13
Mateusz ROMANOWSKI
Poznański Ośrodek Reumatologiczny w Śremie
ŁAŃCUCHY MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWE.
CHARAKTERYSTYKA TAŚM
ANATOMICZNYCH.
Słowa klucze:
łańcuchy mięśniowo-powięziowe,
taśmy anatomiczne.
Key words:
myofascia chains, anatomy trans.
Streszczenie
Nasze ciało nieprzerwanie otacza
powięź. Z definicji jest to mocna
błona, która separuje poszczególne
mięśnie ale jednocześnie przeplata
się z nimi tak, że w momencie bada-
nia autopsyjnego trudno stwierdzić
gdzie dana struktura ma swój początek
a gdzie koniec. Tę ciągłość opisuje
się jako łańcuchy mięśniowo-
powięziowe. Mięśnie będące częścią
danego łańcucha współpracują ze sobą.
Skrócenie i nadmierne napięcie jed-
nego mięśnia może mieć wpływ na
napięcie tkanek znajdujących się z
dala od niego. W literaturze różnie
przedstawione są przebiegi i funkcje
łańcuchów mięśniowo-powięziowych.
Autorzy w swoich założeniach piszą o
mięśniach współodpowiedzialnych za
utrzymanie postawy ciała, mięśniach
wyrażających stan emocjonalny. Na
podstawie przeprowadzonych sekcji
zwłok wyodrębniono inne praw-
dopodobne łańcuchy - taśmy anatom-
iczne. Ze względu na możliwość
wykorzystania łańcuchów mięśniowo-
Musculo-fascial chains. Characteristic of anatomical bands.
powięziowych w procesie leczenia i
diagnozowania chorych powinny one
stanowić zainteresowanie terapeutów
i mobilizować do dalszych badań.
Summary
Fascia is connective tissue which
is forming a continuous network
throughout the body. It separates mus-
cles from each other but during
autopsy it is difficult to say where
one structure starts and other ends.
That is why we speak about myo-
fascial chains. Muscles which are in
one chain works together. Shortness
of one muscle can influence tissue
tension far away from it. In literature
there are various ideas of myofascial
chains paths and function. Authors
write about muscles which determine
human posture, muscles emphasizes
emotions. Postmortem examination
shows possible chains paths - ana-
tomy trains. Therapist should be inte-
rested in myofascia chains because
there is capability of using them in
medical treatment and diagnosis of
patient. More studies in this specific
field are required.
Ostatnie lata rozważań na temat
powięzi i mięśni pokazują, że dotych-
czasowe rozumienie tych struktur nie
do końca odpowiadało porządkowi ana-
tomicznemu. Mięśnie uważane doty-
chczas były za struktury mające swój
przyczep początkowy oraz końcowy, a
powięź za tkankę łączną oddzielającą
warstwy mięśni od siebie, mięśni od
innych narządów.
Anatomowie używając skalpela
podczas sekcji zwłok ukierunkowani
byli na dokładnym separowaniu tkanek
dla uwidocznienia poszczególnych
części anatomicznych.
Dzięki licznym badaniom z zakresu
fizjologii, biomechaniki oraz badaniom
autopsyjnym dotychczasowy obraz
struktur mięśniowo-powięziowych
ewoluował. Badacze doszli do wnio-
sku, iż dzielenie struktur na coraz
mniejsze nie prowadzi do zrozumienia
skomplikowanej kinezjologii układu
ruchu[11]. Zaczęto przypisywać
większe znaczenie do grup mięśni a
nie pojedynczych aktonów i konty-
nuowano badania w celu powiązania
mięśni pracujących jako agonistów
w jednym stawie ale również mięśni
współgrających między sobą poprzez
ciągłość mięśniowo - powięziową
znajdujących się daleko od siebie[8].
Najpierw należało jednak
zastanowić się czym jest powięź? Czy
jest ona jedynie tkanką łączną mającą na
celu jedynie oddzielenie jednych struk-
14
Ryc. 1. Ciągłość powięziowa[8].
tur od drugich? Otóż nie! Nowe badania
nad powięzią nie zaprzeczają dotych-
czasowym poglądom, dodają jedynie
wiadomości wcześniej nie znane.
Powięź biegnie nieprzerwanie
przez całe nasze ciało. Możemy mówić
o “opakowaniu” wewnętrznym, o
tkance łącznej otaczającej kości oraz
“opakowaniu” zewnętrznym, które
otacza mięśnie [9]. Zawartość
pierwszego stanowią bardzo mocne
struktury: tkanka kostna i chrzęstna a
tym co je otacza jest okostna. Jest ona
nie tylko osłoną kości ale i torebką
stawową rozumianą jako silne więzadła
utrzymujące staw[12]. Wbrew atlasom
anatomicznym rozdzielającym te ele-
menty musimy zdawać sobie sprawę
z tego, iż w organizmie stanowią
anatomiczną całość. Więzadła i ścięgna
nie przyczepiają się do kości tylko są
kontynuacją okostnej, która następnie
przechodzi w ścięgno lub więzadło.
Mięśnie stanowią wypełnienie opa-
kowania zewnętrznego, które w
Siły napięciowe przenoszą się w
naturalny sposób drogą najkrótszą
pomiędzy dwoma punktami, a więc
elementy elastyczne struktur tenseg-
racyjnych są ustawione w taki
sposób aby jak najlepiej prze-
ciwdziałać obciążeniom. Łączą ele-
menty napięciowe z kompresyjnymi.
Elementy kompresyjne (kości) pchają
na zewnątrz wbrew elementom
napięciowym (struktury mięśniowo-
powięziowe), które pociągają do
środka. Konstrukcja przenosi w swoim
obrębie przeciążenie wzdłuż linii
napięcia, które są ustawiane w taki
sposób by jak najlepiej przeciwdziałać
obciążeniom[ryc. 2]. Wzrost napięcia
jednego elementu musi być
równoważony przez inne elementy
struktury, które pozostają z nim w
kontakcie[15]. W tej koncepcji kości
są strukturami stałymi, niezmiennymi
otoczonymi przez tkanki miękkie.
odpowiedzi na stymulację nerwową
Konstrukcja równoważona jest przez
zmieniają swoją długość[8]. Otoczone
napięcie elastycznych struktur
są powięzią tworzącą poszczególne
mięśniowo-powięziowych. Elementy
przegrody mięśniowe[ryc. 1]. Komórki
napięciowe utrzymują odpowiednie
mięśniowe są włożone w szuflady
powięzi, z którą są połączone, dlatego
nie powinniśmy analizować mięśni
jako izolowanych jednostek ruchowych
ale raczej patrzeć na układ mięśniowo-
powięziowy jako całość- nierozerwalną
sieć[13].
Nasze struktury mięśniowo-
powięziowe zapewniają stałą ciągłość,
pozwalają na dopasowanie się przeno-
szonego napięcia wokół poszczególnych
kości i chrząstki oraz niekompresow-
anych narządów wewnętrznych[14].
System ten przenosi napięcia w naszym
ciele za pomocą tensegracji, która jak
pisze Donald E. Ingber opiera się na
współdziałaniu fundamentalnych par
praw fizyki:
- pchania i pociągania
- ściskania i rozciągania
- odpychania i przyciągania
Ryc. 2. Elementy kompresyjne i napięciowe[8].
 15

odległości pomiędzy elementami kost-

nymi, które zapewniają trwałość i
utrzymanie konstrukcji[8]. Rozumiejąc
w ten sposób łańcuchy mięśniowo-
powięziowe możemy powiedzieć, że
pozwalają one na przenoszenie napięć
od kości do kości. Powięź przyczepia
się do elementów kompresyjnych
poprzez miejsce przyczepu mięśnia.
Do dnia dzisiejszego powstało
wiele prac opisujących powiązania
mięśniowo - powięziowe. Autorzy
jednak różnie ustosunkowują się do
przebiegu tych powiązań. W literaturze
możemy odnaleźć różne łańcuchy
Ryc. 3. Ryc. 4.
mięśniowo-powięziowe i odmienne ich Łańcuch tylno-przedni, przednio-tylni wg G.D.S.[11]. Łańcuch tylno-boczny wg G.D.S.[11].
przebiegi.
Osobą, która jako pierwsza zaczęła
się interesować mięśniami pracującymi
w grupach był dr Herman Kabat.
Stworzył on teorie proprio-
ceptywnego torowania nerwowo
-mięśniowego[PNF] w 1946 roku. W
realizacji tego projektu pomogły mu
dwie fizjoterapeutki Margaret Knott
i Dorothy Voss. Oryginalnie metoda
była wykorzystywana dla pacjentów
z chorobą Heinego-Medina. Pierwszą
książkę mówiącą o tym zagadnieniu
wydano w 1956 roku, jednak później
wiele razy ją modyfikowano i
wzbogacano o nowe fakty. Metodę Ryc. 5. Ryc. 6.
Łańcuch przednio-przyśrodkowy wg G.D.S.[11]. Łańcuch przednio-boczny wg G.D.S.[11].
wykorzystuje się obecnie również w
innych chorobach, dolegliwościach.
PNF jest oparty na neuropsycho-
logicznych ustaleniach Sir Charles
Sherrington’a[11].
Kabat w swojej terapii wykorzys-
tuje łańcuch mięśniowy i obecne w
nim silne mięśnie dla poprawy funk-
cjonowania mięśnia osłabionego. Sto-
suje specjalne bodźcowanie: wzrokowe,
dźwiękowe, czuciowe (chwyt lubri-
kalny). Celem nadrzędnym terapii jest:
torowanie funkcjonalnego ruchu
poprzez wzmocnienie, regulację
napięcia, rozluźnienie mięśni,
zwiększenie zakresu ruchu. PNF Ryc. 7.
Łańcuch tylno-przyśrodkowy wg G.D.S.[11].
16
wykorzystuje wzorce ruchowe, które
tutaj rozumiemy jako ruchy
wielopłaszczyznowe, wieloosiowe, w
płaszczyznach skośnych z elementami
rotacji dobrane dla potrzeb konkret-
nego pacjenta poprzez reedukację utra-
conych funkcji. Wyróżniamy wzorzec
ruchowy dla:
-łopatki i miednicy
-kończyny górnej
-kończyny dolnej
-głowy i szyi
-tułowia[11]
Osobą, która jako pierwsza mówiła
o łańcuchach mięśniowo-powięziowych
w formie jaką rozumiemy dzisiaj była
Godelieve Struyff-Denys. Stworzyła
kompletny system zrozumienia i le-
czenia zaburzeń tych łańcuchów. Na
potrzeby swojej teorii wykorzystała
łańcuchy mięśniowe Kabat’a. Terapia
zaistniałych zmian opierała się o tech-
niki stretchingu Meziere’a, Beziers nadał
jej dodatkowy wymiar psychologiczny.
Godelieve uważała, że nasz stan
emocjonalny, nasz charakter jest
wyrażony poprzez napięcie odpowied-
nich łańcuchów mięśniowych. Mięśnie
są narzędziami wyrazu psychiczno-cie-
lesnego, przy czym zawsze obecny
jest łańcuch dominujący[9]. Jako tera-
peuci nigdy nie zmienimy całkowicie
napięcia tego łańcucha. Możemy jednak
Ryc. 9. Łańcuchy mięśniowe wg Busquet’a. [www.chaines-musculaires.com].
Ryc. 8. Integracja strukturalna prowadzi do
prawidłowego ułożenia segmentów ciała[12].
spróbować wprowadzić odpowiednią
kompensacje, starać się zapobiegać
urazom, kontuzjom. Autorka opisuje
10 łańcuchów, po 5 na każdą połowę
ciała[11].
W tym miejscu chciałbym jedynie
wspomnieć o metodzie zwanej rolfin-
giem lub integracją strukturalną. Nie
jest to terapia bazująca w swych
założeniach na łańcuchach mięśniowo-
powięziowych jednak podczas sesji te-
rapeutycznych oddziałuje się na mięśnie
oraz powięź, które kształtują naszą
postawę. Ida Rolf twórczyni metody
mówi, że nasza sylwetka jest efektem
prawidłowego ustawienia segmentów
ciała w przestrzeni - podobnie jak wieża
układana z klocków przez dziecko, sama
utrzymuje się w pionie gdy środek
ciężkości jednego klocka znajduje się
nad drugim, leżącym poniżej[ryc. 8][12].
Utrzymujemy pionową postawę
ciała dzięki współdziałaniu układów:
szkieletowego, mięśniowego, powięzio-
wego i nerwowego.
Leopold Busquet, francuski osteo-
pata, bardzo szczegółowo badał
połączenia pomiędzy strukturami
powięziowo-mięśniowymi a zaburze-
niami chorobowymi danego narządu
[ryc. 4]. Poszukiwał związku między
postawą ciała a stanem zdrowia
pacjentów. Rozróżnił dwa typy dys-
funkcji narządów i ich wpływ na
narząd ruchu. W pierwszym opisuje
nadmierne powiększenie się organu
powodujące rozciągnięcie się mięśni.
W drugim mówi o mięśniach, które
muszą się rozluźnić aby zmniejszyć
ból występujący w dysfunkcyjnym
narządzie[11].
Wyróżnia następujące łańcuchy
mięśniowo-powięziowe:
• 4 dynamiczne:
- mięśni zginaczy
- mięśni prostowników
- mięśni skrzyżowanych otwarte
- mięśni skrzyżowanych zamknięte
• 3 statyczne:
 17

łańcuchów mięśniowo-powięziowych, czek, który zmienia kierunek działania

które podobne są do łańcuchów siły. Kolejną cechą TA są elementy
Busquet’a. Dużą rolę w tym podejściu wchodzące w jej skład. Bierze się tu pod
odgrywa połączenie czaszkowo- uwagę: mięśnie, powięź, stawy, kości.
krzyżowe, często bazujące na Następną sprawą są miejsca przyczepu
przemyśleniach Sutherlanda[2]. mięśni. Wiadomo, że jedno miejsce
Dokładny i konkretny przebieg przyczepu często służy wielu mięśniom.
łańcuchów mięśniowo-powięziowych Sprawia to, że należy brać pod uwagę
proponuje T. W. Myers. W swojej możliwość przenoszenia informacji
książce „Taśmy Anatomiczne”[TA] przez powięź w różnych kierunkach.
przedstawia całościowy zarys długich Po czwarte wprowadza pojęcia mięśni:
rozciągliwych pasów i pętli w obrębie „ekspresowych”- wielostawowych oraz
tkanki mięśniowej. Autor dzięki „lokalnych” - jednostawowych [8].
wielokrotnym sekcjom zwłok Mięśnie utrzymujące prawidłową
Ryc 10. Powięź Ryc. 11. Powięź opony wyodrębnił 7 łańcuchów, które w jego postawę ciała są jednostawowe. Bada-
powierzchowna[2]. twardej[2].
opinii są czymś dodatkowym, czasem nia autopsyjne przeprowadzone przez
- stabilizujący mięśniowo-szkieletowy alternatywą do standardowej analizy Myers’a nie zaprzeczają dotychczasowej
- stabilizujący nerwowo-naczyniowy czynności mięśni. Według Myers’a nauce a jedynie skłaniają do global-
- stabilizujący trzewny. są cztery główne elementy, które nego spojrzenia na wzorce występujące
Podczas wykonywania każdego z determinują łańcuch mięśniowo- w narządzie ruchu. TA mogą stanowić
ruchów naszym ciałem angażujemy powięziowy. Jako pierwszy wymienia uzupełnienie terapii, prowadząc do
konkretny łańcuch, który sam lub przy fakt, iż przebieg taśm anatomicznych nowych sposobów diagnozowania, le-
współpracy z innym łańcuchem pozwala powinien być ciągły i biec w jednym czenia[8]. Na wyodrębnione przez
na wykonanie zamierzonego celu. kierunku. TA jest nieskończoną tkanką Myers’a siedem łańcuchów składają
Następny z twórców połączeń łączną oplatającą nasze ciało. Trans- się:
mięśniowo-powięziowych Paul Chauf- misja sił powinna odbywać się wzdłuż • Taśma Powierzchowna Tylna[ryc. 7]:
foura opisał swoją teorię w dziele prostej linii lub nieznacznie odbiegać powięź podeszwowa i krótkie zginacze
pt: “Mechanical Link” (łańcuchy bio- od niej. Jest tak w przypadku mięśni, palców, ścięgno Achillesa, m. brzu-
mechaniczne). Przedstawia tam bardzo których ścięgna przebiegają przez tro- chaty łydki, mm. kulszowo-goleniowe,
dokładnie przebieg oraz przyczepy
powięzi, skupiając się na biome-
chanicznych aspektach mięśni oraz
powięzi. Wyjątkowo precyzyjnie
opisuje połączenia biomechaniczne
pomiędzy kośćmi czaszki a kośćmi
szkieletu [ryc. 10,11][2]. Autor przy-
wiązuje uwagę do najmniejszych napięć
powięzi, które diagnozuje za pomocą
testów i według ich wyniku przepro-
wadza terapię.
Omówione są tu główne łańcuchy
mięśniowo-powięziowe, które deter-
minują cztery podstawowe ruchy ciała:
zginanie (zwijanie się), prostowanie
(rozciąganie), skręcanie w przód,
skręcanie w tył. Każdy z ruchów
oraz element kostny jest dokładnie
Ryc. 12. Taśma Powierzchowna Tylna[8]. Ryc. 13. Taśma Powierzchowna Przednia[8].
opisany i działa według przebiegu 7
18
Ryc 14. Taśma Głęboka Przednia[8].
powięź krzyżowo-lędźwiowa, m. pros-
townik grzbietu, czepiec ścięgnisty,
rozcięgno naczaszne.
• Taśma Powierzchowna Przednia
[ryc. 13]: krótkie i długie prostowniki
palców, m. piszczelowy przedni,
przedni przedział podudzia, m.
czworogłowy uda, m. prosty brzucha,
powięź mostkowa, m. mostkowo-oboj-
czykowo-sutkowy, powięź czaszki.
• Taśma Głęboka Przednia[ryc. 14.]:
m. nadgnykowe, m. podgnykowe, p.
wewnątrzpiersiowa, m. poprzeczny
klatki piersiowej, przepona, powięź
przedkręgowa, m. pochyłe, osierdzie,
śródpiersie, opłucna ścienna, m. długi
szyi i długi głowy, m. lędźwiowy,
m. biodrowy, m. grzebieniowy, m.
przywodziciel długi i krótki, przednia
powięź krzyżowa, dźwigacz odbytu, m.
przywodziciel wielki i mały, powięź
m. podkolanowego, torebka stawowa
stawu kolanowego, m. piszczelowy
tylny, mm. długie zginacze palców.
• Taśma Boczna [ryc. 15]: m.
strzałkowe, m. odwodzące staw
biodrowy, pasmo biodrowo-pisz-
czelowe, m. napinacz powięzi sze-
rokiej, m. pośladkowy wielki, mm.
skośne brzucha po stronie bocznej,
Ryc. 15. Taśma Boczna[8].
mm. międzyżebrowe zewnętrzne i
wewnętrzne, m. płatowaty głowy, m.
mostkowo-obojczykowo-sutkowy.
• Taśma Spiralna[ryc. 16]: m. płatowaty
głowy i szyi, mm. równoległoboczne,
m. zębaty przedni, m. skośny brzucha
zewnętrzny, kresa biała, m. skośny
brzucha wewnętrzny, m. napinacz
powięzi szerokiej, pasmo biodrowo-
piszczelowe, m. piszczelowy przedni,
m. strzałkowy długi, m. dwugłowy uda,
powięź krzyżowo- lędźwiowa, m. pros-
townik grzbietu.
• Taśmy Funkcjonalne: Przednia: m.
przywodziciel długi, pochewka boczna
m. prostego brzucha, m. piersiowy
większy. Tylna: ścięgno właściwe
rzepki, m. obszerny boczny, m.
pośladkowy wielki, powięź krzyżowa,
powięź piersiowo - lędźwiowa, m.
najszerszy grzbietu.
• Taśmy Kończyn Górnych: Przednia
Głęboka: m. piersiowy mniejszy,
powięź obojczykowo-piersiowa, m.
dwugłowy ramienia, więzadło pobo-
czne promieniowe, mm. kłębu.
• Przednia Powierzchowna: m.
piersiowy większy, m. najszerszy grz-
bietu, przegroda m. przyśrodkowa,
grupa mm. zginaczy. Tylna Głęboka:
Ryc.16. Taśma Spiralna[8].
mm. równoległoboczne, m. dźwigacz
łopatki, mm. pierścienia rotatorów,
m. trójgłowy ramienia, więzadło pob-
oczne łokciowe, mm. kłębika. Tylna
Powierzchowna: m. czworoboczny,
m. naramienny, przegroda boczna
międzymięśniowa, grupa mm.
prostowników.
Sądzę, że przedstawione łańcuchy
mięśniowo- powięziowe zainteresują
osoby, których przedmiotem działań
terapeutycznych jest narząd ruchu.
Teoria niekończącej się sieci powięzi
pozwala spojrzeć holistycznie na
człowieka i jego dolegliwości. Należy
jednak pamiętać, że jest to wiedza
niepełna i powinna być rozpatrywana
jako pomoc w diagnozowaniu i le-
czeniu. Pozytywne efekty kliniczne
powinny zachęcić do wykorzystywania
tych założeń w codziennej pracy
terapeuty oraz do dalszych badań.
Literatura
1. Andrzejewski W., Kassolik K.: Ocena
palpacyjna pacjenta w masażu tenseg-
racyjnym. Fizjoterapia 2009, 17, 4,
60-66
2. Chauffour P. Prat E.: Mechanical
Link. NAB, California, 2002

3. Huijing P. A. Epimuscular myo-
fascial force transmission: A histori-
cal review and implications for new
research. International society of bio-
mechanics Muybridge award lecture,
Taipei, 2007. Journal of Biomechan-
ics 42, 2009, 9-21
4. Ingber D. E. Tensegrity and mech-
anotransduction Journal of Bodywork
and Movement Therapies 2008, 12,
198-200
5. Kassolika K., Jaskólska A., Kisiel-
Sajewicz K, Marusiak J., Kawczyński
A., Jaskólski A. : Tensegrity principle
in massage demonstrated by electro-
and mechanomyography. Journal of
Bodywork and Movement Therapies
2009, 13, 164-170
6. Lelean P. The migratory fascia
hypothesis. Journal of Bodywork &
Movement Therapies 2009, 13
7. Lewit K.: Terapia Manualna w reha-
bilitacji chorób narządu ruchu. Natura,
Kielce, 2001
8. Myers T. W. Taśmy anatomiczne. DB
Publishing Warszawa 2010
9. Paoletti S.: The fascia. Anatomy, dys-
function & treatment. English edition
2006
10. Purslow P. Muscle fascia and force
transmission. Journal of Bodywork &
Movement Therapies 2010, 14
19
11. Richter P., Hebgen E.: Trigger points
and muscle chains in osteopathy. Stutt-
gart, 2009
12. Schultz R. L., Feitis R.: Nieskończona
sieć. Anatomia powięzi w działaniu.
Verigo, Warszawa, 2009
13. Schwind P.: Fascial and membrane
techinques. Elsevier, London, 2006
14. Simmonds N., Miller P., Gemmell
H.: A theoretical framework for the role
of fascia in manual therapy. Journal
of Bodywork & Movement Therapies
2010, 14
15. Wallden M. Chains, trains and con-
tractile Fields. Journal of Bodywork &
Movement Therapies 2010, 14.
20

Dr. Wilhelm P. Ackermann

Dr Ackermann (ur. 1914 w Niemczech) był twórcą jednej z najbardziej
znanych metod terapii manualnej a dokładnie chiroterapii w Europie i aż do
śmierci w 2002 roku pełnił funkcję dyrektora Instytutu Ackermanna oraz The
Ackermann College of Chiropractic w Sztokholmie w Szwecji.
W.P. Ackermann po II Wojnie Światowej wyemigrował do Szwecji gdzie podjął
naukę medycyny naturalnej, między innymi u takich autorytetów w dziedzinie fiz-
jologii zdrowia jak Waerland, Hamberg czy Nyberg. W latach 1956-58 odbył
praktykę w Centrum Zdrowia w Albersweiler w Niemczech, a w 1959 uzyskał tytuł
Graduated Heilpraktiker. W latach 1960-65 pod opieką dr Levy-Huneberga pełnił
funkcję asystenta lekarza szkolnego w Sztokholmie.
Fot. Dr W.P. Ackermann - założyciel
W latach 1966-1968 studiował chiroterapię w Bad Homburg w Niemczech, a w The Ackermann College of Chiropractic
latach 1968-1969 w słynnej szkole “the Palmer School” w Davenport i praktykował
w Gonstead Clinic w Madison, Wisconsin w USA. Jeszcze w czasie studiowania w
USA w 1968 roku założył własny Instytut terapii w Sztokholmie gdzie w szczególności zajmowano się problemami
kręgosłupa (Ackermann Institute). W późnieszym okresie uzyskał także dodatkowe kwalifikacje w zakresie akupunk-
tury w Tokyo w Japonii oraz w Hong Kongu. W 1980 roku W.P Ackermann uzyskał tytuł doktora w zakresie
naturopatii (Graduated Doctor of Naturopathy) w Braintree Forest Academy w Wielkiej Brytanii.W oparciu o bogate
doświadzcenie kliniczne i naukowe dr W.P. Ackermann rozwinął własny system specyficznej diagnostyki i terapii
manualnej którą nazwał Strukturalną Osteopatią i Łagodą Chiropraktyką.
W 1974 roku założył własne centrum kształcenia podyplomowego - The Ackermann College of Chiropractic
w Sztokholmie w Szwecji którym kierował aż do 2002 roku.
W 1980 otrzymał złoty medal (pierwszą nagrodę) za kreatywność i opracowanie zdrowotnego materaca ortopedy-
cznego, a w 1998 roku uzyskał nagrodę za najlepszy europejski produkt (stół) chiropraktyczny.
W 1985 roku za terapię Królowej Szwecji dr Ackermann uzyskał tytuł królewskiego chiroterapeuty
(Royal Chiropractor)
Dr Ackermann napisał 7 książek w zakresie diagnostyki i terapii kręgosłupa, które tłumaczono na wiele języków.
W 1984 roku wydał pierwszy film szkoleniowy w zakresie manualnych technik chiroterapeutycznych.
Obecnie kierownictwo w The Ackermann College of Chiropractic pełni syn W.P. Ackermanna - Paul W.
Ackermann który jest chiropraktykiem, ale jednocześnie chirurgiem ortopedą i profesorem pracującym także naukowo
w Karolinska Institute w Sztokholmie, jednej z najlepszych uczelni i instytutów naukowych w Europie.
Metoda Ackermann nadal nauczana jest w kilku krajach europejskich - także w Polsce gdzie dostępne są
kursy podstawowe prowadzone przez dwóch polskich instruktorów metody: Jarosława Jasięgę (obecnego Prezesa
Polskiego Towarzystwa Medycyny Manualnej) oraz Krzysztofa Białasa (docent
szkoleń metody Ackermanna). Do tej pory odbyły się w Polsce dwa kursy “Master”
które zawsze prowadzone są osobiście przez Paula Ackermanna oraz jego matkę
Helen Ackermann. (info: www.kto.com.pl). Na podanej stronie internetowej można
odnaleźć także certyfikowanych terapetów metody Ackermanna w Polsce.

Fot. Dr Paul W. Ackermann - obecny

dyrektor The Ackermann College of
Chiropractic Ryc. Logo Instytutu Ackermanna