (bekleme zamanı): 12 kademeden 2 µ/sn den 1600 µ/sn bekleme süresini verir. Makine
erozyon isleme durumunda aktif hale gelir. Tuşa basıldığı zaman ışıklı led göstergesi yanar. Ana
TB
menü deki TB:7 50 µs bölümündeki değişiklikleri yapmak için kullanılır. (-) tuşu ile değer azaltılır.
(+ ) tuşu ile değer çoğaltılır.

29
 EDM MAKİNESİ
RD (yukarıya kalkma mesafesi): Erozyon sırasında kopartılan parçacıkların dışarıya atılabilmesi için gerekli Periyodik yukarı
kalkma mesafesini gösterir. Makine erozyon isleme durumunda aktif hale gelir. Tuşa basıldığı zaman ışıklı led göstergesi yanar.
RD
Ana menü deki RD bölümündeki değişiklikleri yapmak için kullanılır.(-) tuşu ile değer azaltılır. (+) tuşu ile değer çoğaltılır.

ET (aşağıda kalma): Erozyon çalışma sırasında is parçasından kopartılan parçaların dışarıya atılması için elektrot veya
hareketli kafayı yukarıya kaldırılır. Verilen ET değeri her iki kalkış arasındaki süredir. Makine erozyon isleme durumunda aktif
ET
hale gelir. Tuşa basıldığı zaman ışıklı led göstergesi yanar. Ana menü deki ET : 4sn bölümündeki değişiklikleri yapmak için
kullanılır. tuşu ile değer azaltılır. + tuşu ile değer çoğaltılır.

Tek fonksiyonu vardır. X eksenine hareket verileceği zaman seçilir. Seçme işleminde tuş üzerindeki led yanar. Tuşa basıldığında
X (-) yöne + tuşuna basıldığında (+) yöne hareket eder. Aynı anda hem hem de tuşuna basıldığında (-) yöne hızlı veya + (+)
yöne hızlı olarak hareket eder.
Tek fonksiyonu vardır. Y eksenine hareket verileceği zaman seçilir. Seçme işleminde tuş üzerindeki led yanar. tuşa basıldığında
Y (-) yöne + tuşuna basıldığında (+) yöne hareket eder. Aynı anda hem hem de tuşuna basıldığında (-) yöne hızlı veya + (+)
yöne hızlı olarak hareket eder
Tek fonksiyonu vardır. Z eksenine hareket verileceği zaman seçilir. Seçme işleminde tuş üzerindeki led yanar. Tuşa basıldığında
Z (-) yöne + tuşuna basıldığında (+) yöne hareket eder. Aynı anda hem hem de tuşuna basıldığında (-) yöne hızlı veya + (+)
yöne hızlı olarak hareket eder.
Tek fonksiyonu vardır. U eksenine hareket verileceği zaman seçilir. Seçme işleminde tuş üzerindeki led yanar. Tuşa basıldığında
U (-) yöne + tuşuna basıldığında (+) yöne hareket eder. Aynı anda hem hem de tuşuna basıldığında (-) yöne hızlı veya + (+)
yöne hızlı olarak hareket eder.

30
 EDM MAKİNESİ

İki fonksiyonu vardır. El kumandası modunda seçili olan eksenleri (X,Y,Z,U) hareket vermek için
kullanılır. + (+) yönde (-) yönde lik hareket verir. İkinci fonksiyonu ise makine’nin erozyon isleme
X1
durumunda ana menü deki AS:0.05 bölümündeki değerleri değiştirmek için kullanılır. Değişikliği
yapmak için ile birlikte değeri artırmak için + ,değeri azaltmak için tuşlarına basılır.
İki fonksiyonu vardır. El kumandası modunda seçili olan eksenleri (X,Y,Z,U) hareket vermek için
kullanılır. + (+) yönde (-) yönde lik hareket verir. İkinci fonksiyonu ise makine’nin erozyon isleme
X10
durumunda ana menü deki AR:0.50 bölümündeki değerleri değiştirmek için kullanılır. Değişikliği
yapmak için ile birlikte değeri artırmak için + ,değeri azaltmak için tuşlarına basılır.
İki fonksiyonu vardır. El kumandası modunda seçili olan eksenleri (X,Y,Z,U) hareket vermek için
kullanılır. + (+) yönde (-) yönde lik hareket verir. İkinci fonksiyonu ise makinenin erozyon isleme
X100
durumunda ana menü deki PL:0 bölümündeki değerleri değiştirmek için kullanılır. Değişikliği
yapmak için ile birlikte (+) yapmak için + , ( - ) yapmak için (-) tuşlarına basılır.
(-) Seçilmiş olan işlemlerde (-) değerlere hareketleri vermek için kullanılır.
FAST Seçilmiş olan işlemleri hızlandırmak için kullanılır.
(+) Seçilmiş olan işlemlerde (+) değerlere hareketleri vermek için kullanılır.

31
 ELEKTROT BAĞLANMASI VE
MALZEMESİ
EDM işleminde kullanılan
elektrotlar istenilen geometride
üretilmektedir. Elektrotlar bakır,
alüminyum, pirinç, tungsten-
bakır gibi elektrik iletkenliği
yüksek malzemelerden imal EDM da kullanılan farklı
edilmektedir. EDM işlemi geometrilerdeki elektrotlar
sonrasında elektrot üzerindeki
şeklin tersi iş parçası yüzeyine
işlenmiş olur. Elektrotlar torna,
freze ya da diğer üretim
yöntemleriyle imal edilmektedir.
Aşağıda farklı geometrilerdeki
elektrotlar görülmektedir

EDM de kullanılan elektrot çeşitleri şekli 32

 İŞ PARÇASININ BAĞLANMASI ve
SIFIRLANMASI

İş parçasının sıfırının bulunması için z eksenine

takılan komparatör ile iş parçasının X ve Y
eksenleri üzerinde düzlük ayarı yapılır. X ve Y
eksenleri ayarlandıktan sonra iş parçası tezgâh
üzerinde bulunan tablaya bağlama pabuçları ve
civatalar ile bağlanır.

İş parçası X ve Y eksenlerinden
komparatör ile gönyeye alınmasının şekli

Tezgâh tablasına bağlanan iş parçasının X eksenine Menü 1 de F8 E-Elk. komutu

ile el kumanda paneli ile elektrot temas ettirilir ve uyarı sesi duyulur. El kumanda
panelinden Abort ile çıkılır. Aynı menüdeki F5 Reset ile koordinat sistemi 0’lanır.
EDM işleminin uygulanacağı parça yüzeyi bu mesafeden hesap edilerek bulunur.
EDM işleminin uygulanacağı yere elektrot yine el kumanda paneli ile getirilir.
Menü 1 de F8E-Elk. komutu ile işlem Z ekseni için de tekrarlanarak, iş parçası
yüzeyi de “0” lanır ve böylece bu “0” lanan yüzeyden aşağıda doğru (örneğin, -2
mm) EDM işlemi uygulanır. 33
Tezgâh tablasına bağlanan iş parçasının Y eksenine Menü 1
de F8 E-Elk. komutu ile el kumanda paneli ile elektrot temas
ettirilir ve uyarı sesi duyulur. El kumanda panelinden Abort
ile çıkılır. Aynı menüdeki F5 Reset ile koordinat sistemi “0”
lanır. EDM işleminin uygulanacağı parça yüzeyi bu mesafeden
hesap edilerek bulunur. EDM işleminin uygulanacağı yere
elektrot yine el kumanda paneli ile getirilir. Menü 1 de F8E-
İş parçası üzerinde X
Elk. komutu ile işlem Z ekseni için de tekrarlanarak, iş parçası
ekseninden EDM
yüzeyi de “0” lanır ve böylece bu “0” lanan yüzeyden aşağıda
yapılacak yerin bulunması
doğru (örneğin, -2 mm) EDM işlemi uygulanır.

İş parçası sıfırının tanımlanması için elektrot iş parçası

üzerinde erozyon yapılacak koordinat üzerine getirilmiş
olmalıdır. Menü:1 de bulunan F8 E_Elk aktif hale getirilerek
elektrot, erozyon işleminin yapılacağı koordinata x1 ya da
x10 hassasiyetinde yaklaştırılır. Elektrik akımının oluştuğu
anda tezgâhtan uyarı sesi gelir. Elektrot en yakın
hassasiyette yakınlaştırılmış olur. Menü:1 de bulunan F5
İş parçası üzerinde Y Reset tuşu ile eksenler resetlenir. F10 tuşu ile Menü 2 ye
ekseninden EDM yapılacak geçilir.
yerin bulunması 34
 Menü:2 de F4G5x komutu ile
tezgâhta bağlı bulunan elektrot
takım sıfırı belirlenir. F4 aktif hale
geldiğinde otomatik atama
yapmak için klavyede <a>
tıklanır. G5x seçimi için ise
klavyeden 4 tıklanır. Takım seçimi
için klavyeden 1 tıklanır, geçerli
takım 1 olur. Takım 1 G54 e
atandı yazısı ekranda okunur.

Menü 2’nin kullanılarak takımın kaydedilmesi

35
 MENÜLERİN TANITILMASI
ANA MENÜ: MENÜ 0
EDM işlemi yapılacak programın başlatılması, kaydedilmesi,
hafızadan program çağırılması ve menü değiştirme komutlarının
olduğu monitörün Şekil 8.1. de görülmektedir. Komutların
açıklamaları da tablo halinde verilmiştir.

Menü 0’ı oluşturan komutlar ve

monitör görüntüsü

36
 MENÜLERİN TANITILMASI
Menü 0’da yer alan komutların açıklanması
Koştur: Ekranda yazılı olan programı çalıştırır. Bu tuşa basılarak, el kumanda panelinde bulunan hız
F1 - (FEED) ve iş mili (SPINDLE) devirlerine müdahale edilebilir, değerler azaltılıp, çoğaltılabilir.
KOŞTUR F1Koştur tuşuna basıldığında alt menüde (Durdurmak için El-Kumandadaki PAUSE butonuna bas)
uyarısı belirir. Yapılan işlemde herhangi bir aksilik olmadığı süre içinde makine işleme devam eder. Bu
iletiyi dikkate alıp el kumandasındaki “PAUSE” butonuna basılırsa EDM işlemine ara verilerek ekranda
“PAUSE” yazısı görülür. İşleme ara verdikten sonra tekrar EDM işlemine devam etmek için “PAUSE”
butonuna tekrar basılır. Bunun yerine El kumandasında bulunan “ABORT” tuşuna basılarak da
“Menü:1” aktif hale gelir.
EDM işlemi bittiği zaman, makine sinyal sesi verir, kısa bir süre sonra ana menü “Menü:0” çubuğuna
geri döner. Bu menü yardımı ile “F” fonksiyon tuşları kullanılarak yapılacak işlemler seçilir.
Yeni bir program yazarken veya yazılı bir programdaki değişiklikleri kaydetmek için kullanılır. Menü:0
F2 - Sakla çubuğunda saklama işlemini onaylayan bölüm açılır.
Hafızada var olan bir dosyayı çağırmak için kullanılır. Programları çağırmak için açılan dosya seçilir ve
F3 - “ENTER” tuşuna basılır. Ana menüde yardımcı bir menü (TEST1 dosyası saklansın mı ? Evet/ESC) açılır.
Dosya “E” harfine basılarak dosya saklanır, “ESC” yada başka bir tuşa basıldığında seçilen program
çağırılacaktır. (Bu işlemde çağırılan programın aktifleşmesi için “F2SAKLA” tuşu ile daha önce
saklanmalıdır.)

37
 MENÜLERİN TANITILMASI
F4 - Y.Kay Silmek istenilen satır seçilir. F4 tuşuna basılarak satır silme işlemi yapılır.
Satır açmak anlamındadır. Bulunduğumuz satırı F5 tuşuna basarak bir satır
F5 - A.Kay aşağıya kaydırır. İki satır arasında boş bir satır yaratır.
Çağrılan programı test etmek amacı ile kullanılır. Tezgâhta çalışma olmaz grafik
F7 - DryRun olarak izleme yapılır. DryRun işlemini iptal etmek için Menü:0 da yardımcı bir
menü çubuğu çıkar. “ESC” tuşu işlemi iptal eder.
Bir programın başlama ve bitiş satırlarını belirtmek için kullanılır. F8Satır tuşuna
F8 - Satır basıldığında ana menü çubuğunda (çıkış yapılacak satırları girin Başlama no:…
Bitiş no:…) yazılı yardımcı menü açılır. Başlama ve bitiş no bölümlerine satır
numaraları yazılır ve “ENTER” tuşuna basılarak ana menüye geri dönülür
Programdan çıkmak için kullanılır. Bu tuşa basıldığında ekranın sol alt köşesinde
F9 - Bitir Emin misin: ? E/H yazısı görülür. “E” harfine basıldığında DOS ortamına geçilir.
“H” harfine basıldığında işlem iptal olur.
Menü:0, Menü:1, Menü:2 ye geçişleri sağlamak için kullanılır. Sağ alt köşedeki
F10 - Menü menü seçeneği değişerek hangi menüde olduğumuzu göstermektedir.

38
 MENÜLERİN TANITILMASI
MENÜ 1

EDM işlemi yapılacak programın

başlatılması amacıyla, tezgâh iş
miline hareket verme, makine
sıfırına gitme, el kumanda
paneline geçme, eksenleri
sıfırlama komutlarının olduğu
monitör Şekil 8.2. de
görülmektedir. Komutların
açıklamaları da tablo halinde
verilmiştir.

Menü 1’i oluşturan komutlar ve monitör görüntüsü

39
 MENÜLERİN TANITILMASI
Menü 1’de yer alan komutların açıklanması

Manuel olarak tezgâh iş miline ve X,Y,Z,U eksenlerine hareket vermektedir. F1 tuşuna

F1 MDI basıldığı zaman grafik ekranında “Enter MDI:…” yazısı görülür. (x100 yazılıp enter
tuşuna basıldığında x eksenine artı yönde 100mm ilerleme işlemi yaptırılır.)
F2 0-Cek Bütün eksenleri (X,Y,Z,U) “ (sıfır) a çeker, G54, iş parçası sıfırına (0) gider
El kumanda moduna geçer. Programdan bağımsız olarak istenen eksenler seçilerek
F3 F-Elk istenen işlemler yapılır. El kumanda modundan çıkmak için kumanda üzerindeki
“ABORT” tuşuna basılır
X,Y,Z,U eksenlerini “ yapar. Eksenlerde hareket olmaz. Bu işlem daha çok yeni bir iş
F5 Reset parçası bağlandığında yapılır.

40
 MENÜLERİN TANITILMASI

Mmakinenin “ (sıfır) ına gider. İlk önce F7 tuşuna basıldığında F7MSF tuşunda ışıklı
F7 MSF bir bölüm oluşur ve “ESC ile çık veya devam etmek için bir tuşa bas” yazısı belirir.
Herhangi bir tuşa basıldığında makine referans noktalarına gider.
F8 E-Elk Erozyon el kumanda moduna geçer.
Menü:1 deki F9Grafik fonksiyon tuşuna basılır. Yapılan işlemi grafik olarak gösterir.
F9 Grafik Grafik ekranda yapılan işlemi görmek için Menü:0 da bulunan F7DryRun işleminin
yapılması gerekir
Menü:0, Menü:1, Menü:2 ye geçişleri sağlamak için kullanılır. Sağ alt köşedeki menü
F10 seçeneği değişerek hangi menüde olduğumuzu göstermektedir.
Menü
F4 Komutu bu menüde aktif değildir.

41
 MENÜLERİN TANITILMASI
MENÜ 2

EDM işlemi yapılacak programın

başlatılması amacıyla, iş
parçasının sıfırının alınması ve
takım atamasının yapılması,
hafızada kayıtlı programların
açılması komutlarının olduğu
monitör Şekil 8.3.’de
görülmektedir. Komutların
açıklamaları da tablo halinde
verilmiştir.

Menü 2’yi oluşturan komutlar ve monitör görüntüsü

42
 MENÜLERİN TANITILMASI
Menü 2’de yer alan komutların açıklanması
Makinenin sıfırına göre mutlak aktüel koordinatları gösterir. Grafik ekranında da koordinat
F3 AbsPos değerleri izlenebilir
Tezgâh üzerinde birden çok iş bağlandığı zaman diğer parçanın sıfır noktası ayrı olması gerekir.
F4 G5x Bu işlemlerin yapılması için ilk önce makinenin referans noktasına gitmesi için Menü:1 F7MSF
tuşuna basılır. Makinede G54, G55,G56,G57 noktalarına vermek için F4 fonksiyon tuşu
kullanılır. Grafik ekranda G54 için 4, G55 için 5, G56 için 6, G57 için 7 tuşlarına klavyeden
basılır. Böylelikle her parça için ayrı 0 (sıfır) noktaları alınmış olur. Eğer tek eksene atama
yapılacak ise; klavyede bulunan “SHIFT” tuşuna basılır ve grafik ekranda yapacağımız eksen
ataması görülür. Atadığımız sıfır “ noktası programda kullanacağımız iş parçası sıfırlarını gösterir.
F6Prog_Al tuşuna basıldığında bilgisayarın hafızada kayıtlı olan programları açmak için
F6 Prog.Al kullanılır ve Menü:2 çubuğunda yardımcı bir menü çubuğu açılır. “Y” tuşuna basıldığı zaman
bilgisayarın hafızasında bulunan programı çağırır. “ENTER” tuşuna basılarak sol alt köşede
bulunan program aktif hale gelir. Disket ile program aktarma işlemi de yapılmaktadır
F10 Menü Menü değiştirme işlemlerinde kullanılır
F2 F5 F7 F8 F9 Komutları bu menüde aktif değildir.

43
 M VE G KODLARI
Erozyon İşleminde Kullanılan G ve M Kodları Tablosu

G0 Hızlı doğrusal harekettir.

G1 Doğrusal kesme. F kodu ile belirtilen bir ilerleme hızı ile Talas kaldırma işlemi.
G2 Saat yönünde (CW) dairesel hareket.
G3 Saat yönünün tersine (CCW) dairesel hareket.
Varsayılan koordinat düzlemidir. Dairesel hareketler X-Y düzleminde olur. Makinenin ilk
G17 açıldığında geçerli olan koordinat düzlemidir.
G18 Dairesel hareketler için ZX koordinat düzlemini seçer.
G37 Makine yi DXF uzantılı program ile çalıştırmak için kullanılır.
G38 Makine yi oluşturulan CAM programında çalıştırmak için kullanılır.
G40 Kontur offset iptali.
G41 İs parçasının sol bölümünden takım çapı telafisi
G42 İs parçasının sağ bölümünden takım çapı telafisi.
G54 Birinci is parçasının sıfırı.
G55 İkinci is parçasının sıfırı.
G56 Üçüncü parçasının sıfırı
G57 Dördüncü is parçasının sıfırı
44
G59 Bulunduğu yere göre sıfır noktası.
DXF dosyalarında Z ekseninin kontur boşluklarında Z eksenini verilen değer kadar kaldırır. Bu
G72 değer mutlak değerdir.
G72 komutunu iptal eder. DXF dosyalarında kontur kopuklarında diğer konturun basına
G75 doğrusal hareket ile gider. Yukarı kalkmaz. is parçasına zarar vermemesi için dikkat edilmesi
gerekir.
G90 Mutlak koordinat sistemi
G91 Artımsal koordinat sistemi
Autocad programında oluşturulan 2 boyutlu çizimlere program içinden Talas verilmesini sağlar.
G20 G201 ile çalışma sekli, DXF uzantılı dosya alt programa alınıp G91 ile çalışılmalıdır. Alt
1 programda verilen Talas kaldırma miktarı ve alt programın tekrarlanması sayesinde işlem
gerçekleşir. G200 komutu G201 i iptal eder.
Bir satırdan diğer bir satıra geçerken bekleme yaptırmak için kullanılır. Programın herhangi bir
M0 yerinde durdurma işleminin yapılması için de kullanılır. Satırın sonuna koyulduğu zaman
süresiz bir şekilde bekleme yapar. Herhangi bir tusa basıldığı zaman bekleme işlemi iptal olur.
Alt program yazılırken kullanılır. Alt programın bittiği yere yazılır. Yazılmazsa program yarıda
M17 kesilir.
L Alt programda tekrar edilecek satırı belirtir.
P Alt programlarda tekrar işleminin kaç kere yapılacağını belirtir. 45
 EDM MAKİNESİ
Örnek:
G1 Y0
G1 X10
G18 G3 I–10 K5 X–10

(Bu durumda düzleme dik eksen +Y yönünde olup G2 ve G3 kodları bu bakış açısından
değerlendirilmelidir. Ayrıca E49 kodu ile önceden G17 düzleminde +Z yönünde geri olan kaçmalar +Y
yönünde olur. Aynı şekilde E52 ile radyal kaçışlar ZX yönünde olur. E55 kodu kontur basında +Y
yönünde kaçmaya müsaade eder. Bu açıklamaların sadece dairesel hareketler için geçerli olduğu
unutulmamalıdır.
Erozyon İşleminde Kullanılan Kodlar Tablosu
E52 ve E53 ü iptal eder. Temasta Z de kaçar ve kontur basına gelerek ye kadar geri
E49 çıkmaya devam eder.
E50 Erozyon isleminde temasa duyarsız hareket
E51 Erozyon isleminde duyarlı hareket
E52 Dairesel harekette radial kaçma.
E53 X,Y,Z,U hareketlerinde kontur’dan geri çıkıp kontur basında durur.
E55 ve E53 kodu ile beraber yazıldığında kısa devre olduğu durumlarda elektrot’un
E55/56 sadece kontur basına kadar geri çekildikten sonra +Z yönünde kalkmasına müsaade
46
eder. G18 kodunda ise bu geri çekilme +Y yönünde gerçekleşir. E56 bu işlemi iptal eder.
 EDM MAKİNESİ

F X,Y,Z,U eksenlerine ilerleme vermek için kullanılır ve mm/dak olarak ifade edilir.
Oyalanma zamanını girmek için kullanılır. Yazıldığı satırdaki konturun sonunda
SN programlanan zaman kadar saniye olarak bekler.
Değişkenler R ile belirtilip R1, R2, R3 olarak sonsuz sayıda değişken kullanılabilir.
R Değişkene verilen değerler istenilen eksene endekslenir. Genelde alt program ile
uygulanıp hem program kısalığı hem de programa hâkimiyet sağlanır.
S İş miline ilerleme vermek için kullanılır (rpm).

47
 EDM Elektro Erozyon tezgâhı eksen el kumanda paneli
ve eksenlerin hareket ettirilmesi
Makine sıfırına giden tezgâh EDM işleminin yapılacağı iş parçasının üzerine
getirilmeli ve iş parçası sıfırı tanımlanmalıdır. Bunun yapılabilmesi için bilgisayar
ekranının yanında bulunan eksen el kumanda paneli kullanılır. Panelin
kullanılması için ekranda Menu: 1 açıkken klavyeden F8 tuşlanarak F8E_Elk
aktif hale getirilir

Örneğin, Y eksenin hareketi için Y butonuna basılır ve hareket hızı için ise x1, x10
ya da x100 butonuna basılır. (-) ya da (+) gidilecek yönleri ifade etmektedir.
Gidilecek mesafe uzun ise hızlı hareket etmek amacıyla FAST tuşu ile birlikte
gidilecek yön tuşuna basılmalıdır.

48
 EDM işleminin başlatılması

Erozyon işlemi yapılacak iş parçası ve elektrot tezgâha bağlandıktan sonra sıvı haznesi
kapatılarak dielektrik sıvı tanka doldurulmalıdır. Sıvı hortumları da talaşı atmak amacı ile iş
parçası yüzeyine yaklaştırılmalıdır. Aşağıda belirtilen örnek programdaki gibi erozyon işlemi
yapacak program Menu 0 da F1 tuşuna basılarak F1Koştur modu aktif hale getirilerek
erozyon işlemi başlatılır. Örnek program aşağıda verilmiştir.

000 G90 E50 F600 Mutlak modun ve ilerleme hızının belirtilmesi

001 G59 X0 Y0 Z0 G59 da var olan koordinat yerlerine yukarıda verilen hızda
ilerleme.
002 PW2 TA8 TB7 RD.5 Erozyon isleme değişkenlerinin yazılması.
003 ET2 GV50 AS7 AR.4 Erozyon isleme değişkenlerinin yazılması.
004 PL+ Elektrot kutbunun belirlenmesi.
005 E51 F60 Z-10 SN10 Erozyon işlemi yaparak eksene ilerleme. Ölçüye geldikten
sonra 10 saniye oyalama zamanının seçilmesi
006 E50 F600 Z0 Temasa duyarsız modda (E50) verilen +Z değerine gitme

49
Menü 0’ın kullanılarak EDM işleminin başlatılması

50
 ÖRNEK PROGRAMLAR

000 G90 E50 F600 Mutlak modun ve ilerleme hızının belirtilmesi

001 G59 X0 Y0 Z0 G59 da var olan koordinat yerlerine yukarıda verilen
hızda ilerleme.
002 PW2 TA8 TB7 RD.5 Erozyon isleme değişkenlerinin yazılması.
003 ET2 GV50 AS7 AR.4 Erozyon isleme değişkenlerinin yazılması.
004 PL+ Elektrot kutbunun belirlenmesi.
005 E51 F60 Z-10 SN10 Erozyon işlemi yaparak eksene ilerleme. Ölçüye
geldikten sonra 10 saniye oyalama zamanının
seçilmesi
006 E50 F600 Z0 Temasa duyarsız modda (E50) verilen +Z değerine
gitme.

51
 ÖRNEK PROGRAMLAR

000 E50 G56 F600 Erozyon işleminin iptali ve is parçası sıfırının seçimi.
001 X0 Y0 Z20 İstenilen hızda eksenlere hareket verme.
002 PW2 TA7 TB4 RD.5 Erozyon isleme değişkenlerinin yazılması.
003 ET2 GV50 AS7 AR.4 Erozyon isleme değişkenlerinin yazılması.
004 Y16 Eksenlere hareket verme.
005 Z–8 Eksenlere hareket verme.
006 PL+ E51 E53 Elektrot kutbunun seçimi
007 Y0 SN10 Erozyon işleminde istenilen eksen ölçüsünde oyalanma zamanının
seçimi.
008 X–5 SN10 Erozyon işleminde istenilen eksen ölçüsünde oyalanma zamanının
seçimi.
009 G3 X5 Y0 I5 SN10 Dairesel olarak eksenlere hareket verme.
010 G1 X0 Doğrusal olarak eksenlere hareket verme.
011 Y16 Eksenlere hareket verme.
012 E50 Z0 Eksenlere hareket verme.

52
 UYARILAR
BU MAKİNENİN SADECE KULLANMA KİTABINI OKUYUP, TAMAMIYLA ANLAMIŞ VE
BENZER TÜRDEKİ TEZGÂHLARINDA EĞİTİLMİŞ, YETKİLİ KİŞİLERCE KULLANMASI
GEREKİR.

ANA GÜÇ KAYNAĞINA BAĞLANTI MAKİNEYE ENTEGRE EDİLMİŞ RAY KLEMENS GURUBU
KULLANILARAK SAĞLANMIŞTIR. MAKİNE TANIMLAMA ETİKETİNE BELİRTİLEN DEĞERLER
KULLANILARAK YAPILMALIDIR.

BU DEĞERLER:(220/380 VOLT 3FAZ+NÖTR+TOPRAK).

İYİ BİR TOPRAKLAMA MAKİNEDE MEYDANA GELECEK KISA DEVREYİ VE BUNUN
SONUCU OLUŞACAK KAZALARI ÖNLER.

MAKİNENİN ÇALIŞMASI SIRASINDA ELEKTROTLARA KESİNLİKLE DOKUNMAYINIZ.

ELEKTROT DEĞİŞTİRMEDEN ÖNCE MAKİNEYİ TAMAMEN DURDURUNUZ.

ACİL DURUMDA ‘STOP’ ANAHTARI MAKİNEYİ TAMAMEN KAPATICAKTIR POMPALAMA

SİSTEMİNE HAVANIN GİRMEMESİ İÇİN ANA REZERVUARDAKİ DİELEKTRİK AKIŞKANIN
SEVİYESİ 1/2 ORANINDAN DAHA DÜŞÜK OLMAYACAK ŞEKİLDE KORUNMASI GEREKİR.

MAKİNE “ÇALIŞMA KONUMUNDA” ÇALIŞIRKEN ŞAMANDIRA SEVİYE ANAHTARININ

“DEVREDE” KONUMUNDA OLMASINA DİKKAT EDİNİZ. AKSİ TAKDİRDE DİELEKTRİK
SIVISI YÜKSEKLİĞİ ŞAMANDIRA SEVİYESİNİN ALTINA DÜŞMESİ DURUMUNDA MAKİNE
DURMAYACAKTIR. 53
 UYARILAR

MAKİNE ALEV DEDEKTÖRÜYLE DONATILMIŞTIR. ÇALIŞILAN PARÇANIN DÜZELTİLMESİ

İŞLEMİ SIRASINDA DAHA KUVVETLİ IŞIK KAYNAĞI GEREKİRSE DEDEKTÖRÜ DEVRE DIŞI
BIRAKAN BİR ANAHTAR SAĞLANMIŞTIR MAKİNE "ÇALIŞMA KONUMUNDA” İKEN
ALEV DEDEKTÖRÜNÜN AÇIK (ON) KONUMUNDA OLDUĞUNDAN EMİN OLUNUZ.

ELEKTRO EROZYON MAKİNELERİ İÇİN UYGUN DİELEKTRİK AKIŞKANININ KULLANILMASI

ÖNEMLİDİR. KULLANILACAK AKIŞKANIN ÖZELLİKLERİNİ TANIMAYA ÖZEN GÖSTERİNİZ.

YANGIN DURUMUNDA ‘STOP’ DÜĞMESİNE HEMEN BASINIZ. YANGIN SÖNDÜRMEK İÇİN

MÜMKÜNSE ÇALIŞMA TANKININ BOŞALTMA KOLUNU KULLANARAK BOŞALTINIZ.
FİRMANIZIN YANGIN SÖNDÜRME İŞLEMLERİNİ UYGULAYINIZ.

ACİL DURUM HALİNDE, ÇALIŞMA TANK KAPAĞINI TANKI BOŞALTMAK İÇİN KESİNLİKLE
AÇMAYIN. ÇALIŞMA TANKI BOŞALDIKTAN SONRA TERCİHEN BİR YANGIN SÖNDÜRÜCÜ
KULLANINIZ. EĞER TANK TAMAMEN BOŞ DEĞİLİSE, YANAN AKIŞKANIN SIÇRAMAMASINA
DİKKAT EDİNİZ. YÜKSEK BASINÇLI BİR YANGIN SÖNDÜRÜCÜYÜ YANAN KISMA
DOĞRUDAN KULLANILMASI ALEVİN SIÇRAMASINA NEDEN OLACAĞINDAN BU
MÜDAHALELERDEN KAÇININIZ.
54