Akademia Medyczna

im. Piastów Śląskich

we Wrocławiu
Wydział Zdrowia Publicznego
Pielęgniarstwo licencjat
II rok

„Postępowanie pielęgnacyjne
podczas leczenia niedrożności jelit”

WYKONANIE:
Kamila Nowak,
Joanna Nester
Gr. 7

1
 Jelito cienkie zajmuje centralną część jamy brzusznej. Ma około 6 m długości. Pierwszą
bezkrezkową część stanowi dwunastnica. Część jelita cienkiego, mająca krezkę, dzieli się na
jelito czcze i jelito kręte. Jelito czcze stanowi 2/5, a jelito kręte 3/5 długości jelita cienkiego.
Granica między tymi odcinkami nie jest ostra. Jelito czcze ma nieco grubszą ścianę i szersze
światło.
Jelito cienkie jest zbudowane z czterech głównych warstw, jak: błona śluzowa, tkanka
podśluzowa, błona mięśniowa i błona surowicza, będąca otrzewną. Błona śluzowa jelita
uformowana jest w okrężnie biegnące fałdy (Kerkringa), powierzchnia jej jest pokryta
kosmkami bogato wyposażonymi w naczynia krwionośne i grudki chłonne. W ten sposób
czynna, wchłaniająca powierzchnia błony śluzowej jelita cienkiego jest znacznie zwiększona.
Krew do jelita cienkiego dochodzi przez tętnicę krezkową górną, która daje początek
dwunastu lub więcej tętnicom jelitowym, łączącym się arkadami biegnącymi w krezce. Jelito
cienkie kończy się zastawką krętniczo-kątniczą (Bauhina). Zastawka ta usprawnia
perystaltykę i zapobiega cofaniu się treści z jelita grubego.
Jelito cienkie jest głównym miejscem wchłaniania pokarmów przetworzonych trawieniem
w wyższych odcinkach przewodu pokarmowego.
Jelito grube składa się z kątnicy (jelita ślepego), okrężnicy i odbytnicy. Jego długość
wynosi 130 – 150 cm. Kątnica jest największą częścią jelita grubego i znajduje się w miejscu,
w którym jelito cienkie łączy się z jelitem grubym. Od kątnicy odchodzi wyrostek
robaczkowy. Okrężnica leży między kątnicą i odbytnicą, dzieli się na część: wstępującą,
poprzeczną, zstępującą i esowatą. Odbytnica zaczyna się jako przedłużenie esicy, a kończy
otworem odbytowym, inaczej odbytem.
Główne zadania jelita grubego to: wchłanianie wody, elektrolitów, witamin i
aminokwasów, dzięki obecności bakterii odbywają się w nim procesy gnicia i fermentacji
oraz formowanie i wydalanie kału.

NIEDROŻNOŚĆ JELIT

Niedrożność jelit (ileus) jest stanem chorobowym, w którym dochodzi do zahamowania

przechodzenia treści jelitowej przez przewód pokarmowy. Jeśli przeszkoda ma charakter
mechaniczny mówimy o niedrożności mechanicznej, gdy do zahamowania przechodzenia
treści jelitowej prowadzą zaburzenia czynnościowe polegające na porażeniu ruchów
perystaltycznych jelit, mówimy o niedrożności porażennej (czynnościowej).

RODZAJE NIEDROŻNOŚCI JELIT:

Niedrożność mechaniczna jelit (ileus mechanicus)

Występuje najczęściej. Jeśli nie podejmie się szybko leczenia (zwykle przez operacyjne
usunięcie przyczyny), to niedrożność mechaniczna może w krótkim czasie doprowadzić do
śmierci.
Niedrożność mechaniczną jelit dzieli się w zależności od:
 Przebiegu choroby:
 niedrożność ostra – występuje w czasie od kilku godzin do kilku dni, a przebieg jest
gwałtowny,
 niedrożność przewlekła – może rozwijać się powoli, z postępującym niedożywieniem,
zaparciem i innymi objawami choroby przewlekłej.
 Poziomu umiejscowienia przeszkody:
 niedrożność wysoka – jelito cienkie,
 niedrożność niska – jelito grube.

2
 Rodzaju:
 niedrożność prosta – nie występują czynniki wikłające niedrożność, jak niedokrwienie
lub przedziurawienie,
 niedrożność z zadzierzgnięcia (stangulacyjna) – dopływ krwi do zajętego odcinka
jelita jest w znacznym stopniu upośledzony; niedokrwienie może być skutkiem
skręcenia się naczyń krezki wokół własnej osi (volvulus) lub uciśnięcia ich przez
ciasne pasmo, zrost lub wrota przepukliny,
 niedrożność typu zamkniętej pętli- w takim przypadku są zamknięte oba końce pętli
jelita; oznacza to, że ani gaz, ani znajdująca się w pętli treść jelitowa nie mogą
przemieścić się w żadnym kierunku,
 wgłobienie (intussusception) –odcinek jelita pukla się teleskopowo w część sąsiednią
powodując zwężenie światła i niedrożność; może być następstwemzakażeń
wirusowych lub guzów polipowych w świetle jelita,
 niedrożność z przedziurawieniem – w kierunku proksymalnym do przeszkody jelito
jest rozdęte i dochodzi do perforacji; w przypadku niedrożności okrężnicy miejscem,
w którym najczęściej dochodzi do perforacji, jest kątnica.

Niedrożność porażenna ( czynnościowa) jelit (ileus paralitycus)

Definiuje się jako zaburzenia prawidłowej perystaltyki przewodu pokarmowego,
uniemożliwiające przesuwanie treści jelitowej, której przyczyną jest brak ruchów
perystaltycznych jelita (atonia). W tych przypadkach leczenie ogranicza się zwykle do
obserwacji i uzupełniania płynów i składników odżywczych do czasu ustąpienia przyczyny
wywołującej niedrożność.

PRZYCZYNY NIEDROŻNOŚCI JELIT:

Przyczyny mechanicznej niedrożności jelit:

 niedrożność z zatkania (ileus ex obturatione) – przyczyną może być: nowotwór
(nowotworem powodującym niedrożność jest przede wszystkim gruczolakorak
okrężnicy lub odbytnicy; zmiany łagodne w obrębie jelita cienkiego lub grubego, np.
tłuszczaki, mogą stanowić tzw. głowę wgłębienia; światło jelita mogą zamykać
również inne złośliwe nowotwory, np. chłoniaki lub rakowiak), przemieszczony
kamień żółciowy, zrosty w otrzewnej (Zrosty lub zlepy jelitowe stanowią najczęściej
występującą przyczynę niedrożności. Mogą być związane z przebytymi operacjami,
szczególnie gdy używane przez chirurga rękawiczki były wysypane talkiem; etiologia
innych pozostaje nieznana. Zrosty mogą licznie występować w całej jamie otrzewnej
wśród jej narządów lub pojedynczo, stanowiąc przeszkodę tylko w pewnym odcinku
jelita.), zwężenie pozapalne lub popromienne, polip, ciało obce.
 niedrożność z zadzierzgnięcia (ileus e strangulatione) – może być spowodowana:
uwięźnięciem jelita w przepuklinie (Przepukliny są bardzo częstą przyczyną
niedrożności jelit. Odcinek jelita przesuwa się przez ubytek w powłokach brzusznych
(przepuklina zewnętrzna) lub ubytek w krezce lub sieci (przepuklina wewnętrzna) i
zostaje odcięty od reszty jamy brzusznej przez wąskie wrota przepukliny.), skrętem
jelita, wgłobieniem lub uciskiem przez powrózkowy zrost.

Przyczyny porażennej niedrożności jelit:

 zapalenie otrzewnej, gdy niedrożność występuje jako wynik zaniku ruchów
perystaltycznych, tzw. cisza w brzuchu,
 odruchowa atonia jelit, której przyczyną są zmiany patologiczne w jamie brzusznej i
poza nią: napady kolki żółciowej i nerkowej, ostre zapalenie trzustki skręt jajnika,

3
 pourazowy krwiak zaotrzewnowy, złamanie kręgosłupa, guzy i obrażenia mózgu,
zatrucia, np. ołowiem,
 wtórna niedrożność porażenna, kiedy jest następstwem niedrożności mechanicznej,
powstaje w wyniku postępującego uszkodzenia jelita i rozwoju zapalenia otrzewnej,
 pooperacyjna atonia jelit – objawia się 1-3 dniowym zniesieniem czynności
perystaltycznej jelit po zabiegu chirurgicznym w jamie brzusznej.

NASTĘPSTWA NIEDROŻNOŚCI JELIT:

Niedrożność jelit powoduje zaburzenia podstawowych dla życia procesów: trawienia i

przesuwania pokarmów do dalszych odcinków przewodu pokarmowego, często dochodzi do
poważnych i zagrażających życiu zaburzeń ogólnoustrojowych.
 w wyniku ucisku na krezkę dochodzi do zastoju żylnego w pętli zadzierzgniętej,
obrzęku i wytwarzania przesięku do ściany jelita do jego światła i do jamy otrzewnej,
 wzmagający się na skutek obrzęku ucisk prowadzi do zamknięcia światła tętnic, a
tym samym do niedokrwienia i martwicy pętli jelita,
 w świetle rozdętej pętli pod wpływem gromadzącego się gazu rozmnażają się
drobnoustroje, rozwija się zapalenie otrzewnej i stan septyczny,
 w krótkim czasie po zadzierzgnięciu lub zatkaniu rozpoczyna się wzmożony ruch
perystaltyczny, zmierzający do pokonania przeszkody,
 w świetle jelita nad przeszkodą gromadzi się coraz większa ilość treści jelitowej i
gazu, wzrasta ciśnienie śródjelitowe, co prowadzi do postępującego rozdęcia jelita
oraz ścieczenia i niedokrwienia jego ścian,
 z powodu uszkodzenia ścian jelita zostaje zahamowane wchłanianie zwrotne,
dochodzi do zalegania soków trawiennych,
 zmniejszenie objętości krwi krążącej i rozwój wstrząsu oligowolemicznego w
wyniku utraty znacznej ilości płynów na skutek wymiotów i odsysania,
 wraz z gwałtownym rozwojem bakterii i ciężkimi zmianami w pętli zadzierzgniętej –
zakażeniem otrzewnej – może dojść do wstrząsu septycznego,
 zaburzenia elektrolitowe (spadek stężenia sodu, chloru i potasu),
 w pierwszej dobie dochodzi do zasadowicy w następstwie znacznej utraty kwaśnego
soku żołądkowego na skutek wymiotów odbarczania treści żołądkowej; następnie, w
wyniku gromadzenia się kwaśnych produktów rozpadu białek dochodzi do kwasicy
metabolicznej.

OBJAWY KLINICZNE OSTREJ NIEDROŻNOŚCI JELIT:

Objawy różnią się w zależności od poziomu przeszkody i są następujące:

 bóle brzucha o charakterze napadowym – tzn. kolka jelitowa (im niżej położona
przeszkoda, tym przerwy między bólami są dłuższe);
 wymioty;
 zatrzymanie gazów i stolca;
 wzdęcie brzucha;
 zaburzenia perystaltyki jelit.

4
BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W NIEDROŻNOŚCI PRZEWODU
POKARMOWEGO JELIT:

 Zdjęcia radiologiczne jamy brzusznej w pozycji stojącej (widoczne są liczne poziomy

płynów w rozdętych ponad przeszkodą pętlach jelitowych; poniżej jelita nie są
upowietrznione; w niedrożności smółkowej zdarza się, że nie ma poziomu płynów, a
w prawym podbrzuszu widoczne są niekiedy delikatne drobnoplamiste cienie (ze
zwapnieniami) odpowiadające zagęszczonej w jelicie krętym smółce).
 Badania laboratoryjne (morfologia i hematokryt, stężenie elektrolitów, mocznika i
kreatyny w surowicy krwi, badanie ogólne moczu).
 Gazometria włośniczkowa krwi.
 Badanie przedmiotowe (widoczne stawiające się pętle jelitowe oraz słyszalna
wzmożona perystaltyka).

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARKI PO ZABIEGU OPERACYJNYM:

 Pomiar parametrów życiowych (ciśnienie tętnicze krwi, tętna, oddechu, temperatury) z

ustaloną częstotliwością oraz udokumentowanie w pooperacyjnej karcie obserwacji.
 Obserwacja stanu opatrunku na ranie pooperacyjnej oraz kontrola drenażu.
 Obserwacja wydzieliny z rany w drenach oraz zapisywanie ilości ( w pierwszej dobie
wydzielina krwista lub opalizująca, w kolejnych brunatna lub opalizująca).
 Asystowanie przy zmianie opatrunku zgodnie z zasadami aseptyki i antyseptyki.
 Współudział w „płukaniu drenów”, które służy zapewnieniu drożności.
 Obserwacja ilości i zabarwienia wydzieliny spływającej przez dreny do zbiorniczków
w czasie i po „płukaniu drenów”.
 Współudział w antybiotykoterapii przeciwzakażeniowej.
 Ocena żywotności stomii (powinna być różowa, wilgotna z obrzękłą błoną śluzową) w
przypadku wytworzenia odbytu brzusznego.
 Kontrola objawów stanu nawodnienia pacjenta (ciśnienie tętnicze krwi, napięcie
skóry, obecność obrzęków, ewentualnie kontrola OCŻ).
 Pobranie krwi na badanie poziomu elektrolitów, hematokrytu, mocznika i kreatyniny
oraz badanie ogólne moczu i w zależności od wyników uzupełnienie utraty płynów
oraz zaburzeń elektrolitowych zgodnie z kartą zleceń.
 Obserwacja wydalania moczu (ilości, cech makroskopowych oraz ewentualnie diurezy
godzinowej).
 Zastosowanie środków diuretycznych zgodnie z zaleceniem lekarza oraz obserwacja
reakcji pacjenta na podane leki.
 Obserwacja charakteru i natężenia dolegliwości bólowych występujących u pacjenta –
ułożenie chorego wygodnej pozycji, nie nasilającej bólu.
 Prowadzenie obserwacji skuteczności zastosowania leczenia przeciwbólowego.
 Współudział w ustaleniu indywidualnego zapotrzebowania na składniki odżywcze i
energetyczne.
 Przygotowanie i podanie pacjentowi zleconych preparatów uzupełniających niedobory
żywieniowe oraz obserwacja i opieka nad pacjentem w trakcie wchłaniania się
żywienia pozajelitowego lub innych preparatów zgodnie z przyjętą procedurą.
 Obserwacja powrotu perystaltyki jelit po operacji (osłuchiwanie stetoskopem,
odchodzenie gazów, oddanie stolca).
 Współudział w zastosowaniu diety płynnej po powrocie perystaltyki jelit, stopniowo
od niewielkich do zwiększających się ilości oraz stopniowym powiększaniu diety.

5
 Obserwacja pacjenta w kierunku stopnia tolerancji przewodu pokarmowego na
wprowadzenie odżywiania drogą fizjologiczną
 Współudział w przygotowaniu i podawaniu pacjentowi zleconych płynów infuzyjnych
w celu dostatecznego nawodnienia organizmu.
 Pobranie na zlecenie lekarza materiału do badań: leukocytoza, badanie ogólne i
bakteriologiczne moczu, posiew z miejsca wkłucia centralnego.
 Współudział w zastosowaniu zleconej farmakoterapii antybiotykowej oraz leków
przeciwzapalnych zgodnie z indywidualną kartą zleceń lekarskich.
 Współudział we wczesnym uruchamianiu pacjenta po operacji z uwzględnieniem
stanu chorego.
 Wyjaśnienie pacjentowi znaczenia ćwiczeń ruchowych oraz zachęcenie do ich
wykonywania w celu niedopuszczenia do zmian zakrzepowo-zatorowych.
 U pacjentów grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowo-
zatorowej założenie opasek elastycznych lub pończoch przeciwżylakowych do czasu
pionizacji i chodzenia po operacji.
 Kontrola koloru skóry i temperatury w celu wczesnego wykrycia zaburzeń w krążeniu
obwodowym ( oziębnięcie kończyny, sine zabarwienie skóry).
 Podawanie heparyny drobnocząsteczkowej zgodnie z obowiązującymi zasadami i
kartą zleceń lekarskich.
 Ocena potrzeb i zdolności pacjenta do podejmowania samoopieki.
 Wykonywanie działań pielęgnacyjnych zapobiegających odparzeniom, odleżynom
zgodnie z procedurą.
 Zapewnienie pacjentowi pomocy w zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych (toaleta
ciała, wydalanie, karmienie).
 Współudział w gimnastyce oddechowej oraz stopniowej rehabilitacji ruchowej
pacjenta.
 Wyjaśnienie pacjentowi znaczenia oraz mobilizowanie go do stopniowego
zwiększania samodzielności w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb
codziennych.
 Przygotowanie pacjenta i jego rodziny do samoopieki w okresie poszpitalnym zgodnie
z modelem opieki pielęgniarskiej u pacjentów ze stopią jelitową dotyczącym:
 Stosowania sprzętu stomijnego zapewniającego pacjentowi bezpieczeństwo,
 Zalecanej diety oraz samokontroli przewodu pokarmowego na wprowadzane
nowe produkty do diety,
 Pielęgnacji skóry wobec wytworzonej stomii,
 Powikłań w funkcjonowaniu stomii (krwawienie, biegunka, zaparcia, zmiany
zabarwienia błony śluzowej stomii),
 Zachowania aktywności ruchowej,
 Przestrzegania zasad w codziennym funkcjonowaniu (powrót do pracy, życie
towarzyskie, podróże, regulacja wypróżnień itd.),
 Kontaktu z grupami wsparcia, poradnią stomijną, dostarczenie literatury na
temat funkcjonowania ze stopią (poradniki, instrukcje, broszury itd.),
 Edukacja rodziny w celu zapewnienia pacjentowi pomocy w obsłudze sprzętu
stomijnego, życia ze stopią oraz wspierania pacjenta w procesie zdrowienia, a
także zdobywania umiejętności z zakresu samoopieki.

6
Literatura:
1. pod red. Fibaka Jana „Chirurgia – podręcznik dla studentów”, PZWL, Warszawa 2002
r., wyd. II
2. Fibak Jan „Chirurgia repetytorium”, PZWL, Warszawa 1998 r., wyd. I
3. Jarrell, Carabasi, „Chirurgia”, wydanie I polskie pod redakcją Wojciecha
Rowińskiego, Urban & Partner, Wrocław 1997 r.,
4. pod red. Wawelskiej Elżbiety „Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego”, PZWL,
Warszawa 2006 r., wyd. I.