Biologiczne podstawy zachowań

14 października 2018
WYKŁAD II
Zasady Video-EEG
1. Zapis EEG jest przekształcony w obraz i rejestrowany na tym samym ekranie co rejestrowane przy
pomocy kamery video zachowanie się chorego.
2. Oba w/w rodzaje danych są zsynchronizowane

Zalety i wady EEG

1. Zalety
a) znaczne poszerzenie możliwości diagnostycznych (niejasne zmiany napadowe)
2. Wady
a) w praktyce metoda może być zastosowana wyłącznie wtedy gdy zaburzenia zachowania występują
wystarczajaco często (przynajmniej kilka razy w tygodniu)
b) wysoki koszt (aparatura, konieczna hospitalizacja, niska przepustowość)

Co to są „potencjały wywołane”?
1. Potencjały wywołane są jedyną metodą pomiaru reakcji układu nerwowego na bodźce w czasie
rzeczywistym, to znaczy w takcie tej reakcji.
2. Metoda ta wywodzi się z wyników doświadczeń przeprowadzonych przez angielskiego fizjologa
Richarda Catona (1842-1926) oraz fizjologów polskich Adolfa Becka (1863-1942) i Napoleona
Cybulskiego (1854-1919), którzy to uczeni rejestrowali potencjały wywołane (zmiany potencjału
spowodowane stymulacją sensoryczną) bezpośrednio z kory mózgowej zwierząt.
3. Rejestracje potencjałów wywołanych z powierzchni głowy wprowadził w 1947 roku Georgie Dawson
który wpadł na pomysł, aby nakładać na siebie liczne kolejne odpowiedzi na powtarzający się
identyczny bodziec. Stosował w tym celu aparat fotograficzny z otwartą migawką i obiektywem
skierowanym w stronę oscyloskopu.
4. Od 1962 roku potencjały wywołane są uśredniane komputerowo.
5. Obecnie nazwą „potencjał wywołany” określa się w neurofizjologii klinicznej uśrednioną odpowiedź na
kilkanaście do kilku tysięcy bodźców.

Podział potencjałów wywołanych:

a) w zależności od miejsca rejestracji
b) egzogenne​(zależne od fizycznych parametrów bodźca) oraz ​endogenne​(odzwierciadlające
procesy poznawcze)
c) w zależności od rodzaju bodźców
- potencjały wzrokowe
- potencjały słuchowe
- potencjały somato-sensoryczne

Zastosowanie potencjałów wywołanych

1. Audiologia ​- np. szybkie badanie słuchu u noworodka
2. Okulistyka​- ocena stanu czynnościowego narządu wzroku
3. Neurologia​- głównie SM (stwardnienie rozsiane), guzy mózgu w przebiegu drogi słuchowej lub
wzrokowej, padaczka)
4. Psychiatria​- głównie w celach badawczych, w schizofrenii, depresji, uzależnieniach
5. Psychofarmakologia​- w celach badawczych

Neurony zwierciadlane i ich potencjalne znaczenie dla zjawiska empatii, czyli szerokie rozwinięcie
punktu nr 2 „rejestracja aktywności bioelektryczne pojedynczej komórki

Empatia
- w psychologii-
zdolność odczuwania stanów psychicznych innych ludzi (empatia emocjonalna), umiejętność
przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia
poznawcza)
 Biologiczne podstawy zachowań

Nasza zdolność do wczuwania się w przeżycia, w sposób myślenia innych ludzi.

Osoba nie posiadająca tej umiejętności jest „ślepa” emocjonalnie i nie potrafi ocenić ani dostrzec
stanów emocjonalnych innych osób. Silna empatia objawia się ​m.in​. uczuciem bólu wtedy, gdy
przyglądamy się cierpieniu innej osoby, a także zdolnością współodczuwania i wczuwania się w
perspektywę widzenia świata innych ludzi.

Wielcy twórcy pojęcia empatii:

1. David Hume​(1711-1776) filozof („Traktat o naturze ludzkiej”) termin: „współodczuwanie”.
6. Adam Smith​(1723-1790) etyk i ekonomista termin: „współodczuwanie”.
7. Herbert Spencer​(1820-1903) filozof i socjolog, pierwszy zauważa że „współodczuwanie” jest
bardzo ważnym warunkiem zdolności organizowania się grup społecznych.
8. William McDougall​(1871-1938) psycholog, jako jeden z pierwszych próbuje opisać
mechanizm biernego, pierwotnego współodczuwania (emocja u obserwatora taka sama jak u
obserwowanego)
9. Edward Titchener​(1867-1927) psycholog amerykański, wprowadza w 1909 roku do słownika
naukowego termin EMPATIA ang. empathy, który wprowadził się z niem. einfuhlung
(skłonność do utożsamiania się z jakimś obiektem zewnętrznym będącym zazwyczaj źródłem
szczególnych doznań estetycznych).

wiek Najbardziej prawdopodobne poznawcze

reakcja empatyczna
(w latach) sposoby pobudzania odczuwanie innych

pierwotna reakcja cyrkularna,
naśladowanie motoryczne
0-1
warunkowanie klasyczne skojarzenia
bezpośrednie
ogólnie cierpienie
empatycznie, dzielenie
fuzja ja-inny, brak
negatywnego efektu,
wyraźnego rozróżnienia
niejasne pojęcie o tym,
ja-inny
czy cierpienie jest
własne czy cudze

cierpienie
współodczuwalne
(współodczuwanie)
osiągnięcie poczucia możliwe dzięki
naśladowanie motoryczne, niezmienności osoby wyraźnemu rozróżnianiu
1-2 warunkowane klasyczne, skojarzenia wewnętrznie ja-inny, próby udzielania
bezpośrednie reprezentacje samego pomocy są często
siebie i innych nieodpowiednie ze
względu na brak
umiejętności
przyjmowania ról

powiększona
umiejętność
przyjmowania ról
naśladowanie motoryczne,
prowadzi do bardziej
warunkowane klasyczne, skojarzenia rozwija się coraz bardziej
skomplikowanego
3-10 bezpośrednie, skojarzenia za zbliżona umiejętność
empatyzowania z
pośrednictwem języka, przyjmowanie przyjmowania ról
wieloma czasem
ról
sprzecznymi uczuciami
pomoc staje się coraz
bardziej odpowiednia
 Biologiczne podstawy zachowań
możliwe jest bardzo
zaawansowanie
empatyzowane
naśladowanie motoryczne, osiągnięcia poczucia
możliwość oceny
warunkowane klasyczne, skojarzenia tożsamości osoby,
warunków życiowych na
10 i więcej bezpośrednie, skojarzenia za poczucie ciągłości
podstawie sytuacji,
pośrednictwem języka, przyjmowanie innych w różnych
umiejętność
ról sytuacjach i czasie
empatyzowania w
kategoriach
abstrakcyjnych

Ocena różnic indywidualnych w zakresie empatii:

1. Testowe zadania
10. Kwestionariusze (samoopis)
11. Inne (np. pomiar napięcia mięśni twarzy osoby badanej, gdy ogląda ona fotografię twarzy
innych osób, które wyrażają silne emocje).

Przegląd/spotkanie umysłów
- w mózgu małpy i człowieka znajdują się neurony reagujące wzrostem aktywności zarówno na
osobiste wykonywanie jakiejś czynności, jak i na widok jej wykonywania przez innych.
- te „neurony lustrzne” zapewniają bezpośrednie, wewnętrzne odczucie, a tym samym
rozumienie cudzych działań, intencji i emocji.
- neurony lustrzane mogą również stanowić podstawę uczenia się przez naśladowanie cudzych
działań, a mechanizm lustrzany - pomost zapewniający wielopoziomową komunikację między
różnymi osobami.

Przegląd/ Neurony prospołeczne

- neurony lustrzane odgrywają istotną rolę w oddziaływaniach społecznych. Dysfunkcja ich
działania może tłumaczyć niektóre najważniejsze objawy autyzmu, na przykład izolację i brak
empatii
- Badania pacjentów autystycznych wykazały brak aktywności neuronów lustrzanych w kilku
regionach mózgu. Być może leczenie przywracające tę aktywność złagodziłoby niektóre objawy
mózgu.
- uzupełniająca hipoteza, zwana teorią krajobrazu istotności, tłumaczy inne przejawy autyzmu, na
przykład nadwrażliwość.

Anatomia i histologia ośrodkowego układu nerwowego, poszukiwanie związków pomiędzy

strukturze mózgu, a zachowaniem i zdolnościami

termin definicja

ciąg lub warstwa ciał komórek nerwowych oddzielonych od innych ciał komórek
warstwa
nerwowych przez warstwę aksonów i dendrytów

zespół komórek położonych prostopadle do powierzchni kory mózgowej,

kolumna
charakteryzujący się podobnymi właściwościami

wiązka aksonów wewnątrz OUN (ośrodkowego układu nerwowego) opisywana również

szlak, droga terminem „projekcja” jeśli aksony wychodzące z ciał komórek w strukturze A tworzą
synapsy o strukturze B, mówimy wtedy o „projekcji z A do B”

Wiązka aksonów w części obwodowej układu nerwowego, biegnąca z OUN do mięśnia

nerw
lub gruczołu, albo z narządu zmysłowego do OUN
 Biologiczne podstawy zachowań
jądro skupisko ciał komórek nerwowych w obrębie OUN

zwój Skupisko komórek nerwowych poza OUN (np. w części współczulnej układu nerwowego)

zakręt (zawój) Wystająca część pofałdowania na powierzchni mózgu

bruzda wklęsła część pofałdowania na powierzchni mózgu

szczelina Długa i głęboka bruzda

komórka Schwana to nie oligodendrocyt! - pytanie z egzaminu

Rodzaje komórek glejowych:

1. Astrocyty
12. Oligodendrocyty
13. Mikroglej
14. Komórki Schwana

Warstwy komórkowe kory mózgu

1. Warstwa drobinowa lub molekularna (plesifarm) jest zazwyczaj całkiem wyraźna: składa się
głównie z wierzchołków dendrytów komórek położonych w niższych warstwach i z pewnej
liczby komórek poziomych
15. Zewnętrzna warstwa ziarnista składa się z małych komórek piramidowych i ziarnistych lub
gwiaździstych.
16. Zewnętrzna warstwa piramidowa, składa się z komórek piramidowych średniej wielkości
17. Wewnętrzna warstwa ziarnista składa się z małych komórek ziarnistych (komórki gwiaździste)
oraz pewnej liczny małych komórek piramidowych.
18. Wewnętrzna warstwa piramidowa (zwojowa) składa się z wielu komórek piramidowych -
dużych, średnich i krótkich
19. Warstwa polimorficzna - nosi taką nazwę, ponieważ zawiera komórki o wielu różnych
kształtach, wiele komórek w tej warstwie ma kształt wrzeciona, toteż nazywa się ją również
warstwą wrzecionową.

Termin Definicja

w stronę pleców, przeciwnie do strony brzusznej. Wierzchnia część mózgu jest

Grzbietowy
określana jako grzbietowa gdy takie ma położenie u zwierząt czworonożnych

Brzuszny w kierunku brzucha, przeciwnie do strony grzbietowej

Przedni w kierunku przednim

Tylny w kierunku tylnym

Górny ponad inną częścią

Dolny Pod inną częścią

Boczny w kierunku bocznym, przeciwnie do osi symetrii

Przyśrodkowy w kierunku osi symetrii, przeciwnie do kierunku bocznego

Proksymalny bliski początku lub miejsca połączenia

Dystalny Odległy od początku lub miejsca połączenia

Ipsilateralny po tej samej stronie ciała (np. dwie części po lewej stronie lub dwie części po prawej
(tożsamy) stronie)
 Biologiczne podstawy zachowań
Kontralateralny
po przeciwnej stronie ciała (np. jedna część po lewej, druga po prawej)
(przeciwstronny)

Przekrój czołowy przekrój pokazujący struktury mózgowia od przodu

Przekrój
Przekrój pokazujący struktury mózgowia z boku
strzałkowy

Przekrój
Przekrój pokazujący struktury mózgowia od góry
poprzeczny

Kamienie milowe w badaniach nad związkiem pomiędzy budową mózgu, a myśleniem i

zachowaniem:
1. Koncepcje i obserwacje badaczy starożytnych
a) Papirus Chirurgiczny Edwina Smitha (XVII w. p. n. e. a treść może wcześniejsza zawiera
pojęcie „mózg” oraz opisy ran głowy penetrujących do mózgu i ich - jakbyśmy to dzisiaj
powiedzieli - neurologiczne konsekwencje)
d) Dzieła Hipokratesa i jemu współczesnych (mimo braku wiedzy anatomicznej, uznają mózg za
siedlisko duszy lub funkcji psychicznych i wykazują mglistą znajomość skutków uszkodzeń
mózgu).
e) Dzieła Galena (II w. n.e.) (dość dobry opis komór mózgowych, hipoteza istnienia gazu
psychicznego).
f) Doktryna Komorowa Ojców Kościoła - Nemezjusza i św. Augustyna (przełom IV i V w. n. e.)

2. Koncepcje i obserwacje badaczy nowożytnych

a) dzieła Andreasa Wesaliusza (1514-1564) (De humani corporis fabrica. Epitome. Bazylea 1543.
szczegółowy opis anatomii mózgu, choć z błędami)
g) Dzieła Kartezjusza (1596-1650) (sformułowanie teorii dualistycznej, szyszynka siedliska duszy)
h) Dzieła Franz’a Joseph’a Galla (1758-1828) (zmiana jednolitości świadomego doświadczenia na
„psychologię zdolności psychicznych” stworzenie pojęć „frenologii” /wiedza, teoria/ i
„kranioskopii” /metoda badania/)
i) Odkrycie Paula Broca (1824-1880) dokonane w latach 1861-1885 „Mówimy lewą półkulą!”
j) Prace ojców neurobiologii: Santiago Ramon’a y Cajal’a (1852-1934, Nagroda Nobla w 1906) i
Sir Charles’a Scott’a Sherringtona (1857-192, Nagroda Nobla w 1932) tworzące postawy ….