OSMANLI TARİHİ 11.

HAFTA

 Mehmet Ali Paşa 1770 doğumludur. Konyadan Kavala’ya göç eden bir ailenin çocuğudur. Kavala,
Yunanistan’da bir kenttir.

 1787 yılında askerlik hizmetine başladı. Askerlik hizmetine atılınca gözü kara, cesur olmasıyla dikkat çekip ön
plana çıktı. Çok zeki biridir.

 Kavalalı Mehmet Ali 1801 yılında napolyonun mısırı işgali sırasında Kavaladan Mısıra gönderilen 300 kişilik
birliğin arasında bir neferdi. Onu Mısıra Kavala kadısı tehdit olarak gördüğü için yollamıştır. Çünkü Mehmet
Ali, Kavala kadısının vergi tahsil edemediği bir köyden bir hamlede vergileri almıştır, camide köyün ileri
gelenlerini esir edip. Bunun ardından akrabası olan Kavala kadısı onu tehdit olarak görmeye başladı ve Mısıra
yolladı.

 Mısıra gider gitmez Hüsrev Paşanın dikkatini çekti. Hüsrev Paşa onu Fransızlar Mısırdan çekildikten sonra
nefer sınıfından çıkardı ve serçeşme ünvanı verdi, subay kadrosuna kattı. Herkesi birbirine düşürdü ve
istikrarsızlığa yol açtı, Mısırda valiler tutunamayınca da temmuz 1805’te Mısır valisi oldu.

 Kölemen ve Vehhabi isyanlarında tecrübe kazanmıştır.

 Mehmet Ali, Mısır valisi olur olmaz ulemanın gücünü kırmak için vakıf gelirlerini kendi denetimine aldı.
Böylece Mısır hazinesine de kaynak oluşturdu. Mısır kara ordusunu kurarken Fransızları, donanmayı kurarken
İngilizleri ve İsveçi örnek aldı. En başından itibaren güçlü bir Mısır oluşturmak için çabaladı.

 1821 yılında başlayan Mora isyanını Osmanlı Devleti 3.5 yıl bastıramayınca 1824’te Kavalalıdan yardım istedi.
Kavalalı isyanı bastırmak için oğlu İbrahim paşayı gönderdi ve isyan 14 ayda bastırıldı. Mora isyanı
bastırılırken Kavalalı, Mısır ve Osmanlı ortak donanmasının başında oğlunun olmasını talep etti. İkinci sırada
ise Hüsrev Paşa vardı. Hatta İbrahim Paşa ile Hüsrev Paşa isyanın bastırılması sırasında sık sık tartıştılar.
İsyanın bastırılması sırasında Mısır ordusu Osmanlı ordusuna göre daha belirleyici bir unsur oldu.

 İbrahim paşa, Navarin’de donanmanın yakılmasının ardından Osmanlıyla irtibat kurmadan ordularını
bölgeden çekti, Yunanistan da bağımsız oldu. bu olay da Osmanlı ile aralarının bozulmasının başlangıcı oldu.
Kavalalı bu olayların ardından hala mevkii talebinde bulununca 2. Mahmut çok hiddetlendi.

 Bu yaşanan olaylar sırasında Mehmet Alinin arkasında olan tek ülke Fransa idi.

 Mehmet Ali, Mısırın güçlü bir hale gelmesi için insan kaynağına ihtiyaç duyuyordu. Su kanalları vb.
faaliyetlerde bulundu. Bu sırada halka da ağır vergiler yüklediği için halk anasına sövüyordu, kapısına gelip de
aman efendim sen bizim valimiz ol diyen halkın yerinde yeller esiyordu. Ağır vergilere dayanamayan halk
s.kerim böyle işi deyip kaçtı ve Suriyeye sığındı.
 Halk Osmanlı toprağı olan Suriyeye kaçtıktan sonra İbrahim paşa komutasındaki bir ordu nerde o zındıklar
diye Suriyeye daldı ve bu olayın ardından Osmanlı ile Kavalalı ailesi arasındaki tüm ipler koptu. İbrahim paşa
Suriyeye girip işgal edince Osmanlı devleti hem Mehmet Aliyi, hem de İbrahim Paşayı asi ilan etti.

 İbrahim Paşa Suriyeye girip asi ilan edildikten sonra çok çok kısa sürede Kudüs, Yafa, Sidon ve Sur’u ele
geçirdi. Osmanlı ile yaptığı Sur ve Belen(Beylan) savaşında Osmanlı ordularını darmadağın etti. Hemen
ardından Anadoluya açıldı ve Konyada yapılan savaşta Reşit Mehmet Paşanın idare ettiği 100.000 kişilik
Osmanlı ordusunu bozguna uğrattı. Reşit Paşayı esir etti.

 Kaybedilen bu savaşların ardından Osmanlı artık anlaşma yapmak için masaya oturulması gerektiğinin farkına
vardı ancak İbrahim Paşa anlaşma yapmak istemiyordu. (Rüzgarı aldı arkasına ben olsam ben de durmak
istemem)

 Belen savaşı sırasında Osmanlı Devleti, İbrahim Paşa tehdidine karşı dış destek bulması için Avrupada
yetişmiş bir aydın olan Namık Paşayı görevlendirdi. Namık Paşa isyanı bastırmak için dış destek aramaya
başladı ve Paris dışındaki tüm başkentlere tek tek gitti. Son olarak Londraya kraliçenin yanına gitti ancak
oradan da eli boş döndü. Kraliçe görüşmenin ardından ayıp olmasın diye dönerken taşşak geçer gibi 5 tane
top verdi. (g.tümüze sokarız artık)

 Osmanlı tüm bu görüşmelerin ardından son çare olarak Rusyadan destek istedi. Rusya da oruspu ç.cukları
hazırda bekliyorlarmış, anında destek vermeyi kabul etti. Rusya ile anlaşma sağlandıktan sonra Temmuz
1833’te Hünkar İskelesi Anlaşması imzalandı.

 Rus ordularının gelip Osmanlı ordusu ile beraber İbrahim paşanın üzerine harekete geçmek için hazırlıklara
başlaması üzerine Kavalalı bunu haber aldı ve İbrahime Osmanlı ile masaya oturup anlaşma yapmasını
söyledi. Mayıs 1833’teki Kütahya sözleşmesi ile taraflar masaya oturdu, isyan sona erdi. Kavalalı Mehmet Ali
Paşaya Mısır valiliğinin yanında Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşaya cidde ve akka valiliği, bunların yanında da
Adana muhassıllığı(vergi toplama işi) verildi. Kavalalı ailesi tehdidi böylelikle sona erdi.

 1833’te Rusya ile Osmanlı arasında imzalanan Hünkar İskelesi Anlaşmasının duyulmasının ardından İngiltere
ayaklandı ve bu anlaşmayı kabul etmediğini bildirdi. Sebebi ise Hünkar İskelesi Antlaşmasının bir maddesi
gizliydi. Bu gizli maddeye göre eğer taraflardan birine saldırı olursa diğer taraf ona destek olacaktı ve İngiltere
bu madde ile Rusyanın boğazlarda hak iddia edebileceğini düşündü. 1809 Kala-ı Sultaniye Ant. İle
boğazlardan gemi geçirebilecekti ama Hünkar İskelesinin bunun önüne geçebileceğini yani Rusyanın öne
geçebileceğini düşündü, bu sebepten gizli maddeye karşı çıktı.

 1839’da Osmanlı ordusu Nizip yenilgisini de yaşayınca artık İngiltere olaya müdahil oldu ve birliklerini destek
olarak Osmanlıya yolladı. İngiliz Osmanlı ortak birlikleri İbrahim Paşanın üstüne yolladı ve İbrahim paşayı
Suriyeden Mısıra kadar püskürttüler. İbrahim paşa birlikleriyle beraber Mısıra çekildi. 1840 tarihinde de
Mehmet Ali için her şey sona erdi.
 1841 yılında yayımlanan Mısır veraset fermanı ile de Kavalalı Mısır valiliği dışındaki tüm yetkilerini kaybetti.
Ancak Mısır valiliği ırsi olarak verildi.

 İngiltere kendi isteği olan boğazların tüm devletlere kapatılmasını 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi ile tüm
ülkelere kabul ettirip imzalatmıştır.

 Kavalalı Mehmet Ali Paşa Osmanlı devleti ile ilişkilerini düzeltti, bir süre sonra da hastalığından dolayı akli
melekelerini kaybetti ve 1848 vefat etti. Oğlu İbrahim paşa da ondan birkaç yıl sonra sağlık sorunları
sebebiyle vefat etti.

 Kavalalı Mehmet Ali paşa birçok ilke imza atmıştır. Avrupaya askeriye, matematik, kimya, veterinerlik, tıp,
fizik eğitimi için Osmanlıdan önce öğrenci göndermiştir. Osmanlının ilk gazetesi 1831 yılında çıkmıştı (takvim-i
vekayi), ancak Kavalalı 1829 yılında Mısırda Vaka-yı Mısriye adında gazete çıkardı. Bulak matbaasını kurdu,
onun ardından da Bulakta bir tersane kurdurmuştur. Nil nehri her yıl taşıyordu ve bu büyük bir sorun teşkil
ediyordu. Nehirden taşan suları kontrol altına almak için büyük sulama kanalları yaptırdı ve bu kanalları
şehrin içine yönlendirerek tarım yapılabilecek alanları büyük oranda arttırdı. Pamuk üretimini yaygınlaştırdı
ve bunu yurtdışına satarak ordunun masrafları için ek gelir sağladı. Yaptırdığı kanallardan birine Mahmudiye
Kanalı adını vermiştir.

 Mısır milliyetçiliği konusunda yapılan tartışmalardan birisi de Mısırda milliyetçiliğini kavalalının başlattığı
düşüncesidir. Ancak Kavalalı Mısırlı değildir, Arapça bilmiyordu, ordusu Araplardan değil Türk ve
Çerkezlerden oluşuyordu. Bu gibi etkenlerden dolayı böyle bir şey imkansızdır.