AP Mahabang Pagsusulit 2.

2
Reminders: Our test is dated on December 11, Monday. Good luck! :)
Pointers to Review:
- Mga Dinastiya sa Tsina
- Mga Imperyo sa India
- Mga Kaisipan sa Asya
- Mga Pilosopiya sa Asya
- Mga Relihiyon sa Asya

Mga Kabihasnan sa Silangang Asya:

Kabihasnang Tsina
- Nagsimula sa malaking ilog-lambak ng Huang at Yangtze.
- Kilala and Huang Ho bilang Yellow River or Sorrow River
- Zhongguo - Gitnang Kaharian

Mga Dinastiya sa Tsina

Dinastiya - pamamahala sa isang lugar na ang pinuno ay mula sa iisang pamilya o
pinamumunuan ng emperador noong sinaunang panahon.
Emperor - “Mandate of Heaven”

Dinastiyang Xia / Hsia: Yu the Great

- Mitikal na dinastiya ng Tsina sapagkat walang talang naiwanan.
- Nagawang kontrolin ang pagapaw ng Yellow River sa Tsina
- Nakapagpatayo ng irigasyon para sa sakahan.

Dinastiyang Shang: Cheng Tang

- Pinamunuan ni Cheng Tang ang dinastiya na kilala sa paggawa ng oracle bone
para sa pagsulat.
- Naniniwala sa animismo na ang Diyos ay ang kalikasan gayundin sa mga anito.
—---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dinastiyang Zhou/Chou
- Malawak ang imperyo ngunit ito ay nagkaroon ng kaguluhan at di pagkakaisa
o Warring State.
- Umusbong ang kaisipang Mandate of Heaven o Son of Heaven sa mga
emperador.
- Ito ay panahon ng mga pilosopiya na umusbong sa Tsina. Gayundin ang
piyudalismo.
Confucius: Confucianism
- Panahon ng Pilosopiya
- Naniniwala sa chengming o Rectification of Names na tumutukoy sa relasyon
ng tao upang magkaroon ng harmony.
- Pagbibigay diin sa filial piety at Golden Rule: Huwag mong gawin sa iba ang
ayaw mong gawin sayo.

Lao Tzu: Taoism

- Naniniwala sa kusang pagsunod sa tao o daan (way of universe) upang
magkaroon ng kapayapaan.
- Itinuturo rin nito ang wuwei na ang ibig sabihin ay go with the flow o
pagsunod sa kalikasan.

Han Feizi & Shang Yangi: Legalism

- Naniniwala na ang tao ay likas na masama kung kaya't kailangan ang
istriktong batas at kaparusahan.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dinastiyang Qin/Chin: Shing Huang
- Pinamunuan ni Shing Huang Di na ibig sabihin ay Unang Emperador
- Ginamit ang legalismo na may mararahas na batas at mabigat na
kaparusahan.
- Ipinatayo ang Great Wall of China bilang depensa sa mga mananakop.
- Nagpagawa ng Terracotta Army Bilang bantay ng kanyang puntod ng kanyang
himalayan.

Dinastiyang Han: Emperador Wudi

- Pinamunuan ni Liu Bangat Emperador Wudi nanagpalawak ng buong
dinastiya mula sa Manchuria hanggang sa Timog-Silangang Asya.
- Nagpatupad ng mababanghalaga ng buwis atmakataong mga batas at
pinairal ang mga aral ni Confucius sa buong nasasakupan.
- Naimbento ang papel, civil service examination at pagiging tanyag ng
SilkRoad – kalakaran ng mga produkto mula Tsina sa Europa at Ehipto

Dinastiyang Sui: Emperador Wen Ti / Wendi

- Pinamunuan ni Emperador Wen Ti/ Wendi na kung saan ay nabuo ang Grand
Canal na nagdudugtong sa Huang Ho at Yangtze.
- Lumaganap ang Budismo gayundin ang pag imbento ng woodblock printing.
Dinastiyang Tang / T’ang: Liu Bing
- Pinamunuan ni Liu Bangna tinawag bilang Emperador Taizong matapos ang
pag-aalsa ng mga magsasaka
- Ito ang Ginintuang Panahon Ng Tsina dahil sa paglago ng dinastiya sa lahat
ng aspeto. Dito rin umusbong sina Tu Fu at Li Po bilang mga dakilang
manunulat.
- Napaunlad ang paggamit ng woodblock printing, Peking Gazette, Diamond
Sutra (oldest book) at Kodigo ng T'ang.

Dinastiyang Song / Sung: Heneral Zhao Kuangyinang

- Si Heneral Zhao Kuangyinang namuno ng dinastiya kung saan nauso ang
footbinding ng mga kababaihan.
- Naimbento ang gunpowder, mechanical clock, perang papel magnetic
compass at Green Sprout Act –pagpapautang ng butil.

Dinastiyang Yuan: Kublai Khan

- Pinamunuan ni Kublai Khan na apo ni Genghis Khan at sa panahong ito nilibot
ni Marco Polo ang Tsina nakatawag pansin sa mga Kanluranin sa kanyang
aklat.
- Nagalit ang mga Intsik sa kultura ng mga Mongol (quartering) at naganap ang
Bubonic Plague.

Dinastiyang Ming: Hongwu

- Pinamunuan ni Hongwu Kung saan ay nabuo ang mga ekspedisyon at
paggawa ng mga barko – Zheng He(explore the world).
- Lumaganap ang paggawa at paggamit ng mga porcelain ware sa Tsina na
nagpa usbong sa ekonomiya ng dinastiya.

Dinastiyang Manchu: Pu-Yi

- Kilala bilang pinakahuling dinastiya sa Tsina sa pamumuno ni Pu-Yi na kilala
rin bilang Dinastiyang Qing (dalisay).
- Nagpalakas ng kakayahang militar na nakasakop at nagpalawak ng
teritoryo– Mongolia, Taiwan at Tibet.

Pamahalaang Komunismo
Nabago ang uri ng pamahalaan sa Tsina – mula sa dinastiya hanggang naging
komunismo.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mga Kabihasnan sa Timog Asya:
Sibilisasyon sa Lambak Indus
- Nagsimula ang kabihasnan sa Ilog ng Indus na bahaging Pakistan.
- Matatagpuan ang matabang lupa dahil sa banlik (silt) ng ilog.
- Dito umusbong ang Kabihasnang Mohenjo-Harappa.

Kabihasnang Mohenjo-Harappa
- Mahusay na nagtayo at nagplano ng mga lungsod (city planning).
- Nakabatay ang yaman ng kabihasnan sa intelektwal na pag-iisip.
- Limitado lamang ang impormasyon dahil hindi pa rin naisasalin ang sistema ng
pagsulat ng kabihasnan.
- Nadiskubre ang Harappa noong 1872-1873 samantala ng Mohenjo Daro ay
noong 1922.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kabihasnan sa India
Panahong Vedic / Imperyong Aryan
- Kinilala bilang Panahon ng Karunungan sapagkat umunlad ang kaalaman ng
tao sa pagsasaka, wika, relihiyon at panitikan.
- Nakabatay ang kanilang pamumuhay sa mga epiko na bahagi ng kanilang
pamumuhay.

Imperyong Maurya: Chandagupta Maurya

- Pinamunuan ni Chandagupta Maurya at pinagbuklod ang mga taong India
upang bumuo ng isang imperyo.
- Humalili si Asoka at pinalaganap ang Budismo upang matigil ang anumang
labanan at digmaan sa imperyo.

Imperyong Gupta: Chandra Gupta II

- Pinamunuan ni ChandraGupta II ang imperyo at kinilala bilang Ginintuang
Panahon dahil sa malawak nitong tagumpay.
- Yumabong ang panitikan, pi, hugis ng daigdig, gravitation, simbolo ng zero
at sistemang decimal.

Imperyong Mogul: Akmara

- Namuno si Akmara at itinayo ang pamamahala sa Agra, India. Nagkaroon ng
kalayaan ang bawat isa sa pagpili ng kanilang relihiyon.
- Makikita ang impluwensiya ng mga Muslim sa mga moske – Taj Mahal na para
kay Mumtaz Mahal na handog ni Shah Jahan.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mga Kaisipan, Pilosopiya, at Relihiyon sa Asya
Talasalitaan
Kaisipan – tumutukoy sa pundasyon ng pagbuo ng kabihasnan na may relasyon sa
relihiyon at pamumuno.
Mandate of Heaven – basbas ng langit
Pilosopiya – pag-aaral sa pag-iral upang malaman ang tama at maling pag-uugali.
Yin Yang – kabutihan at kasamaan
Relihiyon – kalipunan ng sistemang paniniwala at nag-uugnay sa espiritwalidad at
moralidad Kristiyanismo: Sampung Utos ng Diyos
Islam: Pagsunod sa Limang Haligi

Kaisipang Asyano
Zhongguo o Gitnang Kaharian
- Pagkilala sa kabihasnan bilang sibilisado at may pinakamaraming naiambag sa
mundo.
Kowtow
- Paghalik sa sahig ng noo ng tatlong beses bilang simbolo ng paggalang sa
emperador.
Son of Heaven
- Pagkakaroon ng basbas mula sa langit at pagtataglay ng tamang birtud.

Relihiyon sa Timog Asya:

Hinduismo
Diyos:
Brahma – Creator
Vishnu – Protector
Shiva – Destroyer

Paniniwala:
Reincarnation – pagbabalik ng kaluluwa sa ibang katawan
Karma – resulta ng mga ginagawa sa kapwa
Moksha – paglaya mula sa kasalanan
Nirvana – pagtamo ng lubos na katahimikan.
Budismo
Diyos – Siddharta Gautama Buddha
Paniniwala:
- Four Noble Truth – pagsunod sa katotohanan ng buhay
- Eight Fold Path – pagpapakita ng walong landasin sa buhay

Sikismo
Diyos: Guru Nanak Dev
- Naliligtas ang tao dahil sa kanyang aksyon o ginagawa.
- Amrit – pagbibinyag sa tamang gulang
- Anand Karaj –pagpapakasal sa moral na pamamaraan.

Jainismo
Diyos: Mahavira
- Pamumuhay ng walanginaapakang tao at pag-iwas sa mga materyal na
bagay.
- Three Jewels: tamang paniniwala, tamang kaalaman at tamang
pag-uugali
- Pag-aalaga ng kalikasan at pagtitipid ng likas na yaman
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Relihiyon sa Kanlurang Asya
Kristiyanismo
Diyos: Hesukristo / Holy Trinity
- Pagsunod sa pitong sacramento
- Pagsunod sa sampung utos ng Diyos
- Tuwing Mahal na Araw ay ginugunita ang kamatayan at muling pagkabuhay
ni Kristo

Islam
Diyos: Allah / Mohammad
Paniniwala:
- Quran/Koran – banal na aklat
- Pagpunta sa Kaaba
- Pagbabawal sa pagkain ng baboy
- Pag-aasawa ng mahigit sa isang babae hanggat kayang mahalin at tustusan
- Pagsunod sa Limang Haligi
Paniniwala:
Shahada – Allahat Mohammad
Salat –pagdarasal ng limang beses
Zakat –pagbibigay limos
Sawm –pa aayuno sa Ramadan
HAJJ –pagpunta sa Mecca

Judaismo
Diyos: Yahweh
Paniniwala:
Torah – banal na aklat
- Pagsunod sa sampung Utos ng Diyos
- Pagsunod sa Batas Ng Tznius – kasuotan at pagpapakumbaba
- Pananalig tulad ng mga propeta

ZOROASTRIANISMO
Diyos: Zoroaster
Zend Avesta – banal na aklat
Paniniwala
- Paggawa ng mabuti sa kapwa.
- Paniniwalang dharma –obligasyong moral at panlipunan ng tao.
- Pagpapanatili ng relihiyon, obligasyon at kabanalan

SHINTOISMO
Diyos: Espiritu ng Kalikasan Pagsamba sa kami (espiritu)
Binibigyan ng diin ang puripikasyon ng tubig
- Pagmamahal sa pamilya at kalikasan
- Pagpapanatili ng kalinisan sa lahat ng oras
- Pagbibigay ritwal upang maging malinis sa lahat ng oras
—------------------------------------------------------------------------------------------------
Relihiyon sa Hilagang Asya
Shamanismo
- Pamumuno ng shaman
- Nawawala sa ulirat kapag nakikipag-usap sa Diyos
- Paniniwala na ang sansinukob ay puno ng Espiritu Pagsamba sa mga
ninuno at kalikasan.
Animismo
Diyos: Kalikasan
Paniniwala:
- Pagsamba sa kalikasan tulad ng bato, puno at ilog
- Pagpapahalaga sa kabundukan bilang tahanan ng Diyos
- Paglalagay ng kabaong sa mataas na posisyon(Hanging Coffins)
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Confucianismo
Lider: Confucius
Paniniwala:
- Gold Rule – Huwag gawin sa kapwa ay ang ayaw gawin sa iyo
- Filial Piety – Pagsunod sa mga nakatatanda
- Chengming – Pagganap ng bawat isa sa kanyang papel sa lipunan.

Taoism
Lider: Laozi o Lao-Tzu
Paniniwala:
- Prinsipyo ng Tao –pagpapabuti ng sarili
- De– konsepto ng kabutihan
- Wu Wei– Go with the flow (sumunod sa agos)
- Yin-Yang (good at bad)

Legalismo
Lider: Shang Yang at Han Feizi
Paniniwala:
- Autokratikong pinuno upang mapanatili ang kapayapaan
- Pagpatawa ng mahigpit na batas at striktong kaparusahan.

SUMMARY / KEYWORDS
1. Kabihasnan sa Silangang Asya:

Kabihasnang Tsina:
Nagsimula sa malaking ilog-lambak ng Huang at Yangtze.
Huang Ho bilang Yellow River or Sorrow River. Zhongguo, Gitnang Kaharian.
Mga Dinastiya sa Tsina:
Emperor at "Mandate of Heaven."
Dinastiyang Xia / Hsia: Yu the Great:
Mitikal na dinastiya, nakacontrol sa Yellow River.
Itinayo ang irigasyon para sa sakahan.

Dinastiyang Shang: Cheng Tang:

Oracle bone para sa pagsulat.
Animismo at mga anito.

Dinastiyang Zhou/Chou:
Malawak na imperyo, kaguluhan, Warring States.
Piyudalismo at mga pilosopiya.

Confucius: Confucianism:
Chengming o Rectification of Names.
Filial piety at Golden Rule.

Lao Tzu: Taoism:

Kusang pagsunod sa Tao o way of the universe.
Wuwei, ang pagsunod sa kalikasan.

Han Feizi & Shang Yang: Legalism:

Likas na kasamaan ng tao, mahigpit na batas.

Dinastiyang Qin/Chin: Shing Huang:

Great Wall of China, Terracotta Army.

Dinastiyang Han: Emperador Wudi:

Buwis, civil service examination, Silk Road.

Dinastiyang Sui: Emperador Wen Ti / Wendi:

Grand Canal, Budismo, woodblock printing.
Dinastiyang Tang / T’ang: Liu Bing:
Woodblock printing, Peking Gazette, Diamond Sutra.

Dinastiyang Song / Sung: Heneral Zhao Kuangyin:

Footbinding, gunpowder, mechanical clock.

Dinastiyang Yuan: Kublai Khan:

Marco Polo, Bubonic Plague.

Dinastiyang Ming: Hongwu:

Zheng He, porcelain ware.

Dinastiyang Manchu: Pu-Yi:

Lumakas militar, sakop ang Mongolia, Taiwan, Tibet.

Pamahalaang Komunismo:
Pagbabago mula sa dinastiya patungo sa komunismo.

2. Mga Kabihasnan sa Timog Asya:

Sibilisasyon sa Lambak Indus:

Nag-umpisa sa Ilog ng Indus.
Mohenjo-Harappa, mahusay sa city planning.

Kabihasnang Mohenjo-Harappa:
Intelektwal na kabihasnan.
Limitadong impormasyon sa pagsusulat.

Kabihasnan sa India:
Panahong Vedic, Imperyong Aryan.
Chandragupta Maurya, Asoka, imperyo.

Imperyong Gupta: Chandra Gupta II:

Ginintuang Panahon, panitikan, pi, zero.
Imperyong Mogul: Akmara, Agra, kalayaan sa relihiyon, Taj Mahal.

Mga Kaisipan, Pilosopiya, at Relihiyon sa Asya:

Talasalitaan, Mandate of Heaven, Yin Yang.

Relihiyon sa Timog Asya:

Hinduismo, Budismo, Sikismo, Jainismo.

3. Relihiyon sa Kanlurang Asya:

Kristiyanismo, Islam, Judaismo, Zoroastrianismo, Shintoismo.

4. Relihiyon sa Hilagang Asya:

Shamanismo, Animismo.

5. Kaisipang Asyano:
Zhongguo o Gitnang Kaharian.
Kowtow, Son of Heaven.

6. Confucianismo:
Confucius, Golden Rule, Filial Piety, Chengming.

7. Taoism:
Laozi, Prinsipyo ng Tao, De, Wu Wei, Yin-Yang.

8. Legalismo:
Shang Yang, Han Feizi, Autokratikong pinuno, mahigpit na batas.
—------------------------------------------------------------------------------------------------
You will get calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get
calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get calamansi scores.
You will get calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get
calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get calamansi scores.
You will get calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get
calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get calamansi scores.
You will get calamansi scores. You will get calamansi scores. You will get
calamansi scores. You will get calamansi scores. Amen.