Wydział Geoinżynierii, Wrocław, 2 lutego 2024

Górnictwa i Geologii
Politechniki Wrocławskiej

Hydrogeologia

Sprawozdanie z ćwiczenia pt.

„Upłynnienie gruntu, oznaczanie krytycznego spadku hydraulicznego”
oraz
„Graficzna metoda rozwiązywania zadań przepływu wód podziemnych z
wykorzystaniem siatki hydrodynamicznej”

Jakub Boradyn
Szymon Pasek
Sebastian Czerwiński

grupa: piątek 13:15-15:00 dr inż. Monika Derkowska-Sitarz

2023/2024
Upłynnienie gruntu, oznaczanie krytycznego spadku hydraulicznego
1. Cel ćwiczenia:
Celem ćwiczenia jest wyznaczenie doświadczalnie oznaczony krytyczny spadek hydrauliczny
oraz wyznaczenie teoretycznej wartość krytycznego spadku hydraulicznego.

2. Opis badań:
Stanowisko do badania upłynnienia gruntu składa się z cylindra pomiarowego, który w dolnej
części ma siatkę filtracyjną i komorę. W górnej części znajduje się rurka przelewowa. Komora
znajdująca się pod próbką gruntu jest połączona z rurką piezometryczną i doprowadzeniem do
wody. Na samym początku należy zmierzyć średnicę i wysokość próbki gruntu. Po
przygotowaniu próbki gruntu doprowadza się do dolnej komory odpowietrzoną wodę,
realizujemy w ten sposób przepływ wody w kierunku z dołu do góry. Badanie polega na
pomiarze różnicy poziomów wody ΔHkr, przy którym następuje upłynnienie gruntu. Następnie
należy obliczyć krytyczny spadek hydrauliczny i porównać jego wartość z wartością
wyprowadzoną na drodze rozważań teoretycznych.

3. Wyniki badań
Badanie przeprowadzono na próbce piasku kwarcowego o gęstości właściwej szkieletu
gruntowego ρ= 2,64 g/cm3 i wymiarach Φ = 70 mm (F = 30,19 cm2), wysokość próby l = 8
cm. Masa szkieletu gruntowego próbki wynosiła ms = 612 g.
Różnica wysokości hydraulicznych, przy której nastąpiło upłynnienie wyniosła ΔHkr = 11 cm.
Stąd określonego krytyczną wartość spadku hydraulicznego:
𝛥𝐻kr 11
Idkr = = = 1,375
𝑙 8
Niepewność pomiarowa:
2 2
𝑢(∆𝐻𝑘𝑟1 ) ∗ 1 𝑢(𝐼𝑑𝑘𝑟1 ) ∗ ∆𝐻𝑘𝑟1 1 2 0,1 ∗ 11 2
𝑢(𝐼𝑘𝑟 ) = √( ) +( √
) = ( ) +( ) = 0,13
𝑙 𝑙2 8 82
Przy określaniu niepewności pomiarowej, przyjęto dokładność oznaczenia różnicy wysokości
hydraulicznych Δ(ΔHkr) = 1 cm , a wysokości próbki Δl = 0,1 cm.

Do określenia teoretycznej wartości krytycznego spadku hydraulicznego policzono

współczynnik porowatości gruntu umieszczonego w cylindrze pomiarowym.
𝑚 612
𝐹𝑙 − 30,19 ∗ 11 −
𝑉 − 𝑉𝑠 𝑝𝑠 2,64
𝑛1/2 = = = = 0,30
𝑉 𝐹𝑙 30,19 ∗ 11
Teoretyczna wartość krytycznego spadku hydraulicznego dla zjawiska kurzawkowego dla
przepływu wody z dołu do góry wynosi:
(𝑝𝑠 − 𝑝𝑤 )(1 − 𝑛) (2,64 − 1)(1 − 0,30)
𝐼𝑘𝑟 = = = 1,15
𝑝𝑤 1

4. Wnioski
W wyniku przeprowadzanych badań upłynniania gruntu sformułowano następujące wnioski:
1. Doświadczalnie oznaczony krytyczny spadek hydrauliczny, powodujący upłynnienie
gruntu przy przepływie wody z dołu do góry Idkr = 1,375
 2. Teoretyczna wartość spadku krytycznego spadku hydraulicznego powodującego
upłynnienie gruntu przy przepływie wody z dołu do góry wynosi Ikr = 1,15
3. Wartość doświadczalna krytycznego spadku hydraulicznego jest większa niż wartość
teoretyczna. Wynika to z metodyki badania.

GRAFICZNA METODA ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ PRZEPŁYWU

WÓD PODZIEMNYCH Z WYKORZYSTANIEM SIATKI
HYDRODYNAMICZNEJ
1. Cel ćwiczenia:
Celem ćwiczenia było wykonanie obliczenia przepływu wód podziemnych za pomocą siatki
hydrodynamicznej i porównanie uzyskanych w ten sposób wyników do wyników badań na
modelu fizycznym.
2. Opis badań
Badania przeprowadzono na modelu. Model wypełniano częściowo wodą, a następnie
umieszczono w nim jednorodny pod względem uziarnienia, drobnoziarnisty piasek. Piasek
wsypywano małymi porcjami, aby grunt w modelu był jednorodny. Następnie ustalano stałą
różnicę zwierciadła wody z obu stron przegrody ΔH i realizowano przepływ ustalony.
Utrzymując stałą różnicę poziomów wody mierzono następnie wydatek przepływającej wody
Q. Następnie wprowadzano barwnik tuż przy powierzchni piasku na dopływie i mierzono czas
przepływu tego barwnika do momentu aż pokazał się na powierzchni piasku z drugiej strony
przegrody. Barwnik zadawano w trzech punktach na powierzchni warstwy wodonośnej. Drogę
przepływu barwnika zaznaczano na Ściance modelu a następnie kopiowano na przezroczystej
folii.
3. Wyniki badań
Wyniki badań wydatku wody oraz czasu przepływu barwnika na modelu.
Badania na modelu fizycznym wykonano używając drobnoziarnistego, jednorodnego piasku
kwarcowego. Model wypełniono piaskiem. Badania przeprowadzono w temperaturze 23OC.
Tab 1. Wyniki badań wydatku wody oraz czasu przepływu barwnika na modelu
Czas
Objętość przepływu
Czas pomiaru objętości Wydatek Q Nr linii
przepływającej barwika t [s]
przepływającej wody t [s] [cm3/s] prądu
wody V [cm3]

I 390

1000 300 1,11 II 770

III 1450

Zaznaczone na ściance linie prądu zostały przeniesione na rysunek, a następnie wykreślono

kwadratową siatkę hydrodynamiczną. Przeniesione linie prądu, określone przez przepływający
barwnik wykorzystano przy wykreślaniu kwadratowej. Mając siatkę hydrodynamiczną
zmierzono długości i szerokości poszczególnych wycinków lj,i, oraz bj,i i zestawiono w tab. 1.
Następnie korzystając z wzoru obliczono współczynnik filtracji gruntu k znajdującego się w
modelu. Mając określony współczynnik filtracji oraz czas przepływu barwnika wzdłuż jednej
z linii prądu określono współczynnik porowatości n. Współczynnik porowatości określono
konstruując pojedynczy strumień wokół zaznaczonej przez barwnik linii prądu nr II. Strumień
ten skonstruowano na tle kwadratowej siatki hydrodynamicznej. Szerokość tak
 skonstruowanego strumienia jest proporcjonalnie większy do odległości między liniami linii
prądu w siatce kwadratowej. Zwrócono przy tym uwagę, aby linia prądu dla której zmierzono
czas przepływu barwnika znajdowała się w środku takiego strumienia. Taki strumień
podzielono następnie liniami prostopadłymi do linii ograniczających ten strumień tworząc w
przybliżeniu kwadraty lub prostokąty. Wymiary elementów tak skonstruowanego strumienia
zestawiono w tab. 3. Na ich podstawie obliczono współczynnik porowatości za pomocą wzoru
Mając współczynnik filtracji i współczynnik porowatości obliczono następnie czas przepływ
barwnika wzdłuż pozostałych dwóch linii prądu. Czas ten obliczono konstruując pojedyncze
strumienie analogicznie jak w przypadku obliczania współczynnika porowatości. Czas
przepływu barwnika obliczono korzystając z wzoru. Porównując obliczone w ten sposób czasy
z uzyskanymi na modelu widać, zgodność.

Tab. 2. Zestawienie danych elementów siatki hydrodynamicznej do obliczenia współczynnika

filtracji.
Nr lj,i [cm] Współczynnik
wstęgi bj,i [cm] Nr wycinka w danej wstędze i filtracji
j lj,i/bj,i [-] Suma
lj,i – bj,i
[cm2] i=1 i=2 i=3 i=4 i=5 i=6 i=7 i=8 i=9 i=10 cm/s
L1,i 1,4 1,9 2,3 1,9 1,2 1 2 2,1 1,8 1,2 16,8
J=1 B1,i 2,4 2,3 2 1,6 1,2 0,8 2,2 3 3,4 3,5 22,4
L1,i/ B1,i 0,58 0,83 1,15 1,19 1 1,25 0,91 0,7 0,53 0,34 8,48
L2,i 3,2 3,1 2,8 1,6 1,3 0,6 1,1 1,8 2,1 2,1 19,7
J=2 B2,i 2,4 2,4 2,4 2 1,1 0,9 2,1 2,2 2,2 1,4 19,1
L2,i/ B2,i 1,33 1,3 1,17 0,8 1,18 0,67 0,52 0,81 0,95 1,5 10,23
L3,i 3 2,6 2,5 2 1,4 1,4 2,4 3,4 2,9 2 23,6 0,0836
J=3 B3,i 1,4 1,8 1,8 1,9 2,2 1,9 1,8 2,1 2,4 2,5 19,8
L3,i/ B3,i 2,21 1,44 1,39 1,05 0,64 0,74 1,33 1,61 0,12 0,8 11,33
L4,i 4,9 3,6 5,1 4,1 3,5 3,5 5 5,1 4,2 3,2 42,2
J=4 B4,i 4,8 4,7 5,3 3,4 3,3 3,1 3,2 4,4 3,6 3,7 39,5
L4,i/ B4,i 1,02 0,77 0,96 1,20 1,06 1,13 1,56 1,16 1,67 0,86 11,39
L5,i 6,2 4,3 3,7 3,5 2 2 3 4,1 5,2 4,8 38,8
J=5 B5,i 2,7 3,1 3,4 4 3,7 3,5 3,9 3,6 3,3 2,6 33,8
L5,i/ B5,i 2,3 1,39 1,09 0,88 0,54 0,57 0,77 1,14 1,58 1,85 12,38
Wskaźnik filtracji:
𝑄∗𝑁 6,85 ∗ 10
𝑘= = = 0,0836
𝑠 ∗ 𝑀 ∗ ∆𝐻 31,5 ∗ 5 ∗ 5,2
 Tab. 3. Zestawienie danych elementów strumienia do obliczenia współczynnika porowatości i czasu przepływu barwnika
Nr lj,i [cm] Współczynnik Czas
wstęgi bj,i [cm] Nr wycinka w danej wstędze i porowatości Przepływu
j lj,i/bj,i [-] Tj w j-tym
lj,i – bj,i Suma strumieniu
[cm2]
i=1 i=2 i=3 i=4 i=5 i=6 i=7 i=8 i=9 i=10 [-] [s]
L1,i 1,4 1,9 2,3 1,9 1,2 1 2 2,1 1,8 1,2 16,8
B1,i 2,4 2,3 2 1,6 1,2 0,8 2,2 3 3,4 3,5 22,4 0,49 390
J=I L1,i/B1,i 0,58 0,83 1,15 1,19 1 1,25 0,91 0,7 0,53 0,34 8,48
L1,i*B1,i 3,36 4,37 4,6 3,04 1,44 0,8 4,4 6,3 6,12 4,2 38,63
L2,i 3 2,6 2,5 2 1,4 1,4 2,4 3,4 2,9 2 23,6
B2,i 1,4 1,8 1,8 1,9 2,2 1,9 1,8 2,1 2,4 2,5 19,8 0,61 770
J=II L2,i/B2,i 2,21 1,44 1,39 1,05 0,64 0,74 1,33 1,61 0,12 0,8 11,33
L2,i*B2,i 4,2 4,68 4,5 3,8 3,08 2,66 4,32 7,14 6,96 5 46,34
L3,i 4,9 3,6 5,1 4,1 3,5 3,5 5 5,1 4,2 3,2 42,2
B3,i 4,8 4,7 5,3 3,4 3,3 3,1 3,2 4,4 3,6 3,7 39,5 0,31 1450
J=III L3,i/B3,i 1,02 0,77 0,96 1,20 1,06 1,13 1,56 1,16 1,67 0,86 11,39
L3,i*B3,i 23,52 16,92 27,03 13,94 11,55 10,85 16 22,44 15,12 11,84 169,21
Współczynnik porowatości:
𝑡𝑗 ∗ 𝑘 ∗ ∆𝐻 390 ∗ 0,0836 ∗ 5
𝑛1 = = = 0,49
𝑙1,𝑖 8,48 ∗ 38,63
∑𝑁𝑖=1 𝑏 ∗ ∑ 𝑁
𝑙
𝑖=1 1,𝑖 ∗ 𝑏1,𝑖
1,𝑖
𝑡𝑗 ∗ 𝑘 ∗ ∆𝐻 770 ∗ 0,0836 ∗ 5
𝑛2 = = = 0,61
𝑁 𝑙1,𝑖 𝑁 11,33 ∗ 46,34
∑𝑖=1 ∗ ∑𝑖=1 𝑙1,𝑖 ∗ 𝑏1,𝑖
𝑏1,𝑖
𝑡𝑗 ∗ 𝑘 ∗ ∆𝐻 1450 ∗ 0,0836 ∗ 5
𝑛3 = = = 0,31
𝑙1,𝑖 11,39 ∗ 169,21
∑𝑁
𝑖=1 𝑏 ∗ ∑ 𝑁
𝑙
𝑖=1 1,𝑖 ∗ 𝑏1,𝑖
1,𝑖
4. Wnioski
W ramach ćwiczenia przeprowadzono badania przepływu wód podziemnych na płaskim
modelu fizycznym. W warunkach przepływu ustalonego wprowadzano barwnik do
strumienia wód podziemnych i obserwowano drogi przepływu barwnika będące
jednoczenie liniami prądu. Przepływ w modelu rozwiązano teoretycznie za pomocą siatki
hydrodynamicznej. Na podstawie znajomości geometrii gruntu umieszczonego w modelu,
warunków brzegowych i pomiaru wydatku przepływającej wody podziemnej i czasu
przepływu barwnika określono współczynnik filtracji gruntu i współczynnik porowatości
umieszczonego w modelu. Wyniosły one odpowiednio k = 0,0836 cm/s i n1 = 0,49; n2 =
0,61; n3 = 0,31. Przyjmując te wartości odkreślono czas przepływu barwnika wzdłuż dwóch
linii prądu dla których wykonano pomiary w modelu. Obliczone wartości czasu przepływu
barwnika i czasy uzyskane w modelu wykazały dobrą zgodność.