ΦΖΦΗΓΔ΢ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ΢ ΠΟΛΗΣΗΚΖ΢

ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΓΖΜΟΣΗΚΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ

Γεκήηξεο Η. Οηθνλνκφπνπινο
© Γεκήηξεο Η. Οηθνλνκφπνπινο
Παλ. Καίζαξε 45, 24100,
Καιακάηα, 6932236592
e-mail: ekonomopoulos@sch.gr
Ηζηνιφγην: https://blogs.sch.gr/ekonomopoulos/
ISBN: 978-618-00-0673-5
Καιακάηα, 2018

2
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ

Καηάινγνο Πηλάθσλ……………………………………………………………. 5
Καηάινγνο Γξαθεκάησλ……………………………………………………….. 7
Δπραξηζηίεο……………………………………………………………………... 9
Δηζαγσγή……………………………………………………………………...... 10
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ: ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ
1.1 Οιηγνζέζηα ΢ρνιεία: Δλλνηνινγηθή δηαζάθεζε θαη νξγάλσζε……………. 13
1.2 Ζ δηεζλήο δηάζηαζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ…………………………... 21
1.3 Διιεληθά θαη επξσπατθά πξνγξάκκαηα κε εθαξκνγή ζε Οιηγνζέζηα
΢ρνιεία………………………………………………………………………….. 27
1.4 Οιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία ζηελ Διιάδα απφ ην 1974 έσο ζήκεξα…….. 31
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ
ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ
2.1 Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή: Οξηζκφο θαη βαζηθέο ζεσξίεο……………………... 37
2.2 Διιεληθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή…………………………………………… 39
2.3 Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία ζηελ Διιάδα……………... 44
2.3.1 Νφκνο 309/1976 θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία………………………………... 51
2.3.2 Θέζεηο Γ.Ο.Δ. γηα ην λφκν 309/1976 θαη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία………... 56
2.3.3 Νφκνο 1566/1985 θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία………………………………. 59
2.3.4 Θέζεηο Γ.Ο.Δ. γηα ην λφκν 1566/1985 θαη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία………. 66
2.3.5 11ν Παλειιήλην ΢πλέδξην ηεο Γ.Ο.Δ. γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία………...................................................................................................... 69
2.3.6. Οιηγνζέζηα ζρνιεία θαη πνηφηεηα εθπαίδεπζεο: Γηεζλήο θαη ειιεληθή
έξεπλα…………………………………………………………………………… 72
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ: ΔΡΜΖΝΔΤΣΗΚΖ ΠΡΟ΢ΔΓΓΗ΢Ζ ΝΟΜΧΝ ΚΑΗ
ΑΠΟΦΔΧΝ ΓΟΔ ΓΗΑ ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ
3.1 Δηζαγσγή……………………………………………………………………. 76
3.2 Αλάιπζε ησλ ζπδεηήζεσλ ζηε Βνπιή θαη ε εξκελεπηηθή ηνπο πξνζέγγηζε. 77
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΜΔΘΟΓΟ΢
4.1 ΢ηφρνη θαη ιεηηνπξγηθνί νξηζκνί……………………………………………. 86
4.2 ΢ηνηρεία πξσηνηππίαο ……………………………………………………… 87
4.3 Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα / Δξεπλεηηθέο ππνζέζεηο…………………………... 89

3
4.4 Δπηινγή εξεπλεηηθνχ ππνδείγκαηνο θαη ην εξσηεκαηνιφγην ηεο έξεπλαο…. 91
4.5 Γεηγκαηνιεςία, δείγκα θαη δηαδηθαζία……………………………………... 95
4.6 Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο……………………………………………... 19
4.7 Αλάιπζε δεδνκέλσλ………………………………………………………... 109
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ΣΖ΢ ΔΡΔΤΝΑ΢
5.1 Γηαηήξεζε ή θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ………………………. 114
5.2 Παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε
ηα πνιπζέζηα ζρνιεία…………………………………………………………... 119
5.3 Παξνρή ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο ησλ νιηγνζεζίσλ κε ηα πνιπζέζηα
ζρνιεία αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια…………………………………………. 128
5.4 Λφγνη χπαξμεο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ………………………………… 129
5.5 Αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ ζε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία
ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ………………………………………………………. 137
5.6 Γπζθνιίεο δαζθάισλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ……………………………… 140
5.7 Τπνζηήξημε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ…………………………………… 153
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ: ΔΡΜΖΝΔΗΑ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ/ ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ
6.1 Αλαθεθαιαίσζε επξεκάησλ ζε ζρέζε κε ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ηηο
εξεπλεηηθέο ππνζέζεηο………………………………………………………….. 166
6.2 Δξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ……………………………………………… 173
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ………………………………………………………………. 178
ΠΖΓΔ΢…………………………………………………………………………. 191
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η ………………………………………………………………. 193
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ……………………………………………………………… 195

4
ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΠΗΝΑΚΧΝ
Πίλαθαο 1α: Οκάδα εξσηήζεσλ πνπ εξεπλά ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζαλ
νη δάζθαινη θαηά ηελ εξγαζία ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία……………………. 93
Πίλαθαο 1β: Οκάδα εξσηήζεσλ πνπ εξεπλά ην θαηά πφζν ζα βνεζνχζαλ νη
παξαθάησ δξάζεηο ην νιηγνζέζην ζρνιείν έηζη ψζηε λα παξάζρεη ίδηαο
πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην πνιπζέζην………………………………………… 94
Πίλαθαο 1: Αξηζκφο ζρνιείσλ θαη δαζθάισλ πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ……. 95
Πίλαθαο 2: Γάζθαινη αλά λνκφ………………………………………………… 97
Πίλαθαο 3: Καηαλνκή δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο θαηά ειηθία θαη θχιν………. 101
Πίλαθαο 4: Σχπνο ΢ρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη ηνπ δείγκαηνο………. 103
Πίλαθαο 5: ΢πλνιηθή πξνυπεξεζία ζηελ εθπαίδεπζε………………………….. 104
Πίλαθαο 6: Καηαλνκή ζέζεο ππεξεζίαο δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο ζε ζρέζε κε
ηε ζπλνιηθή πξνυπεξεζία ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε……………………………... 105
Πίλαθαο 7: Βαζηθέο ζπνπδέο ………………………………………………….. 107
Πίλαθαο 8: Δπηπιένλ ζπνπδέο………………………………………………….. 108
Πίλαθαο 5.1.1: Με βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε φηη ηα
νιηγνζέζηα ΢ρνιεία……………………………………………………………... 114
Πίλαθαο 5.1.2…………………………………………………………………… 117
Πίλαθαο 5.2.1…………………………………………………………………… 122
Πίλαθαο 5.2.2…………………………………………………………………… 124
Πίλαθαο 5.2.3…………………………………………………………………… 125
Πίλαθαο 5.2.4: Θεσξείηε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο
πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο επεηδή: ………………………………………………… 125
Πίλαθαο 5.2.5: Υαξαθηεξηζκφο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξείρε ε Π.Α. ή ην
Π.Σ.Γ.Δ., θνίηεζεο, ζε ζρέζε κε ηα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία……………………… 127
Πίλαθαο 5.3: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία κπνξνχλ λα παξέρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια………………… 128
Πίλαθαο 5.4.1: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία είλαη ΢ρνιεία αλάγθεο ζε
απνκνλσκέλεο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο φπνπ δελ κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη
θαζεκεξηλά νη καζεηέο…………………………………………………………. 130
Πίλαθαο 5.4.2: Δίλαη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζρνιεία αλάγθεο;……………….. 131
Πίλαθαο 5.4.3: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία θαιφ είλαη λα ππάξρνπλ αθνχ
πξνζθέξνπλ ζέζεηο εξγαζίαο ζε εθπαηδεπηηθνχο……………………………….. 132

5
Πίλαθαο 5.4.4: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ πιεζπζκφ ζηελ
χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία………………………………………….. 133
Πίλαθαο 5.4.5: Με βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε φηη ηα
νιηγνζέζηα ΢ρνιεία ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα
ζε φηη αθνξά ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, ηα βηβιία, ηελ θάιπςε ησλ θελψλ θ.ά.. 134
Πίλαθαο 5.4.6: Σα νιηγνζέζηα ππνζηεξίδνληαη ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα……….. 135
Πίλαθαο 5.5: Γηα λα αληηκεησπίζεηε ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχνληαλ ζε ζρέζε
κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ ζαο βνήζεζε/ζαλ:………………... 137
Πίλαθαο 5.6.1: Πεξηγξαθηθά κέηξα…………………………………………….. 141
Πίλαθαο 5.6.2: ΢πζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ…………………………... 142
Πίλαθαο 5.6.3: Δξκελεπφκελε δηαθχκαλζε απφ ηηο ζπληζηψζεο………………. 143
Πίλαθαο 5.6.4: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ………………………………….. 143
Πίλαθαο 5.6.5: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ (Varimax πεξηζηξνθή)…………. 144
Πίλαθαο 5.7.1: Πεξηγξαθηθά κέηξα…………………………………………….. 154
Πίλαθαο 5.7.2: ΢πζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ…………………………... 155
Πίλαθαο 5.7.3: Δξκελεπφκελε δηαθχκαλζε απφ ηηο ζπληζηψζεο………………. 156
Πίλαθαο 5.7.4: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ………………………………….. 156
Πίλαθαο 5.7.5: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ (Varimax πεξηζηξνθή)…………. 157

Παξάξηεκα Η
Πίλαθαο κε ηελ εμέιημε αξηζκνχ ζρνιείσλ (νιηγνζεζίσλ θαη πνιπζεζίσλ) θαη 194
δαζθάισλ απφ ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75 έσο ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10………...
Πίλαθαο κε ηελ εμέιημε αξηζκνχ ζρνιείσλ (νιηγνζεζίσλ θαη πνιπζεζίσλ) θαη
δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75 έσο ην ζρνιηθφ
έηνο 2009-10……………………………………………………………………. 195

Παξάξηεκα ΗI
Γηαηειέζαληεο Τπνπξγνί Παηδείαο απφ ην 1974 έσο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2018… 197

6
ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΓΡΑΦΖΜΑΣΧΝ
Γηάγξακκα 1.4.1: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρνιείσλ απφ ην 1974 έσο ην 2010 32
Γηάγξακκα 1.4.2: Δμέιημε αξηζκνχ δαζθάισλ απφ ην 1974-2010…………….. 33
Γηάγξακκα 1.4.3: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρνιείσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ
ην 1974 έσο ην 1986……………………………………………………………. 34
Γηάγξακκα 1.4.4: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρνιείσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ
ην 2000 έσο ην 2010……………………………………………………………. 35
Γηάγξακκα 1.4.5: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ
ην 1974 έσο ην 1986……………………………………………………………. 36
Γηάγξακκα 1.4.6: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ
ην 2000 έσο ην 2010……………………………………………………………. 36
Γηάγξακκα 1: Φχιν Τπεξεηνχλησλ Γαζθάισλ………………………………... 99
Γηάγξακκα 2: Καηαλνκή δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο θαηά ειηθία θαη θχιν……. 103
Γηάγξακκα 3: Καηαλνκή δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο αλά ζέζε ππεξεζίαο……... 106
Γηάγξακκα 5.2: Άπνςε ησλ δαζθάισλ γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ………….. 120
Γηάγξακκα 5.6.1: Φχιν θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ…………………. 145
Γηάγξακκα 5.6.2: Σχπνο ζρνιείνπ ππεξεζίαο θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ
ζρνιείνπ………………………………………………………………………… 146
Γηάγξακκα 5.6.3: Πξνυπεξεζία δαζθάισλ θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ
ζρνιείνπ………………………………………………………………………… 148
Γηάγξακκα 5.6.4: Δπηπιένλ ζπνπδέο θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ……. 149
Γηάγξακκα 5.6.5: Φνίηεζε ζε νιηγνζέζην θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ. 151
Γηάγξακκα 5.6.6: Ννκφο ππεξεζίαο θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ……. 152
Γηάγξακκα 5.7.1: Φχιν θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ…… 158
Γηάγξακκα 5.7.2: Σχπνο ζρνιείνπ ππεξεζίαο θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε
νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ…………………………………………………………… 159
Γηάγξακκα 5.7.3: Πξνυπεξεζία δαζθάισλ θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε
νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ…………………………………………………………… 161
Γηάγξακκα 5.7.4: Δπηπιένλ ζπνπδέο θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ………………………………………………………………………... 162
Γηάγξακκα 5.7.5: Φνίηεζε ζε νιηγνζέζην ζρνιείν θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε
ηνπ………………………………………………………………………………. 163

7
Γηάγξακκα 5.7.6: Ννκφο ππεξεζίαο δαζθάισλ θαη ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ………………………………………………………………………… 164

8
 ΔΤΥΑΡΗ΢ΣΗΔ΢
Γηα λα νινθιεξσζεί ε παξνχζα εξγαζία απαηηήζεθε ε πνιχηηκε βνήζεηα θαη
ζπλεξγαζία πνιιψλ. Απφ ηε ζέζε απηή ληψζσ ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ φινπο εθείλνπο
πνπ βνήζεζαλ θαη κε νπνηνδήπνηε ηξφπν ζπλέβαιαλ ζηελ νινθιήξσζή ηεο.
Πξψηα απ‟ φινπο ηνλ Καζεγεηή ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο
Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ θ. Αλδξέα Μπξνχδν ν νπνίνο, σο επηβιέπσλ ηεο
δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο, κε ελζάξξπλε, κε θαζνδήγεζε, κε ζηήξημε θαη κε βνήζεζε απφ ηελ
πξψηε κέξα πνπ επηθνηλψλεζα καδί ηνπ κέρξη θαη ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαηξηβήο. Δθθξάδσ
ζηνλ ζπνπδαίν απηφλ επηζηήκνλα, άλζξσπν θαη δάζθαιφ κνπ ηε βαζηά επγλσκνζχλε θαη
εθηίκεζή κνπ.
Σνλ θαζεγεηή θ. Ησάλλε Δ. Ππξγησηάθε θαη ηνλ αλαπιεξσηή θαζεγεηή θ.
Νηθφιαν Παπαδάθε νη νπνίνη, σο κέιε ηεο ηξηκεινχο ζπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο, ηφζν κε ηε
βνήζεηά ηνπο φζν θαη κε ηε ζεηηθή ζηάζε ηνπο απέλαληί κνπ κε βνήζεζαλ νπζηαζηηθά.
Σέινο, ηνπο ζπλαδέιθνπο κνπ δαζθάινπο ησλ ζρνιείσλ ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ πνπ αληαπνθξίζεθαλ άκεζα θαη ζπκπιήξσζαλ ην εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν
απνηέιεζε θαζνξηζηηθφ εξγαιείν γηα ηελ παξνχζα εξγαζία.

Ννέκβξηνο 2018 Γεκήηξεο Η. Οηθνλνκφπνπινο

9
 ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ

Ζ ζεκεξηλή θαηάζηαζε πνπ δηέξρεηαη ε παηξίδα καο είλαη αθελφο θξίζηκε θαη
αθεηέξνπ επθαηξία γηα έλα λέν, δπλακηθφ θαη ειπηδνθφξν μεθίλεκα. Δίλαη θξίζηκε γηαηί
πθέξπεη κηα πνιπεπίπεδε θξίζε, πνπ εθηφο απφ ηελ νηθνλνκηθή δηάζηαζε πνπ έρεη, αγγίδεη
θαη ην πνιηηηθφ, ην θνηλσληθφ, ην πνιηηηζηηθφ θαη ζπλαθφινπζα ην εθπαηδεπηηθφ γίγλεζζαη
ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, φκσο, είλαη κηα επθαηξία γηα έλα λέν
μεθίλεκα ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο θαη θνηλσλίαο πνπ ζα είλαη απαιιαγκέλν απφ βάξε,
αγθπιψζεηο θαη ζηξεβιψζεηο πνπ, δπζηπρψο, ραξαθηεξίδνπλ ην λενειιεληθφ θξάηνο απφ ηελ
πεξίνδν ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ κέρξη θαη ζήκεξα. Ζ εθπαίδεπζε φρη κφλν θαιείηαη λα
δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε λέα πξνζπάζεηα αιιά ππνρξενχηαη λα ηξαβήμεη κπξνζηά
δείρλνληαο θαη ζπλάκα ραξάζζνληαο ην δξφκν. Ζ πξνζπάζεηα απηή είλαη δεδνκέλν φηη
εκπεξηέρεη δπζθνιίεο, θαθνηνπηέο θαη θηλδχλνπο πνπ ζίγνπξα ζα πξνθαιέζνπλ απψιεηεο.
Καλέλαο, φκσο, πξσηνπφξνο δελ άλνημε ην δξφκν γηα ηνπο ππφινηπνπο ρσξίο ν ίδηνο λα
ππνζηεί ζεκαληηθή θζνξά. Διπίδνπκε θαη πηζηεχνπκε φηη ε λενειιεληθή εθπαίδεπζε ζα ηα
θαηαθέξεη θαη ηειηθά ζα πξνεηνηκάζεη ηε λέα γεληά ησλ παηδηψλ καο, ηα νπνία ζα
νηθνδνκήζνπλ έλα λέν θαη πξαγκαηηθά ζχγρξνλν θξάηνο. ΢ηελ πξνζπάζεηα απηή θπξίαξρν
ξφιν ζα παίμεη ε γλψζε. Ζ γλψζε, πξψηα απφ φια γηα ην παξειζφλ, πνπ ζα θαηαγξάςεη θαη
ζα αμηνινγήζεη ελέξγεηεο θαη δνκέο έηζη ψζηε λα δηαηεξήζεη φηη ζεηηθφ ππάξρεη αιιά θαη λα
απνθχγεη ηελ επαλάιεςε ιαζψλ ηνπ παξειζφληνο. Ζ γλψζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο
πνπ αζθήζεθε ηα ηειεπηαία ηξηάληα πέληε ρξφληα κπνξεί λα βνεζήζεη, ζην κέηξν πνπ ηεο
αλαινγεί, ζε απηή ηε δχζθνιε αιιά θαη ειπηδνθφξα, ππφ πξνυπνζέζεηο, πεξίνδν πνπ
αλνίγεηαη κπξνζηά καο.
Ζ θαηαγξαθή ηεο εθπαηδεπηηθή πνιηηηθήο γηα ηα κηθξά νιηγνζέζηα ζρνιεία κέζα
απφ λνκνζεηηθά θείκελα, απφ απφςεηο θαη ζέζεηο θνκκάησλ, βνπιεπηψλ θαη ζπλδηθαιηζηηθψλ
νξγαλψζεσλ θαη ε επίδξαζή ηεο ζηε ιεηηνπξγία ηνπο ζχκθσλα κε ηηο απφςεηο ησλ ίδησλ ησλ
δαζθάισλ, πνπ έρνπλ ππεξεηήζεη ή φρη ζε απηά ηα ζρνιεία, απνηεινχλ ην δηηηφ ζηφρν απηήο
ηεο εξγαζίαο. Μηα εξγαζία, πνπ έγηλε ην ρξνληθφ δηάζηεκα θαηά ην νπνίν θνξπθψζεθε ε
θξίζε, πνπ πεξηγξάθεθε παξαπάλσ, θαη πνπ θηινδνμεί λα απνθαιχςεη, ζην κέηξν ηνπ
δπλαηνχ, φιν ην πιέγκα ησλ ζέζεσλ θαη ελεξγεηψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή
πνιηηηθή γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, απφ ηε κεηαπνιίηεπζε θαη εληεχζελ, έηζη ψζηε λα
ζρεδηαζηεί ην κέιινλ, γηα απηά ηα κηθξά ζρνιεία, γλσξίδνληαο ηελ αληηθεηκεληθή αιήζεηα,

10
φπσο απηή ζα πξνθχςεη κέζα απφ ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα θαη φρη κε βάζε ηελ
ππνθεηκεληθή αιήζεηα πνπ θαηά θαηξνχο πξεζβεχνπλ νη ππεχζπλνη ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο.
Σα θεθάιαηα πνπ ζπλαπνηεινχλ θαη ζπλζέηνπλ απηφ ην πφλεκα* είλαη έμη.
΢ην πξψην θεθάιαην επηρεηξείηαη λα γίλεη κηα παξνπζίαζε ηνπ νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ θαη ηεο ζέζεο πνπ έρεη ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη δηεζλψο. Δπίζεο, γίλεηαη κηα
ζπλνπηηθή πεξηγξαθή νξηζκέλσλ απφ ηα πξνγξάκκαηα, θπξίσο απηψλ πνπ ππνζηεξίρζεθαλ
απφ ηε Δπξσπατθή Έλσζε, πνπ εθαξκφζηεθαλ ζε θάπνηα νιηγνζέζηα ζρνιεία. Αθφκε
θαηαγξάθεηαη ε πνξεία απηνχ ηνπ ηχπνπ ζρνιείνπ ζε φηη αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ ζρνιηθψλ
κνλάδσλ, δαζθάισλ θαη καζεηψλ ηφζν γηα νιφθιεξε ηελ Διιάδα φζν θαη εηδηθφηεξα γηα
ηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ.
Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή είλαη ην αληηθείκελν κειέηεο ηνπ δεπηέξνπ θεθαιαίνπ.
Δδψ δίλνληαη ή επηρεηξείηαη λα παξνπζηαζηνχλ νη πηπρέο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ζε
ζπλάξηεζε κε ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζηελ Διιάδα φπσο πξνθχπηνπλ απφ ην, θαηά θαηξνχο,
εθαξκνδφκελν λνκνζεηηθφ πιαίζην. Δπίζεο, θαηαγξάθνληαη νη απφςεηο ησλ βνπιεπηψλ φπσο
απνηππψζεθαλ ζηα Πξαθηηθά ηεο Βνπιήο, θαηά ηε ζπδήηεζε ησλ δχν θχξησλ
λνκνζεηεκάησλ (λφκνη 309/1976 & 1566/1985) πνπ δηέπνπλ ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε
απφ ην 1976 έσο ζήκεξα. Δπηπιένλ, παξαηίζεληαη νη απφςεηο θαη νη ζέζεηο ηεο Γηδαζθαιηθήο
Οκνζπνλδίαο Διιάδνο (Γ.Ο.Δ.) ηφζν γηα θαζέλα απφ ηα παξαπάλσ λνκνζεηήκαηα φζν θαη
φπσο δηακνξθψζεθαλ απφ ην 11ν Παλειιήλην ΢πλέδξην πνπ δηνξγάλσζε ζηελ Κχπξν ε
Γ.Ο.Δ. ζε ζπλεξγαζία κε ηελ αληίζηνηρε θππξηαθή νκνζπνλδία κε ζέκα ηα κηθξά
νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σν θεθάιαην θιείλεη κε ηελ παξάζεζε ησλ εξεπλψλ, ηφζν δηεζλψλ φζν
θαη ειιεληθψλ, γηα ηε ζρέζε ηεο νξγαληθφηεηαο ηνπ ζρνιείνπ κε ηηο επηδφζεηο θαη ηηο
ζηάζεηο ησλ θνηηνχλησλ καζεηψλ.
Ζ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ησλ δχν πξναλαθεξφκελσλ λφκσλ θαη ησλ απφςεσλ
ηεο Γ.Ο.Δ απνηειεί ην αληηθείκελν ηνπ ηξίηνπ θεθαιαίνπ. ΢ην θεθάιαην απηφ γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα εξκελεπηνχλ νη ζέζεηο, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, ηφζν ησλ πνιηηηθψλ φζν
θαη ησλ δαζθάισλ κέζα ζην ρξνληθφ, ζπγθπξηαθφ θαη ηνπηθφ πιαίζην, πνπ έρεη δηακνξθσζεί,
θαηά ηε ζπδήηεζή ηνπο.

*Βαζηθφο θνξκφο απηνχ ηνπ βηβιίνπ είλαη ε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή κε ηίηιν «Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή
γηα ηα Οιηγνζέζηα Γεκνηηθά ΢ρνιεία θαη ε επίδξαζή ηεο ζηε ιεηηνπξγία ηνπο ζχκθσλα κε ηηο
απφςεηο δαζθάισλ (1976 – ζήκεξα). Ζ πεξίπησζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ»
πνπ εγθξίζεθε απφ ην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ ην 2013, κε νξηζκέλεο δηνξζψζεηο θαη πξνζζήθεο
πνπ έγηλαλ ην δηάζηεκα πνπ κεζνιάβεζε απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα.

11
 Σν ηέηαξην θεθάιαην θαηαγξάθεη ηνπο ιεηηνπξγηθνχο νξηζκνχο πνπ είλαη
απαξαίηεηνη γηα ηελ παξαπέξα εμέιημε ηεο έξεπλαο, ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ππνζέζεηο
πνπ θαιείηαη λα ππεξεηήζεη ε εξγαζία, ηα ζηνηρεία πξσηνηππίαο πνπ πεξηέρεη φπσο επίζεο
θαη ηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ εξεπλεηηθνχ ππνδείγκαηνο. Σν θεθάιαην απηφ θιείλεη κε
ηελ αλαιπηηθή παξνπζίαζε ηεο δεηγκαηνιεςίαο πνπ δηεμήρζε ε νπνία, νχζα επηηπρήο,
ζπλεγνξεί ππέξ ηεο εμσηεξηθήο εγθπξφηεηαο ηεο έξεπλαο.
Σν πέκπην θεθάιαην πεξηέρεη, αλαιπηηθά, ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο κε ηελ
αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Παξάκεηξνη πνπ εμεηάδνληαη θαη αλαιχνληαη είλαη ε άπνςε γηα ηε
δηαηήξεζε ή φρη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, ε παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ
ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία, νη ιφγνη χπαξμεο ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ, ε
αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαη ζε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ κηθξνχ
ζρνιείνπ, νη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δάζθαινη πνπ ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα
ζρνιεία θαη ηέινο ε ππνζηήξημε πνπ πξέπεη λα έρνπλ απφ ηελ πνιηηεία γηα λα κπνξέζνπλ λα
παξάζρνπλ πςειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε.
Ζ εξγαζία θιείλεη κε ην έθην θεθάιαην πνπ πεξηιακβάλεη ηελ αλαθεθαιαίσζε ησλ
επξεκάησλ ηεο έξεπλαο ζε ζρέζε κε ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ππνζέζεηο πνπ
δηαηππψζεθαλ ζην ηέηαξην θεθάιαην. Δπηπιένλ, αθελφο επηρεηξείηαη ε εξκελεία ησλ
απνηειεζκάησλ φπσο απηά έρνπλ δηαηππσζεί ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα ιακβάλνληαο
ππφςε ην γεληθφηεξν πιαίζην κέζα ζην νπνίν ιεηηνπξγνχλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη
αθεηέξνπ θαηαηίζεληαη πξνηάζεηο, γηα θαιχηεξε ιεηηνπξγία ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ,
φπσο πξνθχπηνπλ απφ ηα επξήκαηα ηεο δηαηξηβήο.

12
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ
ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ

1.1 Οιηγνζέζηα ΢ρνιεία: Δλλνηνινγηθή δηαζάθεζε θαη νξγάλσζε

Σα δεκνηηθά ζρνιεία (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ειιεληθψλ) κπνξνχκε λα ηα
θαηαηάμνπκε ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ δαζθάισλ, δειαδή
ηελ νξγαληθφηεηα πνπ θαζέλα απ‟ απηά έρεη. Ζ κία θαηεγνξία είλαη ηα νιηγνζέζηα θαη ε
άιιε ηα πνιπζέζηα. Αλ θαη ππάξρνπλ επηκέξνπο δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ
δαζθάισλ πνπ κπνξεί λα δηδάζθνπλ ζε έλα ζρνιείν γηα λα ραξαθηεξηζηεί σο νιηγνζέζην ή
πνιπζέζην νη πεξηζζφηεξνη εξεπλεηέο ζπγθιίλνπλ ζηελ άπνςε φηη ηα δεκνηηθά ζρνιεία ζηα
νπνία ηνπιάρηζηνλ δχν ηάμεηο θάλνπλ ζπλδηδαζθαιία ζεσξνχληαη νιηγνζέζηα (Birch &
Lally, 1995. Μπξνχδνο, 1999β, 2002. Berry, 2000. Φχθαξεο, 2002. Υαξίηνο, 2008. Brown,
2008. Γνχπνο & Μπέηδεινο, 2009). ΢ε απηέο ηηο απφςεηο ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ηνπ
γξάθνληνο κε ηελ πξνζζήθε φηη ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία αθελφο φινη νη καζεηέο θάλνπλ
ζπλδηδαζθαιία είηε αλά δχν ηάμεηο (ηξηζέζην), είηε αλά ηξεηο ηάμεηο (δηζέζην), είηε φιεο νη
ηάμεηο καδί (κνλνζέζην) θαη αθεηέξνπ ηα ηεηξαζέζηα θαη πεληαζέζηα ζρνιεία αλ θαη ζε δχν,
ηνπιάρηζηνλ, ηάμεηο ηνπο γίλεηαη ζπλδηδαζθαιία ηα ζεσξνχκε σο πνιπζέζηα αθνχ: α)
ππάξρνπλ ηάμεηο πνπ δε γίλεηαη ζπλδηδαζθαιία (δχν ζην ηεηξαζέζην θαη ηέζζεξηο ζην
πεληαζέζην), β) ζε απηά ηα ζρνιεία πξνβιέπεηαη ζέζε δηεπζπληή κε ηεηξαεηή ζεηεία θαη φρη
πξντζηακέλνπ, φπσο ζηα ππφινηπα νιηγνζέζηα, γ) δηδάζθεηαη μέλε γιψζζα (αγγιηθά) θαη
θπζηθή αγσγή, απφ εθπαηδεπηηθνχο ησλ αληίζηνηρσλ εηδηθνηήησλ, δ) ην ππνρξεσηηθφ σξάξην
ησλ δαζθάισλ ηαπηίδεηαη κε απηφ ησλ πνιπζέζησλ ζρνιείσλ (21 -24 ψξεο εβδνκαδηαίσο ζε
αληίζεζε κε ην σξάξην ησλ 1/Θ, 2/Θ & 3/Θ πνπ θηάλεη ηηο 25 ψξεο).
Με κηα πξψηε, επηθαλεηαθή, καηηά επηζεκαίλεηαη ε θχξηα δηαθνξά αλάκεζα ζηα
νιηγνζέζηα θαη ηα πνιπζέζηα δεκνηηθά. ΢ηα νιηγνζέζηα φια ηα ηκήκαηα απνηεινχληαη απφ
δηαθνξεηηθέο ηάμεηο πνπ θάλνπλ ζπλδηδαζθαιία. Γηα παξάδεηγκα, ζην κνλνζέζην δεκνηηθφ
ζρνιείν έλαο δάζθαινο δηδάζθεη θαη ζηηο έμη ηάμεηο, ζην δηζέζην δχν δάζθαινη δηδάζθνπλ ηα
παηδηά φισλ ησλ ηάμεσλ, ζπλήζσο Α΄, Γ΄, Γ΄ ν έλαο θαη Β΄, Δ΄, ΢Σ΄ ν άιινο, θ.ν.θ. Αληίζεηα
ζηα πνιπζέζηα ζρνιεία είηε θάζε ηάμε έρεη ην δηθφ ηεο δάζθαιν (εμαζέζηα θαη πάλσ) είηε νη
καζεηέο ππνρξεψλνληαη λα νινθιεξψζνπλ ηνλ θχθιν ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ θάλνληαο
ζπλδηδαζθαιία ην πνιχ ζε δχν (πεληαζέζην) ή ζε ηέζζεξηο ηάμεηο (ηεηξαζέζηα). ΋κσο, απηή
ε δηαθνξά ζηνλ θαηακεξηζκφ ησλ ηάμεσλ, δεκηνπξγεί πνιιά πξνβιήκαηα ζην νιηγνζέζην
ζρνιείν ηα νπνία έρνπλ λα θάλνπλ, θπξίσο, κε ην κέγεζνο ηεο χιεο πνπ κπνξεί λα δηδαρζεί,

13
ην ρξφλν, πνπ αζθαιψο είλαη πεξηνξηζκέλνο, γηα ηε δηδαζθαιία θάζε ελφηεηαο θαη γεληθά κε
ηελ εθαξκνγή ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, φπσο ζα ζπδεηεζεί παξαθάησ.
Έρνληαο ππφςε ηελ θχξηα δηαθνξά κεηαμχ νιηγνζέζησλ θαη πνιπζέζησλ ζρνιείσλ
ζα πεξίκελε θαλείο θαη ε αληηκεηψπηζε απφ ηελ πνιηηεία λα είλαη δηαθνξεηηθή ηνπιάρηζηνλ
ζε θάπνηα βαζηθά δεηήκαηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Έηζη, ζα ήηαλ φρη κφλν θπζηθφ
αιιά θαη αλακελφκελν ε χπαξμε δηαθνξεηηθνχ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, γηα ηα νιηγνζέζηα
ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ή ε χπαξμε δηαθνξεηηθψλ βηβιίσλ, πνπ ζα ειάκβαλαλ ππφςε ηνπο
ηε ζπλδηδαζθαιία κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ ειηθηαθψλ νκάδσλ, πνπ γίλεηαη ζην νιηγνζέζην
ζρνιείν ή, έζησ, ε θαηάιιειε εθπαίδεπζε, επηκφξθσζε θαη ππνζηήξημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ
πνπ δηδάζθνπλ ηφζν κέζα απφ ηηο ζρνιέο πνπ θνηηνχλ φζν θαη θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο. Καη
φια απηά φρη γηα λα γίλεη θάπνηνπ είδνπο ράξε ή επλντθή αληηκεηψπηζε ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ αιιά κφλν θαη κφλν γηα ιφγνπο ηζνλνκίαο θαη παξνρήο ίζσλ επθαηξηψλ ζε φια ηα
παηδηά φπσο πξνζηάδεη θαη ην ειιεληθφ ζχληαγκα. Δίλαη γλσζηφ (Ππξγησηάθεο, 1992.
Μπξνχδνο, 2002) θαη απηαπφδεηθην, κφλν κε κηα απιή αλάγλσζε ησλ αλαιπηηθψλ
πξνγξακκάησλ θαη ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ, φηη απηά απεπζχλνληαη ζε καζεηέο πνπ θνηηνχλ
ζε πνιπζέζηα ζρνιεία. Μάιηζηα ν Ππξγησηάθεο (1992, ζει.150) ζεσξεί φηη ν ηχπνο ηνπ
ζρνιείνπ πνπ έγηλε θέληξν αλαθνξάο γηα ζέκαηα εθπαίδεπζεο, βηβιίσλ θαη πιηθνχ είλαη ην
εμαζέζην θαη θαηαιήγεη ιέγνληαο φηη καζεηέο θαη δάζθαινη άιισλ ηχπσλ ζρνιείσλ
«πηέδνληαη θαη ζπκπηέδνληαη απφ θάζε άπνςε γηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα βηβιία, ηηο κνξθέο
θαη ηα κέζα δηδαζθαιίαο ηνπ εμαζεζίνπ. Έηζη ην εμαζέζην εμειίρηεθε βαζκηαία ζε θιίλε ηνπ
Πξνθξνχζηε».
Ο αληίινγνο, βέβαηα, πνπ ππνζηεξίδεη φηη πξφθεηηαη γηα κηθξφ αξηζκφ καζεηψλ,
πνπ θνηηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία ή γηα πςειφ θφζηνο δεκηνπξγίαο αλαιπηηθψλ
πξνγξακκάησλ θαη βηβιίσλ, πνπ ζα απεπζχλνληαη απνθιεηζηηθά ζε παηδηά νιηγνζεζίσλ
ζρνιείσλ κφλν απνδεθηφο δε κπνξεί λα γίλεη αθελφο επεηδή φια ηα παηδηά πξέπεη λα έρνπλ
ηηο ίδηεο επθαηξίεο (ειιεληθφ ζχληαγκα 1975 άξζξν 161) θαη αθεηέξνπ ηα ηειεπηαία ηξηάληα
ρξφληα, πνπ ε ρψξα καο είλαη κέινο ησλ επξσπατθψλ θνηλνηήησλ δεθάδεο, γηα λα κελ πνχκε
εθαηνληάδεο, πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εθπαίδεπζε ρξεκαηνδνηήζεθαλ θαη είηε
πινπνηεζήθαλ είηε έκεηλαλ ζηα ζηάδηα ηεο κειέηεο ή ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο Κάπνηα απφ

1
΋ινη νη Έιιελεο έρνπλ δηθαίσκα δσξεάλ παηδείαο, ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο, ζηα θξαηηθά εθπαηδεπηήξηα.
(άξζξν 16 § 4). Ζ ίδηα δηάηαμε επαλαιακβάλεηαη θαη ζηα αλαζεσξεκέλα ζπληάγκαηα ηνπ 1986, ηνπ 2001 θαη
ηνπ 2008.

14
απηά ζα κπνξνχζαλ λα αληηκεησπίζνπλ θαη λα ζεξαπεχζνπλ ηηο παξαπάλσ αληζφηεηεο2. Σν
πεξίεξγν, αλ φρη χπνπην, είλαη ε εκκνλή πνιιψλ παξαγφλησλ ηφζν ηεο πνιηηηθήο, θεληξηθήο
θαη ηνπηθήο, φζν θαη ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ νιηγνζεζίσλ,
ππνζηεξίδνληαο φηη παξέρνπλ ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε, ηε ζηηγκή πνπ αξθεηέο
έξεπλεο δείρλνπλ φηη δελ ηζρχεη πάληα θάηη ηέηνην, αιιά φπνπ θαη φηαλ ηζρχεη έρεη λα θάλεη
κε ηε κε ππνζηήξημή ηνπ θαη φρη κε ηελ νξγαληθφηεηά ηνπ. Υαξαθηεξηζηηθά, ζε φηη αθνξά
ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ ν Μπξνχδνο (2002, ζει. 81) ζεκεηψλεη:
«ε δηεζλήο έξεπλα απνθάλζεθε φηη νη καζεηέο πνιπειηθηαθψλ ηάμεσλ έρνπλ ηνπιάρηζηνλ
εμίζνπ θαιέο επηδφζεηο θαη, ελδερνκέλσο, ππεξηεξνχλ ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπο ζε
παξαδνζηαθέο ηάμεηο ζην επίπεδν ηεο θνηλσληθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο αλάπηπμεο». Ο
Miller (1991) παξαηεξεί: «αλ θαη πνιινί εθπαηδεπηηθνί, ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο θαη γνλείο
ζπλερίδνπλ λα αλαξσηηνχληαη θαηά πφζν ην νιηγνζέζην ζρνιείν έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο
ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ηα ζηνηρεία ησλ εξεπλψλ δείρλνπλ φηη ε θνίηεζε ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν δελ επεξεάδεη αξλεηηθά ηε ζρνιηθή επίδνζε, ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο ή ηε
ζπκπεξηθνξά». Ο Παπαζηακάηεο (1998, ζει. 316) ζεκεηψλεη:

«ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία κε θαηάιιειε νξγάλσζε κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ εθπαηδεπηηθφ

έξγν θαιχηεξν απφ θάζε άιιν ηχπν ζρνιείνπ». Δπηπιένλ, κε έξεπλα πνπ
πξαγκαηνπνίεζε ν γξάθσλ ζε καζεηέο γπκλαζίσλ ηνπ Ν. Μεζζελίαο (2009β, ζει. 137)
δηαπηζηψζεθε φηη «ε νξγαληθφηεηα ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ πνπ θνίηεζαλ νη καζεηέο
(νιηγνζέζην ή πνιπζέζην) δελ επεξεάδεη νχηε ηελ επίδνζε ηνπο νχηε ην πνζνζηφ
εγθαηάιεηςεο ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο».

Θεσξνχκε φηη θαλέλαο δελ ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξίμεη πσο ηα νιηγνζέζηα

ζρνιεία δελ έρνπλ κεηνλεθηήκαηα θαη κάιηζηα ζεκαληηθά. Τπνζηεξίδνπκε, φκσο, φηη ηα
κεηνλεθηήκαηα απηά αθελφο έρνπλ λα θάλνπλ κε ην έιιεηκκα ηεο ζπγθξνηεκέλεο θαη
επηθεληξσκέλεο, ζε απηφλ ηνλ ηχπν ζρνιείνπ, εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη αθεηέξνπ
ππνιείπνληαη ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ απνιακβάλνπλ νη καζεηέο πνπ θνηηνχλ ζε απηά.
΢πλνπηηθά, παξαθάησ, αλαθέξνληαη ηα θπξηφηεξα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ζηελ
εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, φπσο απηά πξνθχπηνπλ απφ ηε ζρεηηθή

2
Ζ αιήζεηα είλαη φηη ππήξμαλ πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχζαλ ελ κέξεη ή εμ νινθιήξνπ ην νιηγνζέζην ζρνιείν
αιιά ηειηθά έκεηλαλ ζην ζηάδην ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο ή έζησ ηεο πεξηνξηζκέλεο ηνπηθήο ιεηηνπξγίαο φπσο
γηα παξάδεηγκα ην πξφγξακκα «΢ΥΔΓΗΑ», ην πξφγξακκα «ΓΗΑ΢», ην επξσπατθφ ζρέδην «MUSE», ην
επξσπατθφ πξφγξακκα «RURAL WINGS», ην δίθηπν γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία «NEMED» θ.ά.

15
βηβιηνγξαθία (Miller, 1990. Ππξγησηάθεο, 1992. Veenman, 1995. Παπαζηακάηεο, 1998.
Μπξνχδνο, 2002. Μεξθνχξεο, 2005. Jimerson, 2006. Παππάο, 2006. Υαξίηνο, 2008.
Γνχπνο & Μπέηδεινο, 2009) θαη ηελ ππνθεηκεληθή εκπεηξία ηνπ γξάθνληνο, ν νπνίνο
εξγάζηεθε γηα δεθαηξία ζρνιηθά έηε ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Ξεθηλψληαο απφ ηα πιενλεθηήκαηα αλαθέξνπκε φηη:
 νη εθπαηδεπηηθνί γλσξίδνπλ θαιά ηνλ θάζε καζεηή θαη κπνξνχλ λα επέκβνπλ
εμεηδηθεπκέλα ζηελ αληηκεηψπηζε θάπνησλ πξνβιεκάησλ πνπ ηπρφλ αληηκεησπίδεη,
 ν καζεηήο δνπιεχεη ρσξίο ηελ άκεζε επνπηεία ηνπ δάζθαινπ θαη έηζη καζαίλεη λα
απηελεξγεί θαη λα πξνζηξέρεη ζε πεγέο (π.ρ. εγθπθινπαίδεηεο, δηαδίθηπν),
 κεηαμχ ησλ καζεηψλ δηακνξθψλεηαη, ζπλήζσο, ζπλεξγαηηθφ πλεχκα θαη ζπάληα
αληαγσληζηηθφ,
 πνιιέο θνξέο καζεηέο κηθξφηεξσλ ηάμεσλ παξαθνινπζνχλ θάπνηα καζήκαηα
κεγαιχηεξσλ ηάμεσλ φηαλ έρνπλ απηή ηελ σξηκφηεηα. Αληίζηνηρα, καζεηέο απφ κεγαιχηεξεο
ηάμεηο πνπ κπνξεί λα έρνπλ θάπνηα θελά κπνξνχλ λα σθειεζνχλ απφ ηελ παξαθνινχζεζε
κηθξφηεξεο ηάμεο γηα θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ηεο χιεο. Γηα παξάδεηγκα έλαο καζεηήο
ηεο ΢η΄ ηάμεο πνπ αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηε δηαίξεζε δεθαδηθνχ κε δεθαδηθφ αξηζκφ
κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη πάιη ην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ ζηελ Δ΄
ηάμε,
 νη καζεηέο ησλ νιηγνζεζίσλ αληηκεησπίδνπλ, ζπλήζσο, ζεηηθά ηε θνίηεζε ζ‟
απηά ηα ζρνιεία,
 παξαηεξνχληαη ιηγφηεξα θξνχζκαηα απεηζαξρίαο θαη ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ
καζεηψλ ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία.
Απ‟ ηελ άιιε φκσο ππάξρνπλ θαη κεηνλεθηήκαηα. Κάπνηα απφ απηά είλαη:
 ε αλεπάξθεηα ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ γηα θάιπςε φισλ ησλ πιεπξψλ θάπνηνπ
ζέκαηνο,
 ε έιιεηςε άκηιιαο κεηαμχ ησλ παηδηψλ αθνχ είλαη δπλαηφ, πνιιέο θνξέο, κηα
ηάμε λα απνηειείηαη απφ έλα κφλν παηδί,
 ε θνχξαζε ηνπ δάζθαινπ ν νπνίνο είλαη αλαγθαζκέλνο, πξνθεηκέλνπ λα
πξνιάβεη λα δηδάμεη ηελ χιε πνπ πξέπεη, λα θηλείηαη κε εληαηηθφ ξπζκφ απφ ηάμε ζε ηάμε θαη
απφ κάζεκα ζε κάζεκα,
 ε εθαξκνγή ελφο αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη δηδαζθαιία απφ βηβιία πνπ είλαη
θηηαγκέλα, πξσηίζησο, γηα ηα πνιπζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία,
 ε αλππαξμία εθπαηδεπηηθψλ εηδηθνηήησλ φπσο αγγιηθψλ, θπζηθήο αγσγήο θ.ιπ.

16
 Βέβαηα, εθηφο ησλ άιισλ ηδηαηηεξνηήησλ, πνπ έρνπλ ηα νιηγνζέζηα δεκνηηθά
ζρνιεία ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα, είλαη θαη ε ζέζε ηνπ δαζθάινπ ζ‟ απηά ηα ζρνιεία.
Ο ηφπνο θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ελφο νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ επεξεάδεη, ζε κεγάιν
βαζκφ θαη ην δάζθαιν θαη θαηά ζπλέπεηα ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ ζπληειείηαη ζ‟
απηά ηα ζρνιεία ππφθεηηαη ζε πεξηνξηζκνχο ή θαιχηεξα επηξξνέο, πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε
ηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ.
Έηζη, πξψηα απ‟ φια, ν δάζθαινο πνπ πεγαίλεη ζε έλα νιηγνζέζην ζρνιείν δελ έρεη
«νπιηζηεί» κε ηα εθφδηα εθείλα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ επηηπρή έθβαζε ηνπ έξγνπ
ηνπ. Δίλαη γλσζηφ άιισζηε φηη ε εθπαίδεπζε ησλ ππνςεθίσλ δαζθάισλ ζηηο Παηδαγσγηθέο
Αθαδεκίεο, παιηφηεξα, θαη ζηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα, ζήκεξα, απνζθνπεί ζην λα
πξνεηνηκάζεη ην θνηηεηή λα γίλεη ν απξηαλφο δάζθαινο ηνπ πνιπζεζίνπ δεκνηηθνχ
ζρνιείνπ. ΢χκθσλα κε ηνλ Παπαζηακάηε (1998) θαλέλα ειιεληθφ Παηδαγσγηθφ Σκήκα δελ
δίλεη εμεηδηθεπκέλε ζεσξεηηθή θαη πξαθηηθή εθπαίδεπζε γηα ηνπο δαζθάινπο πνπ
πξννξίδνληαη λα δηδάμνπλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. ΋πσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν
Μπξνχδνο (2002, ζει. 87) «ε εθπαίδεπζε ησλ δαζθάισλ γίλεηαη θαηά θαλφλα κε θέληξν
αλαθνξάο ην πνιπζέζην ζρνιείν θαζψο πξνεηνηκάδνληαη πξσηίζησο γηα κία
αδηαθνξνπνίεηε θαηάζηαζε». Με απηή ηε ινγηθή φκσο νη λένη δάζθαινη πνπ θαηά θαλφλα
ππεξεηνχλ ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία βξίζθνληαη πξν ελφο αδηεμφδνπ, ζα κπνξνχζακε λα
πνχκε, φηαλ κπαίλνπλ ζηελ αίζνπζα ελφο ζρνιείνπ θαη έρνπλ απέλαληί ηνπο καζεηέο απφ 6
έσο 12 εηψλ πνπ θνηηνχλ ζε φιεο ηηο ηάμεηο αιιά είλαη ππνρξεσκέλνη λα θάλνπλ
ζπλδηδαζθαιία. Ο Ππξγησηάθεο (1992, ζει. 150) παξαηεξεί:

«Δίλαη πξνθαλέο φηη ην “ζνθ ηεο πξάμεο” πνπ αληηκεησπίδνπλ ζηελ αθεηεξία ηεο
ζηαδηνδξνκίαο ηνπο φινη νη εθπαηδεπηηθνί γίλεηαη ζηελ πεξίπησζε απηή πην νμχ, αθνχ
ηψξα αλαγθάδνληαη λα αληηκεησπίζνπλ πξσηφγλσξεο ζπλζήθεο κε κεζνδνινγηθά
εξγαιεία πνπ έρνπλ επηλνεζεί γηα λα ρξεζηκνπνηνχληαη θάησ απφ δηαθνξεηηθέο
ζπλζήθεο».

Οη Γθφηνβνο θαη Μαπξνγηψξγνο (1984, ζει. 105), αλαθεξφκελνη ζηε

ζπνπδαηφηεηα ηεο πξψηεο επαθήο ηνπ λένπ εθπαηδεπηηθνχ κε ηελ ηάμε, ζεκεηψλνπλ:

«Σα πξψηα ρξφληα ηεο ζεηείαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην ζρνιείν απνηεινχλ έλαλ πνιχ
ζεκαληηθφ ζηαζκφ ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπ βηνγξαθία. Ζ πεξίνδνο απηή ζεσξείηαη θαη
ρξεζηκνπνηείηαη σο κηα γέθπξα κεηάβαζεο απφ κηα θνηλσληθή θαηεγνξία ζε άιιε: απφ

17
 ην ξφιν ηνπ καζεηή ζην ξφιν ηνπ δαζθάινπ ή απφ ην „„ζξαλίν‟‟ ζηελ „„έδξα‟‟».

Έηζη, ν λένο δάζθαινο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, πνπ αληηκεησπίδεη πνιιαπιάζηεο

δπζθνιίεο απφ ην ζπλάδειθφ ηνπ ηνπ πνιπζεζίνπ, αξρίδεη ηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπ βίν απφ
δπζκελή ζέζε γεγνλφο πνπ εληείλεη ηελ αλαζθάιεηά ηνπ θαη επεξεάδεη ηελ παξαπέξα
εμέιημή ηνπ.
Βηψλνληαο απηή ηελ πξαγκαηηθφηεηα ν δάζθαινο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ
πνιιέο θνξέο απηνζρεδηάδεη. Απηνπαγηδεχεηαη ζε έλαλ «άγνλν εκπεηξηζκφ», φπσο ζεκεηψλεη
ν Παπαθσλζηαληίλνπ (1984, ζει. 80), αλαθεξφκελνο γεληθά ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, πνπ
αγσλίδνληαη κφλνη θαη αβνήζεηνη ρσξίο θαηάιιειε επηκφξθσζε θαη θαζνδήγεζε. Σν
πξφβιεκα αζθαιψο εληείλεηαη ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία φπνπ ν δάζθαινο είλαη κφλνο ηνπ θαη
ρσξίο ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε γηα απηνχ ηνπ ηχπνπ ζρνιεία. Γηα λα αληηκεησπίζνπλ
απηφ ην έιιεηκκα θάπνηνη δάζθαινη, πνπ θαη νη ίδηνη σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζηα
ζρνιεία, αλαζχξνπλ απφ ηε κλήκε ηνπο ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηνπ δηθνχ ηνπο δαζθάινπ θαη
ηνλ κηκνχληαη. Δίλαη πξνθαλέο, βέβαηα, φηη ην απνηέιεζκα απηήο ηεο κίκεζεο κάιινλ
αξλεηηθφ παξά ζεηηθφ είλαη, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, γηα ηνπο καζεηέο (άιισζηε είλαη άιιεο
επνρέο κε δηαθνξεηηθέο αλάγθεο θαη πξναπαηηνχκελα).
Άιινη δάζθαινη πάιη απνγνεηεχνληαη θαη εξγάδνληαη απιψο σο δεκφζηνη
ππάιιεινη πνπ «εθηεινχλ» ηα θαζήθνληά ηνπο ηππηθά (εθαξκνγή σξαξίνπ, θάιπςε ηεο χιεο
φπσο φπσο θ.ιπ.) «θξπθνθνηηάδνληαο» πξνο ην αξκφδην Γξαθείν ή Γ/λζε Πξσηνβάζκηαο
Δθπαίδεπζεο πξνζδνθψληαο ζε θάπνηα απφζπαζε πνπ ζα ηνπο θέξεη ζε θάπνην κεγαιχηεξν
ζρνιείν.
Φπζηθά, ζα ήηαλ απαξάδεθηε παξάιεηςε λα κελ αλαθεξζνχλ θαη νη δάζθαινη
εθείλνη πνπ μεπεξλψληαο ηελ πξψηε έθπιεμε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ θξνληίδνπλ λα
ελεκεξσζνχλ απφ ηε βηβιηνγξαθία, ην δηαδίθηπν, απφ παιηφηεξνπο έκπεηξνπο ζπλαδέιθνπο,
απφ άιιεο πεγέο θαη πνιιέο θνξέο βνεζνχκελνη απφ ηα ιάζε ηνπο, ηα νπνία ζα είραλ
απνθχγεη αλ ε εθπαίδεπζή ηνπο ήηαλ θαηάιιειε, νδεγνχλ ην ζρνιείν θαη ηνπο καζεηέο ηνπο
απφ ηα κνλνπάηηα ηεο άγλνηαο θαη ηεο εγθαηάιεηςεο ζηε ιεσθφξν ηεο γλψζεο θαη ηεο
παηδείαο.
Δθηφο απφ ηελ έιιεηςε ηεο θαηάιιειεο εθπαίδεπζεο, απφ ηηο Παηδαγσγηθέο
Αθαδεκίεο θαη ηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα πνπ πξνέξρνληαη, νη δάζθαινη ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ αληηκεησπίδνπλ θαη άιιεο δπζθνιίεο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα ηελ θαιχηεξε θαη

18
απνδνηηθφηεξε παξνπζία ηνπο ζηε ζρνιηθή αίζνπζα. Οη δπζθνιίεο απηέο, πνπ νθείινληαη ζε
εθπαηδεπηηθνχο-θνηλσληθνχο-νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο παξαηίζεληαη, ζπλνπηηθά, παξαθάησ.
Πξψηα νη εθπαηδεπηηθνί παξάγνληεο. Ζ νξγάλσζε θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ
νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ εξγαζία πνπ γίλεηαη ζε απηά ηα ζρνιεία
αθνχ εθαξκφδεηαη ην ίδην αλαιπηηθφ πξφγξακκα κε ηα πνιπζέζηα. Μάιηζηα, φπσο έρεη
πξναλαθεξζεί, απηφ ην πξφγξακκα φπσο θαη ηα ζρνιηθά βηβιία πνπ ην ζπλνδεχνπλ έρνπλ
θηηαρηεί κε βάζε ην πνιπζέζην ζρνιείν. Έηζη πξνθεηκέλνπ ν δάζθαινο ηνπ νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο απηνχ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο επηιέγεη λα
εξγαζηεί κε έληνλν ξπζκφ, πξάγκα ηδηαίηεξα θνπξαζηηθφ θαη γηα ηνλ ίδην αιιά, ην
θπξηφηεξν, θαη γηα ηα παηδηά.
Ζ έιιεηςε πνιιψλ καζεηψλ ζε κηα ηάμε ζηεξεί απφ ην δάζθαιν ηε δπλαηφηεηα λα
πινπνηήζεη πξνγξάκκαηα (π.ρ. γηα ηε γλσξηκία κε ην ηνπηθφ θπζηθφ, θνηλσληθφ ή
πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ) πνπ ζα βνεζνχζαλ ηα παηδηά λα θαιιηεξγήζνπλ θαη λα αλαπηχμνπλ
ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ άκηιια κεηαμχ ηνπο. Δπηπιένλ, φπσο πξνέθπςε απφ έξεπλα ηεο
Powley (1998), ε έιιεηςε αληαγσληζκνχ (κε ηελ έλλνηα ηεο επγελνχο άκηιιαο, ζα
πξνζζέηακε) κεηαμχ ησλ καζεηψλ απνηειεί κηα απφ ηηο αδπλακίεο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ
΢ηε ζπλέρεηα νη θνηλσληθνί παξάγνληεο. Σα ζρνιεία πνπ ιεηηνπξγνχλ σο
νιηγνζέζηα βξίζθνληαη, θαηά θχξην ιφγν, ζε απνκνλσκέλεο πεξηνρέο. Ο δάζθαινο απηψλ
ησλ ζρνιείσλ, αλαγθαζκέλνο θάπνηεο θνξέο λα κέλεη ζε απνκεκαθξπζκέλα κηθξά λεζηά ή
νξεηλέο πεξηνρέο, απνθφπηεηαη απφ ηνλ θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν, κε φηη ζπλέπεηεο απηφ
ζπλεπάγεηαη γηα ηελ ςπρηθή ηνπ δηάζεζε. Σν γεγνλφο απηφ, βέβαηα, ζίγνπξα ηνλ επεξεάδεη
θαη κάιηζηα αξλεηηθά θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ο «απνκνλσκέλνο» δάζθαινο
φπσο ραξαθηεξηζηηθά απνθαιεί ν Ππξγησηάθεο (1992, ζει. 147) ην δάζθαιν πνπ θαηνηθεί
ζηελ έδξα ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, ζπλήζσο ζε θάπνην ρσξηφ, είλαη αλαγθαζκέλνο λα
πξνζαξκνζηεί ζηα ηνπηθά ήζε θαη έζηκα πνπ πνιιέο θνξέο κπνξεί λα έξρνληαη ζε αληίζεζε
κε απηά πνπ κέρξη ηφηε πίζηεπε ή είρε ζπλεζίζεη. Ζ αδπλακία θάπνησλ δαζθάισλ λα
πξνζαξκνζηνχλ ζην ηνπηθφ πεξηβάιινλ είλαη ε αηηία ηεο απνθνπήο ηνπο απφ ηελ ηνπηθή
θνηλσλία θαη ηεο επηζεηηθφηεηαο πνπ αληηκεησπίδνπλ, απφ ηνπο θαηνίθνπο ησλ πεξηνρψλ
απηψλ. Ζ επηζεηηθφηεηα απηή εθδειψλεηαη, ζπλήζσο ιεθηηθά, είηε ππφ ηε κνξθή
παξαηεξήζεσλ πξνο ηνλ ίδην είηε ππφ ηε κνξθή παξαπφλσλ πξνο ηνλ Πξντζηάκελν θαη ην
΢ρνιηθφ ΢χκβνπιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ζ απφζηαζε απηή, πνπ δεκηνπξγείηαη αλάκεζα ζην
δάζθαιν θαη ζηελ ηνπηθή θνηλσλία, πεξλάεη, ζπλήζσο, θαη κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε
θαζηζηψληαο ηελ φιε δηαδηθαζία αδχλακε θαη ηειηθά αλνχζηα. Έηζη ε εχξεζε ηνπ

19
θαηάιιεινπ δαζθάινπ, πνπ ζα αληαπνθξηζεί ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ηνπηθνχ πεξηβάιινληνο,
φπνπ βξίζθεηαη ην νιηγνζέζην ζρνιείν, δελ είλαη θαζφινπ εχθνιε ππφζεζε γηα ηνπο έρνληεο
ηελ επζχλε δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο (Stone, 1990. Lemke, 1994. Collins, 1999).
Σέινο, δελ ζα πξέπεη λα αγλνεζεί ην γεγνλφο φηη, φπνπ ν δάζθαινο πξνζαξκφδεηαη
θαη εληάζζεηαη σο πιήξεο κέινο ζηε κηθξή ηνπηθή θνηλσλία, ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία
απνθηά δπλακηθή θαη νπζία πνπ κφλν νθέιε κπνξεί λα απνξξένπλ απ‟ απηή. ΢‟ απηέο ηηο
πεξηπηψζεηο ε ζρνιηθή πνιπειηθηαθή ηάμε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, κέζα ζε θιίκα
ζπλεξγαζίαο θαη θαηαλφεζεο, νδεγείηαη ζην θαιχηεξν δπλαηφ απνηέιεζκα. Μάιηζηα ν
Ππξγησηάθεο (1992, ζει. 147) πξνζζέηεη φηη ν δάζθαινο «έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δξάζεη φρη
απιά σο παζεηηθφο δηακεζνιαβεηήο αλάκεζα ζηε κηα γεληά θαη ηελ άιιε, αιιά σο κνριφο
θνηλσληθήο αλαλέσζεο».
Οη εθπαηδεπηηθνί θαη νη θνηλσληθνί δελ είλαη νη κφλνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ
ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία. Πνιιέο θνξέο ζεκαληηθφ θαη
θαζνξηζηηθφ ξφιν παίδνπλ νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ βηψλεη ν δάζθαινο, ζηε
δηακφξθσζε ηεο ζηάζεο ηνπ απέλαληη ζην ζρνιείν.
Έηζη, ν δάζθαινο πνπ ππεξεηεί ζε νιηγνζέζην ζρνιείν, ην νπνίν ηηο πεξηζζφηεξεο
θνξέο είλαη καθξηά απφ ηε κφληκε θαηνηθία ηνπ, είλαη αλαγθαζκέλνο λα πιεξψλεη ελνίθην
γηα ην ζπίηη πνπ κέλεη φπσο επίζεο θαη λα θαιχπηεη ηα έμνδα κεηαθίλεζήο ηνπ. ΢ε άιιεο
πεξηπηψζεηο αλαγθάδεηαη λα κεηαθηλείηαη θαζεκεξηλά, απφ ηνλ ηφπν κφληκεο θαηνηθίαο ηνπ
πξνο ην ζρνιείν θαη αληίζηξνθα, δαπαλψληαο έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ κηζζνχ ηνπ.
Ζ νηθνλνκηθή επηβάξπλζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ε νπνία νθείιεηαη ζηε γεσγξαθηθή
ζέζε ηνπ ζρνιείνπ, ηνλ νδεγνχλ ζην λα επηδηψθεη λα αιιάμεη ζρνιείν θαη λα πάεη ζε θάπνην
πνπ βξίζθεηαη θνληά ζηε κφληκε θαηνηθία ηνπ πεξηνξίδνληαο ηα έμνδά ηνπ. Με απηή ηελ
ηαθηηθή φκσο νη καζεηέο ησλ κηθξψλ θαη δπζπξφζηησλ ζρνιείσλ είλαη αλαγθαζκέλνη λα
αιιάδνπλ δάζθαιν φρη κφλν θάζε ζρνιηθφ έηνο, αιιά πνιιέο θνξέο θαη κέζα ζηελ ίδηα
ζρνιηθή ρξνληά κε απηνλφεηεο ζπλέπεηεο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.
Καηαιήγνληαο, ζε έλα νιηγνζέζην δεκνηηθφ ζρνιείν ν δάζθαινο δηαδξακαηίδεη
θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία ή ηελ απνηπρία ηνπ ζρνιείνπ λα βνεζήζεη απνηειεζκαηηθά
ηα παηδηά, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα θαηάθηεζε γλψζεο θαη επίηεπμε ησλ θηιφδνμσλ
ζηφρσλ πνπ πξνβάιιεη ν κέρξη ζήκεξα ηζρχσλ λφκνο 1566/1985, πνπ δηέπεη ηελ
πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ν νπνίνο, ζην πξψην ηνπ άξζξν, αλαθέξεη:

20
 «΢θνπφο ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είλαη λα ζπκβάιεη ζηελ
νιφπιεπξε, αξκνληθή θαη ηζφξξνπε αλάπηπμε ησλ δηαλνεηηθψλ θαη ςπρνζσκαηηθψλ
δπλάκεσλ ησλ καζεηψλ, ψζηε, αλεμάξηεηα απφ θχιν θαη θαηαγσγή, λα έρνπλ ηε
δπλαηφηεηα λα εμειηρζνχλ ζε νινθιεξσκέλεο πξνζσπηθφηεηεο θαη λα δήζνπλ
δεκηνπξγηθά».

Ο δάζθαινο, φκσο, επεξεάδεηαη απφ παξάγνληεο πνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ κπνξεί λα
ειέγμεη, φπσο γηα παξάδεηγκα ε «ειιηπήο» εθπαίδεπζή ηνπ ζηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ή νη
«δχζθνιεο» νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ βηψλεη. Ζ πνιηηεία, κε ηελ
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ αζθεί, κπνξεί λα παξέκβεη, θαζνξηζηηθά, εληζρχνληαο ηελ
πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιινπλ νη δάζθαινη απηψλ ησλ ζρνιείσλ.

1.2 Ζ δηεζλήο δηάζηαζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ

Σα νιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία, ηα νπνία ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αλαθέξνληαη,
ζπλήζσο, σο αγξνηηθά ή κηθξά ζρνιεία (rural or small schools), δελ είλαη εθεχξεκα ή
θαηλφκελν ειιεληθφ. Ήηαλ ν βαζηθφο ηχπνο ζρνιείνπ, ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα, ζηηο
αγξνηηθέο πεξηνρέο. ΢ήκεξα ππάξρνπλ, θαηά θχξην ιφγν, κφλν φπνπ δελ είλαη εχθνιε ε
κεηαθνξά ησλ καζεηψλ ζε θνληηλφ πνιπζέζην θαη φπνπ δελ κπνξεί λα γίλεη ζπγρψλεπζε
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ζε πνιπζέζηα. Παξφια απηά ζην 30% ησλ αηζνπζψλ δηδαζθαιίαο πνπ
ιεηηνπξγνχλ ζήκεξα, ζε παγθφζκην επίπεδν, γίλεηαη ζπλδηδαζθαιία καζεηψλ δηαθνξεηηθψλ
ηάμεσλ (Brunswic & Valérien 2004, ζει. 26).
Οιηγνζέζηα ζρνιεία ππάξρνπλ ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, ηεο Ακεξηθήο ηεο
Χθεαλίαο θαη θπζηθά ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο. Βέβαηα, αλ θαη ε θηινζνθία ιεηηνπξγίαο
ηνπο είλαη θνηλή (π.ρ. ζπλδηδαζθαιία ηάμεσλ) ππάξρνπλ πνιιέο επηκέξνπο αιιά
θαζνξηζηηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ρσξψλ.
΢ηε ζπλέρεηα παξαηίζεηαη, ζπλνπηηθά, ε θαηάζηαζε ζε φηη αθνξά ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία ζε κηα ζεηξά απφ ρψξεο ηεο Δπξψπεο, πνιηηείεο ησλ Ζ.Π.Α., ηελ Απζηξαιία θαη ηνλ
Καλαδά.
΢ηελ Ηηαιία, ζχκθσλα κε ηελ Bernardini (2006), πθίζηαληαη νιηγνζέζηα ζρνιεία
εμαηηίαο ζπγθεθξηκέλσλ θνηλσληθψλ ή γεσγξαθηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ π.ρ.
νιηγνζέζηα ζρνιεία παηδηαηξηθψλ ηκεκάησλ λνζνθνκείσλ, νιηγνζέζηα γηα παηδηά κε εηδηθέο
αλάγθεο, νιηγνζέζηα γηα παηδηά κεηαλαζηψλ, νιηγνζέζηα ζε θπιαθέο γηα θξαηνχκελνπο πνπ
δελ έρνπλ νινθιεξψζεη ηνλ θχθιν ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, νιηγνζέζηα γηα πεξηνρέο
φπνπ δηαβηνχλ άηνκα γισζζηθψλ κεηνλνηήησλ φπσο ζηα ζχλνξα κε Γαιιία, κε Απζηξία, κε

21
΢ινβελία θαη θπξίσο νιηγνζέζηα ζε αγξνηηθέο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο ηεο νξεηλήο θαη
λεζησηηθήο Ηηαιίαο. Άιισζηε ην ζχληαγκα ηεο Ηηαιηθήο Γεκνθξαηίαο (αξζξ. 33 θαη 34)
θαζνξίδεη φηη είλαη θαζήθνλ ηνπ θξάηνπο λα παξέρεη ηελ πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε ζε
φινπο ηνπο λένπο πνπ δνπλ ζηε ρψξα, αλεμάξηεηα απφ ην πνχ θαη πψο δνπλ (Eurypedia -
Italy - 2010/11).
΢ηελ Πνξηνγαιία ειάρηζηεο αλαθνξέο ππάξρνπλ ζε επίζεκεο εθδφζεηο γηα ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο ππάξρνπλ ηέηνηνπ ηχπνπ ζρνιεία θπξίσο
ζηηο αγξνηηθέο θαη απνκνλσκέλεο πεξηνρέο (Duarte, 1995 - δίθηπν Nemed3). Μάιηζηα γηα λα
κελ ππάξρεη απνκφλσζε ησλ ζρνιείσλ κε ιίγνπο καζεηέο πξνσζείηαη, απφ ην ζρ. έηνο
1996/97 πηινηηθά θαη απφ ην 2000 ζπζηεκαηηθά, ε ζπγρψλεπζή φρη κφλν κεηαμχ δεκνηηθψλ
αιιά θαη κεηαμχ δεκνηηθψλ θαη λεπηαγσγείσλ ηδξχνληαο ζπζηάδεο ζρνιείσλ (Eurydice -
Portugal - 2006/07, ζει.62).
΢ηε Γαιιία ππάξρνπλ νιηγνζέζηα ζρνιεία ηα νπνία ππνζηεξίδνπλ ηελ εθπαίδεπζε
θπξίσο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο. ΢χκθσλα κε ην Γάιιν εθπαηδεπηηθφ θαη ζπγγξαθέα Bernard
Collot4 ην 1993 ηα 6.748, απφ ηα ζπλνιηθά 36.401 ζρνιεία πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο,
ήηαλ νιηγνζέζηα ζηα νπνία κάιηζηα θνηηνχζε ην 3% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ
πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Ζ Little (2007, ζει. 5) αλαθέξεη φηη ην 2000 ην 34% φισλ ησλ
ζρνιείσλ ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είραλ ζπλδπαδφκελεο5 ηάμεηο εθ ησλ νπνίσλ 4,5%
ήηαλ κνλνζέζηα. ΋πνπ είλαη δπλαηφ ηα ζρνιεία ζπγρσλεχνληαη γηα λα δεκηνπξγεζνχλ
πνιπζέζηα. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ απέρνπλ ην έλα απφ ην άιιν κέρξη ηξία ρηιηφκεηξα θαη ην
έλα έρεη, ηνπιάρηζηνλ, δεθαπέληε καζεηέο δελ απαηηείηαη ζπλαίλεζε ηνπ νηθείνπ δήκνπ. ΢ε
νπνηαδήπνηε άιιε πεξίπησζε απαηηείηαη ε ζπλαίλεζε ησλ εκπιεθφκελσλ δήκσλ. Γηα φζα
ζρνιεία ζπλερίδνπλ λα ιεηηνπξγνχλ σο νιηγνζέζηα πξνσζείηαη ε κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζία,
αλεμάξηεηα αλ αλήθνπλ ζηνλ ίδην δήκν ή φρη κε θνηλά πξνγξάκκαηα, κε ρξήζε ησλ
εγθαηαζηάζεσλ ηνπ ελφο ζρνιείνπ απφ ηα άιια θ.ν.θ. (Eurydice - France - 2009/10, ζει.
65-66).

3
Πξφθεηηαη γηα έλα δηεζλέο δίθηπν, ην νπνίν θέξλεη ζε επαθή εθπαηδεπηηθνχο, παηδαγσγνχο θαη εξεπλεηέο απφ
10 επξσπατθέο ρψξεο πνπ έρνπλ θνηλφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ έξεπλα, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο
εθπαίδεπζεο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη πινπνηείηαη κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζην πιαίζην
ηεο Γξάζεο Comenius 3 ηνπ πξνγξάκκαηνο ΢σθξάηεο.
4
΢ε εηζήγεζή ηνπ ζην ζπλέδξην κε ζέκα «Αγξνηηθή αλάπηπμε θαη εθπαηδεπηηθέο θνηλφηεηεο» (απνκνλσκέλα
ζρνιεία) πνπ νξγαλψζεθε απφ ην Instituto das Comunidades Educativas ζηελ Πνξηνγαιία ζηηο 6,7 θαη 8
Ηνπιίνπ 1993.
5
Αθξηβήο κεηάθξαζε ηνπ φξνπ «combined» πνπ ρξεζηκνπνηεί ε ζπγγξαθέαο.

22
 ΢ηελ Ηζπαλία γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ αγξνηηθψλ θαη
απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ έρνπλ θαζηεξσζεί δχν νξγαλσηηθά πξφηππα. ΢ην πξψην νη
καζεηέο κεηαθέξνληαη, θαζεκεξηλά, ζην θνληηλφηεξν πνιπζέζην ζρνιείν κε έμνδα πνπ ηα
θαιχπηνπλ νη θνηλφηεηεο. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ε θαζεκεξηλή κεηαθνξά ησλ καζεηψλ είλαη
αλέθηθηε νη θνηλφηεηεο νθείινπλ λα εγθαηαζηήζνπλ ηνπο κεηαθηλνχκελνπο καζεηέο ζε
νηθνηξνθεία κε ηελ ππνρξέσζε νη καζεηέο λα επηζηξέθνπλ ζην ζπίηη ηνπο ηα
΢αββαηνθχξηαθα θαη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ. Σν δεχηεξν νξγαλσηηθφ πξφηππν, ην
νπνίν έρεη θεξδίζεη ζηαδηαθά ηελ απνδνρή ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, πξνβιέπεη φηη ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία νξγαλψλνληαη ζε νκάδεο (colegios rurales agrupados) θαη νη καζεηέο
παξαθνινπζνχλ ηα καζήκαηα ζηελ πεξηνρή πνπ δνπλ, ελψ απηνί πνπ κεηαθηλνχληαη είλαη νη
εθπαηδεπηηθνί. Με ηνλ ηξφπν απηφ θαιχπηνληαη φιεο νη εηδηθφηεηεο πνπ πξνβιέπνληαη απφ
ηε λνκνζεζία γηα ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Γηα φιε ηελ νκάδα απηψλ ησλ ζρνιείσλ
ππάξρεη εληαία δηνίθεζε, φινη νη εθπαηδεπηηθνί αλήθνπλ ζε έλα θαη εληαίν ζχιινγν
δηδαζθφλησλ θαη εθαξκφδεηαη θνηλφ πξφγξακκα (Eurydice - Spain - 2009/10, ζει. 83, 84,
94).
΢ηε Ρνπκαλία ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία απνηεινχλ κηα πξαγκαηηθφηεηα ζηηο
αγξνηηθέο πεξηνρέο. ΢ε θάζε ρσξηφ ππάξρεη ζρνιείν κε αξηζκφ δαζθάισλ πνπ θαζνξίδεηαη κε
ην λφκν «Οξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο Γεκνηηθήο Δθπ/ζεο» ηνπ 1999 απφ ηελ αλαινγία:
1/ζέζην απφ ηέζζεξηο έσο είθνζη καζεηέο, 2/ζέζην απφ είθνζη έλα έσο ζαξάληα καζεηέο θαη
3/ζέζην απφ ζαξάληα έλα έσο εμήληα καζεηέο. ΢χκθσλα κε ηελ εζληθή έθζεζε γηα ηε
Ρνπκαλία6, ηνπ δηθηχνπ Nemed, ην ζρ. έηνο 2000/01 ην 44,25% ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ
πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ήηαλ κνλνζέζηα έσο ηεηξαζέζηα ζρνιεία.
΢ηελ Κχπξν ππάξρνπλ νιηγνζέζηα ζρνιεία (1/ζ – 3/ζ) σο ζρνιεία αλάγθεο.
Μάιηζηα ν φξνο νιηγνζέζην ζρνιείν δελ αλαθέξεηαη πνπζελά ζηνπο λφκνπο, πνπ δηέπνπλ ηελ
εθπαίδεπζε. Οη φξνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη κνλνδηδάζθαια γηα ηα κνλνζέζηα ζρνιεία,
δηδηδάζθαια γηα ηα δηζέζηα ζρνιεία θαη ζρνιεία κε ηξεηο δαζθάινπο γηα ηα ηξηζέζηα.
Πξνσζείηαη ε ζπγρψλεπζε ζρνιείσλ θνληηλψλ πεξηνρψλ θαη φπνπ απηφ δελ είλαη δπλαηφ
ππνζηεξίδνληαη ηα νιηγνζέζηα κε ηελ πξφζιεςε πξνζσπηθνχ κεξηθήο απαζρφιεζεο. Σν
ζρνιηθφ έηνο 2004/05 ην 17,4% ησλ ζρνιείσλ δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο ηεο Κχπξνπ ήηαλ
νιηγνζέζηα ζηα νπνία θνηηνχζε ην 3,1% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ απηήο ηεο βαζκίδαο θαη

6
Available: http://www.ea.gr/ep/nemed/fls/181894645188096RO_NationalReport.pdf Retrieved : 04/03/2009

23
δίδαζθε ην 5,1% ηνπ ζπλφινπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. (Pasiardis,
2005).
΢ηελ Σνπξθία, ζηηο πεξηνρέο φπνπ νη γεσγξαθηθέο ζπλζήθεο εκπνδίδνπλ ηε
κεηαθνξά ησλ καζεηψλ ζε θάπνην θεληξηθφ πνιπζέζην ζρνιείν, ιεηηνπξγνχλ νιηγνζέζηα.
Γελ επηηξέπεηαη λα ιεηηνπξγήζεη νιηγνζέζην ζρνιείν αλ ζηηο ηξεηο πξψηεο ηάμεηο θνηηνχλ
ιηγφηεξνη απφ δέθα καζεηέο. ΢‟ απηήλ ηελ πεξίπησζε ιεηηνπξγεί ν ζεζκφο ηνπ θηλεηνχ
ζρνιείνπ πνπ ζηειερψλεηαη απφ κεηαθεξφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο, νη νπνίνη επηζθέπηνληαη ηα
απνκαθξπζκέλα ρσξηά γηα λα δηδάμνπλ ηνπο ιίγνπο καζεηέο πνπ δνπλ εθεί. Δπίζεο δε
ιεηηνπξγεί νιηγνζέζην ζρνιείν ζε θακηά πεξηνρή αλ ε απφζηαζε απφ θάπνην θνληηλφ
πνιπζέζην ζρνιείν δελ μεπεξλά ηα 2 ρηιηφκεηξα (Eurydice - Turkey - 2009/10, ζει. 99, 100).
΢ηελ Πνισλία ην 41,8% ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ πξσηνβάζκηαο
εθπαίδεπζεο θνηηά ζε ζρνιεία αγξνηηθψλ πεξηνρψλ. Γε ιεηηνπξγεί ζρνιείν ζε πεξηνρέο φπνπ
δηαβηνχλ καζεηέο πξψηεο έσο ηεηάξηεο ηάμεο θαη απέρνπλ απφ θνληηλφ ζρνιείν κέρξη 3
ρηιηφκεηξα θαη κέρξη 4 ρηιηφκεηξα γηα καζεηέο πέκπηεο θαη έθηεο ηάμεο. Γηα κεγαιχηεξεο
απνζηάζεηο ε θνηλφηεηα είλαη ππνρξεσκέλε είηε λα κεηαθέξεη δσξεάλ ηνπο καζεηέο, ζην
πιεζηέζηεξν ζρνιείν είηε λα ηνπο θαιχπηεη ηα λαχια γηα ηε κεηαθίλεζή ηνπο κε δεκφζηα
κέζα ζπγθνηλσλίαο. ΢ε πεξηπηψζεηο απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ δχλαηαη λα ιεηηνπξγνχλ
νιηγνζέζηα ζρνιεία (Eurydice - Πνισλία - 2009/10, ζει. 68).
΢ηελ Απζηξία, εθηφο απφ νξηζκέλεο εμαηξέζεηο, ππεχζπλεο γηα ηε ζέζε ησλ
δεκνζίσλ ζρνιείσλ είλαη νη ηνπηθνί δήκνη θαη θνηλφηεηεο, νη δεκνηηθέο νξγαλψζεηο θαη νη
επαξρίεο (Eurydice - Austria - 2008/09, ζει. 82). ΢ηελ Απζηξία πνπ, γηα λα ιεηηνπξγήζεη έλα
ζρνιείν πξέπεη λα έρεη ηνπιάρηζηνλ 10 καζεηέο, ππάξρνπλ πνιιά κηθξά ζρνιεία επεηδή
πνιιέο κηθξέο θνηλφηεηεο βξίζθνληαη ζε απνκνλσκέλεο θνηιάδεο νη νπνίεο, κφλεο ηνπο,
ζπληεξνχλ ηηο θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο ηνπ ζρνιείνπ. Μάιηζηα απηέο νη εγθαηαζηάζεηο
ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηηο θνηλφηεηεο θαη γηα άιινπο ζθνπνχο. Έηζη επηηπγράλεηαη ε ζπλερήο
θξνληίδα θαη ζπληήξεζή ηνπο, γηα λα βξίζθνληαη ζε πςειφ ιεηηνπξγηθφ θαη αηζζεηηθφ
επίπεδν (Cooper, 2007)7.
΢ηε Φηλιαλδία πεξίπνπ ην 30% ησλ ζρνιείσλ είλαη νιηγνζέζηα ζηα νπνία θνηηά ην
7% ησλ παηδηψλ ζρνιηθήο ειηθίαο θαη δηδάζθεη ην 19% ησλ λέσλ Φηιαλδψλ εθπαηδεπηηθψλ.
Οη κεγάιεο απνζηάζεηο πνπ ρσξίδνπλ ηα πνιιά κηθξά θαη απνκνλσκέλα ρσξηά θαζηζηνχλ
απαξαίηεηε ηελ χπαξμε ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ ζε θάζε θνηλφηεηα. ΢ε πνιιά ρσξηά ην
νιηγνζέζην ζρνιείν είλαη ηαπηφρξνλα θαη ην πνιηηηζηηθφ θέληξν ηνπ νηθηζκνχ. ΋κσο, ε

7
Αλαθνξά γηα ην πξφγξακκα Αξίσλ: Μηθξά ζρνιεία ζηελ Δπξψπε. Δπηζθέςεηο 2003 θαη 2007 ζηελ Απζηξία.

24
ππνγελλεηηθφηεηα θαη ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα ησλ δήκσλ νδεγνχλ ζην θιείζηκν ησλ
πνιχ κηθξψλ ζρνιείσλ. Μάιηζηα, απφ ην 1996 έρεη θιείζεη ην 25% ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ (Paasimaki, φπσο αλαθέξεηαη ζηνπο Litlle & Pridmore, 2004, ζει. 7).
Δπίζεο, φπσο αλαθέξεη ε Mulryan-Kyne (2005), επηθαινχκελε ζηνηρεία πνπ έρεη
αληιήζεη απφ πεγέο ησλ ίδησλ ησλ ρσξψλ:
 ην 42% ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Ννξβεγίαο, ην ζρνιηθφ έηνο 2000-2001,
είρε ζπλδηδαζθφκελεο ηάμεηο,
 ην 35% ησλ ζρνιείσλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Σζερία είλαη νιηγνζέζηα
(Γεθέκβξηνο 2002),
 ην 40% ησλ ζρνιείσλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηεο Ηξιαλδίαο είλαη
νιηγνζέζηα (2004),
 ζην 23% φισλ ησλ ζρνιηθψλ αηζνπζψλ, ησλ ζρνιείσλ ηεο Διβεηίαο, γίλεηαη
ζπλδηδαζθαιία καζεηψλ δηαθνξεηηθψλ ηάμεσλ (1983),
 ζε κία απφ ηηο επηά ζρνιηθέο αίζνπζεο ηνπ Καλαδά γίλεηαη ζπλδηδαζθαιία θαη ζε
νιηγνζέζηα ζρνιεία θνηηά ην 20% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο
(1991).
΢ηηο Ζ.Π.Α. ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηα κηθξά ζρνιεία εθπνξεχεηαη απφ θάζε
πνιηηεία μερσξηζηά, αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε πεξηνρήο. Γεληθά φκσο ηζρχεη φ,ηη
θαη ζηε Δπξψπε. Σα νιηγνζέζηα ζρνιεία αληηκεησπίδνληαη, ζπλήζσο, σο ζρνιεία αλάγθεο
θαη ν αξηζκφο ηνπο ζπλερψο βαίλεη κεηνχκελνο (Muse, Smith & Barker 1987). Μάιηζηα, νη
θεληξηθέο πνιηηείεο (Κνινξάλην, Κάλζαο, Μηζνχξη, Νεκπξάζθα, Β. Νηαθφηα, Ν. Νηαθφηα
θαη Γνπατφκηλγθ) έρνπλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αγξνηηθψλ ζρνιείσλ ζε ζρέζε κε ην
ζχλνιν ησλ ζρνιείσλ ηνπο απφ ηηο ππφινηπεο πνιηηείεο (Barley & Brigham 2008).
΢ηελ Απζηξαιία ιεηηνπξγνχλ πνιιά κηθξά νιηγνζέζηα ζρνιεία πνπ βξίζθνληαη,
ζπλήζσο, ζηηο κηθξέο θαη απνκνλσκέλεο θνηλφηεηεο (Marland, 1994). ΢χκθσλα κε ηελ Little
(2007 ζει. 5) ην 1988 ην 40% ησλ ζρνιείσλ πνπ βξίζθνληαλ ζηε Βφξεηα Απζηξαιία είραλ
ζπλδηδαζθφκελεο ηάμεηο.
Σέινο, ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θπξηαξρνχλ ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο Αζίαο, ηεο
Λαηηληθήο Ακεξηθήο θαη ηεο Αθξηθήο θαη ν αξηζκφο ηνπο είλαη πηζαλφλ λα απμεζεί, θαζψο
ζπλερίδνληαη νη πξνζπάζεηεο απφ ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο γηα ηελ παξνρή πξσηνβάζκηαο
εθπαίδεπζεο, ζε επξχηεξε θιίκαθα, ηδίσο ζηηο απνκαθξπζκέλεο αγξνηηθέο πεξηνρέο.
Υαξαθηεξηζηηθά ε Little (2007 ζει. 5 & 6) παξαζέηεη ηα παξαθάησ ζηνηρεία:

25
  ζην Πεξνχ ην 1998 ην 78% ησλ δεκφζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ήηαλ
νιηγνζέζηα. Απφ απηά ην 41% ήηαλ κνλνζέζηα,
 ζηε ΢ξη Λάλθα ην 1999 ην 63% ησλ δεκφζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ είραλ απφ
ηέζζεξηο θαη θάησ δαζθάινπο,
 ζηε Μαπξηηαλία ην 2002-2003 ην 39% ηνπ ζπλφινπ ησλ παηδηψλ δεκνηηθήο
εθπαίδεπζεο θνηηνχζε ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. Μάιηζηα, ην 82% ηνπ παξαπάλσ πνζνζηνχ
αθνξνχζε παηδηά αγξνηηθψλ πεξηνρψλ,
 ζηελ Ηλδία ην 1996 ην 84% ησλ ζρνιείσλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είραλ
ηξεηο ή ιηγφηεξνπο δαζθάινπο.
Ζ ζηειέρσζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ δελ είλαη πάληα εχθνιε ππφζεζε, γηα έλα
θξάηνο, αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά θαλφλα απνθεχγνπλ λα ππεξεηήζνπλ ζε ηέηνηνπ ηχπνπ
ζρνιεία κε δεδνκέλν φηη απηά έρνπλ απμεκέλεο απαηηήζεηο ηφζν ζε ρξφλν, γηα ηελ
πξνεηνηκαζία ηεο δηδαζθαιίαο, φζν θαη ζε φγθν εξγαζίαο (Μπξνχδνο, 2002). Δπηπιένλ
παξάγνληαο, πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγεί απνηξεπηηθά ζηελ απφθαζε ησλ δαζθάισλ λα
ππεξεηήζνπλ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν είλαη ην γεγνλφο φηη ηα ζρνιεία, πνπ ιεηηνπξγνχλ σο
νιηγνζέζηα, βξίζθνληαη, θαηά θχξην ιφγν, ζε απνκνλσκέλεο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο. Ο
δάζθαινο απηψλ ησλ ζρνιείσλ, αλαγθαζκέλνο θάπνηεο θνξέο λα κέλεη ζε απνκεκαθξπζκέλα
κηθξά λεζηά ή νξεηλέο πεξηνρέο, επηβαξχλεηαη νηθνλνκηθά θαη απνθφπηεηαη απφ ηνλ
θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν, κε φ,ηη ζπλέπεηεο απηφ ζπλεπάγεηαη ηφζν γηα ηελ νηθνλνκηθή ηνπ
θαηάζηαζε φζν θαη γηα ηελ ςπρηθή ηνπ δηάζεζε. Μάιηζηα, ζε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ν
Ππξγησηάθεο (1992, ζει. 71-73), ζε λενδηφξηζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχζαλ ζηελ
Κξήηε, κφλν ην 44,3% ηνπ ζπλφινπ δήισζε φηη ε απνκφλσζε δελ απνηειεί γη‟ απηνχο
πξφβιεκα. Σν πνζνζηφ απηφ απμάλεη ζεακαηηθά θαη θηάλεη ην 94,9% ηνπ ζπλφινπ ησλ
δαζθάισλ πνπ είλαη πάλσ απφ 47 εηψλ. ΢χκθσλα κε ηνλ Mc Ewan, 1999 (φπσο αλαθέξεηαη
ζην Μπξνχδνο, 2002, ζει. 96 & 97) πνιιέο ρψξεο εθαξκφδνπλ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή
πξνζέιθπζεο εθπαηδεπηηθψλ, γηα ηε ζηειέρσζε ζρνιείσλ ηεο ππαίζξνπ ηα νπνία, θαηά
θαλφλα, είλαη νιηγνζέζηα. Έηζη, παξνρή επηδνκάησλ φπσο ζηελ Αξγεληηλή, ζηε Βελεδνπέια,
ζηελ Κφζηα Ρίθα, ζην Νεπάι, ζηελ Ολδνχξα, ζηηο Φηιηππίλεο ή ζηεγαζηηθψλ δηεπθνιχλζεσλ
θαη επηδνηήζεσλ γηα ζηέγε φπσο ζηε Εηκπάκπνπε, ζην Ηξάθ, ζην Μεμηθφ, ζην Παθηζηάλ, ζηε
΢ελεγάιε, ζηε ΢ηέξα Λεφλε, ζηε ΢πξία ή εηδηθή εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζα
ππεξεηήζνπλ ζε απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα ζρνιεία φπσο ζηε Βελεδνπέια, ζηελ Κνινκβία, ζην
Μπαγθιαληέο, ζηε Νηθαξάγνπα είλαη θάπνηεο απφ απηέο ηηο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ. Σειηθά,

26
φκσο θαη παξά ηα θίλεηξα πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηελ θάιπςε ζέζεσλ ζηα ζρνιεία ηεο
ππαίζξνπ, δε θαίλεηαη απηά λα απνδίδνπλ θαη λα πξνζειθχνπλ εθπαηδεπηηθνχο.

1.3 Διιεληθά θαη επξσπατθά πξνγξάκκαηα κε εθαξκνγή ζε

Οιηγνζέζηα ΢ρνιεία
Σν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ηε κεηαπνιίηεπζε θαη εληεχζελ ζρεδηάζηεθαλ θαη
πινπνηήζεθαλ, πηινηηθά, πξνγξάκκαηα πνπ ζηφρν είραλ ηελ ππνζηήξημε ζρνιείσλ
απνκνλσκέλσλ θαη δπζπξφζηησλ πεξηνρψλ. Απφ φζν γλσξίδνπκε φκσο γηα θαλέλα δε
γεληθεχηεθε ε εθαξκνγή ηνπ ζε φια ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ηεο παηξίδαο καο. Σα
πξνγξάκκαηα ζηα νπνία ζα αλαθεξζνχκε ελ ζπληνκία ζπγρξεκαηνδνηήζεθαλ, θπξίσο, απφ
ην ειιεληθφ θξάηνο θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη ηα εμήο: ην πξφγξακκα «΢ΥΔΓΗΑ», ην
πξφγξακκα «ΓΗΑ΢», ην επξσπατθφ ζρέδην «MUSE», ην επξσπατθφ πξφγξακκα «RURAL
WINGS», ην δίθηπν γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία «NEMED» θαη, ελ κέξεη, ην πξφγξακκα
«COMENIUS».
Σν πξφγξακκα ΢ΥΔΓΗΑ (΢ρνιηθφο Δθπαηδεπηηθφο Γηθηπαθφο Ηζηφο Αηγαίνπ)
ζχκθσλα κε ηνπο Σζνιαθίδε & Φψθηαιε (2001, ζει. 273) απνηειεί κηα πξνζπάζεηα
εηζαγσγήο ηεο πιεξνθνξηθήο ζηα δεκνηηθά ζρνιεία απνκαθξπζκέλσλ λεζησηηθψλ πεξηνρψλ
ηνπ Αηγαίνπ. ΢ηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ 46 δεκνηηθά ζρνιεία απφ 32 λεζηά ηνπ
Αηγαίνπ ζπλδέζεθαλ κε ην δηαδίθηπν δεκηνπξγψληαο έλα δηθηπαθφ ηζηφ ν νπνίνο επηηξέπεη
ηελ επηθνηλσλία αθελφο κεηαμχ ηνπο θαη αθεηέξνπ κε άιια εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. ΢ηφρνο
ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη, κέζα απφ ηελ ππνδνκή θαη ηελ ηερλνγλσζία πνπ ζα απνθηεζεί, λα
θαηαζηεί δπλαηή ε ρξήζε εθαξκνγψλ πιεξνθνξηθήο πξνθεηκέλνπ λα αλαβαζκηζηεί ε
πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, ζηα λεζηά απηά θαη λα κεησζεί ν βαζκφο
απνκφλσζήο ηνπο. Πξνγξακκαηηθφο θνξέαο ήηαλ ηνπ Τπνπξγείν Αηγαίνπ θαη θνξέαο
πινπνίεζεο ην Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ.
΢χκθσλα κε ηε Γεληθή Γξακκαηεία Αηγαίνπ θαη λεζησηηθήο πνιηηηθήο απφ ηελ
πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, ην νπνίν θαη έρεη νινθιεξσζεί, πξνέθπςαλ, κεηαμχ άιισλ,
ηα παξαθάησ απνηειέζκαηα: Μαδηθή εηζαγσγή πιεξνθνξηθήο, ζηελ πξσηνβάζκηα
εθπαίδεπζε, πνπ πξνζέθεξε ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ζηνπο καζεηέο ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ
αθνχ απηνί σθειήζεθαλ απφ ηε ζπγθεθξηκέλε δξάζε. Δπίζεο, ε απφθηεζε ηερλνγλσζίαο
απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο δαζθάινπο ηνπο πξνζέθεξε ζεκαληηθή βνήζεηα ηφζν θαη ηελ
παξνχζα ρξνληθή ζπγθπξία φζν θαη θαηά ηελ άζθεζε ησλ κειινληηθψλ ηνπο θαζεθφλησλ
θαη ηέινο ε σθέιεηα πνπ απνθφκηζαλ νη κφληκνη θάηνηθνη ηεο λεζησηηθήο ρψξαο αθνχ ηνπο

27
δφζεθε ε επθαηξία, κέζσ ηεο ππνδνκήο πιεξνθνξηθήο πνπ δεκηνπξγήζεθε, λα
ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ηερλνινγία θαη λα άξνπλ ηελ φπνηα απνκφλσζε πθίζηαληαη ιφγσ ηεο
γεσγξαθηθήο ζέζεο ησλ λεζηψλ.
Μεηά ηελ παξαπάλσ εθηίκεζε ηεο πνιηηείαο, γηα ηελ επηηπρία ηνπ πξνγξάκκαηνο,
ζα πεξίκελε θαλείο, φρη κφλν λα ζπλερηζηεί, αιιά θαη λα επεθηαζεί θαη ζηηο ππφινηπεο
απνκνλσκέλεο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, φπνπ ππάξρνπλ νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Γπζηπρψο φκσο θάηη ηέηνην δε ζπλέβε θαη έηζη ην πξφγξακκα δελ μεπέξαζε ζε δηάξθεηα ηελ
πεληαεηία (1999-2004).
To πξφγξακκα MUSE (MUltigrade School Education) ήηαλ έλα πξφγξακκα δηεηνχο
δηάξθεηαο (Οθηψβξηνο 2002 έσο Οθηψβξην 2004) πνπ, κεηαμχ άιισλ, είρε σο ζηφρν αθελφο
ηελ επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ πνπ εξγάδνληαη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, ζηε ρξήζε λέσλ
ηερλνινγηψλ θαη ηεο πιεξνθνξηθήο θαη αθεηέξνπ ηε δεκηνπξγία πιαηθφξκαο γηα
επηθνηλσλία κεηαμχ δαζθάισλ, καζεηψλ θαη επηκνξθσηψλ. Σν πξφγξακκα πινπνηήζεθε ζε
νιηγνζέζηα ζρνιεία ηεζζάξσλ επξσπατθψλ θξαηψλ ηεο Διιάδαο, ηεο Φηλιαλδίαο, ηεο
Ηζπαλίαο θαη ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ. ΢πλεξγάηεο ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ Διιάδα ήηαλ
ην Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ θαη ηα εθπαηδεπηήξηα Διιελνγεξκαληθή Αγσγή.
Σν πξφγξακκα ΓΗΑ΢ (Γνξπθνξηθφο Ηζηφο Απνκαθξπζκέλσλ ΢ρνιείσλ)
πινπνηήζεθε κε κεξηθή ρξεκαηνδφηεζε απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία Έξεπλαο θαη
Σερλνινγίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο ζηεξηδφκελν απφ ην Γ΄ Κνηλνηηθφ Πιαίζην
΢ηήξημεο 2000-2006 θαη απνηέιεζε, θαηά θάπνην ηξφπν, ηε ζπλέρεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο
MUSE. ΢χκθσλα κε ηελ έθζεζε αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ (΢σηεξίνπ, Κνπινχξεο,
Σνπινπκάθνπ, Σζνιαθίδεο & ΢σηεξίνπ, 2006, ζει. 7) είρε σο ζηφρν «ηελ αλάπηπμε ελφο
πξνεγκέλνπ ειεθηξνληθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο ην νπνίν ζα κπνξεί λα ππνζηεξίμεη
ηελ ελδνυπεξεζηαθή επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ πνπ εξγάδνληαη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία
κέζσ δνξπθνξηθψλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ζπζηεκάησλ. Σν πξφγξακκα επηκφξθσζεο
ζρεδηάζηεθε θαηάιιεια ψζηε λα θαιχςεη ηηο δηδαθηηθέο αλάγθεο θαη λα βειηηψζεη ην έξγν
ησλ εθπαηδεπηηθψλ απηψλ. Σν πξφγξακκα επηκφξθσζεο δνκήζεθε πάλσ ζε ηξεηο βαζηθνχο
άμνλεο:
• Καηάξηηζε ζε κεζνδνινγίεο θαη ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο ζην νιηγνζέζην ζρνιείν
ψζηε νη εθπαηδεπηηθνί λα κπνξέζνπλ λα αληεπεμέιζνπλ ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ηεο
δηδαζθαιίαο ζηα ζρνιεία απηά.
• Καηάξηηζε ζε κεζφδνπο δηακφξθσζεο θηλήηξσλ ζηνπο καζεηέο ψζηε λα
εληζρπζνχλ ηα πνζνζηά νινθιήξσζεο ηνπ θχθινπ ηεο βαζηθήο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα.

28
 • Καηάξηηζε γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο αλάπηπμεο ησλ θνηλνηήησλ φπνπ ιεηηνπξγνχλ
ηα ζρνιεία απηά».
Σν πξφγξακκα πινπνηήζεθε κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ, ησλ
εθπαηδεπηεξίσλ ηεο Διιελνγεξκαληθήο Αγσγήο θαη ηνπ ΟΣΔ κε ηε ζπκκεηνρή δέθα
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ηα νπνία ήηαλ δηαζθνξπηζκέλα ζε φιε ηελ Διιάδα.
Με ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο νη δξάζεηο ηνπ αμηνινγνχληαη σο ζεηηθέο
(΢σηεξίνπ & άιινη, 2006, ζει. 67-74) φκσο θαη απηή ε ηερλνγλσζία, πνπ απνθηήζεθε απφ
ην πξφγξακκα ΓΗΑ΢, δελ δηαρχζεθε ζε κεγαιχηεξν αξηζκφ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αιιά ην
κφλν πνπ έγηλε θαηνξζσηφ ήηαλ λα ζπλερηζηεί απηή ε εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα, ζηα πιαίζηα
δχν λέσλ εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ, ηνπ δηθηχνπ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία «NEMED»
θαη ηνπ επξσπατθνχ πξνγξάκκαηνο «RURAL WINGS».
Σν δίθηπν γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία NEMED (Network of Multigrate Education)
ήηαλ έλα επξσπατθφ δηαθξαηηθφ δίθηπν κε ζπκκεηνρή δέθα ρσξψλ πνπ ππνζηεξίρζεθε απφ
ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ΢σθξάηεο (Γξάζε Comenious 3).
Ζ δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ηξηεηήο κε έλαξμε ζηηο 1/10/2004 θαη νινθιήξσζε ζηηο
30/9/2007. Σν Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ θαη ηα εθπαηδεπηήξηα Διιελνγεξκαληθή Αγσγή είλαη
νη ζπκκεηέρνληεο θνξείο απφ ηελ πιεπξά ηεο Διιάδαο.
Οη ζηφρνη ηνπ, φπσο απηνί αλαθέξνληαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ, ήηαλ:
 Γηεμαγσγή εθηεηακέλεο έξεπλαο ζρεηηθά κε ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία, θαζψο θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηα ζρνιεία απηά ζηελ Δπξψπε
(έθηαζε θαηλνκέλνπ, αλάγθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία,
εζληθέο πνιηηηθέο γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, θ.ιπ.).
 Πξνζθνξά εμεηδηθεπκέλεο ππνζηήξημεο θαη επηκφξθσζεο ζε εθπαηδεπηηθνχο
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην δίθηπν, ππνζηεξίδνληαο ζπγρξφλσο ηελ
επηθνηλσλία κεηαμχ απνκαθξπζκέλσλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ.
 Αμηνιφγεζε ηεο εθαξκνγήο κεζνδνινγηψλ πνπ βαζίδνληαη ζηηο λέεο ηερλνινγίεο
θαζψο θαη πξαθηηθψλ εηδηθά ζρεδηαζκέλσλ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
 Αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη ηεο πξνζνρήο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο γηα ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία, κε ζηφρν ηελ αλαβάζκηζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο πνπ
ιακβάλνπλ ρψξα ζε απηά.
 Γηαηχπσζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνηάζεσλ γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαίδεπζεο ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία, ζε επξσπατθφ επίπεδν.
 Γεκηνπξγία θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ γηα ηε δηαηήξεζε θαη δηεχξπλζε ηνπ δηθηχνπ.

29
 ΋πσο αλαθέξεη ν Tsolakidis (2005, ζει. 62) έλαο απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ
πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε βησζηκφηεηά ηνπ ηξία έηε κεηά ηελ νινθιήξσζή ηνπ θαη ε αλάπηπμή
ηνπ έηζη ψζηε λα ζπκπεξηιάβεη θαη θαηλνχξηα κέιε απφ ελδηαθεξφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο
πνπ εξγάδνληαη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Σν πξφγξακκα RURAL WINGS απνζθνπεί, κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ δνξπθνξηθψλ
ηειεπηθνηλσληψλ θαη ησλ επξπδσληθψλ ζπλδέζεσλ ζην δηαδίθηπν, λα δψζεη ηε δπλαηφηεηα
επηκφξθσζεο αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε απνκνλσκέλεο πεξηνρέο άξα θαη ζε δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δπζπξφζηηεο πεξηνρέο φπνπ ζπλήζσο ππάξρνπλ νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σν
πξφγξακκα πνπ μεθίλεζε ην 2007 θαη ε νινθιήξσζή ηνπ ηνπνζεηείηαη κέζα ζην 2011
εθαξκφδεηαη πηινηηθά ζε πεξηνρέο δεθαπέληε επξσπατθψλ ρσξψλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ
βξίζθεηαη θαη ε Διιάδα (πεξηνδηθφ Καηλνηνκία, 2008, ζει. 6-7 & http://www.ruralwings-
project.net/RW/index.html). ΢ηελ Διιάδα ην πξφγξακκα είλαη γλσζηφ σο «Φηεξά ηεο
γλψζεο» θαη ηελ πινπνίεζή ηνπ έρνπλ αλαιάβεη ην ΔΜΠ θαη ην Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, ζε
ζπλεξγαζία κε ηα εθπαηδεπηήξηα Διιελνγεξκαληθή Αγσγή θαη εηαηξείεο ηειεπηθνηλσληψλ.
Σέινο, ην πξφγξακκα Comenius ζα κπνξνχζε λα αμηνπνηεζεί θαη απφ νιηγνζέζηα
ζρνιεία αθνχ, φπσο αλαθέξεη ν Γξφιιηνο (2005, ζει. 111)

«ε πξψηε βαζηθή παξάκεηξνο ηνπ Comenius είλαη ε ζχζηαζε θαη αλάπηπμε δηθηχσλ ζηα
νπνία ζπκκεηέρεη κεγάιε πνηθηιία θνξέσλ. ΋ινη νη ηχπνη ησλ ζρνιείσλ πνπ βξίζθνληαη
εγθαηεζηεκέλα ζηηο ζπκκεηέρνπζεο ρψξεο είλαη επηιέμηκνη, γηα λα ζρεκαηίδνπλ
ζπκπξάμεηο ζην πιαίζην ηνπ Comenius, είηε παξέρνπλ γεληθή, είηε επαγγεικαηηθή, είηε
ηερληθή εθπαίδεπζε. Ο φξνο πεξηιακβάλεη πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα ζρνιηθά
ηδξχκαηα θαη εγθαηαζηάζεηο πνπ πξνζθέξνπλ πξνζρνιηθή θαη ζρνιηθή εθπαίδεπζε».

΢ηηο νδεγίεο γηα ηνπο αηηνχληεο, ζχκθσλα κε ην Γξφιιην (2005, ζει.153)

ζεκεηψλεηαη: «Καηνρπξψλεη σο ηζφηηκα θξηηήξηα ρξεκαηνδφηεζεο πξνγξακκάησλ8 ηελ
αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ησλ κεηνλεθηνχλησλ καζεηψλ ιφγσ πξνζσπηθήο κεηνλεμίαο,
θνηλσληθν-πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο, γεσγξαθηθήο ζέζεσο ή γηα άιινπο ιφγνπο».
Αλεμάξηεηα απφ ηνπο ιφγνπο πνπ επέβαιαλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε λα εθαξκφζεη απηή ηελ
πξαθηηθή, ζηελ νπζία πξφθεηηαη γηα πνιηηηθή άζθεζεο αληηζηαζκηζηηθήο αγσγήο ζε παηδηά
πνπ ην έρνπλ αλάγθε. Μάιηζηα, ε αλαθνξά ζε γεσγξαθηθέο πεξηνρέο παξαπέκπεη επζέσο ζε
απνκνλσκέλεο πεξηνρέο φπνπ, θαηά θαλφλα, ιεηηνπξγνχλ νιηγνζέζηα ζρνιεία. Δξεπλψληαο

8
Μεηαμχ άιισλ θξηηεξίσλ.

30
ηα απνηειέζκαηα ηεο παξαπάλσ δξάζεο κέζα απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Ηδξχκαηνο Κξαηηθψλ
Τπνηξνθηψλ9, πνπ είλαη θαη ν δηαρεηξηζηήο ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ Διιάδα,
δηαπηζηψλεηαη φηη απφ ην 2003 θαη κέρξη ην 2011 ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία πνπ ζπκκεηείραλ
δελ μεπεξλνχλ, γηα θάζε έηνο, ηα πέληε. Δίλαη πξνθαλέο φηη ην αζθπθηηθφ ρξνληθφ πιαίζην
πνπ ιεηηνπξγεί ν δάζθαινο, ζην νιηγνζέζην ζρνιείν ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε
εθπαηδεπηηθνχ μέλεο γιψζζαο ιεηηνχξγεζαλ θαζνξηζηηθά γηα ηελ πνιχ κηθξή ζπκκεηνρή
ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ζην πξφγξακκα Comenius.
Δλ θαηαθιείδη, κε βάζε φζα αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, δηαπηζηψλεηαη φηη ππήξμε,
απφ ηελ πιεπξά ηεο πνιηηείαο κε ηελ νηθνλνκηθή ζηήξημε θπξίσο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο,
πξνζπάζεηα γηα ελίζρπζε ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ ε νπνία φκσο δελ πξνρψξεζε, ζε θακία
πεξίπησζε, πέξα απφ ηελ πηινηηθή εθαξκνγή ηεο.

1.4 Οιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία ζηελ Διιάδα απφ ην 1974 έσο

ζήκεξα
Σα ηειεπηαία ρξφληα, απφ ηε κεηαπνιίηεπζε κέρξη ζήκεξα, παξαηεξείηαη κηα
ζηαζεξή κείσζε ησλ νιηγνζέζησλ (1/ζ, 2/ζ & 3/ζ) ζρνιείσλ10. Αμηνζεκείσην είλαη ην
γεγνλφο φηη ε κείσζε απηή δελ παξνπζηάδεη κηα ζηαζεξή πνξεία, θαηά ην δπλαηφλ, έηζη
ψζηε λα ππνζέζεη θάπνηνο φηη αθνινπζεί ηελ αζηπθηιία θαη ηε κεηαλάζηεπζε άξα θαη ηε
ζηαδηαθή απνδπλάκσζε ησλ ρσξηψλ θαη ησλ κηθξψλ λεζηψλ απφ ην πιεζπζκφ ηνπο.
Αληίζεηα παξαηεξνχληαη πεξίνδνη έμαξζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ θαηαξγήζεσλ νιηγνζεζίσλ
ζρνιείσλ θαη πεξίνδνη χθεζεο ηνπ θαηλνκέλνπ. Αλαιπηηθά, παξαηεξψληαο ην Γηάγξακκα
1.4.1 δηαπηζηψλεηαη φηη απφ ην 1974 κέρξη ην 1984 ππάξρεη κηα ζηαζεξή κείσζε ηνπ
αξηζκνχ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, θαηά κέζν φξν, πεξίπνπ εθαηφ ην ρξφλν. ΢ηε ζπλέρεηα
παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ε κείσζε λα πνιιαπιαζηάδεηαη θαη γηα ηα επφκελα δέθα έηε λα
θιείλνπλ, θαηά κέζν φξν, δηαθφζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία αλά έηνο. Ζ ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1566
ην ΢επηέκβξε ηνπ 1985 θαίλεηαη φηη επέδξαζε ζε απηή ηελ πξαθηηθή. Μάιηζηα φπσο
πξνθχπηεη απφ ηε κειέηε ησλ πξαθηηθψλ θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ παξαπάλσ λφκνπ ζηε Βνπιή
ηα νπνία αλαιπηηθά παξνπζηάδνληαη παξαθάησ, ε πξφζεζε ηεο πνιηηείαο ήηαλ λα
θαηαξγεζνχλ φια ηα κηθξά ζρνιεία θαη κφλν κεηά ηε ζζελαξή αληίδξαζε βνπιεπηψλ,
θπξίσλ λεζησηηθψλ πεξηνρψλ, δφζεθε ε δπλαηφηεηα ππάξμεσο κνλνζέζησλ ζρνιείσλ κε
ιηγφηεξνπο απφ έμη καζεηέο. Σελ επφκελε δεθαεηία 1994 έσο 2004 ν ξπζκφο θαηάξγεζεο

9
http://www.iky.gr/IKY/portal/gr/default/CMSGRWindow?action=2&uri=/gr/socrates/results/com-res.html
10
Ο πιήξεο πίλαθαο κε ηνλ αξηζκφ ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ δαζθάισλ πεξηιακβάλεηαη ζην παξάξηεκα Η.

31
ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ αλαθφπηεηαη θαη απφ ηα δηαθφζηα ζρνιεία πνπ θαηαξγνχληαλ αλά
έηνο, θαηά κέζν φξν πεξίπνπ, ηελ πξνεγνχκελε δεθαεηία κεηψλνληαη ζηα εθαηφλ πελήληα.
Σέινο, απφ ην 2004 έσο ην 2010 ν ξπζκφο θαηάξγεζεο παξακέλεη ζηαζεξφο κε ηελ
πξνεγνχκελε δεθαεηία παξνπζηάδνληαο κηα πνιχ κηθξή πεξαηηέξσ επηβξάδπλζε ησλ
θαηαξγήζεσλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Ήδε, φκσο, ν αξηζκφο νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ έρεη
θηάζεη ζην έλα πέκπην ηνπ αξηζκνχ ηνπ πξψηνπ έηνπο ηεο κεηαπνιίηεπζεο. Σν ζρνιηθφ έηνο
2009-10 ιεηηνχξγεζαλ 1.341 νιηγνζέζηα ζρνιεία ελψ ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75
ιεηηνχξγεζαλ 6.654.
Αληίζεηε πνξεία αθνινπζεί ν αξηζκφο ησλ πνιπζέζησλ ζρνιείσλ, ν νπνίνο βαίλεη
ζπλερψο απμαλφκελνο κε απνηέιεζκα απφ ηα 2.281 πνιπζέζηα ζρνιεία πνπ ιεηηνπξγνχζαλ
ην ζρνιηθφ έηνο 1975-76 λα θηάζνπκε ηα 3.734, ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10, ζεκεηψλνληαο
αχμεζε 65%, πεξίπνπ.

8000

7000

6000
Αξηζκόο ζρνιείωλ

5000

Σρνιεία Πνιπζέζηα
4000
Σρνιεία Οιηγνζέζηα

3000

2000

1000

0
19 5

19 7

19 9

19 1

19 3

19 5

19 9

19 3

19 5

20 7

20 1

20 3

20 5

20 7

9
-7

-7

-7

-8

-8

-8

-8

-9

-9

-9

-0

-0

-0

-0

-0
74

76

78

80

82

84

88

92

94

96

00

02

04

06

08
19

Σρνιηθό έηνο

Γηάγξακκα 1.4.1: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρνιείσλ απφ ην 1974 έσο ην 2010

Αλάινγε εηθφλα παξνπζηάδεη θαη ν αξηζκφο ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε

νιηγνζέζηα ζρνιεία φπσο εχγισηηα απνηππψλεηαη ζην Γηάγξακκα 1.4.2 πνπ έπεηαη. Έηζη
απφ ηνπο έληεθα ρηιηάδεο, πεξίπνπ, δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχζαλ, ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75,
ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία ν αξηζκφο ππνηξηπιαζηάδεηαη θαη πέθηεη ζηνπο ηξεηζήκηζη ρηιηάδεο,
πεξίπνπ, ην ζρνιηθφ έηνο 2009-2010. Μάιηζηα ηε δεθαεηία ηνπ νγδφληα παξαηεξείηαη κηα
εληνλφηεξε πηψζε ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ κεγαιχηεξε ησλ
ππφινηπσλ, ππφ εμέηαζε, δεθαεηηψλ. Ζ ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1566/1985 θαίλεηαη πσο έρεη
επεξεάζεη ζηελ θαηεχζπλζε απηή.

32
 50000

45000

40000

35000
Αξηζκόο δαζθάιωλ

30000
Γάζθαινη Πνιπζέζηα

25000 Γάζθαινη Οιηγνζέζηα

20000

15000

10000

5000

0
19 75

19 77

19 79

19 81

19 83

19 85

19 89

19 93

19 95

20 97

20 01

20 03

20 05

20 07

9
-0
-

-
74

76

78

80

82

84

88

92

94

96

00

02

04

06

08
19

Σρνι ηθό έηνο

Γηάγξακκα 1.4.2: Δμέιημε αξηζκνχ δαζθάισλ απφ ην 1974-2010

Δπηρεηξψληαο λα απνθαιπθζνχλ ελέξγεηεο θαη ζρέζεηο πνπ αλαδεηθλχνπλ ηελ

εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο πνιηηείαο έλαληη ησλ ζρνιείσλ δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη κε
βάζε ηα πξνεγνχκελα δηαγξάκκαηα παξαηεξείηαη φηη ε αλαινγία δαζθάισλ αλά νιηγνζέζην
ζρνιείν απφ 1,6 πξνο 1 ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75 θηάλεη ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10 ζηελ
αλαινγία 2,2 πξνο 1, αληίζηνηρα. ΢ηα πνιπζέζηα ε αλαινγία γηα ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75
είλαη 7,2 δάζθαινη πξνο 1 ζρνιείν ελψ ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10 δηακνξθψλεηαη ζε 11,8
πξνο 1, αληίζηνηρα. Βέβαηα, ζηελ αλαινγία ησλ δαζθάισλ πξνο ηα πνιπζέζηα ζρνιεία
πξέπεη λα πξνζηεζνχλ θαη νη εθπαηδεπηηθνί εηδηθνηήησλ, πνπ έρνπλ ελ ησ κεηαμχ
ελζσκαησζεί, νη νπνίνη θηάλνπλ ηνπο 7.65211 γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη αλαινγνχλ δχν
πεξίπνπ ζε θάζε πνιπζέζην ζρνιείν. Δίλαη πξνθαλέο φηη πξφθεηηαη γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο
θπξίσο αγγιηθήο γιψζζαο θαη θπζηθήο αγσγήο θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ θαιιηηερληθψλ
καζεκάησλ, ηνπο νπνίνπο έρνπλ φια ηα πνιπζέζηα ζρνιεία, ελψ δελ έρνπλ ηα νιηγνζέζηα.
Απηφ, φκσο, κάιινλ ζπληζηά άληζε κεηαρείξηζε, εθ κέξνπο ηεο πνιηηείαο, ε νπνία ελψ
θξνληίδεη ηα πνιπζέζηα ζρνιεία λα έρνπλ εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ, θαη πνιχ ζσζηά
θάλεη, δελ θάλεη ην ίδην θαη γηα ηα νιηγνζέζηα. Απνηέιεζκα απηήο ηεο έιιεηςεο ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία, ζε ζπλδπαζκφ κε ην δπζπξφζηηε θαη απνκνλσκέλε πεξηνρή, πνπ
ζπλήζσο βξίζθνληαη απηά ηα ζρνιεία φπνπ δελ ππάξρνπλ ηδησηηθνί θνξείο παξνρήο

11
Πξφθεηηαη γηα εθπαηδεπηηθνχο, κφληκνπο ή αλαπιεξσηέο κε πιήξεο σξάξην θαη φρη σξνκίζζηνπο πνπ
ππεξεηνχλ ζπλήζσο ζε νινήκεξα ζρνιεία.
Πεγή: ΔΛ΢ΣΑΣ (http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-
themes?p_param=A1401&r_param=SED12&y_param=2009_00&mytabs=0)

33
αλάινγσλ δξαζηεξηνηήησλ, νδεγνχλ ζχκθσλα κε ηνλ Μπξνχδν (2002, ζει. 88) ζηε κείσζε
ησλ δπλαηνηήησλ ησλ καζεηψλ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ λα πεηχρνπλ, κειινληηθά, ζε
ζπλαθείο κε ηα παξαπάλσ αληηθείκελα πεξηνρέο.
Δζηηάδνληαο ην ελδηαθέξνλ ηεο έξεπλαο ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ12
παξαηεξείηαη φηη ππάξρεη κηα ζπλερήο θαη ζηαζεξή κείσζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, απφ
ην ζρνιηθφ έηνο 1975-76, θαη αληίζηνηρα κηα κηθξφηεξε αιιά ζηαζεξή αχμεζε ησλ
πνιπζέζησλ ζρνιείσλ. Ζ ηάζε απηή δε δηαθνξνπνηείηαη ηφζν θαηά ηελ πεξίνδν πνπ ζηελ
πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ πεξηιακβάλνληαλ θαη νη λνκνί Αραΐαο θαη Ζιείαο θαη
απνηππψλεηαη ζην δηάγξακκα 1.4.3 φζν θαη θαηά ηελ πεξίνδν πνπ ζηελ πεξηθέξεηα
Πεινπνλλήζνπ δελ ππάγνληαη νη λνκνί Αραΐαο θαη Ζιείαο θαη εκθαλίδεηαη ζην δηάγξακκα
1.4.4. ΢πγθεθξηκέλα, απφ ηα 1.465 νιηγνζέζηα θαη ηα 233 πνιπζέζηα πνπ ιεηηνχξγεζαλ ζηελ
πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ην ζρνιηθφ έηνο 1975-76 δέθα ρξφληα κεηά, ην ζρνιηθφ έηνο
1985-86, ιεηηνχξγεζαλ 1.135 νιηγνζέζηα θαη 283 πνιπζέζηα. ΢ηε ζπλέρεηα θαη ππφ ηε λέα
δηνηθεηηθή δηαίξεζε ηεο Πεινπνλλήζνπ ιεηηνχξγεζαλ, ην ζρνιηθφ έηνο 2000-2001, 178
πνιπζέζηα θαη 262 νιηγνζέζηα ζρνιεία ελψ ην ηειεπηαίν ζρνιηθφ έηνο 2009-10, γηα ην νπνίν
αληιήζεθαλ ζηνηρεία απφ ηελ Δ.΢.Τ.Δ., ν αξηζκφο ησλ πνιπζεζίσλ είλαη 216 ελψ ν αξηζκφο
ησλ νιηγνζεζίσλ ζπξξηθλψλεηαη πεξαηηέξσ θαη πιένλ είλαη κφιηο 122.
1600

1400

1200
Αξηζκόο ζρνιείωλ

1000

Σρνιεία Πνιπζέζηα
800
Σρνιεία Οιηγνζέζηα

600

400

200

0
5

6
-7

-7

-7

-7

-7

-8

-8

-8

-8

-8

-8

-8
74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85
19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

Σρνιηθό έηνο

Γηάγξακκα 1.4.3: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρνιείσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ην 1974
έσο ην 1986

12
Χο πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ελλνείηαη ε γεσγξαθηθή ελφηεηα πνπ πεξηιακβάλεη ηνπ λνκνχο Αξγνιίδαο,
Αραΐαο, Αξθαδίαο, Ζιείαο, Κνξηλζίαο, Λαθσλίαο θαη Μεζζελίαο κέρξη ην 1994. Απφ ην έηνο απηφ θαη κεηά
ελλνείηαη ε δηνηθεηηθή πεξηθέξεηα πνπ πεξηιακβάλεη ηνπο λνκνχο Αξγνιίδαο, Αξθαδίαο, Κνξηλζίαο, Λαθσλίαο
θαη Μεζζελίαο. ΢ηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη πιένλ νη λνκνί Αραΐαο θαη Ζιείαο νη
νπνίνη καδί κε ην λνκφ Αηησιναθαξλαλίαο ζπγθξνηνχλ ηελ πεξηθέξεηα Γπηηθήο Διιάδαο. Ζ παξαπάλσ
ηαμηλφκεζε είλαη αληίζηνηρε απηήο ηεο Δ.΢.Τ.Δ. ε νπνία κε βάζε απηή ηε δηαίξεζε δίλεη ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία
γηα ηε ζπγθεθξηκέλε πεξηθέξεηα.

34
 300

250

200
Αξηζκόο ζρνιείωλ

Σρνιεία Πνιπζέζηα
150
Σρνιεία Οιηγνζέζηα

100

50

0
1

0
-0

-0

-0

-0

-0

-0

-0

-0

-0

-1
00

01

02

03

04

05

06

07

08

09
20

20

20

20

20

20

20

20

20

20
Σρνιηθό έηνο

Γηάγξακκα 1.4.4: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρνιείσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ην 2000
έσο ην 2010

Αληίζηνηρε εηθφλα παξνπζηάδεη θαη ν αξηζκφο ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε

νιηγνζέζηα ζρνιεία φπσο εχγισηηα απνηππψλεηαη ζηα Γηαγξάκκαηα 1.4.5 (πνπ αλαθέξεηαη
ζηε γεσγξαθηθή ελφηεηα ηεο Πεινπνλλήζνπ) θαη 1.4.6 (πνπ αλαθέξεηαη ζηε δηνηθεηηθή
πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ) πνπ αθνινπζνχλ. Έηζη απφ ηνπο δπφκηζε ρηιηάδεο, πεξίπνπ,
δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχζαλ ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75 ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία ν αξηζκφο
κεηψλεηαη πεξίπνπ θαηά 30% θαη πέθηεη ζηνπο ρίιηνπο εμαθφζηνπο, πεξίπνπ, ην ζρνιηθφ έηνο
1985-86. Αθξηβψο αληίζηξνθε θαηεχζπλζε αθνινπζεί ν αξηζκφο ησλ δαζθάισλ πνπ
ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία νη νπνίνη απφ ηνπο ρίιηνπο εμαθφζηνπο, πεξίπνπ, πνπ ήηαλ
ην 1974-75 απμάλνληαη θαηά 50% θαη πξνζεγγίδνπλ ηνπο δπφκηζε ρηιηάδεο, πεξίπνπ. ΢ηε
ζπλέρεηα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία πνπ θαιχπηεη ε παξνχζα έξεπλα θαη ελψ ζηελ
Πεινπφλλεζν δελ ππάγνληαη πηα νη λνκνί Αραΐαο θαη Ζιείαο παξαηεξείηαη δηαξθήο πηψζε
ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, νη νπνίνη απφ ηνπο πεληαθφζηνπο,
πεξίπνπ, πνπ ππεξεηνχλ ην ζρνιηθφ έηνο 2000-2001 θηάλνπλ ηνπο ηξηαθφζηνπο ην ζρνιηθφ
έηνο 2009-10.

35
 2500

2000
Αξηζκόο δαζθάιωλ

1500
Γάζθαινη Πνιπζέζηα
Γάζθαινη Οιηγνζέζηα
1000

500

0
5

6
-7

-7

-7

-7

-7

-8

-8

-8

-8

-8

-8

-8
74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85
19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19
Σρνιηθό έηνο

Γηάγξακκα 1.4.5: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ην 1974
έσο ην 1986

2500

2000
Αξηζκόο δαζθάιωλ

1500
Γάζθαινη π νιπζέζηα
Γάζθαινη νιηγνζέζηα
1000

500

0
1

0
-0

-0

-0

-0

-0

-0

-0

-0

-0

-1
00

01

02

03

04

05

06

07

08

09
20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

Σρνιηθό έηνο

Γηάγξακκα 1.4.6: Δμέιημε ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ην 2000
έσο ην 2010
Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ε αλαινγία δαζθάισλ αλά νιηγνζέζην ζρνιείν
έρεη ιίγν πςειφηεξε ηηκή απφ απηή νιφθιεξεο ηεο Διιάδαο13 θαη θηάλεη ηνπο 1,8 πξνο 1, ην
ζρνιηθφ έηνο 1974-75, ελψ ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10 γίλεηαη 2,6 πξνο 1, αληίζηνηρα. ΢ηα
πνιπζέζηα ε αλαινγία πέθηεη, ζε ζρέζε κε ηελ αλαινγία νιφθιεξεο ηεο ρψξαο θαη γηα ην
ζρνιηθφ έηνο 1974-75 δηακνξθψλεηαη ζε 6,2 δάζθαινη πξνο 1 ζρνιείν ελψ ην ζρνιηθφ έηνο
2009-10 γίλεηαη 10,6 πξνο 1, αληίζηνηρα.

13
Βιέπε ζει. 33

36
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ
ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ

2.1 Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή: Οξηζκφο θαη βαζηθέο ζεσξίεο

Με ηνλ φξν εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, κπνξνχκε ελ ζπληνκία λα πνχκε14 φηη
ελλννχκε φιεο ηηο ελέξγεηεο, ηα κέηξα θαη ηηο απνθάζεηο ησλ αξκνδίσλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ
πνπ αθνξνχλ θαη απεπζχλνληαη ζηελ εθπαίδεπζε. Βέβαηα, εθηφο απφ ηα ζεζκηθά φξγαλα,
πνπ πξσηίζησο επεξεάδνπλ θαη δηακνξθψλνπλ ηελ εθάζηνηε επηθξαηνχζα εθπαηδεπηηθή
πνιηηηθή, ππάξρνπλ θαη εμσζεζκηθνί παξάγνληεο πνπ παξεκβαίλνπλ επηδηψθνληαο λα
δηακνξθψζνπλ θαη εθείλνη ηελ εθαξκνδφκελε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Χο ηέηνηνη ζα
κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ ηα θάζε ινγήο ηδησηηθά, θεξδνζθνπηθά θαη κε, ηλζηηηνχηα θαη
ηδξχκαηα ηα νπνία θαηαζέηνπλ θαη πινπνηνχλ πξνγξάκκαηα πνπ απεπζχλνληαη ζηε καζεηηθή
θνηλφηεηα.
Ο ΢αΐηεο (2000, ζει. 123) αλαθέξεη φηη κε ηνλ φξν «εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή
ελλννχκε ην ζχλνιν ησλ επηινγψλ, ησλ ελεξγεηψλ θαη ησλ κέζσλ, πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη
θαη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ην θξάηνο γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ» θαη ν
Παπαδάθεο (2003, ζει. 80-82) ζεκεηψλεη φηη:

«ν φξνο εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή είλαη εθ ησλ πξαγκάησλ πην ζχλζεηνο, αθνχ πξψηα απφ
φια αλαθέξεηαη γεληθά ζηελ εθπαίδεπζε, δειαδή ζηε κάζεζε γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ,
ζηε κάζεζε κηαο θνπιηνχξαο θαη ησλ ζπλαξηεκέλσλ κε απηήλ αμηψλ, ζηνπο
εθπαηδεπηηθνχο, ζην ζρνιείν, ζηελ ζρνιηθή πιηθνηερληθή ππνδνκή, ζηε δηδαζθαιία θαη
ζηα κέζα δηεμαγσγήο ηεο δηδαζθαιίαο. Έπεηηα, ν ίδηνο φξνο «εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή»: 1)
Αλαθέξεηαη ζηηο επηινγέο ελφο πνιηηηθνχ πξνζψπνπ ή κηαο νκάδαο πνιηηηθψλ πξνζψπσλ
θαη ζηα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ επηινγψλ. 2) Θεσξείηαη σο κηα νινθιεξσκέλε δέζκε
δξάζεο, πνπ θνηλνπνηείηαη ζηα πιαίζηα ελφο πνιηηηθνχ ιφγνπ ή κηαο λνκνζεζίαο. 3)
΢ρεηίδεηαη κε ηηο απνθάζεηο γηα ηελ εθπαίδεπζε, πνπ ιακβάλνληαη απφ ηα θιηκάθηα
εμνπζίαο. 4) Γηαθξίλεηαη ζηε καθξν-εθαξκφζηκε (ζ‟ απηήλ πνπ ζρεδηάδεηαη απφ ηελ
θεληξηθή εμνπζία θαη αθνξά ην εζληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα) θαη ζηε κηθξν-
εθαξκφζηκε (ζ‟ απηήλ πνπ ζρεδηάδεηαη ζε ηνπηθφ επίπεδν θαη αθνξά ζηε ιεηηνπξγία ησλ
ζρνιείσλ). 5) Γελ εθαξκφδεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν πνηέ ζε δηαθνξεηηθά θξάηε. Έηζη, γηα

14
Οη Haddat & Demsky (1995, ζει. 22) ζεκεηψλνπλ: «Μειέηεο γηα ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή δείρλνπλ ηελ
πνιππινθφηεηα θαη ην πνιπδηάζηαην ραξαθηήξα ηεο, ιφγσ ηεο θχζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο».

37
 λα έρεη απνηειεζκαηηθφηεηα πξέπεη λα εμππεξεηεί ηηο αλάγθεο ηεο εθάζηνηε θνηλσλίαο,
ζηελ νπνία αζθείηαη. 6) Σα πξναλαθεξζέληα ζπζηαηηθά κηαο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο
ζπλδένληαη άξξεθηα κε ην θνηλσληθφ, πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη ηδενινγηθφ πιαίζην ηεο
θνηλσλίαο ζηελ νπνία εθπνλνχληαη, δεκνζηνπνηνχληαη θαη γίλεηαη πξνζπάζεηα λα
εθαξκνζζνχλ».

Οη Καιεξάληε θαη Μφξκνξεο (ρ.ρ., ζει. 10) αλαθεξφκελνη ζηνλ νξηζκφ ηεο
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ππνζηεξίδνπλ φηη νη ζπλήζεηο νξηζκνί ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο
αληηκεησπίδνπλ ηε ζρέζε κεηαμχ ηεο ζεσξίαο θαη ηεο πξάμεο σο ζηαζεξή ρσξίο λα
ζεκεηψλεηαη ε δηαξθψο κεηαβαιιφκελε ζρέζε κεηαμχ εκπεηξηψλ, πνιηηηθήο θαη ηδενινγίαο
ζηνλ επξχηεξν ρσξνρξφλν. Έηζη κηα πξνζπάζεηα εξκελείαο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ζα
πξέπεη λα ζπλππνινγίζεη αθελφο ηηο ηδέεο θαη απφςεηο ηεο άξρνπζαο ηάμεο κε βάζε ηελ
θνζκνζεψξεζε ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ θαη ηηο ηδέεο έληαμεο ηνπ αηφκνπ ζην θνηλσληθφ
ζχλνιν θαη αθεηέξνπ ην εζληθφ θαη γεληθά ην επξχηεξν παγθνζκηνπνηεκέλν ζχζηεκα.
Καηαιήγνληαο, ηνλίδνπλ:

«Έηζη ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ζρεκαηνπνηείηαη σο ππνζχζηεκα πνπ θηλείηαη κε βάζε ηηο

αξρέο κηαο παγθνζκηνπνηεκέλεο ηδενινγηθήο εγεκνλίαο θαη δηακνξθψλεηαη
αλαπξνζαξκνδφκελε ζε εζληθφ επίπεδν σο „„θνηλή ινγηθή‟‟, πξνθεηκέλνπ λα
λνκηκνπνηεζεί θαη λα γίλεη απνδεθηή απφ ηα ππνθείκελα. Δπνκέλσο, ε απάληεζε ζην
εξψηεκα ηη είλαη εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή δελ κπνξεί λα είλαη αμηνινγηθά νπδέηεξε, θαζψο
πάληα ζα αληαλαθιά απφςεηο γηα ην ηη ζα έπξεπε λα λνείηαη κε ηνλ φξν εθπαηδεπηηθή
πνιηηηθή».

΋πσο αλαθέξεη ε Εακπέηα (1994) ηέζζεξηο είλαη νη βαζηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο

εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, νη νπνίεο εξκελεχνπλ ην ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο ζηε ζχγρξνλε
θνηλσλία. Πξφθεηηαη γηα ηηο θηιειεχζεξεο πξνζεγγίζεηο, ηηο καξμηζηηθέο πξνζεγγίζεηο, ηηο
πξνζεγγίζεηο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο θαη ηηο πινπξαιηζηηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο
παξνπζηάδνληαη, ζπλνπηηθά, ζηε ζπλέρεηα.
Ζ θηιειεχζεξε πξνζέγγηζε ε νπνία ζεσξεί ηελ εθπαίδεπζε αθελφο δεκφζην αγαζφ
γηα ην νπνίν ην θξάηνο ζα πξέπεη λα παξέρεη έλα ειάρηζην εθπαηδεπηηθψλ παξνρψλ θαη
αθεηέξνπ δελ ζα πξέπεη λα ππνλνκεχεη ηελ άζθεζε ηεο αηνκηθήο επηινγήο θαη ειεπζεξίαο. Ζ
θηιειεχζεξε πξνζέγγηζε, ηεο εξκελείαο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, αληηκεησπίδεη ζέκαηα
πνπ άπηνληαη ησλ νξίσλ κέζα ζηα νπνία πξέπεη λα θηλείηαη ε πνιηηεία, ηεο αηνκηθήο

38
επηινγήο θαη ειεπζεξίαο ηνπ πνιίηε, ηεο θξηηηθήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ
κεηαηξέπνληαη ζε εκπφδηα γξαθεηνθξαηηθνχ ηχπνπ θαη ηεο δπλαηφηεηαο ιεηηνπξγίαο ηνπ
ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ σο κφλε ιχζε γηα ηελ εμπγίαλζε ηεο εθπαίδεπζεο (Εακπέηα,
1994).
Απφ ηελ άιιε πιεπξά βξίζθνληαη νη καξμηζηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο
πνιηηηθήο, νη νπνίεο ζεσξνχλ φηη ε εθπαίδεπζε πνπ πξνθχπηεη είλαη ην απνηέιεζκα ηνπ
θνηλσληθνχ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο ζηα πιαίζηα ηνπ ζχγρξνλνπ αζηηθνχ θξάηνπο
(Σχπαο, 1999). Ζ Εακπέηα (1994) αλαθέξεη φηη νη καξμηζηηθέο πξνζεγγίζεηο εληνπίδνπλ ην
αληηθείκελν ηεο ζπδήηεζεο «ζην ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο ζην ζχγρξνλν θαπηηαιηζηηθφ θξάηνο,
ζηε ζρέζε ηεο εθπαίδεπζεο κε ηελ θνηλσληθή αλαπαξαγσγή, ζηελ θξηηηθή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ
ζπζηήκαηνο σο πξνο ηελ ηζφηεηα, ζηελ εθπαηδεπηηθή αιιαγή ηφζν σο πξνο ηηο δηαδηθαζίεο
πνπ νδεγνχλ ζηελ αιιαγή φζν θαη σο πξνο ην πξαμηαθφ ηδεψδεο θαη ηέινο, ζηελ άζθεζε ηεο
θξηηηθήο σο πξνο ηε θηιειεχζεξε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή».
Δπίζεο, νη πξνζεγγίζεηο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηελ εθπαίδεπζε
σο θνηλσληθφ αγαζφ πνπ παξέρεηαη απφ ην θξάηνο θαη επσθεινχληαη φινη νη πνιίηεο.
Μάιηζηα νη πξνζεγγίζεηο απηνχ ηνπ ηχπνπ ηνλίδνπλ ην δεκφζην ραξαθηήξα ηεο εθπαίδεπζεο
θαη ηελ παξνρή αληηζηαζκηζηηθήο εθπαίδεπζεο, φπνπ απηφ απαηηείηαη, κέζσ ηεο
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Δίλαη θαλεξφ φηη ε πξνζέγγηζε απηή βξίζθεηαη εγγχηεξα ζηηο
απφςεηο ησλ καξμηζηηθψλ πξνζεγγίζεσλ θαη απέλαληη απφ απηέο ησλ θηιειεχζεξσλ
πξνζεγγίζεσλ, φπσο αλαθέξνληαη παξαπάλσ.
Σέινο, νη πινπξαιηζηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ζχκθσλα κε
ηηο νπνίεο ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή δελ πξνθχπηεη απφ κηα θνηλσληθή (θπξίαξρε) νκάδα αιιά
απφ ηελ αιιειεπίδξαζε δηαθφξσλ νκάδσλ πίεζεο θαη πνιιέο θνξέο αιιεινζπγθξνπφκελσλ
ζπκθεξφλησλ. Μάιηζηα ζχκθσλα κε ηνπο McPherson & Raah (1988) νη πινπξαιηζηηθέο
πξνζεγγίζεηο ππνζηεξίδνπλ φηη ε άζθεζε εμνπζίαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπγθξνχζεηο,
αληηζέζεηο, ζπδεηήζεηο θαη ζπκβηβαζκνχο κεηαμχ θνηλσληθψλ ή πνιηηηθψλ νκάδσλ κε
δηαθνξεηηθά θαη, πνιιέο θνξέο, αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα γεγνλφο πνπ αληαλαθιάηαη ζηελ
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή.

2.2 Διιεληθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή

΢ηελ Διιάδα, ην Τπνπξγείν Παηδείαο απνηειεί ηνλ επίζεκν βξαρίνλα ηεο πνιηηείαο
γηα άζθεζε εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Ζ ζπγθεληξσηηθή κνξθή πνπ έρεη ε δηνίθεζε ηεο
εθπαίδεπζεο θαζηζηά ην Τπνπξγείν Παηδείαο απφιπην θπξίαξρν, γηα ηελ εθαξκνγή ηεο

39
φπνηαο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο κέζσ ησλ πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ, ησλ ππνπξγηθψλ
απνθάζεσλ θαη ησλ εγθπθιίσλ πνπ εθδίδεη. Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηνπ Διιεληθνχ
Τπνπξγείνπ Παηδείαο, απφ ην 1974 θαη εληεχζελ θαληάδεη σο αλεξκάηηζηε, αζπλερήο θαη
απνζπαζκαηηθή. Κχξηα αηηία απηήο ηεο δηακνξθσκέλεο θαη ελ πνιινίο παγησκέλεο
θαηάζηαζεο απνηειεί ε δηαξθήο πξνζπάζεηα ησλ ηζπλφλησλ (θπβεξλεηηθψλ θνκκάησλ θαη
Τπνπξγψλ Παηδείαο) γηα αιιαγέο ρσξίο λα αμηνινγείηαη ε έσο ηφηε εθαξκνδφκελε
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή έηζη ψζηε λα ζπκπιεξσζεί, αλ θάπνπ πζηεξεί, ή λα θαηαξγεζνχλ
ηκήκαηά ηεο πνπ ηπρφλ έρνπλ απνηχρεη. Ζ ιέμε κεηαξξχζκηζε είλαη πξνθαλέο φηη αζθεί
ηδηαίηεξε γνεηεία ζηνπο Τπνπξγνχο Παηδείαο, αθνχ ηε ρξεζηκνπνηνχλ αβαζάληζηα θαη θαηά
θφξνλ ζρεδφλ θάζε θνξά πνπ αλαιακβάλνπλ ην ππνπξγείν, απνδπλακψλνληάο ηελ φκσο απφ
ηελ πξαγκαηηθή ζεκαζία ηεο. Δχζηνρα, ν Ππξγησηάθεο ζε θείκελφ ηνπ κε ηίηιν «Ο κχζνο
ηνπ ΢ίζπθνπ» (2010, ζει. 80-83) αθνχ πεξηγξάθεη παξαζηαηηθά ηελ πξνζπάζεηα θάζε
ππνπξγνχ γηα κεηαξξχζκηζε θαη ππνζηεξίδεη φηη «κέζα απφ ην δηπνιηθφ ζρήκα,
κεηαξξχζκηζε θαη αληηκεηαξξχζκηζε, πνξεχεηαη ε ειιεληθή εθπαίδεπζε πάλσ απφ έλα
αηψλα» αλαθέξεη φηη ν θαιχηεξνο Τπνπξγφο Παηδείαο ζα είλαη εθείλνο «πνπ ζα ςεθίζεη έλαλ
θαη κφλν λφκν. Σν λφκν πνπ ζα απαγνξεχεη ηελ αιιαγή ηνπ λφκνπ πεξί παηδείαο». Ο
Καδακίαο (φπσο αλαθέξεηαη ζην Μπνπδάθεο, 2002) παξνκνηάδεη θάζε πξνζπάζεηα γηα
εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε κε ην κχζν ηνπ ΢ίζπθνπ. Δίλαη θπζηθφ απηφ λα ζπκβαίλεη, αθνχ
νη πνιηηηθέο πνπ επηρεηξείηαη λα εθαξκνζηνχλ ζηελ εθπαίδεπζε, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο,
εθπνξεχνληαη αθελφο απφ ην θφκκα πνπ βξίζθεηαη ζηελ θπβέξλεζε θαη αθεηέξνπ απφ ην
πξφζσπν ηνπ εθάζηνηε Τπνπξγνχ Παηδείαο. Μάιηζηα, ραξαθηεξηζηηθά, ν Ππξγησηάθεο
(1992, ζει. 101-102) αλαθέξεη: «Κάζε θπβεξλεηηθή αιιαγή ζπλνδεχεηαη απφ αιιαγή ηεο
ζρνιηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, άξζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέηξσλ θαη εηζαγσγή λέσλ» ελψ, ν
πξψελ Τπνπξγφο Παηδείαο, επί θπβεξλήζεσο Ν.Γ., Ησάλλεο Βαξβηηζηψηεο ζε άξζξν ηνπ,
ζηελ εθεκεξίδα ΣΟ ΒΖΜΑ ζηηο 14-9-1997, αλαθέξεη:

«Γελ πξφθεηηαη θαλ λα επαλέιζσ ζην δπζάξεζην θαηλφκελν πνπ θαη πάιη δήζακε: ν
θάζε ππνπξγφο Παηδείαο πνπ αλαιακβάλεη λα ζεσξεί θαζήθνλ ηνπ λα ηαπηηζζεί κε κηα
κεηαξξχζκηζε. ΢ηα 23 ρξφληα ηεο Μεηαπνιίηεπζεο, ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα
ρξεηάζηεθε λα απνξξνθήζεη επηά ηνπιάρηζηνλ βαζηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηε Μέζε,
Αλψηεξε θαη Αλψηαηε Δθπαίδεπζε, πνιχ δε πεξηζζφηεξεο ελδηάκεζεο παξεκβάζεηο πνπ
νη πεξηζζφηεξεο απηνθαηαξγήζεθαλ ή νχηε θαλ μεθίλεζαλ λα εθαξκφδνληαη, κε ζχκαηα
πάληνηε ηνπο καζεηέο. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά έρνπλ δεη λα αιιάδεη ηνπιάρηζηνλ ηξεηο
θνξέο ην ζχζηεκα γχξσ απφ ην νπνίν θαινχληαη λα πξνζαξκφζνπλ θαη λα νξγαλψζνπλ

40
 ηελ πνξεία ηνπο ζηνλ ρψξν ηεο Παηδείαο πξνζέγγηζε ζηα καζήκαηα, κέζνδνο θαη
πεξηερφκελν ηεο χιεο, εμεηάζεηο, πξφζβαζε ζηηο βαζκίδεο πνπ, κελ ην μερλνχκε, είλαη
βαζηθή ζπληζηψζα ηεο δηθήο ηνπο δσήο.»

Αλ κάιηζηα ζπλππνινγηζηεί φηη απφ ην 1974 έσο ζήκεξα έρνπλ ππεξεηήζεη, σο

Τπνπξγνί Παηδείαο, είθνζη επηά άηνκα15 κπνξεί λα εμεγεζεί ε αζπλέρεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο
πνιηηηθήο πνπ θαηά θαηξνχο εθαξκφδεηαη ή επηρεηξείηαη λα εθαξκνζηεί.
Βέβαηα, δελ ζα πξέπεη λα ιεζκνλεζεί θαη ν ξφινο ηεο Βνπιήο πνπ κε ηα
λνκνζεηήκαηα πνπ ςεθίδεη, κεηά απφ πξφηαζε ζπλήζσο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο,
θαζνξίδεη ηελ επηθξαηνχζα εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Οη ελδηάκεζεο κνξθέο δηνίθεζεο θαη
θαζνδήγεζεο ηεο εθπαίδεπζεο φπσο είλαη ε Πεξηθέξεηεο, νη Γηεπζχλζεηο Δθπαίδεπζεο θαη νη
΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη, απηφ πνπ πεξηνξίδνληαη λα θάλνπλ, είλαη λα κεηαθέξνπλ πξνο ηε
ζρνιηθή κνλάδα ηηο απνθάζεηο ηεο πνιηηείαο, ρσξίο λα έρνπλ ζπκκεηάζρεη νη ίδηνη ζηε
δηακφξθσζή ηνπο ή έζησ λα έρνπλ εηζεγεζεί, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο. Ο Ππξγησηάθεο
(1992, ζει. 38) αλαθέξεη γη‟ απηέο ηηο ελδηάκεζεο κνξθέο δηνίθεζεο φηη «πξφθεηηαη γηα
φξγαλα- δηεθπεξαησηέο ησλ εληνιψλ ηεο θεληξηθήο ππεξεζίαο». Ζ επηθνηλσλία ππνπξγείνπ
– πεξηθέξεηαο - δηεχζπλζεο – ζρνιηθήο κνλάδαο δελ είλαη ακθίδξνκε θαη δπλακηθή αιιά
κνλφδξνκε, απφ ην ππνπξγείν πξνο ηε ζρνιηθή κνλάδα θαη θάπνηεο θνξέο εθηφο
πξαγκαηηθφηεηαο, αθνχ δελ αθήλεη πεξηζψξηα επηινγψλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα, ε νπνία δελ ζα
πξέπεη λα ιεζκνλείηαη φηη είλαη ε κνλαδηθή «κάρηκε» κνλάδα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο,
ζηελ νπνία νθείινπλ φιεο νη άιιεο ππεξεζίεο ηνπ ππνπξγείνπ ηελ χπαξμή ηνπο θαη ηελ
νπνία νθείινπλ λα ππεξεηνχλ16. Μάιηζηα, ην ζχζηεκα είλαη ηφζν ζπγθεληξσηηθφ πνπ δελ
ιακβάλεη ππφςε ηνπ νχηε θαλ ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε πεξηνρήο. Υαξαθηεξηζηηθά ν
Ππξγησηάθεο (1992, ζει. 35) ζεκεηψλεη: «ζε έλα ζπγθεληξσηηθφ ζχζηεκα φπσο ην ειιεληθφ
νη δηαθνξνπνηήζεηο απφ λνκφ ζε λνκφ ή απφ ζρνιείν ζε ζρνιείν είλαη ζρεδφλ κεδακηλέο».
Έηζη, νη ζπληζηψζεο πνπ ζπγθξνηνχλ ηε ζρνιηθή κνλάδα φπσο νη καζεηέο, νη γνλείο θαη ν

15
Αλαιπηηθά δεο ζην Παξάξηεκα IΗ.
16
Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε αλαθνξά ζπλάδειθνπ δαζθάινπ, ν νπνίνο κεηά απφ είθνζη πέληε ρξφληα ζηελ ηάμε,
νξίζηεθε ππεχζπλνο πνιηηηζηηθψλ ζεκάησλ κηαο Γηεχζπλζεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο Πεινπνλλήζνπ.
Μεηά ηελ πάξνδν πεξίπνπ δχν κελψλ, απφ ηνλ νξηζκφ ηνπ θαη ζε εξψηεζε απφ ηνλ γξάθνληα ηη ηνπ έρεη θάλεη
εληχπσζε απφ ηελ έσο ηφηε ππεξεζία ηνπ ζηε Γηεχζπλζε, αβίαζηα θαη θπζηθά απάληεζε: «Αλ θαη ζην γξαθείν
αθνχσ γηα πξνγξάκκαηα πεξηβαιινληηθά, πνιηηηζηηθά, αλαιπηηθά θ.ά, αθνχσ γηα ζπγρσλεχζεηο ζρνιείσλ,
αθνχσ γηα ζέζεηο εθπαηδεπηηθψλ θαζφινπ ή πνιχ ζπάληα αθνχσ ηε ιέμε παηδί ιεο θαη ε ππεξεζία απηή δελ έρεη
λα θάλεη κε παηδηά».

41
ζχιινγνο δηδαζθφλησλ δελ εξσηψληαη γηα ζέκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ θαη ηειηθά θαινχληαη
λα ππεξεηήζνπλ θαη λα πινπνηήζνπλ. ΋κσο, θαλείο δε γλσξίδεη θαιχηεξα ηηο αλάγθεο, ηηο
ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο, ηηο πξννπηηθέο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο
εθπαηδεπηηθνχο πνπ ππεξεηνχλ εθεί, ηνπο γνλείο θαη θεδεκφλεο ησλ νπνίσλ ηα παηδηά
θνηηνχλ ζηε ζπγθεθξηκέλε ζρνιηθή κνλάδα θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ. Καη
θηάλνπκε ζην ζεκείν

«ην παηδί ηεο Θεζζαιίαο π.ρ. δηδάζθεηαη (αλ δηδάζθεηαη) ηηο ίδηεο ψξεο θαη ηα ίδηα
πξάγκαηα γηα ηελ ζπνγγαιηεία κε ην παηδί ηεο Kαιχκλνπ θαη ην παηδί ηεο Kαιχκλνπ
καζαίλεη ηα ίδηα γηα ηελ βακβαθνθαιιηέξγεηα κε ην παηδί ηεο Θεζζαιίαο, κνινλφηη ηα
ζηνηρεία απηά έρνπλ δηαθνξεηηθή ηεξάξρεζε ζηε κηα θαη ηελ άιιε ηνπηθή θνηλσλία.»
(Ππξγησηάθεο, Μπξνχδνο, ΢ηεθάλνπ, Παπαδάθεο, Παιεφο & Κνπιατδήο, 2008, ζει.
140)

Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απνθέληξσζεο θαίλεηαη φηη θηλείηαη ν λφκνο 1566/1985

«Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο
δηαηάμεηο» ν νπνίνο ζην ΗΓ΄ θεθάιαην ππφ ην ζεκεηνινγηθφ ηίηιν «΋ξγαλα ιατθήο
ζπκκεηνρήο» πνπ πεξηιακβάλεη ηα άξζξα 48-52 επηρεηξεί κηα «απνζηεγαλνπνίεζε ηνπ
ζρνιείνπ», φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Ππξγησηάθεο (1992, ζει. 41). Πξφθεηηαη γηα
κηα απφπεηξα εκπινθήο ηεο ηνπηθήο θαη επξχηεξεο θνηλσλίαο, ζην ζρεδηαζκφ ηεο
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ηνπιάρηζηνλ ζε επίπεδν εηζήγεζεο πξνο ηελ θεληξηθή εμνπζία.
Έηζη, πξνβιέπεηαη λα ηδξπζνχλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ κηα ζεηξά απφ ζπκβνχιηα θαη
επηηξνπέο κε ηε ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, επαγγεικαηηθψλ θαη
ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ, εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ θ.ά. Καηά ζπλέπεηα ηδξχνληαη:
 ε ζρνιηθή επηηξνπή κε ζπκκεηνρή ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, δηεπζπληή θαη γνλέσλ ηεο
ζρνιηθήο κνλάδαο ε νπνία δηαρεηξίδεηαη ηα νηθνλνκηθά ηεο κνλάδαο,
 ην ζρνιηθφ ζπκβνχιην ζην νπνίν εθηφο απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηε ζρνιηθή επηηξνπή
δηεπξχλεηαη κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζπιιφγνπ γνλέσλ θαη θεδεκφλσλ θαη ηνπ ζπιιφγνπ
δηδαζθφλησλ θαη καζεηψλ (γηα ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε) ηεο κνλάδαο πνπ θξνληίδεη
γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ,
 ε δεκνηηθή ή θνηλνηηθή επηηξνπή παηδείαο πνπ ζπγθξνηείηαη ζε θάζε δήκν ή θνηλφηεηα κε
ηε ζπκκεηνρή θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη παξαγφλησλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο ηνπηθήο
απηνδηνίθεζεο κε απνζηνιή ηελ εηζήγεζε ζην δήκν ή ηελ θνηλφηεηα ζεκάησλ πνπ άπηνληαη
ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ,

42
 νη αληίζηνηρεο λνκαξρηαθέο επηηξνπέο πνπ ιεηηνπξγνχλ φπσο θαη νη δεκνηηθέο αιιά ζε
επίπεδν λνκνχ, θαη
 ην εζληθφ ζπκβνχιην παηδείαο πνπ εηζεγείηαη ζηελ θπβέξλεζε ζέκαηα εθπαηδεπηηθήο
πνιηηηθήο θαη ζπκκεηέρνπλ ζε απηφ εθπξφζσπνη δηάθνξσλ ππνπξγείσλ, θνξέσλ,
παξαγσγηθψλ ηάμεσλ, ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ, θνηηεηηθψλ νξγαλψζεσλ θ.ά.
Έληεθα ρξφληα κεηά ηε ζεζκνζέηεζε ησλ παξαπάλσ ζπκβνπιίσλ γηα ην άλνηγκα
ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσλία ν Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο ΢πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο
(Ο.Ο.΢.Α.) ζε έθζεζε πνπ ζπλέηαμε, κεηά απφ παξαγγειία ηνπ Τπνπξγνχ Παηδείαο, ζην
θεθάιαην «Άζθεζε Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο – Γηνίθεζε θαη Γηαρείξηζε» αλαθέξεη φηη «ε
Διιάδα έρεη αξρίζεη λα θηλείηαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο απνθέληξσζεο, σζηφζν ηα κέηξα
πνπ έρνπλ ιεθζεί παξνπζηάδνπλ ινγηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο αδπλακίεο» θαη ζπλερίδεη
πξνζζέηνληαο:

«΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα ζπληειείηαη κάιινλ κηα απνζπγθέληξσζε ησλ αξκνδηνηήησλ

παξά κηα απνθέληξσζε. Σν αλαιπηηθφ πξφγξακκα παξακέλεη αξκνδηφηεηα ηνπ θέληξνπ
απνθάζεσλ θαη νη εθπαηδεπηηθνί δελ έρνπλ πεξηζψξηα γηα αλάπηπμε δεκηνπξγηθψλ
πξσηνβνπιηψλ θαη βειηηψζεσλ. Ζ δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν δε
βαζίδεηαη ζε έλαλ νξζνινγηθφ ζρεδηαζκφ» (Ο.Ο.΢.Α., 1996, ζει. 86-87).

Φπζηθά, δελ είλαη εχθνιν κηα ζρνιηθή κνλάδα λα κπνξέζεη λα ζρεδηάζεη θαη λα
πινπνηήζεη δξάζεηο πνπ άπηνληαη ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Γηα λα επηηεπρζεί απηή ε
επηδίσμε ζα πξέπεη, ζχκθσλα κε ην Μαπξνγηψξγν (1999), λα ππάξμεη ηξνπνπνίεζε ηεο
ππάξρνπζαο δηνηθεηηθήο δνκήο ηεο εθπαίδεπζεο, κε ηελ εθρψξεζε απηνλνκίαο ζηε ζρνιηθή
κνλάδα, γηα ιήςε απνθάζεσλ ζε ζέκαηα εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ ηελ αθνξνχλ, φπσο
επίζεο θαη ελίζρπζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κε πιηθνηερληθή ππνδνκή έηζη ψζηε λα κπνξέζεη
λα ππνζηεξίμεη ηηο φπνηεο απνθάζεηο πηνζεηήζεη. Ζ ίδηα ε ζρνιηθή κνλάδα ζα πξέπεη λα
είλαη ζε ζέζε, θπξίσο ζε επηζηεκνληθφ επίπεδν, λα πξνηείλεη θαη λα πινπνηήζεη δξάζεηο, πνπ
ζα εληζρχζνπλ θαη ζα αλαβαζκίζνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεη. Απηφ
πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ελφο ελεκεξσκέλνπ δηεπζπληή, ν νπνίνο ζα έρεη δηακνξθσκέλε κηα
νινθιεξσκέλε εθπαηδεπηηθή θηινζνθία πνπ δελ ζα είλαη ζηαηηθή θαη ακεηαθίλεηε αιιά
αλνηρηή ζε λέεο ηδέεο θαη θαηλνηνκίεο αθνπγθξαδφκελνο ηηο αλάγθεο φρη κφλν ηνπ ηφπνπ πνπ
βξίζθεηαη ε ζρνιηθή κνλάδα αιιά θαη ηνπ ρξφλνπ, κέζα ζηνλ νπνίν θαιείηαη λα πξνσζήζεη
λέεο ηδέεο θαη απφςεηο. Αλάινγνπ επηπέδνπ ζα πξέπεη λα είλαη θαη ν ζχιινγνο δηδαζθφλησλ

43
γηα λα κπνξεί λα πξνηείλεη, αιιά ην θπξηφηεξν, λα πινπνηήζεη ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο
ζρνιηθήο κνλάδαο.
Σέινο, έλαο άιινο θνξέαο, πνπ ζχκθσλα κε ηνλ Ππξγησηάθε (1992), πξνζπαζεί λα
παξέκβεη ζηε δηακφξθσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, γηα ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε,
κέζα απφ ηελ θπθινθνξία ζπλδηθαιηζηηθψλ εληχπσλ (π.ρ. Γηδαζθαιηθφ Βήκα),
επηζηεκνληθψλ εληχπσλ (π.ρ. Δπηζηεκνληθφ Βήκα ηνπ Γαζθάινπ), ζπλεδξίσλ (π.ρ. 11 ν
Παλειιήλην Δθπαηδεπηηθφ ΢πλέδξην κε ζέκα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία) θαη κε απεξγηαθέο
θηλεηνπνηήζεηο είλαη ε Γηδαζθαιηθή Οκνζπνλδία Διιάδαο (Γ.Ο.Δ.).

2.3 Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία ζηελ Διιάδα

Απφ ην 1976 κέρξη ζήκεξα δχν είλαη νη βαζηθνί λφκνη κέζσ ησλ νπνίσλ ε πνιηηεία
θαζνξίδεη ηνπο φξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ιεηηνπξγίαο ηεο δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο. Ο
πξψηνο λφκνο, ππ‟ αξηζ. 309, ςεθίζηεθε ην 1976 θαη ίζρπε κέρξη ην 1985 νπφηε θαη
ςεθίζηεθε ν δεχηεξνο λφκνο, ππ‟ αξηζ. 1566, ν νπνίνο ηζρχεη κέρξη ζήκεξα, κε αξθεηέο
ηξνπνπνηήζεηο. Οη αλαθνξέο ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ζηνπο δχν λφκνπο είλαη ειάρηζηεο
θαη αθνξνχλ κάιινλ ηερληθν-νηθνλνκηθά ζέκαηα ρσξίο λα ππεηζέξρνληαη ζε ζέκαηα
πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο.
Αλαιπηηθά, ζην λφκν 309/1976 «Πεξί νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο
Δθπαηδεχζεσο» κφλν ηξία άξζξα, απφ ηα νγδφληα ηέζζεξα πνπ πεξηέρεη, αλαθέξνληαη,
νλνκαζηηθά, ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία. Πξψηα ζηελ παξάγξαθν 1 ηνπ άξζξνπ 12 φπνπ
αλαθέξεη ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ νξγαληθφηεηα θάζε ζρνιείνπ π.ρ.
15-30 καζεηέο γηα ιεηηνπξγία κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ, 31-60 γηα ιεηηνπξγία δηζεζίνπ, 61–90
γηα ηξηζέζην, 91-120 γηα ηεηξαζέζην θ.ν.θ. ελψ ζηελ παξάγξαθν 3 ηνπ ίδηνπ άξζξνπ
δηεπθξηλίδεηαη φηη: «Δηο πεξηπηψζεηο θαζ‟ αο ζπληξέρνπλ εμαηξεηηθνί ιφγνη (εζληθνί,
γεσγξαθηθνί), δχλαηαη λα ηδξχσληαη κνλνζέζηα ζρνιεία θαη φηαλ ν αξηζκφο ησλ θνηηψλησλ
καζεηψλ ππεξβαίλε ηνπο 7, αιι‟ ππνιείπεηαη ησλ 15». ΢ηε ζπλέρεηα ζηελ παξάγξαθν 4 ηνπ
άξζξνπ 17 φπνπ νξίδεηαη πνηνη δάζθαινη ζα ππεξεηνχλ ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη πνηνη ζα
αζθνχλ θαζήθνληα πξντζηακέλνπ. ΢πγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη: «Δηο ηα κνλνζέζηα έσο θαη
ηξηζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία ηνπνζεηνχληαη Γηδάζθαινη Α΄ ή Γηδάζθαινη. Δηο ηα δηζέζηα έσο
θαη ηξηζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία πξντζηάκελνο είλαη ν θαηά βαζκφλ αλψηεξνο, επί δε
νκνηνβάζκσλ ν ππφ ηνπ αξκφδηνπ Δπηζεσξεηνχ νξηδφκελνο σο θαηαιιειφηεξνο θαη θαηά
πξνηίκεζηλ, ν έρσλ πηπρίνλ κεηεθπαηδεχζεσο.». Βέβαηα απηή ε ξχζκηζε απνθιείεη,
νπζηαζηηθά, δαζθάινπο κε πάλσ απφ 14 ρξφληα ππεξεζίαο, άξα θαη κε κεγάιε εκπεηξία, λα

44
ππεξεηήζνπλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. ΢ην άξζξν 51, παξάγξαθνο 4, πεξηγξάθεηαη ην επίδνκα
ηνπ κνλνζεζίηε δαζθάινπ πνπ αλέξρεηαη ζηηο 1.000 δξαρκέο κεληαίσο. «Δηο δηδαζθάινπο
ππεξεηνχληαο εηο κνλνζέζηα ζρνιεία θαηαβάιιεηαη κεληαίσο απνδεκίσζηο εθ δξαρκψλ 1.000
θαη δ‟ έθαζηνλ κήλα ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο, ζπλεληειινκέλε δηα ησλ θαηαζηάζεσλ πιεξσκήο
ησλ ηαθηηθψλ απνδνρψλ απηψλ.»
Αληίζηνηρα, ζην λφκν 1566 «Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη
δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο» κφλν πέληε απφ ηα ελελήληα έμη άξζξα,
πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην λφκν, αλαθέξνληαη, νπζηαζηηθά, ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία. Έηζη,
ζηελ παξάγξαθν 9 ηνπ άξζξνπ 2 αλαθέξεηαη φηη καζεηέο πνπ θαηνηθνχλ καθξηά απφ ηελ
έδξα ηνπ ζρνιείνπ κπνξεί λα κεηαθέξνληαη ή λα δηακέλνπλ θαη λα ζηηίδνληαη δσξεάλ ζηελ
έδξα πνπ ιεηηνπξγεί ην ζρνιείν πνπ θνηηνχλ, αλνίγνληαο έηζη ην δξφκν ηεο θαηάξγεζεο ησλ
κηθξψλ ζρνιείσλ. ΢ηε ζπλέρεηα ζην άξζξν 4 κε ηηο παξαγξάθνπο 4 θαη 6 θαζνξίδεηαη ε
νξγαληθφηεηα ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ αλαινγία είθνζη
πέληε καζεηέο πξνο έλα δάζθαιν γηα ηα κνλνζέζηα θαη δηζέζηα θαη ηξηάληα καζεηέο πξνο έλα
δάζθαιν γηα ηα κεγαιχηεξα ζρνιεία. ΢ην ίδην άξζξν, ζηελ παξάγξαθν 9, αλαθέξεηαη φηη
είλαη δπλαηή ε ίδξπζε κνλνζέζησλ ζρνιείσλ, αλεμαξηήησο ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ πνπ
πξφθεηηαη λα θνηηήζνπλ, αλ εηδηθέο ηνπηθέο ζπλζήθεο ην επηβάιινπλ ελψ ζηηο παξαγξάθνπο
13, 14 θαη 15 πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία ζπγρψλεπζεο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, ε έδξα
ιεηηνπξγίαο ησλ λέσλ πνιπζέζησλ ζρνιείσλ πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ, ν ηξφπνο κεηαθνξάο
ησλ καζεηψλ απφ ηηο πεξηνρέο ησλ ζπγρσλεπφκελσλ ζρνιείσλ ζηηο έδξεο ησλ θεληξηθψλ
ζρνιείσλ θαη νη θνξείο πνπ ζα επσκηζζνχλ ην θφζηνο κεηαθνξάο. ΢ην άξζξν 11 κε ηελ
παξάγξαθν 9 ηνπ Α΄ εδαθίνπ νξίδεηαη φηη δάζθαινη νπνηνπδήπνηε βαζκνχ κπνξνχλ λα
αζθήζνπλ θαζήθνληα Πξντζηακέλνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, ελψ ζηελ παξάγξαθν 4 ηνπ Γ΄
εδαθίνπ θαζνξίδεηαη ην επίδνκα ζέζεο ησλ Πξντζηακέλσλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. ΢ηηο
παξαγξάθνπο 6 θαη 7 ηνπ άξζξνπ 13 πεξηγξάθεηαη ν ηξφπνο επηινγήο ησλ Πξντζηακέλσλ
ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, θαζψο θαη ην σξάξην εξγαζίαο ηνπο. Σέινο ζηελ παξάγξαθν 10
ηνπ Γ΄ εδαθίνπ ηνπ άξζξνπ 16 ππάξρεη ε πξφβιεςε νη δαζθάιεο πνπ είλαη κεηέξεο παηδηψλ
κέρξη ηξηάκηζε εηψλ λα απνζπψληαη απφ ηα νιηγνζέζηα ζε πνιπζέζηα ζρνιεία.
Μειεηψληαο ηα πξαθηηθά ησλ ζπδεηήζεσλ ζηε Βνπιή γηα ηελ ςήθηζε απηψλ ησλ
δχν βαζηθψλ λνκνζρεδίσλ, γηα ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, παξαηεξνχληαη ηα εμήο:
Διάρηζηεο αλαθνξέο ππάξρνπλ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία απφ ηνπο βνπιεπηέο θαη
ηνπο ππνπξγνχο πνπ ζπκκεηείραλ ζηηο ζρεηηθέο ζπδεηήζεηο γηα ηελ ςήθηζή ηνπο. ΢πλήζσο,

45
κάιηζηα, απηέο νη αλαθνξέο γίλνληαη κε αξλεηηθφ ηξφπν, θπξίσο γηα λα δείμνπλ ηελ θαθή ή
ρακειή πνηφηεηα εθπαίδεπζεο, πνπ παξέρεηαη ζ‟ απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα ζρνιεία.
΢πγθεθξηκέλα, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ππάξρνπλ δεθαπέληε κφλν απνθιεηζηηθέο
αλαθνξέο ζηηο 375 ππθλνγξακκέλεο ηππνγξαθηθέο ζειίδεο ησλ πξαθηηθψλ, γηα ηε ζπδήηεζε
θαη ςήθηζε ηνπ λφκνπ «Πεξί νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο Δθπαηδεχζεσο», ηνπ
γλσζηνχ θαη σο λφκνπ 309/1976, πνπ θαηαιακβάλνπλ 290 ζεηξέο απφ έλα ζχλνιν 49.000
ζεηξψλ, πεξίπνπ, πνπ εθηείλνληαη φιεο νη ηνπνζεηήζεηο. Οη πεξηζζφηεξεο αλαθνξέο αθνξνχλ
ηα νιηγνζέζηα σο παξάδεηγκα παξνρήο ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο, ρσξίο ηεθκεξίσζε,
θαη θαηά ζπλέπεηα δεηείηαη ή πξνηείλεηαη ε θαηάξγεζε ή ε ζπγρψλεπζή ηνπο. Μφλν δχν
αλαθνξέο παξνπζηάδνπλ, ζηνηρεηνζεηεκέλα, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ
ζπγθξίλνληάο ην κε ην πνιπζέζην. Καη απηέο νη αλαθνξέο, πνπ βξίζθνληαη ζηηο ζειίδεο
4.053-4.059 απφ ην βνπιεπηή Βαζίιεην Πεληάξε θαη ζηηο ζειίδεο 4.124 – 4.125 απφ ην
βνπιεπηή Ησάλλε Καηζαθάδν θαη αλαιπηηθά παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα, θαηαιήγνπλ ζε
πξφηαζε φρη γηα αλαβάζκηζε ή ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ αιιά γηα θαηάξγεζε ή
ζπγρψλεπζή ηνπ κε κεγαιχηεξα ζρνιεία θνληηλψλ πεξηνρψλ.
Αθφκε κηθξφηεξνο είλαη ν αξηζκφο ησλ αλαθνξψλ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζηα
πξαθηηθά ηεο ςήθηζεο ηνπ λφκνπ 1566/1985 «Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη
δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο» πνπ ηζρχεη κέρξη ζήκεξα, κε αξθεηέο
ηξνπνπνηήζεηο πάλησο. ΢ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε θαη ζηα πξαθηηθά ησλ ζπδεηήζεσλ απηνχ
ηνπ λνκνζρεδίνπ, ην νπνίν ηειηθά ςεθίζηεθε κε ηε δηαδηθαζία ηνπ θαηεπείγνληνο, ππάξρνπλ
κφλν δεθαηξείο αλαθνξέο, ζηηο 228 ζπλνιηθά ζειίδεο, πνπ εθηείλνληαη ζε 189 ζεηξέο απφ
έλα ζχλνιν πεξίπνπ 27.000 ζεηξψλ. Γηα ηνπο δχν παξαπάλσ λφκνπο, πνπ θαζφξηζαλ ηελ
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο πνιηηείαο γηα ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, απφ ην 1976 κέρξη
ζήκεξα, ζα αθνινπζήζεη αλαιπηηθή θαηαγξαθή ησλ ζεκείσλ ηφζν ησλ ίδησλ ησλ
λνκνζεηεκάησλ φζν θαη ησλ ζπδεηήζεσλ πνπ έγηλαλ ζηε Βνπιή θαηά ηελ ςήθηζή ηνπο.
Δθηφο απφ ηνπο δχν πξναλαθεξφκελνπο λφκνπο, ππάξρνπλ δηαηάμεηο, πνπ αθνξνχλ
ή επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, ηφζν ζε λφκνπο θαη πξνεδξηθά
δηαηάγκαηα φζν θαη ζε ππνπξγηθέο απνθάζεηο θαη εγθπθιίνπο. Αλαιπηηθά, παξαηίζεηαη ην
παξαθάησ λνκνζεηηθφ πιαίζην, ηδηαίηεξα ηα ζεκεία πνπ αθνξνχλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία:
΢ην ζεκαληηθφ, γηα ηελ εθπαίδεπζε, λφκν 1304 ηνπ 1982 (Φ.Δ.Κ. 144/η. Α΄) κε ηνλ
νπνίν εηζάγεηαη ν ζεζκφο ηνπ ΢ρνιηθνχ ΢πκβνχινπ ε κφλε αλαθνξά πνπ γίλεηαη ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζην άξζξν 29 φπνπ θαζνξίδεηαη φηη, κε θνηλή απφθαζε ησλ
Τπνπξγψλ Δζληθήο Παηδείαο θαη Οηθνλνκηθψλ, κπνξνχλ λα ζπγρσλεχνληαη κνλνζέζηα,

46
δηζέζηα θαη ηξηζέζηα ζε ηεηξαζέζηα ζρνιεία θαη πάλσ. Μάιηζηα νη ηάμεηο απηψλ ησλ λέσλ
πνιπζέζησλ ζρνιείσλ ζα κπνξνχλ λα ιεηηνπξγνχλ ζηηο έδξεο ησλ ζπγρσλεπφκελσλ
ζρνιείσλ. Απηή είλαη θαη ε κφλε αλαθνξά ηνπ λφκνπ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία αλ θαη ηε
ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν, πνπ ςεθίζηεθε, ππήξραλ ζηελ Διιάδα 17 8.906 δεκνηηθά
ζρνιεία απφ ηα νπνία ηα 6.183 ήηαλ νιηγνζέζηα ζηα νπνία θνηηνχζαλ 184.684 καζεηέο θαη
ππεξεηνχζαλ 10.552 δάζθαινη. Παξαηεξψληαο, κάιηζηα, ηα πξνζφληα θαη ηε δηαδηθαζία
επηινγήο ησλ λέσλ ΢ρνιηθψλ ΢πκβνχισλ, πνπ φξηδε ν λφκνο ζηα άξζξα 16 & 17, δελ
αλαθέξεηαη θαζφινπ ε πξνυπεξεζία ηνπ ππνςεθίνπ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν αλ θαη
ηνπιάρηζην ην έλα ηξίην ησλ ΢ρνιηθψλ ΢πκβνχισλ ζα θαζνδεγνχζαλ, θπξίσο, νιηγνζέζηα
ζρνιεία.
Δπφκελε αλαθνξά ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ κε λφκν (εθηφο απφ ην λφκν
1566/1985 γηα ηνλ νπνίν ζα γίλεη εθηελήο αλαθνξά ζηε ζπλέρεηα) γίλεηαη ην 1997 κε ην λφκν
2470 (Φ.Δ.Κ. 40/η. Α΄) πνπ αθνξά ην κηζζνιφγην ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. ΢ην άξζξν 15
αλαθέξεηαη ην επίδνκα πνπ ζα ιακβάλνπλ νη πξντζηάκελνη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, ην
νπνίν αλέξρεηαη ζηηο 10.000 δξαρκέο θαη απνηειεί ιηγφηεξν απφ ην έλα ηξίην ηνπ επηδφκαηνο
πνπ ιακβάλνπλ νη δηεπζπληέο ηεηξαζέζησλ ζρνιείσλ θαη άλσ πνπ θηάλεη ηηο 32.000 δξαρκέο.
Μάιηζηα ην επίδνκα απηφ είλαη ην κηθξφηεξν απφ φια ηα επηδφκαηα ζέζεσλ επζχλεο ηνπ
δεκφζηνπ ηνκέα κε εμαίξεζε απηνχ πνπ ιακβάλνπλ νη πξντζηάκελνη απηνηειψλ γξαθείσλ
δηνίθεζεο θαη θξαηηθψλ παηδηθψλ ζηαζκψλ ην νπνίν αλέξρεηαη ζηηο 6.000 δξαρκέο.
Σν ίδην έηνο ςεθίδεηαη ν λφκνο 2517 (Φ.Δ.Κ. 160/η. Α΄) πνπ αθνξνχζε ηελ εθινγή
δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ ησλ Α.Δ.Η. Με ην άξζξν 9 απηνχ ηνπ λφκνπ αλαπξνζαξκφδεηαη ην
σξάξην δηδαζθαιίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. Έηζη απφ 1-9-1997 ην
ππνρξεσηηθφ σξάξην δηδαζθαιίαο δηακνξθψλεηαη σο εμήο:
 Γηεπζπληέο ηεηξαζέζησλ θαη πεληαζέζησλ ζρνιείσλ, ψξεο 20
 Γηεπζπληέο εμαζέζησλ κέρξη ελληαζέζησλ ζρνιείσλ, ψξεο 12
 Γηεπζπληέο δεθαζέζησλ θαη εληεθαζέζησλ ζρνιείσλ, ψξεο 10
 Γηεπζπληέο δσδεθαζέζησλ θαη πάλσ ζρνιείσλ, ψξεο 8
 Δθπαηδεπηηθνί πνπ ππεξεηνχλ ζε κνλνζέζηα, δηζέζηα θαη ηξηζέζηα ζρνιεία αλεμάξηεηα
απφ ην βαζκφ θαη ην ρξφλν ππεξεζίαο ηνπο, ψξεο 25
 Δθπαηδεπηηθνί ηεηξαζέζησλ θαη πάλσ ζρνιείσλ, ψξεο 24 αλ έρνπλ κέρξη δέθα ρξφληα
ππεξεζίαο, ψξεο 23 αλ έρνπλ απφ 10 κέρξη 15 ρξφληα ππεξεζίαο, ψξεο 22 αλ έρνπλ απφ 15
κέρξη 20 ρξφληα ππεξεζίαο θαη 21 ψξεο αλ έρνπλ πάλσ απφ 20 ρξφληα ππεξεζίαο. ΢ηελ ίδηα
17
Βιέπε ζρνιηθφ έηνο 1981-82 ζην παξάξηεκα Η.

47
ινγηθή θηλείηαη θαη ν λφκνο 4547/2018 (Φ.Δ.Κ. 102/η. Α΄) ν νπνίνο ζην άξζξν 49 πξνβιέπεη:
«α) Σν εβδνκαδηαίν ππνρξεσηηθφ σξάξην δηδαζθαιίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ ππεξεηνχλ
ζηα δεκνηηθά ζρνιεία, νξίδεηαη σο εμήο: I) Γηεπζπληέο 4ζέζησλ θαη 5ζέζησλ δεκνηηθψλ
ζρνιείσλ, ψξεο 18. II) Γηεπζπληέο 6ζέζησλ κέρξη θαη 9ζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ψξεο 10.
ΗΗΗ) Γηεπζπληέο 10ζέζησλ θαη 11ζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ψξεο 8. IV) Γηεπζπληέο
12ζέζησλ θαη πάλσ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ψξεο 6. V) Δθπαηδεπηηθνί πνπ ππεξεηνχλ ζε
1ζέζηα, 2ζέζηα θαη 3ζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία, αλεμάξηεηα απφ ην βαζκφ θαη ην ρξφλν
ππεξεζίαο ηνπο, ψξεο 25. VI) Δθπαηδεπηηθνί 4ζέζησλ θαη πάλσ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ: αλ
έρνπλ κέρξη 10 έηε ππεξεζίαο, ψξεο 24, αλ έρνπλ απφ 10 κέρξη 15 έηε ππεξεζίαο, ψξεο 23,
αλ έρνπλ απφ 15 κέρξη 20 έηε ππεξεζίαο, ψξεο 22 θαη αλ έρνπλ πάλσ απφ 20 έηε ππεξεζίαο,
ψξεο 21….Σν εβδνκαδηαίν ππνρξεσηηθφ σξάξην δηδαζθαιίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ
επηιέγνληαη σο ππνδηεπζπληέο δεκνηηθψλ ζρνιείσλ κεηψλεηαη θαηά δχν (2) ψξεο θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο ζεηείαο ηνπο.».
Δίλαη πξνθαλέο φηη νη δάζθαινη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ βξίζθνληαη ζε δπζκελέζηεξε
ζέζε απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο ησλ πνιπζέζησλ, ζε φηη αθνξά ην δηδαθηηθφ ηνπο σξάξην,
αθνχ θαινχληαη λα δηδάμνπλ έσο θαη ηέζζεξηο ψξεο, εβδνκαδηαίσο, επηπιένλ ησλ σξψλ πνπ
ζα δίδαζθαλ αλ ππεξεηνχζαλ ζε πνιπζέζην ζρνιείν. Μάιηζηα, εθηφο απηψλ ησλ παξαπάλσ
σξψλ, ππνρξενχληαη λα δηδάμνπλ επηπιένλ έσο πέληε ψξεο ηελ εβδνκάδα, πξνθεηκέλνπ λα
ζπκπιεξσζεί ην σξάξην ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Γηα απηέο ηηο πέληε ψξεο ακείβνληαη κε
ππνρξεσηηθέο ππεξσξίεο.
Σν ΢επηέκβξην ηνπ 1997 ςεθίδεηαη θαη ν ππ‟ αξηζ. 2525 λφκνο (Φ.Δ.Κ. 188/η. Α΄)
κε ηίηιν «Δληαίν Λχθεην, Πξφζβαζε ησλ απνθνίησλ ηνπ ζηελ Σξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε,
Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη άιιεο δηαηάμεηο». Με ην άξζξν 4 απηνχ ηνπ λφκνπ
θαζηεξψλεηαη ην νινήκεξν ζρνιείν ρσξίο λα ππάξρεη δηάθξηζε ζε φηη αθνξά ηνλ ηχπν ηνπ
ζρνιείνπ πνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί. Έηζη δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, ηνπιάρηζηνλ απηψλ πνπ παξαθνινπζνχλ ην νινήκεξν πξφγξακκα, λα
δηδαρζνχλ αληηθείκελα πνπ δελ δηδάζθνληαη ζην πξσηλφ πξφγξακκα. Γηα πξψηε θνξά γίλεηαη
πξάμε ε δηδαζθαιία αγγιηθψλ, πιεξνθνξηθήο, θαιιηηερληθψλ θαη θπζηθήο αγσγήο, απφ
εθπαηδεπηηθνχο ησλ αληίζηνηρσλ εηδηθνηήησλ, ζε καζεηέο νινήκεξσλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ. Πξηλ ζπκπιεξσζεί δεθαπεληαεηία γίλεηαη δηάθξηζε ησλ ζρνιείσλ, φπνπ δχλαηαη
λα ιεηηνπξγήζεη νινήκεξν πξφγξακκα θαη απνθιείνληαη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
΢πγθεθξηκέλα κε ηελ ππ‟ αξηζ. Φ.12/520/61575/Γ1 απφθαζε ηεο Τθππνπξγνχ Παηδείαο πνπ
δεκνζηεχηεθε ζην Φ.Δ.Κ. 1327/η. Β΄/16-6-2011 πξνβιέπεηαη φηη ε εθαξκνγή νινήκεξνπ

48
πξνγξάκκαηνο κπνξεί λα γίλεη ζε εμαζέζηα ζρνιεία θαη πάλσ απνθιείνληαο ηα νιηγνζέζηα,
ηα ηεηξαζέζηα θαη ηα πεληαζέζηα ζρνιεία. Με ηελ ίδηα εκεξνκελία δεκνζίεπζεο
δεκνζηεχεηαη λέν Φ.Δ.Κ., ην ππ‟ αξηζ. 1345/η. Β΄, πνπ πεξηέρεη ζπκπιεξσκαηηθή απφθαζε
ηεο Τθππνπξγνχ ε νπνία νξίδεη φηη κπνξνχλ θαη κηθξφηεξεο νξγαληθφηεηαο, απφ εμαζέζηα
ζρνιεία, λα ιεηηνπξγνχλ σο νινήκεξα αξθεί λα είλαη εγγεγξακκέλνη θαη λα θνηηνχλ
ηνπιάρηζηνλ εμήληα καζεηέο. Δίλαη πξνθαλέο φηη ηα κφλα ζρνιεία πνπ δελ κπνξνχλ λα
ιεηηνπξγήζνπλ σο νινήκεξα είλαη ηα νιηγνζέζηα αθνχ ην κεγαιχηεξν απ‟ απηά, ην ηξηζέζην,
έρεη έσο ζαξάληα πέληε καζεηέο18. Ζ πξναλαθεξφκελε θαηάξγεζε ηνπ νινήκεξνπ ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία αλαηξέπεηαη κε ηελ Τ.Α. ππ‟ αξ. 83939/Γ1/2017 (Φ.Δ.Κ. 1800/η.
Β΄/201) ε νπνία θαζηεξψλεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ νινήκεξνπ ζε φια ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη
πξνβιέπεη ηε δηδαζθαιία δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ απφ εηδηθφηεηεο, φπσο αγγιηθά,
πιεξνθνξηθή θ.ιπ. ΢ε έλα άιιν ζεκείν ηνπ παξαπάλσ λφκνπ πξνβιέπεηαη ε δπλαηφηεηα
εηζαγσγήο πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελφο δηδαθηηθψλ βηβιίσλ γηα ην καζεηή ζε καζήκαηα πνπ απηφ
θξίλεηαη απαξαίηεην (άξζξν 7 § 2). Ζ δηάηαμε απηή ζα κπνξνχζε, ζεσξνχκε, λα ιεθζεί θαη
σο δπλαηφηεηα ζπγγξαθήο βηβιίσλ εηδηθά γηα ηνπο καζεηέο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, φπνπ
γίλεηαη ζπλδηδαζθαιία δηαθνξεηηθψλ ηάμεσλ. Γπζηπρψο, θάηη ηέηνην δελ πινπνηήζεθε κέρξη
ζήκεξα.
Σα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα πνπ έρνπλ εθδνζεί θαη πεξηέρνπλ αλαθνξέο γηα ην
νιηγνζέζην ζρνιείν είλαη:
 Σν Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 424, πνπ δεκνζηεχηεθε ζην Φ.Δ.Κ. 162/η. Α΄/25-6-1976, ην νπνίν
θαζνξίδεη ηελ θαηά θχιν ζχλζεζε ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. Έηζη, ζηα κνλνζέζηα ζρνιεία
ηνπνζεηνχληαη ππνρξεσηηθά κφλν άληξεο δάζθαινη, ζηα δηζέζηα έλαο άληξαο θαη κηα γπλαίθα
ελψ ζηα ηξηζέζηα δχν γπλαίθεο θαη έλαο άληξαο.
 Σν Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 1034 ηνπ 1977 (Φ.Δ.Κ. 347/η. Α΄) κε πεξηερφκελν ην αλαιπηηθφ θαη
ην σξνιφγην πξφγξακκα ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. Με ην άξζξν 4 θαζνξίδεηαη επαθξηβψο ην
σξνιφγην πξφγξακκα φισλ ησλ ηχπσλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, κεηαμχ απηψλ θαη ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ηα νπνία, θπζηθά, έρνπλ κεγαιχηεξν σξάξην απφ ηα πνιπζέζηα,
πξνθεηκέλνπ λα θαιχςνπλ ην εχξνο ηεο χιεο ησλ καζεκάησλ φισλ ησλ ηάμεσλ.
 Σν Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 201 ηνπ 1998 (Φ.Δ.Κ. 161/η. Α΄) κε ηίηιν «Οξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία
Γεκνηηθψλ ΢ρνιείσλ» ζην νπνίν ε κφλε ζεκαληηθή αλαθνξά γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
αθνξά ηηο κεηεγγξαθέο καζεηψλ νη νπνίεο επηηξέπνληαη, κεηαμχ άιισλ πεξηπηψζεσλ, φηαλ
νη καζεηέο κεηαθηλνχληαη απφ κνλνζέζην ή δηζέζην ζρνιείν ζε ηξηζέζην θαη πάλσ, εθφζνλ νη

18
Βιέπε ζηελ κεζεπφκελε ζειίδα ηε ζρεηηθή Κ.Τ.Α. ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο θαη Παηδείαο.

49
γνλείο ηνπο επηζπκνχλ ηε βειηίσζε ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζηα παηδηά ηνπο (άξζξν 8,
§ δ). Δδψ ζεσξνχκε φηη πξφθεηηαη, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, γηα νκνινγία, απφ ηελ πνιηηεία,
ηεο άληζεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεη ζηα παηδηά, πνπ θνηηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ
ηχπνπ ζρνιεία.
 Σν Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 528 ηνπ 1984 (Φ.Δ.Κ. 185/η. Α΄) κε πεξηερφκελν ην αλαιπηηθφ θαη ην
σξνιφγην πξφγξακκα ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. Σν άξζξν 3 αλαθέξεη ηα εβδνκαδηαία
σξνιφγηα πξνγξάκκαηα ηφζν ησλ πνιπζέζησλ φζν θαη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. ΋πσο ζην
Π.Γ. 1034/1977 έηζη θαη ζην παξφλ δηάηαγκα ην σξάξην δηδαζθαιίαο είλαη κεγαιχηεξν ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία απφ ηα πνιπζέζηα. Γηα παξάδεηγκα ζην εμαζέζην ζρνιείν ε Α΄ θαη ε Β΄
ηάμεηο δηδάζθνληαη 23 ψξεο εβδνκαδηαίσο ελψ νη ππφινηπεο ηάμεηο δηδάζθνληαη 25 ψξεο. ΢ην
κνλνζέζην δεκνηηθφ ζρνιείν φιεο νη ηάμεηο δηδάζθνληαη 30 ψξεο. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα,
βέβαηα, νη καζεηέο ηνπ νιηγνζέζηνπ δηδάζθνληαη ιηγφηεξεο ψξεο απφ ηνπο καζεηέο ηνπ
πνιπζεζίνπ γηαηί ελψ ζην πνιπζέζην φιεο νη ψξεο δηδαζθαιίαο απεπζχλνληαη ζε φινπο ηνπο
καζεηέο ηεο ηάμεο δελ γίλεηαη ην ίδην ζην νιηγνζέζην φπνπ ππάξρεη ζπλδηδαζθαιία
δηαθνξεηηθψλ ηάμεσλ ζηελ ίδηα αίζνπζα απφ ηνλ ίδην δάζθαιν.
Με ηελ ππ‟ αξηζ. Φ.12/79/51/33 απφθαζε ηνπ Τθππνπξγνχ Παηδείαο, ε νπνία
δεκνζηεχηεθε ζην Φ.Δ.Κ. 43/η. Β΄/2000 θαη αλαθέξεη ην σξνιφγην πξφγξακκα θαη ην
σξάξην εξγαζίαο δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, παξά ην φηη ζηνπο πίλαθεο κε ηα σξνιφγηα
πξνγξάκκαηα γηα θάζε ηχπν ζρνιείνπ δελ αλαθέξεη ηα αγγιηθά σο κάζεκα ζηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία κε κηα παξαηήξεζε, πνπ παξαζέηεη ζην ηέινο ησλ παξαπάλσ πηλάθσλ, αλαθέξεη φηη
«ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία (1/ζ, 2/ζ, 3/ζ) ζηα νπνία ζα δηαηεζεί εθπ/θφο Αγγιηθήο Γιψζζαο,
ην σξάξην ησλ ηάμεσλ Γ, Δ θαη ΢Σ απμάλεηαη κε ηηο αληίζηνηρεο πνπ ζα δηδάμεη ν εθπ/θφο
απηφο ρσξίο βεβαίσο λα γίλεηαη ππέξβαζε ηξηψλ σξψλ ηελ εβδνκάδα γηα θάζε κία απφ ηηο
παξαπάλσ ηάμεηο». Ζ παξαπάλσ παξαηήξεζε ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί σο κηα πξνζπάζεηα
γηα άξζε ηεο αληζφηεηαο, πνπ πθίζηαληαη ηα παηδηά νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ζε ζρέζε κε ηα
παηδηά ησλ πνιπζέζησλ, ηνπιάρηζηνλ σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. Δμ φζσλ
γλσξίδνπκε, φκσο, θαη κεηά απφ επηθνηλσλία κε αξθεηνχο ΢ρνιηθνχο ΢πκβνχινπο, ηεο
πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ, δελ δηδάρηεθε ζηα νιηγνζέζηα μέλε γιψζζα.
Σέινο, απφ ην ζρνιηθφ έηνο 2006-2007, κε Κ.Τ.Α. ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο θαη
Παηδείαο, ε νπνία δεκνζηεχηεθε ζην Φ.Δ.Κ. ππ‟ αξηζ. 1507/2006 η. Β΄, ε νξγαληθφηεηα ησλ
Γεκνηηθψλ ΢ρνιείσλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ αλαινγία δεθαπέληε καζεηψλ πξνο έλα
δάζθαιν, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη είθνζη πέληε καζεηψλ αλά δάζθαιν, γηα ηα
πνιπζέζηα. Αλαιπηηθά, ε νξγαληθφηεηα θάζε ηχπνπ ζρνιείνπ δηακνξθψλεηαη σο εμήο:

50
Μαζεηέο Γάζθαινη Οξγαληθόηεηα
10 έσο 15 1 Μνλνζέζην
16 έσο 30 2 Γηζέζην

31έσο 45 3 Τξηζέζην
46 έσο 100 4 Τεηξαζέζην
101 έσο 125 5 Πεληαζέζην
126 έσο 150 6 Δμαζέζην
151 έσο 175 7 Δπηαζέζην
176 έσο 200 8 Οθηαζέζην
201 έσο 225 9 Δλληαζέζην
226 έσο 250 10 Γεθαζέζην
251 έσο 275 11 Δλδεθαζέζην
276 έσο 300 12 Γσδεθαζέζην

2.3.1 Νφκνο 309/1976 θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία

΋πσο πξναλαθέξζεθε ζηελ ελφηεηα 2.3 ειάρηζηεο είλαη νη αλαθνξέο, γηα ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία, απφ ηνπο βνπιεπηέο θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ ζρεδίνπ λφκνπ «Πεξί
νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο Δθπαηδεχζεσο», ν νπνίνο φηαλ ςεθίζηεθε πήξε ηνλ
αξηζκφ 309/1976 (Φ.Δ.Κ. 100/η. Α΄). ΢πγθεθξηκέλα:
Ο βνπιεπηήο ππνινίπνπ πξψελ δήκνπ Αζελαίσλ ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. Απφζηνινο
Καθιακάλεο αλαθέξεη:

«… Αθφκε δελ λνκίδνπκε, φηη πξνσζείηαη ε ζπληαγκαηηθή επηηαγή γηα ππνρξεσηηθή

εθπαίδεπζε κε ηε δπλεηηθή επρέξεηα –κε ηελ επρέξεηα, φρη κε ηε ξεηή ππνρξέσζε – ηνπ
Κξάηνπο λα αληηκεησπίζεη ην ζέκα ηεο κεηαθνξάο ζηα ζρνιεία ησλ παηδηψλ ησλ
αγξνηηθψλ, εκηνξεηλψλ θαη νξεηλψλ πεξηνρψλ…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.041).

Ο βνπιεπηήο ππνινίπνπ πξψελ δήκνπ Αζελαίσλ ηεο Ν.Γ. Υάξεο Καξαηδάο

ζεκεηψλεη: «… Θα ήζεινλ επίζεο λα ππνγξακκίζσ ζαλ ζεκαληηθήλ βειηίσζηλ ησλ
ζπλζεθψλ ησλ ιεηηνπξγψλ ηεο Γεκνηηθήο Δθπαηδεχζεσο, ην επίδνκα ησλ κνλνζεζηηψλ
δηδαζθάισλ έλα πνιχ παιαηφ ζεκαληηθφ αίηεκα γηα ηνπο ζεξάπνληεο ηεο ΢ηνηρεηψδνπο
Παηδείαο…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.050) αλαδεηθλχνληαο έηζη ηελ νηθνλνκηθή
δηάζηαζε ηνπ δεηήκαηνο.
Δκπεξηζηαησκέλε απεηθφληζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηφζν απφ πιεπξάο
αξηζκνχ θαη είδνπο ππαξρφλησλ Γεκνηηθψλ ΢ρνιείσλ (νιηγνζέζηα, πνιπζέζηα) φζν θαη απφ

51
πιεπξάο ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ (αλαθέξεηαη ζηα κνλνζέζηα θαη ζηα
δηζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία) δίλεη ν βνπιεπηήο Υαλίσλ ηεο ΔΓΖΚ Βαζίιεηνο Πεληάξεο, ν
νπνίνο, κεηαμχ άιισλ, ηνλίδεη:

«… Σν θαζεζηψο ησλ δηζεζίσλ – κνλνζεζίσλ Γεκνηηθψλ ΢ρνιείσλ ρηππά ηνπο αγξφηεο

καο. Έηζη έρνπκε ηελ θαηαδίθε ηνπ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ καο.
΢πκπεξαζκαηηθά ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ παηδηψλ ηεο αγξνηηάο δελ έρεη ηηο ίδηεο
δπλαηφηεηεο καζήζεσλ κε ηα παηδηά ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ.
Γηα λα ιπζή ην πξφβιεκα, θ.θ. ζπλάδειθνη, πξέπεη λα επέιζε κηα ζπκπχθλσζε ησλ
νηθηζκψλ, αθνχ ν κεγάινο αξηζκφο ησλ νηθηζκψλ είλαη θαη αληηνηθνλνκηθφο θαη
αληηθνηλσληθφο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ ζ‟ απηνχο πιήξε Γεκνηηθά ΢ρνιεία, φπνπ ζα
γίλεηαη κηα ζνβαξή εθπαίδεπζε. Ζ κεηάβαζε δε ησλ καζεηψλ απφ ηνπο νηθηζκνχο ζηα
πιήξε Γεκνηηθά ΢ρνιεία λα γίλεηαη δσξεάλ…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.053 –
4.054).

Βέβαηα, φπσο γίλεηαη εχθνια αληηιεπηφ, απφ ην παξαπάλσ ηκήκα ησλ απφςεσλ
ηνπ νκηιεηή, πξνθξίλεηαη σο ιχζε γηα ην πξφβιεκα ηεο ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο πνπ
παξέρνπλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ε ζπγρψλεπζή ηνπο κε πιήξε ζρνιεία, φπσο νλνκάδεη ηα
πνιπζέζηα.
΢ηε ζπλέρεηα ηεο ζπδήηεζεο ν Τπνπξγφο Παηδείαο Γεψξγηνο Ράιιεο, δίλνληαο
έκθαζε ζηα νηθνλνκηθά ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζρέζε κε ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, επηζεκαίλεη:

«… Δηο απηφ πξέπεη λα πξνζζέζεηε θαη ην επίδνκα ηνπ κνλνζεζίηνπ. Γελ είλαη ζνβαξά
επηβάξπλζηο απηή; Δίλαη 40 εθαηνκκχξηα πεξίπνπ εηεζίσο. Θεσξείηαη φηη δηα ηνπο
δηδαζθάινπο φηη απηφ είλαη θεθηεκέλν δηθαίσκα, αιιά θεθηεκέλν δηθαίσκα, ην νπνίν
δελ ην είραλ επί 7-8 ρξφληα θαη ηνπο ην έδσζε ε παξνχζα Κπβέξλεζηο. Καη δελ βιέπσ
δηαηί πξέπεη λα πβξηδψκεζα, δηφηη δίδσκελ θάηη ην νπνίνλ εηο ην παξειζφλ ηνπο αθεξέζε,
αληί λα καο επραξηζηνχλ…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.122).

Ζ επηζήκαλζε απηή απνηειεί θαη ηε κνλαδηθή αλαθνξά απφ πιεπξάο ηνπ

Τπνπξγνχ Παηδείαο γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ ζηε
Βνπιή.
Δθηελή αλαθνξά ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, κε παξάζεζε νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ,
γίλεηαη απφ ην βνπιεπηή Πεηξαηψο θαη λήζσλ ηεο Ν.Γ. Ησάλλε Καηζαθάδν. Ο
ζπγθεθξηκέλνο πνιηηηθφο, κέζα απφ κηα θαζαξά ζηαηηζηηθννηθνλνκηθή πξνζέγγηζε, ζεσξεί

52
φηη ην πξφβιεκα ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ κπνξεί λα ιπζεί, ρσξίο επηβάξπλζε γηα ην
θξάηνο, αξθεί λα θιείζνπλ φια ηα κηθξά ζρνιεία θαη ζηε ζέζε ηνπο λα ηδξπζνχλ, ζε
θεληξηθά θεθαινρψξηα, εμαζέζηα. Έηζη ζα κεησζεί ν αξηζκφο ησλ δαζθάισλ πνπ απαηηείηαη
γηα ηε ιεηηνπξγία φισλ ησλ ζρνιείσλ θαη απφ ηα ρξήκαηα πνπ ζα εμνηθνλνκεζνχλ απφ ηε
κηζζνδνζία ηνπο ζα θαηαζηεί δπλαηή ε ρξεκαηνδφηεζε κέζσλ κεηαθνξάο γηα λα
κεηαθέξνληαη δσξεάλ νη καζεηέο ζηα θεληξηθά εμαζέζηα ζρνιεία πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ.
΢πγθεθξηκέλα, πξνηείλεη:

«… Καη ηψξα ε ιχζηο: Δίλαη απιή, θχξηνη ζπλάδειθνη. ΋ια ηα κνλνζέζηα, δηζέζηα,
ηξηζέζηα, ηεηξαζέζηα θαη πεληαζέζηα είλαη αλάγθε λα ζπγθεληξσζνχλ ζε εμαζέζηα
΢ρνιεία, ζε θεθαινρψξηα. Καη νη καζεηαί λα κεηαθέξσληαη κε απηνθίλεηα. Θα
ζπκθσλήηε αζθαιψο φηη είλαη πξνηηκφηεξν λα κεηαθέξνληαη έλα ηέηαξην ην πξσί θαη ην
κεζεκέξη ζην ΢ρνιείν νη καζεηαί παξά λα δηδάζθσληαη κεηνλεθηηθά, λα μνδεχνληαη 756
εθαηνκκχξηα ζηνλ αέξα θαη λα θαηαδηθάδνληαη 14.351 δάζθαινη λα δνπλ καθξπά απφ ην
Θεφ…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.124).

Δίλαη θαλεξφ φηη ν βνπιεπηήο ζεσξεί ην νιηγνζέζην ΢ρνιείν «κεηνλεθηηθφ» ηφζν

γηα ην καζεηή φζν θαη γηα ην δάζθαιν θαη κνλαδηθή ιχζε πνπ πξνθξίλεη είλαη ε θαηάξγεζή
ηνπ κε ηαπηφρξνλε δεκηνπξγία εμαζεζίσλ ΢ρνιείσλ, ζε θεληξηθά θεθαινρψξηα, πνπ ζα
εμππεξεηνχλ ηηο γχξσ πεξηνρέο.
Ο Άγγεινο Πλεπκαηηθφο, βνπιεπηήο Δχβνηαο ηεο Ν.Γ. αθνχ απνδίδεη ηα εχζεκα
ζηνπο δαζθάινπο, ηδηαίηεξα ησλ κνλνζέζησλ ζρνιείσλ, νη νπνίνη είλαη αλαγθαζκέλνη λα
δηδάζθνπλ ηελ ίδηα ζηηγκή δηαθνξεηηθά καζήκαηα ζε καζεηέο δηαθνξεηηθψλ ηάμεσλ,
παξαηεξεί:

«… Γελ ζα ήζεια λα είπσ φηη νη δάζθαινί καο δελ είλαη ηθαλνί. Οη δάζθαινί καο είλαη
ηθαλψηαηνη. Δίλαη απηνί εηο ηνπο νπνίνπο δίλνπκε ηελ λενιαία καο θαη εηο ηνπο νπνίνπο
έρνπκε εζηξακκέλν ην βιέκκα καο δηα ηηο λεψηεξεο γεληέο καο. Αιιά ην έξγνλ ηνπο είλαη
πάξα πνιχ δχζθνιν. Γπζθνιεχνληαη φηαλ δηδάζθνπλ παηδηά ηεο Α΄ ηάμεσο θαη παηδηά ηεο
΢Σ΄ ηάμεσο. Τπάξρνπλ ρσξηά φπνπ ζε κία ηάμηλ είλαη δχν καζεηαί ηεο ΢Σ΄, έλαο ηεο Γ΄
θ.ιπ. ή δχν ηεο Α΄ ηάμεσο. Γελ είλαη δπλαηφ λα έρνπκε απαίηεζηλ απφ ηα παηδηά απηά λα
αλαπηπρζνχλ φπσο ηα παηδηά πνπ βξίζθνληαη θάπνπ αιινχ. Δπίζεο δελ ζα πξέπεη λα
είκαζηε απαηηεηηθνί κε ηνλ δάζθαιν πνπ ηνπ δεηάκε ηελ ίδηα ψξα λα δηδάζθε ηαπηφρξνλα
ζηα παηδηά θαη ηζηνξία θαη καζεκαηηθά. Γηφηη ηψξα βάιακε φπσο πιεξνθνξνχκαη θαη ηα

53
 ζχλνια εηο ην Γεκνηηθφ. Γειαδή ζα δηδάζθνπλ ζχλνια απφ ηελ κηα κεξηά θαη απφ ηελ
άιιε ην Α θαη ην Β…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.127).

Ο Κσλζηαληίλνο Απνζθίηεο, βνπιεπηήο Αξθαδίαο ηεο Ν.Γ., ζεσξεί φηη ε ζχληαμε

εθζέζεσλ ησλ Γηεπζπληψλ ησλ ΢ρνιείσλ, γηα ηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ καδί ηνπο,
δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα ζηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο, πξσηίζησο ζηα Οιηγνζέζηα ΢ρνιεία
επεηδή, φπσο αλαθέξεη: «… εηο ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, φπνπ νη βαζκνί κεηαμχ ηνπ
δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ δελ έρνπλ κεγάιελ δηαθνξάλ, εδεκηνπξγήζεζαλ πξνβιήκαηα,
αληηπάζεηεο θαη ινηπά…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.204).
Ο βνπιεπηήο Έβξνπ ηεο Ν.Γ. ΢ηαχξνο Σαηαξίδεο αλαδεηθλχεη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν
ηνπ δαζθάινπ πνπ ππεξεηεί ζε κηθξά ρσξηά θαη θαηαιήγεη ιέγνληαο:

«… Γη‟ απηφλ ηνλ ιφγνλ πξέπεη λα ιάβσκελ, πξψηνλ ππ‟ φςηλ ηνπο καζεηάο θαη ηηο
δπλαηφηεηέο ησλ θαη ελ ζπλερεία θαη ηνπο δηδαζθάινπο, νη νπνίνη εθηφο απφ ην
δηδαζθαιηθφλ θαζήθνλ, εθηεινχλ θαη κίαλ απνζηνιήλ, ηδηαηηέξσο εηο ηα ρσξηά θαη εηο ηαο
παξακεζνξίνπο πεξηνράο, φπνπ είλαη ππξήλεο, γχξσ απφ ηνπο νπνίνπο ζπγθεληξψλεηαη ην
θνηλσληθφλ ζχλνινλ.» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.207).

Σν σξάξην ησλ κνλνζεζηηψλ δαζθάισλ ζπζρεηίδεη κε ην επίδνκα ηνπ κνλνζέζηνπ

΢ρνιείνπ ν Τθππνπξγφο Παηδείαο Υξπζφζηνκνο Καξαπηπέξεο, ν νπνίνο κεηαμχ άιισλ
επηζεκαίλεη:

«… Πάλησο, νθείισ λα δψζσ ηελ εμήο εμήγεζηλ εηο ηελ Δζληθήλ Αληηπξνζσπείαλ, φηη αη
34 ψξαη αθνξνχλ ηνπο δηδαζθάινπο, ηνπο δηδάζθνληαο εηο ηα κνλνζέζηα ΢ρνιεία θαη φηη
εηο ηα κνλνζέζηα ζρνιεία ππεξεηνχλ νη πξσηνδηνξηδφκελνη δηδάζθαινη. Γηα ηνπο
δηδαζθάινπο απηνχο, φπσο γλσξίδεηε, δίδεηαη δηα ηνπ άξζξνπ 51 ηνπ λνκνζρεδίνπ
εηδηθφλ επίδνκα 1.000 δξαρκψλ κεληαίσο. ΢πλεπψο, δελ πξέπεη λα ζεσξεζή φηη ην φξηνλ
ησλ 34 σξψλ είλαη κεγάινλ, δηφηη επί ηνπ σξαξίνπ απηνχ ζα δίδεηαη ππεξσξηαθή
ακνηβή…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.207).

Ζ αλαθνξά απηή ηνπ πθππνπξγνχ είλαη ε κνλαδηθή πνπ θάλεη γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία, φπσο θαη ηνπ ππνπξγνχ, θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ λνκνζρεδίνπ ζηε Βνπιή.
΢ηελ νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηνπ ζέκαηνο θαη ζπγθεθξηκέλα ζην επίδνκα γηα ηνπο
εθπαηδεπηηθνχο πνπ ππεξεηνχλ ζε κνλνζέζηα θαη ζηε ζχλδεζή ηνπ κε ην κηζζφ ηνπο έηζη

54
ψζηε λα αλαπξνζαξκφδεηαη θαη λα κελ παξακέλεη ζηαηηθφ ζηέθεηαη θαη ν βνπιεπηήο δήκνπ
Αζήλαο ηεο Ν.Γ. Γεξάζηκνο Απνζηνιάηνο, ν νπνίνο ζεκεηψλεη:

«Κχξηε Πξφεδξε, εηο ηελ παξάγξαθνλ 4 παξέρεηαη έλα θίλεηξνλ δηα ηνπο ππεξεηνχληαο
εηο κνλνζέζηα ΢ρνιεία δηδαζθάινπο δηα ηνπ πνζνχ ηνπ ελφο ρηιηνδξάρκνπ κεληαίαο
απνδεκηψζεσο, σο επηδφκαηνο. […] Θα πξφηεηλα φπσο ηνχην κεηαβιεζή εηο πνζνζηφλ
επί ηνπ κηζζνχ ησλ, δει. ην 1/6 ή ην 1/7 απηνχ, νχησο ψζηε λα ππάξρε έλα πξαγκαηηθφλ
θίλεηξνλ θαη λα κελ παξακέλε ε ζηαηηθφηεο ηνπ πνζνχ ησλ 1000 δξαρκψλ πνζφλ πνπ
θαιθηδεχεηαη ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ ηηκαξίζκνπ.» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.277).

Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη απηή ε πξφηαζε, γηα ζχλδεζε ηνπ επηδφκαηνο κε ην κηζζφ έηζη
ψζηε λα αλαπξνζαξκφδεηαη θάζε θνξά πνπ αλαπξνζαξκφδεηαη θαη ν κηζζφο, ηειηθά δελ
έγηλε δεθηή (άξζξν 51, § 4).
Ο βνπιεπηήο, ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ., Απφζηνινο Καθιακάλεο πξνηείλεη λα δνζεί ε
δπλαηφηεηα ζηηο γπλαίθεο δαζθάιεο λα κπνξνχλ λα ππεξεηνχλ ζε κνλνζέζηα, εθφζνλ ην
επηζπκνχλ. Ο βνπιεπηήο αλαθέξεη ζπγθεθξηκέλα:

«…Ννκίδσ, φηη ην ζέκα πξέπεη λα αληηκεησπηζηή ψζηε εάλ επηζπκή κία δαζθάια λα
δηνξηζζή ζε έλα κνλνζέζην ζρνιείν θαη λα είλαη δπλαηή ε παξακνλή ηεο εθεί. Γηαηί
πνιιέο θνξέο, φπσο γλσξίδεηε, νη εθπαηδεπηηθνί δεκηνπξγνχλ νηθνγέλεηεο ζηα ρσξηά πνπ
ηνπνζεηνχληαη ή ππεξεηνχλ εθεί νη ζχδπγνί ησλ θαη κε ηε δηάηαμε απηή εκπνδίδνληαη λα
ηνπνζεηεζνχλ εθεί…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.278).

΢εκεηψλεηαη φηη ην Π.Γ. 424/ΦΔΚ 162/Σ.Α΄/25-6-1976 πνπ εθδφζεθε δχν κήλεο

κεηά ηε ζπδήηεζε ηνπ λφκνπ 309/1976 ζηε Βνπιή πξνέβιεπε φηη κφλν άλδξεο δάζθαινη
κπνξνχλ λα ππεξεηνχλ ζε κνλνζέζηα.
Ο βνπιεπηήο Μαγλεζίαο ηεο Ν.Γ. Γεψξγηνο Γηαθφπνπινο, θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ
άξζξνπ 57, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηηο απνζπάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ΢ρνιείν ζε
΢ρνιείν, δεηά λα ιεθζεί κέξηκλα ψζηε λα απαγνξεχεηαη ε απφζπαζε, ζε φζνπο ππεξεηνχλ
ζε απνκαθξπζκέλα ρσξηά, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ΢ρνιηθνχ έηνπο. ΢πγθεθξηκέλα αλαθέξεη:

«… πεγαίλακε θαηά θαηξνχο ζηα δηάθνξα ρσξηά θαη καο εθθξάδαλε κνλίκσο ην
παξάπνλν – ηδίσο ζηα ρσξηά πνπ είλαη απνκεκαθξπζκέλα – φηη δελ ηπραίλεη λα έρνπλ
ηνπο ίδηνπο δαζθάινπο απφ ηελ αξρή ηνπ ΢ρνιηθνχ έηνπο κέρξη ην ηέινο δηφηη θαηά ηελ
δηάξθεηα ηνπ ΢ρνιηθνχ έηνπο γίλεηαη κηα θάπνηα απφζπαζε. Παξαθαιψ ινηπφλ λα ιεθζή

55
 κέξηκλα, νχησο ψζηε λα απαγνξεχεηαη θαη ε απφζπαζε, φπσο απαγνξεχεηαη ε κεηάζεζε
θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ΢ρνιηθνχ έηνπο…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.282).

Ο βνπιεπηήο Λάξηζαο ηεο ΔΓΖΚ Υξήζηνο Γξακκαηίδεο επηρεηξεί λα αλαδείμεη ην

πξφβιεκα πνπ ζα πξνθχςεη κε ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ γηα ηνπο θξηλφκελνπο
δαζθάινπο, ηδηαίηεξα κε απηνχο πνπ ππεξεηνχλ ζε νξεηλά ρσξηά, ιφγσ ηεο θνηλσληθήο
απνκφλσζεο πνπ βηψλνπλ. Έηζη, ππνβάιεη ην ξεηνξηθφ εξψηεκα γηα ην πνηνο εθπαηδεπηηθφο
ζα ιάβεη ηε βαζκνινγία εμαίξεηνο ιέγνληαο ραξαθηεξηζηηθά:

«… Πνίνη είλαη εθείλνη πνπ ζα πάξνπλ ηελ βαζκνινγίαλ ηνπ εμαίξεηνπ; Θα είλαη ν
δάζθαινο ελφο νξεηλνχ ρσξηνχ ν νπνίνο δελ ζα έρε ηελ επθαηξίαλ λα ζπλδέεηαη κε ηνλ
Δπηζεσξεηήλ, ηνλ νπνίνλ απιψο ζα βιέπε δχν θνξέο ην έηνο θαηά ηαο επηζεσξήζεηο θαη
ζα ηνπ ππνβάιε ηα ζέβε ηνπ, ή κήπσο ζα ιάβε ηνλ ραξαθηεξηζκφ «εμαίξεηνο» εθείλνο, ν
επηηήδηνο δάζθαινο ηεο Πφιεσο, ν νπνίνο ζα επηδηψμε ζηελήλ γλσξηκίαλ θαη θηιίαλ ίζσο
κε ηνλ Δπηζεσξεηήλ;…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1976, ζει. 4.288).

Σειεπηαία αλαθνξά γηα ηα ζρνιεία ησλ ρσξηψλ, θαηά ηε ζπδήηεζε απηνχ ηνπ
λνκνζρεδίνπ ζηε Βνπιή, γίλεηαη απφ ην βνπιεπηή Φζηψηηδαο ηεο Ν.Γ. Αρηιιέα Παπαινπθά,
ν νπνίνο πξνηείλεη λα δνζνχλ θίλεηξα γηα ηελ παξακνλή ησλ ηθαλφηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ ζε
΢ρνιεία ησλ ρσξηψλ θαη φρη λα ζπλσζηίδνληαη ζηελ Αζήλα. ΢ηελ πξφηαζε απηή θηάλεη
αθνχ, φπσο δηαπηζηψλεη, φζνη έρνπλ πεξηζζφηεξα κφξηα είλαη θαη νη ηθαλφηεξνη θαη απηνί
δεηνχλ λα κεηαηεζνχλ ζηελ Αζήλα. Αλαθέξεη ζρεηηθά:

«… Αλεμαξηήησο αλ ζπρλά ηα κφξηα ηθαλφηεηνο είλαη θαηφπηλ πηέζεσλ, δέρνκαη φηη νη

έρνληεο πεξηζζφηεξα κφξηα είλαη ηθαλψηεξνη. Δίλαη νξζφλ φκσο νη ηθαλνί λα κεηαηίζεληαη
εηο Αζήλαο θαη εηο ηα ρσξία λα κέλνπλ νη νιηγψηεξν ηθαλνί; […] φρη κε ιφγηα αιιά κε
έξγα θαη εηο φια ηα λνκνζεηήκαηα λα εηνηκαδψκεζα θαη λα επξίζθνκελ θίλεηξα δηα ηελ
δπλαηφηεηα παξακνλήο θαη εμειίμεσο θαη Δπηζηεκφλσλ εηο ηελ Δπαξρίαλ…» (Πξαθηηθά
Βνπιήο, 1976, ζει. 4.289).

2.3.2 Θέζεηο Γ.Ο.Δ. γηα ην λφκν 309/1976 θαη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία

Αλαηξέρνληαο ζην ρψξν ησλ δαζθάισλ, ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα κε ηε ζπδήηεζε
θαη ςήθηζε ηνπ λφκνπ 309/1976, είλαη δπλαηφ λα αλαδεηρζνχλ νη ζέζεηο θαη νη απφςεηο ησλ
εθπαηδεπηηθψλ κέζα απφ ηηο εηζεγήζεηο θαη ηηο εξγαζίεο ησλ ζπλεδξίσλ ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ
ηνπο νξγάλνπ, δειαδή ηεο Γηδαζθαιηθήο Οκνζπνλδίαο Διιάδνο.

56
 Έηζη ζηελ πξψηε ζειίδα ηνπ Γηδαζθαιηθνχ Βήκαηνο, επίζεκνπ νξγάλνπ έθθξαζεο
ηεο Γ.Ο.Δ., αξ. θχιινπ 780/25-9-1975, δεκνζηεχεηαη αλνηρηή επηζηνιή ηεο Γ.Ο.Δ. πξνο ηελ
Δζληθή Αληηπξνζσπεία, ελφςεη ηεο ςήθηζεο ηνπ λφκνπ «Πεξί Γεληθήο Δθπαηδεχζεσο» κε
ηελ νπνία πξνεηδνπνηεί γηα αληηδξάζεηο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο αλ, κεηαμχ άιισλ
αηηεκάησλ, δελ ζεζπηζηεί θαη ε θαηαβνιή ππεξσξηαθήο απνδεκίσζεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο
κνλνζεζίσλ θαη δηζεζίσλ ζρνιείσλ.
Σν παξαπάλσ αίηεκα είρε πεξηιεθζεί θαη ζηηο απνθάζεηο πνπ είρε πάξεη ε 44ε (1ε
κεηαδηθηαηνξηθή) Γεληθή ΢πλέιεπζε ηεο Γ.Ο.Δ., 2-5 Ηνπιίνπ 1975, φπνπ ζην θεθάιαην ησλ
νηθνλνκηθψλ δηεθδηθήζεσλ ηνπ θιάδνπ ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ην επίδνκα εξεκίαο, ην νπνίν
ζα έπξεπε λα ρνξεγεζεί ζε φινπο ηνπο δαζθάινπο θαη λεπηαγσγνχο πνπ ππεξεηνχλ ζε ρσξηά
θαη θσκνπφιεηο κε πιεζπζκφ έσο 1.500 θαηνίθνπο. Δπίζεο κε απφθαζή ηεο ε ίδηα Γεληθή
΢πλέιεπζε δεηνχζε λα δεκηνπξγεζνχλ θαηνηθίεο γηα ηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε
κνλνζέζηα ζρνιεία. (Γηδαζθαιηθφ Βήκα/αξηζκφο θχιινπ 780/25-9-1975/ζειίδα 5)
΢ην ίδην θχιιν ηνπ Γηδαζθαιηθνχ Βήκαηνο, ζηε ζειίδα 14, πεξηέρεηαη αλαθνίλσζε
ηεο ΠΔΑΓ (Παλειιήληα Έλσζε Αδηφξηζησλ Γαζθάισλ & Νεπηαγσγψλ) φπνπ, κεηαμχ
άιισλ αηηεκάησλ πνπ πξνβάιιεη, ζεσξεί απαξαίηεηε ηελ επαλαθνξά ηνπ επηδφκαηνο
κνλνζεζίηνπ (εξεκίαο), πνπ θαηήξγεζε ην δηθηαηνξηθφ θαζεζηψο, πνπ πξνεγήζεθε θαη ηελ
αχμεζή ηνπ ζηηο 2.000 δξαρκέο.
΢ηηο 25 Οθησβξίνπ 1975 ε Γ.Ο.Δ. απνζηέιιεη έλα ππφκλεκα πξνο ηνλ ππνπξγφ
΢πληνληζκνχ, ην νπνίν θνηλνπνηεί ζηνπο ππνπξγνχο Πξνεδξίαο, Οηθνλνκηθψλ θαη Παηδείαο,
κε ην νπνίν δεηά λα επαλαρνξεγεζνχλ ηα επηδφκαηα πνπ είραλ θαηαξγεζεί θαηά ηε δηάξθεηα
ηεο επηαεηίαο 1967-1974. ΢πγθεθξηκέλα, ην ππφκλεκα, γηα ην επίδνκα ηνπ κνλνζεζίηε
δαζθάινπ, αθνχ αλαθέξεηαη ην ηζηνξηθφ ηεο ρνξήγεζεο θαη ηεο δηαθνπήο ηνπ, θαηαιήγεη:

«΋ζελ ππνβάιισκελ Τκίλ παξάθιεζηλ, φπσο εμεηάζεηε κεηά πλεχκαηνο θαηαλνήζεσο,

ην δηθαηφηαηνλ ηνχην αίηεκα ησλ δηδαζθάισλ ηεο θαηεγνξίαο ηαχηεο θαη πξνέιζεηε εηο
ηαο δενχζαο ελέξγεηαο δηα ηελ επαλαρνξήγεζηλ ηνπ, αλαπξνζαξκφδνληεο ηνχην εηο ην
χςνο ησλ ζεκεξηλψλ ηηκαξηζκηθψλ δεδνκέλσλ. » (Γηδαζθαιηθφ Βήκα, αξ. θπι. 782/28-
10-1975,ζει. 2).

΢ηηο 15-11-1975 ε Γ.Ο.Δ. πξνθεξχζζεη 48σξε απεξγία γηα ηελ 21ε & 22α ηνπ ίδηνπ
κήλα κε πιεζψξα αηηεκάησλ, θπξίσο νηθνλνκηθήο θχζεο. Αλάκεζά ηνπο πεξηέρεηαη θαη ην
αίηεκα ρνξήγεζεο επηδφκαηνο ζην κνλνζεζίηε δάζθαιν: «Γελ αληηκεησπίδεη (ελλνείηαη ην
πξνο ςήθηζε λνκνζρέδην- Πεξί Οξγαλψζεσο θαη Γηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο Δθπ/ζεσο) ηελ

57
επαλαρνξήγεζε ηνπ επηδφκαηνο ζην κνλνζεζίηε δάζθαιν πνπ ήηαλ, πξν ηεο επηαεηίαο,
θεθηεκέλν δηθαίσκα.»
΢ην θχιιν 792 ηνπ Γηδαζθαιηθνχ Βήκαηνο, ηελ 3ε Μαΐνπ 1976, δεκνζηεχεηαη ν
ςεθηζζείο λφκνο 309/1976 θαη ε Γ.Ο.Δ. ζην πξσηνζέιηδν, ηνλίδεη φηη αξθεηέο αιιαγέο
επήιζαλ ζην αξρηθφ λνκνζρέδην κεηά απφ δηθέο ηεο πηέζεηο πξνο ην ππνπξγείν Παηδείαο θαη
ηνπο βνπιεπηέο ηνπο νπνίνπο θαη επραξηζηεί. Έλα απφ ηα θχξηα ζεκεία ηνπ λφκνπ, ζχκθσλα
κε ηε Γ.Ο.Δ. είλαη ε ρνξήγεζε απνδεκίσζεο χςνπο 1.000 δξαρκψλ ζε φζνπο δαζθάινπο
ππεξεηνχλ ζε κνλνζέζηα ζρνιεία: «΢ε δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε κνλνζέζηα δεκνηηθά
ζρνιεία θαηαβάιιεηαη απνδεκίσζε 1.000 δξρ. γηα θάζε κήλα ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο (άξζξνλ
51)».
΢ηελ έθζεζε πεπξαγκέλσλ ην Γηνηθεηηθφ ΢πκβνχιην ηεο Γ.Ο.Δ., γηα ην
νκνζπνλδηαθφ έηνο 1975-76, πνπ θαηαιακβάλεη δψδεθα ππθλνγξακκέλεο ζειίδεο ηνπ
θχιινπ 795/5-7-1976 ηνπ Γηδαζθαιηθνχ Βήκαηνο κφλν δχν ζεηξέο, ζηε ζειίδα 2, θαη κία
ζεηξά ζηε ζειίδα 4 αλαθέξνληαη ζην νιηγνζέζην δεκνηηθφ ζρνιείν θαη απηέο αθνξνχλ ηελ
επαλαρνξήγεζε ηνπ επηδφκαηνο ηνπ κνλνζεζίηε δαζθάινπ ην νπνίν θαη ζεσξεί θεθηεκέλν
δηθαίσκα πνπ ηθαλνπνηήζεθε κεηά απφ δηθέο ηεο πηέζεηο: «…΢πγθεθξηκέλα επηζεκάλακε φηη
ην Ννκνζέηεκα […] Γελ αληηκεηψπηδε ηελ επαλαρνξήγεζε ηνπ επηδφκαηνο ηνπ 1/ζεζίηε
δάζθαινπ, πνπ ήηαλ έλα θεθηεκέλν δηθαίσκα […] Πεηχρακε ηε ρνξήγεζε ηνπ επηδφκαηνο
ηνπ 1/ζεζίηε δαζθάινπ ζην χςνο ησλ 1.000 δξαρκψλ…»
΢ην ππ‟ αξηζ. 796/25-8-1976 θχιιν ηνπ Γηδαζθαιηθνχ Βήκαηνο δεκνζηεχεηαη έλα
κέξνο ησλ νκηιηψλ, ησλ εηζεγήζεσλ θαη ησλ απνθάζεσλ ηεο 45 εο (2εο κεηαδηθηαηνξηθήο)
Γεληθήο ΢πλέιεπζεο ηεο Γηδαζθαιηθήο Οκνζπνλδίαο Διιάδαο πνπ έγηλε ζηελ Αζήλα απφ 5-
11 Ηνπιίνπ 1976 θαη ειάρηζηεο αλαθνξέο ππάξρνπλ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
΢πγθεθξηκέλα, ππάξρεη κία αλαθνξά, πνπ γίλεηαη απφ ηνλ Τθππνπξγφ Παηδείαο
Υξπζφζηνκν Καξαπηπέξε, ζε κηα απνζηξνθή ηεο νκηιίαο ηνπ, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ην επίδνκα ηνπ κνλνζεζίηε δαζθάινπ, Μάιηζηα ν πθππνπξγφο
αλαθέξεη θαηά ιέμε: «… θαη ην επίδνκα ηνπ εξεκίηε, ηνπ δχζηπρνπ δαζθάινπ απμήζακε
…» (ζειίδα 3).
Δπίζεο, ε ίδηα Γ.΢. κε ηηο απνθάζεηο ηεο επαλέξρεηαη ζην ζέκα ηνπ επηδφκαηνο γηα
ην δάζθαιν ηνπ κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ θαη δεηά, αθελφο λα ραξαθηεξηζηεί σο επίδνκα ζέζεο
θαη λα δίλεηαη φινπο ηνπο κήλεο ηνπ έηνπο, φρη κφλν ηνπο κήλεο ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο θαη
αθεηέξνπ λα ρνξεγείηαη επίδνκα εξεκίαο ζε φινπο ηνπο δαζθάινπο θαη λεπηαγσγνχο πνπ
ππεξεηνχλ ζε ρσξηά ή θσκνπφιεηο κε ιηγφηεξνπο απφ 1.500 θαηνίθνπο αλεμάξηεηα απφ ηελ

58
νξγαληθφηεηα ησλ ΢ρνιείσλ (ζειίδα 6 ηνπ Γ.Β.). Δπηπιένλ δηεθδηθεί ηε δεκηνπξγία
θαηνηθίαο δαζθάινπ ζηα ζρνιεία ησλ αθξηηηθψλ πεξηνρψλ θαη ζηα κνλνζέζηα (ζειίδα 7 ηνπ
Γ.Β.). Αθφκε, γηα πξψηε θνξά θαηά ηε κεηαπνιίηεπζε, ζε απνθάζεηο Γ.΢. ππάξρεη αίηεκα
γηα πξηκνδφηεζε κε επηπιένλ κφξηα ζηηο κεηαζέζεηο ζε φζνπο ππεξεηνχλ ζε θνηλφηεηεο ή
νηθηζκνχο κε πιεζπζκφ θάησ ησλ 500 θαηνίθσλ, εμαηξνπκέλσλ ησλ νηθηζκψλ πνπ ππάγνληαη
ζε δήκνπο (ζειίδα 8 ηνπ Γ.Β.).
Σέινο ζηηο απνθάζεηο απηήο ηεο Γ.΢. πεξηέρνληαη θαη νη παξαθάησ δηεθδηθήζεηο
πνπ αθνξνχλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία (ζειίδα 8 ηνπ Γ.Β.):
«… 15. Τπνρξεσηηθή κεηάζεζε ησλ επηζπκνχλησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ επί
κία 5/εηία ζηα κνλνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία.
16. Να δηθαηνχηαη απνζπάζεσο θαη ν Γ/ληήο ησλ 3/ζεζίσλ θαη θάησ ζρνιείσλ.
17. Να κπνξνχλ λα κεηαηεζνχλ θαη δηδαζθάιηζζεο ζηα 1/ζέζηα, ηε αηηήζεη ησλ…»
Οινθιεξψλνληαο ηε κειέηε ησλ πξαθηηθψλ ησλ εηζεγήζεσλ, ησλ παξεκβάζεσλ
θαη ησλ απνθάζεσλ ηνπ αλψηαηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ νξγάλνπ ησλ δαζθάισλ πνπ είλαη ε
Γεληθή ΢πλέιεπζε δηαπηζηψλεηαη φηη είλαη ειάρηζηεο νη αλαθνξέο ζην νιηγνζέζην δεκνηηθφ
ζρνιείν. Μάιηζηα, ζηελ νπζία, ε αλαθνξά είλαη κία θαη έρεη λα θάλεη κε ην επίδνκα ηνπ
κνλνζεζίνπ. Πνπζελά δελ ππάξρεη δηεθδίθεζε γηα άιιν πξφγξακκα, γηα ζπγγξαθή
μερσξηζηψλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ γηα ηδηαίηεξε θαη ζπζηεκαηηθή επηκφξθσζε ησλ
εθπαηδεπηηθψλ ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ. Γελ ζα ήηαλ ππεξβνιηθέο ή αλέθηθηεο απηέο νη
δηεθδηθήζεηο γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία αθνχ δελ πξέπεη λα δηαθεχγεη ηεο πξνζνρήο φηη ην
ζρνιηθφ έηνο 1975-76 ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ θνηηνχζαλ ζ‟ απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα
ζρνιεία θηάλεη ην 30% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ ηεο ρψξαο (249.376 καζεηέο απφ ηνπο
ζπλνιηθά 862.648) θαη ππεξεηνχζε ην 40% ησλ δαζθάισλ (10.943 δάζθαινη απφ ηνπο
28.008 ζπλνιηθά ππεξεηνχληεο ζηε δεκνηηθή εθπαίδεπζε)19.

2.3.3 Νφκνο 1566/1985 θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία

Δπφκελνο ζεκαληηθφο ζηαζκφο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, κεηά ηε
κεηαπνιίηεπζε, απνηειεί ν λφκνο 1566 πνπ ςεθίζηεθε ην 1985 (Φ.Δ.Κ. 167/η. Α΄) απφ ηε
Βνπιή κεηά απφ πξφηαζε ηεο θπβέξλεζεο ηνπ ΠΑ.΢Ο.Κ. θαη αξκφδην Τπνπξγφ Παηδείαο
Απφζηνιν Καθιακάλε. Ο λφκνο απηφο, πνπ έρεη ηνλ ηίηιν «Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο
πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο» ςεθίζηεθε κεηά απφ
ζπδήηεζε πέληε ζπλεδξηάζεσλ απφ ην 2ν Θεξηλφ Σκήκα Δξγαζηψλ ηεο Βνπιήο. Μάιηζηα,

19
Βιέπε ζρνιηθφ έηνο 1975-76 ζην παξάξηεκα Η.

59
απφ ηα θφκκαηα ηεο αληηπνιίηεπζεο θαη σο δηακαξηπξία γηα ηελ εηζήγεζε ηεο θπβέξλεζεο
λα ςεθηζηεί ην λνκνζρέδην σο επείγνλ, ην Κ.Κ.Δ. απνρψξεζε απφ ηελ αίζνπζα ακέζσο κεηά
ηελ πξσηνινγία ηεο εηζεγήηξηάο ηνπ Μαξίαο Γακαλάθε ελψ ε Ν.Γ. απνρψξεζε κεηά ηε
ζπδήηεζε θαη ςήθηζε ησλ 14 πξψησλ άξζξσλ ηνπ λνκνζρεδίνπ.
Ο ρξνληθφο πεξηνξηζκφο πνπ ππήξρε γηα ηε ζπδήηεζε αθελφο θαη ε απνρψξεζε ησλ
θνκκάησλ αθεηέξνπ, δπζηπρψο, ζηέξεζαλ ηε δπλαηφηεηα ηεο θαηάζεζεο φισλ ησλ απφςεσλ
ησλ θνκκάησλ θαη ησλ βνπιεπηψλ γηα πνιιά ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
αθνχ ηα πεξηζζφηεξα άξζξα ηνπ λφκνπ (82 απφ ηα 96) ςεθίζηεθαλ κε απιή αλάγλσζή ηνπο.
Παξφια απηά κπνξνχλ λα αληιεζνχλ ζηνηρεία θαη απφςεηο απφ ηα πξψηα δεθαηέζζεξα
άξζξα, πνπ έγηλε αλαιπηηθή ζπδήηεζε απ‟ φια ηα θφκκαηα εθηφο ηνπ Κ.Κ.Δ. πνπ
απνρψξεζε απφ ηελ αξρή.
Ο Νφκνο 1566/1985 πνπ ηζρχεη κέρξη ζήκεξα, κε αξθεηέο πάλησο ηξνπνπνηήζεηο,
ήηαλ ν ηειεπηαίνο πνπ αληηκεηψπηδε ζπλνιηθά ηελ πξσηνβάζκηα θαη ηε δεπηεξνβάζκηα
εθπαίδεπζε.
Μειεηψληαο ηα πξαθηηθά απφ ηε ζπδήηεζε απηνχ ηνπ λφκνπ ζηε Βνπιή κπνξνχλ
λα αλαθεξζνχλ ηα επφκελα ζεκεία πνπ αλαθέξνληαη ή αθνξνχλ άκεζα ή έκκεζα ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Ο βνπιεπηήο Άξηαο ηνπ ΠΑ΢ΟΚ Αιέμαλδξνο Ληαξνθάπεο αλαθέξεη κεηαμχ άιισλ
ζηελ αγφξεπζή ηνπ:

«…Καζηεξψλεηαη θαη ζπγθεθξηκελνπνηείηαη ε ζπληαγκαηηθή επηηαγή φηη ε πξσηνβάζκηα

θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε παξέρεηαη δσξεάλ απφ ην Κξάηνο. Πξέπεη λα είλαη
νπζηαζηηθή θαη πξαγκαηηθή ε δσξεάλ παξνρή. Δηδηθφηεξα γηα ηα άπνξα παηδηά ησλ
άγνλσλ νξεηλψλ ρσξηψλ, ζηηο εζραηηέο ηεο επαξρηαθήο Διιάδαο, ηα νπνία
ηαιαηπσξνχληαη θαηά ηε κεηαθνξά απφ ην ζπλνηθηζκφ ζην ζρνιείν θαη νπσζδήπνηε,
αμηφηηκε θχξηε Τπνπξγέ, ππνζηηίδνληαη. Σν δπλεηηθφ «κπνξεί» πξέπεη, γηα κέλα, λα γίλεη
ππνρξεσηηθφ, γηα ηε κεηαθνξά θαη ηε ζίηηζε εηδηθφηεξα ησλ παηδηψλ ηεο επαξρηαθήο
νξεηλήο Διιάδαο,…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 903).

Δίλαη θαλεξφ φηη ν βνπιεπηήο παξφηη αλαθέξεηαη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, αθνχ ηέηνηα είλαη
ζπλήζσο ηα ζρνιεία ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ, δελ θαίλεηαη λα παίξλεη ζέζε γηα ηε δηαηήξεζε
ηνπο ή φρη.

60
 Ο βνπιεπηήο Πξεβέδεο ηνπ ΠΑ΢ΟΚ ΢ππξίδσλ Καηεληψηεο αθνχ εμάξεη ηελ έσο
ηφηε πξνζθνξά ηνπ κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ θαη παξαζέηεη αξηζκεηηθά ζηνηρεία γηα ηε
ιεηηνπξγία ησλ κνλνζέζησλ ζρνιείσλ ζηελ εθινγηθή ηνπ πεξηθέξεηα θαηαιήγεη:

«…Πξέπεη πξαγκαηηθά λα αληηκεησπίζνπκε ην ζέκα ηεο ζπγρψλεπζεο ησλ ζρνιείσλ. Καη

ην πξνβιέπεη ην λνκνζρέδην. Θα ήζεια λα ππάξμεη κηα θαηεχζπλζε. ΢πλαληάκε
αληηδξάζεηο θαη απφ ηνπο παξάγνληεο ηνπ Τπνπξγείνπ νη νπνίνη ζέινπλ ην ζρνιείν θαη
έρνπλ δίθην λα ην ζέινπλ. ΋κσο ζήκεξα ην κνλνζέζην ζρνιείν δελ κπνξεί λα πξνζθέξεη
απηά πνπ πξφζθεξε θάπνηε. Σν κνλνζέζην ζρνιείν ππήξμε θπςέιε απφ ηελ νπνία ιχζεθαλ
πνιιά πξνβιήκαηα, μεθίλεζαλ νη λένη άλζξσπνη εθείλεο ηεο επνρήο θαη ζίγνπξα ν
δάζθαινο ηνπ κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ ήηαλ ν ήξσαο ηεο επνρήο εθείλεο θαη εμαθνινπζεί λα
είλαη ν ήξσαο. Μφλν πνπ είλαη μεπεξαζκέλα απηά ηα πξάγκαηα…» (Πξαθηηθά Βνπιήο,
1985, ζει. 908).

Ο νκηιεηήο πξνηείλεη μεθάζαξα ηελ θαηάξγεζε ηνπ κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ

ζεσξψληαο φηη επηηέιεζε ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν είρε δεκηνπξγεζεί αιιά ηψξα πηα είλαη
μεπεξαζκέλν κνληέιν ζρνιείνπ. Μάιηζηα ζηελ ηνπνζέηεζή ηνπ θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ
άξζξνπ 4 ηνπ λνκνζρεδίνπ πνπ αθνξά απνθιεηζηηθά ηε Γεκνηηθή Δθπαίδεπζε θαηαζέηεη
αλαιπηηθά ηελ άπνςή ηνπ πεξί ηεο θαηαξγήζεσο ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ αθνχ ηα ζεσξεί
ζρνιεία άιισλ επνρψλ. Πξνηείλεη ηελ θαηάξγεζε ησλ κνλνζεζίσλ θαη ησλ δηζέζησλ
ζρνιείσλ κε απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο, αθελφο γηα λα θακθζνχλ νη φπνηεο αληηδξάζεηο θαη
αθεηέξνπ γηα λα εμνηθνλνκεζνχλ ρξήκαηα πνπ ζα δηαηεζνχλ ζηελ πξνζρνιηθή αγσγή. ΢ηελ
ηνπνζέηεζή ηνπ, κεηαμχ άιισλ, αλαθέξεη:

«…Δλψ, ινηπφλ, κε ηελ εμνπζηνδφηεζε δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα πξνρσξήζνπκε ζηε

ζπγρψλεπζε ησλ ζρνιείσλ, θνβάκαη φηη απφ ηηο αληηδξάζεηο ηνπηθψλ παξαγφλησλ δελ ζα
είλαη εχθνιν λα γίλεη. Θα παξαθαινχζα, ινηπφλ, ηελ Κπβέξλεζε λα ην ηνικήζεη θαη λα
πξνρσξήζεη ζηελ θαηάξγεζε ησλ κνλνζέζησλ θαη δηζέζησλ ζρνιείσλ, γηα λα γίλεη
πξαγκαηηθφηεηα ε παξ. 14 πνπ ιέεη φηη νη καζεηέο κεηαθέξνληαη δσξεάλ θ.ιπ. ΢αο ην
ιέσ απφ εκπεηξίεο δηθέο κνπ φηη πάιη ζα έρνπκε πηέζεηο πξνο Βνπιεπηέο θαη Ννκάξρεο
λα κε θαηαξγεζεί ην κνλνζέζην ζρνιείν κε ηνπο 4 ή 5 καζεηέο θαη λα αθήζνπκε
θαηαδηθαζκέλα απηά ηα παηδηά ζηε κνλαμηά. Πξέπεη ην πξφβιεκα ησλ κνλνζέζησλ
ζρνιείσλ λα αληηκεησπηζηεί ξηδηθά, ψζηε ηηο δαπάλεο πνπ ζα εμνηθνλνκήζνπκε λα ηηο
δψζνπκε ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζρνιηθήο αγσγήο, ζηνλ νπνίν πξέπεη λα εγθχςνπκε
πεξηζζφηεξν.» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 994).

61
 Ζ βνπιεπηήο Δπηθξαηείαο ηεο Ν.Γ. Βηξγηλία Σζνπδεξνχ δεηά, κε ηελ αγφξεπζή ηεο,
λα ζπλερηζηεί ε χπαξμε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ ηδηαίηεξα ζε πεξηνρέο πνπ ε κεηαθνξά
ησλ καζεηψλ είλαη δχζθνιε ή θαη αδχλαηε πνιιέο θνξέο ην ρεηκψλα. ΢πγθεθξηκέλα
επηζεκαίλεη:

«…Δπηπιένλ ζα έιεγα, θχξηε Τπνπξγέ, φηη ζε νξεηλά ρσξηά πνπ ππάξρεη δπζθνιία
κεηαθνξάο ην ρεηκψλα, δελ πξέπεη λα θαηαξγεζεί ην ζρνιείν. Έρνπκε ην
παξάδεηγκα ηεο Αγγιίαο πνπ θξάηεζε ην ζρνιείν ζ‟ έλα βφξεην λεζί ηεο ΢θσηίαο
φπνπ ππάξρεη έλα θαη κφλν παηδί, γηαηί ηνπο κηζνχο ρεηκεξηλνχο κήλεο δελ κπνξεί
λα κεηαθέξεηαη ην παηδί ζην πιεζηέζηεξν ζρνιείν ζηε ΢θσηία. Αθνχ ππάξρεη ε
ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα παξέρεη παηδεία, πξέπεη ζηα νξεηλά ρσξηά πνπ ν
ρεηκψλαο είλαη πνιχ βαξχο θαη ηα παηδηά δελ κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ, λα
δηαηεξείηαη ην ζρνιείν…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 973).

Σελ ίδηα άπνςε κε ηε Βηξγηλία Σζνπδεξνχ ελζηεξλίδεηαη θαη ππεξζεκαηίδεη ν

βνπιεπηήο ΢εξξψλ ηεο Ν.Γ. Νηθφιανο Κιείηνο ν νπνίνο επηθξίλεη ηνπο παιηφηεξνπο
επηζεσξεηέο θαη ηνπο ζχγρξνλνπο ζπκβνχινπο νη νπνίνη ζπεχδνπλ λα ππνβαζκίζνπλ
νξγαληθά ή θαη λα θιείζνπλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία αγλνψληαο άιιεο παξακέηξνπο πνπ είλαη
αλεμάξηεηεο ηνπ αξηζκνχ ησλ θνηηνχλησλ καζεηψλ. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη:

«… Μηα άιιε παξαηήξεζε, κε ηελ νπνία ζπκπιέσ θαη ζπληάζζνκαη, είλαη εθείλε πνπ
έθακε ε θ. Σζνπδεξνχ. ΋ηαλ ζε ηφζεο ρψξεο αλ ππάξρεη θαη έλαο αθφκε καζεηήο
ιεηηνπξγεί ην ζρνιεηφ ζα ζπκθσλήζεηε καδί κνπ, θχξηε Τπνπξγέ, κε ηελ ηάζε ηελ νπνία
είραλ άιινηε, αλ ζέιεηε, νη επηζεσξεηέο ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ζήκεξα, νη ζχκβνπινί
ζαο λα ζπεχδνπλ απφ δηηάμηα λα ηα θάλνπλ κνλνηάμηα ή θαη αθφκε λα θαηαξγνχλ
ζρνιεία ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Δίλαη θάηη πνπ πξαγκαηηθά πξέπεη ζαλ
γεληθφηεξε πνιηηηθή λα ην πξνζέμεηε…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 976, 977).

Ο βνπιεπηήο Φζηψηηδαο ηεο Ν.Γ. Παλνπξγίαο Παλνπξγηάο ζηέθεηαη, ηδηαίηεξα, ζηε

δπζθνιία πνπ παξνπζηάδνπλ νη νξεηλέο πεξηνρέο γηα ηελ θαζεκεξηλή κεηαθνξά ησλ καζεηψλ
απφ ηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπ θαη αληίζηξνθα. Έηζη, αθήλεη λα ελλνεζεί σο ιχζε απηνχ ηνπ
πξνβιήκαηνο ηελ χπαξμε κηθξψλ ζρνιείσλ ζε θάζε ρσξηφ δίλνληαο κάιηζηα θαη θνηλσληθή
δηάζηαζε ζηελ παξνπζία ηνπ δαζθάινπ ζην ρσξηφ, ιέγνληαο:

62
 «… Δμνδεχηεθαλ πνιιά ρξήκαηα θαη ζ‟ φια ηα ρσξηά θαη ηα πην κηθξά ππάξρνπλ
ζρνιεία. Καη γηα πνιιά ρξφληα ππήξρε θαη δάζθαινο ν νπνίνο φρη κφλν εμεπαίδεπε ηα
παηδηά, αιιά απνηεινχζε θαη έλα θνηλσληθφ ζηνηρείν γηα ην ρσξηφ. Γελ μέξσ, γηαηί δελ
έρσ κειεηήζεη απνιχησο ην λνκνζρέδην, αλ έρεη πξνβιεθζεί θάηη γηα ηα ρσξηά ηα νπνία
απνκνλψλνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα θαη ιφγσ ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, αιιά
θαη ιφγσ θαθψλ ζπγθνηλσληψλ. Ση ζα γίλνληαη απηά ηα παηδηά; Μήπσο γη‟ απηά ηα ρσξηά
ζα έπξεπε, έζησ θαη πξνζσξηλά, κέρξηο φηνπ απνθηεζνχλ νη ζπγθνηλσληαθέο
δπλαηφηεηεο λα ιεθζνχλ ηδηαίηεξα κέηξα; …» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 979).

Ο αλεμάξηεηνο βνπιεπηήο Β΄ Πεηξαηψο Μαλψιεο Γιέδνο ζηε ζπδήηεζε γηα ην

άξζξν 4 ηνπ λφκνπ αληηπαξαηίζεηαη αθελφο ζην βνπιεπηή ΢π. Καηεληψηε πνπ δεηά λα
θιείζνπλ, ζπιιήβδελ, φια ηα κνλνζέζηα θαη δηζέζηα ζρνιεία θαη αθεηέξνπ ζηελ πξφβιεςε
ηνπ λνκνζρεδίνπ γηα αλαγθαίν φξν χπαξμεο ζρνιείνπ ηε θνίηεζε ηνπιάρηζηνλ έμη παηδηψλ.
Αλαξσηηέηαη, κάιηζηα, ηη ζα γίλεη κε ηα δεκνηηθά ζρνιεία πνπ έρνπλ έλα καζεηή θαη
βξίζθνληαη ζε κηθξά αθξηηηθά λεζηά. ΢πγθεθξηκέλα, αλαθέξεη:

«… Έξρνκαη ζην άιιν ζεκείν ζηελ παξ. 9. ΢πκθσλψ κε ηνλ άιιν ζπλάδειθν πνπ
κίιεζε, λα ζπγρσλεπζνχλ ηα ζρνιεία – πνπ έρνπλ δπλαηφηεηεο λα ζπγρσλεπζνχλ – λα
κελ έρνπλ έλα θαη δχν καζεηέο, Αιιά, φηαλ πξφθεηηαη γηα κηθξά λεζάθηα, εάλ
εθαξκνζηεί ην άξζξν θαη δελ έρνπλ 6 καζεηέο ζα θαηαξγεζεί ην δεκνηηθφ ζρνιείν ζηα
λεζάθηα πνπ δελ έρνπλ 6 καζεηέο; […] Σν άξζξν αλαθέξεη “ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ εηδηθέο
ηνπηθέο ζπλζήθεο ην επηβάιινπλ είλαη δπλαηή ε ίδξπζε κνλνζέζησλ δεκνηηθψλ
ζρνιείσλ, φηαλ νη πξνβιεπφκελνη λα θνηηήζνπλ ζ‟ απηφ καζεηέο είλαη ηνπιάρηζηνλ έμη
(6)”. Σν εξψηεκά κνπ είλαη ζαθέο: ΋ηαλ είλαη έλαο, ηη ζα γίλεη; Θα θαηαξγήζνπκε ζην
Καζηειιφξηδν ην δεκνηηθφ ζρνιείν πνπ έρεη έλαλ; Δίκαη ππνρξεσκέλνο λα θαηαςεθίζσ
ην άξζξν απηφ, εάλ παξακείλεη απηή ε δηάηαμε. Πξνηείλσ λα ππάξρνπλ θαη λα ηδξχνληαη
΢ρνιεία, αλεμάξηεηα απφ αξηζκφ καζεηψλ, φηαλ νη ηνπηθέο ζπλζήθεο ην επηβάιινπλ. Γελ
κπνξνχκε πνηέ ζηα κηθξά λεζάθηα, πνπ δηαηεξήζεθε εθεί ν πιεζπζκφο, λα
θαηαξγήζνπκε ην ζρνιείν, επεηδή έρεη έλα καζεηή. Απνθιείεηαη απηφ λα γίλεη…»
(Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 996).

΢χκθσλνο κε ηελ άπνςε ηνπ Μαλψιε Γιέδνπ δειψλεη θαη ν βνπιεπηήο Έβξνπ ηεο
Ν.Γ. Ησάλλεο Καβαξαηδήο, ν νπνίνο ζεκεηψλεη ραξαθηεξηζηηθά:

63
 « …Σν δεχηεξν πνπ ζα ήζεια λα ζηαζψ είλαη φηη είκαη ζχκθσλνο κε ηνλ θ. Γιέδν.
Μάιινλ ν θ. Γιέδνο είλαη ζχκθσλνο κε ην Κφκκα καο, γηαηί θαη εκείο ηα κνλνζέζηα, δελ
ζειήζακε λα ηα θαηαξγήζνπκε. Παξαμελεχηεθα φηαλ άθνπζα πεξίπνπ απφ ην
ζπλάδειθν λα πεη θάπσο λα ηα θαηαξγήζνπκε ζπιιήβδελ. Σν ζέκα απηφ ην
αληηκεησπίδακε θαη εκείο. Πιεξψλακε ηηο κεηαθνξέο ησλ καζεηψλ. Παληνχ ιεηηνπξγνχλ
ηα κνλνζέζηα. Μάιηζηα, ζε άζρεκεο θαηξηθέο φπσο είπε ν θ. Τπνπξγφο γηα ηελ Διβεηία,
ζα ηνπ ζπκίζσ πεξηζηαηηθά φηη ιεηηνπξγνχλ κνλνζέζηα κε 2, 3 θαη 4 παηδηά. Καηφπηλ
ηνχηνπ δελ είκαη ζχκθσλνο κε απηφ πνπ πεξίπνπ πήγαηε λα πείηε, φηη ζα πξέπεη θάπνηε
λα ην ζθεθηνχκε θαιχηεξα θαη ζπιιήβδελ λα ηα αθπξψζνπκε.» (Πξαθηηθά Βνπιήο,
1985, ζει. 996).

Αλάινγε ζέζε παίξλνπλ θαη νη βνπιεπηέο ηνπ ΠΑ΢ΟΚ, Κπθιάδσλ Πέηξνο Βάιβεο
ή Καηζίπεο θαη Γσδεθαλήζνπ Κιεάλζεο Εεξβφο, νη νπνίνη νξκψκελνη απφ ηνλ ηφπν εθινγήο
ηνπο (λεζησηηθή Διιάδα) αληηθξνχνπλ ηελ πξφηαζε ηνπ θιεηζίκαηνο ησλ ζρνιείσλ πνπ δελ
έρνπλ πάλσ απφ έμη καζεηέο θαη πξνηείλνπλ λα κελ θαζνξίδεηαη ειάρηζηνο αξηζκφο
θνηηνχλησλ καζεηψλ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη ζπλζήθεο ην επηβάιινπλ.
΢πγθεθξηκέλα ν Πέηξνο Βάιβεο ή Καηζίπεο επηθαινχκελνο εζληθνχο ιφγνπο γηα
ηελ παξακνλή θαηνίθσλ ζηα λεζηά, ηδηαίηεξα ζηα κηθξά, ζεσξεί φηη νη ιφγνη απηνί είλαη
ηζρπξφηεξνη ησλ φπνησλ νηθνλνκηθψλ ή παηδαγσγηθψλ ιφγσλ πνπ επηθαιείηαη ην Τπνπξγείν
Παηδείαο γηα ην θιείζηκν ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ θαη επηζεκαίλεη: «…λα κελ ππάξρεη θαλέλαο
αξηζκεηηθφο πεξηνξηζκφο ζηα κηθξά λεζηά, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ εηδηθέο ηνπηθέο ζπλζήθεο ην
επηβάιινπλ, λα είλαη δπλαηή ε ίδξπζε κνλνζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ αλεμάξηεηα απφ ησλ
αξηζκφ ησλ καζεηψλ…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 997).
΢ηε ζπλέρεηα ην ιφγν παίξλεη ν βνπιεπηήο Κιεάλζεο Εεξβφο ν νπνίνο δίλεη κηα
άιιε δηάζηαζε, ζηε ιεηηνπξγία ζρνιείνπ ζε κηθξά θαη απνκνλσκέλα λεζηά, πνπ αθνξά ηνλ
ζεκαίλνληα θνηλσληθφ ξφιν πνπ παίδεη, ζ‟ απηέο ηηο κηθξέο θνηλσλίεο, ν δάζθαινο. Αθξηβψο,
επηζεκαίλεη:

«… ΢‟ έλα ρσξηφ ζηε ζηεξηά, πηζηεχσ λα είλαη εχθνιν ηα 2, 3, 4 ή 5 παηδηά λα

κεηαθεξζνχλ ζην δηπιαλφ ρσξηφ. Ση ζα γίλεη φκσο π.ρ. κε ηνπο Αξθηνχο, κε ηελ Φέξηκν, ζα
θιείζεη ην ΢ρνιείν θαη ζα κείλνπλ νη άλζξσπνη απηνί ρσξίο θάπνην θσηηζκέλν; Καη απηή
είλαη ε θαηλνχξηα δηάζηαζε πνπ ζέισ λα δψζσ, πνπ δελ ηελ άθνπζα απφ άιινπο, φηη ε
παξνπζία ηνπ δαζθάινπ ζ‟ απηφ ην κηθξφ λεζί είλαη απαξαίηεηε, φρη κφλν γηα ην ζρνιείν,
γηα ηνπο κηθξνχο καζεηέο, αιιά θαη γηα ηνπο κεγάινπο, γηαηί ζα έρνπλ έλα θσηηζκέλν
άλζξσπν λα αληαιιάμνπλ κηα θνπβέληα, λα αθνχζνπλ κία ζπκβνπιή. Γη‟ απηφ κε φιε ηε

64
 ζέξκε θαη ηε δχλακε ηεο ςπρήο κνπ ππνζηεξίδσ φηη ζα είλαη κέγα ζθάικα θαη κηα πξάμε
πνπ θάζε άιιν παξά πξνάγεη ηα εζληθά ζπκθέξνληα ε θαηάξγεζε απηψλ ησλ ζρνιείσλ»
(Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 997, 998).

΢ηε ζπλέρεηα ηεο ζπδήηεζεο γηα ην άξζξν 4, ν βνπιεπηήο Αηησιίαο θαη

Αθαξλαλίαο ηεο Ν.Γ. Θσκάο Υνχηαο εθθξάδεη ηε δηαθσλία ηνπ γηα ηελ παξάγξαθν 13 ην
νπνίν πξνηείλεη ηε ζπγρψλεπζε ησλ ζρνιείσλ κε ιηγφηεξνπο απφ 15 καζεηέο
ππνζηεξίδνληαο φηη κηα ηέηνηα ελέξγεηα: «…Θα πξνθαιέζεη, ζε νξεηλέο, θπξίσο, πεξηνρέο,
πάξα πνιιά πξνβιήκαηα, θαζ‟ φζνλ είλαη δχζθνιεο νη ζπγθνηλσλίεο….» (Πξαθηηθά Βνπιήο,
1985, ζει. 999).
Οη αληηδξάζεηο ησλ βνπιεπηψλ, ηδηαίηεξα ησλ πξνεξρνκέλσλ απφ ηε λεζησηηθή
Διιάδα, γηα ηελ παξ. 9 ηνπ άξζξνπ 4 πνπ πξνέβιεπε σο ειάρηζην αξηζκφ καζεηψλ, γηα λα
ιεηηνπξγήζεη έλα δεκνηηθφ ζρνιείν, ηνπο έμη νδήγεζε ην Τπνπξγείν Παηδείαο λα ηελ
κεηαβάιεη έηζη ψζηε λα επηηξέπεηαη ε ίδξπζε ζρνιείσλ ζε πεξηπηψζεηο πνπ εηδηθέο, ηνπηθέο
ζπλζήθεο ην επηβάιινπλ, αλεμαξηήησο ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ πνπ πξφθεηηαη λα
θνηηήζνπλ, κε παξαιείπνληαο λα ηνλίζεη ηελ επίζεκε πνιηηηθή πνπ είλαη ε πνιηηηθή ησλ
ζπγρσλεχζεσλ ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ.
Ζ ζρεηηθή παξέκβαζε ηνπ Τθππνπξγνχ Παηδείαο Πέηξνπ Μψξαιε έρεη σο εμήο:

«…Σν Τπνπξγείν ζα δερζεί ηελ πξφηαζε ησλ ζπλαδέιθσλ γηα ηα ζρνιεία, φπνπ εηδηθέο
ηνπηθέο ζπλζήθεο ην επηβάινπλ θαη ζα κεηαβάιεη ηελ παξ. 9, θχξηε Πξφεδξε,
αλεμαξηήησο ηνπ αξηζκνχ καζεηψλ πνπ πξφθεηηαη λα θνηηήζνπλ. Μεηά δειαδή ηε ιέμε
„„ζρνιείσλ‟‟ πξνζηίζεηαη „„αλεμαξηήησο ηνπ αξηζκνχ καζεηψλ πνπ πξφθεηηαη λα
θνηηήζνπλ‟‟. Παξ‟ φια απηά πξέπεη λα πσ φηη ε πνιηηηθή ησλ ζπγρσλεχζεσλ είλαη
πνιηηηθή καο κε κηα πξνυπφζεζε φκσο. Δθεί πνπ ππάξρεη θαη ε ιατθή ζπλαίλεζε θαη φρη
ππνρξεσηηθά, δεδνκέλνπ φηη κηιάκε ζε έλα ιαφ πνπ έρεη ζπλδέζεη ηελ χπαξμε ηνπ
ρσξηνχ ηνπ κε ηελ παξνπζία ηνπ ζρνιείνπ. Γελ κπνξείο μαθληθά λα ηνπ αθαηξέζεηο ην
ζρνιείν, αλ δελ ηνλ πείζεηο πξνεγνπκέλσο. Έηζη, ινηπφλ, ην Τπνπξγείν Παηδείαο
πξνρσξά ζηηο ζπγρσλεχζεηο, φπνπ ππάξρεη ιατθή ζπλαίλεζε θαη φπνπ εμαζθαιίδεηαη
απηή…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 999, 1.000).

Σειεπηαία αλαθνξά ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ λνκνζρεδίνπ,

πνπ φηαλ ςεθίζηεθε έγηλε ν λφκνο 1566/1985, πξνέξρεηαη πάιη απφ ηνλ Τθππνπξγφ
Παηδείαο Πέηξν Μψξαιε ν νπνίνο θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ άξζξνπ 13, πνπ αθνξά ην
εθπαηδεπηηθφ πξνζσπηθφ ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ππνζηεξίδεη φηη έρεη ηθαλνπνηεζεί ην

65
αίηεκα γηα επλντθή κεηαρείξηζε ζρνιηθψλ κνλάδσλ πνπ βξίζθνληαη ζε ππνβαζκηζκέλεο
πεξηνρέο. Αλαθέξεη ζρεηηθά: «… Καη ε επλντθφηεξε κεηαρείξηζε ζρνιηθψλ κνλάδσλ ζε
ππνβαζκηζκέλεο πεξηνρέο θαη απηφ έρεη θαηά ηελ άπνςή καο ηθαλνπνηεζεί. Έρνπκε κεηψζεη
ηνλ αξηζκφ καζεηψλ ζηα κνλνζέζηα ζρνιεία. Δίλαη 1 δάζθαινο πξνο 25 καζεηέο ελψ ήηαλ
1/30…» (Πξαθηηθά Βνπιήο, 1985, ζει. 1.074).
΢ην ηειηθφ θείκελν ηνπ λφκνπ πνπ ςεθίζηεθε ππάξρεη, ζην άξζξν 16, εδάθην Γ, §
16, ε παξαθάησ πξφβιεςε: «Γαζθάιεο πνπ είλαη κεηέξεο παηδηψλ κέρξη ηξηάκηζε εηψλ
κπνξεί λα απνζπψληαη απφ νιηγνζέζηα ζε πνιπζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία κε απφθαζε ηνπ
λνκάξρε χζηεξα απφ ζχκθσλε γλψκε ηνπ νηθείνπ πεξηθεξεηαθνχ ππεξεζηαθνχ
ζπκβνπιίνπ.» Με ηελ πξφβιεςε απηή είλαη πξνθαλέο φηη αλαγλσξίδνληαη νη δπζθνιίεο θαη
νη απμεκέλεο απαηηήζεηο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ ζε ζρέζε κε ην πνιπζέζην.
Δπηπιένλ, ππάξρεη κηα αλαθνξά, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, ζηελ εηζεγεηηθή
έθζεζε πνπ ζπλφδεπε ην λνκνζρέδην, θαηά ηελ θαηάζεζή ηνπ ζηε Βνπιή, ζηηο 5-2-1985.
΋πσο θαίλεηαη απφ ην Γηδαζθαιηθφ Βήκα (αξ. θχιινπ 961/2νο 1985, ζει. 12) φπνπ
δεκνζηεχεηαη, απηνχζηα, ε εηζεγεηηθή έθζεζε, πνιηηηθή ηνπ ππνπξγείνπ είλαη ε ζπγρψλεπζε
ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Αλαθέξεηαη, ραξαθηεξηζηηθά: «… Γεληθεχεηαη αλάινγα κε ηηο
ηνπηθέο ζπλζήθεο ν ζεζκφο ηεο ζπγρψλεπζεο ησλ νιηγνζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ζε
κεγαιχηεξεο ζρνιηθέο κνλάδεο, ψζηε λα απνβεί ε ιεηηνπξγία ηνπο αξηηφηεξε…»
Με ηελ νινθιήξσζε ηεο κειέηεο ηεο εηζεγεηηθήο έθζεζεο, ησλ πξαθηηθψλ ηεο
ζπδήηεζεο ζηε Βνπιή θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ λφκνπ 1566/1985 αβίαζηα εμάγεηαη ε δηαπίζησζε
φηη νη ιίγεο αλαθνξέο ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία αθνξνχλ ηε δηαηήξεζή ηνπο ή φρη θαη ηνλ
ειάρηζην αξηζκφ παηδηψλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ. Πνπζελά δελ ππάξρεη αλαθνξά γηα πηζαλή
ελίζρπζή ηνπο ή ζηήξημή ηνπο νηθνλνκηθά, παηδαγσγηθά θ.ιπ. γηα αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο
ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξέρνπλ.

2.3.4 Θέζεηο Γ.Ο.Δ. γηα ην λφκν 1566/1985 θαη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία

Ζ Γηδαζθαιηθή Οκνζπνλδία Διιάδνο απφ ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980,
ηδηαίηεξα κεηά ην 1981, απαηηνχζε ηελ αιιαγή ηνπ ηζρχνληνο ηφηε λφκνπ 309/1976
πξνβάιινληαο, θπξίσο, νηθνλνκηθά θαη ζεζκηθά αηηήκαηα αιιά κε ειάρηζηεο αλαθνξέο ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία. Έηζη, ζηελ έθζεζε πεπξαγκέλσλ ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ρξνληάο 1983-84
ηνπ απεξρφκελνπ Γηνηθεηηθνχ ΢πκβνπιίνπ πξνο ηελ 53 ε ηαθηηθή Γεληθή ΢πλέιεπζε ηνπ
θιάδνπ (21-25/6/1984) κφλν ζε δχν ζεκεία ηεο αλαθέξεηαη ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σν
πξψην επηζεκαίλεη ηελ πξφηαζε ηνπ θιάδνπ γηα κείσζε ηνπ δηδαθηηθνχ σξαξίνπ ησλ Γ/ληψλ

66
1/Θ, 2/Θ, 3/Θ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ζηηο 23 ψξεο, κε ηελ πιεξσκή ππεξσξηψλ γηα ηηο
επηπιένλ ψξεο θαη ην δεχηεξν αθνξά έλα παιηφηεξν αίηεκα πνπ επαλέξρεηαη θαη αθνξά ηελ
αλαδξνκηθή ππεξσξηαθή απνδεκίσζε ησλ Πξντζηακέλσλ 1/Θ θαη 2/Θ ζρνιείσλ ησλ εηψλ
1980 έσο ην ΢επηέκβξε ηνπ 1981 (Γηδαζθαιηθφ Βήκα, αξ. θχιινπ 954, Ηνχιηνο- Αχγνπζηνο
1984, ζει. 17). Βέβαηα ην πεξίεξγν θαη αμηνπξφζεθην είλαη φηη ζηηο απνθάζεηο ηεο 53εο
Γεληθήο ΢πλέιεπζεο, δεκνζηεχηεθε ζηηο ζειίδεο 50-57 ηνπ ίδηνπ θχιινπ ηνπ Γ.Β. δελ
ππάξρεη νχηε κία αλαθνξά γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Οη εμειίμεηο ζηα εθπαηδεπηηθά ζέκαηα, κε θπξίαξρε ηελ θαηάζεζε ζηε Βνπιή ηνπ
λνκνζρεδίνπ γηα ηελ πξσηνβάζκηα θαη ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, ζηηο 5-2-1985, κε ηηο
ζαξσηηθέο αιιαγέο πνπ θηινδνμνχζε λα θέξεη, νδήγεζε ηε Γ.Ο.Δ. ζηε δηνξγάλσζε
έθηαθηνπ ζπλεδξίνπ, ζηηο 21 & 22 Μαξηίνπ 1985, πξνθεηκέλνπ λα πάξεη ζέζε γηα ην
λνκνζρέδην θαη λα ππνβάιεη πξνηάζεηο θαηά ηε ζπδήηεζή ηνπ ζηελ αξκφδηα επηηξνπή ηεο
Βνπιήο. ΢ην δηεθδηθεηηθφ πιαίζην ηνπ θιάδνπ, φπσο δηακνξθψζεθε ζην έθηαθην ζπλέδξην
ηεο Γ.Ο.Δ. αλαθέξεηαη: «…β.7 Να δνζεί πξνηεξαηφηεηα ζηε ζχκπηπμε νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ ζε ζρνιηθά θέληξα θαη λα πξνβιεθηνχλ ζπγθεθξηκέλα κέηξα (π.ρ. ζρνι.
ιεσθνξεία, ε αλαινγία δαζθάινπ καζεηψλ λα είλαη 1:20). ΢χκπηπμε ζρνιείσλ θαηά ηάμεηο
λα γίλεηαη κφλν ζε εμεηδηθεπκέλεο πεξηπηψζεηο…» (Γηδαζθαιηθφ Βήκα, αξ. θχιινπ 966,
Μάηνο 1985, ζει. 4). Μάιηζηα ζηελ επφκελε ζειίδα ηνπ παξαπάλσ Γ.Β., φπνπ αλαιχεηαη
απηή ε ζέζε, πξνηείλεηαη ε ζηήξημε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φρη
φκσο σο πνιηηηθή γηα αλαβάζκηζε θαη ππνζηήξημε ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο
εθπαίδεπζεο αιιά πξνζσξηλά έσο φηνπ επηηεπρζεί ε ζπγρψλεπζή ηνπο. Αθξηβψο,
αλαθέξεηαη:

«…κε βάζε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ ππάξρνπλ ζηηο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ είλαη αλάγθε λα κεησζεί αλάινγα θαη ην σξάξην ησλ πξντζηακέλσλ ησλ
ζρνιείσλ απηψλ. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ζα βνεζήζεη απνηειεζκαηηθά ε ζηειέρσζε
ησλ ζρνιείσλ κε ην απαξαίηεην δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ. Με ζηφρν αθφκα ηηο ίζεο
επθαηξίεο ζηε κφξθσζε είλαη απαξαίηεην λα κεησζεί ε αληηζηνηρία δαζθάινπ – καζεηψλ
ζηα κνλνζέζηα θαη δηζέζηα ζρνιεία. Απηφ έσο φηνπ επηηεπρζεί ε ζπγρψλεπζε ησλ
ζρνιείσλ απηψλ ζε νινθιεξσκέλεο θαη βηψζηκεο ζρνιηθέο κνλάδεο…» (Γηδαζθαιηθφ
Βήκα, αξ. θχιινπ 966, Μάηνο 1985, ζει. 5).

Σειεπηαία αλαθνξά γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, θαηά ηηο εξγαζίεο ηεο έθηαθηεο
γεληθήο ζπλέιεπζεο ηεο Γ.Ο.Δ., απνηειεί ε επηζήκαλζε ηεο πξνζθείκελεο, ζηελ ηφηε

67
θπβέξλεζε, ζπλδηθαιηζηηθήο παξάηαμεο ε νπνία εθηηκά σο πνιχ ζεηηθή ηελ πξνηεηλφκελε,
απφ ην λνκνζρέδην, θαζηέξσζε ππεξσξηψλ γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ 1/Θ θαη 2/Θ
δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. ΢ηε ζειίδα 19 ηνπ ίδηνπ Γ.Β. ππφ ηνλ ηίηιν «Ηζνηηκία ρεηξσλαθηηθήο
θαη πλεπκαηηθήο εξγαζίαο Τπεξσξίεο 1/Θ θαη 2/Θ» επηζεκαίλεηαη ε απνθαηάζηαζε ηεο
αδηθίαο πνπ πθίζηαληαη νη δάζθαινη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, ζε ζρέζε κε άιινπο
εξγαδφκελνπο πνπ εηζπξάηηνπλ ππεξσξίεο θαη πιαζκαηηθά επηδφκαηα, ελψ νη παξαπάλσ
εθπαηδεπηηθνί δελ εηζέπξαηηαλ νχηε δξαρκή γηα ην έξγν πνπ πξνζέθεξαλ πέξα απφ απηφ πνπ
πξνέβιεπαλ νη λφκνη.
Μεηά ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1566/1985 θαη αθνχ ε Γ.Ο.Δ. παξαηεξεί κε επηζηνιή
ηεο ζηνλ Τπνπξγφ Παηδείαο (Γ.Β., αξ. θχιινπ 960,9νο 1985, ζει. 10) φηη θακία απφ ηηο
πξνηάζεηο πνπ ππέβαιε ζηηο 3-4-1985 θαη 1-7-1985, κεηά ηελ έθηαθηε γεληθή ηεο ζπλέιεπζε,
δελ ειήθζε ππφςε θαηά ηε ζχληαμε ησλ ηξνπνινγηψλ ηνπ ππνπξγείνπ, γηα ελζσκάησζή
ηνπο ζην λφκν, απνθαζίδεη ηελ θήξπμε 24σξεο απεξγίαο, γηα ηηο 13-9-1985, κε αίηεκα, εθηφο
ησλ άιισλ «… β.1.4 Να ζεζπηζηνχλ κέηξα πξνηεξαηφηεηαο ζπγρψλεπζεο ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ ζε ζρνιηθά θέληξα κε ηελ πξφβιεςε ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ. (Ζ ζχκπηπμε
ζρνιείσλ θαηά ηάμεηο είλαη αληηπαηδαγσγηθή θαη λα γίλεηαη κφλν ζε εμεηδηθεπκέλεο
πεξηπηψζεηο)…»
Δίλαη θαλεξφ φηη ηνλ θιάδν ησλ δαζθάισλ, φπσο εθθξάδεηαη απφ ην αλψηεξν
ζπλδηθαιηζηηθφ ηνπ φξγαλν ηε Γ.Ο.Δ., ην κφλν πνπ ηνλ απαζρνιεί, ζε ζρέζε κε ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία, είλαη ε πξνηεξαηφηεηα γηα ην θιείζηκφ ηνπο κε ζπγρσλεχζεηο θαη
κάιηζηα, φπνπ θξηζεί απαξαίηεην, ππνρξεσηηθέο. Έηζη, ζηελ εηζήγεζε ηνπ δηνηθεηηθνχ
ζπκβνπιίνπ ηεο Γ.Ο.Δ. πξνο ηελ 55ε Γεληθή ζπλέιεπζε ηνπ θιάδνπ, πνπ έγηλε ζηελ Αζήλα
απφ 21 – 25 Ηνπλίνπ 1986, πξνηείλεηαη ε ππνρξεσηηθή ζπγρψλεπζε ησλ νιηγνζεζίσλ φπνπ
είλαη δπλαηφ. ΢πγθεθξηκέλα, αλαθέξεη: «… δ. ΢πγρψλεπζε νιηγνζέζησλ Γ. ΢ρνιείσλ Σν
πξφβιεκα ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ θαη νη παξάκεηξνί ηνπ είλαη γλσζηά (νχηε ζσζηφ
κάζεκα γίλεηαη, νη δάζθαινη ππνθέξνπλ γηα ρίιηνπο δπν ιφγνπο, δπζαλάινγεο δαπάλεο θιπ).
Πξνηείλνπκε: Να γίλεη ππνρξεσηηθή ε ζπγρψλεπζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, φπνπ είλαη
δπλαηφ….» (Γ.Β., αξ. θχιινπ 977, 4νο 1986, ζει. 6). Δίλαη αμηνπξφζεθην φηη δελ ππάξρεη
θακηά πξφηαζε γηα ζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, πνπ ζπληειείηαη ζην νιηγνζέζην
ζρνιείν, έζησ θαη φπνπ δελ είλαη δπλαηφ λα ζπγρσλεπηνχλ. Βέβαηα, σο κηα ηέηνηα πξφηαζε,
θαηά θάπνην ηξφπν, ζα κπνξνχζε λα εθιεθζεί ε πξφζεζε ηνπ Γ.΢., ζηελ ίδηα εηζήγεζε, λα
αγσληζηεί γηα: «… ε. Σελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ πέξα απφ

68
ηηο 30 ψξεο εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο απαζρφιεζε ησλ ζπλαδέιθσλ ησλ νιηγνζεζίσλ
ζρνιείσλ γηα ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηνπο…» (Γ.Β., αξ. θχιινπ 977, 4νο 1986, ζει. 4).
Καηαιήγνληαο, θξίλεηαη ζθφπηκν λα επηζεκαλζεί φηη ην ζρνιηθφ έηνο 1984-85, πνπ
δηαδξακαηίδνληαη ηφζν ε ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1566 φζν θαη νη αληηδξάζεηο ηεο ΓΟΔ, ν
αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ θνηηνχζαλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία δελ είλαη θαζφινπ
επθαηαθξφλεηνο αθνχ αλέξρνληαη ζηνπο 161.731 έλαληη 674.191 πνπ θνηηνχζαλ ζε
πνιπζέζηα (πνζνζηφ πεξίπνπ 20% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ). Αληίζηνηρα ν αξηζκφο ησλ
δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχζαλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία θηάλεη ηνπο 9.440 έλαληη 26.269 πνπ
ππεξεηνχζαλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία (πνζνζηφ 26% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ)20 ελψ ην
66% ηνπ ζπλφινπ ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ήηαλ νιηγνζέζηα (5.659 νιηγνζέζηα θαη 2.858
πνιπζέζηα).

2.3.5 11ν Παλειιήλην ΢πλέδξην ηεο Γ.Ο.Δ. γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία

Σν 11ν Παλειιήλην εθπαηδεπηηθφ ζπλέδξην πνπ νξγάλσζε ε Γ.Ο.Δ. ζε ζπλεξγαζία
κε ηελ Παγθχπξηα Οξγάλσζε Διιήλσλ Γαζθάισλ (Π.Ο.Δ.Γ.) ήηαλ ε κνλαδηθή,
ζπζηεκαηηθή θαη νινθιεξσκέλε παξέκβαζε ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο νξγάλσζεο ησλ
δαζθάισλ, απφ ηε κεηαπνιίηεπζε έσο ζήκεξα, γηα ην ζέκα ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Με
απηφ ην ζπλέδξην, πνπ δηεμήρζε ζηε Λάξλαθα ηεο Κχπξνπ, απφ ηηο 30 Απξηιίνπ έσο ηελ 1 ε
Μαΐνπ 1997 θαη ζέκα είρε «Σα κνλνζέζηα Γεκνηηθά ΢ρνιεία ζηελ Κχπξν θαη ηελ Διιάδα»,
επηρεηξείηαη λα γίλεη παξνπζίαζε ηνπ κηθξνχ ζρνιείνπ θαηά ην δηάβα ηνπ ρξφλνπ αιιά θαη
ζπλάκα λα ππάξμνπλ πξνηάζεηο γηα ηε κειινληηθή ηνπ πνξεία.
Ο πξψηνο εηζεγεηήο Υξήζηνο Θενθηιίδεο, αλαπιεξσηήο θαζεγεηήο ηνπ Σκήκαηνο
Δπηζηεκψλ ηεο Αγσγήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Κχπξνπ, αθνχ παξνπζίαζε πνξίζκαηα
εθπαηδεπηηθψλ εξεπλψλ πνπ έρνπλ γίλεη, θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη «ην νιηγνζέζην
δεκνηηθφ ζρνιείν ζπληζηά κηα πεξηνξηζηηθή δηεπζέηεζε γηα ηνπο καζεηέο αιιά θαη γηα ηνλ
εθπαηδεπηηθφ» (Υαξαιακπίδεο, 1997, ζει. 39). Ο επφκελνο εηζεγεηήο Αζαλάζηνο Σξηιηαλφο,
αλαπιεξσηήο θαζεγεηήο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, αθνχ παξαζέηεη ηελ άπνςε ηεο ειιαδηθήο πνιηηείαο πεξί
θαηάξγεζεο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ φπσο πξνθχπηεη απφ ην πθηζηάκελν λνκνζεηηθφ
πιαίζην (λφκνη 1304/1982, άξζξν 29 & 1566/1985, άξζξν 4) θαη ηηο δειψζεηο αξκνδίσλ
πνιηηηθψλ (δειψζεηο Τθππνπξγνχ Παηδείαο Γ. Παζραιίδε φηη ην ππνπξγείν ζπλεγνξεί ζηε
δεκηνπξγία πνιπζέζησλ ζρνιείσλ, γηαηί ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη

20
Βιέπε ζρνιηθφ έηνο 1984-85 ζην παξάξηεκα Η.

69
πξνζθέξνπλ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο ζηνπο καζεηέο, Υαξαιακπίδεο, 1997, ζει. 41)
θαηαγξάθεη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ. Κιείλνληαο,
ηάζζεηαη ππέξ ησλ «ζπγρσλεχζεσλ κηθξψλ ζρνιείσλ κεηά απφ πεξίζθεςε θαη ζηάζκηζε ησλ
πιενλεθηεκάησλ θαη ησλ κεηνλεθηεκάησλ κηαο ηέηνηαο ελέξγεηαο» (Υαξαιακπίδεο, 1997,
ζει. 51) επηζεκαίλνληαο φηη φπνπ θξηζεί ζθφπηκν λα δηαηεξεζνχλ ζα πξέπεη λα
ππνζηεξηρζνχλ, απφ ηελ πνιηηεία, κε ζπγθεθξηκέλα κέηξα φπσο αλέγεξζε ζχγρξνλσλ
δηδαθηεξίσλ κε θαηάιιειε πιηθνηερληθή ππνδνκή, κε εθαξκνγή αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο
πξνζαξκνζκέλνπ ζε απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα ζρνιεία, κε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θ.ά.
Ο θαζεγεηήο θαη πξφεδξνο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο
ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ Γεψξγηνο Γήκνπ ζηελ ηνπνζέηεζή ηνπ θαη αθνχ παξνπζηάδεη
έξεπλα πνπ έρεη δηεμαγάγεη ζηελ πεξηνρή ηεο Ζπείξνπ θαη ησλ Δπηαλήζσλ παίξλεη ζαθή
ζέζε ππέξ ηεο θαηάξγεζεο ηνπ κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ επεηδή, φπσο ππνζηεξίδεη, δελ κπνξεί
λα δψζεη ζην καζεηή ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο ζε αληίζεζε κε ην πνιπζέζην ζρνιείν ην νπνίν
κπνξεί, ππφ πξνυπνζέζεηο, λα πξνζθέξεη απηέο ηηο γλψζεηο π.ρ. κηα μέλε γιψζζα.
Ο δηεπζπληήο ηεο Γηεχζπλζεο ΢πνπδψλ ηνπ ειιαδηθνχ Τπνπξγείνπ Παηδείαο αθνχ
επέξξηςε επζχλεο ζηνπο δαζθάινπο πνπ, θαηά ηε γλψκε ηνπ, δελ ππνζηεξίδνπλ φζν ζα
έπξεπε ηελ επίζεκε θπβεξλεηηθή επηινγή γηα θαηάξγεζε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ θαη
ίδξπζε ζρνιηθψλ θέληξσλ, παξέζεζε έλα ινγηζηηθφ πιαίζην γηα θαηάξγεζε ηνπ κηθξνχ
ζρνιείνπ, ην νπνίν πξνέθπςε απφ κηα πξφηαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ ηνπ λνκνχ
Αηησιναθαξλαλίαο, φπσο ν ίδηνο αλέθεξε. Ζ ινγηζηηθή απηή πξνζέγγηζε ζα νδεγνχζε ζηελ
εμνηθνλφκεζε ελάκηζη εθαηνκκπξίνπ επξψ αλά έηνο. Δπηπιένλ ππνζηήξημε φηη ζα ππήξρε
θέξδνο θαη γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία αθνχ ηα παηδηά, ζηα λέα ζρνιηθά θέληξα, ζα
δηδάζθνληαλ θαη καζήκαηα απφ εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θάηη πνπ ζηεξνχληαλ ζην
νιηγνζέζην ζρνιείν. ΋κσο θαλέλαο ιφγνο δελ αξζξψζεθε ηφζν γηα ηε κεηαθνξά ησλ
καζεηψλ θαη ην θαηά πφζν ζα είλαη αζθαιήο θαη φρη εμνπζελσηηθή γηα ηα παηδηά φζν θαη γηα
ηε ζηειέρσζε ησλ νιηγνζεζίσλ κε εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ, πνπ ζα νδεγνχζε ζε
άκβιπλζε ηεο αληζνκέξεηαο αλάκεζα ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο ζρνιείσλ, ηνπιάρηζηνλ
σο πξνο απηή ηελ παξάκεηξν.
Ο δηεπζπληήο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ θππξηαθνχ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη
Πνιηηηζκνχ ππνζηήξημε φηη ε επίζεκε θπβεξλεηηθή πνιηηηθή, φπσο έρεη θαζνξηζηεί απφ
δεθανθηψ ζπλεδξηάζεηο ππνπξγηθψλ ζπκβνπιίσλ απφ ην 1984 έσο ην 1996, είλαη ε
θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ κνλνδηδάζθαινπ (κνλνζεζίνπ).

70
Παξάιιεια, φκσο, παξαδέρζεθε φηη ε δεκηνπξγία πεξηθεξεηαθψλ ζρνιείσλ 21 δελ είλαη κηα
αλάγθε πνπ ζηεξίρζεθε ζε επηζηεκνληθά δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ κέζα απφ έξεπλα. Ίζσο
γηα ην ιφγν απηφ εθηηκά φηη ππήξραλ αξθεηέο αληηδξάζεηο απφ ηνπηθέο θνηλφηεηεο.
Υαξαθηεξηζηηθά αλέθεξε φηη ηελ πεξίνδν 1984-1996 απνθαζίζηεθε ε θαηάξγεζε 96
κνλνδηδάζθαισλ ζρνιείσλ θαη ε ζπκπιεγκαηνπνίεζή ηνπο κε 40 κεγαιχηεξα ζρνιεία. Σελ
ίδηα πεξίνδν έιαβαλ δηακαξηπξίεο ελαληίνλ απηνχ ηνπ κέηξνπ απφ 47 θνηλφηεηεο ελψ
επηζηνιέο επαξέζθεηαο έιαβαλ απφ 17 θνηλφηεηεο.
Απφ ηνπο ζπλέδξνπο, πνπ ζηε ζπλέρεηα έιαβαλ ην ιφγν, άιινη ηάρζεθαλ ππέξ ηεο
άπνςεο γηα θαηάξγεζε ησλ νιηγνζεζίσλ θαη κεηαθνξά ησλ καζεηψλ ζε ζρνιηθά θέληξα θαη
άιινη δήηεζαλ ζηήξημε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ. Ζ πξψηε άπνςε ζπγθέληξσζε ηε κεγάιε
πιεηνλφηεηα ησλ ζπλέδξσλ πνπ ηνπνζεηήζεθαλ.
΢πλνςίδνληαο ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε δηήκεξε ζπδήηεζε ν Αζ.
Σξηιηαλφο (Υαξαιακπίδεο, 1997, ζει. 185-186) αλαθέξεη φηη φπνπ δελ ππάξρνπλ ιφγνη
εζληθνί, ηζηνξηθνί, θνηλσληθνί, πνιηηηζηηθνί, δεκνγξαθηθνί, γεσγξαθηθνί, παηδαγσγηθνί θαη
δηνηθεηηθνί πνπ λα επηβάιινπλ ηε δηαηήξεζε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ απηά ζα πξέπεη λα
ζπγρσλεπζνχλ ζε αλαβαζκηζκέλα ζρνιηθά θέληξα. ΋πνπ θξηζεί απαξαίηεηε ε χπαξμε
νιηγνζεζίσλ απηά πξέπεη λα εληζρπζνχλ ηφζν κε εμεηδηθεπκέλα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα θαη
πιηθνηερληθφ εμνπιηζκφ φζν θαη κε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ.
Ο έηεξνο εηζεγεηήο Υξ. Θενθηιίδεο ζπλνςίδνληαο ηα απνηειέζκαηα ηνπ ζπλεδξίνπ
παξνπζίαζε ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθά ζεκεία ησλ ζπγρσλεχζεσλ ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ ηφζν γηα ηνπο καζεηέο θαη ην δάζθαιν φζν θαη γηα ηε κηθξή θνηλσλία φπνπ
ιεηηνπξγεί ην κηθξφ ζρνιείν. Αθφκε, παξνπζίαζε ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθά κηαο κεγάιεο
ζρνιηθήο κνλάδαο φπσο θαηεγξάθεζαλ απφ πξνεγνχκελνπο νκηιεηέο. Καηαιήγνληαο
έθξνπζε ηνλ θψδσλα ηνπ θηλδχλνπ πνπ ππάξρεη ζηελ πεξίπησζε πνπ απιψο δεκηνπξγεζνχλ
ζρνιηθά θέληξα, ζηε ζέζε ησλ νιηγνζεζίσλ, ρσξίο ππνζηήξημε γηα πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηεο
παξερφκελεο εθπαίδεπζεο.
Σν 11ν ζπλέδξην ηεο ΠΟΔΓ –ΓΟΔ θιείλεη παίξλνληαο ζέζε ππέξ ηεο θαηάξγεζεο
ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο πνιπζέζησλ ζρνιηθψλ θέληξσλ. ΢ηελ
ηειεπηαία ζειίδα ησλ πξαθηηθψλ θαηαιήγεη:

21
Σα πεξηθεξεηαθά ζρνιεία ηεο Κχπξνπ είλαη ηα αληίζηνηρα ζρνιηθά θέληξα ζηελ ειιαδηθή νξνινγία, δειαδή
ηα πνιπζέζηα ζρνιεία (ηεηξαζέζηα θαη άλσ).

71
 «΢ην νξγαλσηηθφ ζρήκα ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ζρνιείνπ ηα παηδηά ζε ακηγή ηκήκαηα, θαη
ζην ακηγέο ηκήκα ππάξρνπλ δηαθνξεηηθά άηνκα, είλαη παηδηά κε ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα
θαη αλάγθεο, φπσο αθξηβψο ζπκβαίλεη ζην κηθξφ ζρνιείν. ΢πλεπψο, πξέπεη λα
επηδηψμνπκε ζεκαληηθά πνηνηηθή δηδαζθαιία, ηελ αιιεινζηήξημε ησλ ζπλαδέιθσλ, ηε
ζπζηεκαηηθή επηθνηλσλία κε ηνπο γνλείο θαη ηε δηαζχλδεζε ζρνιείνπ θαη θνηλφηεηαο.
Δίλαη ζίγνπξν φηη ππάξρνπλ ζεηηθά θαη αξλεηηθά ζηελ ίδξπζε πεξηθεξεηαθψλ ζρνιηθψλ
κνλάδσλ. Χζηφζν νη ζπδεηήζεηο πνπ έγηλαλ ζην ζπλέδξην, νη έξεπλεο πνπ έγηλαλ θαη ηα
ζεσξεηηθά κνληέια πνπ αλαιχζεθαλ, καο επηηξέπνπλ λα πνχκε φηη ε πιάζηηγγα θιίλεη
εκθαλψο ππέξ ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ζρνιείνπ.» (Υαξαιακπίδεο, 1997, ζει. 200).

2.3.6 Οιηγνζέζηα ζρνιεία θαη πνηφηεηα εθπαίδεπζεο: Γηεζλήο θαη

ειιεληθή έξεπλα
Σελ ίδηα πεξίνδν πνπ θπξίαξρε είλαη ε άπνςε, ηεο επίζεκεο πνιηηείαο δηα ηνπ
Τπνπξγείνπ Παηδείαο, ηεο Βνπιήο θαη ηεο Γ.Ο.Δ., γηα θαηάξγεζε ή ζπγρψλεπζε ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη ε νπνία, φπσο αλαθέξεη ν Μπξνχδνο (2002), «έρεη ηηο ξίδεο ηεο
ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ εθαξκφζηεθε θαηά ηηο πεξηφδνπο 1950 θαη 1960 ζηε Βφξεην
Ακεξηθή θαη ζηελ Δπξψπε» ηφζν δηεζλψο φζν θαη ζηελ Διιάδα αλαπηχζζνληαη απφςεηο θαη
έξεπλεο πνπ θαηαξξίπηνπλ ην επηρείξεκα πεξί άκεζεο ζχλδεζεο ηεο νξγαληθφηεηαο ελφο
ζρνιείνπ κε ηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. Οη έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη
απηήλ ηελ πεξίνδν ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο θαη ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηνπ
πεξηβάιινληνο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ θαη απνξξίπηνπλ ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ
παιαηφηεξσλ εξεπλψλ πνπ ζεσξνχζαλ ηελ νξγαληθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ ππεχζπλε γηα ηε
ρακειή επίδνζε ησλ καζεηψλ (Παπαζηακάηεο, 1998, ζει. 64).
Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη νη παξαθάησ έξεπλεο:
Οη Sher & Tompkins (φπσο αλαθέξεη ν Παπαζηακάηεο, 1998) αλαζεψξεζαλ ηηο
αξρηθέο απφςεηο ηνπο πεξί ρακειφηεξεο ζρνιηθήο επίδνζεο ησλ καζεηψλ εμαηηίαο ηεο
θνίηεζήο ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ππνζηήξημαλ φηη ε φπνηα δηαθνξά δελ νθεηιφηαλ
ζηελ νξγαληθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ πνπ θνηηνχζαλ αιιά, κεηαμχ άιισλ, ζηελ επίδξαζε ηνπ
επξχηεξνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ δηαβηνχζαλ ηα παηδηά.
Ζ Rule (1983), ζηε δηδαθηνξηθή ηεο δηαηξηβή, ζπλέθξηλε ηελ επίδνζε ηξηψλ
ρηιηάδσλ ηξηαθνζίσλ εμήληα καζεηψλ ζηελ αλάγλσζε θαη ζηα καζεκαηηθά. Σν ζπκπέξαζκα
πνπ θαηέιεμε είλαη φηη ε θνίηεζε ζε νιηγνζέζην ζρνιείν δελ επεξεάδεη αξλεηηθά ηελ
επίδνζε ησλ καζεηψλ ζηελ αλάγλσζε ελψ ζηα καζεκαηηθά ε ζπλδηδαζθαιία πνπ

72
εθαξκφδεηαη ζε απηά ηα ζρνιεία επεξεάδεη ζεηηθά ηνπο κέηξηνπο θαη ηνπο θαινχο καζεηέο
θαη αξλεηηθά ηνπο καζεηέο κε ρακειή επίδνζε.
Ζ Jones (1999) παξαηεξεί, ζε έξεπλά ηεο, φηη ζηα κηθξά ζρνιεία θαηαγξάθεθε
αθελφο θαιχηεξε επίδνζε ζηα καζήκαηα θαη αθεηέξνπ κηθξφηεξε δηαξξνή –εγθαηάιεηςε
ηνπ ζρνιείνπ θαη θαιχηεξεο ζπκπεξηθνξέο.
Οη Barker & Lunn (1984) ζπκπεξαίλνπλ φηη ε ρακειή επίδνζε, πνπ κπνξεί λα
παξαηεξείηαη ζε καζεηέο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, νθείιεηαη ζηηο αθαηάιιειεο δηδαθηηθέο
κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη απηφ κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί αλ αιιάμνπλ απηέο νη
κέζνδνη θαη ρξεζηκνπνηεζνχλ νη θαηάιιειεο.
΢ηα ίδηα ζπκπεξάζκαηα νδεγήζεθαλ θαη νη Galton, Simon & Croll νη νπνίνη, φπσο
αλαθέξεη ν Galton (1993), δηαπίζησζαλ φηη γηα ηε ρακειή επίδνζε ησλ καζεηψλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ δελ επζχλεηαη ε ζπλδηδαζθαιία πνπ γίλεηαη ζε απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα
ζρνιεία αιιά ην αθαηάιιειν πιαίζην πνπ νξγαλψλεηαη θαη ιεηηνπξγεί ε ηάμε απηψλ ησλ
ζρνιείσλ.
Έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε Β. Ηξιαλδία θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη νη
καζεηέο ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ δελ έρνπλ ρακειφηεξεο επηδφζεηο ζε
ζχγθξηζε κε ηνπο καζεηέο ησλ πνιπζέζησλ ζρνιείσλ αζηηθψλ πεξηνρψλ. ΋πνπ πξνέθππηε
θάπνηα δηαθνξά απηή νθεηιφηαλ ζην θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ ππφβαζξν ησλ καζεηψλ θαη φρη
ζηελ πνηνηηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν ηχπσλ ζρνιείσλ (Trew, 1977).
Οη Bell & Sigsworth (1987) εξεχλεζαλ ηηο επηπηψζεηο ηεο θνίηεζεο, ζε
δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία, ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη θαηέιεμαλ ζην
ζπκπέξαζκα φηη νη καζεηέο ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ ζρεκάηηδαλ νκάδεο πνπ απαξηίδνληαλ απφ
άηνκα δηαθνξεηηθνχ θχινπ θαη ειηθίαο ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ φηη ζηα πνιπζέζηα
ζρνιεία. Μάιηζηα, νη καζεηέο ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ αθελφο ήηαλ επραξηζηεκέλνη απφ ηελ
θαηάζηαζε πνπ βίσλαλ θαη αθεηέξνπ είραλ πην ζεηηθή πξνζσπηθή θαη θνηλσληθή
ζπκπεξηθνξά απφ ηνπο καζεηέο ησλ πνιπζεζίσλ.
Σελ επίδνζε ησλ καζεηψλ νιηγνζέζησλ θαη πνιπζέζησλ ζρνιείσλ εξεχλεζαλ νη
Patrick & Hargreaves, φπσο αλαθέξεηαη ζην Galton & Patrick (1990, ζει. 121), θαη
θαηέιεμαλ: «Σα επξήκαηα απηά ππνδειψλνπλ φηη παξάγνληεο φπσο ε ειηθία ησλ καζεηψλ, ε
αλαινγία αγνξηψλ – θνξηηζηψλ ζε κηα ηάμε θαη νη ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ είλαη
θαζνξηζηηθφηεξνη γηα ηελ πξφνδν θαη ηελ επίδνζε ηνπο ζε ζρέζε κε παξάγνληεο φπσο
κέγεζνο ηεο ηάμεο θαη θάζεηε νκαδνπνίεζε (ζπλδηδαζθαιία) πνπ δηαθξίλνπλ ην κηθξφ
ζρνιείν».

73
 ΢ε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ, πνιιψλ επξσπατθψλ θξαηψλ, αθνχ
δηαπηζηψζεθε φηη ε πνηφηεηα ηεο νξγάλσζεο ηεο δηδαζθαιίαο, ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία,
ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ππνζηήξημε ηνπο δηαπηζηψζεθε φηη ε δηδαζθαιία ζε
ζπλδηδαζθφκελα ηκήκαηα φρη κφλν δελ έρεη αξλεηηθφ αληίθηππν ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ
αιιά πξνέθπςε φηη νη καζεηέο ηέηνησλ ηάμεσλ ζηε Ννξβεγία θαη ζηελ Απζηξία είραλ
πςειφηεξεο επηδφζεηο απφ ηνπο καζεηέο κνλνειηθηαθψλ ηάμεσλ θαη ίδηεο επηδφζεηο ζηε
΢ινβελία, ζηε ΢θσηία θαη ζηε Φηλιαλδία (Nolimal, 1998).
΢ην ίδην πιαίζην θηλνχληαη θαη ηα απνηειέζκαηα έξεπλαο ζηε Φηλιαλδία, ζχκθσλα
κε ηελ νπνία, ηα κηθξά ζρνιεία παξνπζηάδνπλ πιήζνο πιενλεθηεκάησλ πνπ μεθηλνχλ απφ ηηο
επξχηεξεο θνηλσληθέο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ζρνιείνπ θαη ηνπηθήο θνηλφηεηαο
θαη θαηαιήγνπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε ηελ αλεμαξηεζία πνπ παξνπζηάδνπλ νη
καζεηέο ζηελ εξγαζία ηνπο, ηελ επέιηθηε δηδαζθαιία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη, ηελ επθνιία
πινπνίεζεο θαηλνηνκηψλ θαη ηε ζπαληφηεηα ησλ πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ (Pietarinen,
1998).
Δπηπιένλ, φπσο αλαθέξεη ε Mc Avoy (1998) επηθαινχκελε κειέηεο αξθεηψλ
εξεπλεηψλ (Anderson and Pavan, 1992. Brown and Martin, 1989. Eames, 1989. Gutierrez
and Slavin, 1992. Johnson et al, 1985. Katz, Evangelou & Hartman, 1990. Miller, 1989) δελ
πξνθχπηνπλ ζεκαληηθά νθέιε ζηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ πνπ θνηηνχλ ζε κνλνειηθηαθέο
ηάμεηο (δει. πνιπζέζηα ζρνιεία) έλαληη ησλ καζεηψλ πνπ θνηηνχλ ζε πνιπειηθηαθέο ηάμεηο
(νιηγνζέζηα ζρνιεία).
Δπίζεο, ν Miller (1990) ζπλνςίδνληαο ηα ζπκπεξάζκαηα είθνζη κηαο εξεπλψλ22,
πνπ έγηλαλ απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο ην ρξνληθφ δηάζηεκα απφ 1938 έσο 1986, θαηέιεμε φηη
ηφζν απφ ηηο δεθαηξείο έξεπλεο, πνπ κειέηεζαλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ φζν θαη απφ ηηο
δέθα έξεπλεο, πνπ κειέηεζαλ ηηο ζηάζεηο ησλ καζεηψλ πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη ε
θνίηεζε ζε νιηγνζέζην ζρνιείν δελ επεξεάδεη αξλεηηθά νχηε ηελ επίδνζε νχηε ηηο
θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ.
Αληίζηνηρεο έξεπλεο, πνπ έγηλαλ ζηελ Διιάδα θαη ηελ Κχπξν, θαηέιεγαλ ζηε
δηαπίζησζε φηη είηε δελ ππάξρεη δηαθνξά ζηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ κεηαμχ νιηγνζέζησλ

22
Πξφθεηηαη γηα ηηο έξεπλεο ησλ: Knight (1938), Drier (1949), Adams (1953), Chace (1961), Τerry (1964), Way
(1969), Harvey, (1974), MacDonald & Wurster (1974), Adair (1978), Milburn (1981), Lincoln (1981), Rule
(1983), Pratt & Treacy(1986) πνπ εξεχλεζαλ ηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ θαη ηηο έξεπλεο ησλ: Chace (1961),
Yerry & Henderson (1964), Mycock (1966), Junell (1970), Schroeder & Nott (1974), Papay, Costello, Hedl &
Spielberger (1975), Schrankler (1976), Milburn (1981), Sherman (1984), Pratt &Σreacy (1986) πνπ εμέηαζαλ
ηηο ζηάζεηο ησλ καζεηψλ.

74
θαη πνιπζέζησλ ζρνιείσλ είηε φπνπ ππάξρεη δηαθνξά απηή δελ νθείιεηαη ζηελ νξγαληθφηεηα
ηνπ ζρνιείνπ θνίηεζεο (Εχκαξεο, 1983. Θενδσξφπνπινο, 1970. Καξακήηξνγινπ, 1984.
Παπαησάλλνπ, 1971. Παπαζηακάηεο, 1998. Φηιίππνπ, 1993)
Μάιηζηα νη λεψηεξεο έξεπλεο ζηελ Διιάδα θαηαιήγνπλ ζηα ίδηα ζπκπεξάζκαηα.
΢πγθεθξηκέλα:
΢ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο ηνπ ν Kapsalis (2000) αλαθέξεη φηη δελ πξνθχπηεη
δηαθνξά ζηηο καζεζηαθέο εκπεηξίεο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο νιηγνζέζησλ θαη πνιπζέζησλ
ζρνιείσλ.
Ο Φχθαξεο (2002) ζπκπεξαίλεη φηη φπσο πξνθχπηεη, απφ ηελ έξεπλα πνπ
δηεμήγαγε, ε νξγαληθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ θνίηεζεο δελ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηελ επίδνζε
ησλ καζεηψλ ζηα καζήκαηα ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο θαη ησλ καζεκαηηθψλ.
Έξεπλα ηνπ γξάθνληνο (Οηθνλνκφπνπινο, 2009β), ζε καζεηέο γπκλαζίσλ ηνπ λ.
Μεζζελίαο, έδεημε φηη ε νξγαληθφηεηα ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ, πνπ θνίηεζαλ, δελ
επεξεάδεη νχηε ηελ επίδνζή ηνπο ζην γπκλάζην νχηε ζπλδέεηαη κε ηελ εγθαηάιεηςε ηεο
ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο.
Σέινο, ε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε Πηζηηφιε (2011), κε ηε δηδαθηνξηθή ηεο
δηαηξηβή, θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη νη καζεηέο ησλ νιηγνζέζησλ θαη ησλ πνιπζέζησλ
ζρνιείσλ δε δηαθνξνπνηνχληαη ζηελ απηναληίιεςή ηνπο θαη ζηελ απηεθηίκεζή ηνπο ζε φηη
αθνξά ηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο φπσο αθαδεκατθέο δεμηφηεηεο, ζπλαηζζεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά, αζιεηηθέο επηδφζεηο, δεκνηηθφηεηα θ.ά.
Δλ θαηαθιείδη, ζπκπεξαίλεηαη φηη παξά ην φηη νη δηεζλείο θαη εγρψξηεο έξεπλεο, απφ
ην 1970 θαη εληεχζελ, απνζπλδένπλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ απφ ηελ νξγαληθφηεηα ηνπ
ζρνιείνπ πνπ θνηηνχλ, νη επίζεκνη θνξείο άζθεζεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο αγσλίδνληαη γηα
ηελ θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ επεηδή …παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζε απφ ηα πνιπζέζηα.

75
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ
ΔΡΜΖΝΔΤΣΗΚΖ ΠΡΟ΢ΔΓΓΗ΢Ζ ΝΟΜΧΝ ΚΑΗ ΑΠΟΦΔΧΝ
ΓΟΔ ΓΗΑ ΟΛΗΓΟΘΔ΢ΗΑ ΢ΥΟΛΔΗΑ

3.1 Δηζαγσγή
Ζ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ησλ πξαγκάησλ, ζχκθσλα κε ηνλ Ππξγησηάθε (2004),
έρεη καθξά παξάδνζε θαη ηζηνξία. Οθείιεηαη ζηνπο Φηινιφγνπο, ηνπο Θενιφγνπο θαη ηνπο
Φηινζφθνπο νη νπνίνη, ιφγσ ηεο θχζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπο, ππνρξενχληαη λα
αθνινπζήζνπλ εξκελεπηηθή πνξεία γηα λα θαηαλνήζνπλ ην βαζχηεξν λφεκα ηνπ ππφ
εμέηαζε αληηθεηκέλνπ ηνπο ζε αληίζεζε κε ηνπο επηζηήκνλεο ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ ζηηο
νπνίεο νη αξηζκνί θπξηαξρνχλ, εθθξάδνπλ θαη κεηξνχλ ην απνηέιεζκα.
Ζ εξκελεπηηθή κέζνδνο πνπ ζπζηεκαηνπνηήζεθε απφ ηνπο Schleiermacher θαη
Dilthey (Ππξγησηάθεο, 2000, ζει. 107) θπξηάξρεζε θαη κάιηζηα ζηελ Παηδαγσγηθή ήηαλ ε
απνθιεηζηηθή κέζνδνο γηα πνιιά ρξφληα, απφ ην δέθαην έλαην αηψλα έσο θαη ην πξψην κηζφ
ηνπ εηθνζηνχ. Απηφ δε ζεκαίλεη φηη αθφκε θαη ζήκεξα δελ εμαθνινπζεί λα δηαδξακαηίδεη
ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ παηδαγσγηθή έξεπλα.
΢χκθσλα κε ηνλ Rohrs, φπσο αλαθέξεηαη ζην Ππξγησηάθεο (2000, ζει. 104)
«απψηεξνο ζηφρνο ηεο εξκελεπηηθήο είλαη ν εξεπλεηήο λα θαηαλνήζεη ην ζπγγξαθέα
πεξηζζφηεξν απφ φηη ν ίδηνο ηνλ εαπηφ ηνπ».
Σέινο, θαηά ηνλ Ππξγησηάθε (2004) πξνθεηκέλνπ λα κελ απεηιεζεί ε
επηζηεκνληθφηεηα ηεο εξκελεπηηθήο ηφζν απφ ηελ απνπζία ζπγθεθξηκέλσλ θαλφλσλ γεληθήο
ηζρχνο (φπσο ππνζηεξίδνπλ νπαδνί ηνπ εκπεηξηθν – αλαιπηηθνχ παξαδείγκαηνο) φζν θαη απφ
ηνλ πεξηνξηζκφ ζηελ θαηαλφεζε θαη ηελ εξκελεία ησλ θαηλνκέλσλ ρσξίο ηε βαζχηεξε
θνηλσληθή θξηηηθή (φπσο ππνζηεξίδνπλ νπαδνί ηεο θξηηηθήο ζεσξίαο) πξέπεη, θαηά ηελ
εθαξκνγή ηεο εξκελεπηηθήο κεζφδνπ, λα ηεξεζνχλ νη επφκελεο ηέζζεξηο βαζηθέο αξρέο:
α) Ζ Ηζηνξηθφηεηα ησλ θαηλνκέλσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη γηα ηελ θαηαλφεζε θαη
εμήγεζε ελφο θνηλσληθνχ θαηλνκέλνπ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε απνηειεί ε αλαδήηεζε θαη
αλάιπζε φισλ εθείλσλ ησλ παξαγφλησλ, πνπ επεξεάδνπλ ή θαη δηακνξθψλνπλ ηελ
εθδήισζε ηνπ θαηλνκέλνπ ή ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο.
β) Ζ ηαχηηζε ππνθεηκέλνπ – αληηθεηκέλνπ θαη ε ζεκαζία ηνπ ρσξνρξφλνπ. Ζ αξρή
απηή ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά ηεο πξνεγνχκελεο θαη πξνζζέηεη ζηνπο παξάγνληεο, πνπ

76
ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ θαη λα αλαιπζνχλ, ηε δηείζδπζε θαη ζπκκεηνρή ηνπ ηδίνπ ηνπ
εξεπλνχλ ππνθεηκέλνπ ζηηο ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο εμειίρζεθε ην ππφ έξεπλα γεγνλφο.
γ) Ζ δηαιεθηηθή ζρέζε κέξνπο – φινπ. Σα επηκέξνπο ζηνηρεία ελφο θνηλσληθνχ
ζπκβάληνο αλ αζξνηζηνχλ δε ζεκαίλεη φηη καο δίλνπλ ην ζπκβάλ. Με άιια ιφγηα ην
θνηλσληθφ γεγνλφο δελ είλαη απιή άζξνηζε ησλ επηκέξνπο γεγνλφησλ θαη ζηνηρείσλ πνπ ην
ζπλζέηνπλ αιιά θάηη πνιχ πην ζπλζεηηθφ θαη δπλακηθφ. Σν ππφ έξεπλα θνηλσληθφ γεγνλφο
ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη κνηάδεη κε ην ςεθηδσηφ, ην νπνίν δελ απνηειεί κηα απιή
ζχλζεζε ησλ επηκέξνπο ςεθίδσλ, πνπ ην ζπλζέηνπλ αιιά είλαη κηα ζχλζεζε ςεθίδσλ κε
ζπγθεθξηκέλν ηξφπν θαη ζεηξά, πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ παξνπζίαζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο
εηθφλαο. Οπνηαδήπνηε άιιε ηνπνζέηεζε ησλ ςεθίδσλ ζα νδεγνχζε ζε άιιε εηθφλα, ε νπνία
θαηά πάζα βεβαηφηεηα δε ζα είρε θακία ζρέζε κε ηελ πξνζδνθψκελε.
δ) Ο εξκελεπηηθφο θχθινο. Σν ζρήκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε γλψζε θαη
θαηαλφεζε ηνπ ππφ εμέηαζε θνηλσληθνχ γεγνλφηνο ή ζπκπεξηθνξάο είλαη ν θχθινο.
Υαξαθηεξηζηηθά, γηα ηνλ εξκελεπηηθφ θχθιν, ν Ππξγησηάθεο (2000, ζει. 105) αλαθέξεη:
«κέζα απφ ηελ πξψηε πξνζπάζεηα κεζφδεπζεο ηεο πλεπκαηηθήο δηεξγαζίαο (Π 1) απνθηάηαη
κηα πξψηε θαηαλφεζε (Κ1) ηνπ πεξηερνκέλνπ, γηα λα αθνινπζήζεη κηα δεχηεξε πξνζπάζεηα
(Π2) κε δηεπξπκέλε πιένλ εκπεηξία, πνπ θαη απηή κε ηε ζεηξά ηεο ζα θαηαιήμεη ζε κηα
δηεπξπκέλε θαη βαζχηεξε θαηαλφεζε. Έηζη θάζε επφκελε πξνζπάζεηα (Π 3, Π4, Π5 θ.ιπ.)
νδεγεί κε ηε ζεηξά ηεο ζε κηα επίζεο βαζχηεξε θαηαλφεζε (Κ3, Κ4, Κ5 θ.ιπ.), κέζα ζε κηα
θπθιηθή πνξεία ελφο αέλανπ εξκελεπηηθνχ θχθινπ».

3.2 Αλάιπζε ησλ ζπδεηήζεσλ ζηε Βνπιή θαη ε εξκελεπηηθή ηνπο

πξνζέγγηζε
Έρνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ, ζα επηρεηξεζεί λα εξκελεπζνχλ ηα δχν βαζηθά
λνκνζεηήκαηα23, πνπ δηέπνπλ ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, απφ ην 1976 έσο ζήκεξα, ζην
θνκκάηη ηνπο εθείλν πνπ αλαθέξνληαη ή αθνξνχλ ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, γηα ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία. Παξάιιεια, ζα ζπλεμεηάδνληαη θαη νη ζέζεηο ηνπ επίζεκνπ
ζπλδηθαιηζηηθνχ νξγάλνπ ησλ δαζθάισλ, ηεο Γ.Ο.Δ., φπσο απηέο απνηππψλνληαη κέζα απφ
αλαθνηλψζεηο, ζπλέδξηα θαη έληππα ηνπ θιάδνπ.
Μηα πξψηε γεληθή παξαηήξεζε, πνπ έρεη ηζρχ θαη ζηνπο δχν λφκνπο, είλαη ε πνιχ
κηθξή πξνζνρή – ζεκαζία πνπ έρεη δνζεί απφ ηνπο βνπιεπηέο γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ

23
Αλαθεξφκαζηε ζην λφκν 309 ηνπ 1976 πνπ ίζρπε κέρξη ην 1985 νπφηε θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ ην δεχηεξν
βαζηθφ λφκν ηεο πεξηφδνπ ηνλ 1566 ηνπ 1985 ν νπνίνο ηζρχεη, ζηα βαζηθά ηνπ ζεκεία, κέρξη ζήκεξα.

77
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, θαηά ηε ζπδήηεζε ησλ παξαπάλσ λνκνζεηεκάησλ ζηε Βνπιή. Απφ
ην γεγνλφο απηφ, κπνξεί θάπνηνο λα ππνζέζεη φηη νη βνπιεπηέο θαη ε επίζεκε πνιηηεία, δηα
ηνπ αξκφδηνπ ππνπξγείνπ, έρνπλ κάιινλ απνθξπζηαιισκέλε άπνςε πεξί ηεο αλαγθαηφηεηαο
θαηάξγεζεο ηνπ κηθξνχ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ. Ζ άπνςε απηή δηαθξίλεηαη ζε κηθξφηεξν
βαζκφ θαηά ηε ζπδήηεζε θαη ςήθηζε ηνπ λφκνπ 309/1976 θαη ζε εληνλφηεξν βαζκφ θαηά ηε
ζπδήηεζε θαη ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1566/1985. Μάιηζηα ζηελ αξρηθή πξφηαζε ηνπ
λνκνζρεδίνπ ηνπ 1985 πξνβιεπφηαλ γεληθφ θιείζηκν φισλ ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ ζηα νπνία
θνηηνχζαλ ιηγφηεξνη απφ έμη καζεηέο. Ζ δηάηαμε απηή ηξνπνπνηήζεθε, αθνχ πξψηα
ζπγθέληξσζε ηα ππξά πνιιψλ βνπιεπηψλ, πξνεξρφκελσλ θπξίσο απφ λεζησηηθέο πεξηνρέο.
Ζ πεξίπησζε απηή απνηειεί, κάιινλ, θιαζηθφ παξάδεηγκα ηαθηηθήο, πνπ πηνζεηνχλ θάπνηεο
θπβεξλήζεηο, θαηά ηελ ςήθηζε ησλ λνκνζρεδίσλ ε νπνία, φπσο αλαθέξεη ν Ππξγησηάθεο
(2004, ζει.85-86) εθδειψλεηαη σο εμήο: «Ζ ζπλήζεο ζηξαηεγηθή είλαη λα αθήζεη
εκθαλέζηαην θάπνην έθδεια αξλεηηθφ ζεκείν, πξνθεηκέλνπ λα ζπγθεληξσζνχλ επ‟ απηνχ νη
αληηπνιηηεπηηθέο επηθξίζεηο θαη λα πεξάζνπλ ηα άιια απαξαηήξεηα, αθήλνληαο ηελ
αληηπνιίηεπζε κάιηζηα ηθαλνπνηεκέλε, γηαηί ην θπξίαξρν αξλεηηθφ απνζχξζεθε.» Βέβαηα, ε
αληίδξαζε ησλ βνπιεπηψλ ζην ελδερφκελν γεληθνχ θιεηζίκαηνο ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ έρεη
πεξηζζφηεξν λα θάλεη κε ην πψο ζα αληίθξηδαλ ηνπο ςεθνθφξνπο ηνπο, ησλ νπνίσλ ηα παηδηά
ζα ζηεξνχληαλ ην ζρνιείν, παξά κε ηελ ειιεηκκαηηθή εθπαίδεπζε πνπ ελδερνκέλσο παξείραλ
απηά ηα ζρνιεία. Με ηνλ ηξφπν απηφ φινη κέλνπλ ηθαλνπνηεκέλνη, ε κελ θπβέξλεζε γηαηί
δελ πξφζζεζε ηίπνηα ζηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ,
θάηη πνπ αλ γηλφηαλ αζθαιψο ζα είρε θφζηνο, νη δε αληηδξψληεο βνπιεπηέο ζα κπνξνχζαλ λα
πάλε ζηηο πεξηθέξεηέο ηνπο θαη λα ηζρπξηζηνχλ φηη έδσζαλ κάρε, ηελ νπνία θαη θέξδηζαλ, γηα
λα δηαηεξεζνχλ ηα ζρνιεία. Σα παηδηά φκσο πνπ θνηηνχζαλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, ζηα
νπνία δελ πξνζηέζεθε ηίπνηα ζηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, αλ εξσηνχληαλ
κάιινλ ζα δήισλαλ σο κε ηθαλνπνηεκέλα.
Βέβαηα, γηα ηελ απνθπγή ιαλζαζκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί
φηη θαη ζηνπο δχν παξαπάλσ λφκνπο ππήξρε πξφβιεςε φηη φηαλ θαηαξγείην έλα ζρνιείν, νη
καζεηέο ηνπ ζα κεηαθέξνληαλ, κε θξαηηθή κέξηκλα, ζην πιεζηέζηεξν ελ ιεηηνπξγία ζρνιείν.
Σν θαηά πφζν απηή ε κεηαθνξά ήηαλ αζθαιήο κάιινλ δε θαίλεηαη λα απαζρφιεζε ηδηαίηεξα
ηνπο εκπλεπζηέο ησλ λνκνζρεδίσλ, πξνθεηκέλνπ λα ζέζνπλ θάπνηεο πξνδηαγξαθέο, αθνχ
θαηά θαηξνχο αλαγξάθνληαη ζηηο εθεκεξίδεο θαη αθνχγνληαη ζηα κ.κ.ε. εηδήζεηο γηα

78
κεηαθνξά καζεηψλ κε κε αζθαιή κέζν φπσο π.ρ. πάλσ ζε θαξφηζεο αγξνηηθψλ
απηνθηλήησλ24.
Με ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ 309/1976 απφ ηελ θπβέξλεζε ηεο Ν.Γ. κάιινλ θαίλεηαη
φηη επηρεηξείηαη κηα πξνζπάζεηα λα μαλαπηαζηεί ν κίηνο ηεο εθπαίδεπζεο απφ ην ζεκείν πνπ
είρε θνπεί ηελ πξνδηθηαηνξηθή πεξίνδν. Ζ κειέηε απηνχ ηνπ λφκνπ νδεγεί ζηε δηαθξίβσζε
πνιιψλ θνηλψλ ζηνηρείσλ κε ην λνκνζεηηθφ δηάηαγκα 4379/1964, ην νπνίν είρε ςεθηζηεί
απφ ηελ θπβέξλεζε ππφ ην Γεψξγην Παπαλδξένπ θαη ζζελαξά είρε αληηπαξαηεζεί ν
ηδενινγηθφο πξνθάηνρνο ηεο Ν.Γ. ε Δ.Ρ.Δ. Ζ αιιαγή ζηάζεο απηήο ηεο παξάηαμεο, γηα ην
ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ίζσο ζα κπνξνχζε λα απνδνζεί ζε κηα πξνζπάζεηα ηνπ αξρεγνχ ηεο θαη
πξσζππνπξγνχ Κσλζηαληίλνπ Καξακαλιή λα επηδείμεη δηάζεζε ζπλελλφεζεο, κε ηα
θφκκαηα ηεο αληηπνιίηεπζεο, πξνθεηκέλνπ λα εζηηάζεη ζηε κεγάιε επηδίσμή ηνπ πνπ δελ
ήηαλ άιιε απφ ηελ είζνδν ηεο ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα. Γελ απνηειεί
εμάιινπ ηπραίν γεγνλφο ν νξηζκφο σο λένπ Τπνπξγνχ Παηδείαο, ιίγν πξηλ ηε ςήθηζε ηνπ ελ
ιφγσ λνκνζρεδίνπ, ηνπ πξσηνθιαζάηνπ ζηειέρνπο ηεο παξάηαμήο ηνπ Γεσξγίνπ Ράιιε ν
νπνίνο κάιηζηα θξάηεζε θαη ην ραξηνθπιάθην ηνπ Τπνπξγείνπ Πξνεδξίαο ηεο θπβεξλήζεσο

24
Βιέπε: α) Κνινβφο, 1987, ζει. 55-63 «Έλα κφζθνβηηο κε παηδηά ζηελ θαξφηζα» β) Δθεκεξίδα «Παηξίο», 2-
3-2012 κε ηίηιν «Πεγαίλνπλ ζρνιείν πάλσ ζε θαξφηζα αγξνηηθνχ».
http://www.patrisnews.com/news_details.php?id=8342
Γπζηπρψο, ην ζέκα ηεο κεηαθνξάο ησλ καζεηψλ απφ ηα ζπίηηα ηνπο ζηα ζρνιεία θνίηεζήο ηνπο θαη αληίζηξνθα
απνηειεί αθφκε θαη ζήκεξα ζνβαξφ πξφβιεκα, φρη κφλν ηεο εθπαίδεπζεο αιιά ηφζν ηνπ θξάηνπο φζν θαη ηεο
ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Σν παξαθάησ πεξηζηαηηθφ δείρλεη ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο, αιιά θαη ηελ νπηηθή
γσλία πνπ θάζε παξάγνληαο βιέπεη ην ζέκα. Με ηελ ππαγσγή ηεο αξκνδηφηεηαο ηεο κεηαθνξάο ησλ καζεηψλ
ζηνπο δήκνπο (λφκνο 3852/2010- Φ.Δ.Κ. 87Α΄- πξφγξακκα Καιιηθξάηεο) δεηήζεθε απφ Πξντζηάκελν γξαθείνπ
Π.Δ., κε πνιιά κεηαθεξφκελα παηδηά (λήπηα θαη δεκνηηθνχ), απφ ηνλ νηθείν δήκν, ε άπνςή ηνπ γηα ηελ
αζθαιή θαη φζν ην δπλαηφ νηθνλνκηθή κεηαθνξά ηνπο. Ο Πξντζηάκελνο αθνχ κειέηεζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο
κεηαθνξάο καζεηψλ θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο πεξηνρήο ηνπ θαηέιεμε ζε πξφηαζε γηα κεηαθνξά καζεηψλ θαη
λεπίσλ κε ιεσθνξεία (κηζζσκέλα ή ηνπ ΚΣΔΛ) αξθεί, ζηελ πεξίπησζε ηεο κεηαθνξάο κε ηα δξνκνιφγηα ηνπ
ΚΣΔΛ, λα ππάξρεη έλαο ζπλνδφο ζε θάζε ιεσθνξείν, γηα ηελ απνθπγή πξνβιεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο
αζθάιεηαο ησλ παηδηψλ. Ο ηνπηθφο δήκαξρνο πξνψζεζε ην έγγξαθν αξκνδίσο θαη φηαλ απηφ πεξηήιζε ζε
γλψζε ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Γηεπζπληή Δθπαίδεπζεο θάιεζε ηνλ Πξντζηάκελν γηα εμεγήζεηο. ΋ηαλ ν
Πξντζηάκελνο ηνπ εμήγεζε φηη ην ζθεπηηθφ ηεο πξφηαζήο ηνπ είρε δχν παξακέηξνπο, πξψηα ηελ αζθαιή
κεηαθνξά ησλ καζεηψλ θαη δεπηεξεπφλησο ην θφζηνο, ην νπνίν πάλησο ζα ήηαλ αηζζεηά κεησκέλν απφ ηα
πξνεγνχκελα έηε, ν Πεξηθεξεηαθφο Γηεπζπληήο έμαιινο ηνπ αληέηεηλε φηη ζηε ΢θαλδηλαβία νη καζεηέο
πεγαίλνπλ κε ρηνλνπέδηια ζην ζρνιείν ηνπο ρσξίο λα ππάξρεη έηζη επηβάξπλζε ηνπ θξάηνπο. Έρνληαο πεξάζεη
πεξίπνπ επηά ρξφληα απφ ην παξαπάλσ πεξηζηαηηθφ αθφκε δελ έρεη βξεζεί ιχζε ζηε κεηαθνξά έηζη ψζηε λα
δηαζθαιίδεηαη ε απξφζθνπηε θαη αζθαιήο πξνζέιεπζε θαη απνρψξεζε ησλ καζεηψλ ζηα ζρνιεία ηνπο.

79
πνπ θαηείρε. Ζ ζπλάθεηα ηνπ λένπ λφκνπ κε ην πξνδηθηαηνξηθφ δηάηαγκα ηνλίδεηαη θαη απφ
ηνλ ηζχλνληα λνπ ηνπ δηαηάγκαηνο ηνπ 1964, Δπάγγειν Παπαλνχηζν, γεληθφ γξακκαηέα ηνπ
ππνπξγείνπ παηδείαο ην 1964 θαη βνπιεπηή ηεο Έλσζεο Κέληξνπ – Νέσλ Γπλάκεσλ ην 1976,
ν νπνίνο ζηελ νκηιία ηνπ ζηελ 1ε κεηαδηθηαηνξηθή ζπλέιεπζε ηεο Γ.Ο.Δ.. ηνλ Ηνχιην ηνπ
1975, κεηαμχ άιισλ, αλαθέξεη:

«Ήδε ην ζρέδην λφκνπ 25 φπσο δεκνζηεχηεθε ζηηο εθεκεξίδεο, πξνεηνηκάδεηαη,

μαλαθέξλεη κηα εθπαηδεπηηθή δνκή, πνπ είρε λνκνζεηεζεί απφ ηελ θπβέξλεζε ηνπ
Γεσξγίνπ Παπαλδξένπ ην 1964. Δίλαη επρήο έξγνλ, φηη ε πνιηηηθή παξάηαμε ζηνπο
θφιπνπο ηεο νπνίαο βξίζθνληαη ηα πεξηζζφηεξα ζηειέρε ηεο ηφηε αληηπνιηηεχζεσο ηνπ
1964, πνπ είρε πνιεκήζεη κε πάζνο ηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε, είλαη, ιέγσ, επρήο
έξγνλ, φηη απηή ε πνιηηηθή παξάηαμε έξρεηαη δέθα ρξφληα αξγφηεξα θαη ηελ εηζεγείηαη
ζην θνηλνβνχιην.» (Γ.Β., αξ. θπι. 779, 1975, ζει. 12-13).

Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο δελ είλαη πεξίεξγν φηη δελ ππάξρεη δηαθνξεηηθή
αληηκεηψπηζε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ απφ ηνπο δχν λφκνπο (4379/1964 & 309/1976). Γηα
παξάδεηγκα αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο πξνβιέπεηαη ε χπαξμε
δαζθάινπ γηα ζρνιεία κε πάλσ απφ 15 καζεηέο κε ηελ πξνζζήθε, ζην λφκν ηεο
κεηαπνιίηεπζεο, φηη ζα κπνξνχζε λα ηδξπζνχλ κνλνζέζηα ζρνιεία θαη ζε πεξηνρέο κε
ιηγφηεξνπο απφ δεθαπέληε καζεηέο αιιά πεξηζζφηεξνπο απφ επηά, γηα εμαηξεηηθνχο ιφγνπο.
Ζ ίδηα ξχζκηζε δηαηεξείηαη θαη ζην λφκν 1566/1985 κε κηα επηπιένλ δηαθνξά πνπ
ζπλίζηαηαη ζηε δπλαηφηεηα ιεηηνπξγίαο κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ αλεμαξηήησο ηνπ αξηζκνχ
καζεηψλ πνπ πξφθεηηαη λα θνηηήζνπλ. Ζ ξχζκηζε απηή πξνήιζε απφ ηελ αληίδξαζε
βνπιεπηψλ ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ ππνπξγείνπ παηδείαο λα νξίζεη σο θαηψηεξν δπλαηφ αξηζκφ
καζεηψλ γηα ιεηηνπξγία ζρνιείνπ ηνπο έμη26.
Ο λφκνο 1566/1985 ςεθίδεηαη ζε κηα ρξνληθή πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ε θπβέξλεζε
ληψζεη αξθεηά δπλαηή, αθνχ κφιηο έρεη αλαλεσζεί ε ιατθή εληνιή γηα ζπλέρηζε ηεο
δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο απφ ηελ ίδηα, κε ηηο εθινγέο πνπ έγηλαλ ζηηο 2 Ηνπλίνπ 1985 θαη
είλαη έηνηκε λα πξνρσξήζεη ζε κηα επξεία εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε, έζησ θαη ρσξίο ηε
ζπκθσλία ή ηελ αλνρή ηεο αληηπνιίηεπζεο. Γελ είλαη ηπραίν πνπ ν ζεκαληηθφο απηφο λφκνο
ςεθίδεηαη απφ ζεξηλφ ηκήκα θαη φρη απφ ηελ νινκέιεηα ηεο Βνπιήο θαη κε ηελ απνπζία ηεο

25
Αλαθέξεηαη ζην λφκν 309/1976.
26
Αλαιπηηθά βιέπε ζηελ ελφηεηα 2.3.3.

80
αληηπνιίηεπζεο, πνπ απνρψξεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο θαη δελ έιαβε κέξνο ζηελ
ςεθνθνξία.
΢χκθσλα κε ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε, πνπ ηνλ ζπλφδεπε, θηλείην ζε ηξεηο άμνλεο ηε
δηνίθεζε, ηε ιατθή ζπκκεηνρή θαη ηελ επηζηεκνληθή – παηδαγσγηθή ππνζηήξημε. ΢ηε
δηνίθεζε γίλεηαη πξνζπάζεηα γηα απνθέληξσζε κε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ ζηελ
ηνπηθή απηνδηνίθεζε, θχξηα ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ
θαη ηεο ζρνιηθήο πεξηνπζίαο. Με ηε ιατθή ζπκκεηνρή επηρεηξείηαη ε ελεξγή εκπινθή ηεο
θνηλφηεηαο (ηνπηθήο θαη επξχηεξεο) ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ζε
δηάθνξά ζπκβνχιηα27. ΢ηνλ επηζηεκνληθφ παηδαγσγηθφ άμνλα θαηαξγείηαη ην Κέληξν
Δθπαηδεπηηθψλ Μειεηψλ θαη Δπηκνξθψζεσο (Κ.Δ.Μ.Δ.) θαη επαληδξχεηαη ην Παηδαγσγηθφ
Ηλζηηηνχην (Π.Η.) γηα λα επαλαζπλδέζεη ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ 1964 κε ην γίγλεζζαη28 ηεο
επνρήο.
Γεγνλφο πάλησο απνηειεί ε θπβεξλεηηθή ζηάζε γηα ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη ζπγθέληξσζε ησλ καζεηψλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία, έζησ θαη αλ
δελ λνκνζεηήζεθε επαθξηβψο, απνηέιεζε πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο κε ηελ πξνυπφζεζε ηεο
ζπκθσλίαο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ, ζχκθσλα κε δήισζε ηνπ Τθππνπξγνχ Παηδείαο ζηε
Βνπιή29 θαηά ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ. Δμεηάδνληαο ηνλ αξηζκφ ησλ ζρνιείσλ, ηε πεξίνδν
ςεθίζεσο ηνπ λφκνπ θαη ακέζσο κεηά, παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ ξπζκνχ θαηάξγεζεο ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη ελψ απφ ην 1981 έσο ην 1985 έρνπλ θαηαξγεζεί 524 νιηγνζέζηα
ζρνιεία απφ ην 1985 κέρξη ην 1989 θαηαξγήζεθαλ 1.242 νιηγνζέζηα ζρνιεία (αχμεζε
πεξίπνπ 150%). Αλάινγε πνξεία αθνινχζεζε θαη ε ίδξπζε πνιπζέζησλ ζρνιείσλ πνπ απφ
ηα 135 λέα πνιπζέζηα ζρνιεία απφ ην 1981 έσο ην 1985 θηάλνπλ ηα 218 λέα πνιπζέζηα απφ
ην 1985 έσο ην 1989 (πνζνζηφ αχμεζεο πεξίπνπ 50%)30.

27
Γηα πεξηζζφηεξα επ‟ απηνχ βιέπε ζει. 42-43.
28
Ζ πεξηπέηεηα ησλ γλσκνδνηηθψλ απηψλ νξγάλσλ ηεο πνιηηείαο δελ έρεη ηειεησκφ ζε φηη αθνξά, ηνπιάρηζηνλ,
ηελ νλνκαηνινγία ηνπο. Με ην λφκν 3966/2011 (ΦΔΚ 118Α΄) ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην θαηαξγήζεθε θαη ηε
ζέζε ηνπ πήξε ην Ηλζηηηνχην Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο (Η.Δ.Π.). ΢εκεηνινγηθά θξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζεί
φηη ην Π.Η. ηδξχζεθε κε ην λφκν 4379/1964 απφ ηνλ ηφηε Πξσζππνπξγφ θαη Τπνπξγφ Παηδείαο Γεψξγην
Παπαλδξένπ, θαηαξγήζεθε απφ ηε δηθηαηνξία κε ηνλ αλαγθαζηηθφ λφκν 59/1967. Καηά ηε κεηαπνιίηεπζε
ηδξχζεθε ην Κ.Δ.Μ.Δ. κε ην λφκν 186/1975 κε αξκνδηφηεηεο αληίζηνηρεο κε απηέο ηνπ πξνδηθηαηνξηθνχ Π.Η.
ελψ ην 1985 κε ην λφκν 1566 επαληδξχζεθε ην Π.Η. απφ θπβέξλεζε κε Πξσζππνπξγφ ηνλ Αλδξέα Γ.
Παπαλδξένπ γηα λα θαηαξγεζεί κε ην λφκν 3966/2011 απφ θπβέξλεζε κε Πξσζππνπξγφ ηνλ Γεψξγην Α.
Παπαλδξένπ.
29
Βιέπε ζει. 65.
30
Αλαιπηηθά ηα ζηνηρεία δίλνληαη ζην Παξάξηεκα Η.

81
 Σν ζπλδηθαιηζηηθφ φξγαλν ησλ δαζθάισλ θαηά ηελ πξψηε πεξίνδν ηεο
κεηαπνιίηεπζεο εζηηάδεη ηελ πξνζνρή ηνπ θπξίσο ζηελ απνρνπληνπνίεζε ηεο εθπαίδεπζεο
βάδνληαο ζε δεχηεξε κνίξα ηελ αλαβάζκηζε ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. ΢ηελ 1ε
κεηαδηθηαηνξηθή Γεληθή ΢πλέιεπζε ηνπ θιάδνπ πνπ έγηλε απφ 2-5 Ηνπιίνπ 1975 πξνηείλεηαη,
απφ αληηπξνζψπνπο πελήληα νθηψ ηνπηθψλ ζπιιφγσλ θαη γίλεηαη απνδεθηφ λα εγγξαθεί σο
πξψην ζέκα ηεο εκεξήζηαο δηάηαμεο ε θάζαξζε ζηελ παηδεία (Γ.Β., αξ. θπι. 779, 1975,
ζει.10). Γελ είλαη ηπραία ή αλεμήγεηε απηή ε ηεξάξρεζε κε δεδνκέλν φηη πξφθεηηαη γηα ηνλ
πξψην ρξφλν ηεο κεηαπνιηηεχζεσο κε λσπά αθφκε ηα ζεκάδηα ηεο δηθηαηνξίαο πάλσ ζηνλ
θιάδν θαη ηελ εθπαίδεπζε γεληθφηεξα (θαηάξγεζε ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ 1964, πξνζπάζεηα
πιήξνπο θαη αζθπθηηθνχ ειέγρνπ ηεο εθπαίδεπζεο απφ ην θαζεζηψο κε ζεηξά αλαγθαζηηθψλ
λφκσλ θ.ά.). Μνηξαία, φκσο, θάζε ζπδήηεζε γηα αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο
εθπαίδεπζεο, ηδηαίηεξα ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, θαληάδεη κάιινλ σο πνιπηέιεηα θαη δελ
πθίζηαηαη θαλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ ην κφλν πνπ θαίλεηαη λα απαζρνιεί ηνλ θιάδν, ζε ζρέζε
κε ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, είλαη ην επίδνκα ησλ ππεξεηνχλησλ ζ‟ απηά δαζθάισλ θαη πέξαλ
απηνχ νπδέλ. Αληίζηνηρε είλαη θαη ε ηαθηηθή ηεο Γ.Ο.Δ. θαη θαηά ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ
1566/1985. Ζ ρξνληθή ζηηγκή είλαη κηα πνιχ θαιή ζηηγκή γηα ηνλ θιάδν αθνχ κηα ζεηξά απφ
επηδηψμεηο πξνεγνχκελσλ εηψλ έρνπλ γίλεη πξαγκαηηθφηεηα. Έηζη νη ζπνπδέο ησλ δαζθάισλ
έρνπλ αλσηαηνπνηεζεί θαη απφ ηηο δηεηείο Παηδαγσγηθέο Αθαδεκίεο έρνπλ αξρίζεη ηε
ιεηηνπξγία ηνπο ηα ηεηξαεηή Παηδαγσγηθά Σκήκαηα, ν ζεζκφο ηνπ Δπηζεσξεηή δελ ππάξρεη
θαη ζηε ζέζε ηνπ ν ΢ρνιηθφο ΢χκβνπινο, έλαο λένο, θηιφδνμνο θαη πνιιά ππνζρφκελνο
ζεζκφο31 θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ θαη ηέινο, ε κηζζνινγηθή εμνκνίσζε ησλ δαζθάισλ κε

31
Γπζηπρψο ε εμέιημε ηνπ ζεζκνχ ηνπ ΢ρνιηθνχ ΢πκβνχινπ δελ ήηαλ ε αλακελφκελε θαη αμηνινγψληαο ηνλ
ηξηάληα ρξφληα κεηά ηε ζεζκνζέηεζή ηνπ ην ηζνδχγην θξίλεηαη κάιινλ αξλεηηθφ κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο. Σν
γεγνλφο απηφ έρεη θχξην αληίθηππν ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ γηα ηνπο νπνίνπο ν
΢ρνιηθφο ΢χκβνπινο είλαη ν κνλαδηθφο ζεζκηθφο παξάγνληαο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ ζα κπεη ζηελ ηάμε ηνπο θαη
ζα ηνπο βνεζήζεη ζε πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ (ζηα πνιπζέζηα ππάξρεη θαη ν Γηεπζπληήο).
Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζπλεγνξεί θαη ην γεγνλφο φηη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο δαζθάινπο πνπ
ζπκκεηέρνπλ ζηελ παξνχζα έξεπλα δειψλνπλ φηη δελ έρνπλ βνεζεζεί απφ ΢ρνιηθφ ΢χκβνπιν θαηά ηελ
ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. Δίλαη πξνθαλέο φηη ζηελ πεξίπησζε απηή πξφθεηηαη γηα επηβεβαίσζε ηεο
ζεσξίαο ηνπ εθθξεκνχο θαη απφ ηνλ απζηεξφ, απξφζηην θαη πάξα πνιιέο θνξέο απηαξρηθφ επηζεσξεηή, ν
νπνίνο ιεηηνπξγνχζε σο θφβεηξν γηα ηνπο δαζθάινπο, πεξάζακε ζηνλ άβνπιν θαη ρσξίο δπλαηφηεηα
επέκβαζεο, ζην εζσηεξηθφ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ζρνιηθφ ζχκβνπιν σο νπνίνο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο
αληηκεησπηδφηαλ σο μέλνο θαη παξείζαθηνο γηα ηε ζρνιηθή κνλάδα. Άιισζηε, δελ είλαη ιίγεο νη γεινηνγξαθίεο
ηεο επνρήο πνπ δείρλνπλ έλα κηθξφ θαη αδχλακν ΢ρνιηθφ ΢χκβνπιν λα εθιηπαξεί, ζηελ πφξηα ηνπ ζρνιείνπ,

82
ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Καη ζε απηή ηελ πεξίνδν φκσο νη
δηεθδηθήζεηο ηεο Γ.Ο.Δ έρνπλ λα θάλνπλ κε ην επίδνκα ησλ δαζθάισλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ θαη κε ηελ θαηάξγεζε απηψλ ησλ ζρνιείσλ, αθφκε θαη ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηεο
ηνπηθήο θνηλσλίαο (Γ.Β./αξ. θχιινπ 977/4νο 1986/ζει. 6). Πξνηάζεηο γηα ππνζηήξημε ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ κε λέα πξνγξάκκαηα, κε λέα βηβιία, κε επηκφξθσζε ησλ
εθπαηδεπηηθψλ έζησ θαη γηα έλα δηάζηεκα, έσο φηνπ σξηκάζνπλ νη ζπλζήθεο θαη
θαηαξγεζνχλ, δελ εκθαλίδνληαη πνπζελά ζηε ξεηνξηθή ηνπ νξγάλνπ, απηήο ηεο πεξηφδνπ32.
Δπίζεο, αλαδεηήζεθαλ ζε αξρεία νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ πνπ βξίζθνληαη ελ
ιεηηνπξγία ή έρνπλ θιείζεη, ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ, αιιά δελ εληνπίζηεθαλ
εγθχθιηνη ή έγγξαθα πνπ λα αθνξνχλ απνθιεηζηηθά απηνχ ηνπ ηχπνπ ζρνιεία. Οηηδήπνηε
ππάξρεη απεπζχλεηαη ζε πνιπζέζηα θαη ελ κέξεη ζε νιηγνζέζηα π.ρ. θαζνξηζκφο σξνινγίνπ
πξνγξάκκαηνο. Κάπνηεο ειάρηζηεο αλαθνξέο πνπ ππάξρνπλ απνθιεηζηηθά γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία είλαη νη απνθάζεηο ηνπ αξκνδίνπ ππεξεζηαθνχ ζπκβνπιίνπ (ΠΤ΢ΠΔ) κε ηηο νπνίεο
νξίδεηαη ν πξντζηάκελνο ηνπ ζρνιείνπ. Μάιηζηα, ζε αξθεηά έγγξαθα κε ηα νπνία θαινχληαη
νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ζε θάπνηα ελεκεξσηηθή ζπλάληεζε επηζεκαίλεηαη φηη θαη νη
πξντζηάκελνη ησλ νιηγνζεζίσλ πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ αγλνψληαο έηζη ηηο ηδηαίηεξεο
αλάγθεο ηνπ νιηγνζεζίνπ νη νπνίεο απαηηνχλ ηδηαίηεξε θαη μερσξηζηή ελεκέξσζε απ‟ απηή
ησλ πνιπζεζίσλ.
Σέινο, αλαηξέρνληαο ζε εθζέζεηο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, πνπ
ππνβάιινπλ ζην ηέινο θάζε δηδαθηηθνχ έηνπο νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη δηαπηζηψλεηαη κηα
νκνθσλία σο πξνο ηελ πξφηαζε γηα θαηάξγεζε ή ζπγρψλεπζε ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ,
ηδηαίηεξα ησλ κνλνζέζησλ. ΢ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά απνζπάζκαηα ησλ
εθζέζεσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηα κηθξά ζρνιεία. Έηζη, ζε έθζεζε ΢ρνιηθνχ ΢πκβνχινπ, κε ηε
ιήμε ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο 1992-93, αλαθέξεηαη φηη ζα πξέπεη λα πξνρσξήζεη ε ζπγρψλεπζε
ησλ αηξνθηθψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ζε βηψζηκα ζρνιηθά θέληξα. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα
παξέρεηαη ηθαλνπνηεηηθφ αληηζηάζκηζκα ζηελ ηαιαηπσξία ηεο κεηαθίλεζεο πνπ ζα
ππφθεηληαη νη καζεηέο. ΢ε έθζεζε ΢ρνιηθνχ ΢πκβνχινπ, κε ηε ιήμε ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο
1994-95, αλαθέξεηαη φηη νη καζεηέο ησλ κνλνζεζίσλ θαη γεληθά ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ
αδηθνχληαη ζπγθξηλφκελνη κε ηνπο καζεηέο ησλ πνιπζεζίσλ. ΢ηελ ίδηα έθζεζε αλαθέξεηαη νη
καζεηέο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ δελ απνιακβάλνπλ ηηο πξνβιεπφκελεο απφ ην ΢χληαγκα

έλαλ δπλαηφ θαη γεκάην ζηγνπξηά θαη απηνπεπνίζεζε δάζθαιν λα ηνπ επηηξέςεη λα κπεη ζην ζρνιείν. Σειηθά,
κε ην λφκν 4547/2018 αληηθαηαζηάζεθαλ νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη απφ ηνπο ΢πληνληζηέο Δθπαηδεπηηθνχ Έξγνπ.
32
Βιέπε πξαθηηθά έθηαθηνπ ζπλεδξίνπ ηεο Γ.Ο.Δ. 21 & 22/3/1985 θαη 55εο Γεληθήο ΢πλέιεπζεο 21-25/6/1986)

83
ίζεο επθαηξίεο γηα εθπαίδεπζε αθνχ δελ δηδάζθνληαη μέλε γιψζζα θαη πξνηείλεηαη ε
ζχληαμε αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη ζπγγξαθή βηβιίσλ πνπ ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο
ηδηαηηεξφηεηεο ιεηηνπξγίαο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Άιινο ΢ρνιηθφο ΢χκβνπινο, κε ηε
ιήμε ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο 2001-2002, αλαθεξφκελνο ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ
εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο πεξηθέξεηάο ηνπ αλαθέξεη φηη δηαπηζηψλεη δπζθνιίεο πνπ
παξνπζηάζηεθαλ θαηά ηελ πινπνίεζε ησλ λέσλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ ησλ καζεηψλ ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ εμαηηίαο ηεο απεηξίαο νξηζκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ ζρνιείσλ θαη ηνπ
θχθινπ ζπλδηδαζθαιίαο νξηζκέλσλ καζεκάησλ.
Γίλεηαη θαλεξφ φηη ηελ πνιηηηθή ηεο επίζεκεο πνιηηείαο, ησλ ηειεπηαίσλ
δεθαεηηψλ, γηα θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ηελ έρνπλ ελζηεξληζηεί θαη πηνζεηήζεη
ηφζν νη Πξντζηάκελνη ησλ δηεπζχλζεσλ θαη ησλ γξαθείσλ φζν θαη νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη,
ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ θαη γη‟ απηφ δε θαίλεηαη λα αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο
ζηήξημεο ησλ δαζθάισλ, ζε ηνπηθφ επίπεδν π.ρ. κέζσ ηεο επηκφξθσζεο. Γελ είλαη ηπραίν
άιισζηε πνπ πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο δαζθάινπο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα
δειψλνπλ φηη δελ έρνπλ ππνζηεξηρζεί απφ ηνλ Πξντζηάκελφ ηνπο ή ηνλ αξκφδην ΢ρνιηθφ
΢χκβνπιν, θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζην ζρνιείν33.
Καηαιεθηηθά, πξνθχπηεη φηη ην γεληθφ θιίκα πνπ επηθξαηεί ηφζν ζε πνιηηηθφ –
ζπλδηθαιηζηηθφ επίπεδν (Βνπιεπηέο, Τπνπξγείν Παηδείαο, Γ.Ο.Δ.) φζν θαη ζε ππεξεζηαθφ
επίπεδν (Γηεπζχλζεηο - Γξαθεία Δθπαίδεπζεο, ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη) νδεγεί ζηελ θπξηαξρία
ηεο άπνςεο πεξί θαηάξγεζεο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ. ΢εκαία απηήο ηεο ζέζεο απνηειεί ε
γεληθή πεπνίζεζε πνπ έρεη ή επηρεηξείηαη λα δηακνξθσζεί φηη ην νιηγνζέζην ζρνιείν παξέρεη
ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε ρσξίο, σζηφζν, θάηη ηέηνην λα επηβεβαηψλεηαη ή λα
ηεθκεξηψλεηαη ή έζησ λα ππνζηεξίδεηαη απφ επηζηεκνληθά εξεπλεηηθά δεδνκέλα. Θεσξνχκε,
φηη γηα ηελ πξναλαθεξζείζα άπνςε, θαηαιπηηθφ ξφιν έρνπλ δηαδξακαηίζεη ηερληθν-
νηθνλνκηθνί ιφγνη νη νπνίνη δελ κπνξνχλ λα πξνηαρζνχλ, αθνχ απηφ ζα είρε αξλεηηθφ
θνηλσληθφ θαη, θπξηφηεξα, πνιηηηθφ θφζηνο γηα ηνπο ππνζηεξηθηέο ηνπο. Μάιηζηα, θαηά ηηο
ζπδεηήζεηο ζηε Βνπιή, γηα ηελ ςήθηζε ησλ λφκσλ 309/1976 θαη 1566/1985, πξνθχπηεη φηη
νη ηνπνζεηήζεηο ησλ βνπιεπηψλ είλαη απνζπαζκαηηθέο, πεξηπησζηαθέο θαη έληνλα
επηθξηηηθέο έλαληη ηνπ κνλνζέζηνπ ζρνιείνπ. Πξνηείλεηαη κφλν ε θαηάξγεζή ηνπ θαη
πνπζελά δελ ππάξρεη αλαθνξά ή έζησ λχμε γηα ελίζρπζε ή θαη αλαβάζκηζή ηνπ αθφκα θαη
ζηηο πεξηνρέο φπνπ ζπκθσλνχλ φηη πξέπεη λα ζπλερίζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο (π.ρ. κηθξά
λεζηά). Απφ ηελ άιιε, νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο ησλ δαζθάισλ ζπλεγνξνχλ θαη

33
Βιέπε ελφηεηα 5.5.

84
επηθξνηνχλ ηελ ηαθηηθή ηεο θαηαξγήζεσο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ ζεσξψληαο φηη έηζη νη
δάζθαινη, πνπ ππεξεηνχλ ζε απηά ηα ζρνιεία, ζα κεηαθηλεζνχλ ζε κεγαιχηεξα, βγαίλνληαο
απφ ηελ απνκφλσζε πνπ βηψλνπλ. ΋κσο, ε πξφηαζε γηα θαηάξγεζε ηνπ νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ θαη ε κεηαθνξά ησλ παηδηψλ ζην πιεζηέζηεξν πνιπζέζην ζρνιείν ελδερνκέλσο λα
ιεηηνπξγεί ζεηηθά ηφζν σο πξνο ηα έμνδα ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ φζν θαη σο πξνο ηελ
άξζε ηεο απνκφλσζεο ησλ δαζθάισλ αιιά, ζίγνπξα, φπσο αλαθέξεη ν Ππξγησηάθεο (1992,
ζει. 148), ηίπνηα δε ζα πξνζθέξεη ζηα παηδηά αλ δε ζπλνδεπηεί απφ άιιεο δξάζεηο φπσο γηα
παξάδεηγκα πξνγξάκκαηα αληηζηαζκηζηηθήο αγσγήο θαη εληζρπηηθήο δηδαζθαιίαο ζηα
πνιπζέζηα ζρνιεία πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ ελψ, επηπιένλ, ηνλίδεη φηη «Δθείλν πνπ καο
ελδηαθέξεη είλαη ε κεηαξξχζκηζε ηνπ αγξνηηθνχ ζρνιείνπ θαη ε κεηαβνιή ηνπ απφ θνηλφ
ζρνιείν ζε “παηδηθφ πνιχθεληξν” νιηθήο απαζρφιεζεο θαη ζπλνιηθήο θαιιηέξγεηαο».
Πνπζελά, φκσο, ζηε ξεηνξηθή, ηεο ππφ κειέηε πεξηφδνπ, δελ ππάξρνπλ ηέηνηεο πξνηάζεηο
γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ επηθαλεηαθή θαη θαζαξά ινγηζηηθή νπηηθή πνπ θπξηαξρεί, ζε
ζρέζε κε ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία (ηδηαίηεξα ηα κνλνζέζηα) ηφζν ζε πνιηηηθν – ζπλδηθαιηζηηθφ
φζν θαη ζε ππεξεζηαθφ επίπεδν.

85
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ
ΜΔΘΟΓΟ΢

4. 1 ΢ηφρνη θαη ιεηηνπξγηθνί νξηζκνί

Χο έλα απφ ηα δχν θχξηα δεηνχκελα ηεο εξγαζίαο ηέζεθε ε δηεξεχλεζε ηεο άπνςεο
ησλ δαζθάισλ, πνπ ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ, αθελφο γηα ηελ χπαξμε
ζπγθξνηεκέλεο θαη ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο 34 γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία,
θαηά ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ εηθνζηνχ αηψλα θαη ηελ πξψηε δεθαεηία ηνπ εηθνζηνχ
πξψηνπ (1974-ζήκεξα) θαη αθεηέξνπ γηα ηε ζθνπηκφηεηα ζπλέρηζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο ή
θαηάξγεζήο ηνπο. Με βάζε απηφ ην ζθεπηηθφ έγηλε πξνζπάζεηα, δηακέζνπ ηνπ
εξσηεκαηνινγίνπ πνπ θαηαζθεπάζηεθε, λα εμεπξεζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ νη ζρέζεηο κεηαμχ
ησλ παξαθάησ ελλνηψλ:
ηχπνο ζρνιείνπ35 θαη:
 πνηφηεηα παξερφκελεο εθπαίδεπζεο,
 ππνζηήξημε απφ ηελ πνιηηεία,
 δάζθαινο.
΢ηε ζπλέρεηα ε έξεπλα επηθεληξψλεηαη ζην νιηγνζέζην ζρνιείν θαη κειεηά ηηο
ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ηεο έλλνηαο νιηγνζέζην ζρνιείν θαη:
 δπζθνιίεο ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζ‟ απηφ,
 ζπλέρηζε ιεηηνπξγίαο ηνπ ή φρη,
 ιφγνη παξνρήο ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο (αλ θάπνηνο ζεσξεί φηη
απηφ ηζρχεη),
 δξάζεηο ππνζηήξημήο ηνπ απφ ηελ πνιηηεία.
Οη παξαπάλσ κεηαβιεηέο γηα ηηο νπνίεο ζα επηρεηξεζεί λα αλαδεηρζνχλ νη κεηαμχ
ηνπο ζρέζεηο ζα εμεηαζηνχλ επηπιένλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα επφκελα ραξαθηεξηζηηθά ησλ
ζπκκεηερφλησλ δαζθάισλ:
 ην θχιν,
 ηελ ειηθία,

34
Ζ άπνςε ησλ δαζθάισλ γηα ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο θαη δξάζεηο ηεο πνιηηείαο ζεσξνχκε φηη είλαη
θαζνξηζηηθή γηα ηελ ηρλειάηεζε ηεο ππάξρνπζαο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο.
35
Δθεμήο φηαλ γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ φξν ηχπνο ζρνιείνπ ελλνείηαη ν δηαρσξηζκφο ησλ ζρνιείσλ ζε νιηγνζέζηα
θαη πνιπζέζηα.

86
  ηα έηε ζπλνιηθήο ππεξεζίαο,
 ηα έηε ππεξεζίαο ζε νιηγνζέζην ζρνιείν,
 ηνλ ηχπν ζρνιείνπ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ,
 ηε ζέζε πνπ ζήκεξα θαηέρνπλ,
 ηηο ζπνπδέο πνπ έρνπλ θάλεη,
 ηε θνίηεζε, σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ζρνιείν.

4.2 Υξεζηκφηεηα έξεπλαο

Ζ βηβιηνγξαθία ζε φηη αθνξά ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηα νιηγνζέζηα
δεκνηηθά ζρνιεία, ζηελ Διιάδα, είλαη απφ ειάρηζηε έσο ζηνηρεηψδεο. ΋ηη ππάξρεη
εκπεξηέρεηαη, θπξίσο, ζε εξγαζίεο πνπ αθνξνχλ ηα πνιπζέζηα ζρνιεία θαη απνζπαζκαηηθά,
ζπγθπξηαθά θαη επηδεξκηθά αλαθέξεηαη ζηα νιηγνζέζηα. Δίλαη ζεκαληηθφ λα επηζεκαλζεί φηη
παξά ην φηη έγηλε ελδειερήο έιεγρνο ηφζν ησλ ππαξρφλησλ δηδαθηνξηθψλ δηαηξηβψλ φζν θαη
ηεο επξχηεξεο βηβιηνγξαθίαο δελ επξέζε θάπνηα κειέηε πνπ λα πξαγκαηεχεηαη ην
πξνηεηλφκελν ζέκα. ΋ηη ππάξρεη έρεη ζρέζε κε ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ αζθείηαη
γεληθά ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη θπζηθά αθνξά ηα πνιπζέζηα ζρνιεία.
Καηά ηελ επηζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο θαη ησλ δηδαθηνξηθψλ δηαηξηβψλ
παξά ην φηη ππάξρνπλ εμαηξεηηθέο εξγαζίεο πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζχγθξηζε ηεο επίδνζεο
αλάκεζα ζε καζεηέο νιηγνζεζίσλ θαη πνιπζεζίσλ ζρνιείσλ (π.ρ. Kapsalis, 2000. Φχθαξεο,
2002) ή ζηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ κηθξψλ ζρνιείσλ (π.ρ. Παπαζηακάηεο,
1998) ή ζην νηθνλνκηθφ θφζηνο πνπ ζπλεπάγεηαη ε χπαξμε νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ (π.ρ.
΢αΐηεο, 2000) ή ζηηο πξνζδνθίεο πνπ ππάξρνπλ γηα ηα κηθξά ζρνιεία (π.ρ. Μπξνχδνο, 2002)
ή, αθφκε, θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, γεληθά, γηα ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε –
πνιπζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία (π.ρ. Εακπέηα, 1994) πξνθχπηεη φηη δελ ππάξρεη ζπζηεκαηηθή
θαηαγξαθή ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (ηεο πεξηφδνπ κεηά ην 1974) γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία (κε δεδνκέλν φηη απηά ηα ζρνιεία απνηεινχλ δηαθνξεηηθά ζρνιεία, ιφγσ ηεο
ζηειέρσζεο ηνπο) ε νπνία απνηειεί ηνλ θξηζηκφηεξν, ίζσο, παξάγνληα θαηά ηελ
εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή απνηειεί ηελ αηηία ή ην ππφβαζξν πάλσ
ζην νπνίν εθδειψλνληαη ηα «ζπκπηψκαηα» (επίδνζε, εγθαηάιεηςε ηνπ ζρνιείνπ θ.ά.) ηεο
εθπαίδεπζεο ησλ καζεηψλ ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ (φισλ ησλ ηχπσλ).
Δλ θαηαθιείδη, ζα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε φηη αλ θαη ππάξρνπλ, ζηε ζρεηηθή
βηβιηνγξαθία, εθηελείο αλαθνξέο γηα ηε ζχγθξηζε ηεο επίδνζεο καζεηψλ νιηγνζεζίσλ θαη
πνιπζεζίσλ ζρνιείσλ ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ αζθείηαη έρεη εξεπλεζεί κφλν ζην ζθέινο

87
ηεο εθείλν πνπ αθνξά ηα πνιπζέζηα ζρνιεία. Αληίζεηα δελ έρεη γίλεη θάηη αλάινγν γηα ηελ
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ αζθείηαη γηα ηα νιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία. Σν «θελφ» απηφ
πνπ αθνξά έλα ζεκαληηθφ ηκήκα36 ηεο ππνρξεσηηθήο – πξσηνβάζκηαο - εθπαίδεπζεο
θηινδνμεί λα θαιχςεη ε παξνχζα έξεπλα κέζα, θπξίσο, απφ ηελ θαηαγξαθή ησλ απφςεσλ
ησλ ίδησλ ησλ δαζθάισλ. Άιισζηε κηα εξγαζία φπσο ε παξνχζα έρεη ελδηαθέξνλ φρη κφλν
γηαηί απιψο ζα θαηαγξάςεη ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε θαη ηε δηαρξνληθή εμέιημή ηεο, κέζα
ζηελ ππφ εμέηαζε πεξίνδν, αιιά θαη επεηδή ζα δηεξεπλήζεη θαη ηηο απφςεηο ησλ δαζθάισλ
πνπ ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ. Μηα πεξηθέξεηα πνπ απνηειεί έλα
γεσγξαθηθφ ρψξν φπνπ ζα κπνξνχζε λα δηεμαρζεί κηα εξεπλεηηθή δηαδηθαζία ηεο νπνίαο ηα
ζπκπεξάζκαηα έρνπλ επξχηεξν ελδηαθέξνλ θαη ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ νδεγφ γηα ην
κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο ρψξαο αθνχ, αθελφο ε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ
πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είλαη ίδηα, πεξίπνπ, κε άιιεο εθπαηδεπηηθέο πεξηθέξεηεο 37 θαη,
αθεηέξνπ απηή ε πεξηθέξεηα απνηειεί κηα κηθξνγξαθία, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε,
νιφθιεξεο ηεο Διιάδαο. Έρεη κεγάια αζηηθά θέληξα (Καιακάηα, Κφξηλζνο), πεδηλέο
πεξηνρέο (θάκπνη Μεζζελίαο, Αξγνιίδαο), νξεηλέο πεξηνρέο άιιεο κε έληνλε αλάπηπμε θαη
άιιεο φρη (Βπηίλα, Γεκεηζάλα, νξεηλή Μάλε, νξεηλή Κνξηλζία), παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο
αλαπηπγκέλεο θαη κε πζηέξεζε (Μνλεκβαζία, Κνξψλε, Ξπιφθαζηξν, αλαηνιηθή θαη λφηηα
Μάλε, Νεάπνιε), πεξηνρέο κε κεγάια πνζνζηά αλεξγίαο, πεξηνρέο κε ρακειά πνζνζηά
αλεξγίαο θ.ν.θ.

36
Σα νιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία αλέξρνληαη ζηα 3.277 θαη απνηεινχλ ην 50,2% ηνπ ζπλφινπ ησλ δεκνηηθψλ
ζρνιείσλ. ΢ε απηά θνηηνχλ 76.978 καζεηέο (12,2% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ) θαη
δηδάζθνπλ 6.262 δάζθαινη (16,3% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ). Σα ζηνηρεία αλαθέξνληαη ζην ζρ. έηνο
1995/96 ην νπνίν κε ηπραίν ηξφπν επηιέρζεθε απφ ην ζχλνιν ησλ εηψλ απφ ην 1974 θαη εληεχζελ.
37
Γηα παξάδεηγκα, παίξλνληαο πάιη ην ζρνιηθφ έηνο 1995-96 (απφ ηα ζρνιηθά έηε 1975-76 έσο ζήκεξα) κε
ηπραίν ηξφπν (βι. θαη πξνεγνχκελε ππνζεκείσζε) παξαηεξνχκε φηη ην 70,5% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζρνιηθψλ
νκάδσλ ηεο ρψξαο (εμαηξνχληαη ε Αηηηθή θαη ε Κ. Μαθεδνλία φπνπ ππάγεηαη ε Θεζζαινλίθε) βξίζθνληαη ζε
αγξνηηθέο πεξηνρέο (δήκνη ή θνηλφηεηεο κε ιηγφηεξνπο απφ 2.000 θαηνίθνπο). Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία απηψλ
ησλ ζρνιείσλ – 91,4% - είλαη νιηγνζέζηα. Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηελ θαηαλνκή ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ
ηεο εθπαηδεπηηθήο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ αλέξρεηαη ζην 74% ελψ άιισλ πεξηθεξεηψλ θπκαίλεηαη ζην ίδην
πεξίπνπ πνζνζηφ π.ρ. Γ. Μαθεδνλία 73%, Β. Αηγαίν 76,6%, Α. Μαθεδνλία θαη Θξάθε 67,8%, Γ. Διιάδα
69,4%, Ηφληα Νεζηά 78% θ. ά. (Πεγή: ΔΛ.΢ΣΑΣ.)

88
 4. 3 Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα / Δξεπλεηηθέο ππνζέζεηο
Δξεπλεηηθφ Δξψηεκα: Βαζηθφ δεηνχκελν ηεο έξεπλαο είλαη ε εχξεζε θαη
πεξηγξαθή ηεο κνξθήο ησλ θαηαλνκψλ πνπ παξνπζηάδνπλ νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ, πνπ
ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ηε ρξνληθή πεξίνδν πνπ δηεμάγεηαη απηή, γηα ηε
ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ.
Πην ζπγθεθξηκέλα ελδηαθέξνπλ νη απφςεηο πνπ αθνξνχλ:
 ηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία,
 ηε ζηήξημε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ απφ ηελ πνιηηεία,
 ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία,
 ηελ αλαγθαηφηεηα ή φρη ηεο χπαξμεο ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ.
Σν πξναλαθεξφκελν εξεπλεηηθφ εξψηεκα ζπκπιεξψλεηαη απφ ηα παξαθάησ
επηκέξνπο εξσηήκαηα:
Α) Τπάξρεη ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη
δάζθαινη θαη ζηηο απφςεηο ηνπο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζε
δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία, ηελ αλαγθαηφηεηα χπαξμεο ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ θ.ά.; Αλ
θαη ην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ είλαη πνιχ πςειφηεξν ζε ζρέζε κε ην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ
ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία ηεο ίδηαο πεξηθέξεηαο (86,82% θαη 13,18%, αληίζηνηρα) 38
παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ λα εξεπλεζεί ελδερφκελε ζπζρέηηζε ησλ απφςεσλ γηα ηηο δηαθνξέο
ή φρη ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία αλάκεζα
ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζηα αληίζηνηρνπ ηχπνπ ζρνιεία.
Β) Ζ ζέζε πνπ ππεξεηεί έλαο δάζθαινο (δάζθαινο ηάμεο, πξντζηάκελνο,
δηεπζπληήο, ζρνιηθφο ζχκβνπινο) επεξεάδεη ηελ άπνςή ηνπ ζε ζέκαηα φπσο ε πνηφηεηα ηεο
εθπαίδεπζεο πνπ παξέρνπλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, ε αλαγθαηφηεηα χπαξμεο ηνπ νιηγνζεζίνπ
ζρνιείνπ, ε ηζφηηκε ππνζηήξημή ηνπ απφ ηελ πνιηηεία θ.ά.; Παξά ην φηη θαη ηα ζηειέρε ηεο
εθπαίδεπζεο39 είλαη δάζθαινη, ε θαηνρή κηαο δηεπζπληηθήο ζέζεο, ελδερνκέλσο, λα απνηειεί
δηαθνξνπνηεηηθφ παξάγνληα ηεο άπνςήο ηνπο γηα ην κειεηψκελν ζέκα ζε ζρέζε κε ηνπο
δαζθάινπο ηεο ηάμεο. Μάιηζηα ην πνζνζηφ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηειερψλ ζηελ έξεπλα είλαη
ηθαλνπνηεηηθφ θαη επαξθέο, γηα ηελ εμαγσγή αμηφπηζησλ ζπκπεξαζκάησλ αθνχ αλέξρεηαη

38
Γεο αλαιπηηθά ζηνλ Πίλαθα 1 ηεο ελφηεηαο 4.5 «Γεηγκαηνιεςία, δείγκα θαη δηαδηθαζία».
39
Χο ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο ζεσξνχληαη νη δάζθαινη πνπ αζθνχλ θαζήθνληα Πξντζηακέλνπ ή Γηεπζπληή
ζρνιηθήο κνλάδαο, Γηεπζπληή εθπαίδεπζεο θαη ΢ρνιηθνχ ΢πκβνχινπ.

89
ζην 13,35% ηνπ ζπλφινπ ησλ ππεξεηνχλησλ ζε ζέζε ζηειέρνπο ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ (49 ζηνπο 367)40.
Γ) Τπάξρεη νκνηφηεηα αλάκεζα ζηηο απφςεηο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ
δαζθάισλ, ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο πεξηθέξεηαο 41, ησλ
δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία, ησλ δαζθάισλ πνπ νη ίδηνη, σο
καζεηέο, είραλ θνηηήζεη ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν θαη ησλ επηπιένλ ζπνπδψλ πνπ
έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη νη δάζθαινη πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα ζε ζρέζε κε ηα
αλαθεξφκελα ζην παξαπάλσ εξεπλεηηθφ εξψηεκα δεηήκαηα;
Δξεπλεηηθέο Τπνζέζεηο
Α) Αλακέλεηαη ζπζρέηηζε αλάκεζα
α) ζην θχιν,
β) ζηηο επηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη,
γ) ζηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ, σο καζεηέο, είραλ θνηηήζεη νη δάζθαινη νη
νπνίνη ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ
θαη ζηελ άπνςε γηα θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ.
Β) Αλακέλεηαη ζπζρέηηζε αλάκεζα
α) ζηε ζέζε πνπ θαηέρνπλ ζήκεξα,
β) ζηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ νη δάζθαινη ηεο
πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ
θαη ζηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία.
Γ) Αλακέλεηαη ζπζρέηηζε αλάκεζα
α) ζηηο επηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη,
β) ζηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ
θαη ζηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία κπνξνχλ λα παξέρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζεο κε ηα πνιπζέζηα αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια.
Γ) Αλακέλεηαη ζπζρέηηζε αλάκεζα
α) ζην θχιν,
β) ζηηο επηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη,
γ) ζηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ

40
Γεο ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 39 θαη επηπιένλ ην Γηάγξακκα 3.
41
Αλαθεξφκαζηε ζηελ δηνηθεηηθή πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ε νπνία απνηειείηαη απφ ηνπο λνκνχο Αξγνιίδαο,
Αξθαδίαο, Κνξηλζίαο, Λαθσλίαο θαη Μεζζελίαο.

90
 θαη ζηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζαλ θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν.

4.4 Δπηινγή εξεπλεηηθνχ ππνδείγκαηνο θαη ην εξσηεκαηνιφγην ηεο

έξεπλαο
΋πσο ππνζηεξίδεη ν Μπξνχδνο, ζηνλ πξφινγν γηα ηελ ειιεληθή έθδνζε ηνπ Gilbert
De Landsheere (1996, ζει. 9), νη κεζνδνινγηθέο επηινγέο γίλνληαη βάζεη δηαθνξεηηθψλ,
ζπρλά αληηκαρφκελσλ, επηζηεκνινγηθψλ αληηιήςεσλ ησλ εξεπλεηψλ. Με αθεηεξία απηή ηελ
άπνςε ζεσξνχκε φηη ν ηξφπνο πνπ ν εξεπλεηήο πξνζεγγίδεη ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα
είλαη απηφο πνπ ηνλ επεξεάδεη θαηά ηελ επηινγή εξεπλεηηθνχ ππνδείγκαηνο. Γχν είλαη ηα
θπξίαξρα ξεχκαηα γηα ηελ εξκελεία ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Ο ξεαιηζκφο θαη ν
ηδεαιηζκφο. ΢ε επηζηεκνινγηθφ επίπεδν ηα δχν απηά ξεχκαηα εθθξάδνληαη κε ην Θεηηθηζκφ
θαη ηνλ Αληηζεηηθηζκφ, αληίζηνηρα, ελψ ηα εξεπλεηηθά ππνδείγκαηα πνπ αληηζηνηρνχλ είλαη
ην εκπεηξηθφ - αλαιπηηθφ γηα ην πξψην θαη ην εξκελεπηηθφ - θαηλνκελνινγηθφ γηα ην
δεχηεξν.
Έρνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ θαηαζθεπάζηεθε εξσηεκαηνιφγην κέζα απφ ην νπνίν
έγηλε πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζπληζηνχλ θαη ζπλζέηνπλ ηελ
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή φπσο αθξηβψο ηα αληηιακβάλνληαη θαη ηα βηψλνπλ απηνί πνπ έρνπλ
θιεζεί λα ηελ εθαξκφζνπλ, δειαδή νη δάζθαινη ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. Σν ελ ιφγσ
εξσηεκαηνιφγην απαξηίδεηαη απφ 19 απιέο θαη ζχλζεηεο εξσηήζεηο θαη γηα ηελ θαηαζθεπή
ηνπ ιήθζεζαλ ππφςε νη παξαθάησ πξνυπνζέζεηο42:
 Χο πξνο ηε κνξθή ππήξραλ εξσηήζεηο φισο ησλ εηδψλ (αλνηρηέο, θιεηζηέο,
εξσηήζεηο- θίιηξα) αλάινγα κε ην εθάζηνηε δεηνχκελν.
 Οη εξσηήζεηο ηνπνζεηήζεθαλ θαηά αχμνπζα ζεηξά αλάινγα κε ηε δπζθνιία
ηνπο (πξψηα νη δεκνγξαθηθέο θαη ηειεπηαίεο απηέο πνπ θαλεξψλνπλ άπνςε).
42
Καηά ηελ θαηαζθεπή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ην νπνίν παξαηίζεηαη ζην Παξάξηεκα ΗΗΗ καδί κε ηε
ζπλνδεπηηθή ηνπ επηζηνιή, ειήθζεζαλ ππφςε νη απφςεηο ησλ παξαθάησ:
 Javeau, 2000, ζει. 94-104.
 Bell, 2001, ζει. 121-142.
 Robson, 2007, ζει. 284-297.
 Ξεθαιάθε, 1995, ζει.142-143
 Ππξγησηάθεο, 2000, ζει. 134-135
 Σδσξηδφπνπινο, 1991, ζει. 49-72
 Φίιηαο, 2003, ζει. 151-166 & 171-173

91
  ΋πνπ ζεσξήζεθε φηη έπξεπε λα ππάξρεη αμηνινγηθή γλψκε απφ ηνπο
ζπκκεηέρνληεο ρξεζηκνπνηήζεθε θιίκαθα Likert ρξεζηκνπνηψληαο πεληάβαζκε θιίκαθα κε
ηηο επηινγέο: θαζφινπ, ιίγν, πνιχ, πάξα πνιχ, δελ μέξσ/δελ απαληψ.
 Καηαβιήζεθε πξνζπάζεηα λα κελ ππάξρνπλ αζαθείο ή δηθνξνχκελεο
εξσηήζεηο θαη έλλνηεο. Άιισζηε έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηεο θαηαζθεπήο πηινηηθνχ
εξσηεκαηνινγίνπ γηα ηελ πηινηηθή έξεπλα πνπ πξνεγήζεθε ηεο θχξηαο έξεπλαο είλαη θαη
απηφο.
Οη δεθαελλέα εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε
ηξεηο νκάδεο. Ζ πξψηε νκάδα πνπ απαξηίδεηαη απφ ηελ πξψηε έσο ηε δέθαηε ηξίηε εξψηεζε
πεξηιακβάλεη δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκκεηερφλησλ, δειαδή αλεμάξηεηεο
κεηαβιεηέο φπσο θχιν, ειηθία, ζπλνιηθή πξνυπεξεζία ζηε εθπαίδεπζε, έηε ππεξεζίαο ζε
νιηγνζέζην ζρνιείν, ζεκεξηλή ζέζε ππεξεζίαο (ζηέιερνο, δάζθαινο ηάμεο θ.ά), βαζηθέο θαη
επηπιένλ ζπνπδέο, θνίηεζε σο καζεηήο/ηξηα ζε νιηγνζέζην ζρνιείν, πξνζέγγηζε ηνπ
νιηγνζεζίνπ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ (δηδαρζέληα καζήκαηα, παξαθνινχζεζε
καζεκάησλ ζε νιηγνζέζην θ.ά.). Ζ δεχηεξε νκάδα πεξηιακβάλεη ηελ 14 ε, 15ε, 16ε θαη 18ε
εξψηεζε θαη αλαθέξεηαη ζηηο δπζθνιίεο θαη ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο θαηά ηελ εξγαζία ζε
νιηγνζέζηα ζρνιεία ησλ δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο φπσο επίζεο θαη ζηελ αλαγθαηφηεηα γηα
ηελ χπαξμε ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ. Σέινο, ε ηξίηε νκάδα πεξηιακβάλεη ηε 17 ε θαη
ηε 19ε εξψηεζε νη νπνίεο αλαθέξνληαη ζηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο απφ ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ζηνπο ηξφπνπο ζηήξημήο ηνπο απφ ηελ πνιηηεία.
Πξνθεηκέλνπ λα ειεγρζεί ε αμηνπηζηία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, φπνπ ππήξραλ
νκάδεο εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζαλ κηα θνηλή γεληθφηεξε κεηαβιεηή, εθαξκφζηεθε ν
δείθηεο αμηνπηζηίαο Cronbach‟s Alpha43. Σα απνηειέζκαηα πνπ απνηππψλνληαη ζηνπο
επφκελνπο Πίλαθεο 1α θαη 1β επηβεβαηψλνπλ ηελ αμηνπηζηία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ44.

43
Ο δείθηεο Alpha πξνηάζεθε κε άξζξν ηνπ Cronbach ην 1951 (Psychometrika, 16, (3), 1951, ζει. 297-334)
βαζίδεηαη ζηελ εξγαζία ηνπ Guttman θαη άιισλ, θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1940, θαη δειψλεη ην βαζκφ εζσηεξηθήο
ζπλάθεηαο κηαο νκάδαο εξσηήζεσλ πνπ αλαθέξνληαη ζπλνιηθά ζε έλα γεληθφηεξν κνλνδηάζηαην αληηθείκελν.
44
Ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν ηεο ηηκήο ηνπ δείθηε ζεσξείηαη ην 0,70 θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ην 0,80. ΢πάληα
θαη γηα αλαγλσξηζηηθέο έξεπλεο σο ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν κπνξεί λα ζεσξεζεί ηηκή απφ 0,60 έσο 0,70.
(Garson, 2011) Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο ζεσξνχκε ηελ ηηκή 0,70 σο ηελ θαηψηεξε απνδεθηή.

92
Πίλαθαο 1α: Οκάδα εξσηήζεσλ πνπ εξεπλά ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζαλ νη
δάζθαινη θαηά ηελ εξγαζία ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Scale Scale Corrected Squared Cronbach's

Mean if Varianc Item-Total Multiple Alpha if Item

Item e if Item Correlation Correlatio Deleted

Deleted Deleted n

 ην δηνηθεηηθό κέξνο (εγγξαθέο,

κεηεγγξαθέο καζεηώλ, ζύληαμε θαη 17,12 13,722 ,473 ,583 ,735

απνζηνιή εγγξάθσλ θ.ά.)

 ε ηήξεζε ησλ νηθνλνκηθώλ

ζηνηρείσλ ηνπ Σρνιείνπ (Βηβιίν Δζόδσλ 16,96 13,888 ,389 ,561 ,752

- Δμόδσλ, Απνινγηζκόο θ.ά.)

 ην θνηλσληθό κέξνο (απνκάθξπλζε

17,46 13,827 ,456 ,548 ,738
από ην νηθείν θαη γλώξηκν πεξηβάιινλ)

 ε πξνζαξκνγή ζην θαηλνύξην

17,58 14,838 ,392 ,522 ,749
θνηλσληθό πεξηβάιινλ

 ην νηθνλνκηθό κέξνο (θόζηνο

κεηαθίλεζεο από θαη πξνο ηε κόληκε 16,79 13,963 ,439 ,225 ,741

θαηνηθία, δηακνλή θ.ά.)

 ν ιίγνο ρξόλνο πνπ δηαηίζεηαη γηα

ηε δηδαζθαιία θάζε δηδαθηηθνύ 16,37 14,043 ,505 ,566 ,731

αληηθεηκέλνπ

 ε ζπλδηδαζθαιία καζεηώλ πνπ

16,57 13,622 ,511 ,590 ,728
αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθέο ηάμεηο

 ην ζπλερέο σξάξην δηδαζθαιίαο

16,68 13,138 ,529 ,476 ,724
(δελ ππάξρεη θαλέλα θελό)

Reliability Coefficients 8 Items

Cronbach's Alpha = 0,763 Cronbach's Alpha Based on Standardized Items = 0,764

93
Πίλαθαο 1β: Οκάδα εξσηήζεσλ πνπ εξεπλά ην θαηά πφζν ζα βνεζνχζαλ νη παξαθάησ
δξάζεηο ην νιηγνζέζην ζρνιείν έηζη ψζηε λα παξάζρεη ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην
πνιπζέζην
Scale Scale Corrected Squared Cronbach's

Mean if Varianc Item-Total Multiple Alpha if Item

Item e if Item Correlatio Correlatio Deleted

Deleted Deleted n n

 ε επηκόξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ

24,53 13,683 ,369 ,222 ,833
πνπ δηδάζθνπλ ζε νιηγνζέζηα Σρνιεία

 ε ζύληαμε αλαιπηηθνύ

πξνγξάκκαηνο πνπ ζα ηζρύεη κόλν γηα

ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία θαη ζα έρεη ιάβεη 24,42 13,039 ,656 ,484 ,799

ππόςε ηνπ ηηο ηδηαηηεξόηεηέο ηνπο (π.ρ.

ζπλδηδαζθαιία ηάμεσλ)

 ε ζπγγξαθή βηβιίσλ απνθιεηζηηθά

24,78 11,995 ,485 ,342 ,826
γηα ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία

 ε ζηειέρσζε ησλ νιηγνζεζίσλ

Σρνιείσλ κε εθπαηδεπηηθνύο
24,51 13,231 ,544 ,323 ,810
εηδηθνηήησλ (π.ρ. αγγιηθώλ, θπζηθήο

αγσγήο θ.ά.)

 ε αμηνπνίεζε ησλ λέσλ

ηερλνινγηώλ ζηελ θαζεκεξηλή

εθπαηδεπηηθή πξάμε ηνπ νιηγνζεζίνπ 24,57 12,627 ,627 ,494 ,799

Σρνιείνπ (π.ρ. δηαδίθηπν, εμ

απνζηάζεσλ εθπαίδεπζε θ.ά.)

 ε δεκηνπξγία ζρνιηθήο

βηβιηνζήθεο θαη εξγαζηεξίσλ 24,59 12,697 ,621 ,503 ,800

(πιεξνθνξηθήο, θπζηθήο,...)

 ε παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο

εθπαηδεπηηθνύο ησλ νιηγνζεζίσλ

Σρνιείσλ γηα λα παξακέλνπλ κεγάιν 24,51 12,509 ,623 ,529 ,799

ρξνληθό δηάζηεκα ζ' απηά (π.ρ. θάιπςε

εμόδσλ κεηαθίλεζεο θ.ά.)

94
  ε εθαξκνγή δηδαθηηθνύ σξαξίνπ

ησλ εθπαηδεπηηθώλ αλάινγα κε ηα

ρξόληα ππεξεζίαο, όπσο θαη ζηα 24,51 12,602 ,595 ,496 ,803

πνιπζέζηα θαη απνδεκίσζή ηνπο γηα ηηο

επηπιένλ ώξεο

Reliability Coefficients 8 Items

Cronbach's Alpha = 0,829 Cronbach's Alpha Based on Standardized Items = 0,838

4.5 Γεηγκαηνιεςία, δείγκα θαη δηαδηθαζία

Σν δεηγκαηνιεπηηθφ πιαίζην απνηειείηαη απφ φινπο ηνπο δαζθάινπο θαη ηηο
δαζθάιεο πνπ ππεξεηνχλ, ζε νπνηαδήπνηε ζέζε π.ρ. δάζθαινο ηάμεο, δάζθαινο νινήκεξνπ,
δηεπζπληήο ή πξντζηάκελνο ζρνιηθήο κνλάδαο, ζρνιηθφο ζχκβνπινο ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ ην ζρνι. έηνο 2010-2011.
Ζ έξεπλα, ε νπνία θηινδνμεί ζηε ζαθή επηθνηλσλία κε ηνπο δαζθάινπο ηεο ηάμεο
έηζη ψζηε λα κελ ππάξμεη ράζκα κεηαμχ ηνπο (έξεπλαο θαη δαζθάισλ)45, επηθεληξψλεηαη
ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ.
Απφ ηνλ πιεζπζκφ πνπ πξναλαθέξζεθε επηιέρζεθε έλα ζηξσκαηνπνηεκέλν ηπραίν
δείγκα (stratified random sample). Ζ ζηξσκαηνπνίεζε έγηλε θαηά λνκφ. ΢ηνλ επφκελν
Πίλαθα 1 θαηαγξάθεηαη ε δπλακηθφηεηα θάζε λνκνχ ζε δαζθάινπο θαη ην είδνο ηεο
ζρνιηθήο κνλάδαο πνπ ππεξεηνχλ.
Πίλαθαο 1: Αξηζκφο ζρνιείσλ θαη δαζθάισλ πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ
Ννκφο Αξηζκφο Αξηζκφο δαζθάισλ Αξηζκφο Αξηζκφο δαζθάισλ

πνιπζεζίσλ πνιπζεζίσλ νιηγνζεζίσλ νιηγνζεζίσλ

΢ρνιείσλ Άλδξεο Γπλαίθεο ΢ρνιείσλ Άλδξεο Γπλαίθεο

Αξγνιίδαο 31 102 226 32 28 48

Αξθαδίαο 27 96 201 31 28 46

Κνξηλζίαο 55 136 402 24 15 50

45
Landsheere, 1996, ζει.41

95
Λαθσλίαο 36 118 253 29 12 51

Μεζζελίαο 61 192 396 21 14 30

644 1478 97 225

΢χλνιν 210 2122 137 322

Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηεί ζε νπνηαδήπνηε ζέζε ζηα

ζρνιεία πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο46 ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ αλέξρεηαη ζηνπο 2444
(Γπλαίθεο 1703 ή πνζνζηφ 69,68% θαη Άλδξεο 741 ή πνζνζηφ 30,32%).
Πξνθεηκέλνπ, αθελφο λα ππνινγηζηεί ην κέγεζνο ηνπ ηειηθνχ δείγκαηνο θαη
αθεηέξνπ λα ειερζεί ηφζν ε ζαθήλεηα θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ φζν
θαη ε αληαπφθξηζε ησλ εξσηψκελσλ47 δηαλεκήζεθε ζε είθνζη ηπραία άηνκα ηνπ παξαπάλσ
πιεζπζκνχ ην εξσηεκαηνιφγην. Απφ ηα είθνζη εξσηεκαηνιφγηα επεζηξάθεζαλ
ζπκπιεξσκέλα ηα δεθανθηψ. Λακβάλνληαο ππφςε ηηο παξαηεξήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ
ζηελ πηινηηθή έξεπλα δηακνξθψζεθε ην ηειηθφ εξσηεκαηνιφγην.
Δπίζεο, κεηά απφ επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ πηινηηθή
έξεπλα, ην πνζνζηφ (p) ησλ δαζθάισλ πνπ ζεσξνχλ, κε βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα
ηνπο, φηη ηα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα
πνιπζέζηα αλέξρεηαη ζην 76,4% ελψ ην πνζνζηφ απηψλ πνπ δηαθσλνχλ κ‟ απηή ηε ζέζε
είλαη 23,6%. Υξεζηκνπνηψληαο απηφ ην πνζνζηφ ππνινγίδνπκε ην κέγεζνο ηνπ ηειηθνχ
δείγκαηνο48.
Έηζη, ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο (n) ππνινγίζηεθε κε ηελ δέζκεπζε φηη ην ζθάικα
(e) ηεο εθηίκεζεο ηνπ ησλ δαζθάισλ πνπ ζεσξνχλ, κε βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα ηνπο,
φηη ηα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα πνιπζέζηα
δελ ππεξβαίλεη ην 5%49 κε πηζαλφηεηα 0,90. Ο ηχπνο πνπ θαζφξηζε ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο
είλαη50 :

46
΢πκπεξηιακβάλνληαη θαη νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη νη νπνίνη έρνπλ πεξηιεθζεί ζηελ νκάδα ησλ δαζθάισλ ησλ
πνιπζεζίσλ ζρνιείσλ.
47
Σδσξηδφπνπινο, 1991, ζει. 55 & 105
48
Φίιηαο, 2003. ζει. 392
49
Cochran, 1977, ζει. 72
50
Ξεθαιάθε, 1995, ζει. 63
Γαθέξκνο, 2005, ζει. 273, 274

96
 Αθνχ ππνινγίζηεθε ην ζπλνιηθφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο απηφ θαηαλέκεηαη
αλαινγηθά (αληίζηνηρα κε ηνλ πιεζπζκφ) ζε θάζε λνκφ ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ. Ο
επφκελνο Πίλαθαο 2 απνηππψλεη ην κέγεζνο ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηνπ δείγκαηνο πνπ ζα
ρξεζηκνπνηεζεί γηα θάζε λνκφ.
Πίλαθαο 2: Γάζθαινη αλά λνκφ
Ννκφο Πιεζπζκφο Γείγκα

Αξγνιίδαο 404 41

Αξθαδίαο 371 38

Κνξηλζίαο 603 61

Λαθσλίαο 434 44

Μεζζελίαο 632 65

΢χλνιν 2444 249

΢ηε ζπλέρεηα ππνινγίδεηαη αλαινγηθά (ζε ζρέζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ ππεξεηνχλησλ
δαζθάισλ φπσο απηφο δίλεηαη απφ ηνλ Πίλαθα 1) ν αξηζκφο ηφζν ησλ νιηγνζέζησλ φζν θαη
ησλ πνιπζέζησλ ζρνιείσλ ζηα νπνία απεπζπλζήθακε γηα ηε ζπιινγή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ
γηα θάζε λνκφ. Με ηνλ ηξφπν απηφ απεθεχρζε ην ελδερφκελν λα επηιεγνχλ εθπαηδεπηηθνί
πνπ δελ έρνπλ ππεξεηήζεη θαζφινπ ζε νιηγνζέζηα ή ζε πνιπζέζηα ζρνιεία. Με ηπραίν ηξφπν

97
επηιέρζεθαλ ηα ζρνιεία θάζε λνκνχ ζηα νπνία δηεμήρζε ε δεηγκαηνιεςία. Σα
εξσηεκαηνιφγηα πνπ απεζηάιεζαλ ζε θάζε λνκφ ζα είλαη 10% πεξηζζφηεξα απφ ηα
απαηηνχκελα γηα λα ζπγθεληξσζεί ην επηζπκεηφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο αθνχ, φπσο
δηαπηζηψζεθε απφ ηελ πηινηηθή έξεπλα 10% ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ δφζεθαλ δελ
επεζηξάθεζαλ.
Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε θαηά ηε δεηγκαηνιεςία ήηαλ ε εμήο:
Πξνεγνχληαλ επηθνηλσλία κε ηνπο Γηεπζπληέο ή Πξντζηάκελνπο ησλ ζρνιείσλ ηα νπνία
είραλ ηπραία επηιεγεί. Αθνχ ηνπο δίλνληαλ νη απαξαίηεηεο εμεγήζεηο γηα ηελ έξεπλα θαη
δηαπηζησλφηαλ ε δηάζεζή ηνπο λα βνεζήζνπλ ή φρη51 ηνπο απνζηέιινηαλ θάθεινο πνπ
πεξηείρε ηφζα εξσηεκαηνιφγηα φζνη ήηαλ νη δάζθαινη ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζρνιηθήο κνλάδαο.
Μέζα ππήξρε θαη απαληεηηθφο θάθεινο κε πξνπιεξσκέλν ην ηαρπδξνκηθφ ηέινο έηζη ψζηε
λα κελ επηβαξπλζνχλ νχηε κε ην θφζηνο απνζηνιήο νχηε θαη λα δηαζέζνπλ ρξφλν γηα λα
πξνκεζεπηνχλ ηα απαξαίηεηα γξακκαηφζεκα. Αξθνχζε κφλν φηαλ ζπγθέληξσλαλ ηα
εξσηεκαηνιφγηα λα ηα ηνπνζεηνχζαλ ζηνλ απαληεηηθφ θάθειν ηνλ νπνίν ζα έξηρλαλ ζε έλα
ηαρπδξνκηθφ θνπηί.
Ζ δηαδηθαζία μεθίλεζε ζην ηέινο ηνπ Ηαλνπαξίνπ 2011 θαη νινθιεξψζεθε κε ηελ
παξαιαβή ηνπ ηειεπηαίνπ απαληεηηθνχ θάθεινπ ζηηο αξρέο Απξηιίνπ 2011. ΢πλνιηθά
ζηάιζεθαλ 275 εξσηεκαηνιφγηα ζε ζαξάληα δχν ζρνιεία (είθνζη έμη πνιπζέζηα θαη δεθαέμη
νιηγνζέζηα) θαη επεζηξάθεζαλ, ζπκπιεξσκέλα, 25252. Έηζη θαιχθζεθε επηηπρψο ην
επηζπκεηφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο ησλ 249 εξσηεκαηνινγίσλ πνπ έπξεπε λα ζπγθεληξσζνχλ.

51
Να ζεκεησζεί φηη ε δηάζεζε ησλ παξαπάλσ ζπλαδέιθσλ γηα ζπλεξγαζία ήηαλ πνιχ πςειή θαη ζε ειάρηζηεο
πεξηπηψζεηο ππήξμε δπζθνιία ή άξλεζε γηα ζπκκεηνρή.
52
Σν πςειφ πνζνζηφ αληαπφθξηζεο πνπ θηάλεη ην 91,6% πξνθπιάζζεη ηελ έξεπλα απφ κεξνιεπηηθέο
εθηηκήζεηο εμαηηίαο ηεο ρακειήο ή ηεο κε αληαπφθξηζεο. Ζ ζρεηηθή βηβιηνγξαθία πνηθίιεη σο πξνο ην χςνο
απηνχ ηνπ πνζνζηνχ αθνχ ν Scott (1961) ζεσξεί σο ηθαλνπνηεηηθφ έλα πνζνζηφ 90% ελψ ν Arber (1993)
θαηεβάδεη απηφ ην πνζνζηφ ζην 60% . Ο Παξαζθεπφπνπινο (1993, ζει. 123) ππνζηεξίδεη φηη: «αλ ηειηθά
επηζηξαθεί ζπκπιεξσκέλν έλα 70% ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, ην πνζνζηφ απηφ ζεσξείηαη απφιπηα
ηθαλνπνηεηηθφ». Οη Cohen & Manion (2000, ζει. 143) αλεβάδνπλ ην παξαπάλσ πνζνζηφ αληαπφθξηζεο καδί κε
ηε ζπλεηή ρξήζε επηζηνιψλ ππφκλεζεο ζε 70% έσο 80%. Σέινο ν Robson (2007, ζει. 294) ζεσξεί φηη:
«αθφκε θαη κεηξίνπ κεγέζνπο δηαθνξέο κεηαμχ απνθξηλφκελσλ θαη κε απνθξηλφκελσλ απαηηνχλ έλα πνζνζηφ
απφθξηζεο πεξίπνπ 90% πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ νη κεξνιεπηηθέο εθηηκήζεηο».

98
 4. 6 Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο
΋πσο πξναλαθέξζεθε ην δείγκα απνηειείηαη απφ 252 δαζθάιεο/νπο εθ ησλ νπνίσλ
νη 160 (ή ην 63,49%) είλαη γπλαίθεο θαη νη 92 (ή ην 36,51%) είλαη άληξεο, φπσο
απνηππψλεηαη θαη ζην Γηάγξακκα 1.

92
36,51%
Άλδξαο

160
63,49%
Γπλαίθα

Φύιν
Άλδξαο Γπλαίθα

Γηάγξακκα 1: Φχιν Τπεξεηνχλησλ Γαζθάισλ

Σν εχξνο53 ηνπ 99% δηαζηήκαηνο εκπηζηνζχλεο γηα ην πξαγκαηηθφ πνζνζηφ θάζε

θχινπ, ησλ ππεξεηνχλησλ δαζθάισλ ζηελ Πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ πνπ πξνθχπηεη απφ ηα
αξηζκεηηθά ζηνηρεία γηα θάζε θχιν μερσξηζηά, ηνπ δείγκαηνο δίλεηαη απφ ηα δηαζηήκαηα:
55,7% έσο 71,3% γηα ηηο γπλαίθεο θαη 28,7% έσο 44,3% γηα ηνπο άληξεο54. Απφ ηα ζηνηρεία
πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηηο Γηεπζχλζεηο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη
παξαηίζεληαη ζηνλ Πίλαθα 1 ηεο ελφηεηαο ηεο δεηγκαηνιεςίαο δηαπηζηψλεηαη φηη ηα
αληίζηνηρα πνζνζηά γπλαηθψλ θαη αληξψλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ Πεξηθέξεηα

53 
 Z1a 
X n 1  X n
Σν εχξνο ηνπ δηαζηήκαηνο εκπηζηνζχλεο ππνινγίζηεθε απφ ηνλ ηχπν ,
n 2 n
φπνπ Υ ην ζχλνιν ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηνο πνπ έρνπλ θάπνην ραξαθηεξηζηηθφ π.ρ. άλδξεο ή γπλαίθεο, n ην
κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο θαη Ε =2,58 γηα ππνινγηζκφ ηνπ 99% δ.ε. Δπίζεο γίλεηαη δεθηφ φηη επεηδή ην δείγκα
είλαη κεγάιν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ε θαλνληθή πξνζέγγηζε ηεο δησλπκηθήο θαηαλνκήο (Παλάξεηνο &
Ξεθαιάθε 2000, ζει.349).
54
Σν δ.ε. γηα ηηο γπλαίθεο, καο πιεξνθνξεί φηη, κε πηζαλφηεηα 99%, ην πξαγκαηηθφ πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ –
ζην ζχλνιν ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ Πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ην ζρνιηθφ έηνο 2010-2011 – δελ
είλαη κηθξφηεξν ηνπ 55,7% αιιά νχηε κεγαιχηεξν ηνπ 71,3%. Αληίζηνηρα ην πξαγκαηηθφ πνζνζηφ ησλ αληξψλ
δελ είλαη κηθξφηεξν απφ 28,7% νχηε κεγαιχηεξν απφ 44,3%.

99
Πεινπνλλήζνπ ην ζρνιηθφ έηνο 2010-2011, πνπ δηεμήρζε ε έξεπλα, είλαη 69,68% θαη
30,32%, αληίζηνηρα. Αθνχ νη ηηκέο απηέο βξίζθνληαη κέζα ζηα δηαζηήκαηα εκπηζηνζχλεο
πνπ δφζεθαλ παξαπάλσ νδεγνχκαζηε ζην ζπκπέξαζκα φηη ην δείγκα πνπ έρεη επηιεγεί είλαη
αληηπξνζσπεπηηθφ ηνπ πιεζπζκνχ σο πξνο ηελ αλαινγία θάζε θχινπ.
΢ηνλ Πίλαθα 3, πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ησλ δαζθάισλ ηνπ
δείγκαηνο θαηά ειηθία θαη θχιν. Απφ ηα δεδνκέλα ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη φηη, απφ ηνπο
ελελήληα δχν άλδξεο κφλν πέληε έρνπλ ειηθία απφ 56-60 (ή πνζνζηφ 5,4% ηνπ ζπλφινπ ησλ
αλδξψλ) ελψ ζηελ αληίζηνηρε ειηθηαθή νκάδα ησλ γπλαηθψλ βξίζθεηαη κφλν κία γπλαίθα (ή
πνζνζηφ 0,6% ηνπ ζπλφινπ ησλ γπλαηθψλ).

100
Πίλαθαο 3: Καηαλνκή δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο θαηά ειηθία θαη θχιν

Σύλνι
Ζιηθία
ν

<25 25-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60

Σπρλόηεηα 7 6 3 3 20 27 21 5 92
Φύιν

Άλδξαο

Δπί ηνηο % 7,6% 6,5% 3,3% 3,3% 21,7% 29,3% 22,8% 5,4% 100 %

ηνπ Φύινπ

Δπί ηνηο % 20,0% 17,6% 27,3% 18,8% 28,6% 50,0% 80,8% 83,3% 36,5%

ηεο

Ζιηθίαο

Δπί ηνηο % 2,8% 2,4% 1,2% 1,2% 7,9% 10,7% 8,3% 2,0% 36,5%

ηνπ

ζπλόινπ

Σπρλόηεηα 28 28 8 13 50 27 5 1 160
Γπλαίθα

Δπί ηνηο % 17,5% 17,5% 5,0% 8,1% 31,3% 16,9% 3,1% ,6% 100 %

ηνπ Φύινπ

Δπί ηνηο % 80,0% 82,4% 72,7% 81,3% 71,4% 50,0% 19,2% 16,7% 63,5%

ηεο

Ζιηθίαο

Δπί ηνηο % 11,1% 11,1% 3,2% 5,2% 19,8% 10,7% 2,0% ,4% 63,5%

ηνπ

ζπλόινπ

Σπρλόηεηα 35 34 11 16 70 54 26 6 252
Σύλνιν

Δπί ηνηο % 13,9% 13,5% 4,4% 6,3% 27,8% 21,4% 10,3% 2,4% 100 %

ηνπ Φύινπ

Δπί ηνηο % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

ηεο % % % % % % % % %

Ζιηθίαο

Δπί ηνηο % 13,9% 13,5% 4,4% 6,3% 27,8% 21,4% 10,3% 2,4% 100 %

ηνπ

ζπλόινπ

101
 Ζ εμήγεζε γηα ην πνιχ κηθξφ πνζνζηφ δαζθάισλ απηήο ηεο ειηθηαθήο νκάδαο
κπνξεί λα αλαδεηεζεί ζην φηη νη δάζθαινη, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο δηεηείο Παηδαγσγηθέο
Αθαδεκίεο, ζηελ ειηθία ησλ 55 εηψλ, ζπλήζσο, ζπκπιεξψλνπλ ηξηαθνπεληαεηή ππεξεζία
νπφηε θαη απνρσξνχλ ζπληαμηνδνηνχκελνη. Ηδηαίηεξε αλαθνξά πξέπεη λα γίλεη ζην
ηεηξαπιάζην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ δαζθάισλ ησλ δχν πξψησλ ειηθηαθψλ νκάδσλ (11,1%
έλαληη 2,8% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ γηα ηελ πξψηε ειηθηαθή νκάδα θαη 11,1% έλαληη
2,4% γηα ηε δεχηεξε ειηθηαθή νκάδα). Απφ ηε κειέηε ηνπ πίλαθα απηφ πνπ πξέπεη, επίζεο
λα επηζεκαλζεί είλαη ε κηθξή αληηπξνζψπεπζε ησλ ειηθηαθψλ νκάδσλ 31-35 θαη 36-40.
΢ηελ πξψηε απ‟ απηέο βξίζθνληαη κφλν έληεθα δάζθαινη ( ή πνζνζηφ 4,4% επί ηνπ ζπλφινπ
ησλ δαζθάισλ) ελψ ζηε δεχηεξε δεθαέμη (ή πνζνζηφ 6,3% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ). Σν
γεγνλφο απηφ ρξήδεη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζεο, φκσο κηα πξψηε εμήγεζε απνηειεί ν πνιχ
κηθξφο αξηζκφο δηνξηζκψλ δαζθάισλ, ησλ νπνίσλ ε κεγάιε πιεηνςεθία αλήθεη ζηηο
πξναλαθεξφκελεο ειηθηαθέο νκάδεο, θαηά ηα ζρνιηθά έηε 1994-95 κε 683 δηνξηζκνχο, 1995-
96 κε 998 δηνξηζκνχο θαη 2000-01 κε 867 δηνξηζκνχο55.
Σν Γηάγξακκα 2, πνπ αθνινπζεί, νπηηθνπνηεί ηηο παξαπάλσ παξαηεξήζεηο θαη
επηπιένλ απνηππψλεη ηελ θαηαλνκή ησλ ειηθηψλ ησλ δαζθάισλ μερσξηζηά γηα ηνπο άλδξεο
θαη ηηο γπλαίθεο δείρλνληαο φηη ε θαηαλνκή ηνπο είλαη πεξίπνπ ίδηα κε κηα ειαθξά απφθιηζε,
πξνο ηα δεμηά, ηελ θαηαλνκήο ησλ αλδξψλ. Ζ εμήγεζε απηήο ηεο απφθιηζεο κπνξεί λα
απνδνζεί, θαηά θχξην ιφγν, ζηε ζηξαηησηηθή ζεηεία πνπ είλαη ππνρξεσκέλνη λα θάλνπλ νη
άλδξεο θαη ζπλεπψο ν δηνξηζκφο ηνπο έρεη, πεξίπνπ, δχν έηε δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηηο
ζπλνκήιηθεο ζπλαδέιθηζζέο ηνπο. Ζ κεηαθίλεζε ηνπ γξακκνγξαθήκαηνο ησλ αλδξψλ πξνο
ηα δεμηά γίλεηαη εληνλφηεξε απφ ηελ ειηθία ησλ 50 εηψλ θαη πάλσ. Απηφ είλαη πηζαλφ λα
νθείιεηαη ζηε δπλαηφηεηα ζπληαμηνδφηεζεο ησλ γπλαηθψλ ζε κηθξφηεξε ειηθία απφ ηνπο
άλδξεο.

55
Πεγέο: Τπ.Π.Γ.Β.Μ.Θ., Γ.Ο.Δ.

102
 Φύιν
35,0%
Άλδξαο
Γπλαίθα
30,0%

25,0%
Σρεηηθή ζπρλόηεηα

20,0%

15,0%

10,0%

5,0%

0,0%

<25 25-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60

Ζιηθία

Γηάγξακκα 2: Καηαλνκή δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο θαηά ειηθία θαη θχιν

΢πλερίδνληαο ηελ πεξηγξαθή ησλ δεδνκέλσλ ηνπ δείγκαηνο θαη εμεηάδνληαο ηνλ
ηχπν ηνπ ζρνιείνπ (νιηγνζέζην ή πνιπζέζην) πνπ ππεξεηνχλ νη ζπκκεηέρνληεο δάζθαινη56
παξαηεξνχκε φηη 39 δάζθαινη (ή ην 15,5% ηνπ ζπλφινπ) ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία
θαη 204 (ή ην 81% ηνπ ζπλφινπ) ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία (Πίλαθαο 4).
Πίλαθαο 4: Σχπνο ΢ρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη ηνπ δείγκαηνο
Σπρλόηεηα Σρεηηθή ζπρλόηεηα

Σε Οιηγνζέζην Σρνιείν 39 15,5

Σε Πνιπζέζην Σρνιείν 204 81,0

Αιινύ (Γξαθείν, ΚΔΓΓΥ θ.ιπ.) 9 3,6

Σύλνιν 252 100,0

Σν εχξνο ηνπ 99% δηαζηήκαηνο εκπηζηνζχλεο57 γηα ην πξαγκαηηθφ πνζνζηφ ησλ

ππεξεηνχλησλ δαζθάισλ ζε νιηγνζέζηα ή πνιπζέζηα ΢ρνιεία ηεο Πεξηθέξεηα
Πεινπνλλήζνπ, πνπ πξνθχπηεη απφ ηα αξηζκεηηθά ζηνηρεία γηα θάζε ηχπν ζρνιείνπ
μερσξηζηά, ηνπ δείγκαηνο δίλεηαη απφ ηα δηαζηήκαηα: (9,6% έσο 21,4%) γηα ηα νιηγνζέζηα

56
΢ην εμήο ηφζν γηα ηνπο άλδξεο δαζθάινπο φζν θαη γηα ηηο γπλαίθεο δαζθάιεο ζα ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο
κφλν «δάζθαινη» πξνο δηεπθφιπλζε αλάγλσζεο ηνπ θεηκέλνπ. ΢ηηο πεξηπηψζεηο πνπ είλαη αλαγθαίν ζα ρξεζη-
κνπνηνχληαη θαη νη δχν φξνη πξνζδηνξηζκνχ ηνπ θχινπ αλάινγα.
57
Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ 99% δ.ε. βι. ηελ ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 53.

103
θαη (78,6% έσο 90,4%) γηα ηα πνιπζέζηα ΢ρνιεία 58. Απφ ηα ζηνηρεία πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ
ηηο Γηεπζχλζεηο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη παξαηίζεληαη ζηνλ Πίλαθα
1 ηεο ελφηεηαο ηεο δεηγκαηνιεςίαο δηαπηζηψλεηαη φηη ηα αληίζηνηρα πνζνζηά δαζθάισλ πνπ
ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ή πνιπζέζηα ΢ρνιεία ηεο Πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ ην ζρνιηθφ
έηνο 2010-2011, πνπ δηεμήρζε ε έξεπλα, είλαη 13,18% θαη 86,82%59, αληίζηνηρα. Αθνχ νη
ηηκέο απηέο βξίζθνληαη κέζα ζηα δηαζηήκαηα εκπηζηνζχλεο πνπ δφζεθαλ παξαπάλσ
νδεγνχκαζηε ζην ζπκπέξαζκα φηη ην δείγκα πνπ έρεη επηιεγεί είλαη αληηπξνζσπεπηηθφ ηνπ
πιεζπζκνχ σο πξνο ηελ αλαινγία θάζε ηχπνπ ζρνιείνπ.
Ζ πξνυπεξεζία ησλ δαζθάισλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα απνηππψλεηαη ζηνλ
επφκελν Πίλαθα 5.
Πίλαθαο 5: ΢πλνιηθή πξνυπεξεζία ζηελ εθπαίδεπζε
Έηε Υπεξεζίαο Σπρλόηεηα Σρεηηθή ζπρλόηεηα

0-10 88 34,9

11-20 68 27,0

21-30 85 33,7

>30 11 4,4

Σύλνιν 252 100,0

Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη φηη ηελ πξψηε θαη ηελ ηξίηε δεθαεηία
ππεξεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε δηαλχεη ην ίδην, πεξίπνπ, πνζνζηφ απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ
έξεπλα (34,9% θαη 33,7% αληίζηνηρα), ιίγν κηθξφηεξν (27%) ην πνζνζηφ απηψλ πνπ έρνπλ
απφ 11 έσο 20 ρξφληα ππεξεζίαο ελψ κφλν έλαο ζηνπο είθνζη ηξεηο δαζθάινπο (ή πνζνζηφ
4,4%) έρνπλ πάλσ απφ ηξηάληα ρξφληα ππεξεζίαο.
Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ν επφκελνο Πίλαθαο 6 ν νπνίνο απνηππψλεη ηελ
θαηαλνκή ησλ δαζθάισλ ζε θάζε ηχπν ζρνιείνπ (νιηγνζέζην ή πνιπζέζην) ζε ζρέζε κε ηα
ρξφληα ππεξεζίαο ηνπο. Έηζη παξαηεξείηαη φηη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία ππεξεηνχλ θπξίσο
δάζθαινη κε ιίγα ρξφληα ππεξεζίαο ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο θζίλεη φζν απμάλεη ε
πξνυπεξεζία έσο φηνπ κεδελίδεηαη κεηά ηα ηξηάληα έηε. Αληίζεηα ζηα πνιπζέζηα ζρνιεία ν
58
Σν εχξνο ηνπ δηαζηήκαηνο εκπηζηνζχλεο, γηα ηα νιηγνζέζηα, καο πιεξνθνξεί φηη, κε πηζαλφηεηα 99%, ην
πξαγκαηηθφ πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ νιηγνζέζησλ ΢ρνιείσλ – ζην ζχλνιν ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ
Πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ην ζρνιηθφ έηνο 2010-2011 – δελ είλαη κηθξφηεξν ηνπ 9,6% αιιά νχηε κεγαιχηεξν
ηνπ 21,4%. Αληίζηνηρα ην πξαγκαηηθφ πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνιπζεζίσλ δελ είλαη κηθξφηεξν απφ 78,6%
νχηε κεγαιχηεξν απφ 90,4%.
59
΢ην πνζνζηφ απηφ ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη.

104
αξηζκφο ησλ δαζθάισλ είλαη πεξίπνπ ίδηνο ζηηο δχν πξψηεο δεθαεηίεο ππεξεζίαο, απμάλεη
ειαθξψο ηελ ηξίηε δεθαεηία θαη θζίλεη κεηά ηα ηξηάληα ρξφληα νπφηε θαη πξνθαλψο ε
δπλαηφηεηα ζπληαμηνδφηεζεο παίδεη ην ξφιν ηεο. Με βάζε απηφλ ηνλ πίλαθα κπνξεί λα βγεη
ην ζπκπέξαζκα φηη επηδίσμε ηεο κεγάιεο πιεηνλφηεηαο ησλ δαζθάισλ είλαη λα ππεξεηήζνπλ
ζε πνιπζέζην ζρνιείν ή λα κεηαθηλεζνχλ ζε πνιπζέζην φηαλ ηνπο δνζεί απηή ε δπλαηφηεηα
(π.ρ. ζπγθεληξψζνπλ κφξηα γηα κεηάζεζε). Αλ ε ηάζε απηή είλαη ζηαηηζηηθά ηζρπξή ή φρη ζα
κειεηεζεί ζε επφκελν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο φπνπ ζα εμαρζνχλ θαη ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ
αζθνχκελε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη ην ξφιν πνπ παίδεη ζηελ ηάζε απηή.
Πίλαθαο 6: Καηαλνκή ζέζεο ππεξεζίαο δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο ζε ζρέζε κε ηε
ζπλνιηθή πξνυπεξεζία ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε
Σπλνιηθή πξνϋπεξεζία ζηελ εθπαίδεπζε Σύλνιν

0-10 11-20 21-30 >30

Σε Οιηγνζέζην Σπρλόηεηα 24 9 6 0 39

Δπί ηνηο % ηεο 61,5% 23,1% 15,4% ,0% 100,0%

Σρνιείν
ησξηλήο ππεξεζίαο

Δπί ηνηο % ηεο ζπλ. 27,3% 13,2% 7,1% ,0% 15,5%

εθπ. πξνϋπεξεζίαο

Δπί ηνηο % ηνπ 9,5% 3,6% 2,4% ,0% 15,5%

ζπλόινπ

Σε Πνιπζέζην Σπρλόηεηα 64 59 72 9 204

Δπί ηνηο % ηεο 31,4% 28,9% 35,3% 4,4% 100,0%

Σεκεξηλή ππεξεζία

Σρνιείν
ησξηλήο ππεξεζίαο

Δπί ηνηο % ηεο ζπλ. 72,7% 86,8% 84,7% 81,8% 81,0%

εθπ. πξνϋπεξεζίαο

Δπί ηνηο % ηνπ 25,4% 23,4% 28,6% 3,6% 81,0%

ζπλόινπ

Αιινύ Σπρλόηεηα 0 0 7 2 9

Δπί ηνηο % ηεο ,0% ,0% 77,8% 22,2% 100,0%

(Γξαθείν, Σ.Σ.,
ησξηλήο ππεξεζίαο
ΚΔΓΓΥ θ.ιπ..) Δπί ηνηο % ηεο ζπλ. ,0% ,0% 8,2% 18,2% 3,6%

εθπ. πξνϋπεξεζίαο

Δπί ηνηο % ηνπ ,0% ,0% 2,8% ,8% 3,6%

ζπλόινπ

105
 Σύλνιν Σπρλόηεηα 88 68 85 11 252

Δπί ηνηο % ηνπ ζπλ. 34,9% 27,0% 33,7% 4,4% 100,0%

Μία κεηαβιεηή πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ παξαπέξα πνξεία ηεο έξεπλαο
είλαη ε ζέζε πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ νη δάζθαινη ηνπ δείγκαηνο. Σν δηάγξακκα πνπ
αθνινπζεί παξνπζηάδεη ηφζν ηηο απφιπηεο φζν θαη ηηο ζρεηηθέο ζπρλφηεηεο θαηά ζέζε
ππεξεζίαο ησλ δαζθάισλ.

250

200

150
Σπρλόηεηα

100
202
80,16%

26
10,32% 15
50
1 5,95% 8
0,4% 3,17%

Γάζθαινο Γηεπζπληήο Άιιν Πξνΐζηάκ. ΢ρνιηθφο

ηάμεο ΢ρνιείνπ Οιηγνζεζίνπ ΢χκβνπινο

Ζ ζέζε πνπ θαηέρεηε ζήκεξα είλαη

Γηάγξακκα 3: Καηαλνκή δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο αλά ζέζε ππεξεζίαο

Έηζη, δηαπηζηψλεηαη φηη ηέζζεξηο ζηνπο πέληε ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα είλαη
δάζθαινη ηάμεο. Δίλαη δάζθαινη πνπ αζθνχλ δηδαθηηθφ έξγν είηε ζε κία κφλν ηάμε ζηα
πνιπζέζηα είηε θάλνληαο ζπλδηδαζθαιία ζηα νιηγνζέζηα. ΢ηελ θαηεγνξία απηή
ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη δάζθαινη ησλ νινήκεξσλ ηκεκάησλ. Έλαο ζηνπο δέθα
ζπκκεηέρνληεο είλαη δηεπζπληήο πνιπζέζηνπ ζρνιείνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη αζθεί ηφζν
δηδαθηηθφ φζν θαη δηνηθεηηθφ έξγν. Τπελζπκίδεηαη φηη ζχκθσλα κε ην λφκν 2517/1997 ην
δηδαθηηθφ σξάξην ησλ δηεπζπληψλ θαη ησλ πξντζηακέλσλ ησλ ζρνιείσλ δηακνξθψλεηαη σο
εμήο: Οθηψ ψξεο γηα ηνπο δηεπζπληέο ησλ δσδεθαζέζησλ θαη άλσ ζρνιείσλ, δέθα ψξεο γηα
ηνπο δηεπζπληέο δεθαζεζίσλ θαη ελδεθαζεζίσλ, δψδεθα ψξεο γηα ηνπο δηεπζπληέο ησλ
εμαζεζίσλ έσο ελληαζεζίσλ θαη είθνζη ψξεο γηα ηνπο δηεπζπληέο ησλ ηεηξαζέζησλ θαη
πεληαζέζησλ ζρνιείσλ. Αληίζεηα, φρη κφλν δελ πξνβιέπεηαη κείσζε γηα ην δηδαθηηθφ σξάξην
ησλ πξντζηακέλσλ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αιιά ππνρξενχληαη λα δηδάμνπλ είθνζη πέληε

106
ψξεο εβδνκαδηαίσο, αλεμάξηεηα αλ ην ππνρξεσηηθφ ηνπο σξάξην είλαη κηθξφηεξν αθνχ γηα
ηνπο ππεξεηνχληεο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία δελ ηζρχεη κείσζε ηνπ δηδαθηηθνχ σξαξίνπ
αλάινγα κε ηα ρξφληα ππεξεζίαο60. Δπίζεο, είλαη ππνρξεσκέλνη λα δηδάμνπλ πέληε επηπιένλ
ψξεο γηα ηηο νπνίεο ακείβνληαη ππεξσξηαθά. Οη δάζθαινη απηήο ηεο θαηεγνξίαο απνηεινχλ
ην 5,95% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζην δείγκα. Σέινο κηθξφηεξα πνζνζηά
θαηαιακβάλνπλ, φπσο ήηαλ αλακελφκελν, νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη61 πνπ θηάλνπλ ην 3,17%
ηνπ ζπλφινπ. Έλαο δάζθαινο δήισζε φηη ππεξεηεί ζε γξαθείν Δθπαίδεπζεο σο
απνζπαζκέλνο.
Οη βαζηθέο ζπνπδέο πνπ έρνπλ θάλεη νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ζε ζρέζε κε ην
αλ θνίηεζαλ ζε Παηδαγσγηθή Αθαδεκία, άξα έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη δηεηείο ζπνπδέο ή κε
ην αλ θνίηεζαλ ζε Παηδαγσγηθφ Σκήκα νπφηε έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη ηεηξαεηείο ζπνπδέο62
απνηεινχλ κία παξάκεηξν πνπ ζα κπνξνχζε λα παξνπζηάζεη θάπνηαο κνξθήο ζπζρέηηζε κε
ηηο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο ηνπ δείγκαηνο.
Πίλαθαο 7: Βαζηθέο ζπνπδέο
Σπρλόηεηα Σρεηηθή Αζξνηζηηθή Σρεηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα

Παηδαγσγηθή Αθαδεκία 39 15,5 15,5

Π.Τ.Γ.Δ. 123 48,8 64,3

Π.Α. & Δμνκνίσζε 90 35,7 100,0

Σύλνιν 252 100,0

Παξαηεξψληαο ηνλ παξαπάλσ πίλαθα δηαπηζηψλεηαη φηη ππάξρεη ηζνξξνπία

αλάκεζα ζην πνζνζηφ φζσλ θνίηεζαλ ζε Παηδαγσγηθά ηκήκαηα (48,8%) θαη ζην πνζνζηφ
φζσλ θνίηεζαλ ζε Παηδαγσγηθέο αθαδεκίεο (51,2%). Ζ θαηεγνξία απηή ησλ δαζθάισλ
(απφθνηηνη Παηδαγσγηθψλ Αθαδεκηψλ) επηκεξίδεηαη ζ‟ απηνχο πνπ θνίηεζαλ κφλν ζε
Παηδαγσγηθή Αθαδεκία (πνζνζηφ 15,5% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ) θαη ζ‟ απηνχο πνπ

60
Νφκνο 2517/1997, άξζξν 9, § 3
61
΢ηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ππεξεηνχλ είθνζη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο
62
Οη πξψηνη εηζαθηένη ζηα Παηδαγσγηθά ηκήκαηα άξρηζαλ ηηο ζπνπδέο ηνπο ην αθαδεκατθφ έηνο 1984-85. Γηα
ηξία ρξφληα ιεηηνπξγνχζαλ παξάιιεια Παηδαγσγηθά ηκήκαηα θαη Παηδαγσγηθέο αθαδεκίεο νη νπνίεο πήξαλ γηα
ηειεπηαία θνξά εηζαθηένπο ην αθαδεκατθφ έηνο 1986-87.

107
αθνχ θνίηεζαλ ζε Παηδαγσγηθή Αθαδεκία ζηε ζπλέρεηα θνίηεζαλ ζε Παηδαγσγηθφ Σκήκα
κε βάζε ην Π.Γ. 130/199063 (πνζνζηφ 35,7% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ).
Οη επηπιένλ ζπνπδέο64 πνπ έρνπλ θάλεη νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα
απνηππψλνληαη ζηνλ επφκελν πίλαθα:
Πίλαθαο 8: Δπηπιένλ ζπνπδέο
Τίηινο Σπνπδώλ Σπρλόηεηα Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα

Γεύηεξν πηπρίν 8 3,2 3,2

Γ.Γ.Δ. 26 10,3 13,5

Μεηαπηπρηαθν 4 1,6 15,1

Γ.Γ.Δ. & Μεηαπηπρηαθό 3 1,2 16,3

Γεύηεξν πηπρίν & Γ.Γ.Δ. 6 2,4 18,7

Γ.Γ.Δ. & Σ.Δ.Λ.Γ.Δ. 2 0,8 19,4

Σ.Δ.Λ.Γ.Δ. 10 4,0 23,4

Φσξίο επηπιένλ ζπνπδέο 187 74,2 97,6

Γηδαθηνξηθό & Μεηαπηπρηαθό 1 0,4 98,0

Β Πηπρίν & Γ.Γ.Δ. & 3 1,2 99,2

Μεηαπηπρηαθό & Γηδαθηνξηθό

Γ.Γ.Δ. & Μεηαπηπρηαθό & 2 0,8 100,0

Γηδαθηνξηθό

Σύλνιν 252 100,0

Παξαηεξψληαο ηνλ Πίλαθα 8 δηαπηζηψλεηαη φηη 187 δάζθαινη (ή πνζνζηφ 74,2%

ηνπ ζπλφινπ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα) δελ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη ζπνπδέο πέξα

63
Σν Π.Γ. 130/1990 πξνέβιεπε φηη δάζθαινη θαη λεπηαγσγνί πνπ έρνπλ απνθνηηήζεη απφ Παηδαγσγηθέο
Αθαδεκίεο ή ΢ρνιέο Νεπηαγσγψλ θαη είλαη δηνξηζκέλνη ή ππνςήθηνη πξνο δηνξηζκφ ζηε δεκφζηα ή ηδησηηθή
εθπαίδεπζε κπνξνχλ λα εηζαρζνχλ, θαη‟ εμαίξεζε θαη ππέξβαζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εηζαθηέσλ κε παλειιήληεο
εμεηάζεηο, ζηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ησλ Α.Δ.Η. πξνθεηκέλνπ λα εμνκνησζνχλ κε ηνπο πηπρηνχρνπο απηψλ ησλ
ηκεκάησλ. Με απφθαζε ηνπ Γηνηθεηηθνχ ΢πκβνπιίνπ ηνπ νηθείνπ Σκήκαηνο Α.Δ.Η. θαζνξίδνληαη ηα καζήκαηα,
πνπ ππνρξενχηαη λα εμεηαζηεί ν θαηαηαζζφκελνο θαζψο θαη νη ζρεηηθέο εξγαζίεο πνπ ζα εθπνλήζεη γηα ηελ
νινθιήξσζε ησλ ζπνπδψλ ηνπ. Δηζεγεηήο ηνπ ελ ιφγσ Π.Γ. ππήξμε ν Τπνπξγφο Παηδείαο Κσλζηαληίλνο
Γεζπνηφπνπινο επί νηθνπκεληθήο θπβεξλήζεσο κε Πξσζππνπξγφ ηνλ Ξελνθψληα Ενιψηα.
64
Δλλννχκε ηηο ζπνπδέο πνπ δελ απνηεινχλ πξναπαηηνχκελν γηα δηνξηζκφ ζηελ εθπαίδεπζε φπσο δεχηεξν
πηπρίν, ΢ΔΛΓΔ, Γηδαζθαιείν Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο, κεηαπηπρηαθφ θαη δηδαθηνξηθφ.

108
απφ ηηο βαζηθέο γηα ην δηνξηζκφ ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε65. Αληίζεηα 65 δάζθαινη (ή πνζνζηφ
25,8% ηνπ ζπλφινπ) έρνπλ θάλεη ζπνπδέο πέξα απφ ηηο βαζηθέο. Απ‟ απηνχο δεθαηξείο (ή
πνζνζηφ 5,2% ηνπ ζπλφινπ) έρνπλ κεηαπηπρηαθφ δίπισκα ελψ έμη απφ ηνπο δεθαηξείο έρνπλ
θαη δηδαθηνξηθφ. Ηδηαίηεξα απμεκέλνο είλαη ν αξηζκφο απηψλ πνπ έρνπλ δίπισκα απφ
Γηδαζθαιείν Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο66 πνπ αλέξρεηαη ζηνπο ηξηάληα δχν (ή ζε πνζνζηφ
16,7% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ).

4. 7 Αλάιπζε δεδνκέλσλ
Ζ ζεσξία ηνπ ειέγρνπ ζηαηηζηηθψλ ππνζέζεσλ απνηειεί έλα πνιχ βαζηθφ ηκήκα
ηεο Δπαγσγηθήο ΢ηαηηζηηθήο, ε νπνία νλνκάδεηαη εμάιινπ Δπαγσγηθή γηαηί αθξηβψο
αζρνιείηαη κε ηα ζεσξεηηθά εθείλα εξγαιεία πνπ επηηξέπνπλ ην πέξαζκα απφ ην κεξηθφ ζην
γεληθφ (Φίιηαο, 2003, ζει. 351). Άιισζηε, ν έιεγρνο ζηαηηζηηθψλ ππνζέζεσλ είλαη ην
ζεκαληηθφηεξν θνκκάηη ηεο ΢ηαηηζηηθήο επηζηήκεο, αθνχ πξαγκαηεχεηαη ηε δηαηχπσζε
ζπκπεξαζκάησλ ειεγρφκελεο αμηνπηζηίαο, ζρεηηθά κε ηηο άγλσζηεο ηηκέο ησλ παξακέηξσλ
ελφο ή πεξηζζφηεξσλ πιεζπζκψλ κε βάζε πιεξνθνξίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ έλα πνιχ
κηθξφ, ζπγθξηηηθά κε ηνλ πιεζπζκφ, δείγκα (Κηληήο, 1996, ζει. 307-308).
Γηα ηε δηεμαγσγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ειέγρνπ δηαηππψλνληαη δχν ππνζέζεηο. Ζ
κεδεληθή ππφζεζε (null hypothesis), πνπ ζπκβνιίδεηαη κε Ζ0, ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ
παξαδνρή φηη δελ ππάξρεη ζεκαληηθή, ζηαηηζηηθά, επίδξαζε ηεο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηήο επί
ηεο εμαξηεκέλεο θαη ε ελαιιαθηηθή ππφζεζε (alternative hypothesis), πνπ ζπκβνιίδεηαη κε
Ζ1 θαη εθθξάδεη ην αθξηβψο αληίζεην απφ ηε κεδεληθή, δειαδή ππάξρεη ζεκαληηθή,
ζηαηηζηηθά, επίδξαζε ηεο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηήο επί ηεο εμαξηεκέλεο.
Ο έιεγρνο ζηαηηζηηθψλ ππνζέζεσλ απνβιέπεη ζηελ απφξξηςε ή φρη κηαο ππφζεζεο
(ηεο κεδεληθήο). ΢ηελ παξνχζα εξγαζία ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη έιεγρνη ππνζέζεσλ ρ 2 (chi-
square), έιεγρνη ππνζέζεσλ γηα ηε δηαθνξά κέζσλ (T-Test) θαη ANOVA (Analysis Of
Variance). Δπίζεο, ζα ρξεζηκνπνηεζεί θαη παξαγνληηθή αλάιπζε (factor analysis).
Ο έιεγρνο ζηαηηζηηθψλ ππνζέζεσλ ρ2 (chi-square) είλαη έλα εθπιεθηηθά πνιχκνξθν
ζηαηηζηηθφ θξηηήξην θαζψο είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα θξίλεη έλα κεγάιν

65
Γελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ε εμνκνίσζε πηπρίσλ γηα ηελ νπνία ππάξρεη εθηελήο αλαθνξά ζηελ ππνζεκείσζε
ππ‟ αξ. 63.
66
Γελ πξέπεη λα δηαθεχγεη ηεο πξνζνρήο ηνπ εξεπλεηή φηη ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ φπνπ ππεξεηνχλ νη
παξαπάλσ εθπαηδεπηηθνί δελ πθίζηαηαη Παηδαγσγηθφ Σκήκα γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη γηα λα θνηηήζεη έλαο
δάζθαινο ζε Γ.Γ.Δ. πξέπεη λα κεηαθηλεζεί ζηελ έδξα θάπνηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο.

109
αξηζκφ ππνζέζεσλ νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε θαηεγνξηθνχ ηχπνπ δεδνκέλα (Γαθέξκνο, 2005,
ζει. 289).
Δπεηδή ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηνλ ηξφπν ηαμηλφκεζεο ησλ θαηεγνξηθψλ δεδνκέλσλ
αιιά θαη επεηδή πξέπεη λα εθηειεζηνχλ δηαθφξσλ εηδψλ δνθηκαζίεο, ε δνθηκαζία ρ 2 είλαη
δπλαηφ λα δηαθξηζεί ζε ηξεηο κνξθέο:
α) Χο ηεζη νκνηνγέλεηαο (Homogeneity test). Απηφ πνπ ελδηαθέξεη ζε απηφλ ηνλ
έιεγρν είλαη λα ειεγρζεί ε χπαξμε δηαθνξάο αλάκεζα ζηηο νκάδεο πνπ ζπγθξνηεί ε κία
κεηαβιεηή σο πξνο κηα άιιε.
β) Χο ηεζη αλεμαξηεζίαο (Contingency – tables test). ΢ην πιαίζην απηνχ ηνπ
ειέγρνπ απηφ πνπ παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ είλαη λα δηαπηζησζεί αλ δχν ζπγθεθξηκέλνη
παξάγνληεο (κεηαβιεηέο) είλαη αλεμάξηεηνη, ζηαηηζηηθά, κεηαμχ ηνπο ή φρη. Σφζν γηα απηφ
ην ηεζη φζν θαη γηα ην ηεζη νκνηνγέλεηαο δελ πξέπεη λα εθαξκφδεηαη αλ δελ ηζρχνπλ νη
παξαθάησ πξνυπνζέζεηο67:
 Σα δεδνκέλα λα πξνέξρνληαη απφ ηπραία δεηγκαηνιεςία απφ ηνλ πιεζπζκφ
φισλ ησλ δπλαηψλ παξαηεξήζεσλ.
 Οη παξαηεξήζεηο είλαη αλεμάξηεηεο, πνπ ζεκαίλεη φηη θάζε παξαηήξεζε ζα
πξέπεη λα πξνέξρεηαη απφ δηαθνξεηηθφ ππνθείκελν.
 Σα δεδνκέλα αλήθνπλ ζηελ νλνκαζηηθή θιίκαθα.
 Σν πνιχ ην 20% ησλ θειηψλ ηνπ πίλαθα ζπλάθεηαο λα έρνπλ αλακελφκελε
ζπρλφηεηα θάησ απφ 5.
γ) Χο ηεζη θαιήο πξνζαξκνγήο (Goodness-of-fit test). Απηφ ην ηεζη έξεπλα πφζν
θαιά πξνζαξκφδεηαη κηα παξαηεξνχκελε θαηαλνκή ζε κηα ζεσξεηηθή, δεδνκέλε θαη
επηιεγκέλε, θαηαλνκή απφ ηνλ εξεπλεηή.
Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA)68 είλαη ε ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη
πξνθεηκέλνπ λα ζπγθξηζνχλ νη κέζνη πνιιψλ πιεζπζκψλ θαη βαζίδεηαη ζηε ζχγθξηζε ηεο
κεηαβιεηφηεηαο κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ θαη ηεο κεηαβιεηφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ησλ
πιεζπζκψλ. Έηζη αλ ππνηεζεί φηη δελ ππάξρεη κεηαβιεηφηεηα κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ καο
απηφ δελ ζα ζπλεπάγεηαη φηη φιεο νη κεηξήζεηο ζα είλαη ίδηεο, αιιά ελδέρεηαη θάπνηεο λα

67
α) Γαθέξκνο, 2005, ζει. 297 & β) Robson, 2007, ζει. 498-499.
Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ηνλ Champion Dean, φπσο αλαθέξεηαη ζην Γαθέξκνο, 2005, ζει. 297, κπνξεί ην
κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο λα θπκαίλεηαη απφ 25 κέρξη 250. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε κπνξεί λα παξαθακθζεί ε κε
ππέξβαζε ηνπ 20% ησλ θειηψλ κε αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε απφ 5.
68
Bruning, & Kintz, 1987. p. 18-23

110
είλαη δηάθνξεο ιφγσ ηεο ηπραίαο θχζεο ησλ κεηξήζεψλ καο. Απηφ νδεγεί ζην γεγνλφο φηη ζα
ππάξρεη κεηαβιεηφηεηα ζην εζσηεξηθφ ηνπ θάζε πιεζπζκνχ πνπ κπνξεί λα εθηηκεζεί.
Αλάινγε εθηίκεζε κπνξεί λα γίλεη θαη γηα ηε κεηαβιεηφηεηα κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ. ΢ηελ
πεξίπησζε πνπ νη κεηαβιεηφηεηεο κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ θαη ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπο είλαη
ηνπ απηνχ κεγέζνπο, ηφηε ζπκπεξαίλνπκε φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά κεηαμχ ησλ κέζσλ ησλ
ππφ εμέηαζε πιεζπζκψλ. Αλ ε κεηαβιεηφηεηα κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ είλαη κεγαιχηεξε
απφ ηε κεηαβιεηφηεηα ζην εζσηεξηθφ ησλ πιεζπζκψλ ηφηε γίλεηαη δεθηφ φηη νη κέζνη ησλ
πιεζπζκψλ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο.
΢ηελ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο ζεσξνχληαη k πιεζπζκνχο κε άγλσζηνπο κέζνπο
κ1, …, κk, πνπ απφ ηνλ θάζε πιεζπζκφ ιακβάλεηαη έλα ηπραίν δείγκα. Τπνηίζεηαη φηη νη
πιεζπζκνί έρνπλ θνηλή δηαθχκαλζε ζ2. Ζ κεδεληθή ππφζεζε είλαη:
Ζ0: κ1= …= κk, ελψ ε ελαιιαθηηθή
Ζ1: ηνπιάρηζηνλ κία απφ ηηο ηζφηεηεο δελ ηζρχεη.
Ζ ζηαηηζηηθή ζπλάξηεζε ειέγρνπ, θάησ απφ ηελ Ζ0 , είλαη:
F0 = MSTr /MSE,
φπνπ MSTr είλαη ην πειίθν ηεο κεηαβιεηφηεηαο κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ πξνο k-1 θαη MSE
είλαη ην πειίθν ηεο κεηαβιεηφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ησλ πιεζπζκψλ πξνο n-k. Σέινο, n είλαη
ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ παξαηεξήζεψλ καο θαη k ν αξηζκφο ησλ δεηγκάησλ.
Απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε αλ F0>Fk-1,n-k;α , φπνπ Fk-1,n-k;α είλαη ην α-
πνζνζηηαίν ζεκείν ηεο F θαηαλνκήο κε k-1 θαη n-k βαζκνχο ειεπζεξίαο.
΢χκθσλα κε ηνλ Γαθέξκν (2005, ζει. 580-581) γηα λα είλαη έγθπξνο ν έιεγρνο
ππνζέζεσλ κε ηελ αλάιπζε δηαθχκαλζεο (ANOVA) πξέπεη:
 Σν δείγκα λα είλαη ηπραίν θαη λα κελ ππάξρεη ζρέζε αλάκεζα ζηηο
παξαηεξήζεηο ηεο ίδηαο θαηεγνξίαο θαη αλάκεζα ζηηο παξαηεξήζεηο δηαθνξεηηθψλ
θαηεγνξηψλ69.
 Οη πιεζπζκνί πνπ ζπγθξνηνχλ ην δείγκα ζα πξέπεη λα είλαη θαλνληθά
θαηαλεκεκέλνη70.
 Οη πιεζπζκνί ηνπ δείγκαηνο ζα πξέπεη λα έρνπλ ίζεο δηαζπνξέο.

69
Ζ δεηγκαηνιεςία πνπ δηελεξγήζεθε εμαζθαιίδεη απηή ηελ πξνυπφζεζε.
70
Οη Παλάξεηνο & Ξεθαιάθε (2000, ζει. 185-186) αλαθέξνπλ φηη ζχκθσλα κε ην Κεληξηθφ Οξηαθφ Θεψξεκα
(Central Limit Theorem) γηα αξθεηά κεγάιεο ηηκέο ηνπ δείγκαηνο ν δεηγκαηηθφο κέζνο αθνινπζεί θαηά
πξνζέγγηζε ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. Άξα, ζηελ παξνχζα εξγαζία ηθαλνπνηείηαη θαη απηή ε πξνυπφζεζε.

111
 ΢ηελ πεξίπησζε πνπ δελ ηθαλνπνηνχληαη θάπνηα απφ ηηο παξαπάλσ πξνυπνζέζεηο
αληί γηα ην θξηηήξην ηεο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο (ANOVA) πξαγκαηνπνηείηαη ην αληίζηνηρν
κε παξακεηξηθφ θξηηήξην Kruskal-Wallis ην νπνίν δελ απαηηεί ηηο παξαπάλσ δεζκεχζεηο.
Γηα ηε δηελέξγεηα ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ Σ-Test πξέπεη ηα δεδνκέλα λα είλαη
ηχπνπ δηαζηήκαηνο ή αλαινγίαο, ηα δείγκαηα λα έρνπλ επηιεγεί ηπραία θαη λα πξνέξρνληαη
απφ θαλνληθά θαηαλεκεκέλν πιεζπζκφ, πξνυπνζέζεηο πνπ εμαζθαιίδνληαη ζηελ παξνχζα
έξεπλα.
Γηελεξγψληαο θάπνηα απφ ηηο πξναλαθεξφκελεο δνθηκαζίεο γίλεηαη δεθηή ή
απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ0) φηαλ ε ηηκή ηνπ παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ
ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο είλαη κεγαιχηεξε ή κηθξφηεξε, αληίζηνηρα, απφ θάπνηα
πξνθαζνξηζκέλε. ΢πλήζσο ην πξνθαζνξηζκέλν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο κπνξεί λα είλαη ην
1% πνπ ζεκαίλεη φηη κηα δηαθνξά κπνξεί λα ζπκβεί ηπραία ιηγφηεξν απφ κία θνξά ζηηο
εθαηφ ή λα είλαη ην 5% δειαδή κηα δηαθνξά κπνξεί λα ζπκβεί ηπραία ιηγφηεξν απφ πέληε
θνξέο ζηηο εθαηφ ή λα είλαη ην 10% άξα κηα δηαθνξά κπνξεί λα ζπκβεί ηπραία ιηγφηεξν απφ
δέθα θνξέο ζηηο εθαηφ. ΢ηελ παξνχζα εξγαζία ην πξνθαζνξηζκέλν επίπεδν ζηαηηζηηθήο
ζεκαληηθφηεηαο (p-value ή p-ηηκή) ηίζεηαη ην 5% γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη αλ ε p-ηηκή είλαη
κεγαιχηεξε απφ ηελ ηηκή 0,05 ζα γίλεηαη δεθηή ε κεδεληθή ππφζεζε ελψ αλ ε p-ηηκή είλαη
κηθξφηεξε απφ ηελ ηηκή 0,05 ζα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε θαη ζα γίλεηαη δεθηή ε
ελαιιαθηηθή71.
Ζ αλάιπζε παξαγφλησλ (factor analysis) 72 ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο απφ ηνπο
εξεπλεηέο ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ φπνπ ζεκαληηθέο κεηαβιεηέο δελ κπνξνχλ λα

71
Ζ ηηκή 0,05 έρεη επηθξαηήζεη θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζηηο πεξηζζφηεξεο έξεπλεο. Ο πξψηνο επηζηήκνλαο πνπ
ζπλέζηεζε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ 0,05 σο επηπέδνπ ζεκαληηθφηεηαο ήηαλ ν κεγάινο Άγγινο ζηαηηζηηθφο R.A.
Fisher πνπ ζηε δεθαεηία ηνπ 1920 παξαηήξεζε (R.A. Fisher, 1926, “The Arrangement of Field Experiments”
Journal of the Ministry of Agriculture of Great Britain, p.504): «Γηεπθνιχλεη λα ζχξνπκε ηε γξακκή ζην ζεκείν
εθείλν (ζην επίπεδν εθείλν) ζην νπνίν κπνξνχκε λα πνχκε ¨ή ππάξρεη θάηη ζεκαληηθφ ζηελ επίδξαζε πνπ
κειεηάκε ή έρεη ζπκβεί θαηά ζχκπησζε θάηη πνπ δελ πεξηκέλεη θαλείο λα ζπκβεί πεξηζζφηεξν απφ κία ζηηο
είθνζη θνξέο (δνθηκέο)…¨ Αλ ¨κία ζηηο είθνζη θνξέο¨ δελ θαίλεηαη αξθεηά πςειφ πνζνζηφ, κπνξνχκε, αλ θάηη
ηέηνην θξίλνπκε ζθφπηκν, λα ζχξνπκε ηε γξακκή ζην ζεκείν πνπ αληηζηνηρεί ζηελ πεξίπησζε ¨κία ζηηο πελήληα
θνξέο¨ (δειαδή ζην ζεκείν 0,02) ή ζηελ πεξίπησζε ¨κία ζηηο εθαηφ¨ (δειαδή ζην ζεκείν 0,01). Πξνζσπηθά, ν
ζπγγξαθέαο πξνηηκά λα θαζνξίζεη έλα ρακειφ πνζνζηφ ζεκαληηθφηεηαο ζην ζεκείν 5% θαη λα αγλνήζεη
πιήξσο φια ηα απνηειέζκαηα ηα νπνία απνηπγράλνπλ λα θζάζνπλ ζην επίπεδν απηφ» (Αλαθέξεηαη ζην
Παλάξεηνο & Ξεθαιάθε, 2000, ζει. 468-469).
72
Bartholomew, Steele, Moustaki, Galbraith, 2002

112
κεηξεζνχλ απεπζείαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε άπνςε ησλ εξσηψκελσλ γηα θάπνην ζέκα.
΢χκθσλα κε ηνλ Πξακαγγηνχιε (2008, ζει. 107) κε ηε κεζνδνινγία απηή γίλεηαη εθηθηφ:
 Να κεησζνχλ νη δηαζηάζεηο ηνπ πξνβιήκαηνο.
 Να δεκηνπξγεζνχλ θαηλνχξηεο κεηαβιεηέο, νη παξάγνληεο, νη νπνίεο κπνξνχλ
λα ζεσξεζνχλ σο θάπνηεο κε κεηξήζηκεο κεηαβιεηέο.
 Να εμεγεζνχλ νη ζπζρεηίζεηο πνπ ππάξρνπλ ζηα δεδνκέλα, γηα ηηο νπνίεο
έρνπκε ππνζέζεη φηη νθείινληαη απνθιεηζηηθά ζηελ χπαξμε θάπνησλ θνηλψλ παξαγφλησλ
πνπ δεκηνχξγεζαλ ηα δεδνκέλα.
Γηαθξίλεηαη ζε δηεξεπλεηηθή (exploratory) δειαδή βνεζάεη ζηελ αλαθάιπςε θαη
ζηελ ηαπηνπνίεζε κε παξαηεξνχκελσλ παξαγφλησλ θαη επηβεβαησηηθή (confirmatory) κε
ηελ νπνία ειέγρεηαη αλ έλα ζχλνιν κεηαβιεηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε κέηξεζε κε
παξαηεξνχκελσλ παξαγφλησλ είλαη ηθαλνπνηεηηθφ.
Γηα λα κπνξεί λα εθαξκνζηεί παξαγνληηθή αλάιπζε απαηηνχληαη νη παξαθάησ
έιεγρνη θαηαιιειφηεηαο:
 Οη ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο, κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ, ζα πξέπεη λα είλαη
πςεινί.
 Οη ζπληειεζηέο κεξηθήο ζπζρέηηζεο κεηαμχ ησλ δεπγψλ κεηαβιεηψλ πξέπεη λα
είλαη ρακεινί.
 Ζ ηηκή ηνπ δείθηε Kaiser-Meyer-Olkin (KMO), πνπ ζπγθξίλεη ηα κεγέζε ησλ
παξαηεξνχκελσλ ζπληειεζηψλ ζπζρέηηζεο πξνο ηνπο ζπληειεζηέο κεξηθήο ζπζρέηηζεο δελ
πξέπεη λα είλαη κηθξή73.

73
Σηκέο θνληά ζηελ κνλάδα (πάλσ απφ ην 0,5) δειψλνπλ φηη ε πνιχπινθε κεηαβιεηή κπνξεί λα πξνβιεθηεί κε
αθξίβεηα θαη ρσξίο ιάζε.

113
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ
ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ΣΖ΢ ΔΡΔΤΝΑ΢

5.1 Γηαηήξεζε ή θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ

΢εκαληηθφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε άπνςε ησλ δαζθάισλ, πνπ ππεξεηνχλ ζηελ
πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ, γηα ην θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ. ΋πσο
πξνθχπηεη απφ ηνλ επφκελν Πίλαθα 5.1.1 έλαο ζηνπο δχν δαζθάινπο (ή πνζνζηφ 50,8% ηνπ
ζπλφινπ ησλ ζπκκεηερφλησλ) ζεσξεί φηη ηα νιηγνζέζηα πξέπεη λα πάςνπλ λα πθίζηαληαη κε
ηε ζεκεξηλή ηνπο κνξθή θαη λα θαηαξγεζνχλ ή λα ζπγρσλεπηνχλ κε πνιπζέζηα. Έλαο ζηνπο
ηξεηο (ή πνζνζηφ 33,7% ηνπ ζπλφινπ) ζεσξεί φηη πξέπεη λα ζπλερίζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο
φπσο κέρξη ηψξα ελψ έλαο ζηνπο νθηψ (ή πνζνζηφ 13,5% ηνπ ζπλφινπ) πξνηείλεη θάηη άιιν
φπσο ελίζρπζε ησλ νιηγνζεζίσλ κε εθπαηδεπηηθφ πιηθφ θαη εηδηθφηεηεο θ.ά. Σέινο, πέληε
ζπκκεηέρνληεο δελ απάληεζαλ ζην ζπγθεθξηκέλν εξψηεκα.
Πίλαθαο 5.1.1: Με βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε φηη ηα νιηγνζέζηα
΢ρνιεία
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Σπρλόηεηα Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα έγθπξσλ ηηκώλ Σπρλόηεηα

έγθπξσλ ηηκώλ

Πξέπεη λα ζπλερίζνπλ ηε 85 33,7 34,4 34,4

ιεηηνπξγία ηνπο

Πξέπεη λα θαηαξγεζνύλ ή λα 128 50,8 51,8 86,2

ζπγρσλεπζνύλ κε πνιπζέζηα

Άιιν 34 13,5 13,8 100,0

247 98,0 100,0

Διιείπνπζεο Τηκέο 5 2,0

Σύλνιν 252 100,0

Μεηά ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο ην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη: Σν πνζνζηφ ησλ
δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο πνπ ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα πξέπεη λα θαηαξγεζνχλ ή λα
ζπγρσλεπηνχλ κε πνιπζέζηα είλαη ηθαλφ λα νδεγήζεη ζε αλάινγν ζπκπέξαζκα θαη γηα
νιφθιεξν ηνλ πιεζπζκφ ησλ δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ; Με ηνλ έιεγρν

114
Chi- Square74 πνπ δηελεξγείηαη παξαηεξείηαη φηη ε ηηκή ηνπ ρ2 είλαη 53,789, νη βαζκνί
ειεπζεξίαο είλαη 2 θαη ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο πνπ
αληηζηνηρεί ζηηο δχν απηέο ηηκέο είλαη κηθξφηεξν απφ 0,000575. Απηή ε ηηκή ηνπ
παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο
κεδεληθήο ππφζεζεο. Με άιια ιφγηα ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην
ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ
πνπ ζεσξνχλ φηη πξέπεη λα θαηαξγεζνχλ ή λα ζπγρσλεπηνχλ ηα νιηγνζέζηα θαη ζην πνζνζηφ
απηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη πξέπεη λα ζπλερίζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο φπσο είλαη ζήκεξα ή κε
θάπνηεο αιιαγέο.
Θεσξείηαη φηη ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε είλαη εθαξκφζηκν, δειαδή
είλαη ζε ζέζε λα δψζεη αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα αθνχ ηθαλνπνηνχληαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ
ηίζεληαη γηα ηελ αμηνπηζηία ηνπ ειέγρνπ76.
Σν θχιν ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα είλαη κία κεηαβιεηή πνπ ζα πξέπεη λα
ζπλεμεηαζηεί κε ηελ άπνςε γηα θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ. ΢ηελ πεξίπησζε
απηή ελδηαθέξεη ε εχξεζε ηεο πηζαλήο δηαθνξάο αλάκεζα ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ δηελεξγψληαο ην ηεζη
νκνηνγέλεηαο ρ2. Σα απνηειέζκαηα ηνπ ειέγρνπ νδεγνχλ ζηε κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο
ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 247) = 0,94, p = 0,624. Με άιια ιφγηα ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ
δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα
ην θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αλάκεζα ζηνπο άληξεο θαη ζηηο γπλαίθεο πνπ
ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα. Θεσξείηαη φηη ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε είλαη
εθαξκφζηκν, δειαδή είλαη ζε ζέζε λα δψζεη αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα ηθαλνπνηνχληαη νη
παξαδνρέο πνπ απαηηνχληαη.
Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε δηεξεχλεζε ηεο άπνςεο γηα θιείζηκν ή φρη ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ζε ζρέζε κε ην λνκφ πνπ ππεξεηεί ν θάζε δάζθαινο.

74
Δθεμήο ηα αλαιπηηθά απνηειέζκαηα ησλ ειέγρσλ ζα παξαηίζεληαη κε πίλαθεο ζην Παξάξηεκα ΗΗ. Ζ εχξεζή
ηνπο γίλεηαη κε ηνλ αξηζκφ ηεο ζειίδαο πνπ αλαθέξεηαη ν έιεγρνο θαη ε νπνία αλαγξάθεηαη ζηνλ ηίηιν ηνπ
πίλαθα.
75
Ζ θαηαζθεπάζηξηα εηαηξεία ηνπ SPSS αλαθέξεη φηη φηαλ ε ηηκή ηνπ παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ ζηαηηζηηθήο
ζεκαληηθφηεηαο, πνπ δίλεη ν πίλαθαο ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ ειέγρνπ, είλαη 0,000 απηή λα κε ζεσξείηαη
κεδεληθή θαη πξέπεη λα ζπκπιεξψλεηαη έλα ηέηαξην δεθαδηθφ ςεθίν ην νπνίν ζα είλαη ην 5 (SPSS Base 10.0,
Applications Guide, 1999, ζει. 71). Γη‟ απηφ φπνπ απαληάηαη, εθεμήο, ε ηηκή 0,000 ζα ζεσξείηαη φηη είλαη
κηθξφηεξε απφ ηελ ηηκή 0,0005 θαη φρη κεδεληθή.
76
Βιέπε ελφηεηα 4.7

115
 Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA) πνπ δηελεξγήζεθε, F0 (4, 242) = 0,259, p =
0,904, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην
θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε
δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ. Με δεδνκέλν φηη ην παξαηεξνχκελν
επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη θαηά
πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (4, 242) = 0,426, p = 0,79] δελ απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή
ππφζεζε77. Άξα αθνχ ηθαλνπνηείηαη θαη ε πξνυπφζεζε γηα ηζφηεηα ησλ δηαζπνξψλ78
ζεσξείηαη φηη ε αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο πνπ δηελεξγήζεθε είλαη εθαξκφζηκε, δειαδή είλαη
ζε ζέζε λα δψζεη αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα.
΢ηε ζπλέρεηα εμεηάδεηαη αλ ε άπνςε γηα θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ έρεη
ζρέζε κε ηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη. Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ
δηελεξγείηαη δηαπηζηψλεηαη φηη δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί αθνχ ην έλα ζηα ηξία θειηά έρνπλ
αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε απφ 5. Γηα λα αληηκεησπηζηεί απηφ ην δήηεκα
μαλαγίλεηαη ν έιεγρνο ρσξίο λα ζπκπεξηιακβάλνληαη νη δάζθαινη πνπ δελ ππεξεηνχλ ζε
ζρνιείν αιιά βξίζθνληαη ζε γξαθείν, ΚΔΓΓΤ θ.ά. Αθνχ δηαπηζηψλεηαη φηη έρεη
αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα (κφλν ην 16,7% ησλ θειηψλ έρνπλ αλακελφκελε ζπρλφηεηα
κηθξφηεξε απφ 5) θαη άξα έρεη ηζρχ ν ζπγθεθξηκέλνο έιεγρνο πξνθχπηεη φηη απνξξίπηεηαη ε
κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 239) = 8,522, p = 0,014. ΢πλεπψο ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2
πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα
ην θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ
νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα.
Πξάγκαηη, φπσο δηαπηζηψλεηαη απφ ηνλ Πίλαθα 5.1.2, πνπ αθνινπζεί, κεγαιχηεξν
πνζνζηφ δαζθάισλ ησλ πνιπζεζίσλ ζρνιείσλ ζεσξνχλ φηη πξέπεη λα θαηαξγεζνχλ ή λα
ζπγρσλεπηνχλ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ ησλ
νιηγνζεζίσλ. ΢πγθεθξηκέλα, πνζνζηφ 55,7% ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα
ππνζηεξίδνπλ φηη ηα νιηγνζέζηα πξέπεη λα θαηαξγεζνχλ ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ
δαζθάισλ, πνπ εξγάδνληαη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, αλέξρεηαη κφιηο ζην 30,8%.

77
Οη ππνζέζεηο πνπ δηαηππψλνληαη εδψ έρνπλ σο εμήο:
Ζ0 Γελ ππάξρεη δηαθνξά ζηηο δηαζπνξέο ησλ πέληε λνκψλ ηεο Πεινπνλλήζνπ.
Ζ1 ΢ε ηνπιάρηζηνλ έλα δεχγνο λνκψλ ππάξρεη δηαθνξά ζηηο δηαζπνξέο.
78
Βιέπε ελφηεηα 4.7

116
Πίλαθαο 5.1.2
Πξέπεη λα Πξέπεη λα Άιιν Σύλνιν
ζπλερίζνπλ θαηαξγεζνύλ
Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε ηε ιεηηνπξγία ή λα
όηη ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία: ηνπο ζπγρσλεπζνύ
λ κε
πνιπζέζηα
Σε Σπρλόηεηα 21 13 4 38
Σήκεξα ππεξεηείηε

Οιηγνζέζην Δπί ηνηο % ηεο 55,3% 34,2% 10,5% 100,0%

Σρνιείν
ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σε Πνιπζέζην Σπρλόηεηα 62 112 27 201

Σρνιείν Δπί ηνηο % ηεο 30,8% 55,7% 13,4% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Αιινύ Σπρλόηεηα 2 3 3 8
(Γξαθείν, Δπί ηνηο % ηεο 25,0% 37,5% 37,5% 100,0%
ΚΔΓΓΥ
θ.ιπ..) ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σύλνιν Σπρλόηεηα 85 128 34 247

Δπί ηνηο % ηεο 34,4% 51,8% 13,8% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Ζ ζέζε ζηελ νπνία ππεξεηεί έλαο δάζθαινο (δάζθαινο ηάμεο, δηεπζπληήο,

ζρνιηθφο ζχκβνπινο) είλαη παξάκεηξνο πνπ κπνξεί λα ζπλδεζεί κε ηελ άπνςε γηα θιείζηκν ή
φρη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Γηα λα δηαπηζησζεί αλ νη δχν παξαπάλσ παξάγνληεο
(κεηαβιεηέο) είλαη αλεμάξηεηνη, ζηαηηζηηθά, κεηαμχ ηνπο ή φρη δηελεξγείηαη ηεζη
νκνηνγέλεηαο (Homogeneity test). Με ηνλ έιεγρν πνπ γίλεηαη δηαπηζηψλεηαη φηη δελ
ηθαλνπνηνχληαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη αθνχ ππάξρεη κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ην
επηηξεπηφ 20% ησλ θειηψλ κε αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5 (53,3% ησλ θειηψλ).
Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί απηφ ην πξφβιεκα ζα ζπγρσλεπηνχλ νη θαηεγνξίεο ησλ
δαζθάισλ ζε δχν. Απηνχο πνπ είλαη δάζθαινη ηάμεο θαη απηνί πνπ αζθνχλ θαζήθνληα
δηεπζπληή, πξντζηακέλνπ ή ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ. Ο θαηλνχξηνο έιεγρνο, αθνχ
δηαπηζηψλεηαη φηη ηθαλνπνηνχληαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα λα είλαη έγθπξνο
(θαλέλα θειί δελ έρεη αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5), νδεγεί ζηε κε απφξξηςε
ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 246) = 2,58, p = 0,276. ΢πλεπψο ην ηεζη νκνηνγέλεηαο

117
ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ
άπνςε γηα ην θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζέζεηο (δάζθαινο ηάμεο, ζέζε ζηειέρνπο).
Μία άιιε παξάκεηξνο πνπ, ελδερνκέλσο, κπνξεί λα έρεη επεξεάζεη ηελ άπνςε ησλ
δαζθάισλ γηα θαηάξγεζε ή ζπγρψλεπζε ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ είλαη ην αλ νη ίδηνη
θνίηεζαλ, σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν. Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2
(Homogeneity test) πνπ δηελεξγείηαη θαη αθνχ δηαπηζηψλεηαη ε εγθπξφηεηά ηνπ (θαλέλα θειί
δελ έρεη αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5) νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο
ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 247) = 1,84, p = 0,398. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκπέξαζκα πνπ
πξνθχπηεη είλαη φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά, ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην θιείζηκν ή φρη ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζηα
θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία.
Οινθιεξψλνληαο ηνλ έιεγρν γηα ηελ χπαξμε ή φρη ζρέζεο κεηαμχ ηεο άπνςεο ησλ
δαζθάισλ γηα θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ θαη άιισλ κεηαβιεηψλ δηελεξγείηαη
έιεγρνο γηα ηελ χπαξμε ή φρη ζρέζεο αλάκεζα ζηελ παξαπάλσ άπνςε θαη ζηηο επηπιένλ
ζπνπδέο (πέξα ηνπ βαζηθνχ πηπρίνπ θαη ηεο εμνκνίσζεο 79) πνπ έρνπλ θάλεη νη
ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα δάζθαινη.
Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ πξαγκαηνπνηείηαη νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο
κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 247) = 2,61, p = 0,271. Άξα, πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη
δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζέζησλ
ζρνιείσλ αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο θαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ
κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο (πξψην πηπρίν θαη εμνκνίσζε).
΢ε θακία πεξίπησζε, επίζεο, δελ δηαπηζηψζεθε ζεκαληηθή, ζηαηηζηηθά, ζρέζε
κεηαμχ ηεο άπνςεο γηα θιείζηκν ή φρη ησλ νιηγνζεζίσλ θαη κεηαβιεηψλ πνπ αλαθέξνληαη
ζηηο ζπνπδέο ησλ δαζθάισλ φπσο αλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ παξαθνινχζεζαλ
καζήκαηα πνπ αθνξνχλ ην νιηγνζέζην ζρνιείν ή αλ παξαθνινχζεζαλ δεηγκαηηθή
δηδαζθαιία ζε νιηγνζέζηα ή αλ πξαγκαηνπνίεζαλ νη ίδηνη δηδαζθαιία ζε νιηγνζέζην ή αλ ε
πηπρηαθή ηνπο εξγαζία αθνξνχζε ηα νιηγνζέζηα.

79
Βιέπε ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 63.

118
 5.2 Παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε
ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία
Ζ παξνρή πςειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο είλαη έλα δεηνχκελν πνπ απαζρνιεί
φινπο ηνπο άκεζα ή έκκεζα εκπιεθφκελνπο ζηελ εθπαίδεπζε (Τπνπξγείν Παηδείαο,
εθπαηδεπηηθνχο, γνλείο, καζεηέο, ηνπηθέο θνηλσλίεο θ.ιπ.). ΢ε πξνεγνχκελε ελφηεηα
παξνπζηάζηεθαλ έξεπλεο νη νπνίεο έρνπλ δείμεη, ηφζν δηεζλψο φζν θαη ζηελ Διιάδα, φηη ε
επίδνζε ησλ καζεηψλ δελ εμαξηάηαη απφ ηελ νξγαληθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ πνπ θνηηνχλ αιιά
απφ άιινπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Γηα παξάδεηγκα, ε
ππεξεζία ηνπ δαζθάινπ ζε κηθξά νιηγνζέζηα ζρνιεία, πνπ ζπλήζσο βξίζθνληαη ζε
απνκνλσκέλεο πεξηνρέο, ηνλ αλαγθάδνπλ λα επηδηψθεη ηε κεηάζεζή ηνπ ζε θάπνην αζηηθφ ή
εκηαζηηθφ θέληξν φπνπ ππάξρνπλ πνιπζέζηα ζρνιεία. Απηέο νη ζπρλέο αιιαγέο ησλ
δαζθάισλ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αλαπφθεπθηα επεξεάδνπλ θαη ηελ πνηφηεηα ηεο
εθπαίδεπζεο πνπ παξέρνπλ αθνχ, φπσο ζεκεηψλεη ν Παπάο (2007), «δπζρεξαίλνπλ ην νχησο
ή άιισο δχζθνιν έξγν ηεο εθπαίδεπζεο ησλ παηδηψλ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη
κεηψλνπλ ηηο πξνζπάζεηεο άκβιπλζεο ησλ αληζνηήησλ ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο».
Δπηπιένλ, νη λένη δάζθαινη πνπ ζπλήζσο ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία δηαζέηνπλ κηθξή
ή θαζφινπ δηδαθηηθή εκπεηξία, παξάγνληαο πνπ, ζχκθσλα κε ηελ Darling-Hammond (2000),
επεξεάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Ζ άπνςε ησλ θνξέσλ εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο,
φπσο πξναλαθέξζεθε, είλαη φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία πξέπεη λα θαηαξγεζνχλ γηαηί
παξέρνπλ ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε. Πνηα φκσο είλαη ε άπνςε ησλ δαζθάισλ πνπ
ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ γηα ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεηαη
ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα;

119
 140

120

100
Σπρλόηεηα

80
145
57,77%
60

86
40 34,26%

20
20
7,97%
0
Ναη Όρη Γε γλσξίδσ

Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεωξείηε όηη ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία
παξέρνπλ ρακειόηεξεο πνηόηεηαο εθπαίδεπζε από ηα πνιπζέζηα;

Γηάγξακκα 5.2: Άπνςε ησλ δαζθάισλ γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο
απφ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα

Δμεηάδνληαο ην παξαπάλσ δηάγξακκα δηαπηζηψλεηαη φηη θπξίαξρε είλαη ε άπνςε

πνπ ζεσξεί φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε ζε
ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα. Οη δάζθαινη πνπ έρνπλ απηή ηελ άπνςε αλέξρνληαη ζηνπο 145 (ή
πνζνζηφ 57,77% ηνπ ζπλφινπ ηνπ δείγκαηνο) ελψ αληίζεηε άπνςε έρνπλ 86 (ή πνζνζηφ
34,26% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηελ έξεπλα). Έλαο αξηζκφο πνπ
θηάλεη ηνπο είθνζη δαζθάινπο (ή πνζνζηφ 7,97% ηνπ ζπλφινπ) απαληά φηη δελ έρεη άπνςε
επί ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο.
Σν επφκελν βήκα είλαη ν έιεγρνο ηνπ θαηά πφζν ε επηθξαηνχζα άπνςε πεξί
ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε πνπ παξέρνπλ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα
ζρνιεία, ησλ δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο, κπνξεί λα γεληθεπηεί γηα ηνλ πιεζπζκφ ησλ
δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ.
Με ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test) πνπ δηελεξγείηαη πξνθχπηεη φηη
πξέπεη λα απνξξηθζεί ε κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 247) = 93,474, p < 0,0005. Απηή ε
ηηκή ηνπ παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη
νη δάζθαινη ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ πηζηεχνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ζηελ πνηφηεηα
ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία.

120
 Θεσξείηαη φηη ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε είλαη εθαξκφζηκν, δειαδή
είλαη ζε ζέζε λα δψζεη αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα αθνχ ηθαλνπνηνχληαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ
ηίζεληαη γηα ηελ αμηνπηζηία ηνπ ειέγρνπ.80
Σν θχιν ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα είλαη κία κεηαβιεηή πνπ ζα πξέπεη λα
ζπλεμεηαζηεί κε ηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα
ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία. ΢ηελ πεξίπησζε απηή ελδηαθέξεη ε εχξεζε ηεο πηζαλήο
δηαθνξάο αλάκεζα ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο ζε φηη αθνξά απηήλ ηελ άπνςε θαη ζα εξεπλεζεί
κε ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2. Σα απνηειέζκαηα ηνπ ηεζη νδεγνχλ ζηε κε απφξξηςε ηεο
κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 251) = 1,921, p = 0,383. Με άιια ιφγηα ην ηεζη
2
νκνηνγέλεηαο ρ πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα ηελ παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε
ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο άληξεο θαη ζηηο γπλαίθεο ηνπ δείγκαηνο.
Θεσξείηαη φηη ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε είλαη εθαξκφζηκν, δειαδή
είλαη ζε ζέζε λα δψζεη αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα αθνχ ηθαλνπνηνχληαη νη παξαδνρέο πνπ
απαηηνχληαη.
Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε δηεξεχλεζε ηεο άπνςεο πνπ ππνζηεξίδεη φηη ππάξρεη
δηαθνξά ζηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα
πνιπζέζηα ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο
πεξηθέξεηαο.
Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA) πνπ δηελεξγήζεθε, F0 (4, 246) = 0,237, p =
0,917, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα
παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο ζηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα
ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο
πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ. Με δεδνκέλν φηη ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο
ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην
5% [F0 (4, 246) = 0,282, p = 0,89] δελ απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε81. Άξα αθνχ
ηθαλνπνηείηαη θαη ε πξνυπφζεζε γηα ηζφηεηα ησλ δηαζπνξψλ82 ζεσξείηαη φηη ε αλάιπζε ηεο

80
Βιέπε ελφηεηα 4.7
81
Οη ππνζέζεηο πνπ δηαηππψλνληαη εδψ έρνπλ σο εμήο:
Ζ0 Γελ ππάξρεη δηαθνξά ζηηο δηαζπνξέο ησλ πέληε λνκψλ ηεο Πεινπνλλήζνπ.
Ζ1 ΢ε ηνπιάρηζηνλ έλα δεχγνο λνκψλ ππάξρεη δηαθνξά ζηηο δηαζπνξέο.
82
Βιέπε ελφηεηα 4.7

121
δηαθχκαλζεο πνπ δηελεξγήζεθε είλαη εθαξκφζηκε, δειαδή είλαη ζε ζέζε λα δψζεη αμηφπηζηα
ζπκπεξάζκαηα.
΢ηε ζπλέρεηα εμεηάδεηαη αλ ε άπνςε γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηχπν
ηνπ ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη. ΢ηνλ Πίλαθα 5.2.1 παξαηεξείηαη φηη έμη ζηνπο
δέθα δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα ζρνιείν ππνζηεξίδνπλ φηη ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο απφ ηα πνιπζέζηα. Ζ αληίζηνηρε αλαινγία ησλ
δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν είλαη ηέζζεξηο ζηνπο δέθα. Πξνθεηκέλνπ λα
δηαπηζησζεί αλ ε δηαθνξά απηή είλαη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή εθηειείηαη έιεγρνο ρ2 .
Πίλαθαο 5.2.1:
Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε όηη Ναη Όρη Γε Σύλνιν
γλσξίδσ
ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία παξέρνπλ ρακειόηεξεο
πνηόηεηαο εθπαίδεπζε από ηα πνιπζέζηα;
Σε Οιηγνζέζην Σπρλόηεηα 17 22 0 39
Σήκεξα ππεξεηείηε

Σρνιείν Δπί ηνηο % ηεο 43,6% 56,4% ,0% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σε Πνιπζέζην Σπρλόηεηα 120 63 20 203

Σρνιείν Δπί ηνηο % ηεο 59,1% 31,0% 9,9% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Αιινύ (Γξαθείν, Σπρλόηεηα 8 1 0 9

ΚΔΓΓΥ θ.ιπ..) Δπί ηνηο % ηεο 88,9% 11,1% ,0% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σύλνιν Σπρλόηεηα 145 86 20 251

Δπί ηνηο % ηεο 57,8% 34,3% 8,0% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγείηαη δηαπηζηψλεηαη φηη δελ κπνξεί λα

εθαξκνζηεί αθνχ ην έλα ζηα ηξία θειηά έρνπλ αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε απφ 5.
Γηα λα αληηκεησπηζηεί απηφ ην δήηεκα μαλαγίλεηαη ν έιεγρνο ρσξίο λα ζπκπεξηιακβάλνληαη
νη δάζθαινη πνπ δελ ππεξεηνχλ ζε ζρνιείν αιιά βξίζθνληαη ζε γξαθείν, ΚΔΓΓΤ θ.ά. Αθνχ
δηαπηζηψλεηαη φηη έρεη αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα (κφλν έλα απφ ηα έμη θειηά έρεη

122
αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε απφ 5) θαη άξα έρεη ηζρχ ν ζπγθεθξηκέλνο έιεγρνο
πξνθχπηεη φηη απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 242) = 11,233, p = 0,004.
΢πλεπψο, ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη,
ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθφ ηχπν ζρνιείνπ.
Ζ ζέζε ζηελ νπνία ππεξεηεί έλαο δάζθαινο (δάζθαινο ηάμεο, δηεπζπληήο,
ζρνιηθφο ζχκβνπινο) είλαη παξάκεηξνο πνπ κπνξεί λα ζπλδεζεί κε ηελ άπνςε γηα παξνρή
ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία.
Γηα λα δηαπηζησζεί αλ νη δχν παξαπάλσ παξάγνληεο (κεηαβιεηέο) είλαη αλεμάξηεηνη,
ζηαηηζηηθά, κεηαμχ ηνπο ή φρη δηελεξγείηαη ηεζη νκνηνγέλεηαο (Homogeneity test). Με ηνλ
έιεγρν πνπ γίλεηαη δηαπηζηψλεηαη φηη δελ ηθαλνπνηνχληαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη
αθνχ ππάξρεη κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ην επηηξεπηφ 20% ησλ θειηψλ κε αλακελφκελε
ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5 (53,3% ησλ θειηψλ). Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί απηφ ην
πξφβιεκα ζπγρσλεχνληαη νη θαηεγνξίεο ησλ δαζθάισλ ζε δχν. Απηνχο πνπ είλαη δάζθαινη
ηάμεο θαη απηνί πνπ αζθνχλ θαζήθνληα δηεπζπληή, πξντζηακέλνπ ή ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ. Ο
θαηλνχξηνο έιεγρνο, αθνχ δηαπηζηψλεηαη φηη ηθαλνπνηνχληαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ
απαηηνχληαη γηα λα είλαη έγθπξνο (16,7% ησλ θειηψλ έρνπλ αλακελφκελε ζπρλφηεηα
κηθξφηεξε ηνπ 5), νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 251) = 3,01,
p = 0,222. ΢πλεπψο ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη
δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζέζεηο (δάζθαινο ηάμεο, ζέζε ζηειέρνπο).
Μία άιιε παξάκεηξνο πνπ, ελδερνκέλσο, κπνξεί λα έρεη επεξεάζεη ηελ άπνςε ησλ
δαζθάισλ γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε
ηα πνιπζέζηα ζρνιεία είλαη ην αλ νη ίδηνη θνίηεζαλ, σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην
ζρνιείν. Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test) πνπ δηελεξγείηαη θαη αθνχ
δηαπηζηψλεηαη ε εγθπξφηεηά ηνπ (θαλέλα θειί δελ έρεη αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε
ηνπ 5) νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 251) = 6,83, p = 0,033.
Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη είλαη φηη ππάξρεη δηαθνξά, ζε φηη αθνξά
ηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε
ηα πνιπζέζηα ζρνιεία, αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζηα
θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία. Μάιηζηα, φπσο θαίλεηαη ζηνλ

123
Πίλαθα 5.2.2 ην πνζνζηφ δαζθάισλ πνπ θνίηεζαλ, σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ζρνιείν θαη
ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε είλαη
κεγαιχηεξν απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ δε θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν.
Πίλαθαο 5.2.2
Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε όηη ηα Ναη Όρη Γε Σύλνιν
γλσξίδσ
νιηγνζέζηα Σρνιεία παξέρνπλ ρακειόηεξεο πνηόηεηαο
εθπαίδεπζε από ηα πνιπζέζηα
Σε Σπρλόηεηα 55 35 2 92
Ωο καζεηήο/ηξηα θνηηήζαηε

Οιηγνζέζην
Σρνιείν Δπί ηνηο % ηνπ ηύπνπ ηνπ 59,8% 38,0% 2,2% 100,0%

ζρνιείνπ θνίηεζεο

Σε Σπρλόηεηα 90 51 18 159
Πνιπζέζην
Σρνιείν Δπί ηνηο % ηνπ ηύπνπ ηνπ 56,6% 32,1% 11,3% 100,0%

ζρνιείνπ θνίηεζεο

Σύλνιν Σπρλόηεηα 145 86 20 251

Δπί ηνηο % ηνπ ηύπνπ ηνπ 57,8% 34,3% 8,0% 100,0%

ζρνιείνπ θνίηεζεο

Οινθιεξψλνληαο ηνλ έιεγρν γηα ηελ χπαξμε ή φρη ζρέζεο κεηαμχ ηεο άπνςεο ησλ
δαζθάισλ γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε
ηα πνιπζέζηα ζρνιεία θαη άιισλ κεηαβιεηψλ ζα δηελεξγεζεί έιεγρνο γηα ηελ χπαξμε ή φρη
ζρέζεο αλάκεζα ζηελ παξαπάλσ άπνςε θαη ζηηο επηπιένλ ζπνπδέο (πέξα ηνπ βαζηθνχ
πηπρίνπ θαη ηεο εμνκνίσζεο83) πνπ έρνπλ θάλεη νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα δάζθαινη.
Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ πξαγκαηνπνηείηαη νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο
κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 251) = 7,13, p = 0,028. Άξα, πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη
ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο
απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ
επηπιένλ ζπνπδέο θαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο (πξψην πηπρίν θαη
εμνκνίσζε). ΢πγθεθξηκέλα, φπσο θαίλεηαη απφ ηνλ Πίλαθα 5.2.3, νη δάζθαινη πνπ έρνπλ
επηπιένλ ζπνπδέο ππνζηεξίδνπλ, ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ (επηά ζηνπο δέθα) απφ ηνπο
δαζθάινπο πνπ δελ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο (πέληε ζηνπο δέθα), φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα πνιπζέζηα.

83
Βιέπε ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 63

124
Πίλαθαο 5.2.3
Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε όηη ηα Ναη Όρη Γε Σύλνιν
γλσξίδσ
νιηγνζέζηα Σρνιεία παξέρνπλ ρακειόηεξεο πνηόηεηαο
εθπαίδεπζε από ηα πνιπζέζηα;
Με επηπιένλ Σπρλόηεηα 46 14 4 64
Σπνπδέο πνπ έρεηε

ζπνπδέο Δπί ηνηο % ησλ 71,9% 21,9% 6,3% 100,0%

ζπνπδώλ

Φσξίο επηπιένλ Σπρλόηεηα 99 72 16 187

ζπνπδέο Δπί ηνηο % ησλ 52,9% 38,5% 8,6% 100,0%

ζπνπδώλ

Σύλνιν Σπρλόηεηα 145 86 20 251

Δπί ηνηο % ησλ 57,8% 34,3% 8,0% 100,0%

ζπνπδώλ

Με θπξίαξρε ηελ άπνςε, ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ, φηη ηα νιηγνζέζηα

ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο απφ ηα πνιπζέζηα ηνπο δεηήζεθε λα
αηηηνινγήζνπλ γηαηί ζπκβαίλεη απηφ απαληψληαο κε λαη, φρη ή δε γλσξίδσ ζε εξσηήζεηο πνπ
αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ. Ο Πίλαθαο 5.2.4 απνηππψλεη ηηο απαληήζεηο ηνπο.

Πίλαθαο 5.2.4: Θεσξείηε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο

εθπαίδεπζεο επεηδή:
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα

έγθπξσλ ηηκώλ έγθπξσλ ηηκώλ

νη εθπαηδεπηηθνί ηωλ Ναη 52 20,6 29,2 29,2

νιηγνζεζίωλ Σρνιείωλ
Όρη 116 46,0 65,2 94,4
δελ έρνπλ ηελ θαηάιιειε
Γε 10 4,0 5,6 100,0
εθπαίδεπζε
γλσξίδσ
Σύλνιν 178 70,6 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 74 29,4

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

ν ρξόλνο δηδαζθαιίαο Ναη 158 62,7 86,8 86,8

ηωλ δηδαθηηθώλ
Όρη 16 6,3 8,8 95,6
αληηθεηκέλωλ δελ επαξθεί
Γε 8 3,2 4,4 100,0
γλσξίδσ

125
 Σύλνιν 182 72,2 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 70 27,8

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

ηα ζρνιηθά βηβιία δελ Ναη 138 54,8 76,7 76,7

είλαη θαηάιιεια γηα ηα
Όρη 32 12,7 17,8 94,4
νιηγνζέζηα Σρνιεία
Γε 10 4,0 5,6 100,0
γλσξίδσ
Σύλνιν 180 71,4 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 72 28,6

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

ην αλαιπηηθό πξόγξακκα Ναη 156 61,9 86,2 86,2

δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο
Όρη 15 6,0 8,3 94,5
ηδηαηηεξόηεηεο ηνπ
Γε 10 4,0 5,5 100,0
νιηγνζεζίνπ Σρνιείνπ
γλσξίδσ
Σύλνιν 181 71,8 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 71 28,2

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

ην επίπεδν γλώζεωλ ηωλ Ναη 108 42,9 60,0 60,0

καζεηώλ ηωλ νιηγνζεζ.
Όρη 58 23,0 32,2 92,2
Σρνιείωλ είλαη ρακειό
Γε 14 5,6 7,8 100,0
εμαηηίαο ηωλ θνηλωληθώλ-
γλσξίδσ
γεωγξαθηθώλ-
Σύλνιν 180 71,4 100,0
νηθνλνκηθώλ ζπλζεθώλ
Διιείπνπζεο ηηκέο 72 28,6
πνπ βηώλνπλ
Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Αλαιχνληαο ηνλ πίλαθα δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο ζηνπο ηξεηο δαζθάινπο ζεσξεί φηη ε
παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε δε ζρεηίδεηαη κε πιεκκειή εθπαίδεπζε ησλ
εθπαηδεπηηθψλ πνπ δνπιεχνπλ εθεί. Μάιηζηα ε δηαθνξά κεηαμχ απηψλ πνπ απαληνχλ ζεηηθά
ζηελ παξαπάλσ εξψηεζε θαη απηψλ πνπ απαληνχλ αξλεηηθά είλαη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή
φπσο απνδεηθλχεη θαη ν έιεγρνο ρ2 πνπ δηελεξγείηαη θαη νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο
ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 178) = 96,045, p < 0,0005. Με άιια ιφγηα είλαη, ζηαηηζηηθά,
κηθξφηεξν ην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ, πνπ ππεξεηνχλ ζε ζρνιεία ηεο πεξ. Πεινπνλλήζνπ,

126
θαη ζεσξνχλ φηη γηα ηελ παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα νιηγνζέζηα
επζχλεηαη ε κε θαηάιιειε εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηδάζθνπλ εθεί.
Σν εχξεκα απηφ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ άπνςε πνπ έρνπλ νη δάζθαινη γηα ηελ
εθπαίδεπζε πνπ ηνπο παξείρε ε Π.Α. ή ην Π.Σ.Γ.Δ. πνπ θνίηεζαλ. ΋πσο θαίλεηαη απφ ηνλ
επφκελν Πίλαθα 5.2.5 νθηψ ζηνπο δέθα (81,3% ηνπ ζπλφινπ) ηε ζεσξνχλ αλχπαξθηε ή
ζηνηρεηψδε ελψ κφλν έλαο ζηνπο έμη (15% ηνπ ζπλφινπ) ηε ζεσξεί ηθαλνπνηεηηθή θαη, ηέινο,
κφλν ην 1,6% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα ηε ζεσξνχλ πιήξε.
Πίλαθαο 5.2.5: Υαξαθηεξηζκφο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξείρε ε Π.Α. ή ην Π.Σ.Γ.Δ.,
θνίηεζεο, ζε ζρέζε κε ηα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Σπρλόηεηα Αζξνηζηηθή Σπρλόηεηα

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα έγθπξσλ ηηκώλ έγθπξσλ ηηκώλ

Αλύπαξθηε 101 40,1 41,1 41,1

Σηνηρεηώδεο 99 39,3 40,2 81,3

Ηθαλνπνηεηηθή 37 14,7 15,0 96,3

Πιήξεο 4 1,6 1,6 98,0

ΓΞ/ΓΑ 5 2,0 2,0 100,0

Σύλνιν 246 97,6 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 6 2,4

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Γηελεξγψληαο, κάιηζηα θαη έιεγρν ρ2 πξνθχπηεη φηη πξέπεη λα απνξξηθζεί ε

κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (4, Ν = 246) = 189,203, p < 0,0005. ΢πκπεξαίλεηαη, δειαδή, φηη
ππάξρεη ζεκαληηθή, ζηαηηζηηθά, δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ ζεσξνχλ
φηη έιαβαλ πιήξε, ηθαλνπνηεηηθή, ζηνηρεηψδε ή αλχπαξθηε εθπαίδεπζε θαηά ηε δηάξθεηα
ησλ ζπνπδψλ ηνπο κε ζαθή ππεξνρή ησλ πνζνζηψλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζηελ αλχπαξθηε θαη
ζηε ζηνηρεηψδε εθπαίδεπζε.
Ο αλεπαξθήο ρξφλνο δηδαζθαιίαο ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ
αλαδεηθλχεηαη σο πνιχ ζεκαληηθή παξάκεηξνο αθνχ ην 86,8% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζεσξεί
φηη ε παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα νιηγνζέζηα ζρεηίδεηαη κε απηή ηελ
παξάκεηξν. Ζ πνιχ ρακειή ηηκή ηνπ παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ ζηαηηζηηθήο
ζεκαληηθφηεηαο πνπ πξνθχπηεη απφ ηνλ έιεγρν ρ2 νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο
ππφζεζεο ρ2 (2, Ν = 182) = 234,769, p < 0,0005 γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ην παξαπάλσ
πνζνζηφ αληηθαηνπηξίδεη ην πξαγκαηηθφ πνζνζηφ φισλ ησλ δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο.

127
 Αληίζηνηρα πςειά είλαη θαη ηα πνζνζηά ησλ δαζθάισλ πνπ ζεσξνχλ γηα ηελ
παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα νιηγνζέζηα επζχλνληαη ηφζν ηα ζρνιηθά
βηβιία πνπ είλαη αθαηάιιεια γηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, 76,7% ηνπ ζπλφινπ ησλ δαζθάισλ,
φζν θαη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ην νπνίν δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ
νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, πνζνζηφ 86,2% ηνπ ζπλφινπ. Λίγν κηθξφηεξν (60%) είλαη ην
πνζνζηφ απηψλ πνπ ζεσξνχλ ππεχζπλν ην ρακειφ επίπεδν γλψζεσλ ησλ καζεηψλ ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ εμαηηίαο ησλ θνηλσληθψλ – γεσγξαθηθψλ – νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ
πνπ βηψλνπλ. Γηελεξγψληαο έιεγρν ρ2 πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζνπκε αλ κπνξνχκε λα
ζεσξήζνπκε ηα παξαπάλσ πνζνζηά αληηπξνζσπεπηηθά ησλ απφςεσλ ηνπ ζπλφινπ ησλ
δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ ζπκπεξαίλεηαη φηη ζε θακία πεξίπησζε δε γίλεηαη δεθηή ε
κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 180) = 156,133, p < 0,0005 γηα ηελ θαηαιιειφηεηα ησλ
ζρνιηθψλ βηβιίσλ, ρ2 (2, Ν = 181) = 227,746, p < 0,0005 γηα ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα θαη
ρ2 (2, Ν = 180) = 73,733, p < 0,0005 γηα ηηο ζπλζήθεο πνπ βηψλνπλ νη καζεηέο. Άξα,
πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη νη παξαπάλσ απφςεηο εθθξάδνπλ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ
δαζθάισλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηθέξεηαο.

5.3 Παξνρή ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο ησλ νιηγνζεζίσλ κε ηα

πνιπζέζηα ζρνιεία αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια
Αθνχ, φπσο πξνέθπςε απφ ηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, νη δάζθαινη ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζε απφ ηα πνιπζέζηα, ην επφκελν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη αλ κπνξνχλ ηα
νιηγνζέζηα λα παξάζρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα αλ ππνζηεξηρζνχλ
θαηάιιεια.
Πίλαθαο 5.3: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία κπνξνχλ λα παξέρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια
Σπρλόηεηα Σρεηηθή ζπρλόηεηα

Ναη 182 72,2

Όρη 58 23,0

Γε γλσξίδσ 11 4,4

Σύλνιν 251 99,6

Διιείπνπζεο ηηκέο 1 ,4

Γεληθό ζύλνιν 252 100,0

128
 Δίλαη θαλεξφ, απφ ηε κειέηε ηνπ Πίλαθα 5.3 φηη ε κεγάιε πιεηνλφηεηα ησλ
δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο ζεσξνχλ πσο ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία κπνξνχλ λα παξέρνπλ ίδηαο
πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια. Οη
ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα, πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ παξαπάλσ άπνςε, θηάλεη ηνπο 182 (ή
πνζνζηφ 72,2% ηνπ ζπλφινπ) ελψ απηνί πνπ πηζηεχνπλ φηη ην αληίζεην είλαη 58 (ή πνζνζηφ
23% ηνπ ζπλφινπ). Έληεθα δάζθαινη (ή πνζνζηφ 4,4% ηνπ ζπλφινπ) απαληνχλ φηη δελ
γλσξίδνπλ.
Απαξαίηεηε θξίλεηαη ε δηελέξγεηα ηνπ ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test) γηα
απνδεηρζεί αλ ε παξαπάλσ δηαθνξά είλαη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή ή φρη. Ζ ηηκή ηνπ
παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο πνπ πξνθχπηεη απφ ηνλ έιεγρν θαη
κε δεδνκέλν φηη ν έιεγρνο πνπ δηελεξγήζεθε είλαη αμηφπηζηνο, αθνχ ηθαλνπνηνχληαη νη
παξαδνρέο πνπ ηίζεληαη γηα ηελ αμηνπηζηία ηνπ84 νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο
ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 251) = 186,558, p < 0,0005. Έηζη, ζπκπεξαίλεηαη φηη νη δάζθαινη ηεο
πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ πηζηεχνπλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ
ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια.

5.4 Λφγνη χπαξμεο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ

΋πσο πξνέθπςε, παξαπάλσ, ε άπνςε ησλ δαζθάισλ ηεο Πεινπνλλήζνπ αθελφο
φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε απφ ηα πνιπζέζηα
θαη αθεηέξνπ φηη ζα πξέπεη λα θιείζνπλ ή λα ζπγρσλεπηνχλ κε πνιπζέζηα ζρνιεία είλαη
ζηαηηζηηθά ηζρπξή. Με δεδνκέλν φκσο φηη νιηγνζέζηα ζρνιεία εμαθνινπζνχλ λα πθίζηαληαη
πνηα είλαη ε άπνςή ηνπο γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο χπαξμήο ηνπο. Έηζη νη δάζθαινη πνπ
ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα θιήζεθαλ λα ηνπνζεηεζνχλ κε Ναη, ΋ρη & Γε γλσξίδσ ζηα
παξαθάησ:
 Σα νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζρνιεία αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο θαη
δπζπξφζηηεο πεξηνρέο φπνπ δελ κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη θαζεκεξηλά νη καζεηέο.
΋πσο θαίλεηαη απφ ηνλ παξαθάησ Πίλαθα 5.4.1 ηξεηο ζηνπο ηέζζεξηο δαζθάινπο
ζπκθσλνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζρνιεία αλάγθεο γηα ηηο πεξηνρέο πνπ ππάξρεη
δπζθνιία ζηε κεηαθίλεζε ησλ καζεηψλ ελψ κφλν έλαο ζηνπο πέληε δηαθσλεί κε απηή ηελ
άπνςε.

84
Βιέπε ελφηεηα 4.7

129
Πίλαθαο 5.4.1: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία είλαη ΢ρνιεία αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο θαη
δπζπξφζηηεο πεξηνρέο φπνπ δελ κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη θαζεκεξηλά νη καζεηέο
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα έγθπξσλ

έγθπξσλ ηηκώλ ηηκώλ

Ναη 196 77,8 78,1 78,1

Όρη 48 19,0 19,1 97,2

Γε γλσξίδσ 7 2,8 2,8 100,0

Σύλνιν 251 99,6 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 1 ,4

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Ζ δηαθνξά απηή είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, φπσο πξνθχπηεη απφ ηνλ έιεγρν Chi-
Square κε βάζε ηνλ νπνίν απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 251) = 236,279, p
< 0,0005. Με άιια ιφγηα ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα
φηη ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ απηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
είλαη ζρνιεία αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο φπνπ δελ κπνξνχλ λα
κεηαθηλνχληαη θαζεκεξηλά νη καζεηέο θαη ζην πνζνζηφ απηψλ πνπ δηαθσλνχλ κε απηή ηελ
άπνςε.
΢ηε ζπλέρεηα εμεηάδεηαη αλ ε άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζρνιεία
αλάγθεο ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη. Σν ηεζη
νκνηνγέλεηαο ρ2 , πνπ δηελεξγείηαη, δηαπηζηψλεηαη φηη δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί αθνχ ην έλα
ζηα ηξία θειηά έρνπλ αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε απφ 5. Γηα λα αληηκεησπηζηεί απηφ
ην δήηεκα μαλαγίλεηαη ν έιεγρνο ρσξίο λα ζπκπεξηιακβάλνληαη νη δάζθαινη πνπ δελ
ππεξεηνχλ ζε ζρνιείν αιιά βξίζθνληαη ζε γξαθείν, ΚΔΓΓΤ θ.ά. Αθνχ δηαπηζηψλεηαη φηη
έρεη αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα (κφλν έλα απφ ηα έμη θειηά έρεη αλακελφκελε ζπρλφηεηα
κηθξφηεξε απφ 5) θαη άξα έρεη ηζρχ ν ζπγθεθξηκέλνο έιεγρνο πξνθχπηεη φηη απνξξίπηεηαη ε
κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 242) = 12,234, p = 0,002. ΢πλεπψο ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2
πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε φηη
ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζρνιεία αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο
φπνπ δελ κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη θαζεκεξηλά νη καζεηέο αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθφ ηχπν ζρνιείνπ.
Μάιηζηα, φπσο θαίλεηαη απφ ηνλ επφκελν Πίλαθα 5.4.2 νη νθηψ ζηνπο δέθα
δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία έρνπλ ηελ παξαπάλσ άπνςε γηα ηελ

130
χπαξμε ησλ νιηγνζεζίσλ ελψ ε αληίζηνηρε αλαινγία ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε
νιηγνζέζηα πέθηεη ζηνπο έμη ζηνπο δέθα.

Πίλαθαο 5.4.2
Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε όηη ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία είλαη Σρνιεία Σύλνι

αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο θαη δπζπξόζηηεο πεξηνρέο όπνπ δελ κπνξνύλ λα ν

κεηαθηλνύληαη θαζεκεξηλά νη καζεηέο

Ναη Όρη Γε

γλσξίδσ

Σε Σπρλόηεηα 24 15 0 39
Σήκεξα ππεξεηείηε

Οιηγνζέζην Δπί ηνηο % ηνπ 9,9% 6,2% ,0% 16,1

Σρνιείν ζπλόινπ %

Σε Σπρλόηεηα 165 31 7 203

Πνιπζέζην Δπί ηνηο % ηνπ 68,2% 12,8% 2,9% 83,9

Σρνιείν ζπλόινπ %

Σύλνιν Σπρλόηεηα 189 46 7 242

Δπί ηνηο % ηνπ 78,1% 19,0% 2,9% 100,0

ζπλόινπ %

Μία άιιε παξάκεηξνο πνπ, ελδερνκέλσο, κπνξεί λα έρεη επεξεάζεη ηελ άπνςε ησλ
δαζθάισλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζρνιεία αλάγθεο είλαη ην αλ νη ίδηνη θνίηεζαλ, σο
καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν. Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test)
πνπ δηελεξγείηαη θαη αθνχ δηαπηζηψλεηαη ε εγθπξφηεηά ηνπ (θαλέλα θειί δελ έρεη
αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5)85 νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο
ππφζεζεο, ρ2 (1, Ν = 244) = 0,01, p = 0,922. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκπέξαζκα πνπ
πξνθχπηεη είλαη φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
είλαη ζρνιεία αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο θαη δπζπξφζηηεο πεξηνρέο φπνπ δελ κπνξνχλ λα
κεηαθηλνχληαη θαζεκεξηλά νη καζεηέο αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ σο καζεηέο θνίηεζαλ
ζε νιηγνζέζηα θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία.

85
Αθαηξέζεθαλ νη επηά δάζθαινη πνπ απάληεζαλ κε ηελ επηινγή Γε γλσξίδσ γηα λα κελ ππάξμνπλ θειηά κε
αλακελφκελεο ζπρλφηεηεο κηθξφηεξεο ηνπ 5.

131
  Δπφκελνο ιφγνο χπαξμεο ησλ νιηγνζεζίσλ πνπ θιήζεθαλ λα ηνπνζεηεζνχλ νη
εξσηψκελνη δάζθαινη είλαη: «Καιφ είλαη λα ππάξρνπλ νιηγνζέζηα ζρνιεία αθνχ
πξνζθέξνπλ ζέζεηο εξγαζίαο ζε εθπαηδεπηηθνχο».
Ο Πίλαθαο 5.4.3 δείρλεη φηη νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ είλαη κνηξαζκέλεο αθνχ πνζνζηφ 42,5% πηζηεχνπλ φηη θαιφ είλαη λα
ππάξρνπλ αθνχ πξνζθέξνπλ ζέζεηο εξγαζίαο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ελψ πνζνζηφ 45,2% δε
ζπκθσλνχλ κε απηή ηελ άπνςε. Δλδηαθέξνλ ζηνηρείν ηνπ πίλαθα είλαη ε δηαπίζησζε φηη
πεξίπνπ έλαο ζηνπο δέθα ζπκκεηέρνληεο δελ παίξλεη ζέζε αθνχ επηιέγεη ηελ απάληεζε δε
γλσξίδσ.
Πίλαθαο 5.4.3: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία θαιφ είλαη λα ππάξρνπλ αθνχ πξνζθέξνπλ ζέζεηο
εξγαζίαο ζε εθπαηδεπηηθνχο.
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα έγθπξσλ

έγθπξσλ ηηκώλ ηηκώλ

Ναη 107 42,5 44,0 44,0

Όρη 114 45,2 46,9 90,9

Γε γλσξίδσ 22 8,7 9,1 100,0

Σύλνιν 243 96,4 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 9 3,6

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Με δεδνκέλε ηελ απφιπηε, ζρεδφλ, ηζνξξνπία αλάκεζα ζε απηνχο πνπ ιέλε «Ναη»
θαη ζε απηνχο πνπ ιέλε «΋ρη» ζηελ άπνςε φηη θαιφ είλαη λα ππάξρνπλ ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία, αθνχ πξνζθέξνπλ ζέζεηο εξγαζίαο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, δελ ππάξρεη ιφγνο λα
γίλεη νπνηνζδήπνηε έιεγρνο, γηα ηελ χπαξμε δηαθνξάο κεηαμχ ησλ δχν απφςεσλ, αθνχ
ζίγνπξα δελ είλαη δπλαηφ λα απνξξηθζεί ε κεδεληθή ππφζεζε πεξί ηεο κε χπαξμεο δηαθνξάο.
 Έλαο ηξίηνο ιφγνο χπαξμεο ησλ νιηγνζέζησλ γηα ηνλ νπνίν δεηήζεθε λα
ηνπνζεηεζνχλ νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα είλαη: «Σα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ
πιεζπζκφ ζηελ χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία».
΋πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ επφκελν πίλαθα δχν ζηνπο ηξεηο δαζθάινπο ζεσξνχλ φηη
ε ιεηηνπξγία ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ απνηξέπεη ηελ αζηπθηιία ελψ έλαο ζηνπο ηέζζεξηο
δε ζεσξεί φηη ηζρχεη θάηη ηέηνην. Γεθαηέζζεξηο δάζθαινη (πνζνζηφ 5,6% ηνπ ζπλφινπ) είηε
δελ απάληεζαλ ζε απηφ ην εξψηεκα είηε επέιεμαλ ηελ επηινγή «Γε γλσξίδσ».

132
Πίλαθαο 5.4.4: Σα νιηγνζέζηα ΢ρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ πιεζπζκφ ζηελ χπαηζξν
απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία.
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα έγθπξσλ

έγθπξσλ ηηκώλ ηηκώλ

Ναη 173 68,7 70,0 70,0

Όρη 65 25,8 26,3 96,4

Γε γλσξίδσ 9 3,6 3,6 100,0

Σύλνιν 247 98,0 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 5 2,0

Γεληθό Σύλνιν 100,0

Σν επφκελν βήκα είλαη ν έιεγρνο ηνπ θαηά πφζν ε επηθξαηνχζα άπνςε, ησλ
δαζθάισλ ηνπ δείγκαηνο, φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ πιεζπζκφ ζηελ
χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία κπνξεί λα γεληθεπηεί γηα ηνλ πιεζπζκφ ησλ δαζθάισλ
ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ.
Με ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test) πνπ δηελεξγείηαη πξνθχπηεη φηη
πξέπεη λα απνξξηθζεί ε κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 247) = 168,810, p < 0,0005. Απηή ε
ηηκή ηνπ παξαηεξνχκελνπ επηπέδνπ ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη
νη δάζθαινη ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ πηζηεχνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην
πνζνζηφ απηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ πιεζπζκφ ζηελ
χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία θαη ζην πνζνζηφ απηψλ πνπ δηαθσλνχλ κε απηή ηελ
άπνςε.
Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε δηεξεχλεζε ηεο παξαπάλσ άπνςεο ζε ζρέζε κε ηνλ
ηχπν ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη. Με ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγείηαη
πξνθχπηεη φηη, νξηαθά, δελ απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (2, Ν = 241) = 5,877, p =
0,053. ΢πλεπψο ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ
ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ
πιεζπζκφ ζηελ χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθφ ηχπν ζρνιείνπ.
Μία άιιε κεηαβιεηή πνπ κπνξεί λα έρεη επεξεάζεη ηελ άπνςε ησλ δαζθάισλ φηη
ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζπγθξαηνχλ ηνλ πιεζπζκφ ζηελ χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ
αζηπθηιία είλαη ην αλ νη ίδηνη θνίηεζαλ, σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν. Σν

133
ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test) πνπ δηελεξγείηαη νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο
κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (1, Ν = 247) = 4,068, p = 0,131. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκπέξαζκα
πνπ πξνθχπηεη φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
ζπγθξαηνχλ ηνλ πιεζπζκφ ζηελ χπαηζξν απνηξέπνληαο ηελ αζηπθηιία αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζηα θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε
πνιπζέζηα ζρνιεία.
 Σειεπηαίνο ιφγνο χπαξμεο ησλ νιηγνζεζίσλ γηα ηνλ νπνίν θιήζεθαλ λα
εθθξάζνπλ ηελ άπνςή ηνπο νη δάζθαινη ηνπ δείγκαηνο είλαη: «Σα νιηγνζέζηα ζρνιεία
ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα (αλαιπηηθφ πξφγξακκα, βηβιία,
θάιπςε θελψλ θ.ά.)».
Μειεηψληαο ηνλ επφκελν Πίλαθα 5.4.5 θαίλεηαη φηη ζπληξηπηηθή είλαη ε ππεξνρή
ηεο άπνςεο πνπ ζεσξεί φηη δελ ηζρχεη ε παξαπάλσ ζέζε. Οθηψ ζηνπο δέθα δαζθάινπο
ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία δελ ππνζηεξίδνληαη ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα απφ ηελ
πνιηηεία. Αληίζεηε άπνςε έρεη κφλν έλαο ζηνπο δέθα.
Πίλαθαο 5.4.5: Με βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε φηη ηα νιηγνζέζηα
΢ρνιεία ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα ζε φηη αθνξά ην
αλαιπηηθφ πξφγξακκα, ηα βηβιία, ηελ θάιπςε ησλ θελψλ θ.ά.
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα έγθπξσλ

έγθπξσλ ηηκώλ ηηκώλ

Ναη 30 11,9 12,2 12,2

Όρη 199 79,0 80,9 93,1

Γε γλσξίδσ 17 6,7 6,9 100,0

Σύλνιν 246 97,6 100,0

Διιείπνπζεο Τηκέο 6 2,4

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Αλ θαη ε δηαθνξά κεηαμχ απηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ππνζηεξίδνληαη ην

ίδην κε ηα πνιπζέζηα απφ ηελ πνιηηεία θαη απηψλ πνπ δε ζπκκεξίδνληαη απηή ηελ άπνςε
είλαη κεγάιε δηελεξγήζεθε ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity test) πξνθεηκέλνπ λα
δηαπηζησζεί φηη απηή ε δηαθνξά είλαη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή θαη αληαλαθιά ηελ άπνςε
νιφθιεξνπ ηνπ πιεζπζκνχ (δειαδή ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα
Πεινπνλλήζνπ). Σν απνηέιεζκα ηνπ ηεζη νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο,
ρ2 (1, Ν = 246) = 251,439, p < 0,0005. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη φηη

134
ππάξρεη δηαθνξά ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ, νη νπνίνη ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα
Πεινπνλλήζνπ, πνπ ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηεία ην
ίδην κε ηα πνιπζέζηα (αλαιπηηθφ πξφγξακκα, βηβιία, θάιπςε θελψλ θ.ά.) θαη ζην πνζνζηφ
απηψλ πνπ δηαθσλνχλ κε απηή ηελ άπνςε.
΢ηε ζπλέρεηα εμεηάδεηαη αλ ε άπνςε γηα κε ηζφηηκε ππνζηήξημε, απφ ηελ πνιηηεία,
ησλ νιηγνζεζίσλ ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία έρεη ζρέζε κε ηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ
πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη. Πξνθεηκέλνπ λα είλαη έγθπξν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (ιηγφηεξν
απφ ην 20% ησλ θειηψλ λα έρνπλ αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5) ν έιεγρνο
δηελεξγείηαη ρσξίο λα ζπκπεξηιακβάλνληαη νη δάζθαινη πνπ δελ ππεξεηνχλ ζε ζρνιείν αιιά
βξίζθνληαη ζε γξαθείν, ΚΔΓΓΤ θ.ά. θαη φζνη απαληνχλ φηη δε γλσξίδνπλ αλ ηζρχεη ε πξνο
εμέηαζε άπνςε. Αθνχ δηαπηζηψλεηαη φηη έρεη ηζρχ ν ζπγθεθξηκέλνο έιεγρνο πξνθχπηεη φηη
απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε, ρ2 (1, Ν = 221) = 6,855, p = 0,019. ΢πλεπψο ην ηεζη
νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ δηελεξγήζεθε νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα
πνιπζέζηα (αλαιπηηθφ πξφγξακκα, βηβιία, θάιπςε θελψλ θ.ά.) αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο
πνπ ππεξεηνχλ νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα.
Πξάγκαηη, φπσο δηαπηζηψλεηαη απφ ηνλ Πίλαθα 5.4.6, πνπ αθνινπζεί, κεγαιχηεξν
πνζνζηφ δαζθάισλ ησλ πνιπζεζίσλ ζρνιείσλ ζεσξνχλ φηη ηζρχεη ε παξαπάλσ ζέζε απφ ην
αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ ησλ νιηγνζεζίσλ αθνχ επηά ζηνπο δέθα δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία ζεσξνχλ φηη δελ ππνζηεξίδνληαη ην ίδην ηα νιηγνζέζηα κε
ηα πνιπζέζηα ζρνιεία ελψ ε αληίζηνηρε αλαινγία ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε
πνιπζέζηα είλαη ελληά ζηνπο δέθα.
Πίλαθαο 5.4.6
Με βάζε ηηο γλώζεηο θαη ηελ πείξα ζαο ζεσξείηε όηη ηα νιηγνζέζηα Σρνιεία ππνζηεξίδνληαη

από ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα ζε όηη αθνξά ην αλαιπηηθό πξόγξακκα, ηα βηβιία, Σύλνιν

ηελ θάιπςε ησλ θελώλ θ.ά.

Ναη Όρη

Σε Οιηγνζέζην Σρνιείν Σπρλόηεηα 10 27 37

Σήκεξα ππεξεηείηε

Δπί ηνηο % ηεο 27,0% 73,0% 100,0%

ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σε Πνιπζέζην Σρνιείν Σπρλόηεηα 20 164 184

Δπί ηνηο % ηεο 10,9% 89,1% 100,0%

135
 ζεκεξηλήο ζέζεο

ππεξεζίαο

Σύλνιν Σπρλόηεηα 30 191 221

Δπί ηνηο % ηνπ 13,6% 86,4% 100,0%

ζπλόινπ

Μία άιιε παξάκεηξνο πνπ, πηζαλφλ, κπνξεί λα έρεη επεξεάζεη ηελ άπνςε ησλ
δαζθάισλ γηα ηζφηηκε ππνζηήξημε ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ είλαη ην αλ νη ίδηνη θνίηεζαλ,
σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν. Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 (Homogeneity
test) πνπ δηελεξγείηαη θαη αθνχ δηαπηζηψλεηαη ε εγθπξφηεηά ηνπ (θαλέλα θειί δελ έρεη
αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5) νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο,
ρ2 (2, Ν = 246) = 1,030, p = 0,598. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη είλαη
φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ππνζηεξίδνληαη
απφ ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα (αλαιπηηθφ πξφγξακκα, βηβιία, θάιπςε θελψλ
θ.ά.) αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζηα θαη ζηνπο
δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζηα ζρνιεία.
Οινθιεξψλνληαο ηνλ έιεγρν γηα κε ηζφηηκε ππνζηήξημε, απφ ηελ πνιηηεία,
ησλ νιηγνζεζίσλ ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία θαη άιισλ κεηαβιεηψλ δηελεξγείηαη
έιεγρνο γηα ηελ χπαξμε ή φρη ζρέζεο αλάκεζα ζηελ παξαπάλσ άπνςε θαη ζηηο επηπιένλ
ζπνπδέο (πέξα ηνπ βαζηθνχ πηπρίνπ θαη ηεο εμνκνίσζεο 86) πνπ έρνπλ θάλεη νη
ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα δάζθαινη.
Σν ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 πνπ πξαγκαηνπνηείηαη νδεγεί ζηε κε απφξξηςε ηεο
κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2 (2, Ν = 246) = 2,035, p = 0,361. Άξα, πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα
φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ππνζηεξίδνληαη
απφ ηελ πνιηηεία ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα (αλαιπηηθφ πξφγξακκα, βηβιία, θάιπςε θελψλ
θ.ά.) αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο θαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ κφλν
ηηο βαζηθέο ζπνπδέο (πξψην πηπρίν θαη εμνκνίσζε).

86
Βιέπε ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 63

136
 5.5 Αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ ζε ζρέζε κε ηε
ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ
Βαζηθφ δεηνχκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ν εληνπηζκφο ησλ πηπρψλ εθείλσλ
ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ απνδεηθλχνπλ ηελ χπαξμε ή φρη νξγαλσκέλεο πνιηηηθήο
απφ ηελ πνιηηεία γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ. Έηζη ζα πεξίκελε θαλείο φηη
νη θνξείο άζθεζεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, φπσο νη ΢ρνιηθνί ΢χκβνπινη, νη Πξντζηάκελνη ή
νη Γηεπζπληέο Δθπαίδεπζεο, πνπ έρνπλ άκεζε επαθή θαη επνπηεία ησλ νιηγνζεζίσλ
ζρνιείσλ ζα είλαη νη θχξηνη αξσγνί ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε απηά. Οη απφςεηο ησλ
δαζθάισλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα παξνπζηάδνληαη, νκαδνπνηεκέλεο, ζηνλ Πίλαθα
5.5.
Πίλαθαο 5.5: Γηα λα αληηκεησπίζεηε ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχνληαλ ζε ζρέζε κε ηε
ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ ζαο βνήζεζε/ζαλ:
Απόιπηε Σρεηηθή Σρεηηθή Αζξνηζηηθή

Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα Σπρλόηεηα

έγθπξσλ έγθπξσλ

ηηκώλ ηηκώλ

Ο Πξνϊζηάκελνο ή ν Γηεπζπληήο Όρη 106 42,1 53,3 53,3

Δθπαίδεπζεο ηεο πεξηνρήο ζαο

Ναη 93 36,9 46,7 100,0

Σύλνιν 199 79,0 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 53 21,0

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Ο Πξνϊζηάκελνο ηνπ Σρνιείνπ Όρη 74 29,4 41,3 41,3

ζαο (ζε 2/Θ & 3/Θ)

Ναη 105 41,7 58,7 100,0

Σύλνιν 179 71,0 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 73 29,0

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Ο Σρνιηθόο Σύκβνπινο Όρη 104 41,3 52,3 52,3

Ναη 95 37,7 47,7 100,0

137
 Σύλνιν 199 79,0 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 53 21,0

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Άιινη ζπλάδειθνη (πην Όρη 27 10,7 13,4 13,4

έκπεηξνη) ζηνπο νπνίνπο

Ναη 175 69,4 86,6 100,0
πξνζθεύγαηε
Σύλνιν 202 80,2 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 50 19,8

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Απηνελεκεξωζήθαηε από Όρη 54 21,4 27,0 27,0

βηβιηνγξαθία (βηβιία -
Ναη 146 57,9 73,0 100,0
πεξηνδηθά), ζπκκεηνρή ζαο ζε
Σύλνιν 200 79,4 100,0
εκεξίδεο, δηαδίθηπν θ.ά.

Διιείπνπζεο ηηκέο 52 20,6

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Γελ ελεκεξωζήθαηε από Όρη 129 51,2 74,1 74,1

πνπζελά θαη απηνζρεδηάδαηε

Ναη 45 17,9 25,9 100,0

Σύλνιν 174 69,0 100,0

Διιείπνπζεο ηηκέο 78 31,0

Γεληθό Σύλνιν 252 100,0

Μηα πξψηε γεληθή δηαπίζησζε πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ εμέηαζε ηνπ παξαπάλσ
πίλαθα είλαη φηη νη βαζηθνί θνξείο ηεο επίζεκεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (ν Πξντζηάκελνο ή
ν Γηεπζπληήο Δθπαίδεπζεο θαη ν ΢ρνιηθφο ΢χκβνπινο), πνπ ζα έπξεπε λα ζηαζνχλ σο
αξσγνί δίπια ζηνπο δαζθάινπο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ είλαη απφληεο, ζε κεγάιν
πνζνζηφ, αθνχ ιηγφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο δαζθάινπο, πνπ απαληνχλ ζε απηή ηελ εξψηεζε,
δειψλνπλ φηη έρνπλ ππνζηεξηρζεί απφ ηνπο παξαπάλσ ζηελ αληηκεηψπηζε θάπνηνπ
πξνβιήκαηνο πνπ είρε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ. Λίγν θαιχηεξε

138
είλαη ε θαηάζηαζε κε ηελ ππνζηήξημε πνπ παξείρε ν Πξντζηάκελνο ηνπ νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ (ζε 2/Θ & 3/Θ), ζεζκφο πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαηψηεξε βαζκίδα άζθεζεο
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (έμη ζηνπο δέθα δειψλνπλ φηη ζηεξίρζεθαλ απφ ηνλ Πξντζηάκελφ
ηνπο ζην νιηγνζέζην ζρνιείν). Αληίζεηα, κε επίζεκνη δίαπινη θαη πξφζσπα δηαδξακαηίδνπλ
ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ππνζηήξημε ησλ δαζθάισλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ. ΢πγθεθξηκέλα,
ελληά ζηνπο δέθα δαζθάινπο δειψλνπλ φηη ζηεξίρζεθαλ απφ άιινπο έκπεηξνπο ζπλαδέιθνπο
ζηνπο νπνίνπο πξνζέθεπγαλ θαη επηά ζηνπο δέθα ζεκεηψλνπλ φηη απηνελεκεξψζεθαλ απφ
βηβιηνγξαθία (βηβιία - πεξηνδηθά), ζπκκεηνρή ηνπο ζε εκεξίδεο, δηαδίθηπν θ.ά., φηαλ
αληηκεηψπηδαλ θάπνην πξφβιεκα. Σέινο, ε δηαπίζησζε πνπ αλαδεηθλχεη ηελ αλάγθε
ελεκέξσζεο θαη επηκφξθσζεο ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη
φηη έλαο ζηνπο ηέζζεξηο δαζθάινπο δελ ελεκεξψζεθε απφ πνπζελά θαη απηνζρεδίαδε. Σν
κεγάιν πνζνζηφ απηψλ πνπ ελεκεξψζεθαλ απφ θάπνηα πεγή, πνπ φπσο θάλεθε παξαπάλσ
δελ είλαη επίζεκε, θαλεξψλεη ηελ αλάγθε γηα νξγαλσκέλε επηκφξθσζε απφ ηελ πιεπξά ηεο
πνιηηείαο ε νπνία φπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ είηε απνπζηάδεη είηε ππνιεηηνπξγεί.
Γηελεξγψληαο ην ηεζη νκνηνγέλεηαο ρ2 γηα ηηο παξαπάλσ απφςεηο επαιεζεχνληαη νη
εθηηκήζεηο πνπ πξνέθπςαλ, θαηά ηελ εμέηαζε ηνπ Πίλαθα 5.5, γηα ην ξφιν ησλ επίζεκσλ
θνξέσλ εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. ΢πγθεθξηκέλα γηα:
 ην πξψην ηκήκα ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο,
ρ2 (1, Ν = 199) = 0,849, p = 0,357. Άξα, δελ ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ
δαζθάισλ πνπ απαληνχλ λαη ζηελ εξψηεζε αλ ν Πξντζηάκελνο ή ν Γηεπζπληήο
Δθπαίδεπζεο βνήζεζαλ ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ θαηά ηε
ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ θαη ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ φρη.
 ην ηξίην ηκήκα ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη κε απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο, ρ2
(1, Ν = 199) = 0,407, p = 0,523. Άξα, δελ ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ
δαζθάισλ πνπ απαληνχλ λαη ζηελ εξψηεζε αλ ν ΢ρνιηθφο ΢χκβνπινο βνήζεζε ζηελ
αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ
θαη ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ φρη.
Σν απνηέιεζκα ησλ πξναλαθεξφκελσλ ειέγρσλ εληζρχνπλ ηελ άπνςε πνπ
δηαηππψζεθε γηα κε ελεξγφ θαη θαζνξηζηηθή, ηνπιάρηζηνλ, ζπκκεηνρή ησλ επίζεκσλ
θνξέσλ εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ ησλ δαζθάισλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ.

139
 Αληίζεηα νη αλεπίζεκνη δίαπινη επηκφξθσζεο87 παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ
αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ νιηγνζεζίσλ. Ο έιεγρνο ρ2 θαηαδεηθλχεη απηή ηελ άπνςε αθνχ
ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε. ΢πγθεθξηκέλα πξνθχπηεη φηη:
 ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ λαη ζηελ
εξψηεζε αλ ν Πξντζηάκελνο ηνπ ζρνιείνπ βνήζεζε ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ
αλαθχνληαλ θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ θαη ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ
πνπ απαληνχλ φρη [ρ2 (1, Ν = 179) = 5,369, p = 0,021].
 ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ λαη ζηελ
εξψηεζε αλ άιινη ζπλάδειθνη (πην έκπεηξνη), ζηνπο νπνίνπο πξνζέθεπγαλ, βνήζεζαλ ζηελ
αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ
θαη ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ φρη [ρ2 (1, Ν = 202) = 108,436, p < 0,0005].
 ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ λαη ζηελ
εξψηεζε αλ απηνελεκεξψζεθαλ απφ βηβιηνγξαθία (βηβιία - πεξηνδηθά), ζπκκεηνρή ζαο ζε
εκεξίδεο, δηαδίθηπν θ.ά γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ θαηά ηε
ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ θαη ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ φρη
[ρ2 (1, Ν = 200) = 42,320, p < 0,0005].
 ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην πνζνζηφ ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ λαη ζηελ
εξψηεζε αλ ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχνληαλ θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ
νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ δελ ελεκεξψζεθαλ απφ πνπζελά θαη απηνζρεδίαδαλ θαη ζην πνζνζηφ
ησλ δαζθάισλ πνπ απαληνχλ φρη [ρ2 (1, Ν = 174) = 40,552, p < 0,0005].

5.6 Γπζθνιίεο δαζθάισλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ

Έγηλε πξνζπάζεηα λα θαηαγξαθνχλ νη θάζε κνξθήο δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζαλ
νη δάζθαινη, πνπ εξγάζηεθαλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, αλάινγα κε ην βαζκφ δπζθνιίαο πνπ ν
θαζέλαο απέδηδε ζε απηέο. Οη δπζθνιίεο ζηηο νπνίεο θιήζεθαλ λα πάξνπλ ζέζε
θαηαζέηνληαο ηελ άπνςή ηνπο νη δάζθαινη απαληψληαο ζηελ εξψηεζε «Αλ εξγαζηήθαηε ζε
νιηγνζέζηα ΢ρνιεία πφζν ζαο δπζθφιεςαλ ηα παξαθάησ;» ήηαλ:
 Α. Σν δηνηθεηηθφ κέξνο (εγγξαθέο, κεηεγγξαθέο καζεηψλ, ζχληαμε θαη
απνζηνιή εγγξάθσλ θ.ά.).
 Β. Ζ ηήξεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ΢ρνιείνπ (Βηβιίν Δζφδσλ –
Δμφδσλ, Απνινγηζκφο θ.ά).
87
Θεσξνχκε θαη ηνλ Πξντζηάκελν ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ αλεπίζεκν θνξέα αθνχ, ζπλήζσο, ιεηηνπξγεί κε
βάζε ηελ εκπεηξία ηνπ, φηαλ απηή ππάξρεη θαη φρη κε βάζε θάπνηα επηκφξθσζε ή θαζνδήγεζε πνπ έρεη ιάβεη.

140
  Γ. Σν θνηλσληθφ κέξνο (απνκάθξπλζε απφ ην νηθείν θαη γλψξηκν πεξηβάιινλ).
 Γ. Ζ πξνζαξκνγή ζην θαηλνχξην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ.
 Δ. Σν νηθνλνκηθφ κέξνο (θφζηνο κεηαθίλεζεο απφ θαη πξνο ηε κφληκε θαηνηθία,
δηακνλή θ.ά.).
 ΢Σ. Ο ιίγνο ρξφλνο πνπ δηαηίζεηαη γηα ηε δηδαζθαιία θάζε δηδαθηηθνχ
αληηθεηκέλνπ.
 Ε. Ζ ζπλδηδαζθαιία καζεηψλ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθέο ηάμεηο.
 Ζ. Σν ζπλερέο σξάξην δηδαζθαιίαο (δελ ππάξρεη θαλέλα θελφ).
Οη επηινγέο πνπ είραλ νη εξσηψκελνη, σο πξνο ηε δπζθνιία ηεο θαζεκηάο απφ ηηο
νθηψ εξσηήζεηο ήηαλ: θαζφινπ, ιίγν, πνιχ, πάξα πνιχ, δε γλσξίδσ/ δελ απαληψ. Καηά ηελ
θσδηθνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ δφζεθαλ, αληίζηνηρα, νη ηηκέο 1, 2, 3, 4. ΋ζνη επέιεμαλ ηελ
επηινγή δε γλσξίδσ/ δελ απαληψ δελ ζπκπεξηιήθζεζαλ θαζφινπ ζηελ θσδηθνπνίεζε.
΢ην ζεκείν απηφ, δηεξεπλεηηθά, θαηαβιήζεθε πξνζπάζεηα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ
παξαγνληηθνχ κνληέινπ ζηελ πεξίπησζε ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεηψπηζαλ νη δάζθαινη
θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. Αξρηθά ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ησλ
θπξίσλ ζπληζησζψλ θαη κέζα απφ ην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS έγηλε πξνζπάζεηα λα
εθαξκνζζεί ε παξαγνληηθή αλάιπζε ζηηο παξαπάλσ νθηψ κεηαβιεηέο.
΋πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ παξαθάησ Πίλαθα 5.6.1 θαη κε βάζε ηελ θιίκαθα πνπ
έρεη ρξεζηκνπνηεζεί, νη δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζαλ νη δάζθαινη, θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο
ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, δελ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο ακειεηέεο αθνχ ν κέζνο φξνο ησλ
απαληήζεσλ ηνπο, ζηηο έμη απφ ηηο νθηψ εξσηήζεηο, βξίζθεηαη κεηαμχ ηνπ «ιίγν» θαη ηνπ
«πνιχ» ελψ ζηηο άιιεο δχν βξίζθεηαη κεηαμχ ηνπ «θαζφινπ» θαη ηνπ «ιίγν».
Πίλαθαο 5.6.1: Πεξηγξαθηθά κέηξα
88
Μεηαβιεηέο Μέζνο Τππηθή απόθιηζε Μέγεζνο δείγκαηνο

14Α 2,26 ,870 200

14Β 2,41 ,948 199

14Γ 1,91 ,877 199

14Γ 1,79 ,718 201

14Δ 2,59 ,868 201

14ΣΤ 2,98 ,757 200

88
Γηα ιφγνπο ζπληνκίαο νη κεηαβιεηέο θσδηθνπνηνχληαη σο εμήο: «Σν δηνηθεηηθφ κέξνο (εγγξαθέο,
κεηεγγξαθέο καζεηψλ, ζχληαμε θαη απνζηνιή εγγξάθσλ θ.ά.)» γίλεηαη 14Α, «Ζ ηήξεζε ησλ νηθνλνκηθψλ
ζηνηρείσλ ηνπ ΢ρνιείνπ (Βηβιίν Δζφδσλ – Δμφδσλ, Απνινγηζκφο θ.ά)» γίλεηαη 14Β θ.ν.θ.

141
 14Ε 2,79 ,836 201

14Ζ 2,68 ,918 200

΢ηε ζπλέρεηα κειεηψληαη νη ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ αθνχ αλ δελ

ππάξρνπλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ, είλαη ζρεδφλ αδχλαην
απηέο νη κεηαβιεηέο λα κνηξάδνληαη θνηλνχο παξάγνληεο. Ο παξαθάησ πίλαθαο ησλ
ζπζρεηίζεσλ δίλεη ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ. Μάιηζηα ην παξαηεξνχκελν
επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο γηα ηνλ έιεγρν ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο89 βξέζεθε ζε φιεο ηηο
ζπγθξίζεηο (κε εμαίξεζε ηε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο 14Γ θαη ηεο 14΢Σ κεηαβιεηήο) κηθξφηεξν
ηνπ 0,05 γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο..
Πίλαθαο 5.6.2: ΢πζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ
14Α 14Β 14Γ 14Γ 14Δ 14ΣΤ 14Ε 14Ζ

Correlation 14Α 1,000

14Β ,748 1,000

14Γ ,275 ,199 1,000

14Γ ,223 ,188 ,692 1,000

14Δ ,202 ,151 ,333 ,319 1,000

14ΣΤ ,231 ,172 ,128 ,084 ,241 1,000

14Ε ,177 ,130 ,201 ,153 ,296 ,725 1,000

14Ζ ,202 ,186 ,296 ,119 ,335 ,578 ,608 1,000

Sig. (1-tailed) 14Α

14Β ,000

14Γ ,000 ,003

14Γ ,001 ,004 ,000

14Δ ,002 ,017 ,000 ,000

14ΣΤ ,001 ,008 ,037 ,118 ,000

14Ε ,006 ,034 ,002 ,016 ,000 ,000

14Ζ ,002 ,004 ,000 ,047 ,000 ,000 ,000

89
Ζ0: Ζ ηηκή ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο είλαη κεδέλ.
Ζ1: Ζ ηηκή ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο είλαη δηάθνξε ηνπ κεδελφο.

142
 Δπίζεο ε ηηκή ηνπ δείθηε Kaiser-Meyer-Olkin (KMO), πνπ θηάλεη ην 0,669, ζε
ζπλδπαζκφ κε ηε, ζρεδφλ, κεδεληθή ηηκή ηνπ ειέγρνπ ζθαηξηθφηεηαο ηνπ Bartlett90 (ρ2 (28)
= 621,162, p <0,0005) νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε παξαγνληηθή αλάιπζε θξίλεηαη σο
απνδεθηή αλάιπζε ησλ ππφ εμέηαζε δεδνκέλσλ.
Με ηελ αλάιπζε ζε θχξηεο ζπληζηψζεο πξνθχπηνπλ ηφζεο ζπληζηψζεο φζεο θαη νη
κεηαβιεηέο ε θαζεκία απφ ηηο νπνίεο εξκελεχεη έλα πνζνζηφ ηεο δηαθχκαλζεο. ΢ηνλ
επφκελν Πίλαθα 5.6.3 δηαπηζηψλεηαη φηη ηξεηο ζπληζηψζεο εξκελεχνπλ ην 75,616% ηεο
δηαθχκαλζεο. Σν πνζνζηφ απηφ ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθφ θαη θαηαιήγνπκε ζηε ρξήζε ηξηψλ
ζπληζησζψλ – παξαγφλησλ φπσο άιισζηε πξνηείλεηαη θαη απφ ην ίδην ην ζηαηηζηηθφ
πξφγξακκα (Πίλαθαο 2.6.4).
Πίλαθαο 5.6.3: Δξκελεπφκελε δηαθχκαλζε απφ ηηο ζπληζηψζεο
Σπληζηώζεο – Αξρηθέο Ηδηνηηκέο

Παξάγνληεο

Σύλνιν % ηεο Γηαθύκαλζεο % Αζξνηζηηθό ηεο

Γηαθύκαλζεο

1 3,041 38,019 38,019

2 1,648 20,599 58,618

3 1,360 16,998 75,616

4 ,696 8,705 84,321

5 ,480 6,005 90,326

6 ,286 3,578 93,904

7 ,260 3,255 97,159

8 ,227 2,841 100,000

Extraction Method: Principal Component Analysis.

Πίλαθαο 5.6.4: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ

Σπληζηώζεο - Παξάγνληεο

1 2 3

14Α ,574 ,439 ,590

14Β ,508 ,432 ,658

14Γ ,592 ,472 -,480

90
Ο έιεγρνο ζθαηξηθφηεηαο Bartlett ρξεζηκνπνηεί ηνλ έιεγρν ρ2 γηα λα ειέγμεη αλ ν πίλαθαο ζπζρεηίζεσλ είλαη
ή φρη ηαπηνηηθφο,

143
 14Γ ,512 ,535 -,518

14Δ ,595 ,044 -,261

14ΣΤ ,690 -,539 ,105

14Ε ,708 -,542 -,034

14Ζ ,714 -,414 -,024

Extraction Method: Principal Component Analysis.

3 components extracted.

Σέινο, ε πεξηζηξνθή ησλ παξαγφλησλ έρεη σο ζθνπφ λα βειηηψζεη ηελ εξκελεπηηθή

ηθαλφηεηα ηνπ κνληέινπ. Οπζηαζηηθά νη επηβαξχλζεηο επαλαπξνζδηνξίδνληαη κε ζθνπφ νη
κεγάιεο λα γίλνπλ κεγαιχηεξεο θαη κηθξέο κηθξφηεξεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν νη παξάγνληεο
ζρεηίδνληαη κε ιηγφηεξεο κεηαβιεηέο θαη ε εμαγσγή ησλ ζπκπεξάζκαηνο γίλεηαη πην εχθνιε.
΢ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε πξαγκαηνπνηήζεθε εθαξκνγή ηεο Varimax πεξηζηξνθήο91
πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε εξκελεία ησλ παξαγφλησλ. Σα απνηειέζκαηα πνπ
πξνέθπςαλ θαη απνηππψλνληαη ζηνλ Πίλαθα 5.6.5 πηζηνπνίεζαλ ηελ άπνςε γηα ηελ χπαξμε
ηξηψλ παξαγφλησλ.
Πίλαθαο 5.6.5: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ (Varimax πεξηζηξνθή)
Σπληζηώζεο - Παξάγνληεο

1 2 3

14Α ,911

14Β ,931

14Γ ,883

14Γ ,899

14Δ ,508

14ΣΤ ,873

14Ε ,886

14Ζ ,803

Extraction Method: Principal Component Analysis.

Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.

Rotation converged in 4 iterations.

91
Βιέπε Bartholomew et al. (2002)

144
 Έηζη νη παξαπάλσ νθηψ κεηαβιεηέο νξγαλψλνληαη ζε ηξεηο παξάγνληεο. Ο πξψηνο
παξάγνληαο αθνξά ηηο «Γπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία ηνπ
ζρνιείνπ» θαη πεξηιακβάλεη ηηο κεηαβιεηέο 14΢Σ ,14Ε & 14Ζ. Ο δεχηεξνο παξάγνληαο
ζπγθξνηείηαη απφ ηηο κεηαβιεηέο 14Γ, 14Γ & 14Δ ην πεξηερφκελν ησλ νπνίσλ αλαθέξεηαη
ζηηο «Γπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δάζθαινη εμαηηίαο ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηνπ
νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ» θαη ν ηξίηνο παξάγνληαο ζπγθξνηείηαη απφ ηηο κεηαβιεηέο 14Α θαη
14Β πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο «Γπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ
ζρνιείνπ».

244

2,50000 2,00000 2,00000

2νο Παξάγνληαο

3νο Παξάγνληαο
1νο Παξάγνληαο

0,00000

0,00000 0,00000

245 26
-2,50000

-2,00000 -2,00000

Άλδξαο Γπλαίθα Άλδξαο Γπλαίθα Άλδξαο Γπλαίθα

Φύιν Φύιν Φύιν

Γηάγξακκα 5.6.1: Φχιν θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ

΢ηε ζπλέρεηα ζπλεμεηάδνληαη νη ηξεηο παξάγνληεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ

παξαγνληηθή αλάιπζε θαη νκαδνπνηνχλ ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δάζθαινη θαηά
ηελ ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία κε κεηαβιεηέο φπσο ην θχιν, ηελ ππεξεζία
ζήκεξα ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν, ηα ρξφληα ππεξεζίαο, ηηο επηπιένλ ζπνπδέο, ηε
θνίηεζε ή φρη, σο καζεηήο, ζε νιηγνζέζην ζρνιείν θαη ην λνκφ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ νη
ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα. Ξεθηλψληαο απφ ην θχιν θαη φπσο θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα
5.6.1, ην νπνίν απνηππψλεη ην κέγεζνο ησλ δπζθνιηψλ αλά παξάγνληα μερσξηζηά γηα θάζε
θχιν, παξαηεξείηαη φηη γηα ηνπο δχν πξψηνπο παξάγνληεο δελ θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά
ησλ κέζσλ θάζε θχινπ ελψ γηα ηνλ ηξίην θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά θαη κάιηζηα
πςειφηεξν κέζν εκθαλίδνπλ νη γπλαίθεο.

145
 Γηελεξγψληαο έιεγρν ππνζέζεσλ γηα ηε ζχγθξηζε ησλ κέζσλ ηηκψλ ηνπ θάζε
θχινπ γηα θάζε έλα παξάγνληα ζπκπεξαίλνπκε φηη δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή,
δηαθνξά αλάκεζα ζηα δχν θχια ζε φηη αθνξά ηφζν ηνλ πξψην, t (188) = -0,069, p = 0,945
φζν θαη ηνλ δεχηεξν παξάγνληα, t (188) = -1,621, p = 0,107. Αληίζεηα θαίλεηαη φηη ππάξρεη
δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηνλ ηξίην παξάγνληα, t (188) = -3,495, p = 0,001. Με άιια ιφγηα
ηφζν νη άληξεο φζν θαη νη γπλαίθεο θαίλεηαη φηη αληηκεησπίδνπλ ηηο ίδηεο δπζθνιίεο πνπ
απνξξένπλ απφ ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία θαη απφ ηελ γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ ζρνιείνπ
ελψ, αληίζεηα, θαίλεηαη φηη νη γπλαίθεο δπζθνιεχνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηνπο άληξεο ζε
δεηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ.
Ο ηχπνο ηνπ ζρνιείνπ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ νη δάζθαινη πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ
έξεπλα ελδερνκέλσο λα επεξεάδεη ηελ άπνςή ηνπο γηα ην κέγεζνο ησλ δπζθνιηψλ πνπ
αληηκεηψπηζαλ ή αληηκεησπίδνπλ θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σα
επφκελα γξακκνγξαθήκαηα (Γηάγξακκα 5.6.2) παξνπζηάδνπλ ηνπο ππεξεηνχληεο ζε
νιηγνζέζηα ζρνιεία ηε ρξνληθή πεξίνδν ηεο έξεπλαο λα αληηκεησπίδνπλ απμεκέλν βαζκφ
δπζθνιηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηξίην παξάγνληα ελψ κηθξφηεξνπ βαζκνχ δπζθνιίαο
ζεσξνχλ ηφζν ηηο κεηαβιεηέο πνπ απαξηίδνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα φζν θαη ηηο κεηαβιεηέο
πνπ απαξηίδνπλ ηνλ δεχηεξν παξάγνληα. Αληίζηξνθε είλαη ε άπνςε απηψλ πνπ δελ
ππεξεηνχλ ζε ζρνιεία (βξίζθνληαη ζε γξαθείν ή είλαη ζρνιηθνί ζχκβνπινη). Σέινο, φζνη
ππεξεηνχλ ζε πνιπζέζηα αμηνινγνχλ σο πςειφηεξνπ βαζκνχ δπζθνιίεο απηέο πνπ
αλαθέξνληαη ζηηο κεηαβιεηέο πνπ ζπγθξνηνχλ ηνλ δεχηεξν παξάγνληα.

0,40000 0,05000 0,20000

0,10000
Μέζνο ηνπ 3νπ Παξάγνληα

0,00000
Μέζνο ηνπ 2νπ Παξάγνληα
Μέζνο ηνπ 1νπ Παξάγνληα

0,00000

0,20000

-0,10000
-0,05000

-0,20000

-0,10000
0,00000 -0,30000

-0,40000
-0,15000

Σε Σε Αιινύ
Σε Οιηγνζέζην Σε Πνιπζέζην Αιινύ Σε Σε Αιινύ Οιηγνζέζην Πνιπζέζην (Γξαθείν,
Σρνιείν Σρνιείν (Γξαθείν, Οιηγνζέζην Πνιπζέζην (Γξαθείν,
Σρνιείν Σρνιείν ΚΔΓΓΥ θ.
ΚΔΓΓΥ θ. Σρνιείν Σρνιείν ΚΔΓΓΥ θ.
ιπ..) ιπ..)
ιπ..)

Σήκεξα ππεξεηείηε Σήκεξα ππεξεηείηε Σήκεξα ππεξεηείηε

Γηάγξακκα 5.6.2: Σχπνο ζρνιείνπ ππεξεζίαο θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ

146
 Πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί αλ νη δηαθνξέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εμέηαζε ησλ
γξακκνγξαθεκάησλ είλαη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθέο πξαγκαηνπνηείηαη ζηαηηζηηθφο έιεγρνο.
Σν θξηηήξην πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί είλαη ε αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA), αθνχ
ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη απφ δχν πιεζπζκνί (δάζθαινη πνπ ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν, ζε πνιπζέζην ζρνιείν θαη αιινχ). Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA) πνπ
δηελεξγήζεθε γηα ηνλ πξψην παξάγνληα, F0 (2, 187) = 0,625, p = 0,536 θαη δεδνκέλνπ φηη
ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ
Levene, είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (2, 187) = 0,815, p = 0,444] νδεγεί ζην
ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην
βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία. Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο
γηα ην δεχηεξν παξάγνληα, F0 (2, 187) = 0,312, p = 0,733, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ
ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο
ησλ κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ην δεχηεξν παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία. Σν παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο
ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε,
θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (2, 187) = 0,690, p = 0,503]. Γηα ηνλ ηξίην
παξάγνληα δηαπηζηψζεθε φηη δελ κπνξεί λα γίλεη παξακεηξηθφο έιεγρνο αλάιπζεο ηεο
δηαθχκαλζεο επεηδή ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ
ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, κηθξφηεξν απφ ην 5% [F0 (2, 187) = 4,274, p =
0,015]. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέρζεθε ε ιχζε ηνπ απαξακεηξηθνχ ειέγρνπ Kruskal-Wallis ν
νπνίνο αληηζηνηρεί ζηνλ παξακεηξηθφ One- Way Anova. Ζ δηελέξγεηα απηνχ ηνπ ειέγρνπ, ρ2
(2, Ν = 180) = 3,609, p = 0,165, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά
ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ
απαξηίδνπλ ηνλ ηξίην παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ
ηχπνπ ζρνιεία.
Σα ρξφληα ζπλνιηθήο ππεξεζίαο πνπ έρνπλ νη δάζθαινη είλαη κηα κεηαβιεηή πνπ,
πηζαλφλ, λα επεξεάδεη ηελ άπνςή ηνπο γηα ηηο δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ ιεηηνπξγία
ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ. Δξκελεχνληαο ην Γηάγξακκα 5.6.3 δηαπηζηψλεηαη φηη νη δάζθαινη
πνπ έρνπλ πξνυπεξεζία πάλσ είθνζη ρξφληα ζεσξνχλ σο πςειφηεξνπ βαζκνχ ηηο δπζθνιίεο
πνπ απνξξένπλ απφ ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία (1νο παξάγνληαο). Αληίζεηα απηνί πνπ
έρνπλ έσο είθνζη ρξφληα πξνυπεξεζία ζεσξνχλ σο πςειφηεξνπ βαζκνχ δπζθνιίεο απηέο πνπ

147
απνξξένπλ απφ ηε γεσγξαθηθή ζέζε ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ (2νο παξάγνληαο) θαη ηε
δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ (3νο παξάγνληαο).

0,20000 0,20000

0,10000

0,20000

Μέζνο ηνπ 2νπ Παξάγνληα

Μέζνο ηνπ 3νπ Παξάγνληα

Μέζνο ηνπ 1νπ Παξάγνληα

0,00000

0,00000

-0,10000

-0,20000

0,00000
-0,20000
-0,30000

-0,40000

0-10 11-20 21-30 >30 0-10 11-20 21-30 >30 0-10 11-20 21-30 >30

Σπλνιηθή πξνϋπεξεζία Σπλνιηθή πξνϋπεξεζία Σπλνιηθή πξνϋπεξεζία

ζηελ εθπαίδεπζε ζηελ εθπαίδεπζε ζηελ εθπαίδεπζε

Γηάγξακκα 5.6.3: Πξνυπεξεζία δαζθάισλ θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ

Γηα ηελ εχξεζε, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο, δηαθνξάο ησλ παξαπάλσ εθηηκήζεσλ
δηελεξγείηαη ν ζηαηηζηηθφο έιεγρνο ηεο αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA). Ο έιεγρνο πνπ
δηελεξγήζεθε γηα ηνλ πξψην παξάγνληα, F0 (3, 186) = 0,566, p = 0,638 θαη δεδνκέλνπ φηη
ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ
Levene, είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (3, 186) = 0,952, p = 0,417] νδεγεί ζην
ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα
ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία. Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο γηα ην
δεχηεξν παξάγνληα, F0 (3, 186) = 0,616, p = 0,605, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη,
ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ
κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ην δεχηεξν παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ
δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία. Σν παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ
ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε, θαηά πνιχ κεγαιχηεξν
απφ ην 5% [F0 (3, 186) = 0,210, p = 0,890]. Γηα ηνλ ηξίην παξάγνληα δηαπηζηψζεθε φηη δελ
κπνξεί λα γίλεη παξακεηξηθφο έιεγρνο αλάιπζεο ηεο δηαθχκαλζεο επεηδή ην παξαηεξνχκελν
επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη,
κηθξφηεξν απφ ην 5% [F0 (3, 186) = 3,029, p = 0,031]. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέρζεθε ε ιχζε

148
ηνπ απαξακεηξηθνχ ειέγρνπ Kruskal-Wallis ν νπνίνο αληηζηνηρεί ζηνλ παξακεηξηθφ One-
Way Anova. Ζ δηελέξγεηα απηνχ ηνπ ειέγρνπ, ρ2 (3, Ν = 180) = 11,447, p = 0,010, νδεγεί
ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα
ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ηνλ ηξίην παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία. Μάιηζηα νη δάζθαινη πνπ έρνπλ έσο
είθνζη ρξφληα ππεξεζίαο ζεσξνχλ σο πςειφηεξνπ βαζκνχ ηηο δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ
ηελ δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ ζε αληίζεζε κε ηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ πάλσ απφ
είθνζη ρξφληα ππεξεζίαο νη νπνίνη δε ζεσξνχλ σο πςεινχ βαζκνχ απηέο ηηο δπζθνιίεο.
Ζ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο θάζε παξάγνληα θαηά ηελ ππεξεζία ζε
νιηγνζέζην ζρνιείν είλαη πηζαλφ λα ζρεηίδεηαη κε ηηο επηπιένλ ζπνπδέο πνπ κπνξεί λα έρεη
θάλεη θάπνηνο δάζθαινο. Σν Γηάγξακκα 5.6.4, ην νπνίν απνηππψλεη ην κέγεζνο ησλ
δπζθνιηψλ αλά παξάγνληα μερσξηζηά γηα ηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο θαη
γηα ηνπο δαζθάινπο ρσξίο επηπιένλ ζπνπδέο, παξαηεξείηαη φηη γηα ηνλ δεχηεξν παξάγνληα,
πνπ αθνξά ηηο δπζθνιίεο πνπ πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηνπ νιηγνζεζίνπ,
δελ θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά ησλ κέζσλ θάζε νκάδαο δαζθάισλ ελψ γηα ηνλ πξψην θαη
γηα ηξίην θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά θαη κάιηζηα πςειφηεξν κέζν εκθαλίδνπλ νη δάζθαινη
κε επηπιένλ ζπνπδέο ζηνλ πξψην παξάγνληα, πνπ αλαθέξεηαη ζε δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ
απφ ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία θαη ρσξίο επηπιένλ ζπνπδέο ζηνλ ηξίην παξάγνληα, ν
νπνίνο αλαθέξεηαη ζε δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ
νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ.

104

2,50000 32 2,00000 2,00000

131
2νο Παξάγνληαο

3νο Παξάγνληαο
1νο Παξάγνληαο

0,00000

0,00000 0,00000

217 185

-2,50000

116
-2,00000 -2,00000

Με επηπιένλ Φσξίο επηπιένλ Με επηπιένλ Φσξίο επηπιένλ Με επηπιένλ Φσξίο επηπιένλ

ζπνπδέο ζπνπδέο ζπνπδέο ζπνπδέο ζπνπδέο ζπνπδέο

Δπηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρεηε Δπηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρεηε Δπηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρεηε

Γηάγξακκα 5.6.4: Δπηπιένλ ζπνπδέο θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ

149
 Γηελεξγψληαο έιεγρν ππνζέζεσλ γηα ηε ζχγθξηζε ησλ κέζσλ ηηκψλ ηεο θάζε
νκάδαο δαζθάισλ (ρσξίο επηπιένλ ζπνπδέο & κε επηπιένλ ζπνπδέο) γηα θάζε έλα παξάγνληα
ζπκπεξαίλνπκε φηη ππάξρεη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο ζε φηη
αθνξά ηφζν ηνλ πξψην, t (188) = 2,264, p = 0,025 φζν θαη ηνλ ηξίην παξάγνληα, t (188) = -
3,958, p <0,0005. Αληίζεηα θαίλεηαη φηη δελ ππάξρεη δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηνλ δεχηεξν
παξάγνληα, t (188) = 0,376, p = 0,707. Με άιια ιφγηα ηφζν νη δάζθαινη πνπ έρνπλ
επηπιένλ ζπνπδέο φζν θαη νη δάζθαινη πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο θαίλεηαη φηη
αληηκεησπίδνπλ ηηο ίδηεο δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ ζρνιείνπ
ελψ φπσο πξνθχπηεη νη δάζθαινη πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο δπζθνιεχνληαη πεξηζζφηεξν
απφ ηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο ζε δεηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ
ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία θαη ηέινο, αθξηβψο ην αληίζεην ζπκβαίλεη κε ηηο δπζθνιίεο πνπ
ζρεηίδνληαη κε ηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ.
Ζ θνίηεζε ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν ησλ δαζθάισλ θαηά ηα καζεηηθά
ηνπο ρξφληα, ελδερνκέλσο, λα έρεη επεξεάζεη ηελ άπνςε ηνπο γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο
θαζελφο απφ ηνπο πξναλαθεξφκελνπο παξάγνληεο. ΢ην Γηάγξακκα 5.6.5, ην νπνίν
απνηππψλεη ηνπο κέζνπο ησλ δπζθνιηψλ αλά παξάγνληα μερσξηζηά γηα ηνπο δαζθάινπο πνπ
θνίηεζαλ νη ίδηνη ζε νιηγνζέζην ζρνιείν θαη γηα ηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε
πνιπζέζην, παξαηεξείηαη φηη γηα ηνλ δεχηεξν παξάγνληα, πνπ αθνξά ηηο δπζθνιίεο πνπ
πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηνπ νιηγνζεζίνπ, θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά
ησλ κέζσλ θάζε νκάδαο δαζθάισλ θαη κάιηζηα πςειφηεξν κέζν εκθαλίδνπλ νη δάζθαινη
πνπ δελ θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν, ελψ γηα ηνλ πξψην θαη γηα ηνλ ηξίην παξάγνληα
θαίλεηαη λα κελ ππάξρεη δηαθνξά.

150
 72

2,50000 2,00000 2,00000

2νο Παξάγνληαο
1νο Παξάγνληαο

3νο Παξάγνληαο
0,00000

0,00000 0,00000

247
-2,50000

-2,00000 -2,00000

Ναη ΄Ορη Ναη ΄Ορη Ναη ΄Ορη

Ωο καζεηήο/ηξηα Ωο καζεηήο/ηξηα Ωο καζεηήο/ηξηα

θνηηήζαηε ζε νιηγνζέζην θνηηήζαηε ζε νιηγνζέζην θνηηήζαηε ζε νιηγνζέζην

Γηάγξακκα 5.6.5: Φνίηεζε ζε νιηγνζέζην θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ

Πξαγκαηνπνηψληαο έιεγρν ππνζέζεσλ γηα ηε ζχγθξηζε ησλ κέζσλ ηηκψλ ηνπ θάζε
θχινπ γηα θάζε έλα παξάγνληα επηβεβαηψλεηαη ε πξψηε εθηίκεζε, απφ ηε κειέηε ηνπ
παξαπάλσ δηαγξάκκαηνο, γηα ηε κε χπαξμε δηαθνξάο ηφζν γηα ηνλ πξψην παξάγνληα, t (188)
= -1,210, p = 0,228 φζν θαη ηνλ ηξίην παξάγνληα, t (188) = 1,425, p = 0,156. Αληίζεηα δελ
επηβεβαηψλεηαη ε πξψηε εθηίκεζε πεξί χπαξμεο δηαθνξάο αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζην ζρνιείν ζε φηη
αθνξά ηνλ δεχηεξν παξάγνληα αθνχ, έζησ θαη νξηαθά δελ κπνξεί λα απνξξηθζεί ε ππφζεζε
γηα ηζφηεηα ησλ κέζσλ, t (188) = -1,745, p = 0,083. ΢πκπεξαίλεηαη φηη ηφζν νη δάζθαινη
πνπ έρνπλ θνηηήζεη νη ίδηνη, σο καζεηέο, ζε νιηγνζέζην ζρνιείν φζν θαη νη δάζθαινη πνπ δελ
έρνπλ θνηηήζεη ζε νιηγνζέζην θαίλεηαη φηη αληηκεησπίδνπλ ηνλ ίδην βαζκφ δπζθνιίαο γηα
δεηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία, ηε γεσγξαθηθή ζέζε θαη ηε
δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ.
Ο λνκφο πνπ ππεξεηεί θάζε δάζθαινο είλαη πηζαλφ λα ηνλ επεξεάδεη σο πξνο ην
βαζκφ δπζθνιίαο ησλ ζεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ νιηγνζεζίνπ. Σα επφκελα
γξακκνγξαθήκαηα πνπ πεξηέρνληαη ζην Γηάγξακκα 5.6.6 απνηππψλνπλ ηνπο κέζνπο ησλ
απφςεσλ ησλ δαζθάισλ αλά λνκφ θαη παξάγνληα. Παξαηεξείηαη φηη δελ ππάξρεη εληαία
ηάζε γηα θαηάηαμε φισλ ησλ παξαγφλησλ ζηνλ ίδην βαζκφ δπζθνιίαο γηα θάζε λνκφ. Έηζη,
φπσο θαίλεηαη, πςειφηεξν βαζκφ δπζθνιίαο γηα ηνλ πξψην παξάγνληα αληηκεησπίδνπλ νη
δάζθαινη πνπ εξγάδνληαη ζηνπο λνκνχο Αξγνιίδαο, Αξθαδίαο θαη Κνξηλζίαο. Οη δάζθαινη

151
ηεο Λαθσλίαο θαη πεξηζζφηεξν ηεο Μεζζελίαο θαηαηάζζνπλ ηηο δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ
απφ απηφλ ηνλ παξάγνληα σο ήζζνλνο ζεκαζίαο. Σα δεηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ
δεχηεξν παξάγνληα νη δάζθαινη ηεο Αξγνιίδαο ηα ζεσξνχλ σο ήζζνλνο δπζθνιίαο αληίζεηα
κε ηνπο δαζθάινπο ηεο Λαθσλίαο νη νπνίνη ηα ζεσξνχλ σο κείδνλνο δπζθνιίαο. ΢ην κέζν
βξίζθνληαη νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ ησλ ππφινηπσλ λνκψλ. ΢ε φηη αθνξά ηα δεηήκαηα πνπ
ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηξίην παξάγνληα σο κηθξνχ βαζκνχ δπζθνιίαο ηα ηαμηλνκνχλ νη
δάζθαινη ηεο Αξγνιίδαο, ηεο Αξθαδίαο θαη ηεο Μεζζελίαο. Μέηξηνπ βαζκνχ δπζθνιίαο ηα
ζεσξνχλ νη δάζθαινη ηεο Κνξηλζίαο θαη πςεινχ βαζκνχ δπζθνιίαο νη δάζθαινη ηεο
Λαθσλίαο.

0,15000 0,20000 0,20000

0,10000 0,15000
Μέζνο ηνπ 2νπ Παξάγνληα

0,10000
Μέζνο ηνπ 1νπ Παξάγνληα

0,05000

Μέζνο 3νπ Παξάγνληα

0,00000
0,00000 0,05000

-0,05000 0,00000

-0,10000 -0,05000

-0,20000

-0,15000 -0,10000

-0,20000 -0,15000

Ν. Ν. Ν. Ν. Ν. Ν. Ν. Ν. Ν. Ν.
Ν. Ν. Ν. Ν. Ν.
Αξγν Αξθα Κνξηλ Λαθσ Μεζζ Αξγν Αξθα Κνξηλ Λαθσ Μεζζ
Αξγν Αξθα Κνξηλ Λαθσ Μεζζ
ιίδαο δίαο ζίαο λίαο ελίαο ιίδαο δίαο ζίαο λίαο ελίαο
ιίδαο δίαο ζίαο λίαο ελίαο

Ννκόο πνπ Ννκόο πνπ Ννκόο πνπ

Υπεξεηείηε Υπεξεηείηε Υπεξεηείηε

Γηάγξακκα 5.6.6: Ννκφο ππεξεζίαο θαη δπζθνιίεο νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ

Γηα ηελ εχξεζε, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο, δηαθνξάο ησλ παξαπάλσ εθηηκήζεσλ ζα

δηελεξγεζεί ν ζηαηηζηηθφο έιεγρνο ηεο αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA). Γηα ηνλ πξψην
παξάγνληα δηαπηζηψζεθε φηη δελ κπνξεί λα γίλεη παξακεηξηθφο έιεγρνο αλάιπζεο ηεο
δηαθχκαλζεο επεηδή ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ
ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, κηθξφηεξν απφ ην 5% [F0 (4, 185) = 6,406, p <
0,0005]. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέρζεθε ε ιχζε ηνπ απαξακεηξηθνχ ειέγρνπ Kruskal-Wallis ν
νπνίνο αληηζηνηρεί ζηνλ παξακεηξηθφ One- Way Anova. Ζ δηελέξγεηα απηνχ ηνπ ειέγρνπ, ρ2
(4, Ν = 185) = 1,396, p = 0,845, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά,
ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ

152
απαξηίδνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε
δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ. Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο
(ANOVA) πνπ δηελεξγήζεθε γηα ην δεχηεξν παξάγνληα, F0 (4, 185) = 0,864, p = 0,487 θαη
δεδνκέλνπ φηη ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ
θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (4, 185) = 0,991, p =
0,413] νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ην δεχηεξν
παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο
Πεινπνλλήζνπ. Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο γηα ηνλ ηξίην παξάγνληα, F0 (4, 185) = 0,414,
p = 0,798, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ηνλ ηξίην
παξάγνληα αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο
Πεινπνλλήζνπ. Σν παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ
θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε, θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5%
[F0 (4, 185) = 1,588, p = 0,179].

5.7 Τπνζηήξημε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ

΢εκαληηθφ θνκκάηη ηεο έξεπλαο θαηαιακβάλεη ε άπνςε ησλ δαζθάισλ γηα ηηο
δξάζεηο πνπ πξέπεη λα αλαιάβεη ε πνιηηεία γηα λα βνεζήζεη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία έηζη ψζηε
λα παξάζρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα. Οη δξάζεηο πάλσ ζηηο νπνίεο
θιήζεθαλ λα πάξνπλ ζέζε, θαηαζέηνληαο ηελ άπνςή ηνπο, νη δάζθαινη ήηαλ νη παξαθάησ;
 Α. Δπηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηδάζθνπλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία.
 Β. ΢χληαμε αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ ζα ηζρχεη κφλν γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία θαη ζα έρεη ιάβεη ππφςε ηνπ ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο (π.ρ. ζπλδηδαζθαιία ηάμεσλ).
 Γ. ΢πγγξαθή βηβιίσλ απνθιεηζηηθά γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
 Γ. ΢ηειέρσζε ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ κε εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ (π.ρ.
αγγιηθψλ, θπζηθήο αγσγήο θ.ά).
 Δ. Αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ θαζεκεξηλή εθπαηδεπηηθή πξάμε
ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ (π.ρ. δηαδίθηπν, εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε, ρξήζε εθπαηδεπηηθνχ
ινγηζκηθνχ θ.ά.).
 ΢Σ. Γεκηνπξγία ζρνιηθήο βηβιηνζήθεο θαη εξγαζηεξίσλ (πιεξνθνξηθήο,
θπζηθήο,…).

153
  Ε. Παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ γηα λα
παξακέλνπλ κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζ‟ απηά (π.ρ. απμεκέλε κνξηνδφηεζε γηα θαηάιεςε
ζέζεο ζηειέρνπο εθπαίδεπζεο, θάιπςε εμφδσλ κεηαθίλεζεο θ.ά.).
 Ζ. Δθαξκνγή δηδαθηηθνχ σξαξίνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλάινγα κε ηα ρξφληα
ππεξεζίαο, φπσο θαη ζηα πνιπζέζηα θαη απνδεκίσζή ηνπο γηα ηηο επηπιένλ ψξεο.
Οη επηινγέο πνπ είραλ νη εξσηψκελνη, σο πξνο ηε δπζθνιία ηεο θαζεκηάο απφ ηηο
νθηψ εξσηήζεηο ήηαλ: θαζφινπ, ιίγν, πνιχ, πάξα πνιχ, δε γλσξίδσ/ δελ απαληψ. Καηά ηελ
θσδηθνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ δφζεθαλ, αληίζηνηρα, νη ηηκέο 1, 2, 3, 4. ΋ζνη επέιεμαλ ηελ
επηινγή δε γλσξίδσ/ δελ απαληψ δελ ζπκπεξηιήθζεζαλ θαζφινπ ζηελ θσδηθνπνίεζε.
Έηζη, δηεξεπλεηηθά, θαηαβιήζεθε πξνζπάζεηα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ
παξαγνληηθνχ κνληέινπ ζηελ πεξίπησζε ησλ δξάζεσλ πνπ ζεσξνχλ νη δάζθαινη φηη ζα
βνεζήζνπλ ην νιηγνζέζην ζρνιείν λα παξάζρεη ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην πνιπζέζην.
Αξρηθά ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ησλ θπξίσλ ζπληζησζψλ θαη κέζα απφ ην ζηαηηζηηθφ
παθέην SPSS έγηλε πξνζπάζεηα λα εθαξκνζζεί ε παξαγνληηθή αλάιπζε ζηηο παξαπάλσ νθηψ
κεηαβιεηέο.
΋πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ Πίλαθα 5.7.1 θαη κε βάζε ηελ θιίκαθα πνπ έρεη
ρξεζηκνπνηεζεί, γηα φιεο ηηο αλαθεξφκελεο δξάζεηο, ν κέζνο φξνο ησλ απφςεσλ ησλ
δαζθάισλ βξίζθεηαη κεηαμχ ηνπ «πνιχ» θαη ηνπ «πάξα πνιχ» γεγνλφο πνπ δείρλεη αθελφο
φηη νη δάζθαινη, κάιινλ, πηζηεχνπλ ζηε δπλαηφηεηα ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ λα παξάζρεη
ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην πνιπζέζην αλ ππνζηεξηρζεί θαηάιιεια θαη αθεηέξνπ φηη
δελ ππάξρεη απηή ε ππνζηήξημε απφ ηελ πνιηηεία κέρξη ζήκεξα.
Πίλαθαο 5.7.1: Πεξηγξαθηθά κέηξα
92
Μεηαβιεηέο Μέζνο Τππηθή απόθιηζε Μέγεζνο δείγκαηνο

19Α 3,51 ,773 203

19Β 3,64 ,608 204

19Γ 3,27 ,990 201

19Γ 3,56 ,661 202

19Δ 3,48 ,719 204

19ΣΤ 3,47 ,698 204

92
Γηα ιφγνπο ζπληνκίαο νη κεηαβιεηέο θσδηθνπνηνχληαη σο εμήο: «Δπηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ
δηδάζθνπλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία» γίλεηαη 19Α, «΢χληαμε αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ ζα ηζρχεη κφλν γηα
ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ζα έρεη ιάβεη ππφςε ηνπ ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο (π.ρ. ζπλδηδαζθαιία ηάμεσλ)»
γίλεηαη 19Β θ.ν.θ.

154
 19Ε 3,55 ,737 204

19Ζ 3,55 ,748 201

΢ηε ζπλέρεηα ζα κειεηεζνχλ νη ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ αθνχ αλ δελ

ππάξρνπλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ, είλαη ζρεδφλ αδχλαην
απηέο νη κεηαβιεηέο λα κνηξάδνληαη θνηλνχο παξάγνληεο. Ο Πίλαθαο 5.7.2 ησλ ζπζρεηίζεσλ
δίλεη ηηο κεηαμχ ηνπο ζπζρεηίζεηο. Δπίζεο ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο γηα
ηνλ έιεγρν ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο93 βξέζεθε ζε φιεο ηηο ζπγθξίζεηο κηθξφηεξν ηνπ 0,05
γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηεο κεδεληθήο ππφζεζεο.
Πίλαθαο 5.7.2: ΢πζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ
19Α 19Β 19Γ 19Γ 19Δ 19ΣΤ 19Ε 19Ζ

Correlation 19Α 1,000

19Β ,441 1,000

19Γ ,205 ,536 1,000

19Γ ,215 ,377 ,374 1,000

19Δ ,231 ,395 ,366 ,432 1,000

19ΣΤ ,295 ,387 ,280 ,477 ,647 1,000

19Ε ,189 ,435 ,314 ,405 ,502 ,474 1,000

19Ζ ,219 ,471 ,327 ,334 ,415 ,426 ,669 1,000

Sig. (1-tailed) 19Α

19Β ,000

19Γ ,002 ,000

19Γ ,001 ,000 ,000

19Δ ,001 ,000 ,000 ,000

19ΣΤ ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

19Ε ,004 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

19Ζ ,001 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

Σέινο, ε ηηκή ηνπ δείθηε Kaiser-Meyer-Olkin (KMO), πνπ θηάλεη ην 0,818, ζε

ζπλδπαζκφ κε ηε, ζρεδφλ, κεδεληθή ηηκή ηνπ ειέγρνπ ζθαηξηθφηεηαο ηνπ Bartlett94 (ρ2 (28)

93
Βιέπε ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 89
94
Βιέπε ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 90

155
= 545,530, p <0,0005) νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε παξαγνληηθή αλάιπζε θξίλεηαη σο
απνδεθηή αλάιπζε ησλ ππφ εμέηαζε δεδνκέλσλ.
Με ηελ αλάιπζε ζε θχξηεο ζπληζηψζεο πξνθχπηνπλ ηφζεο ζπληζηψζεο φζεο θαη νη
κεηαβιεηέο θαη ε θαζεκία απφ απηέο εξκελεχεη έλα πνζνζηφ ηεο δηαθχκαλζεο. ΢ηνλ Πίλαθα
5.7.3 δηαπηζηψλεηαη φηη δχν ζπληζηψζεο εξκελεχνπλ ην 59,58% ηεο δηαθχκαλζεο. Σν
πνζνζηφ απηφ ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθφ θαη δεδνκέλνπ φηη γηα θάζε επφκελν παξάγνληα ην
παξαπάλσ πνζνζηφ απμάλεη κε ρακειφ ξπζκφ (πεξίπνπ 10%) θαηαιήγνπκε ζηε ρξήζε δχν
ζπληζησζψλ – παξαγφλησλ φπσο άιισζηε πξνηείλεηαη θαη απφ ην ίδην ην ζηαηηζηηθφ
πξφγξακκα (Πίλαθαο 5.7.4).
Πίλαθαο 5.7.3: Δξκελεπφκελε δηαθχκαλζε απφ ηηο ζπληζηψζεο
Σπληζηώζεο – Παξάγνληεο Αξρηθέο Ηδηνηηκέο

Σύλνιν % ηεο Γηαθύκαλζεο % Αζξνηζηηθό ηεο

Γηαθύκαλζεο

1
3,764 47,056 47,056
2
1,002 12,524 59,580
3
,832 10,399 69,980
4
,799 9,983 79,962
5
,578 7,227 87,189
6
,377 4,714 91,903
7
,346 4,319 96,222
8
,302 3,778 100,000
Extraction Method: Principal Component Analysis.

Πίλαθαο 5.7.4: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ

Σπληζηώζεο - Παξάγνληεο

1 2

19Α
,465 ,657
19Β
,735 ,426
19Γ
,611 ,329
19Γ
,661 -,083
19Δ
,747 -,252
19ΣΤ
,743 -,231
19Ε
,752 -,332
19Ζ ,723 -,215

156
Extraction Method: Principal Component Analysis.

2 components extracted.

Σέινο, ε πεξηζηξνθή ησλ παξαγφλησλ έρεη σο ζθνπφ λα βειηηψζεη ηελ εξκελεπηηθή

ηθαλφηεηα ηνπ κνληέινπ. Οπζηαζηηθά νη επηβαξχλζεηο επαλαπξνζδηνξίδνληαη κε ζθνπφ νη
κεγάιεο λα γίλνπλ κεγαιχηεξεο θαη κηθξέο κηθξφηεξεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν νη παξάγνληεο
ζρεηίδνληαη κε ιηγφηεξεο κεηαβιεηέο θαη ε εμαγσγή ησλ ζπκπεξάζκαηνο γίλεηαη πην εχθνιε.
΢ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε πξαγκαηνπνηήζεθε εθαξκνγή ηεο Varimax πεξηζηξνθήο95
πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε εξκελεία ησλ παξαγφλησλ. Σα απνηειέζκαηα πνπ
πξνέθπςαλ θαη απνηππψλνληαη ζηνλ Πίλαθα 5.7.5 πηζηνπνίεζαλ ηελ άπνςε γηα ηελ χπαξμε
δχν παξαγφλησλ.
Πίλαθαο 5.7.5: Πίλαθαο θπξίσλ ζπληζησζψλ (Varimax πεξηζηξνθή)
Σπληζηώζεο - Παξάγνληεο

1 2

19Α
,804
19Β
,757
19Γ
,609
19Γ
,600
19Δ
,764
19ΣΤ
,749
19Ε
,811
19Ζ ,723

Extraction Method: Principal Component Analysis.

Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.

Rotation converged in 3 iterations.

Έηζη νη παξαπάλσ νθηψ κεηαβιεηέο νξγαλψλνληαη ζε δχν παξάγνληεο. Ο πξψηνο

παξάγνληαο αθνξά ηελ «Τπνζηήξημε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ κε ππνδνκέο, λέεο
ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο» θαη πεξηιακβάλεη
ηηο κεηαβιεηέο 19Γ, 19Δ, 19΢Σ, 19Ε & 19Ζ. Ο δεχηεξνο παξάγνληαο ζπγθξνηείηαη απφ ηηο
κεηαβιεηέο 19Α, 19Β & 19Γ ην πεξηερφκελν ησλ νπνίσλ αλαθέξεηαη ζηελ «Τπνζηήξημε ηνπ

95
ν.π. Bartholomew et al. (2002)

157
νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (επηκφξθσζε, αλαιπηηθφ
πξφγξακκα, θαηάιιεια βηβιία)»
΢ηε ζπλέρεηα νη δχν παξάγνληεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ παξαγνληηθή αλάιπζε
θαη νκαδνπνηνχλ ηελ άπνςε ησλ δαζθάισλ γηα ηελ θαηάιιειε ππνζηήξημε ησλ νιηγνζεζίσλ
πξνθεηκέλνπ λα παξέρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα ζα ζπλεμεηαζηνχλ κε
κεηαβιεηέο φπσο ην θχιν, ηελ ππεξεζία ζήκεξα ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν, ηα
ρξφληα ππεξεζίαο, ηηο επηπιένλ ζπνπδέο, ηε θνίηεζε ή φρη, σο καζεηήο, ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν θαη ην λνκφ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ νη δάζθαινη.
Ξεθηλψληαο απφ ην θχιν θαη φπσο θαίλεηαη ζην επφκελν δηάγξακκα, ην νπνίν
απνηππψλεη ηελ ππνζηήξημε πνπ πξέπεη λα παξαζρεζεί ζην νιηγνζέζην ζρνιείν, έηζη ψζηε λα
παξάζρεη ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην πνιπζέζην, αλά παξάγνληα μερσξηζηά γηα θάζε
θχιν, παξαηεξείηαη φηη θαη γηα ηνπο δχν παξάγνληεο δελ θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά ησλ
κέζσλ αλάκεζα ζηα δχν θχια.

3,00

2,00
2,50

1,00
2νο Παξάγνληαο
1νο Παξάγνληαο

0,00 0,00

-1,00

76
-2,50
-2,00

221
135 217
1
-3,00

Άλδξαο Γπλαίθα Άλδξαο Γπλαίθα

Φύιν Φύιν

Γηάγξακκα 5.7.1: Φχιν θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ

Γηελεξγψληαο έιεγρν ππνζέζεσλ γηα ηε ζχγθξηζε ησλ κέζσλ ηηκψλ ηνπ θάζε
θχινπ γηα θάζε έλα παξάγνληα ζπκπεξαίλνπκε φηη πξάγκαηη δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά,
ζεκαληηθή, δηαθνξά αλάκεζα ζηα δχν θχια ζε φηη αθνξά ηφζν ηνλ πξψην, t (193) = -0,028,
p = 0,978 φζν θαη ηνλ δεχηεξν παξάγνληα, t (193) = -1,336, p = 0,183. Με άιια ιφγηα ηφζν
νη άληξεο φζν θαη νη γπλαίθεο θαίλεηαη φηη απνδίδνπλ ηελ ίδηα ζεκαζία ηφζν ζηελ

158
ππνζηήξημε κε ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο
δαζθάινπο (1νο παξάγνληαο) φζν θαη κε ηελ ππνζηήξημε πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ
εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ηνπ νιηγνζεζίνπ (2νο παξάγνληαο).
Ο ηχπνο ηνπ ζρνιείνπ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ νη δάζθαινη πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ
έξεπλα ελδερνκέλσο λα επεξεάδεη ηελ άπνςή ηνπο ην πνηα είλαη θαηάιιειε ππνζηήξημε ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ πξνθεηκέλνπ λα παξάζρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα
πνιπζέζηα. Σα επφκελα γξακκνγξαθήκαηα (Γηάγξακκα 5.7.2) παξνπζηάδνπλ ηνπο
ππεξεηνχληεο είηε ζε νιηγνζέζηα είηε ζε πνιπζέζηα ζρνιεία, ηε ρξνληθή πεξίνδν ηεο
έξεπλαο, λα ζεσξνχλ ίδηαο πεξίπνπ ζεκαζίαο ηελ ππνζηήξημε ηφζν ησλ δξάζεσλ ηνπ πξψηνπ
παξάγνληα φζν θαη ησλ δξάζεσλ ηνπ δεχηεξνπ παξάγνληα. Αληίζεηα νη δάζθαινη πνπ δελ
ππεξεηνχλ ζε ζρνιεία (βξίζθνληαη ζε γξαθείν ή είλαη ζρνιηθνί ζχκβνπινη) ζεσξνχλ σο
θαηαιιειφηεξε ππνζηήξημε ηηο δξάζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ δεχηεξν παξάγνληα ελψ γηα
ηηο δξάζεηο πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα απνδίδνπλ κηθξφηεξε ζεκαζία ζε ζρέζε κε
ηνπο ππφινηπνπο δαζθάινπο.

0,60

0,00
Μέζνο 2νπ Παξάγνληα
Μέζνο 1νπ Παξάγνληα

0,40

-0,20
0,20

0,00

-0,40

Σε Οιηγνζέζην Σε Πνιπζέζην Αιινύ Σε Οιηγνζέζην Σε Πνιπζέζην Αιινύ

Σρνιείν Σρνιείν (Γξαθείν, Σρνιείν Σρνιείν (Γξαθείν,
ΚΔΓΓΥ θ.ιπ..) ΚΔΓΓΥ θ.ιπ..)

Σήκεξα ππεξεηείηε Σήκεξα ππεξεηείηε

Γηάγξακκα 5.7.2: Σχπνο ζρνιείνπ ππεξεζίαο θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ

ζρνιείνπ
Πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί αλ νη δηαθνξέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εμέηαζε ησλ
γξακκνγξαθεκάησλ είλαη ζεκαληηθά ζηαηηζηηθέο δηελεξγείηαη ζηαηηζηηθφο έιεγρνο. Σν
θξηηήξην πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA). Ο έιεγρνο πνπ
δηελεξγήζεθε γηα ηνλ πξψην παξάγνληα, F0 (2, 192) = 0,668, p = 0,514 θαη δεδνκέλνπ φηη
ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ

159
Levene, είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (2, 192) = 0,658, p = 0,519] νδεγεί ζην
ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο
πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία (νιηγνζέζην, πνιπζέζην & αιινχ) ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα ηελ ππνζηήξημε κε ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο
εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο (1νο παξάγνληαο).
Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο γηα ην δεχηεξν παξάγνληα, F0 (2, 192) = 1,211, p = 0,300,
νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά, ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία (νιηγνζέζην, πνιπζέζην & αιινχ)
ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ηελ ππνζηήξημε πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ εθπαηδεπηηθή
νο
δηαδηθαζία ηνπ νιηγνζεζίνπ (2 παξάγνληαο). Σν παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο
ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε,
θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (2, 192) = 0,912, p = 0,404].
Σα ρξφληα ζπλνιηθήο ππεξεζίαο πνπ έρνπλ νη δάζθαινη είλαη πηζαλφλ λα
επεξεάδνπλ ηελ άπνςή ηνπο γηα ην είδνο ηεο ππνζηήξημεο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ
πξνθεηκέλνπ λα παξάζρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα. Παξαηεξψληαο ην
Γηάγξακκα 5.7.3 δηαπηζηψλεηαη φηη νη δάζθαινη πνπ έρνπλ πξνυπεξεζία πάλσ απφ ηξηάληα
ρξφληα απνδίδνπλ κηθξφηεξε ζεκαζία, ζηελ ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ κε δξάζεηο πνπ
ζπλζέηνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα (ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ
θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο), ζε ζρέζε κε ηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ κηθξφηεξε
πξνυπεξεζία. Αληίζεηα απηνί πνπ έρνπλ κέρξη δέθα ρξφληα ππεξεζίαο απνδίδνπλ
κεγαιχηεξε ζεκαζία, ζηελ ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ κε δξάζεηο πνπ ζπλζέηνπλ ην
δεχηεξν παξάγνληα (επηκφξθσζε, αλαιπηηθφ πξφγξακκα, θαηάιιεια βηβιία), απφ ηνπο
δαζθάινπο πνπ έρνπλ κεγαιχηεξε πξνυπεξεζία.

160
 0,15

0,25
0,10

0,05
Μέζνο 1νπ Παξάγνληα

Μέζνο 2νπ Παξάγνληα

0,00

0,00

-0,25
-0,05

-0,10

-0,50

-0,15

0-10 11-20 21-30 >30 0-10 11-20 21-30 >30

Σπλνιηθή πξνϋπεξεζία ζηελ Σπλνιηθή πξνϋπεξεζία ζηελ

εθπαίδεπζε εθπαίδεπζε

Γηάγξακκα 5.7.3: Πξνυπεξεζία δαζθάισλ θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ

ζρνιείνπ
Γηα ηελ εχξεζε, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο, δηαθνξάο ησλ παξαπάλσ εθηηκήζεσλ
δηελεξγείηαη ν ζηαηηζηηθφο έιεγρνο ηεο αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA). Γηα ηνλ πξψην
παξάγνληα δηαπηζηψζεθε φηη δελ κπνξεί λα γίλεη παξακεηξηθφο έιεγρνο αλάιπζεο ηεο
δηαθχκαλζεο επεηδή ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ
ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, κηθξφηεξν απφ ην 5% [F0 (3, 191) = 4,546, p =
0,004]. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέρζεθε ε ιχζε ηνπ απαξακεηξηθνχ ειέγρνπ Kruskal-Wallis ν
νπνίνο αληηζηνηρεί ζηνλ παξακεηξηθφ One- Way Anova. Ζ δηελέξγεηα απηνχ ηνπ ειέγρνπ,
ρ2 (3, Ν = 194) = 9,023, p = 0,029, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη ζηαηηζηηθά
ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα ηελ ππνζηήξημε κε ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο
εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ (1νο παξάγνληαο).
Μάιηζηα νη δάζθαινη πνπ έρνπλ έσο ηξηάληα ρξφληα ππεξεζίαο απνδίδνπλ
κεγαιχηεξε ζεκαζία, ζηελ ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ κε δξάζεηο πνπ ζπλζέηνπλ
ηνλ πξψην παξάγνληα, ζε ζρέζε κε ηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ πάλσ απφ ηξηάληα ρξφληα.
Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο γηα ην δεχηεξν παξάγνληα, F0 (3, 191) = 0,661, p =
0,577, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, δηαθνξά αλάκεζα
ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα ηελ
ππνζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ κε επηκφξθσζε

161
εθπαηδεπηηθψλ, ηδηαίηεξν αλαιπηηθφ πξφγξακκα, θαηάιιεια βηβιία (2νο παξάγνληαο). Σν
παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ
Levene, είλαη κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (3, 191) = 1,775, p = 0,153].
Ζ αμηνιφγεζε γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ γηα θάζε παξάγνληα
είλαη πηζαλφ λα ζρεηίδεηαη κε ηηο επηπιένλ ζπνπδέο πνπ κπνξεί λα έρεη θάλεη θάπνηνο
δάζθαινο. Σν Γηάγξακκα 5.7.4, ην νπνίν απνηππψλεη, αλά παξάγνληα μερσξηζηά, ηελ
αμηνιφγεζε γηα θαηάιιειε ππνζηήξημε ησλ νιηγνζεζίσλ ηφζν ησλ δαζθάισλ πνπ έρνπλ
επηπιένλ ζπνπδέο θαη ησλ δαζθάισλ ρσξίο επηπιένλ ζπνπδέο. Παξαηεξψληαο ην πξνθχπηεη
φηη δε θαίλεηαη λα ππάξρεη δηαθνξά ησλ κέζσλ θάζε νκάδαο δαζθάισλ θαη γηα ηνπο δχν
παξάγνληεο.

3,00

2,00
2,50

1,00
2νο Παξάγνληαο
1νο Παξάγνληαο

0,00 0,00

-1,00

128
-2,50 -2,00

221 16
217

-3,00

Γεύηεξν πηπρίν Φσξίο επηπιένλ Γεύηεξν πηπρίν Φσξίο επηπιένλ

ζπνπδέο ζπνπδέο

Δπηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρεηε Δπηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρεηε

Γηάγξακκα 5.7.4: Δπηπιένλ ζπνπδέο θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ

Γηελεξγψληαο έιεγρν ππνζέζεσλ γηα ηε ζχγθξηζε ησλ κέζσλ ηηκψλ ηεο θάζε
νκάδαο δαζθάισλ (ρσξίο επηπιένλ ζπνπδέο & κε επηπιένλ ζπνπδέο) γηα θάζε έλα παξάγνληα
μερσξηζηά ζπκπεξαίλεηαη φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο
δαζθάινπο πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο
ζπνπδέο ζε φηη αθνξά ηφζν ηνλ πξψην, t (193) = 0,849, p = 0,397 φζν θαη ηνλ δεχηεξν
παξάγνληα, t (193) = 0,069, p =0,945.
Με άιια ιφγηα ηφζν νη δάζθαινη πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο φζν θαη νη δάζθαινη
πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο αμηνινγνχλ σο εμίζνπ ζεκαληηθέο αθελφο ηηο δξάζεηο
πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ πξψην παξάγνληα (ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ κε ππνδνκέο,

162
λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο) θαη
αθεηέξνπ ηηο δξάζεηο πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ δεχηεξν παξάγνληα (ππνζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο
δηαδηθαζίαο ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ κε επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ, ηδηαίηεξν αλαιπηηθφ
πξφγξακκα, θαηάιιεια βηβιία).
Ζ θνίηεζε ζε νιηγνζέζην ή πνιπζέζην ζρνιείν ησλ δαζθάισλ, θαηά ηα καζεηηθά
ηνπο ρξφληα, ίζσο λα έρεη επεξεάζεη ηελ αμηνιφγεζή ηνπο γηα ηε ζπνπδαηφηεηα θαζελφο απφ
ηνπο πξναλαθεξφκελνπο παξάγνληεο. ΢ην Γηάγξακκα 5.7.5, ην νπνίν απνηππψλεη ηνπο
κέζνπο ησλ απφςεσλ, αλά παξάγνληα μερσξηζηά, ησλ δαζθάισλ πνπ θνίηεζαλ νη ίδηνη ζε
νιηγνζέζην ζρνιείν θαη ησλ δαζθάισλ πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζην, παξαηεξείηαη φηη, αλ θαη
ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο αθξαίεο ηηκέο κεηαμχ απηψλ πνπ δε θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν
θαη γηα ηνπο δχν παξάγνληεο ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην, δε θαίλεηαη
λα ππάξρεη δηαθνξά ησλ κέζσλ θάζε νκάδαο δαζθάισλ ηφζν γηα ηνλ πξψην φζν θαη γηα ηνλ
δεχηεξν παξάγνληα.

3,00

2,00
2,50

1,00
2νο Παξάγνληαο
1νο Παξάγνληαο

0,00
0,00

-1,00

-2,50 -2,00

16
221 217
135
-3,00

Ναη ΄Ορη
Ναη ΄Ορη
Ωο καζεηήο/ηξηα θνηηήζαηε ζε
Ωο καζεηήο/ηξηα θνηηήζαηε ζε νιηγνζέζην
νιηγνζέζην

Γηάγξακκα 5.7.5: Φνίηεζε ζε νιηγνζέζην ζρνιείν θαη θαηάιιειε ππνζηήξημε ηνπ

Πξαγκαηνπνηψληαο έιεγρν ππνζέζεσλ γηα ηε ζχγθξηζε ησλ κέζσλ ηηκψλ ηεο
αμηνιφγεζεο ησλ δαζθάισλ πνπ θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν θαη ησλ δαζθάισλ πνπ
θνίηεζαλ ζε πνιπζέζην γηα θάζε έλα παξάγνληα επηβεβαηψλεηαη ε πξψηε εθηίκεζε, απφ ηε
κειέηε ηνπ παξαπάλσ δηαγξάκκαηνο, γηα ηε κε χπαξμε δηαθνξάο ηφζν γηα ηνλ πξψην
παξάγνληα, t (193) = 0,886, p = 0,377 φζν θαη ηνλ δεχηεξν παξάγνληα, t (193) = -0,672, p
= 0,503. ΢πκπεξαίλεηαη φηη ηφζν νη δάζθαινη πνπ έρνπλ θνηηήζεη νη ίδηνη, σο καζεηέο, ζε
νιηγνζέζην ζρνιείν φζν θαη νη δάζθαινη πνπ δελ έρνπλ θνηηήζεη ζε νιηγνζέζην αμηνινγνχλ

163
σο ίδηαο ζεκαζίαο ηφζν ηηο δξάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ κε
ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο
(1νο παξάγνληαο) φζν θαη ηηο δξάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ππνζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο
δηαδηθαζίαο ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ κε επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ, ηδηαίηεξν αλαιπηηθφ
πξφγξακκα, θαηάιιεια βηβιία (2νο παξάγνληαο).
Ο λνκφο πνπ ππεξεηεί θάζε δάζθαινο είλαη πηζαλφ λα ηνλ επεξεάδεη σο πξνο ην
πνηα ζεσξεί θαηαιιειφηεξε ππνζηήξημε ηνπ νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ έηζη ψζηε λα παξάζρεη
ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην πνιπζέζην. Σα επφκελα γξακκνγξαθήκαηα πνπ
πεξηέρνληαη ζην Γηάγξακκα 5.7.6 απνηππψλνπλ ηνπο κέζνπο ησλ απφςεσλ ησλ δαζθάισλ
αλά λνκφ θαη παξάγνληα. Παξαηεξείηαη φηη δελ ππάξρεη εληαία ηάζε γηα θαηάηαμε θαη ησλ
δχν παξαγφλησλ ζην ίδην επίπεδν γηα θάζε λνκφ. Έηζη, φπσο θαίλεηαη, γηα ηνλ πξψην
παξάγνληα νη δάζθαινη ηνπ λ. Αξγνιίδαο αμηνινγνχλ πάλσ απφ ην γεληθφ κέζν φξν ηελ
ππνζηήξημε κε δξάζεηο πνπ ηνλ απαξηίδνπλ. Οη απφςεηο ησλ δαζθάισλ ησλ λνκψλ
Αξθαδίαο, Κνξηλζίαο θαη Λαθσλίαο βξίζθνληαη θνληά ζην κέζν φισλ ησλ λνκψλ ελψ νη
απφςεηο ησλ δαζθάισλ ηνπ λ. Μεζζελίαο είλαη αξθεηά ρακειφηεξα απφ ην γεληθφ κέζν φξν.
Σελ ππνζηήξημε κε δξάζεηο, πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ δεχηεξν παξάγνληα, πάλσ απφ ην γεληθφ
κέζν φξν ηελ αμηνινγνχλ νη δάζθαινη πνπ εξγάδνληαη ζηνπο λνκνχο Αξγνιίδαο θαη
Λαθσλίαο, θνληά ζην κέζν φξν είλαη νη απφςεηο φζσλ εξγάδνληαη ζηνπο λνκνχο Κνξηλζίαο
θαη Μεζζελίαο ελψ αξθεηά θάησ απφ ην γεληθφ κέζν βξίζθεηαη ε αμηνιφγεζε ησλ δαζθάισλ
πνπ εξγάδνληαη ζην λ. Αξθαδίαο.

0,30 0,20

0,20
0,10
Μέζνο 2νπ Παξάγνληα

0,10
Μέζνο 1νπ Παξάγνληα

0,00

0,00

-0,10
-0,10

-0,20
-0,20

-0,30

Ν. Ν. Ν. Ν. Ν.
Ν. Ν. Ν. Ν. Ν. Αξγνιίδαο Αξθαδίαο Κνξηλζίαο Λαθσλίαο Μεζζελία
Αξγνιίδαο Αξθαδίαο Κνξηλζίαο Λαθσλίαο Μεζζελία ο
ο

Ννκόο πνπ Υπεξεηείηε

Ννκόο πνπ Υπεξεηείηε

Γηάγξακκα 5.7.6: Ννκφο ππεξεζίαο δαζθάισλ θαη ππνζηήξημε νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ

164
 Γηα ηελ εχξεζε, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο, δηαθνξάο ησλ παξαπάλσ εθηηκήζεσλ
δηελεξγείηαη ν ζηαηηζηηθφο έιεγρνο ηεο αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο (ANOVA). Ο έιεγρνο πνπ
πξαγκαηνπνηήζεθε, γηα ηνλ πξψην παξάγνληα, F0 (4, 190) = 1,475, p = 0,211 θαη δεδνκέλνπ
φηη ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ ηνπ
Levene, είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5% [F0 (4, 190) = 0,809, p = 0,521] νδεγεί ζην
ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο
πνπ ππεξεηνχλ ζε ζρνιεία δηαθνξεηηθψλ λνκψλ, ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ, ζε φηη
αθνξά ηελ άπνςε γηα ηελ ππνζηήξημε κε ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο
εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο (1νο παξάγνληαο). Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο
γηα ην δεχηεξν παξάγνληα, F0 (4, 190) = 0,811, p = 0,519, νδεγεί, επίζεο, ζην ζπκπέξαζκα
φηη δελ ππάξρεη, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ
ζε ζρνιεία δηαθνξεηηθψλ λνκψλ, ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ, ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε
γηα ηελ ππνζηήξημε πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ηνπ νιηγνζεζίνπ (2 νο
παξάγνληαο). Σν παξαηεξνχκελν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο, ηνπ ζηαηηζηηθνχ
θξηηεξίνπ ηνπ Levene, είλαη, θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε, θαηά πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην 5%
[F0 (4, 190) = 0,756, p = 0,555].

165
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ
ΔΡΜΖΝΔΗΑ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ/ ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ

6.1 Αλαθεθαιαίσζε επξεκάησλ ζε ζρέζε κε ηα εξεπλεηηθά

εξσηήκαηα θαη ηηο εξεπλεηηθέο ππνζέζεηο.
Ο ζηφρνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο ήηαλ δηηηφο. Αθελφο λα θαηαγξάςεη θαη λα
εξκελεχζεη ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ηε ρξνληθή πεξίνδν 1976
(έηνο πνπ ςεθίζηεθε ν λφκνο ππ‟ αξ. 309) κέρξη ζήκεξα θαη αθεηέξνπ λα εληνπίζεη θαη λα
παξνπζηάζεη ηηο επηπηψζεηο, ηεο εθαξκνδφκελεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ζηε ιεηηνπξγία
ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ φπσο ηε βιέπνπλ ή θαη ηε βηψλνπλ νη δάζθαινη ηεο πεξηθέξεηαο
Πεινπνλλήζνπ.
΢ε φηη αθνξά ην πξψην δεηνχκελν ηεο έξεπλαο, ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή
αλαδεηήζεθε κέζα απφ λφκνπο, πξνεδξηθά δηαηάγκαηα θαη εγθπθιίνπο ηνπ Τπνπξγείνπ
Παηδείαο, απφ ηα πξαθηηθά ησλ ζπδεηήζεσλ ζηε Βνπιή, ησλ δχν βαζηθψλ λφκσλ πνπ
ςεθίζηεθαλ απηή ηελ πεξίνδν (ηνπ λφκνπ 309/1976 & 1566/1985) θαη απφ έληππα,
αλαθνηλψζεηο θαη ζπλέδξηα ηεο Γηδαζθαιηθήο Οκνζπνλδίαο Διιάδαο, πνπ απνηππψλνπλ ηηο
ζέζεηο ηνπ αλψηαηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θνξέα ησλ δαζθάισλ.
Σν πξψην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη είλαη ε ζπλερήο πξνζπάζεηα, ζπλνδεπφκελε
ζπλήζσο απφ ξεηνξηθή πεξί αλαβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, ηφζν
απφ ηελ επίζεκε πνιηηεία φζν θαη απφ ηελ νκνζπνλδία ησλ δαζθάισλ γηα θαηάξγεζε ή
ζπγρψλεπζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Ζ ζέζε απηή δηθαηνινγείηαη απφ ηελ άπνςε ησλ
ππνζηεξηθηψλ ηεο φηη ην νιηγνζέζην ζρνιείν παξέρεη ρακειφηεξεο πνηφηεηαο απφ ην
πνιπζέζην θαη σο εθ ηνχηνπ ζα πξέπεη λα θαηαξγεζεί γηα ην θαιφ ησλ παηδηψλ. Μηα άπνςε,
φκσο, πνπ απφ φηη θάλεθε απφ ηε κειέηε ηεο δηεζλνχο θαη ηεο ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο δε
ζηεξίδεηαη ζε εξεπλεηηθέο εξγαζίεο αθνχ ε πιεηνλφηεηα ησλ εξεπλψλ, απηήο ηεο πεξηφδνπ,
θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη νη επηδφζεηο θαη νη ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ δελ είλαη ρακειφηεξεο ή ρεηξφηεξεο απφ απηέο ησλ καζεηψλ
πνιπζέζησλ ζρνιείσλ. Μάιηζηα, πξνθχπηεη φηη ζηελ Διιάδα ζπλερίδεη λα εθαξκφδεηαη κηα
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, γηα θαηάξγεζε ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, ηελ ζηηγκή πνπ ζηελ
ππφινηπε Γπηηθή Δπξψπε θαη ζηε Βφξεηα Ακεξηθή ε πνιηηηθή απηή έρεη εγθαηαιεηθζεί απφ
ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 (Μπξνχδνο, 2002) θαη ηνπ 1980 (Brunswic & Valerien, 2004).

166
 Σν δεχηεξν ζπκπέξαζκα πνπ εμάγεηαη είλαη ην γεγνλφο φηη δελ έγηλε θακηά
πξνζπάζεηα ζπζηεκαηηθήο θαη νξγαλσκέλεο ζηήξημεο, φισλ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ηεο
ρψξαο θαη νη φπνηεο πξνζπάζεηεο, κε ρξεκαηνδφηεζε θπξίσο απφ πξνγξάκκαηα ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο, πεξηνξίδνληαλ ζηελ πηινηηθή ηνπο εθαξκνγή ζε ειάρηζην αξηζκφ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Δμαίξεζε, ζηελ παξαπάλσ θαηάζηαζε, απνηειεί ε ιεηηνπξγία
νινήκεξνπ ζρνιείνπ θαη ζηα νιηγνζέζηα νπφηε, γηα πξψηε θνξά ζηα εθπαηδεπηηθά δξψκελα
ηεο Διιάδαο, ζα κπνξνχζαλ λα δηδαρζνχλ, νη καζεηέο απηψλ ησλ ζρνιείσλ, γλσζηηθά
αληηθείκελα φπσο μέλε γιψζζα, λέεο ηερλνινγίεο θ.ά. απφ εθπαηδεπηηθνχο αληίζηνηρσλ
εηδηθνηήησλ. Ζ ζεζκνζέηεζε ηνπ νινήκεξνπ ζρνιείνπ γηα ηα νιηγνζέζηα έγηλε ην 1997 θαη
δπζηπρψο κεηά απφ εθαξκνγή κηαο δεθαεηίαο, πεξίπνπ, θαηαξγήζεθε ην 2011.
΢ε φηη αθνξά ην δεχηεξν δεηνχκελν ηεο έξεπλαο αλαδεηήζεθαλ, κέζσ
εξσηεκαηνινγίνπ, νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ γηα κηα ζεηξά
απφ δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ φπσο ε πνηφηεηα ηεο
παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δάζθαινη, ε ζηήξημε απφ
ηε πνιηηεία θαη ε αλαγθαηφηεηα χπαξμήο ηνπο ή φρη. Σα δεηήκαηα απηά ζπλεμεηάζηεθαλ κε
κηα ζεηξά απφ κεηαβιεηέο φπσο ηχπνο ζρνιείνπ θαη ζέζε πνπ ππεξεηνχλ, ηχπνο ζρνιείνπ
πνπ θνίηεζαλ σο καζεηέο, επηπιένλ ζπνπδέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη, ην θχιν ηνπο θ.ά.
Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πνπ πξνέθπςαλ ζπλνςίδνληαη σο εμήο:
1. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα
Πεινπνλλήζνπ ππνζηεξίδεη φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ ρακειφηεξεο πνηφηεηαο
εθπαίδεπζε ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα. Μάιηζηα απηή ε άπνςε δε δηαθνξνπνηείηαη νχηε
αλάκεζα ζηνπο άληξεο θαη ζηηο γπλαίθεο ηνπ δείγκαηνο, νχηε αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο ηεο πεξηθέξεηαο, νχηε αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζέζεηο (δάζθαινο ηάμεο, ζέζε ζηειέρνπο). Αληίζεηα ππάξρεη
δηαθνξνπνίεζε ζε φηη αθνξά ηελ άπνςε γηα παξνρή ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο
απφ ηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα πνιπζέζηα ζρνιεία αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθφ ηχπν ζρνιείνπ (ε πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζε
νιηγνζέζην ζρνιείν δε ζπκκεξίδνληαη ηελ παξαπάλσ άπνςε), αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζηα θαη ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε πνιπζέζηα
ζρνιεία (ε πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ πνπ νη ίδηνη σο καζεηέο θνίηεζαλ ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν δηαθσλνχλ κε ηελ παξαπάλσ άπνςε) θαη, ηέινο, αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ
έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο θαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο - πξψην πηπρίν
θαη εμνκνίσζε – (ε πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο ππνζηεξίδεη

167
ηελ παξαπάλσ άπνςε ζε αληίζεζε κε φζνπο δελ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο νη απφςεηο ησλ
νπνίσλ είλαη κνηξαζκέλεο).
2. Ζ παξνρή ρακειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε ζηα νιηγνζέζηα ζε ζρέζε κε ηα
πνιπζέζηα ζρνιεία απνδίδεηαη απφ ηνπο δαζθάινπο:
 ζηνλ αλεπαξθή ρξφλν, πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ν δάζθαινο ηνπ νιηγνζέζηνπ
ζρνιείνπ, γηα ηε δηδαζθαιία ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ. ΢ε έξεπλα ηνπ Φχθαξε (2002) ε
πιεηνλφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ δειψλεη απφ ζρεηηθά έσο θαζφινπ ηθαλνπνηεκέλε απφ ην
ρξφλν πνπ δηαηίζεηαη γηα ηε δηδαζθαιία ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ.
 ζηα αθαηάιιεια, γηα ην νιηγνζέζην ζρνιείν, ζρνιηθά βηβιία.
 ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ην νπνίν δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο
ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ.
 ζην ρακειφ επίπεδν γλψζεσλ ησλ καζεηψλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ εμαηηίαο
ησλ θνηλσληθψλ – γεσγξαθηθψλ –νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ πνπ βηψλνπλ.
Αληίζεηα δελ ζεσξνχλ ππεχζπλε, γηα ηε ρακειή πνηφηεηα εθπαίδεπζεο πνπ
παξέρνπλ ηα νιηγνζέζηα, ηελ πιεκκειή εθπαίδεπζε ησλ δαζθάισλ πνπ δηδάζθνπλ εθεί αλ
θαη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ραξαθηεξίδεη ηελ εθπαίδεπζε πνπ ηνπο παξείρε ε
Παηδαγσγηθή Αθαδεκία ή ην Παηδαγσγηθφ Σκήκα, πνπ θνίηεζαλ, αλχπαξθηε ή ζηνηρεηψδε.
Θεσξνχκε φηη ε αληίθαζε απηή είλαη θαηλνκεληθή θαη φρη νπζηαζηηθή γηαηί πξνθαλψο ηφζν ε
απηνεπηκφξθσζε φζν θαη ε ελεκέξσζε απφ άιινπο έκπεηξνπο δαζθάινπο πεξηφξηζε ηηο
ειιείςεηο, πνπ δελ θαηάθεξαλ λα θαιχςνπλ νη ζρνιέο θνίηεζεο, φζσλ θιήζεθαλ λα
εξγαζηνχλ ζε νιηγνζέζην ζρνιείν. Δπηβεβαηψλνληαο ην παξαπάλσ εχξεκα, πεξί ειιηπνχο
εθπαίδεπζεο ησλ ππνςεθίσλ δαζθάισλ, ν Ππξγησηάθεο ήδε απφ ην 1992 (1992, ζει. 150)
ππνζηεξίδεη φηη: «Σα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα δελ πξέπεη λα ζπλερίζνπλ λα παξάγνπλ
εθπαηδεπηηθνχο γηα κηα εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ εθιακβάλεηαη γεληθή θαη αφξηζηε
θαη κάιηζηα εληαία θαη αδηαθνξνπνίεηε. Δπηζηεκνληθή θαηάξηηζε ζεκαίλεη κειέηε θαη
δηαθνξνπνίεζε ησλ ζπλζεθψλ, ψζηε λα αληηκεησπίδνληαη κε ηνλ ελδεδεηγκέλν θαηά
πεξίπησζε ηξφπν. ΢ηα πιαίζηα απηά θξίλεηαη ζθφπηκε ε δηεξεχλεζε φισλ ησλ ζρνιηθψλ
ηχπσλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ κνλνζεζίνπ θαη ηνπ νιηγνζεζίνπ». Δπηπιένλ, ε Mulryan – Kyne
(2005) ζε κειέηε πνπ έθαλε ζηελ Ηξιαλδία θαηαιήγεη φηη γηα λα ιεηηνπξγήζεη
απνηειεζκαηηθά έλα νιηγνζέζην ζρνιείν νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα είλαη θαιά
εθπαηδεπκέλνη θαη λα ππνζηεξίδνληαη επαξθψο ελψ, φπσο αλαθέξεη ε ίδηα, ν Veenman
ππνζηεξίδεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ εξγάδνληαη ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία δελ έρνπλ ηελ
θαηάιιειε θαηάξηηζε.

168
 3. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ πηζηεχνπλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία κπνξνχλ
λα πξνζθέξνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ηα πνιπζέζηα αλ ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια.
Θεσξνχλ κάιηζηα σο ζεκαληηθή βνήζεηα γηα ην νιηγνζέζην ζρνιείν ηφζν ηελ ππνζηήξημε
ηνπ κε ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο
δαζθάινπο φζν θαη ηελ ππνζηήξημε ηνπ θαηά γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε
επηκφξθσζε ησλ δαζθάισλ, αλαιπηηθφ πξφγξακκα πξνζαξκνζκέλν ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο
ηνπ96 θαη θαηάιιεια βηβιία. Απηή ε άπνςε δε δηαθνξνπνηείηαη:
 νχηε αλάκεζα ζε άληξεο θαη γπλαίθεο,
 νχηε αλάκεζα ζε δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιεία
(νιηγνζέζην, πνιπζέζην & αιινχ),
 νχηε αλάκεζα ζε δαζθάινπο κε επηπιένλ ή φρη ζπνπδέο,
 νχηε αλάκεζα ζε δαζθάινπο πνπ έρνπλ θνηηήζεη νη ίδηνη, σο καζεηέο, ζε
δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιείν,
 νχηε αλάκεζα ζε δαζθάινπο πνπ ππεξεηνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο λνκνχο.
Παξεκθεξέο είλαη ην εχξεκα ηεο έξεπλαο ηνπ Φχθαξε (2002) ν νπνίνο, ζηα
ζπκπεξάζκαηά ηνπ, αλαθέξεη φηη γηα ηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ ηνπ
νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ νη εθπαηδεπηηθνί πξνηείλνπλ, θαηά θζίλνπζα ζεηξά πξνηίκεζεο,
ζπγγξαθή θαηάιιεισλ δηδαθηηθψλ βηβιίσλ, επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζπγρψλεπζε
νιηγνζεζίσλ, έληαμε ζην νιηγνζέζην εθπαηδεπηηθψλ εηδηθνηήησλ θαη επέθηαζε ηνπ
νινήκεξνπ ζρνιείνπ θαη ζην νιηγνζέζην ζρνιείν.
Λίγν δηαθνξεηηθή είλαη ε θαηάζηαζε αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ
δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία πνπ ελψ ζπκθσλνχλ, γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο
δηαδηθαζίαο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ κε επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ, ηδηαίηεξν αλαιπηηθφ
πξφγξακκα θαη θαηάιιεια βηβιία ζε φηη αθνξά ηελ ππνζηήξημε κε ππνδνκέο, λέεο
ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο νη έρνληεο
πξνυπεξεζία πάλσ απφ ηξηάληα ρξφληα δελ ηελ ζεσξνχλ ηφζν ζεκαληηθή φζν νη ζπλάδειθνη
ηνπο κε ιηγφηεξα ρξφληα ππεξεζίαο.
4. Σα νιηγνζέζηα ζρνιεία είλαη ζρνιεία αλάγθεο ζε απνκνλσκέλεο πεξηνρέο απ‟
φπνπ δελ κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ θαζεκεξηλά νη καζεηέο ππνζηεξίδεη ζεκαληηθφ,
ζηαηηζηηθά, πνζνζηφ δαζθάισλ. Μάιηζηα απηή ε άπνςε αθελφο ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηχπν ηνπ

96
Ο Παπαζηακάηεο (1998, ζει. 305) γηα λα ηνλίζεη ηε ζπνπδαηφηεηα θαη ηε ζεκαζία ηνπ αλαιπηηθνχ
πξνγξάκκαηνο αλαθέξεη: «ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα έρεη αμία κφλν αλ αληαπνθξίλεηαη ζην θνηλσληθφ
πεξηερφκελν ησλ παηδηψλ»

169
ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη (ζηα πνιπζέζηα είλαη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ζε
αληίζεζε κε ηα νιηγνζέζηα φπνπ ππάξρεη ζρεδφλ ηζνξξνπία) θαη αθεηέξνπ δελ ζρεηίδεηαη κε
ηνλ ηχπν ζρνιείνπ πνπ θνίηεζαλ, σο καζεηέο, νη δάζθαινη. Σν εχξεκα απηφ ζπκπίπηεη κε
αληίζηνηρν εχξεκα ηεο έξεπλαο ηνπ Μπξνχδνπ (2002, ζει. 139) ν νπνίνο αλαθέξεη: «Ζ
πιεηνλφηεηα (80,2%) ηαπηίδεηαη κε ηελ άπνςε φηη ηα κηθξά ζρνιεία είλαη ζρνιεία αλάγθεο».
5. Ζ άπνςε φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία θαιφ είλαη λα ππάξρνπλ αθνχ
πξνζθέξνπλ ζέζεηο εξγαζίαο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο βξίζθεη κνηξαζκέλνπο ηνπο δαζθάινπο
επεηδή δελ επξέζε ζεκαληηθή, ζηαηηζηηθά, δηαθνξά κεηαμχ απηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη ηζρχεη
θαη απηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ην αληίζεην.
6. Ζ ιεηηνπξγία νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ιεηηνπξγεί σο απνηξεπηηθφο παξάγνληαο
ηεο αζηπθηιίαο ππνζηεξίδεη ε πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ. Μάιηζηα δελ ππάξρεη ζεκαληηθή,
ζηαηηζηηθά, δηαθνξά ηφζν αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ
ζρνιεία φζν θαη αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ νη ίδηνη σο καζεηέο ζε
δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιείν.
7. Οη δάζθαινη ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ, ζηε κεγάιε ηνπο πιεηνλφηεηα,
ππνζηεξίδνπλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία δελ ππνζηεξίδνληαη ην ίδην κε ηα πνιπζέζηα απφ
ηελ πνιηηεία ζε φηη έρεη λα θάλεη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, ηα βηβιία, ηελ θάιπςε ησλ θελψλ
θ.ά. Σελ άπνςε απηή ηελ ππνζηεξίδνπλ πεξηζζφηεξν νη δάζθαινη πνπ ππεξεηνχλ ζε
πνιπζέζηα ζε ζρέζε κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο πνπ ππεξεηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία.
Δπίζεο θακία δηαθνξνπνίεζε δελ ππάξρεη ζηελ αμηνιφγεζε ηεο παξαπάλσ άπνςεο ηφζν
αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ θνίηεζαλ, σο καζεηέο, ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζρνιείν φζν
θαη αλάκεζα ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ ή φρη επηπιένλ ζπνπδέο. Σν εχξεκα απηφ
ηαπηίδεηαη κε ηελ άπνςε ηνπ Παπαζηακάηε (1998, ζει. 77) ν νπνίνο ζπγθξίλνληαο ηα
ζρνιεία ηεο πφιεο (πνιπζέζηα) κε ηα ζρνιεία ηνπ ρσξηνχ (νιηγνζέζηα) κεηαμχ άιισλ
αλαθέξεη: «ηα πξψηα […] έρνπλ βηβιία πνπ είλαη θαηάιιεια γηα ην ζχζηεκα νξγάλσζεο
(θάζε δάζθαινο θαη κία ηάμε)».
8. Οη επίζεκνη θνξείο εθαξκνγήο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαίλεηαη φηη δε
δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ
νη δάζθαινη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αθνχ είλαη κνηξαζκέλεο νη απφςεηο ησλ
ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα γηα ηε βνήζεηα πνπ έιαβαλ ή φρη απφ ηνλ Πξντζηάκελν ή ην
Γηεπζπληή Δθπαίδεπζεο θαη ην ΢ρνιηθφ ΢χκβνπιν ηεο πεξηνρήο ηνπο, θαηά ηελ
αληηκεηψπηζε θάπνηνπ πξνβιήκαηνο πνπ άπηεηαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ.
Αληίζεηα, δειψλνπλ φηη ππνζηεξίρζεθαλ απφ ηνπο αλεπίζεκνπο θνξείο εθαξκνγήο

170
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο φπσο ηνλ Πξντζηάκελν97 ηνπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ, άιινπο
εκπεηξφηεξνπο ζπλαδέιθνπο, ηε βηβιηνγξαθία θαη ην δηαδίθηπν. Γεγνλφο είλαη φηη ε
πιεηνλφηεηα ησλ δαζθάισλ δελ απηνζρεδίαδαλ, θαηά ηελ παξακνλή ηνπο ζε νιηγνζέζην
ζρνιείν θαη απφ θάπνπ ελεκεξψλνληαλ ρσξίο φκσο απηή ε ελεκέξσζε λα πξνέξρεηαη απφ
ηνπο επίζεκνπο θνξείο. ΢ε αληίζηνηρε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ν Cross (1980) αλαθέξεη
φηη νη εθπαηδεπηηθνί ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ ζεσξνχλ πσο έρνπλ ειιηπή ππνζηήξημε ζην
έξγν ηνπο ηφζν ζε ζρέζε κε ηα πξνβιήκαηα θαηά ηε δηδαζθαιία φζν θαη ζε ζρέζε κε
πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο καζεηψλ.
9. Οη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δάζθαινη ζην νιηγνζέζην ζρνιείν
νκαδνπνηνχληαη ζε ηξεηο άμνλεο:
 Γπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ (ν
ιίγνο ρξφλνο πνπ δηαηίζεηαη γηα ηε δηδαζθαιία θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, ε
ζπλδηδαζθαιία καζεηψλ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθέο ηάμεηο θαη ην ζπλερέο σξάξην
δηδαζθαιίαο). Ο Veenman (1995) αλαθέξεη φηη κειέηεο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί, ζε δηάθνξεο
ρψξεο, έρνπλ απνθαιχςεη θνηλά πξνβιήκαηα θαη αλεζπρίεο πνπ ζπλδένληαη, κεηαμχ άιισλ,
κε ηελ έιιεηςε ρξφλνπ γηα ηελ επαξθή θαη νινθιεξσκέλε δηδαζθαιία ησλ απαηηνχκελσλ
δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ. Δπίζεο, ζχκθσλα κε έξεπλα ηνπ ΢αΐηε (2000), πξνθχπηεη, κε
βάζε ηηο απφςεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα, φηη ε ζπλδηδαζθαιία είλαη ππεχζπλε γηα
ηελ κε παξνρή ίδησλ επθαηξηψλ κάζεζεο ζηνπο καζεηέο νιηγνζεζίσλ κε ηνπο καζεηέο
πνιπζέζησλ ζρνιείσλ.
 Γπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δάζθαινη εμαηηίαο ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηνπ
νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ (απνκάθξπλζε απφ ην νηθείν θαη γλψξηκν πεξηβάιινλ, πξνζαξκνγή
ζην θαηλνχξην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη θφζηνο κεηαθίλεζεο απφ θαη πξνο ηε κφληκε
θαηνηθία, δηακνλή θ.ά). Οη Birch & Lally, ζε έθζεζή ηνπο πνπ εθδφζεθε απφ ηελ Unesco,
(1995, ζει. 59) αλαθέξνπλ φηη ε δπζθνιία πξνζέιθπζεο εθπαηδεπηηθψλ ζηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία απνηειεί παγθφζκην πξφβιεκα ιφγσ ησλ γεσγξαθηθψλ θαη θνηλσληθψλ
ραξαθηεξηζηηθψλ απηψλ ησλ ζρνιείσλ.
 Γπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ (εγγξαθέο,
κεηεγγξαθέο καζεηψλ, ζχληαμε θαη απνζηνιή εγγξάθσλ, ηήξεζε ησλ νηθνλνκηθψλ
ζηνηρείσλ ηνπ ζρνιείνπ θ.ά.)
Ζ άπνςε γηα ηηο παξαπάλσ δπζθνιίεο θαίλεηαη φηη δελ επεξεάδεηαη:
 απφ ηνλ ηχπν ζρνιείνπ πνπ ππεξεηνχλ νη δάζθαινη,

97
Βιέπε ππνζεκείσζε ππ‟ αξ. 87

171
  απφ ηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ πνπ νη ίδηνη θνίηεζαλ σο καζεηέο,
 απφ ην λνκφ πνπ ζήκεξα ππεξεηνχλ.
Αληίζεηα, ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε, ζε φηη αθνξά ηηο δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ
ηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ, αλάκεζα:
 ζηνπο άληξεο θαη ζηηο γπλαίθεο,
 ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνυπεξεζία,
 ζηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ επηπιένλ ή φρη ζπνπδέο.
΢ηηο δπζθνιίεο απηέο δειψλνπλ φηη δπζθνιεχνληαη πεξηζζφηεξν:
 νη γπλαίθεο απφ ηνπο άληξεο,
 νη έρνληεο πξνυπεξεζία ιηγφηεξν απφ είθνζη ρξφληα ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ
έρνπλ πάλσ απφ είθνζη ρξφληα,
 νη δάζθαινη πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο ζπνπδέο ζε ζρέζε κε ηνπο δαζθάινπο
πνπ έρνπλ επηπιένλ ζπνπδέο.
Σέινο, δηαθνξνπνίεζε ππάξρεη θαη ζε φηη αθνξά ηηο δπζθνιίεο πνπ απνξξένπλ απφ
ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ ζηηο νπνίεο νη δάζθαινη κε επηπιένλ ζπνπδέο
δειψλνπλ φηη δπζθνιεχνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηνπο δαζθάινπο πνπ έρνπλ κφλν ηηο βαζηθέο
ζπνπδέο.
10. Έρνληαο ππφςε, ηε ζεκεξηλή θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία ζεκαληηθή, ζηαηηζηηθά, πιεηνςεθία ησλ δαζθάισλ αμηνινγεί φηη ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία ζα πξέπεη λα πάςνπλ λα ιεηηνπξγνχλ φπσο ιεηηνπξγνχλ ζήκεξα θαη λα
θαηαξγεζνχλ ή λα ζπγρσλεπζνχλ κε πνιπζέζηα. Σν εχξεκα απηφ ηαπηίδεηαη κε αληίζηνηρν
ηνπ Μπξνχδνπ (2002, ζει. 194) ν νπνίνο εξκελεχεη ηελ αληίθαζε πνπ ππάξρεη, απφ ηε κηα νη
εθπαηδεπηηθνί δηάθεηληαη ζεηηθά απέλαληη ζηα κηθξά ζρνιεία θαη απφ ηελ άιιε
ηνπνζεηνχληαη ππέξ ηεο θαηάξγεζήο ηνπο, «απφ ηελ επίδξαζε πνπ αζθνχλ δηάθνξεο “νκάδεο
αλαθνξάο” (εθπαηδεπηηθέο αξρέο, ζπλδηθαιηζηηθά φξγαλα θ.ά.) ζην έξγν θαη ζηηο αληηιήςεηο
ησλ εθπαηδεπηηθψλ (βι. Ξσρέιιεο 1984, Ππξγησηάθεο 1992, ζει. 29 θαη 1999, ζει. 261)».
΢ηελ παξαπάλσ εξκελεία ζεσξνχκε φηη ζα πξέπεη λα πξνζηεζεί θαη ε απνγνήηεπζε ησλ
δαζθάισλ απφ ηε ιεηηνπξγία ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο ζε ζρέζε κε ηελ ππνζηήξημε ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Άιισζηε, φπσο πξναλαθέξζεθε, νη δάζθαινη ζεσξνχλ φηη ην
νιηγνζέζην ζρνιείν κπνξεί λα παξάζρεη ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε κε ην πνιπζέζην αξθεί
λα ππνζηεξηρζεί θαηάιιεια ηφζν κε ππνδνκέο, λέεο ηερλνινγίεο, εθπαηδεπηηθνχο
εηδηθνηήησλ θαη θίλεηξα γηα ηνπο δαζθάινπο φζν θαη, θαηά γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία,

172
κε επηκφξθσζε ησλ δαζθάισλ, αλαιπηηθφ πξφγξακκα πξνζαξκνζκέλν ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο
ηνπ θαη θαηάιιεια βηβιία.

6.2 Δξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ

Οη πνιηηηθέο πνπ αζθήζεθαλ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, θαηά ηελ πεξίνδν πνπ
θαιχπηεη ε παξνχζα δηαηξηβή (1976 – ζήκεξα), φπσο παξνπζηάζηεθαλ ζην δεχηεξν θαη ζην
ηξίην θεθάιαην δελ αληηκεησπίδνπλ απηά ηα ζρνιεία σο δηαθνξεηηθά ζρνιεία ζε ζρέζε κε ηα
πνιπζέζηα θαη σο εθ ηνχηνπ δελ πξνλννχλ γηα ζέζπηζε θαη, θπξίσο, γηα εθαξκνγή πνιηηηθψλ
πνπ ζα αληηκεησπίδνπλ ηηο δπζθνιίεο θαη ζα ζεξαπεχνπλ ηηο αδπλακίεο απηψλ ησλ κηθξψλ
ζρνιείσλ έηζη ψζηε λα αλαβαζκηζηεί ε πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. Απφ φηη
πξνθχπηεη ην πνιπζέζην (εμαζέζην) ζρνιείν εμαθνινπζεί λα ιεηηνπξγεί σο «θιίλε ηνπ
Πξνθξνχζηε», φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Ππξγησηάθεο απφ ηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο
ηνπ ελελήληα (1992, ζει. 150), κέρξη ζήκεξα. Δπηβεβαίσζε, ηεο παξαπάλσ δηαπίζησζεο,
απνηεινχλ θαη νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ νη νπνίεο, φπσο
παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη ζην πέκπην θεθάιαην, θαηαδεηθλχνπλ ηελ έιιεηςε ζηήξημεο
ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ θαη ηελ απνπζία πνιηηηθψλ αληηκεηψπηζεο ησλ εηδηθψλ ζπλζεθψλ
θάησ απφ ηηο νπνίεο θαινχληαη λα επηηειέζνπλ ην έξγν ηνπο ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
΢πγθεθξηκέλα, επηρεηξψληαο ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ απφ ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ
απφςεσλ ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ ζε φηη αθνξά ηελ
εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ζπκπεξαίλεηαη φηη:
 Ζ πνιηηεία δελ έρεη δείμεη κέρξη ζήκεξα ηδηαίηεξε κέξηκλα γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία αθφκα θαη απφ ηελ πξνεηνηκαζία ησλ ππνςήθησλ δαζθάισλ ζηηο ζρνιέο θνίηεζεο
ησλ νπνίσλ ην πξφγξακκα είλαη ζαθψο πξνζαλαηνιηζκέλν ζηα πνιπζέζηα ζρνιεία. Σν
έιιεηκκα απηφ ηεο επαξθνχο εθπαίδεπζεο απνηειεί πεγή άγρνπο ην νπνίν ζε ζπλδπαζκφ κε
ηελ απνκφλσζε πνπ, ζπλήζσο, βηψλνπλ θαηά ηελ ππεξεζία ηνπο ζε νιηγνζέζην ζρνιείν ηνπο
θζείξεη ςπρνινγηθά. (Ππξγησηάθεο, 1992. Παπαζηακάηεο, 1998. Μπξνχδνο, 2002).
Μάιηζηα, επεηδή πάγηα επηδίσμε ηφζν ηεο πνιηηείαο φζν θαη ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγάλσλ
ησλ δαζθάισλ είλαη ε θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ, δελ αλαιακβάλνληαη
πξσηνβνπιίεο νχηε πινπνηνχληαη δξάζεηο, γηα ηελ ελίζρπζε απηψλ ησλ ζρνιείσλ, φπσο γηα
παξάδεηγκα ε δεκηνπξγία μερσξηζηνχ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηα νιηγνζέζηα ή ε
δηδαζθαιία μέλεο γιψζζαο ζην πξσηλφ πξφγξακκα.

173
  Γηεξεπλψληαο ηηο απφςεηο ησλ δαζθάισλ ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ
πξνθχπηεη φηη θακία πνιηηηθή δελ πινπνηήζεθε γηα ηελ ππνζηήξημε απνθιεηζηηθά ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ
 Σα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα απεπζχλνληαη ζε πνιπζέζηα θαη απιψο εθαξκφδνληαη
ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
 Οη δάζθαινη ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ αγσλίδνληαη λα θέξνπλ εηο πέξαο ηελ
απνζηνιή ηνπο βαζηδφκελνη ζηηο δηθέο ηνπο δπλάκεηο (π.ρ. απηνεπηκφξθσζε) θαη φρη ζηνπο
θνξείο ηεο επίζεκεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο.
 Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ζεσξνχλ φηη ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία παξέρνπλ
ρακειφηεξεο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο απφ ηα πνιπζέζηα φρη φκσο εμαηηίαο ηεο ηδηνκνξθίαο
ηνπο αιιά εμαηηίαο ηεο αλχπαξθηεο ζηήξημεο απφ ην θξάηνο. Πηζηεχνπλ, κάιηζηα, φηη
κπνξνχλ λα παξάζρνπλ ίδηαο πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο κε ηα πνιπζέζηα αξθεί λα
ππνζηεξηρζνχλ θαηάιιεια. Με ηε θξάζε θαηάιιειε ππνζηήξημε δελ ελλννχλ θάηη
παξαπάλσ απφ φηη ηζρχεη γηα ηα πνιπζέζηα αιιά αθξηβψο λα εθαξκφδεηαη θαη ζε απηά ηα
ζρνιεία φηη θαη ζηα πνιπζέζηα φπσο αλαιπηηθφ πξφγξακκα γηα νιηγνζέζηα, βηβιία πνπ ζα
ππεξεηνχλ θαη ζα ππνζηεξίδνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηεο ζπλδηδαζθαιίαο, ίδηεο ζπλζήθεο
εξγαζίαο ησλ δαζθάισλ (π.ρ. ζην σξάξην), ελίζρπζε κε εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ θ.ά.
 Σέινο, ζεσξνχκε φηη ε αλππαξμία ελδεδεηγκέλεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, απφ
ηελ πνιηηεία, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία νδεγεί ηνπο δαζθάινπο ηεο Πεινπνλλήζνπ λα
αμηνινγνχλ σο πξνηηκφηεξε ηελ θαηάξγεζή ηνπο ή ηε ζπγρψλεπζε κε πνιπζέζηα παξά ηε
ζπλέρηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο.
Σα παξαπάλσ ζπκπεξάζκαηα επηβεβαηψλνληαη θαη απφ ηε κειέηε ησλ δχν βαζηθψλ
λφκσλ98 γηα ηελ εθπαίδεπζε πνπ ςεθίζηεθαλ ηελ πεξίνδν απηή αθνχ πνπζελά κέζα ζηα
θείκελα ησλ λφκσλ ή ησλ ζπδεηήζεσλ ζηε Βνπιή δελ ππάξρεη πξφηαζε ή έζησ λχμε γηα
ππνζηήξημε ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ γηα αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ
παξέρνπλ. Αληίζεηα πξνζεγγίδνληαη κε κηα απζηεξά ινγηζηηθή νπηηθή πνπ ην κφλν πνπ
δείρλεη λα ηελ αθνξά είλαη ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη ην θέξδνο πηζαλψλ θαηαξγήζεσλ
ή ζπγρσλεχζεσλ. Απηή ε ινγηζηηθή νπηηθή ζεσξνχκε φηη θπξηαξρεί ζην Τπνπξγείν Παηδείαο
κέρξη ζήκεξα. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ν ζεζκφο ηνπ νινήκεξνπ ζρνιείνπ
πνπ ζεζκνζεηήζεθε κε ην άξζξν 4 ηνπ λφκνπ 2525/1997 ν νπνίνο εθαξκφζηεθε, απφ ην

98
Πξφθεηηαη γηα ηνπο λφκνπο 309/1976 κε ηίηιν «Πεξί νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο
Δθπαηδεχζεσο» θαη 1566/1985 κε ηίηιν «Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο
εθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο».

174
ζρνιηθφ έηνο 1998-99, ρσξίο, επηπρψο, λα απνθιείεη νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σν γεγνλφο απηφ
ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί σο κηα πξνζπάζεηα ηζφηηκεο ππνζηήξημεο, απφ ηελ πνιηηεία, ηνπ
νιηγνζεζίνπ ζρνιείνπ ζε ζρέζε κε ην πνιπζέζην ηνπιάρηζηνλ κε εθπαηδεπηηθνχο
εηδηθνηήησλ. ΋κσο, απφ ην ζρνιηθφ έηνο 2011-12 θαηαξγείηαη ην νινήκεξν πξφγξακκα ζηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία κε ηελ ππ‟ αξ. Φ.12/520/61575/Γ1 απφθαζε ηεο Τθππνπξγνχ Παηδείαο
πνπ δεκνζηεχηεθε ζην Φ.Δ.Κ. 1327/η. Β΄/16-6-2011. Έηζη παχεη ε νπνηαδήπνηε δπλαηφηεηα
ησλ καζεηψλ ηνπ νιηγνζεζίνπ λα δηδαρζνχλ δηδαθηηθά αληηθείκελα ηα νπνία ζηα πνιπζέζηα
είλαη απηνλφεηα ζηα νιηγνζέζηα φκσο δελ πθίζηαληαη θαζφινπ (π.ρ. αγγιηθά, πιεξνθνξηθή
θ.ά.).
Οινθιεξψλνληαο ηελ παξνχζα εξγαζία θξίλεηαη ζθφπηκν λα ζπλνςηζηνχλ, κε
πξνηάζεηο, ηα επξήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηακφξθσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πξνο
φθεινο ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο πνπ απνιακβάλνπλ νη καζεηέο ησλ
νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ99. Οιηγνζέζηα ζρνιεία πνπ ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγνχλ κε βάζε ηελ
άπνςε ηνπ Κξίβα (2007), ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ην ζρνιείν ππνζηεξίδεη ηνπο καζεηέο ηνπ
έηζη ψζηε, κέζα απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο δηαδηθαζίεο, λα αλαδπζνχλ νη δπλαηφηεηέο ηνπο θαη λα
κεησζνχλ νη αδπλακίεο ηνπο, γλσζηηθνχ, ςπρνινγηθνχ ή θνηλσληθνχ ηχπνπ. Άιισζηε, φπσο
ππνζηεξίδεη ν Μπξνχδνο (2002, ζει. 195) «νη Δπηζηήκεο ηεο Αγσγήο δελ είλαη δπλαηφλ λα
πεξηνξίδνληαη ζηε δηεξεχλεζε (πεξηγξαθή θαη εμήγεζε) ηεο εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο,
αιιά νθείινπλ λα δηαηππψλνπλ ζαθείο πξνηάζεηο γηα ηε δηαξθή βειηίσζή ηεο».
΢πγθεθξηκέλα, πξνηείλεηαη:
 Σαρχξξπζκε επηκφξθσζε ησλ δαζθάισλ πνπ εξγάδνληαη ή πξφθεηηαη λα
εξγαζηνχλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σα ρξνληθά δηαζηήκαηα 1-10 ΢επηεκβξίνπ θαη 16-21
Ηνπλίνπ, πνπ δε ιεηηνπξγνχλ ηα ζρνιεία, αιιά νη δάζθαινη νθείινπλ λα παξεπξίζθνληαη ζε
απηά, ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηελ πινπνίεζε κηαο ηέηνηαο δξάζεο.
 Μειέηε θαη ζπγγξαθή αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ γηα ηα καζήκαηα πνπ
απεπζχλνληαη ζε καζεηέο πνπ θνηηνχλ ζε ζπλδηδαζθφκελεο ηάμεηο.
 ΢πγγξαθή βηβιίσλ έληππσλ ή ςεθηαθψλ γηα ρξήζε απφ ηνπο καζεηέο
πνιπειηθηαθψλ ηάμεσλ.
 Γηδαζθαιία γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ απφ εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ (μέλε
γιψζζα, θπζηθή αγσγή θ.ά.).

99
Γελ ζα πξέπεη λα δηαθεχγεη ηεο πξνζνρήο καο φηη παξά ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ,
ην ζρνιηθφ έηνο 2009-2010 ιεηηνχξγεζαλ 1341 νιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία.

175
  Αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηαρχηαηε
κεηαθνξά δεδνκέλσλ. Έηζη είλαη δπλαηφλ λα γίλνπλ καζήκαηα εμ απνζηάζεσο κε ζπκκεηνρή
καζεηψλ φπνπ δελ είλαη εθηθηή ε θπζηθή παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (δηαδξαζηηθή
δηδαζθαιία). Με ηνλ ηξφπν απηφ έλαο εθπαηδεπηηθφο, π.ρ. μέλεο γιψζζαο, ζα κπνξεί λα
δηδάζθεη ηαπηφρξνλα καζεηέο πνπ θνηηνχλ ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα νιηγνζέζηα ζρνιεία.
 Οπζηαζηηθή ζηήξημε θαη ππνζηήξημε ηνπ δαζθάινπ νιηγνζέζηνπ ζρνιείνπ
απφ ηνπο επίζεκνπο θνξείο ηεο εθπαίδεπζεο. Γηα παξάδεηγκα, ν νξηζκφο ζε θάζε κία απφ ηηο
δεθαηξείο πεξηθεξεηαθέο δηεπζχλζεηο ελφο ππεπζχλνπ γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία ηεο
πεξηθέξεηαο ζα κπνξνχζε λα βνεζήζεη ζηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ηνπο αθνχ ζα
αληηκεηψπηδε άκεζα ην φπνην πξφβιεκα δεκηνπξγνχληαλ θαη επηπιένλ ζα κπνξνχζε λα
ζπληνλίδεη, κε ηε ζπλεξγαζία ησλ ΢ρνιηθψλ ΢πκβνχισλ, ηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ
επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ.
 Θέζπηζε θηλήηξσλ γηα ηελ παξακνλή δαζθάισλ ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία. Σα
θίλεηξα απηά δελ είλαη απαξαίηεην λα έρνπλ νηθνλνκηθφ θφζηνο, ζε απηή ηε δχζθνιε
πεξίνδν πνπ δηαλχεη ε ρψξα, αιιά ζα κπνξνχζαλ πξνβιέπνπλ ππεξεζηαθά νθέιε, γηα ην
δάζθαιν πνπ παξακέλεη πέξα θάπνηνπ ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο ζε νιηγνζέζην ζρνιείν φπσο,
γηα παξάδεηγκα, απμεκέλε κνξηνδφηεζε γηα κεηάζεζε ή γηα θαηάιεςε ζέζεο ζηειέρνπο
εθπαίδεπζεο.
 ΢πλεξγαζία πνιηηείαο θαη Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ γηα αχμεζε ή
ηξνπνπνίεζε, φηη θαη φπνπ θξηζεί απαξαίηεην, ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ αθνξνχλ ηε
δηδαζθαιία ζε νιηγνζέζην ζρνιείν, θαηά ηελ εθπαίδεπζε ησλ ππνςήθησλ δαζθάισλ.
 Γεκηνπξγία ςεθηαθήο πιαηθφξκαο κε άκεζε θαη ζπλερή ζχλδεζε κε ηα
νιηγνζέζηα ζρνιεία κε ζθνπφ ηελ ππνζηήξημή ηνπο ζε φηη αθνξά ην δηνηθεηηθφ θνκκάηη ηεο
ιεηηνπξγίαο ηνπο π.ρ. εγγξαθέο θαη κεηεγγξαθέο καζεηψλ, ηήξεζε νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ,
ζηαηηζηηθά ζηνηρεία θ.ά.
 Άκεζε επαλαθνξά ηνπ ζεζκνχ ηνπ νινήκεξνπ ζρνιείνπ, ηνπιάρηζηνλ έσο
φηνπ ζεζκνζεηεζεί θαη ιεηηνπξγήζεη, ζην πξσηλφ πξφγξακκα, ε δηδαζθαιία μέλεο γιψζζαο,
θπζηθήο αγσγήο, θαιιηηερληθψλ θαη πιεξνθνξηθήο απφ εθπαηδεπηηθνχο ησλ αληίζηνηρσλ
εηδηθνηήησλ έζησ θαη εμ απνζηάζεσο, φπσο πξναλαθέξζεθε.
Σέινο, θιείλνληαο, ζεσξνχκε φηη κηα εξγαζία κε αληηθείκελν ηε ζχγθξηζε ησλ
πνιηηηθψλ, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία, πνπ αζθνχληαη ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο ζα είρε κεγάιε
αμία αθνχ ζα θαηέηαζζε ηελ ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, γηα ηα νιηγνζέζηα ζρνιεία,

176
φπσο νξηνζεηήζεθε θαη πεξηγξάθεθε απφ ηελ παξνχζα εξγαζία, ζηε ζέζε πνπ πξαγκαηηθά
έρεη κέζα ζην επξσπατθφ θαη γεληθφηεξα ζην δηεζλέο εθπαηδεπηηθφ γίγλεζζαη.

177
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

Arber, S. (1993). Designing samples. In N. Gilbert (Ed.), Researching Social Life (pp. 68-
92).
Βαξβηηζηψηεο, Η. (1997). Γηα κηα πξαγκαηηθή ηζφηεηα ζηελ Διιεληθή Δθπαίδεπζε.
Δθεκεξίδα ΤΟ ΒΖΜΑ. 14-9-1997. ζει. Α23. Γηαζέζηκν:
www.tovima.gr/opinions/article/?aid=91098 Αλαζχξζεθε: 10-06-2010.
Barker, B. (1986). The advantages of small schools. ERIC Digests. ERIC Document
Reproduction Service. No ED. 265988.
Barley, Z. A., & Brigham, N. (2008). Preparing teachers to teach in rural schools. Issues &
Answers Report, No. 045.
Bartholomew, D.J., Steele, F., Moustaki, I., Galbraith, J.I. (2002). The Analysis and
Interpretation of Multivariate Data for Social Scientists, Chapman and Hall, New
York.
Bell, A and Sigsworth, A (1987) The Small Rural Primary School: a Matter of Quality.
London: Falmer.
Bell, J. (2001). Μεζνδνινγηθόο ζρεδηαζκόο παηδαγσγηθήο θαη θνηλσληθήο έξεπλαο (Πξφινγνο
– Δηζαγσγή – Απφδνζε Αλαζηαζία – Βαιεληίλε Ρήγα). Αζήλα: Gutenberg.
Bernardini, Oz., Is. (2006). The legal framework of the education system in Italy.
Available:http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=isabelle%20ozasciyan%20bernardi
ni&source=web&cd=1&sqi=2&ved=0CCIQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.ea.gr%
2Fep%2Fnemed%2Ffls%2F92843704646400The_legal_framework_of_the_education_
system_in_Italy.doc&ei=FIE6T67mHY26-AaOoYCtBw&usg=AFQjCNEuk-
71qsv_b7txNJgKr8rPuvO5tQ&cad=rja Retrieved: 14/02/2012.
Berry, C. (2000). Multigrade teaching: a discussion document. Available:
http://multigrade.ioe.ac.uk/fulltext/fulltextBerry.pdf Retrieved: 10/04/2010.
Birch, I. & Lally, M. (1995). Multigrade Teaching in Primary Schools. Bangkok: Asia-
Pacific Centre of Educational Innovation for Development Unesco.
Βνπιή ησλ Διιήλσλ. (1976). Πξαθηηθά Βνπιήο. ζει. 4017 – 4392. Αζήλα: Δζληθφ
Σππνγξαθείν.
Βνπιή ησλ Διιήλσλ. (1985). Πξαθηηθά Βνπιήο. Σκήκα Γηαθνπήο Δξγαζηψλ Βνπιήο Θέξνπο
1985. ΢πλεδξηάζεηο ΚΖ΄ έσο Λ΢Σ΄. ζει. 885 – 1263. Αζήλα: Δζληθφ Σππνγξαθείν.

178
Brown, B. (2008). Multigrate Teaching: A review of selected literature and implications for
teacher education and training in South Africa. Available:
http://www.3rs.org.za/index.php?module=Pagesetter&type=file&func=get&tid=2&fid=
document&pid=12 Retrieved: 13/04/2011.
Bruning, J. & Kintz, B. (1987). Computational Handbook of Statistics. (3rd ed.), USA. Scott,
Foresman and Company.
Brunswic, E. Valérien, J. (2004). Multigrade schools: improving access in rural Africa?
Paris: UNESCO. IIEP Available:
http://unesdoc.unesco.org/images/0013/001362/136280e.pdf. Retrieved: 12/09/2010.
Γ.Γ.Αηγαίνπ & Ν.Π. Πξόγξακκα Σρεδία - Σxνιηθόο Δθπαηδεπηηθόο Γηθηπαθόο Ηζηόο Αηγαίνπ.
Γηαζέζηκν:
http://www.ypai.gr/site/home/Basic+Menu/Programs/Oloklirwmena/Raft.cspΑλαζχξζε
θε: 21/2/2012.
Γηαθαιιήο, Ν. (1984). Σν κνλνζέζην ζρνιείν ζηελ Διιάδα. Σρνιείν θαη Σπίηη, 266, 88-91.
Γηάλλνπ, ΢. (1986). Σν 1/ζ ζρνιείν ρηεο, ζήκεξα θαη αχξην. Τν Σρνιείν θαη ην Σπίηη, 266, 51-
54.
Γηάλλνπ, ΢. (2005). Καη πάιη ιφγνο γηα ηα νιηγνζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία. Τν Σρνιείν θαη ην
Σπίηη, 5/470, 274-280.
Claude, J. (2000). Ζ έξεπλα κε εξσηεκαηνιόγην Τν εγρεηξίδην ηνπ θαινύ εξεπλεηή (Δπηκέιεηα
θαη απφδνζε ζηα ειιεληθά Καηεξίλα Σδαλλφλε-Σδψξηδε). Αζήλα: Σππσζήησ.
Cochran, W. G. (1977). Sampling Techniques. (3rd ed.), N.Y.: J. Wiley & Sons.
Cohen, L. & Manion, L. (2000). Μεζνδνινγία Δθπαηδεπηηθήο Έξεπλαο. (Μεηάθξαζε
Μεηζνπνχινπ, Υξ. & Φηινπνχινπ, Μ.). Αζήλα: Μεηαίρκην.
Collins, T. (1999). Attracting and retaining teachers in rural areas. ERIC Clearinghouse on
rural education and small schools. Charleston WV. ERIC Document Reproduction
Service No. EDO-RC-99-7.
Collot, B. (1993). Ηcole rurale et classes uniques : problématique. Available:
http://b.collot.pagesperso-orange.fr/b.collot/ADELE.html Retrieved: 1/03/2009.
Cooper, M. (2007). Small Schools In Europe. Individual Report Arion Visit 16.10 Salzburg,
Austria. Available:
http://www.thegrid.org.uk/goodpractice/international/arion/documents/0607_austria_m
cooper.doc Retrieved: 22/05/2009.

179
Γθφηνβνο, Α. & Μαπξνγηψξγνο, Γ. (1984) Ζ επαγγεικαηηθή θνηλσληθνπνίεζε ηνπ
λενδηφξηζηνπ εθπαηδεπηηθνχ: Απφ ην ζξαλίν ζηελ έδξα. ΢ην Γθφηνβνο, Α.,
Μαπξνγηψξγνο, Γ. & Παπαθσλζηαληίλνπ, Π., Κξηηηθή Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή
πξάμε. Γηάλλελα: ΢χγρξνλε Δθπαίδεπζε.
Γθφηνβνο, E.Α. (2003). Δθπαίδεπζε θαη Δηεξόηεηα, Εεηήκαηα Γηαπνιηηηζκηθήο Παηδαγσγηθήο.
Αζήλα: Μεηαίρκην.
Γνχπνο, Θ. & Μπέηδεινο, Ν. (2009). Νέεο κνξθέο Δθπαηδεπηηθήο θαη Παηδαγσγηθήο
παξέκβαζεο κε ηε βνήζεηα ησλ Τ.Π.Δ. γηα ηελ αληηκεηώπηζε πξνβιεκάησλ ζηα
Οιηγνζέζηα Γεκνηηθά Σρνιεία. 1ν Δθπαηδεπηηθφ ΢πλέδξην «Έληαμε θαη Υξήζε ησλ
Σ.Π.Δ. ζηελ Δθπαηδεπηηθή Γηαδηθαζία. Βφινο Γηαζέζηκν:
http://www.etpe.gr/extras/view_proceedings.php?conf_id=24 Αλαζχξζεθε: 12/3/2012.
Γξφιιηνο, Γ. (2005). Ηδενινγία, Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή Λόγνο θαη πξάμε
ησλ Δπξσπατθώλ πξνγξακκάησλ γηα ηελ εθπαίδεπζε. Αζήλα: Gutenberg.
Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika,
16, (3), 1951, ζει. 297-334.
Cross, W. et al. (1980). The identification of skills and characteristics needed by country
school teacher. Victoria: University of Victoria.
Darling-Hammond, L. (2000, January 1). Teacher Quality and Student Achievement: A
Review of State Policy Evidence. Education policy Analysis Archives, 8(1).
Γαθέξκνο, Βαζίιεο. (2005). Κνηλσληθή Σηαηηζηηθή κε ην SPSS. Θεζζαινλίθε: Εήηε.
Γεκεηξφπνπινο, Γ. (1983-4). Σα κνλνηάμηα δεκνηηθά ζρνιεία θαη ε «ζπγρψλεπζε» ηεο
ηζφηεηαο επθαηξηψλ. Δπηζηεκνληθό Βήκα ηνπ Γαζθάινπ, 2, 22-44.
Γηδαζθαιηθφ Βήκα. (1975). Γεθαπελζήκεξε εηδηθή εθεκεξίδα. Δπίζεκν ζπλδηθαιηζηηθφ
φξγαλν ηεο Γ.Ο.Δ. Σεχρε 779/5-9-1975, 780/25-9-1975, 781/15-10-1975, 782/28-10-
1975, 783/22-11-1975.
Γηδαζθαιηθφ Βήκα. (1976). Γεθαπελζήκεξε εηδηθή εθεκεξίδα. Δπίζεκν ζπλδηθαιηζηηθφ
φξγαλν ηεο Γ.Ο.Δ. Σεχρε 786/20-1-1976, 787/10-2-1976, 788/1-3-1976, 792/3-5-1976,
793/18-5-1976, 795/5-7-1976, 796/25-8-1976, 797/15-9-1976, 798/1-10-1976, 801/16-
11-1976.
Γηδαζθαιηθφ Βήκα. (1977). Γεθαπελζήκεξε εηδηθή εθεκεξίδα. Δπίζεκν ζπλδηθαιηζηηθφ
φξγαλν ηεο Γ.Ο.Δ. Σεχρε 804/17-1-1977, 811/3-5-1977, 812/17-5-1977, 813/1-6-1977,
814/4-7-1977.

180
Γηδαζθαιηθφ Βήκα. (1984). Μεληαία εθεκεξίδα ηεο Γ.Ο.Δ. Σεχρε 954/7 νο & 8νο 1984,
958/11νο 1984.
Γηδαζθαιηθφ Βήκα. (1985). Μεληαία εθεκεξίδα ηεο Γ.Ο.Δ. Σεχρε 961/2 νο 1985, 964/4νο
1985, 966/5νο 1985, 968/7νο & 8νο 1985, 969/9νο 1985.
Γηδαζθαιηθφ Βήκα. (1986). Μεληαία εθεκεξίδα ηεο Γ.Ο.Δ. Σεχρνο 977/4νο 1986.
Duarte, A. (1995). A short report on Multigrade Teaching and ICT in Portuguese Education.
Available:
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=duarte%20a%20short%20report%20on%20m
ultigrate%20teaching%20and%20&source=web&cd=1&sqi=2&ved=0CCIQFjAA&url
=http%3A%2F%2Fwww.ea.gr%2Fep%2Fnemed%2Ffls%2F162041895577536Report_
on_Multigrade_teaching_and_ICT_in_Portuguese_Education.doc&ei=8Aw9T6DQE4S
Q0AXRy4SmBw&usg=AFQjCNGa5kuJTo7qPDzqJyHJFYtgv9DlPQ&cad=rja
Retrieved: 10/03/2010.
Γνπξνχθαο, Κ., (2008). Οιηγνζέζηα ζρνιεία θαη Νέεο Σερλνινγίεο. Αλνηρηό Σρνιείν, 106,
29-31.
Edmunds, E. L. & Bessai, F. (1977), (1978). The myth and reality of small schools. Head
Teachers Review. 68, 9, 54-56 & 69, 10, 2-5.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1978). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1974-75.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1978). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1975-76.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1979). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1976-77.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1981). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1977-78.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1982). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1978-79.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1983). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1979-80.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1986). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1980-81.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1987). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1981-82.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.

181
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1990). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1982-83.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1994). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1984-85.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1995). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1985-86.
Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (1997). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1986/87-
1991/92. Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (2000). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1992/93-
1993/94. Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σεο Διιάδνο. (2002). Σηαηηζηηθή ηεο εθπαηδεύζεσο 1994/95-
1997/98. Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Δζληθφ Κέληξν Σεθκεξίσζεο. (2008). Rural Wings: Δπξπδσληθέο ηειεπηθνηλσλίεο κέζσ
δνξπθόξνπ. Καηλνηνκία Έξεπλα & Σερλνινγία. Σεχρνο 67, Αζήλα Γηαζέζηκν:
http://www.ekt.gr/content/img/product/75031/full_issue.pdf Αλαζχξζεθε: 22/2/2012.
Eurydice. (2006/07). The Education System in Portugal. Available:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports
/PT_EN.pdf Retrieved: 14/07/2009.
Eurydice. (2008/09). Τhe education system in Austria. Available:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports
/AT_EN.pdf Retrieved: 30/08/2011.
Eurydice. (2009/10). Organisation of the education system in France. Available:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports
/FR_EN.pdf Retrieved: 10/08/2011.
Eurydice. (2009/10). Organisation of the education system in Poland. Available:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports
/PL_EN.pdf Retrieved: 13/08/2011.
Eurydice. (2009/10). Organisation of the education system in Spain. Available:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports
/ES_EN.pdf Retrieved: 16/08/2011.
Eurydice. (2009/10). Organisation of the education system in Turkey. Available:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports
/TR_EN.pdf Retrieved: 13/08/2011.

182
Eurypedia. (2010/11). Primary Education in Italy. Available:
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Italy:Organisation_of_Pr
imary_Education. Retrieved: 14/02/2012.
Εακπέηα, Δχ. (1994). Δθπ/θή πνιηηηθή ζηελ Α/ζκηα Δθπ/ζε [1974 - 1989]. Αζήλα: Θεκέιην.
Εχκαξεο, Δ. (1983). ΢ρέζε νξγαληθφηεηαο δεκνηηθνχ ζρνιείνπ θαη επηδφζεσο ησλ καζεηψλ
ζηελ Α΄ θαη ΢Σ΄ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ, Σρνιείν θαη Εσή, 3, 107-118 & 144.
Fisher, R.A. (1926). The Arrangement of Field Experiments. Journal of the Ministry of
Agriculture of Great Britain.
Forsythe, D. (1983). The Rural community and the small school. Aberdeen: Aberdeen
University Press.
Galton, M. (1993). Managing education in small primary schools (ASPE Paper #4,
Managing Primary Education Series). (ERIC Document Reproduction Service No. ED
364 379).
Galton, M and Patrick, H (Eds.) (1990) Curriculum Provision in the Small Primary School.
London: Routledge.
Garson, G.D. (2011). Scales and Standard Measures. Available:
http://faculty.chass.ncsu.edu/garson/PA765/standard.htm Retrieved: 24-01-2012.
Haddad, W. & Demsky, T. (1995). Education policy – planning process: an applied
framework. Paris: Unesco.
Harman, H.H. (1976). Modern Factor Analysis. (3rd ed.), Chicago. University of Chicago
Press.
Θενδσξφπνπινο, Δ. (1970). Ζ εθπαίδεπζε εηο ηελ χπαηζξν, Δπηζηεκνληθό Βήκα ηνπ
Γηδαζθάινπ,3-4, 53-54.
Jimerson, L. (2006). The Hobbit Effect: Why Small Works in Public Schools. The report from
the Rural School and Community Trust. Available:
http://www.ruraledu.org/user_uploads/docs/hobbit_effect.pdf. Retrieved: 1/7/2009.
Johnston, R.S. (1979). The survival of the small school, OECD/CERI Conference on New
Directions in Rural Education. Perth, Western Australia.
Jones, W., C. (1999). Administrators’, Teachers’ and Students’ perceptions about
experiences within a small school population. Doctoral Dissertation. Tuscaloosa,
University of Alabama.
Καιεξάληε, Δ. & Μφξκνξεο, Δκ. (ρ.ρ.). Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη ελδνζρνιηθή ζηήξημε.
Καιακάηα: Κέισξ.

183
Κανχξεο, Γ. (1993). Πξνβιήκαηα νιηγνζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. Αλνηρηό Σρνιείν, 42,
34-36.
Kapsalis, G. (2000). Students' learning experiences in multigrade and single grade Greek
primary schools. Doctoral Dissertation. Graduate School of Education. University of
Bristol.
Καξακήηξνγινπ, Θ. (1984). Τν Μνλνζέζην δεκνηηθό ζρνιείν ζηε (ζρνιηθή) πξάμε.
Θεζζαινλίθε: Απηνέθδνζε.
Καξλαβάο, Β. (2011). Όςεηο πνιηηηθήο θνηλσληθνπνίεζεο δσδεθαεηώλ καζεηώλ ηνπ
ειιεληθνύ δεκόζηνπ δεκνηηθνύ ζρνιείνπ.. Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή. Π.Σ.Γ.Δ. Δζληθφ θαη
Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ.
Katz, L. (1992). Non-graded and Mixed-age Grouping in Early Childhood Programmes.
Urbana, IL: Eric Clearinghouse in Early Childhood Education.
Κηληήο, Α. (1996). Σηαηηζηηθέο θαη Οηθνλνκεηξηθέο Μέζνδνη. Αζήλα: Gutenberg.
Κνινβφο, ΢. (1987). Έλα κφζθνβηηο κε παηδηά ζηελ θαξφηζα. Δθ παξαδξνκήο. η. 6 ζει. 55-
63.
Κξίβαο, ΢. (2007). Παηδαγσγηθή Δπηζηήκε: Βαζηθή ζεκαηηθή. Αζήλα: Gutenberg.
Κπξηαδή, Ν. (1999). Ζ θνηλσληνινγηθή έξεπλα: Κξηηηθή επηζθόπεζε ησλ κεζόδσλ θαη ησλ
ηερληθώλ. Αζήλα Διιεληθά Γξάκκαηα.
Landsheere, G. D. (1996). Ζ εκπεηξηθή έξεπλα ζηελ εθπαίδεπζε (κεηάθξαζε Γ. Γίπιαο,
επηκέιεηα A. Μπξνχδνο). Αζήλα: Σππσζήησ – Γηψξγνο Γαξδαλφο.
Lemke, J., C. (1994). Teacher induction in rural and small school districts. ERIC Document
Reproduction Service No. ED 369589.
Little, A. W. (Ed). (2007). Education for All and Multigrade Teaching: Challenges and
Opportunities. Dordrecht: Springer.
Little, Α. & Pridmore, P. (2004). The MUSE Training programme: a final evaluation.
Institute of Education University of London Available:
http://multigrade.ioe.ac.uk/fulltext/fulltextReportOct2004.pdf Retrieved: 25/03/2009.
Marland, P. (1994). Preparing teachers for multi-grade classrooms: some questions and
answers. University of Southern Queensland. Available:
http://www.aare.edu.au/93pap/marlp93148.txt Retrieved: 26/03/2009.
Μαπξνγηψξγνο, Γ. (1999). Ζ Δθπαηδεπηηθή Μνλάδα σο Φνξέαο Γηακφξθσζεο θαη Άζθεζεο
Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο. ΢ην Αζαλαζνχια- Ρέππα, Α., Κνπηνχδεο, Μ.,
Μαπξνγηψξγνο, Γ., Νηηζφπνπινο, Β., Υαιθηψηεο, Γ. (επηκ.), Γηνίθεζε Δθπαηδεπηηθώλ

184
 Μνλάδσλ: Δθπαηδεπηηθή Γηνίθεζε θαη Πνιηηηθή, Σφκνο Α‟, (ζζ. 115-160). Πάηξα:
ΔΑΠ.
Mc Avoy, D. (1998). Heterogeneous Grouping of Students and Its Effects on Learning.
Available: http://ruby.fgcu.edu/courses/80337/McAvoy/HETERO~1.html Retrieved:
13/04/2009.
McPherson A., Raah C.C. (1988). Governing Education. A sociology of Policy since 1945,
Edinburg: Edinburg University Press, p. xii.
McRobbie, J. (2001). Are small schools better? School size, considerations for safety and
learning. POLICY BRIEF. WestEd Policy Program. Available:
http://www.wested.org/online_pubs/po-01-03.pdf. Retrieved: 13/07/2010.
Μεξθνχξεο, Η. (2005). Σα νιηγνζέζηα ζρνιεία ζηε ζεκεξηλή εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα.
Σύγρξνλνη πξνβιεκαηηζκνί ζηελ εθπαίδεπζε. ΢επηέκβξηνο – Οθηψβξηνο. ζει. 34-36.
Miller, B. (1989). The multigrade classroom: A resource handbook for small, rural schools.
Portland, Oregon: Northwest Regional Educational Laboratory.
Miller, B. (1990). A Review of the Quantitative Research on Multigrade Instruction.
Research in Rural Education, 7(1). Available:
http://www.jrre.psu.edu/articles/v7,n1,p1-8,Miller.pdf. Retrieved: 27/4/2010.
Miller, B. (1991). Teaching and Learning in the Multigrade Classroom: Student Performance
and Instructional Routines. ERIC Clearinghouse on Rural Education and Small Schools
Charleston WV. Available: http://www.ericdigests.org/pre-9221/teaching.htm.
Retrieved: 16/3/2009.
Μηραινπνχινπ, Κ. (2002). Κιίκαθεο κεηξήζεσο ζηάζεσλ. Αζήλα: Οδπζζέαο.
Μπνπδάθεο, ΢. (2002). Δθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηελ Διιάδα. Πξσηνβάζκηα θαη
Γεπηεξνβάζκηα, Γεληθή θαη Σερληθνεπαγγεικαηηθή Δθπαίδεπζε. Αζήλα: Gutenberg.
Μπξνχδνο, Α. (1996). Πξφινγνο ζηελ Διιεληθή Έθδνζε. ΢ην Landsheere, G. D. Ζ
εκπεηξηθή έξεπλα ζηελ εθπαίδεπζε. Αζήλα: Σππσζήησ – Γηψξγνο Γαξδαλφο.
Μπξνχδνο, Α. (1999). Δθπαηδεπηηθφο θαη θνηλσληθφο απνθιεηζκφο ζηα νιηγνζέζηα ζρνιεία
Μχζνη θαη πξαγκαηηθφηεηα. ΢ην Κσλζηαληίλνπ, Υ. θαη Πιεηφο, Γ. (επηκ.) Κνηλσληθόο
απνθιεηζκόο θαη ζρνιηθή απνηπρία. Πξαθηηθά Ζ΄ Γηεζλνχο ΢πλεδξίνπ Παηδαγσγηθήο
Δηαηξείαο Διιάδνο. Αζήλα: Διιεληθά γξάκκαηα. ζει. 263-279.
Μπξνχδνο, Α. (1999β). ΢ηάζεηο θαη αληηιήςεηο ησλ δαζθάισλ γηα ηα κνλνζέζηα θαη
νιηγνζέζηα ζρνιεία. ΢ην Νηθφδεκνο, ΢., Πεηξνπιάθεο, Ν. & Υάξεο, Κ. (επηκ.)

185
 Διιεληθή Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα. Πξαθηηθά 1νπ Παλειιήληνπ
΢πλεδξίνπ Παηδαγσγηθήο Δηαηξείαο Διιάδνο. Αζήλα: Αηξαπφο ζει. 824-831.
Μπξνχδνο, Α. (2002). Μηθξά ζρνιεία, Μεγάιεο πξνζδνθίεο. Απφςεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή
ιεηηνπξγία ησλ νιηγνζέζησλ ζρνιείσλ. Αζήλα: Σππσζήησ – Γηψξγνο Γαξδαλφο.
Mulryan-Kyne, C. (2005, December 26). The grouping practices of teachers in small two-
teacher primary schools in the Republic of Ireland. Journal of Research in Rural
Education, 20(17). Available: http://www.umaine.edu/jrre/archive/20-17.pdf.
Retrieved: 1/3/2009.
Muse, I. (1985). A study of performance of students from small country elementary schools
when they attend High school. Reproduction Service. No ED261243.
Muse, I., Hite, S., Randall, V. & Jensen A. (1998). One-teacher schools in America. The
teacher educator, 33, 141-149.
Muse, I., Smith, R., & Barker, B. (1987). The One-Teacher School in the 1980s. Las Cruces,
NM: ERIC Clearinghouse on Rural Education and Small Schools.
Nolimal, F (1998) Comparative analysis of small rural and remote primary schools with
composite classes in Slovenia and in some European countries. Paper presented at the
European Conference for Educational Research, University of Ljubljana, Slovenia.
Ξεθαιάθε, Δπδ. (1995). Τερληθέο Γεηγκαηνιεςίαο. Αζήλα: Απηνέθδνζε.
Οηθνλνκφπνπινο, Γ. (2009) Δπίδνζε ζην γπκλάζην θαη εγθαηάιεηςε ηεο ελληάρξνλεο
ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο γηα ηνπο καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ νιηγνζέζηα θαη
πνιπζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία. Δπηζηεκνληθό Βήκα ηνπ δαζθάινπ. ΗΠΔΜ – ΓΟΔ η. 10,
ζει.75-81.
Οηθνλνκφπνπινο, Γ. (2009β) Υπνρξεσηηθή εθπαίδεπζε Τύπνο ζρνιείνπ θαη επίδνζε ησλ
καζεηώλ. Καιακάηα: Έιπηξνλ.
ΟΟ΢Α (1996). Δπηζθφπεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Διιάδαο: Έθζεζε
εκπεηξνγλσκφλσλ. Αζήλα: ΤΠΔΠΘ.
Παλάξεηνο, Η. & Ξεθαιάθε, Δ. (2000). Δηζαγσγή ζηε ζηαηηζηηθή ζθέςε, Σφκνο ΗΗ. Αζήλα.
Παπαδάθεο, Ν. (2003). Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή: ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή σο θνηλσληθή
πνιηηηθή (;). Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.
Παπαδάθεο, Ν. (2004). Ζ παιίκςεζηε εμνπζία: Κξάηνο, Παλεπηζηήκην θαη εθπαηδεπηηθή
πνιηηηθή ζηελ Διιάδα. Αζήλα: Gutenberg.
Παπατσάλλνπ, Α. (1971). Δηζηηήξηνη εμεηάζεηο γπκλαζίσλ. Γειηίν Οκίινπ Παηδαγσγηθώλ
Δξεπλώλ Κύπξνπ. 19-20. 33-42.

186
Παπατσάλλνπ, Α. (1972). Δηζηηήξηνη εμεηάζεηο γπκλαζίσλ. Γειηίν Οκίινπ Παηδαγσγηθώλ
Δξεπλώλ Κύπξνπ. 21-22. 34-39.
Παπαθσλζηαληίλνπ, Π. (1984). Ζ επηκφξθσζε σο ζεζκφο ζχλδεζεο ηεο επηζηεκνληθήο
έξεπλαο κε ηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε. ΢ην Γθφηνβνο, Α., Μαπξνγηψξγνο, Γ. &
Παπαθσλζηαληίλνπ, Π., Κξηηηθή Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή πξάμε. Γηάλλελα:
΢χγρξνλε Δθπαίδεπζε.
Παπαζηακάηεο, Α. (1998). Τα νιηγνζέζηα ζρνιεία ηεο ειιεληθήο ππαίζξνπ. Αζήλα: Γξεγφξεο.
Παππάο, Ν. (2006). Γεκηνπξγηθφηεηα θαη νιηγνζέζηα ζρνιεία: κηα ελαιιαθηηθή πξφηαζε
βησζηκφηεηαο. ΢ην Πξαθηηθά ηνπ Διιεληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δθαξκνζκέλεο
ν
Παηδαγσγηθήο θαη Δθπαίδεπζεο, 3 Παλειιήλην ΢πλέδξην κε ζέκα: Κξηηηθή,
Γεκηνπξγηθή, Γηαιεθηηθή ΢θέςε ζηελ Δθπαίδεπζε: Θεσξία θαη Πξάμε. Αζήλα 13-14
Μαΐνπ.
Παππάο, Ν. (2007). Οιηγνζέζηα ζρνιεία θαη ίζεο επθαηξίεο ζηελ εθπαίδεπζε. ΢ην Πξαθηηθά
ηνπ Διιεληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δθαξκνζκέλεο Παηδαγσγηθήο θαη Δθπαίδεπζεο, 4 ν
Παλειιήλην ΢πλέδξην κε ζέκα: ΢ρνιείν Ίζν γηα Παηδηά Άληζα. Αζήλα 4-6 Μαΐνπ.
Παξαζθεπφπνπινο, Η. (1983). Μεζνδνινγία Δπηζηεκνληθήο Έξεπλαο. Αζήλα.
Παξαζθεπφπνπινο, Η. (1993). Μεζνδνινγία Δπηζηεκνληθήο Έξεπλαο. Σνκ. 2. Αζήλα.
Pasiardis, P. (2005). Cyprus National Report on multigrade schools. Available:
http://www.ea.gr/ep/nemed/index.asp?lang=de&Cat_ID=576 Retrieved: 13/04/2011.
Pietarinen (1998) Rural school students´ experiences on the transition from primary school
to secondary school. Paper presented to Symposium on Children‟s Experiences -
Crossing Boundaries Network: Communities and their schools, Session 7.03, ECER.
Πηζηηφιε, Δ. (2010). Ζ γλσζηηθή, θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε καζεηψλ πνπ
θνηηνχλ ζε Μνλνζέζηα θαη Οιηγνζέζηα Γεκνηηθά ζρνιεία. Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή.
Π.Σ.Γ.Δ. Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ. Γηαζέζηκν:
http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/25769#page/1/mode/2up Αλαζχξζεθε 22-07-
2012.
Powley, E., L. (1998). One-teacher primary schools in England, Scotland and Wales: A
secondary analysis. Doctoral Dissertation. Department of educational Leadership and
foundations Brigham Young University.
Πξακαγγηνχιεο, Π. (2008). Οδεγόο αλάιπζεο δεδνκέλσλ κε ηε ρξήζε SPSS. Γηαζέζηκν:
http://labs.fme.aegean.gr/decision/files/docs/Odigos-SPSS-Pramaggioulis.pdf
Αλαζχξζεθε: 27/1/2012.

187
Ππξγησηάθεο, Η.Δ. (1992). Έιιελεο δάζθαινη. Δκπεηξηθή πξνζέγγηζε ησλ ζπλζεθψλ
εξγαζίαο. Αζήλα: Γξεγφξεο.
Ππξγησηάθεο, Η.Δ. & Παπαδάθεο, Ν. (2000). Δξκελεπηηθή Μέζνδνο θαη Σάμε ηνπ Λφγνπ
ζηελ Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή: Ζ πεξίπησζε ηνπ Ζκεξήζηνπ Τύπνπ. ΢ην Παπάο, Αζ.,
Σζηπιηηάξεο, Αζ. θ.α. (επηκ.), Διιεληθή Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα
Πξαθηηθά 2νπ Παλειιήληνπ ΢πλεδξίνπ ηεο Παηδαγσγηθήο Δηαηξείαο Διιάδνο, (ζζ. 73-
99). Αζήλα: Αηξαπφο.
Ππξγησηάθεο, Η.Δ. (2000). Δηζαγσγή ζηελ παηδαγσγηθή Δπηζηήκε. Αζήλα: Διιεληθά
Γξάκκαηα.
Ππξγησηάθεο, Η.Δ. (2001). Δθπαίδεπζε θαη θνηλσλία ζηελ Διιάδα: Οη δηαιεθηηθέο ζρέζεηο θαη
νη αδηάιιαθηεο ζπγθξνύζεηο. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.
Ππξγησηάθεο, Η.Δ. (2004). Δξκελεπηηθή πξνζέγγηζε εθπαηδεπηηθψλ λφκσλ θαη λνκνζρεδίσλ:
Μηα απφπεηξα δηακφξθσζεο ελφο ζρεδίνπ εξγαζίαο. ΢ην Υαηδεδήκνπ, Γ., Σαξαηφξε,
Δι. θ.ά. (επηκ.) Διιεληθή Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα Πξαθηηθά 4νπ
Παλειιήληνπ ΢πλεδξίνπ ηεο Παηδαγσγηθήο Δηαηξείαο Διιάδνο, (ζζ. 73-86).
Θεζζαινλίθε: Κπξηαθίδε.
Ππξγησηάθεο, Η.Δ., Μπξνχδνο, Α., ΢ηεθάλνπ, Δι., Παπαδάθεο, Ν., Παιεφο, Εαρ. &
Κνπιατδήο, Β. (2008). Δθπαίδεπζε θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ζηελ Διιάδα Μηα
πξφηαζε γηα ηελ απνθέληξσζε ηεο Διιεληθήο εθπαίδεπζεο. Αζήλα: Ηλζηηηνχην
Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο.
Ππξγησηάθεο, Η.Δ. (2010). Δθηόο ησλ ηεηρώλ. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.
Robson, C. (2007). Ζ έξεπλα ηνπ πξαγκαηηθνύ θόζκνπ, Αζήλα: Gutenberg.
Rule, G. (1983). Effects of multiage grouping on elementary student achievement in reading
and mathematics. (Ph. D. diss.: Northern Arizona University) Dissertation Information
Service No 8315672.
΢αΐηεο, Υ. (2000). Λεηηνπξγηθά πξνβιήκαηα ησλ νιηγνζεζίσλ ζρνιείσλ ηεο ρώξαο κε βάζε ηα
δεδνκέλα ζην λνκό Αηησιίαο & Αθαξλαλίαο. Αζήλα: Αηξαπφο.
΢αΐηεο, Υ. (2000). Οξγάλσζε & Γηνίθεζε Τεο Δθπαίδεπζεο. Αζήλα: Αηξαπφο.
Scott, C. (1961). Research on mail surveys. Journal of the Royal Statistical Society. Series A
(General), 124, 143-195.
SPSS, Base 10.0. (1999). Applications Guide. SPSS Inc.
΢ηακέινο, Γ. (2004). Δπξσπατθή Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή. Αζήλα: Μεηαίρκην.

188
Stone, D. (1990). Recruiting and retaining teachers in rural schools. Far West Laboratory
Knowledge Brief Number Four. ERIC Document Reproduction Service No. ED
328383.
΢σηεξίνπ, ΢., Κνπινχξεο, Π., Σνπινπκάθνπ, Α., Σζνιαθίδεο, Κ. & ΢σηεξίνπ, Μ. (επηκ.)
(2006). ΓΗΑΣ Έθζεζε αμηνιόγεζεο ηνπ έξγνπ. Copyright: ΢χκπξαμε ΓΗΑ΢, Δπίλνηα
α.ε.
Σδσξηδφπνπινο, Π. (1991). Οξγάλσζε θαη δηεμαγσγή δεηγκαηνιεπηηθώλ εξεπλώλ. Αζήλα.
Trew, K (1977) Teacher Practices and Classroom Resources. Belfast: Northern Ireland
Council for Educational Research.
Σζάληαο, Ν., Μσπζηάδεο, Υ., Μπαγηάηεο, Ν., Υαηδεπαληειήο, Θ. (1999). Αλάιπζε
δεδνκέλσλ κε ηε βνήζεηα ζηαηηζηηθώλ παθέησλ. Θεζζαινλίθε: Εήηε.
Tsolakidis C. and Fokides M. (2001) Information and Communication Technologies as a
Tool for Improving Teaching in Multigrade Schools. European Distance Education
Network 10th Annual Conference. Learning Without Limits: Developing the Next
Generation of Education. Stockholm 10-13 June, Proceedings, p. 160 –165.
Tsolakidis, C. (2005). Multigrade schools and the NEMED European network ζην
Tsolakidis, C., Sotiriou, S. & Koulouris, P. (Ed.) Broadband and satellite
communications in schools: Challenges and opportunities for the educational
community in rural areas. Proceedings of the First Conference of the Network of
Multigrade Education (NEMED). Athens: Epinoia s.a.
Σζνιαθίδεο, Κ. & Φψθηαιε, Π. (2001). Έλα εθπαηδεπηηθφ, αλαπηπμηαθφ θαη εξεπλεηηθφ
δίθηπν ζρνιείσλ. Πξαθηηθά Παλειιήληνπ ΢πλεδξίνπ ζην Ρέζπκλν κε ζέκα: Νέεο
Τερλνινγίεο ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ εθπαίδεπζε από απόζηαζε. Αζήλα: Αηξαπφο.
Σχπαο, Γ. (1999). Ζ εθαξκνγή ησλ ζύγρξνλσλ κεζόδσλ management ζηελ πξσηνβάζκηα
εθπαίδεπζε γηα ηελ άζθεζε απνηειεζκαηηθόηεξεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Γηδαθηνξηθή
Γηαηξηβή. Γηαζέζηκν:
http://library.panteion.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/112/18/typas.pdf
Αλαζχξζεθε: 17-07-2012.
Veenman, S. (1995). Cognitive and noncognitive effects of multigrade and multi-age classes:
A best-evidence synthesis. Review of Educational Research, 65(4), 319-381.
Γηαζέζηκν: http://rer.sagepub.com/content/65/4/319.full.pdf+html. Αλαζχξζεθε: 17-07-
2012.

189
Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ. (1985). Νόκνο πιαίζην Υπ’ αξ. 1566.
Αζήλα: Ο.Δ.Γ.Β.
Φίιηαο, Β. (επνπ.) (2003). Δηζαγσγή ζηε Μεζνδνινγία θαη ηηο Τερληθέο ησλ Κνηλσληθώλ
Δξεπλώλ. Αζήλα: Gutenberg.
Φηιίππνπ, Γ. (1993). Οη Μαζεκαηηθέο γλψζεηο ησλ ηειεηφθνηησλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ
(Μηα ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζε). ΢ην Υησηάθεο, ΢. (επηκ.). Ζ ακθηζβήηεζε ησλ
εμεηάζεσλ θαη ησλ βαζκώλ ζην ζρνιείν, 73-79. Αζήλα: Μ.Π. Γξεγφξε.
Φχθαξεο, Η. (2002). Τα νιηγνζέζηα Γεκνηηθά Σρνιεία ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε (Θεσξεηηθή
θαη Δκπεηξηθή πξνζέγγηζε). Θεζζαινλίθε: Αθνί Κπξηαθίδε α.ε.
Υαξαιακπίδεο, ΢. (επηκ). (1997). Πεξηθεξεηαθά Σρνιεία Σρνιηθά Κέληξα. Πξαθηηθά 11νπ
Παλειιελίνπ Δθπαηδεπηηθνχ ΢πλεδξίνπ Γαζθάισλ – Νεπηαγσγψλ Π.Ο.Δ.Γ. – Γ.Ο.Δ.
Λάξλαθα: Π.Ο.Δ.Γ.
Υαξαιάκπνπο, Γ. (1990) Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε ζηε
κεηαπνιεκηθή Διιάδα (1950-1974). Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή. Θεζζαινλίθε.
Υαξίηνο, Β. (2008). ΢πλζήθεο ιεηηνπξγίαο ησλ νιηγνζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ.
Δπηζηεκνληθό Βήκα ηνπ δαζθάινπ. ΗΠΔΜ – ΓΟΔ. η. 9, ζει. 15-26.

190
ΠΖΓΔ΢

Ηζηνζειίδεο:

http://www.nemed-project.org/index.asp?lang=el
http://www.ellinogermaniki.gr/ep/muse/index.htm
http://www.ruralwings-project.net/
http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-
themes?p_param=A1401&r_param=SED12&y_param=2000_00&mytabs=0
http://www.iky.gr

Ννκνζεηηθά θαη δηνηθεηηθά θείκελα:

Νφκνη
Ννκνζεηηθφ δηάηαγκα 4379/1964 (Φ.Δ.Κ. 182/η. Α΄)
Αλαγθαζηηθφο λφκνο 59/1967 (Φ.Δ.Κ. 110/η. Α΄)
Νφκνο 186/1975 (Φ.Δ.Κ. 214/η. Α΄)
Νφκνο 309/1976 (Φ.Δ.Κ. 100/η. Α΄)
Νφκνο 1304/1982 (Φ.Δ.Κ. 144/η. Α΄)
Νφκνο 1566/1985 (Φ.Δ.Κ. 167/η. Α΄)
Νφκνο 2470/1997 (Φ.Δ.Κ. 40/η. Α΄)
Νφκνο 2517/1997 (Φ.Δ.Κ. 160/η. Α΄)
Νφκνο 2525/1997 (Φ.Δ.Κ. 188/η. Α΄)
Νφκνο 3966/2011 (ΦΔΚ 118 η. Α΄)

Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα
Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 424 (Φ.Δ.Κ. 162/η. Α΄/25-6-1976)
Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 1034 (Φ.Δ.Κ. 347/η. Α΄/12-11-1977)
Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 201 (Φ.Δ.Κ. 161/η. Α΄/13-7-1998)
Π.Γ. ππ‟ αξηζ. 528 (Φ.Δ.Κ. 185/η. Α΄/26-11-1984)

Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο

191
Τ.Α. ππ‟ αξηζ. Φ.12/79/51/33 ηνπ Τθππνπξγνχ Παηδείαο (Φ.Δ.Κ. 43/η. Β΄/21-1-2000)
Κ.Τ.Α. ππ‟ αξηζ. Φ.3/897/97652/Γ1 ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο θαη Παηδείαο (Φ.Δ.Κ. 1507/
η. Β΄/15-10-2006)
Τ.Α. ππ‟ αξηζ. Φ.12/520/61575/Γ1 ηεο Τθππνπξγνχ Παηδείαο (Φ.Δ.Κ. 1327/η. Β΄/16-6-2011)
Τ.Α. ππ‟ αξηζ. Φ.12/530/62626/Γ1 ηεο Τθππνπξγνχ Παηδείαο (Φ.Δ.Κ. 1345/η. Β΄/16-6-2011)

Δθζέζεηο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ απφ ηνπο ζρνιηθνχο ζπκβνχινπο ηεο πεξ.
Πεινπνλλήζνπ

192
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η

Πίλαθαο κε ηελ εμέιημε αξηζκνχ ζρνιείσλ (νιηγνζεζίσλ θαη πνιπζεζίσλ) θαη δαζθάισλ
απφ ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75 έσο ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10
΢ρ. Έηνο ΢ρνιεία Γάζθαινη Μαζεηέο

Πνιπζέζηα Οιηγνζέζηα Πνιπζέζηα Οιηγνζέζηα Πνιπζέζηα Οιηγνζέζηα

1974-75 2312 6654 16588 10956 600175 254213

1975-76 2281 6681 17065 10943 613272 249376

1976-77 2349 6680 18303 11287 625620 237713

1977-78 2546 6485 20994 10762 644804 219243

1978-79 2634 6356 22572 10395 651854 207593

1979-80 2687 6267 23590 10597 654761 196254

1980-81 2692 6252 24187 10550 650590 192558

1981-82 2723 6183 24932 10552 650260 184684

1982-83 2728 6096 24777 10107 655444 179326

1983-84 2807 5842 25006 9499 667837 167886

1984-85 2858 5659 26269 9440 674191 161731

1985-86 2908 5374 26768 8954 686015 150046

1988-89 3076 4417 29875 8051 673033 124549

1991-92 3209 3919 33232 7129 627812 99963

1992-93 3198 3770 33997 6954 603489 94551

1993-94 3210 3641 35302 6905 588901 89244

1994-95 3229 3498 37821 7103 571901 83814

1995-96 3247 3277 32247 6262 554259 76978

1996-97 3282 3075 33470 5877 543345 69275

1997-98 3303 2869 34177 5390 539244 63175

193
2000-01 3322 2386 36030 4744

2001-02 3454 2146 37952 4087

2002-03 3489 2052 39191 3969

2003-04 3523 1948 40771 4188

2004-05 3569 1829 41609 4139

2005-06 3521 1776 41522 3816

2006-07 3650 1570 42339 3658

2007-08 3686 1488 42223 3402

2008-09 3720 1407 43231 3313

2009-10 3734 1341 43922 3232

Πίλαθαο κε ηελ εμέιημε αξηζκνχ ζρνιείσλ (νιηγνζεζίσλ θαη πνιπζεζίσλ) θαη δαζθάισλ
ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ην ζρνιηθφ έηνο 1974-75 έσο ην ζρνιηθφ έηνο 2009-10
΢ρ. Έηνο ΢ρνιεία Γάζθαινη Μαζεηέο

Πνιπζέζηα Οιηγνζέζηα Πνιπζέζηα Οιηγνζέζηα Πνιπζέζηα Οιηγνζέζηα

1974-75 274 1256 1687 2318 56070 52469

1975-76 233 1465 1561 2224 51305 49442

1976-77 242 1460 1644 2302 52477 46664

1977-78 264 1426 1948 2161 54623 42527

1978-79 269 1390 2014 2096 55086 39792

1979-80 270 1377 2102 2136 55008 38240

1980-81 275 1356 2129 2082 55090 36249

1981-82 280 1332 2175 2046 55765 33898

1982-83 267 1315 2129 1977 54750 33818

1983-84 274 1256 2114 1596 55980 32192

194
1984-85 280 1195 2243 1643 57375 30066

1985-86 283 1135 2311 1641 59304 28078

2000-01 178 262 1794 475

2001-02 189 235 1965 427

2002-03 186 228 1991 432

2003-04 187 219 2055 455

2004-05 192 208 2055 445

2005-06 205 161 2122 373

2006-07 207 150 2181 359

2007-08 210 141 2162 316

2008-09 213 129 2232 326

2009-10 216 122 2284 313

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ

Γηαηειέζαληεο Τπνπξγνί Παηδείαο απφ ην 1974 έσο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2018
Όλνκα Έλαξμε ζεηείαο Λήμε ζεηείαο
1. Νηθφιανο Λνχξνο 24 Ηνπιίνπ 1974 21 Ννεκβξίνπ 1974
2. Παλαγηψηεο Εέπνο 21 Ννεκβξίνπ 1974 5 Ηαλνπαξίνπ 1976
3. Γεψξγηνο Ράιιεο 5 Ηαλνπαξίνπ 1976 28 Ννεκβξίνπ 1977
4. Ησάλλεο Βαξβηηζηψηεο 28 Ννεκβξίνπ 1977 10 Μαΐνπ 1980
5. Αζαλάζηνο Σαιηαδνχξνο 10 Μαΐνπ 1980 21 Οθησβξίνπ 1981
6. Διεπζέξηνο Βεξπβάθεο 21 Οθησβξίνπ 1981 5 Ηνπιίνπ 1982
7. Απφζηνινο Καθιακάλεο 5 Ηνπιίνπ 1982 25 Απξηιίνπ 1986
8. Αληψλεο Σξίηζεο 25 Απξηιίνπ 1986 9 Μαΐνπ 1988
9. Απφζηνινο Καθιακάλεο 9 Μαΐνπ 1988 22 Ηνπλίνπ 1988
10. Γηψξγνο Παπαλδξένπ 22 Ηνπλίνπ 1988 2 Ηνπιίνπ 1989
11. Βαζίιεο Κνληνγηαλλφπνπινο 2 Ηνπιίνπ 1989 12 Οθησβξίνπ 1989
12. Κσλ/λνο Γεζπνηφπνπινο 12 Οθησβξίνπ 1989 23 Ννεκβξίνπ 1989

195
13. Κψζηαο ΢εκίηεο 23 Ννεκβξίνπ 1989 13 Φεβξνπαξίνπ 1990
14. Κσλ/λνο Γεζπνηφπνπινο 13 Φεβξνπαξίνπ 1990 11 Απξηιίνπ 1990
15. Βαζίιεο Κνληνγηαλλφπνπινο 11 Απξηιίνπ 1990 10 Ηαλνπαξίνπ 1991
16. Γηψξγνο ΢νπθιηάο 10 Ηαλνπαξίνπ 1991 13 Οθησβξίνπ 1993
17. Γεκήηξηνο Φαηνχξνο 13 Οθησβξίνπ 1993 8 Ηνπιίνπ 1994
18. Γηψξγνο Παπαλδξένπ 8 Ηνπιίνπ 1994 25 ΢επηεκβξίνπ 1996
19. Γεξάζηκνο Αξζέλεο 25 ΢επηεκβξίνπ 1996 13 Απξηιίνπ 2000
20. Πέηξνο Δπζπκίνπ 13 Απξηιίνπ 2000 10 Μαξηίνπ 2004
21. Μαξηέηηα Γηαλλάθνπ 10 Μαξηίνπ 2004 19 ΢επηεκβξίνπ 2007
22. Δπξηπίδεο ΢ηπιηαλίδεο 19 ΢επηεκβξίνπ 2007 8 Ηαλνπαξίνπ 2009
23. Άξεο ΢πειησηφπνπινο 8 Ηαλνπαξίνπ 2009 7 Οθησβξίνπ 2009
24. Άλλα Γηακαληνπνχινπ 7 Οθησβξίνπ 2009 7 Μαξηίνπ 2012
25. Γεψξγηνο Μπακπηληψηεο 7 Μαξηίνπ 2012 17 Μαΐνπ 2012
26. Αγγειηθή - Δπθξνζχλε Κηάνπ 17 Μαΐνπ 2012 21 Ηνπλίνπ 2012
27. Κσλ/λνο Αξβαληηφπνπινο 21 Ηνπλίνπ 2012 9 Ηνπλίνπ 2014
28. Αλδξέαο Λνβέξδνο 9 Ηνπλίνπ 2014 27 Ηαλνπαξίνπ 2015
29. Αξηζηείδεο Μπαιηάο 27 Ηαλνπαξίνπ 2015 28 Απγνχζηνπ 2015
30. Αγγειηθή - Δπθξνζχλε Κηάνπ 28 Απγνχζηνπ 2015 23 ΢επηεκβξίνπ 2015
31. Νηθφιανο Φίιεο 23 ΢επηεκβξίνπ 2015 5 Ννεκβξίνπ 2016
32. Κψζηαο Γαβξφγινπ 5 Ννεκβξίνπ 2016
Πεγή: http://el.wikipedia.org/wiki

196
Ζ θαηαγξαθή ηεο εθπαηδεπηηθή πνιηηηθήο, γηα ηα κηθξά
νιηγνζέζηα ζρνιεία, κέζα απφ λνκνζεηηθά θείκελα, απφ
απφςεηο θαη ζέζεηο θνκκάησλ, βνπιεπηψλ θαη ζπλδηθαιηζηηθψλ
νξγαλψζεσλ θαη ε επίδξαζή ηεο ζηε ιεηηνπξγία ηνπο ζχκθσλα
κε ηηο απφςεηο ησλ ίδησλ ησλ δαζθάισλ, πνπ έρνπλ ππεξεηήζεη
ή φρη ζε απηά ηα ζρνιεία, απνηεινχλ ην δηηηφ ζηφρν απηήο ηεο
εξγαζίαο.
Μηα εξγαζία πνπ θηινδνμεί λα απνθαιχςεη, ζην κέηξν ηνπ
δπλαηνχ, φιν ην πιέγκα ησλ ζέζεσλ θαη ελεξγεηψλ πνπ
ζπλζέηνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηα νιηγνζέζηα
ζρνιεία, απφ ηε κεηαπνιίηεπζε θαη εληεχζελ, έηζη ψζηε λα
ζρεδηαζηεί ην κέιινλ, γηα απηά ηα κηθξά ζρνιεία, γλσξίδνληαο
ηελ αληηθεηκεληθή αιήζεηα, φπσο απηή ζα πξνθχςεη κέζα απφ
ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα θαη φρη κε βάζε ηελ ππνθεηκεληθή
αιήζεηα πνπ θαηά θαηξνχο πξεζβεχνπλ νη ππεχζπλνη ηεο
ειιεληθήο πνιηηείαο.

ISBN: 978-618-00-0673-5