‫ َ َ ََ ‬

‫ا َﺟﺎجْ‬ ‫اﺎ ‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ ﺎق ﺮ وﺎ‬‫َ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫
 د‬
 ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎجْ‬
‫َ‬
‫ اﺟﺎج‬
‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫‬
‫ اﺟﺎج‬ ‫ﺎم‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ َ ْ َ‬
‫‪-‬اﺟﺎج  ﺎم‪-‬‬
 ‫َ‬ ‫ُ َ ّ‬
‫ﺎ Š‡ اﺟﺎج؟‬
‫Š‡ ﺎدة šﺮ ™‡‚ – ﺎ‰ أو –— – ﺎ‰‪ ،‬و‚ Ž اﺟﺎج‬
‫ّ‬
‫ﺎ‘ﻼ وا ﺎ– ‰ˆ ا‡‪ ¤¥‬ذا—‪ ،‬و‪š —¢‬ﺮ 
Ÿ ž
ﺎœﺮ‬
‫ُ‬
‫اž‪،‬و‚‘
‪ ª‬اﺟﺎج Œ ‡اد ©ﺎم ž ¨؛ اﺮ‪،‬‬
‫ورﺎد ا‘‡دا‪ ،‬وا’ﺠﺮ اﺠﺮي‪،‬وŠ‡ ﺎدة œ šﺮ  ‡رة‬
‫ ’‡ل إ ﺎده †ﺎ‪ °‬ﺎ €Œ‪‡ž ¯ ،‬د إ ﺎدة œ‬
‫ّ‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ّ‬
‫ﺎ ﺮ‚„‪ ،‬و‚ž„ Œ أ‪¨µ‬ﺮ اŽ‡اد ا† €„اﺎ ‰ˆ اžﺎ ´ﺮا  ž„د‬
‫ﺮق œ
ﺎ —‬
 ‫­ﺎو‬ ‫ّ‬
‫ا ‪µº‬‬ ‫ا­‡ة‬
‫ّ‬
‫ا ﺎ ‪ª‬‬ ‫ّ‬ ‫ﺎ ِŠ َˆ‬
‫ا‘ﻼ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ا ﺮﺎء‬ ‫©‘ﺎ‪¸ِ°‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫‬
‫ّ‬
‫ا ﺎ ‪ª‬‬ ‫اﺟﺎج؟‬
‫ّ‬ ‫اŽﺮو‬
‫ا™‡ء‬
‫­ﺎو‬
‫ا ‘ﺎص‬ ‫ّ‬
‫ا‘„ﺎت‬
‫ا’ﺮارة‬
‫ا’ﺮار‚‬
 ‫َ‬ ‫َُ‬
‫ا€ﻼœ‪..‬‬
‫ً‬
‫ُ‚ž ﺮ اﺟﺎج وا „ا Œ أ‪¨µ‬ﺮ اŽ‡اد أŠŽ ‰ˆ ﺎ
ﺎ‬
‫ا‡؛ ½ ‚„© ‰ˆ œ
ﺎ اﻷدوات اŽ
‪،‬‬
‫واŽ‡اد ا‪ ،‬واﻷﺟ ة اﻹ ﺮو‪ ،‬و‚ Ž اﺟﺎج‬
‫ﺎ­‡ة‪ ،‬واŽﺮو‪ ،‬و‚ž ﺮ Œ اŽ‡اد اžﺎز šﺮ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫اŽ‡œ  ﺮﺎء و ‪ —¢‬ﺎدة œ šﺮ  ‡رة‪،‬‬
‫و­ﺎو  ‪µº‬‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ  َ َ ََ ‬
‫‪-‬ﺎر‚‪ À‬اﺎ  اﺟﺎج‪-‬‬
‫ﺎر‚‪ À‬اﺎ  اﺟﺎج ‚ž‡د إ ا­ﺮن اﺮا‪ ª‬ﺮ‬
‫‰ˆ إ‚ﺎﺎ‪µ ½ ،‬ﺎ‪„€  ¤‬م ­
ﺎت اﺎ‬
‫اﺟﺎﺟ ا„و‚ ﻹﺎء ‡ ﺎت زﺟﺎﺟ ‰
‬
‫©ﺮ‰‪  .‬ا† €„ام أ ﺎر ‡ Œ أ‪µ‬ﺎ†„‬
‫ž„ €   ﻹ‪ Â‬ﺎء اﻷ‡ان  اﺟﺎج‪ ،‬و‪µ‬ﺎ‪¤‬‬
‫ŠŸه ا ­
ﺎت –ﺎ‪
œ ˆ‰ ž°‬ﺎ اﺟﺎج ا
ˆ‬
‫ود‚‡رات اŽﺎˆ‬
 ‫©ﻼل ا­ﺮن اžﺮ‚Œ‪‡ ،‬رت ­
ﺎت اﺎ ‬
‫اﺟﺎج  ‪µ‬ﺮ‪  ½ ،‬ا† €„ام ­
ﺎت „‚¨‬
‫¨ اﺎ ﺎ’ﺮ واﺎ ا’ﺮار‚‪ŸŠ à  ،‬ه‬
‫ا ­
ﺎت ‰ˆ ﺠŽ‡ 
‡ Œ ا‘
ﺎﺎت Žﺎ ‰ˆ‬
‫ذ ‘
‪ ª‬اﻷﺟ ة ا ﺮﺎ‪ °‬وا„‚‡ر ا„ا©ˆ‬
‫و†‡ق ا „ا‚ﺎ وا Ÿ‪µ‬ﺎرات‬
‫‰ˆ ا‡‪ ¤¥‬ا’ﺎˆ‪  ‚ ،‬ا† €„ام ا ­
ﺎت اﺮ‪ Ž¥‬اŽ ­„‬
‫¨ اﺎ ﺎر واﺎ ﺎ’ﺮ ﻹﺎء ‘ﺎ د‪­¥‬‬
‫ اﺟﺎج ﺠ‡دة ﺎ‪ ،‬و‚  ا† €„ا ﺎ ‰ˆ ﺠŽ‡‬
‫
‡ Œ ا ­ﺎت Žﺎ ‰ˆ ذ ا„‚‡ر واﻹﻼن‬
‫وا‘
ﺎﺎت اﻹ„ا اﻷ©ﺮى‬

‫وﻻ ال Š
ﺎك اž„‚„ Œ ا ‡رات ا ­
 ا’„‚¨‬

‫‰ˆ ŠŸا اŽﺠﺎل‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬ ‫َ‬
‫‪ِ
­-‬ﺎت اﺎ  اﺟﺎج‪-‬‬
‫ِ‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ﺎ Šˆ ِ­
ِﺎت اﺎ  اﺟﺎج؟‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫ﺎ‬ ‫اﺎ‬ ‫اﺎ‬
‫اﺎ–‬ ‫اﺮ‪Ž¥‬‬ ‫اŽﺎ‬
 ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‬
‫اﺎ اŽﺎّ‬

‫ا ˆ  žﺮض  ﺎ ا‡  اﺟﺎﺟ ‰ˆ ﺮ  اﻹ ﺎج‬

‫و‪µ‬ﺎن ‚ €„م  ﺎق وا†‪ ˆ‰ ª‬اŽﺎ‪ˆÂ‬‬
‫ﻷ‪µ‬ﺎك اﻻ† ’Žﺎم ور‰‡ف ا¨ﻼﺟ‬
 ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‬
‫اﺎ اﺮ‪Ž¥‬‬
‫‪¥‬ﺎدرة  ­ œ‡رة ž
 ﺎ ا‡‪‡Â‬ح إ ‡ح‬
‫زﺟﺎﺟˆ  ‪ Ì‬أو 
’
ˆ‪،‬و‡ن دون ا† €„ام أدوات‬
‫اﻻ†
ﺎخ وا„‚‡راŽž ﺎدة ¨ إﺎرات ﺎ‬
‫اﺎ– أو ﺮات اﺎ‪،‬وا ‪¯¢‬ﺮ ا
ﺎ‪ ˆ°‬اŸي ‚ ‬
‫ً‬
‫ا’‘‡ل — Š‡ œ‡رة „ﺠ Žﺎﺎ ‪ ª‬اŽﺎدة‬
‫و €„م ‰ˆ ﺎق وا†‪ ˆ‰ ª‬ا
ﺎء و‰ˆ ﺎر‚‪ª‬‬
‫‘Ž ا
´ﺎرات اŽ‡ واﻷ‡اب واŽ ﺮو–ﺎت‬
‫وا ﻼ اﺟﺎﺟ واŽž„ وœ‡ر اﺠ„ران واŽﺎ‪À‬‬
 ‫ّ‬ ‫َ‬
‫ِﺎ اﺎ–‬
‫ﻻ ‚  ﺮ†‪ Ï‬ا‡ن ‡ا† ‰‡Šﺎت اﺎž وŒ ‚ ‬
‫ً‬
‫­— إ ا‡  ا
ﺎ‪© Œ °‬ﻼل إﺎر ‘
‡ع ©‘‘ﺎ‬
‫ً‬
‫وŠˆ اﻷ‪¨µ‬ﺮ ا† €„اﺎ ‰ˆ اŽ‡‪‡Â‬ﺎت ا ˆ ‚  إﺎدة‬
‫إ ﺎﺟ ﺎ  ﺎق وا†‪،ª‬و‚  ا† €„ا— 
‪À‬‬
‫ا„Šﺎﺎت  ‡ ﺎت  ’ أو 
’
 ﺮ†‡ﺎت‬
‫وا ﺎﺎت وا©ﺎرف ﻷšﺮاض ‰
 أو و‪  Ñ‬ﺎ† €„ام‬
‫اﻹﺎرات‪ ،‬ﺎ† €„ام ­
ﺎت اﻻ†
ﺎخ ا ‡‡šﺮا‰ˆ‬
‫اŽ
ﺎ† ‪ Ž  ‚ ،‬إﺎر ‚ Ž ﺎﺎ– ا’ﺮ‚ﺮ‚‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪-‬إ† ِ€„اﺎت اﺎ  اﺟﺎج‪-‬‬
 ‫َ‬ ‫ّ َ ََ ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺎ ِŠ َˆ ا† ِ€„اﺎت اﺎ  اﺟﺎج؟‬
‫ً‬
‫‪¨µ‬ﺮة ﺟ„ا 
ﺎ‪ :‬اﻷ‡اب وا
‡ا‰Ÿ واﺎوﻻت‬
‫واﺮا†ˆ ‪ ،‬و‪
œ Ÿµ‬ﺎد‚‪ Ã‬ا„ش وأ‡اح‬
‫ا ­  واŽ‪ À‬وا’Žﺎم‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫ َ َ ََ ّ‬ ‫َ‬ ‫َ  ّ‬
‫‪‡-‬ر ا 
‡ﺟﺎ ِ‰ˆ اﺎ  اﺟﺎج‪-‬‬
‫‡رت ­
ﺎت ﺎ اﺟﺎج  ‪µ‬ﺮ‬
‫©ﻼل ا
‡ات اﻷ©ﺮة  ™ ا ­„م ‰ˆ‬
‫
‡‡ﺟﺎ اﺎ واŽ‡اد ا€ﺎم‬
‫اŽ €„ واﺠ‡دة‬
 ‫ž‪ Õ‬ا
­ﺎط ا ﺎر‪‡ ˆ‰ ¥‬ر ا 
‡‡ﺟﺎ ‰ˆ ﺎ‬
‫اﺟﺎج ‪:‬‬

‫اﺎ اﺮ‪ :Ž¥‬ا† €„ام ­
ﺎت اﺎ اﺮ‪ Ž¥‬اŽ ­„‬

‫¨ اﺎ ﺎر واﺎ ﺎ’ﺮ Žﺎ ‚ Ž‪ Ӑ Ì‬ﺎج ‘ﺎ‬
‫د‪ ­¥‬ووا‪ ’Â‬ﺟ„ا  اﺟﺎج‬

‫­
ﺎت ا ’ ‰ˆ اﺠ‡دة‪‡ Ñ :‬ر ­
ﺎت وأ´Ž ا ’ ‰ˆ‬

‫اﺠ‡دة ا ˆ  ﺎŠ ‰ˆ ‪ŽÂ‬ﺎن ا ‡ا‰‪ Ã‬وا„‪Ž ˆ‰ ¥‬ﺎت‬
‫اﺎ  اﺟﺎج‬
‫ا ­„م ‰ˆ اŽ‡اد ا€ﺎم‪‚‡ :‬ﺮ اŽ‡اد اŽ €„ ‰ˆ ﺎ‬
‫اﺟﺎج‪ ،‬و©‘‡œﺎ اﻷ ﺎر اﺟﺎﺟ واﻷ ﺎر ذات اﻷ–ž ‰‡ق‬
‫ً‬
‫ا
ﺠ ا ˆ ‡‰ﺮ دواﺎ ﺎﺎ و­ﺎو  ‪µº‬‬
‫اﺎ ¯ﻼ¯ اﻷžﺎد‪ :‬أœ’‪
­ ¤‬ﺎت اﺎ ¯ﻼ¯ اﻷžﺎد‬
‫ €„م ‰ˆ ﺎ اﺟﺎج وŠŸا ‚‡‰ﺮ إﺎﺎت ‘ŽŽ‬
‫ﺟ„‚„ة وإ„ا‬

‫اﻻ† „ا‪ ž  :‬ا‘
ﺎ إ ‪
­ Ã‬ﺎت اﺎ‬

‫ا‘„‚­ ”‪ ،‬وا† €„ام اŽ‡اد ا€ﺎم اŽ „ا ‰ˆ‬
‫Žﺎت اﺎ  اﺟﺎج‬
‫ŠŸه ا ‡رات واﻻ ﺎرات  ﺎŠ ‰ˆ‬
‫‡†‪ ª‬اﻻ† €„اﺎت و’ Œ ﺟ‡دة‬
‫و‪ µ‬ﺎءة ﺎ اﺟﺎج و ‪ Ì‬اŽﺠﺎل‬
‫ ­ﺎت ﺟ„‚„ة ‰ˆ € ‪ Ö‬ا‘
ﺎﺎت‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫َ‬ ‫‪َ ُ -‬‬
‫اŽ ­ واﻻ ِﺎر ِ‰ˆ‬
‫ َ َ ََ ّ‬
‫اﺎ  اﺟﺎج‪-‬‬
‫ُ‬
‫‰ˆ اŽ ­‪ ª¥‡ ‚ ،‬أن  „ ­
ﺎت ﺎ اﺟﺎج‬
‫‡رات وا ﺎرات ¨ﺮة ﻼŠ Žﺎم‪Ž ،‬ﺎ †‡‰ﺮ‬
‫‰ﺮœﺎ ﺟ„‚„ة ﻼ† €„اﺎت وا ­ﺎت‬ ‫ً‬
 ‫ž‪ Õ‬اﻻ† €„اﺎت اŽ’ Ž ﺎ اﺟﺎج ‰ˆ‬
‫اŽ ­ واﻻ ﺎرات ا’„‚¨ ‪:‬‬

‫زﺟﺎج ذ‪ ŒŽ‚ :ˆµ‬ا† €„ام ­
ﺎت اﺎ ﻹﺎء زﺟﺎج‬

‫ذ‪ ¨ ˆµ‬ا
‡ا‰Ÿ اŸ‪ µ‬ا ˆ  ’  ذ‪ ˆ‰ ˆµ‬د©‡ل‬
‫ا™‡ء وا’ﺮارة إ اŽﺎˆ‬

‫اﺟﺎج اﺎˆ ا ﺎف‪
­ :‬ﺎت اﺎ ‪Ӑ ̎  „¥‬ﺎء‬

‫Žﺎذج – ﺎ‰ ž­„ة أو Šﺎ‪Žž µ‬ﺎر‚ ﺎ™ ﺎ’ﺎة‬
 ‫اﺟﺎج اŸ‪ ˆµ‬اžˆ‪  ‚ ½ :‬دﺞ ا ­
ﺎت اŸ‪ª µ‬‬
‫اﺎ  اﺟﺎج ﻹ ﺎج †‡ح زﺟﺎﺟ ‡ن ‪¥‬ﺎدرة ‬
‫ا ﺎ ‪ ª‬اŽ €„م‬

‫زﺟﺎج اŽﺮ‪µ‬ﺎت‪ ŒŽ‚ :‬ا† €„ام اﺎ  اﺟﺎج ‰ˆ‬

‫œ
ﺎ ا
‡ا‰Ÿ وا ­‪ Ö‬اﺟﺎﺟˆ ‰ˆ ا ﺎرات وو†ﺎ‪ °‬ا
­‬
‫اžﺎ‬

‫ا ­ﺎت ا‪  „¥ :‬ﺎŠ ­
ﺎت اﺎ ‰ˆ ‡‚ﺮ‬

‫زﺟﺎج ˆ €‘¸ ﻻ† €„اﺎت  ¨ اž„†ﺎت‬
‫واﻷﺟ ة ا‬
 ‫ŠŸه اŽﺠﺎﻻت واﻻ ﺎرات Šˆ ‰­‪­ Ø‬‬
‫ا„ا‚‪ ،‬و‚ŽŒ أن ’Ž اŽ ­ ا¨ﺮ‬
‫Œ اﻻ† €„اﺎت اﻹ„ا اﺠ„‚„ة ﺎ‬
‫ اﺟﺎج وا ˆ ˆ ا ﺎﺟﺎت ا ‡ق‬
‫واﻻŠ Žﺎﺎت اﺮ‚‬
 ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎجْ‬
‫َ‬
‫ اﺟﺎج‬
‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬ ‫✅‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ  َ َ ََ ‬
‫‪‡-‬اد اﺎ  اﺟﺎج ‪-‬‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬ ‫َ َ‬
‫ﺎذا Ž ‡اد اﺎ  اﺟﺎج؟‬

‫أ ﺎر‬ ‫ا’ﺮ‬ ‫أ ﺎر‬

‫ار‬ ‫ا’ﺮاري‬ ‫اﺎ–‬

‫أ ﺎر‬ ‫أ ﺎر‬
‫أ ﺎر‬
‫اﺎ‬ ‫اﻷ‡ان‬
‫اﺟﺎج‬
‫اﺮ‪Ž¥‬‬ ‫اŽﺎ‪°‬‬
 ‫‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫’„د  اŽ‡اد  ر‪  ˆ °‬ﺎ‬
‫ا’ﺮ ‪ ̆ ª‬اﺟﺎج‪ ،‬و‪¯Ù‬ﺮ  ﺟ‡دة‬
‫اﺎ و¯ﺎ ﺎ  اŽ„ى ا‡‚‬
 ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎجْ‬
‫َ‬
‫ اﺟﺎج‬
‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
‫­ﺎت ا َŒ وا ّ‘Žْ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫‪-‬‬
‫ َ َ ََ ‬
‫ا َﺟﺎجْ‬
‫‪-‬‬ ‫ِ‰ˆ اﺎ ‬
 ‫اﺟﺎج اŽ‡ع ُ‚ €„م  وا†‪ ˆ‰ ª‬ﺠﺎﻻت ا Œ‬
‫وا ‘Ž‪ Ì
Ž‚ ½ ،‬إﺎﺎت إ„ا Žة ‰ˆ اŽﺎر‚‪ª‬‬
‫ا
‪،‬و ‚ €„م اﺟﺎج اŽ‡ع €‪ ‡ Ã‬ﺎت ‰
  ﺮة‬
‫وز©ﺎرف ‰ﺮ‚„ة‪‰‡ ª ،‬ﺮ ‰ﺮص 
ﺎŒ  žﺮ Œ إ„ا ‬
‫ﺮق ﺟ„‚„ة‬
 ‫‰ˆ ﺠﺎل ا„‚‡ر ا„ا©ˆ‪„€ ‚ُ ،‬م اﺟﺎج اŽ‡ع ‰ˆ‬
‫إ‪Â‬ﺎ‰ 
ﺎœﺮ ﺟŽﺎ إ اŽ ﺎ ﺎت ا„ا© Ž
ﺎزل أو‬
‫اŽﺎˆ ا ﺠﺎر‚‪،‬و‚ŽŒ €‘¸ ‘ﺎ 
‡ 
‡ا‰Ÿ‪،‬‬
‫اﻷ‡اب‪ ،‬أو  اﺠ„ران اﺟﺎﺟ  ’­‪¯¢ Ã‬ﺮات ‘ﺮ‚‬
‫ ﺮة‬

‫‰ˆ ﺠﺎل ا ‘Ž ا‘
ﺎˆ‪„€ ‚ُ ،‬م اﺟﺎج اŽ‡ع ﻹ ﺎج‬

‫ً‬
‫‪ ª¥‬د‚‡ر دا©ˆ‪ ،‬وأ‚™ﺎ ‰ˆ ‘
‪ ª‬اŽ
ﺠﺎت ¨ اﻷ¯ﺎث أو‬
‫ً‬
‫‡ارات‪،‬و‡‰ﺮ ŠŸه ا ­
 ‡ازﺎ Œ اﺠŽﺎل وا‡‪Ñ‬ﺎ‪Ö°‬‬ ‫اﻹ‪µ‬‬
‫اžŽ‪Ž ،‬ﺎ ‚žز ﺠﺮ اŽ €„م و‚™ ˆ Ž  ‰
 ‬
‫اŽ
ﺠﺎت ا‘
ﺎ‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫اŽ€  ‬ ‫وا ‘Ž‬
‫✅‬
 ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪ّ -‬‬
‫ا ’„‚ﺎت ا ­
ِ ِ‰ˆ‬
‫ َ َ ََ ‬
‫ا َﺟﺎجْ‬
‫‪-‬‬ ‫اﺎ ‬
‫ّ‬
‫و ™ŽŒ‪ :‬ا ﺎ ‡اﺟ— œž‡ﺎت ‰ˆ 
´ درﺟ‬
‫ا’ﺮارة „‪Ž™ ¥‬ﺎن Žﺎ† اŽ‡اد وا’ ﺎظ ‬
‫ّ‬
‫ﺟ‡دة اﺎ‪Žµ،‬ﺎ ‚م ا ’ ا žﺎل ‰ˆ ‪ØÜÂ‬‬
‫اŽ‡اد وا ‡ازن Œ ‡ا ا ‪ Ü‬و©‘ﺎ‪¸°‬‬
‫اﺟﺎج‪ ،‬وŠŸا ‚ ‪ Ï‬ا† €„ام ­
ﺎت  ­„‬
‫™‪ Ø‬ا” و’ Œ Žﺎت اﺎ‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫ اﺟ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫اﺎ ‬
‫‬ ‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫اŽ€  ‬ ‫✅‬
‫وا ‘Ž‬
‫✅‬
 ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪-‬اﻻ† ِ„ا وا” ِ‰ˆ‬
‫ َ َ ََ ‬
‫ا َﺟﺎجْ‬
‫‪-‬‬ ‫اﺎ ‬
‫ً‬
‫Ž اﺎ اﺟﺎج ‪¯Ù „¥‬ﺮ  ا” ´ﺮا ﻼ† ﻼك‬
‫اﺮ ﺎ‪ ¥‬واŽ‡ارد اž ‰ˆ †ﺎق ا† „ا اžŽﺎت‪،‬‬
‫ﺮ‪ µ‬ا‘
ﺎ  
ˆ ­
ﺎت ­ ا‘Ž ا”‪¨ ،‬‬

‫ا† €„ام ‡اد  „ا‪‚‡ :‬ﺮ ‡اد ﺎ œ„‚­ ”‬

‫وžﺎد „و‚ﺮŠﺎ ‚­ Œ ا ‪¯¢‬ﺮ ا”ˆ žŽ اﺎ‬
 ‫’ Œ ‪ µ‬ﺎءة اﺎ‪
­ ˆ
 :¥‬ﺎت اﺎ ا ˆ  ‬
‫ﺎ‪ ¥‬أ‪ ،¥‬وا† €„ام ‘ﺎدر ﺎ‪  ¥‬ﺠ„دة žز اﻻ† „ا‬

‫إدارة ا
ﺎ‚ﺎت‪Ž Œ ’ :‬ﺎت إدارة ا
ﺎ‚ﺎت وž‚ إﺎدة‬

‫ً‬
‫„و‚ﺮ اŽ‡اد ‚ž‪ Ï‬دورا ‰ˆ ­ ا ‪¯¢‬ﺮ ا”ˆ žŽ اﺎ‬

‫’ Œ Žﺎت اﻹ ﺎج‪:‬ا† €„ام ­
ﺎت  ­„ ‚ﺎدة‬

‫‬ ‫ُ‬
‫‪ µ‬ﺎءة اﻹ ﺎج و­ ا ﺎ‪ Œ ’‚ „¥‬ا† „ا اžŽﺎت‬
 ‫اﻻ ﺎر ‰ˆ ا ­
ﺎت‪ :‬ا† ﺎف ­
ﺎت ﺟ„‚„ة و „ا‪،‬‬
‫¨ ﺮق اﺎ اﺮ‪ Ž¥‬ا ˆ ‪‰ Œ ­ „¥‬ﺎ‪ „¥‬اŽ‡اد و‡‰ﺮ‬
‫ﺮو ‰ˆ ا ‘Ž‬

‫ﺎ† Žﺮار ‡‚ﺮ ŠŸه اﺠ‡ا‪ ‚ž ŒŽ‚ ،Ï‬ا† „ا Žﺎت‬
‫ﺎ اﺟﺎج و­ ‪¯¢‬ﺮŠﺎ ا”ˆ‪Ž ،‬ﺎ ‚  ‰ˆ ’­‪Ã‬‬
‫ا ‡ازن Œ اﻻ ﺎﺟﺎت ا‘
ﺎ وا’ ﺎظ  ا”‬
 ‫ﺎجْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎج‬ ‫‬
‫ اﺟ‬ ‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫اŽ€  ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫وا ‘Ž‬
‫✅‬
 ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ َ َ ََ ‬
‫‪­ -‬ﺎت اﺎ  اﺟﺎج‪-‬‬

‫و
ﺎ‪ :‬ا‘
ﺎ ا‪،‬أﺟ ة  €‘‘ وزﺟﺎج ‡ع‬

‫ ’ﺎ ا‪.‬وœ
ﺎ ا ﺎرات‪،‬ز©ﺎرف و‘ﺎ‬
‫دا©وšﺮŠﺎ‪.‬واﻻ ﺮوﺎت اﻻ† ﻼ‪ ‡µ،µ‬ﺎت ا„وا‪°‬ﺮ‬
‫اﻻ ﺮو‪،‬واﺟ ة اžﺮض واﺎ–ﺎت‬
 ‫ َ َ ََ ‬
‫اﺟﺎجْ‬
‫َ‬
‫ اﺟﺎج‬
‫اﺎ ‬
‫اﺎ‬

‫‡ر ا 
‡ﺟﺎ‬ ‫ا† €„اﺎ ﺎ‬ ‫­
ﺎ ﺎ‬ ‫ﺎر‚€ ﺎ‬ ‫اﺟﺎج‬

‫‰ˆ اﺎ‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫✅‬ ‫‬
‫ﺎم‬
‫ اﺟﺎج‬
‫✅‬ ‫✅‬

‫­ ﺎ ‡ادŠﺎ ­ﺎت ا ’„‚ﺎت اﻻ† „ا ­ﺎت‬ ‫‬

‫وا” ‰ˆ ا‘
ﺎ‬ ‫ا ­
‬ ‫ا Œ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫اŽ€  ‬ ‫✅‬ ‫✅‬
‫وا ‘Ž‬
‫✅‬ ‫✅‬