TAR304 OSMANLI TARİHİ

Prof. Dr. Ayla EFE

Konu:
1806-12 savaşı
Savaş…

• Bu savaş, 6 yıl süren bir savaş

Savaş 1806’nın olarak kayda geçmiş.. Ancak bu altı
yıl boyunca sürekli muharebelerin
eylül ayında olduğu şeklinde düşünülmemelidir.
• Çünkü bu savaş, içeride kabakçı
Rusların savaş ilanı olayının, ayanlarla mücadelenin
taht değişikliğinin dışarıda,3
yapmadan Hotin’e koalisyon savaşlarının yaşandığı ve
Osmanlı- Rus -İngiliz Osmanlı
saldırması ile Fransız ilişkisinin müttefiklikten
savaşa, savaştan yeni ilişki zeminine
başlar…. evirildiği bir süreçte yaşanmıştır.
 Neden çıktı?

Şüphesiz savaşın sebeplerini tek bir boyutta değerlendiremeyiz… ancak Fransız

elçisi Sebastiyanin(Sebastiani‘)izlediği siyasi manevraların bu sürecin taşlarının
düşlenmesinde çok etkili olduğunun altının çizilmesi gerekir…
Sebastiani‘ ve Osmanlı –Fransız ilişkisi
• Napolyon, mısır macerasından ve 1804
imparatorluğunu ilanı ettikten sonra,
Osmanlı imparatorluğu nezdinde
nüfuzunu artırmak Rus, İngiliz
yakınlaşmasını kösteklemek amacıyla
siyaset güttü. Bunun mimarı olarak da
Sebastiani görevlendirdi.
• III. selim ise, tarafsız bir politika
uygulamayı prensip edinerek, bunu,
Fransa ve İngiltere'ye de resmen bildirdi.
• 1806 da Napolyon'un imparatorluğunu
tanıdı. Prusya’nın da etkisi ile.
• Napolyon da 3 imparator savaşı ile,
koalisyon devletlerini yenilgiye uğrattı.
• İngiltere ve Rusya'nın baskıları bu tanıma
sonrasında arttı.. Osmanlı devleti de
Muhip Efendiyi ulm ve austretlitz
savaşlarının kazanmasından sonra Paris'e
olağanüstü elçi olarak gönderdi.
• Napolyon, Osmanlı devletini kendi yanına
çekebilmek için her şeyi yaptı. 3.selim özel
mektuplar yazdı. General Sebastiani'nin
10 Temmuz 18o6 tarihinde elçi olarak
gönderdi.
• Sebastiani gelirken Napolyon'un
portresini hediye olarak getirir. İstanbul
da büyük kabul görür. Yanında hasta karısı
vardır. Onun tedavisi için Boğaziçi'nde yalı
tahsis edilir.
 Verilen talimat ve siyasete müdahaleleri..

• Osmanlıya güven ve itimad telkin edecek

• Fransa- Osmanlı ve İran arasında Rusya'ya karşı bir
siyasi ittifak tesis edecek
• Küstahça değil dostça hareket edecek ve Rus İngiliz Bu politikanın etkisi ile;
isteklerini Osmanlının kendisine bildirmesini
sağlayacak • Eflak boğdan voyvodalarını değiştirdi( 1803 buraya
Rus yanlısı voyvodalar atanmıştı)
• Osmanlı ülkesindeki isyanları destek olmayacak
• Mısır sorunu nedeniyle 1798-99 tarihinde yapılan
• Rusya'ya karşı itimatsızlık telkin edecek Rus elçilik ve Rus savaş gemilerine boğazlardan geçiş hakkı
heyeti ile irtibata girmeyecek. tanıyan 1805 te yenilenen anlaşma, halen
• Boğaziçi ve tüm limanların Ruslara kapatılmasını yürürlükte iken Rus savaş gemilerine boğazları
sağlamak kapatır.
• Eflak boğdan üzerinde Osmanlı hakimiyetinin tam
olarak tesisini sağlamak
• İstanbul’un hiç bir şekilde paylaşılmayacağı(
hatta 3/1 Fransa verileceği vaadinde bulunsa
dahi) bu imajı yaratmak…sebastiyani’ ye
Napolyon tarafında verilen tallerand
tarafından da kontrol edilen özel görev idi.
Arafta kalma: !!!!!
• İngiltere ve Rusya azledilen beylerin
görevlerine iadesini ve Boğazların yeniden
açılmasını Osmanlı idaresinden talep etmiş,
aksi takdirde İngiliz donanmasının güç
kullanarak Çanakkale Boğazı’na gireceğini
bildirir.
• Ruslar Dalmaçya kıyılarını ablukaya alır. ( bu
esnada raguza Osmanlı hakimiyetinde 7 ada
Osman-Rus ortak hakimiyetindeydi) ve
Sırplara yardım eder.
• Rusya ve İngiltere’nin bu tehdidi karşısında
geri adım atmak zorunda kalan Osmanlı
idaresi :Rus taraftarı olarak adlandırdığı
eski beyleri yeniden Eflak ve Boğdan’daki
görevlerine iade etmek ve Boğazları
yeniden Rusya’ya açmak zorunda
kalmıştır.
• Fransız elçi bu dönemde Osmanlıyı savaşa
teşvik eder. Napolyon mektup gönderir
zaferlerinden söz eder. Ve Prusya-Rus
yenilgiye uğrattığını Polonya'da, Prusya ve
Rusya'ya karşı başkaldırılar olduğunu, artık
Osmanlının da kendi toprak bütünlüğü için
hareket geçme zamanının geldiğinden söz
eder. Zaferlerini Osmanlıların hizmetine
sunduğundan söz eder.
• 3.selim Fransa ile açıktan bir ittifaktan
çekinir. Fransızlara güvenemez. Ancak
1806 yılı içinde Prusya'nında
Fransa'ya yenilmesi sonrasında
1805 tarihli Osmanlı Rus
anlaşmasını askıya aldığını ilan
eder.
İşte
17 Ekim tarihinde Osmanlı idaresi
Ypsilanti ve Moruzi’yi görevlerine iade
etmiş olmasına rağmen 29 Ekim Osmanlı Devleti’nin savaş kararı
1806’da Rus Generali Michelson
emrindeki birliklerle Boğdan’ın merkezi aldığı tarih ise;
Yaş’a girer savaş ilanı yapmadan. Daha 22 Aralık 1806’ dır…….
sonra da 60.000 kişilik bir kuvvetle Osmanlı ordusu 30 Mart 1807’de
Memleketeyn topraklarını işgale sefere çıktı ve 24 Mayıs’ta
başlayan General Michelson, 8 Aralık Silistre’ye ulaşır. Ancak herhangi bir
ciddi muharebe yaşanmaz.
1806’da Bender, 16 Aralık’ta Hotin’i ele
geçirir aynı tarihlerde Akkerman ve Kili
de Rusların denetimi altına alır.
…….
Osmanlı İngiliz ilişkisi…10 günlük işgal….
• Napolyon’un Mısır’ı işgali üzerine, Osmanlılar 5
Ocak 1799’da İngiltere ittifak anlaşması
imzalanmıştı. ancak mısır boşaltıldıktan sonra
İngilizlerin tam olarak askerlerini Mısır'dan
çekmemesi, Napolyon'un imparatorluğunun
tanınması, Fransız elçi sebastiani’ın etkisi ile alınan
kararlar sorun yaratır.
• Rusya ve Osmanlı arasında başlayan savaşta
İngilizler, öncelikle Osmanlıların savaşa son
vermesi talebinde bulunur. Bu kabul görmeyince
Ruslarla Avrupa'da kurulan İttifak'ın etkisi ile
filolarını boğaza gönderir.
• İngiliz filosu 19 şubatta Çanakkale
boğazında Osmanlı donanmasına hücum
eder. Osmanlı askerinin çoğu bayram
dolayısıyla karada bulunuyordu. Nağra
Burnu’ndan hemen savunmaya geçseler de
başarılı olamazlar.
• İngiliz filosu 20 Şubat 1807’de İstanbul kıyılarına
girip, adalar önüne demir atar. Bu gelişme
İstanbul’da büyük bir telaş ve heyecana sebebiyet
vermişti. İngilizler Osmanlı Devleti ile yeniden
müzakereye girişmişler.
• Sebastiani’nin tavsiye ettiği askerî
tedbirlerin ve halkın da katılımı ile İngiliz
filosunun 1 Mart 1807 tarihinde ayrılması
ile sona ermişti.
• Ancak dönüş yolunda İngiliz filosunun
İskenderiye'ye saldırı düzenleme girişimi olsa da
Mehmet Ali Paşa tarafından geri püskürtülür.
• İngilizlerin püskürtülmesinden sonra Napolyon,
3.selime Legion d'Honneur nişanı gönderir.
Bu savaşta
Dikkat çekmek istediğim bir başka husus var …..Osmanlının hangi koşullarda
savaştığını anlamak için önemlidir.. O da:
Savaşa hazırlık sürecinden söz etmek mümkün mü?... Asker, lojistik vb.

• 1806’da harp patlak verdiğinde Osmanlı

merkezi yönetiminin özellikle II. Edirne Vak’ası
sırasında karşı karşıya idi.
• Yeni ordu kurulmuştu ancak harp boyunca
hedeflediği miktarda askeri bırakın yeterli
miktarda askeri bile seferber etmeyi
başaramamıştır.
• Ancak yeni bir savaş patlak verdiğinde
Osmanlı merkezi yönetimi XVIII. yüzyılın ikinci
yarısından beri yürürlükte olan asker
toplama yöntemlerine başvurmak zorunda
kalmıştı. Bu da merkez ile yerel ayanlar
arasında yaşanan sıkı bir pazarlık sürecinin
yaşanmasına neden olmuştur…
• O nedenle önce savaş sürecince Osmanlı
bileşenleri ve bunun nitelikleri konusunda
durmak istiyorum…..
XIX. yüzyıl başında 25-30 milyon arasında olduğu ve
Fransız büyükelçisi Sebastiani ve Osmanlı Devleti’nde
görev yapan Fransız askeri danışmanlarının «zorunlu
askerlik sistemi» temelinde tahmini Bâbıâli’nin
Rusya’ya karşı 300.000 kişilik bir orduyu sahaya
sürebileceği tahmin edilmiştir. fakat bunun gerçekliği
yoktu. Çünkü zorunlu askerlik sistemi yok.
Bu asker ile toplanmamıştı. Tuna cephesinde Osmanlı
ordusunun sayısı savaş boyunca en doruk noktasında
bile 60.000’i geçmeyecektir.
Tek teselli (!!!!)

Ruslar, Napoleon’un Rusya’ya yapacağı bir saldırıdan

çekindikleri için ancak belirli sayıda bir kuvveti Osmanlı
cephesine ayırmışlardı. Osmanlı devlet adamları da bu
durumun farkındaydı. Mesela 1809 yılında Rusların barış için öne
sürdükleri ağır taleplerin reddedilmesini savunan bir takrirde o ana
kadar Rusların ancak 30-40 kişilik bir kuvveti Osmanlılara karşı
harekete geçirdiğinden bahsedilir.

Sefere giden asker….
1806-1812 Osmanlı-Rus Harbi başladığında III. Selim
hükümetinin kendini içinde bulduğu çıkmazın aşılması
gerçekten de zordu.
Yeniçeriler ve hükümet arasındaki gerginlik
sebebi ile eğer Nizam-ı Cedid askerleri cepheye
gönderilse, yeniçerilerin ocaklarının
kaldırılacağından iyice emin olarak III. Selim’e
başkaldırması çok büyük olasılıktı. Bu durumda
Nizam-ı Cedid birlikleri cephede olduğundan III.
Selim’i koruyacak kimse olmayacaktı. Eğer hem
yeniçeriler hem de Nizam-ı Cedid birlikleri
beraber cepheye gönderilse bu seferde iki
ocağın düşman yerine birbiri ile çatışması
tehlikesi belirecekti. III. Selim yönetimi en
sonunda çareyi yeniçerileri cepheye
göndermekte buldu. Ancak bu sefer de
yeniçeriler hükümetin amacının yeniçerileri
Ruslara kırdırıp yerlerine Nizam-ı Cedid’i
getirmek olduğu yolunda söylemlerle cepheye
gönülsüz biçimde gittiler
Peki yeniçeri askerinin durumu nasıldı?
• Esâmelerdeki yolsuzluklar sebebi ile defterlerdeki
yeniçeri sayısı ile mevcut yeniçeri sayısı arasında önemli
farklılıklar bulunmasına rağmen, eyaletlerdeki ve
kalelerdeki yeniçeriler de göz önüne alındığında hala
dikkate değer sayıda yeniçeri sayısına ulaşılıyor. Ancak bu
askeri mevcut aslında; şehrin fakir gruplarından ve
taşradan gelen göçmenlerden oluşuyordu. Örneğin 1809
yılının yazında İstanbul’da Yeniçeri Ocağı’nın
komutasından sorumlu Sekbanbaşı İstanbul’daki bekâr
odaları ve hanları görevliler vasıtasıyla bastırıp,
yakalananları cepheye yollamıştı. Sekbanbaşı ayrıca
unkapanı hamalları kethüdasını yanına çağırıp ve
emrindeki hamalları orduya göndermediği takdirde
cezalandırmakla tehdit etmişti
• Normal zamanlarda kayıkçılık, hamallık ve seyyar satıcılık
gibi işlerle meşgul olan bu kimseler yeniçeri bayrakları
altında toplanarak Davut Paşa Sahrası’ndan cepheye
gönderiliyor ve ulufe defterlerindeki açık kapatılmaya
çalışılıyordu.
• 1807 baharından itibaren cepheye gitme emrine isteksiz
biçimde uymaya başlayan yeniçerilerin cepheye
gönderilmesi Kabakçı İsyanı ve onu izleyen dönemde daha
zor hale gelir.
• Nitekim Harp sırasında Ruslar ile imzalanan ve Mart
1809’a kadar süren ateşkes anlaşması bile ordunun
toparlanması için yeterli olmayacaktı. 1809
baharında cepheye gitmek için Davutpaşa
Sahrası’nda ancak Temmuz ayının ortalarında
toplanabilen ordunun günlük tayinat tüketimi
üzerinden yapılan bir hesaba göre orduda ancak 4-
5 bin kadar yeniçeri mevcuttu
Kadılar, yerel idareciler ve ayanlar vasıtası ile toplanan askerler

• Aralık 1806 da ki savaş ilanından sonra

İstanbul’dan eyalet, sancak ve kazalara
gönderilen fermanlarla her idari Peki kazalardan beklenilen
birimden belirli sayılarda atlı ve piyade
askeri toplanarak gelecek baharda asker gönderildi mi?
orduya gönderilmesi istenmişti.
• Her ne kadar gönderilen fermanlar
eyalet ve sancakları kapsasa da Eyalet
ve sancak yöneticileri kendi kapı halkı
ve geri kalan tımar birlikleri ile
katılıyordu. Ancak Cephedeki Osmanlı
ordusunun büyük çoğunluğunu
kazalardan ayanların göndereceği
askerlerin oluşturması bekleniyordu.
 Pazarlık süreci ve çeşitli gerekçeler…..
• kadılar Kazalarda İstanbul’dan gelen
fermanları alan kadılar ya da naipleri
fermanı ve içeriğini kazanın ileri
gelenlerinin huzurunda açıklamakla ve
İstanbul ve yerel ayanlar ve toplum
arasında aracı görevi görmenin
yanında, gönderilen emirlere uyulup
uyulmadığını belgeleyerek İstanbul’a
bildirmekle yükümlüydüler.
• istenilen miktarda askerin
gönderilmesinde asıl muhatabın bu
askerleri toplayıp, donatması ve
iaşesini sağlaması beklenen ayanlardı.
• Ama ayanlarda çeşitli gerekçelerle
pazarlık sürecine başlıyordu:
• Sayının fazlalığı: kaza halkı ve ileri gelenleri
istenilen asker sayısının fazlalığından
bahsederek kazanın bu kadar askeri toplayıp
gönderemeyeceği beyan ediliyordu. Burada ya
önceki harplerde kazadan bu kadar sayıda
asker istenmediği belirtilerek sayının makul
bir seviyeye çekilmesi isteniyor, ya da kazanın
mevcut tarımsal durumu, önceki hasatların iyi
geçmemesi gibi sebepler ileri sürülerek asker
sayısı pazarlık konusu haline getiriliyor
• Bedel ödeme: mevcut üretim gücünü
kaybetmemek adına asker göndermek yerine
asker başına belli bir bedel ödenerek bu
yükümlülükten muaf tutulma talebini
İstanbul’a iletiliyorlardı. İstanbul’un duruma
göre bu bedel ödeme talebine olumlu baktığı
ve ödenecek nakit para karşılığında ayanların
asker gönderme yükümlülüğünü kaldırdığı
oluyor.
Ayanların kaygıları…. Ve devlet
• Ayanların çoğu aslında barış zamanında dahi
hatırı sayılır miktarda adamı silahaltında
tutmalarına rağmen, asıl kaygıları kendi
kontrollerindeki bölgeleri rakip ayanlara karşı
korumaktı. Bu sebeple İstanbul’dan seferle
ilgili emirler gelmeye başladığında çoğunlukla
gösterdikleri ilk tepki asker kotalarını
müzakereye girişmek oluyordu. Diğer önemli
öncelikleri ise topladıkları askerlerin başında
bizzat sefere gitmekten kaçınmaya çalışmaktı.
Zira eğer kontrolleri altındaki bölgeleri bırakıp
sefere giderlerse kendi kontrolleri altındaki
bölgelerin rakip ayanların nüfuzu altına
gireceğinden korkuyorlardı. İstanbul ile
müzakerelerin sonuna gelinip kaçınılmaz
olarak asker göndermeleri gerektiğinde ise
çoğu zaman en iyi adamlarını yanlarında
tutup yerel erkek nüfusun işlerine çok da
yaramayacağını düşündükleri kesimini
cepheye yollamaya meylediyorlardı.
• Devlet ise; Yerel ayanlardan bizzat
gönderdikleri kuvvetlerin başında sefere
gelmelerini talep ediyordu. Bunun arkasındaki
düşünce ise bir taraftan seferde
cezalandırılma ihtimali diğer taraftan da
gireceği muharebelerde kendi canını koruma
önceliği sebebi ile ayanın işe yarar adamlarla
savaşa gelecek olmasıydı.
• Bu şekilde devlet sadece gelecek askerin
kalitesini güvence altına almakla kalmıyor,
ayanın komutası altındaki kuvvetlerin sefer
sırasında kaçma ihtimalini de aza
indiriyordu. Bunun aksi durumlarda ise yani
ayanların kapı halklarından seçtikleri birisi
komutasında gönderdikleri kuvvetler söz
konusu olduğunda sonuç doğru düzgün
donanımı olmayan, hayatlarında hiç
çatışmaya girmemiş ve ilk fırsatta cepheyi
terk edip kaçma eğilimdeki köylülerden
oluşan askerler oluyorlardı.
Sonuç…
Kâğıt üzerinde sorunsuz çalışması
düşünülen sistem genellikle pratikte
kötü donanımlı ve savaş tecrübesi ve
kabiliyeti olmayan bir nevi milis gücünü
cepheye sürüyor, bunların da sefer
sırasında fazla bir yararlılığı
görülmüyordu. Ancak ayanların hepsi de
Bâbıâli’nin taleplerine direnme ve
savuşturma eğiliminde olmuyordu
.özellikle çatışma alanına yakın ve tehdit
altında olan yerlerin ayanları işbirliği
halinde oluyordu. ( mert sunar)
Öte yandan:
• ayanlar arası güç mücadelesinde çatışmalara
katılarak tecrübe kazanmış yarı eşkıya yarı
paralı asker niteliğindeki bu grup düzenli
ordu disiplininden yoksun olsa da 1806-1812
Harbi’nde Ruslara karşı alınan pek çok mevzi
zaferde önemli roller oynamıştır. Mesela
emri altındaki sekban ve delil askerleri ile
Ruslara karşı sadece küçük çaplı çatışmalar
ve pusularda değil, daha geniş çaplı
muharebelerde de başarı gösteren Rumeli
ayanlarından Pehlivan İbrahim Paşa bu
ayanlardan biriydi.Tepedelenli ve oğulları
Asker toplamada: Nefir-i am uygulaması
• yeterli asker bulabilmek için nefir-i
âm ilanına gidebiliyordu.
Müslüman toplumunun hayati
tehlike altında olduğu ve eli silah
tutan bütün Müslüman erkeklerin
savaşa katılması emri olarak
adlandırılabilecek nefir-i âm
yöntemine 1806-1812 Harbi
sırasında askeri durumun
kötüleştiği ve özellikle 1810 yılında
Rusların Tuna’yı geçerek Rumeli’nin
içlerine ilerlemeye başladıkları
taarruz sırasında başvurulmuştu
• Nefir-i âm yöntemi ile istenilen
kadar sayıda asker toplanılamasa
da 1810-1811 yılları arasında Tuna
cephesinde görev yapan Osmanlı
ordusunun mevcudunun harp
sırasındaki en yüksek seviyeye
ulaşmış…
• Ancak; harp sırasında en düşük
rütbeli zabitlerden Sadrazam’a
kadar Osmanlı komuta
kademesinin ortak şikâyeti
cephedeki asker sayısının azlığıydı..
Dolayısıyla

1)1806-1812 Harbi’nde Osmanlı

Devleti’nin görece başarılı
olmasının arkasında yatan ana
sebep cephelerdeki Rus ve
Osmanlı ordularının arasında
sayıca büyük bir farkın
olmamasıydı. Zira belirtildiği üzere
Napolyon tarafından girişilecek bir
saldırı ihtimali sebebiyle Rus
ordusunun büyük bir kısmı
ihtiyatta tutuluyor ve Osmanlı
cephesine mobilize edilememesi
2) Avrupa'da ki savaş ve
Napolyon'un izlediği siyaset
(Avrupa bloğunun
parçalama)
Osmanlının bu savaşta
çok daha kötü duruma
düşmesini engellemiştir…
Nitekim
Bunun ilk ürünlerinden birisi.. İngilizlerin boğazı işgal olayı ve devamında gelişen
savunma sürecinin iki yıl sonrasında
Kal’a-i Sultaniyye(Boğaz Hisarı) Antlaşması: barış ve ittifak antlaşması
2 yıl
sonra: 5 Ocak 1809 tarihinde
yapılır. Yeniden dostluk
ve işbirliği tesis edilir. Bu
barışışın yapılmasında
Fransa ve Rusya arasında
yapılan tilsit kararları ve
İngiltere'nin Avrupa da
yalnızlaşması da etkili
olmuştur.
Barış anlaşması ile;
• İngiltere mısır başta olmak üzere işgal ettiği tüm Osmanlı
topraklarından çekilecekti. Buna karşılık Osmanlılar
İngiltere'ye tanıdığı eski kapitülasyonları yeniden verecekti.
• Osmanlıların Boğazların savaş zamanında tüm yabancı
devletlerinin savaş gemilerine kapalılığı ilkesini İngiltere
kabul eder.
• Fransa Osmanlılara saldırsa Akdeniz'deki İngiliz donanması
Osmanlı savunmasına yardımcı olmayı taahhüt eder.
• Yine İngiltere Osmanlıdan önce Rusya ile barış yaparsa
Osmanlılarla Ruslar arasında bir barış yapılmasını ve toprak
bütünlüğünün korunması konusunda da taahhüt verir.
• Sonuç: 1809 yılındaki bu anlaşma Avrupa devletleri arasındaki
rekabeti kendi yararına kullanabilme becerisinin
gösterildiğine işaret eder.
Savaşın seyri…..
Bağımsız Osmanlı Rus savaşı ekseninde gelişmez……Fransa Rus ilişkisinin seyri
belirleyici olur.
Napolyon çar ilişkisinin Osmanlı Rus savaşına etkisi Yerköy mütarekesi

• Napolyon, Rus Çarından Osmanlı

Tilsit: Fransa, Osmanlı devleti ile
Rusya arasında önce mütareke ve
ardından barış antlaşması
yapılmasına arabuluculuk yapacaktı.
Eğer Osmanlı devleti bunu kabul
etmezse, o zaman muahedenin gizli
maddelerine göre Fransa ve Rusya
Osmanlı Avrupa’sını aralarında
paylaşacaktı.(İstanbul ve Napolyon)
Devleti ile devam eden savaşı
sonlandırmasını istemişti. Nitekim 26
Ağustos 1807’de Yerköy’de imzalanan
mütareke uyarınca, Ruslar başta Eflak
ve Buğdan olmak üzere işgal ettiği
yerlerden 35 gün içinde çekileceklerdi.
Yalnız Osmanlı ordusu barış antlaşması
imzalanıncaya kadar boşaltılan bölgeyi
işgal edemeyecekti. Bu nedenle
Osmanlı ordusu İsmail, İbrail ve Yerköy
Kaleleri’nde bir miktar asker bırakarak
kışı geçirmek üzere Edirne’ye çekilme
kararı almıştı
2.’nci aşama..
• Nitekim Fransa’yla bu ittifaka güvenen
Erfurt görüşmeleri :12 ekim
1808:Napolyon Rusya'ya
Osmanlılarla devam eden savaşta,
bir, şayet Avusturya veya diğer
devletlerden birisi yardım ederse
yardım sözü verir. İki, Rusya, eflak
Boğdan'a ele geçirirse her iki devlet
İstanbul ve boğazlar dahil olmak
üzere Osmanlı devletinin toprak
bütünlüğünü garanti edeceklerdi.
Rusya mütareke hükümlerine
uymayarak Memleketeyn’i boşaltmaya
yanaşmaz. Artık Fransa için de Osmanlı
devletinin ittifakına ihtiyaç kalmamıştı.
Bu esnada Kabakçı Mustafa isyanının
çıkması ve III. Selim’in tahttan feragat
etmesiyle Fransa, Osmanlı reformlarının
askıya alınmış olmasını ve Osmanlının
düzelmesinin artık imkânsız olduğunu
bahane ederek Osmanlıyı gözden
çıkardığı gibi, Osmanlı-Rus barış
sürecine de yeterli desteği vermedi.
Osmanlı-Rus barış antlaşması
görüşmeleri için görevlendirilmiş olan
Muhip Efendi’nin Paris’teki girişimleri de
çeşitli bahanelerle geciktirildi
 ) Fransa'ya karşı gelişen güvensizlik
Nihayetinde iki tarafta(Osmanlı –Rus
Osmanlı devleti Fransa'ya
güvenemeyeceğini anlar. Ruslarla yapılan
mütareke sürecinin sona ermesi ve
halen barış görüşmelerinde ilerleme
kaydedilememesi üzerine Ruslarla
doğrudan temas kurmaya karar verir.
Bükreşte bulunan Rus General
Prozorovsk’a müracaat eder. Ruslarda
Fransa ile ittifakın uzun sürmeyeceğini
bildiğinden elini çabuk tutmak istiyordu.
Osmanlı teklifine cevaplarını iletmek için
özel kurye Aleksander Grigoreviç
Krasnokutsk’ ı gönerirler.
• Ancak İstanbul'da yaşanan
istikrarsız süreci etkileyen bir
başka faktör olur. Ney miydi bu
olaylar?
• Kabakçı olayı 3.selim tahtan
çekilip 4. Mustafa'nın tahta
çıkması sonrasında alemdar
olayı, 2. Mahmut'un tahta
çıkarılması ve yeniçeri isyanı ile
alemdarın ölündürülmesi
olayları….
Ve Yeniden başlayan savaş: 1709-10-11 yılı muharebeleri

Tuna kalelerinden İsmail aralık 1809 da İbrail • 1811 yılı muharebeleri

ocak 1810 Rusların eline geçti. 1810 yılının yaz
aylarında devam eden muharebelerde Ruslar
bugünkü Bulgaristan topraklarına girip Rusçuk
Niğbolu ve Yerköy'ü işgal eder. Bu esnada Sırp
ayaklanması da büyür.
Çar alex, Fransa'nın Rusya'ya sefer düzenleme
ihtimali üzerine barış teklifini Rusların
dinyester nehrinin güneyinde elde ettiği
toprakları geri alabilme umuduyla kabul
etmezler.
Osmanlılar için daha kötü geçer.
• Sadrazamlığa Yusuf ziya yerine
Laz Ahmet getirilir. Rus
kuvvetlerinin başına da mareşal
kutuzoff geçer.
• Rusçuk yakınlarında yapılan
savaşta Osmanlı ordusu dağılır.
Ateşkes istenir.
• ocak 1812 de Bükreş
müzakerelerine başlanır.
 Bükreş barışı
Rusya Baserapya hariç Karadeniz'in
kuzeyinde ve kafkasya da aldığı toprakları
iade ediyordu.
Prut nehri sınır kabul edilmişti.
Hem Eflak- Boğdan Beyliklerine hem de
Sırbistan’a bazı özerklik hakları verilmiş
ve Rusya’nın bölgedeki etkinliği artmıştır.
• Sınır sorunu: 1812 yılında Osmanlı ile
Rusya arasında imzalanan Bükreş
Antlaşması’nda yer alan Tuna sınırı, teorik
olarak belirlenmesine karşın, detaylarının
iki ülke diplomatları tarafından
netleştirilmesi uzun bir süreçte
gerçekleştirilmiştir. Rusya’nın, Napolyon
tehdidini savuşturması ve Viyana
Düzeni’ne katılması, sınır işini giderek belli
bir sonuca doğru çevirmiş ve altı yıllık bir
zaman diliminden sonra iki devlet, bazı
yerlere belli işaretlerin koyulması ve
köylerin boşaltılması karşılığında
anlaşmaya varmıştır. Bu makale sınır
belirleme işinde iki devlet arasında geçen
uzun pazarlık sürecini konu almaktadır.
Bükreş’ten 12 yıl sonra … 1828
den iki yıl önce
Yıl 1826: Rusların diplomatik başarısı
Yeniden Açığa kavuşturma :Akkerman sözleşmesi

Çar I. Nikola Bâb-ı Âli’ye verdiği bir

ültimatomla, Osmanlı İmparatorluğu’ndan
1812 Bükreş Andlaşması’nın maddelerini
“açıklığa kavuşturmak” için müzakere yapmak
üzere sınıra murahhas göndermesini talep Akkerman Andlaşması, bir Osmanlı-Rus
etmiştir. O dönemde siyasi-askeri açıdan kritik savaşı olmaksızın fakat sanki böyle bir savaş
bir durumda bulunan Osmanlı İmparatorluğu, vuku bulmuşçasına ve mağlubu da Osmanlı
bu talebe olumlu cevap vermek zorunda kalmış İmparatorluğu olmuşçasına Rusya lehine
ve Ruslarla müzakerelerde bulunmak için iki
murahhas tayin etmiştir. İki ay devam eden
madde ve hükümler içeren bir andlaşmadır
müzakerelerin sonunda Ruslar, bazı önemsiz
ayrıntılar dışında bütün taleplerini Osmanlılara
kabul ettirmişlerdir
Süreci…..
• Bükreş, esas itibariyle her iki tarafın 1812
şartlarında barıştan başka çarelerinin olmadığı
bir siyasi-askeri ortamın sonucudur
• Bükreş Andlaşması, iki devlet arasında altı
yıl süren savaşı (1806–12) sona
erdirmekle beraber maddelerindeki
muğlâklık sebebiyle kısa zamanda
Rusya’nın Osmanlı İmparatorluğu
aleyhine kullandığı etkili bir diplomatik
enstrümana dönüştü. Andlaşmanın
beşinci (Eflak-Boğdan’a -Memleketeyn-
verilen imtiyazlar), altıncı (doğudaki
Osmanlı- Rus sınırı) ve sekizinci (Sırplara
tanınan imtiyazlar) olmak üzere başlıca üç
maddesi anlaşmazlığa sebep olmaktaydı
• Bükreş’ten sonra Rusya, doğuda işgal
ettiği Osmanlı kalelerinin bir kısmını
tahliye etmediği gibi antlaşmanın
aceleyle imzalandığını öne sürüp
Memleketeyn ve Sırplarla ilgili
maddeleri açıklığa kavuşturmak için
müzakerede ısrar etmişti.
• Nihayetinde Rus elçisi İstrogonof (G.
Aleksandroviç Stroganov) ile bu
bağlamda müzakereler yapılmış ve
hatta bazı konularda anlaşmaya dahi
varılmıştı. Fakat 1821’de Yunan isyanı
sebebiyle müzakereler sonuca
ulaşamaz.
• I. Nikola’nın (1825–1855) Rus Çarı
olmasından sonra Bükreş Andlaşması’nın
tartışmalı maddeleri iki devlet arasında
yeniden gündeme geldi. Şubat 1826’da Rus
Dışişleri Bakanı Neselrod(Karl Vasilyeviç
Nesselrode) 1821–1825 arasında Osmanlı
İmparatorluğu’nda yaşanan gelişmeleri, bu
gelişmeler karşısında Rusya ile diğer
devletlerin politikalarını özetleyen ve
Rusya’nın çıkarları açısından çözülmesi
gereken sorunları değerlendiren bir rapor
sunmuştu. Raporda Osmanlı
İmparatorluğu’nun Efl ak ve Boğdan’ı Yunan
isyanından önceki statüsüne kavuşturması,
Boğazlar ve Karadeniz ticareti konularında
Rusya’ya karşı olan yükümlülükleri yerine
getirmesi ve Bükreş’in sekizinci maddesinde
garanti altına alınan Sırbistan’ın imtiyazına
dair şartlara uyması gerektiği
vurgulanmaktaydı
• Çar, 5 Nisan 1826 tarihinde İstanbul’daki
maslahatgüzarı Minçaki (Matvey Minçiaki)
vasıtasıyla Bâb-ı Âli’ye bir ültimatom verdi.
Ültimatomda,
• (1) Memleketeyn’in imtiyazını garanti altına
alan ve Rusya’nın da taraf olduğu andlaşma
maddelerinin uygulanması için Eflak ve
Boğdan’ın Yunan isyanından önceki
statüsünün iade edilmesi, baş beşli ağalarının
ve diğer beşli askerinin sayısının ve yaptıkları
görevlerin de yine isyandan önceki duruma
getirilmesi,
• (2) İstanbul’da tevkif edilen Sırp knezlerinin
hemen serbest bırakılması ve Bâb-ı Âli
tarafından taahhüt edilmiş olan imtiyazların
Sırplarla birlikte karara bağlanması,
• (3) Bükreş Andlaşması’nda olup daha önce
İstrogonof ile müzakere edilen maddeleri
neticeye ulaştırmak için Osmanlı
İmparatorluğu’nun sınıra murahhas
göndermesi istenmekteydi.
• Sayılan bu maddelerin sadece kabul
edilmesinin yetmeyeceği, ültimatomun
verildiği günden başlamak üzere altı hafta
içinde tamamen yerine getirilmesi de talep
edilmekteydi
Osmanlılar…
ültimatom, Meclis-i Şûrâ’da
müzakere edildikten sonra, üç
şarta da uyulmasına karar
verildi. Aksi durumda Rusya’nın
daha önceleri yaptığı gibi ülkeyi
istila etme tehlikesi devlet
adamlarının paylaştığı bir
düşünceydi. Ültüümatoma 15
Mayıs 1826’da verildi
(1) Memleketeyn’de olan baş beşli ağalarının
askerleriyle birlikte çekilmeleri için Silistire
valisine ve bunların yerine gönderilecek beşli
ağalarının eskiden olduğu gibi voyvodalar
tarafından tayini ve beşli askeri isyandan önce
ne şekilde görev yapmışlarsa25 yine öyle görev
yapmaları için Efl ak ve Boğdan voyvodalarına
tenbihnameler yazıldığı ve bu şekilde
Memleketeyn’in eski vaziyetine döndürüldüğü,
(2) Osmanlı İmparatorluğu’nun tebaası olan bütün
milletler hakkındaki şefkatinin Sırp milleti için de
geçerli olduğu, Sırplar hakkında iyi niyet ve
himayeden başka bir şeye cevaz verilmeyeceği
vurgulandıktan sonra Sırp knezlerin serbest
bırakıldığı ve Sırp milletininreaya hukukuna
aykırı olmayan isteklerinin karara bağlanacağı,
(3) Bükreş Andlaşması’nın maddelerini
değiştirmeden ve genişletmeden, iki devlet
arasındaki tartışmalı hususları açıklığa
kavuşturma çerçevesinde müzakere yapmak
üzere Mehmed Hadi Efendi’ninbirinci ve İbrahim
İff et Efendi’nin ikinci murahhas tayin edildiği
ifade edilmişti
11 kasıma kadar süren görüşmeler sonrasında

• 8 maddeden oluşan uzlaşma sağlanır.

Akkerman Andlaşması’nda Bükreş’in
muğlâk maddelerinin tamamı Rusya
lehine açıklığa kavuşturulmuştur.
Akkerman, Osmanlı-Rus siyasi
ilişkilerinde ve Balkan haritasının
oluşmasında Osmanlı aleyhine önemli
bir aşamayı temsil eder. Akkerman’la
birlikte Rusya’nın nüfuzu hem Osmanlı
ve hem de Balkanlar üzerinde daha da
genişlemiştir. Görünüşte kısa ömürlü
olmasına rağmen Akkerman
Andlaşması 1828–29 Osmanlı-Rus
Savaşı’na son veren 1829 Edirne
Andlaşması’nın omurgasını
oluşturmuştur.
Eflak Boğdan’a dair münferit senetle
Osmanlı İmparatorluğu’nun
Memleketeyn üzerindeki otoritesi
neredeyse sembolik bir hale gelmiştir.
Sırbistan’a dair münferit senetle Sırplar
içişlerinde tamamen müstakil hale
gelmişler ayrıca ellerinde olan bölgenin
(Semendire Sancağı-Belgrad Paşalığı)
genişlemesinin de yolu açılmıştır.