Ampirik Araflt›rma / Original Empirical Research

www.yuksekogretim.org

Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital

Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u: Türkiye Örne¤i
The Readiness of Business Administration Departments for the Digital Age in the Post-Covid-19 Period:
The Case of Turkey
Sahure Gonca Telli1 İD , Samet Ayd›n2 İD
1Maltepe Üniversitesi, ‹flletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi, ‹flletme Bölümü, ‹stanbul
2Maltepe Üniversitesi, ‹flletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi, Uluslararas› Ticaret ve Lojistik (‹ngilizce) Bölümü, ‹stanbul

Özet
Covid-19 pandemisi, dünya genelinde insan sa¤l›¤›na karfl› oluflturdu¤u teh-
dit bir yana sa¤l›k sistemlerinin çöküflü endiflesiyle hükümetler taraf›ndan in-
san hareketlili¤ini ve sosyal yaflam› k›s›tlayacak önlemler al›nmas› nedeniyle
tüm ülkelerin ekonomileri üzerinde y›k›c› etkilerde bulunmaktad›r. Bu dö-
nemde ifl iliflkilerinde, çal›flma biçiminde, tüketim davran›fllar›nda meydana
gelen köklü de¤ifliklikler iflletmeleri farkl› yönetim stratejileri aray›fl›na itmifl-
tir. Meydana gelen de¤iflikliklerin pek çok yönde kal›c› izler b›rakaca¤› dü-
flüncesinden hareketle “yeni normal” olarak tan›mlanan pandemi sonras› dö-
nemin gerektirdi¤i dijital dönüflüm ile iflletmelerin bütün fonksiyonlar›n›n
dijitalleflmesi beklenmektedir. Üniversitelerdeki ‹flletme Bölümleri ve ifllet-
mecilik e¤itimi, ö¤rencilerinin bu yeni döneme haz›r olmalar›, mezun olduk-
tan sonra bu dönüflümün bir parças› ve hatta öncüleri olmalar› konusunda
önemli rol üstlenmektedir. Bu dönemde gelece¤in yönetici adaylar›n›n yetifl-
tirildi¤i ‹flletme Bölümlerinin ö¤retim programlar›n›n da yeniden ele al›n-
mas› ve dijital topluma uyum sürecinde yeni geliflen sistemlere uygun hale
dönüfltürülmesi gerekmektedir. Buradan hareketle bu çal›flman›n temel ama-
c› Türkiye’de geleneksel olarak ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakülteleri alt›nda
yer alan ‹flletme Bölümlerinin ders planlar›nda dijitalleflmeye yönelik dersle-
rin ne derece yer ald›¤›n›n tespit edilmesidir. Araflt›rma kapsam›nda Türki-
ye’de 2020 y›l›nda mevcut olan bütün üniversitelerin faal durumda olan ‹fl-
letme Bölümlerinin ö¤retim programlar› web sayfalar› üzerinden taranm›fl,
tüm zorunlu ve seçmeli ders havuzlar› incelenmifl ve dijitalleflme ile ilgili
derslere iliflkin bir betimsel araflt›rma gerçeklefltirilmifltir. Araflt›rma sonuçla-
r›, dijital dönüflüme iliflkin derslerin Türkiye’deki ‹flletme Bölümü program-
lar›nda yer almaya bafllad›¤›n› ancak henüz yayg›n flekilde kabul görmedi¤ini
göstermektedir. Covid-19 ard›l› kal›c› etkiler ba¤lam›nda de¤erlendirildi¤in-
de bu çal›flma iflletmecilik e¤itiminin gelece¤ine dair oluflturaca¤› fark›ndal›k
ile literatüre katk› yapacakt›r.
Anahtar sözcükler: Covid-19, dijital dönüflüm, iflletmecilik e¤itimi.
Abstract
Apart from the threat it poses for human health all over the world, Covid-
19 pandemic has had a devastating effect on the economies of all countries
due to the measures taken by governments to restrict human mobility and
social life driven by the concerns that health systems would collapse. In this
period, radical changes in business relations, working style, and consumer
behaviors have forced businesses to seek different management strategies.
Based on the idea that the changes that occur will leave permanent marks
in many ways, it is expected that all functions of businesses will be digital-
ized due to the digital transformation required by the post-pandemic peri-
od defined as the “new normal”. Business Administration departments and
business education at universities play an important role in making students
ready for this new era, and in making them become a part and even pio-
neers of this transformation after graduation. Accordingly, the curricula of
the Business Departments where future manager candidates are trained
should be revised and converted into new systems, in the process of adap-
tation to the digital society. Thus, the main purpose of this study is to
determine the extent the courses are included for digitalization in the
Business Administration departments’ curricula which are traditionally a
subdivision of the Faculty of Economics and Administrative Sciences. The
curricula, and the core and elective courses of all Business Administration
departments in Turkish universities that were active in 2020 were reviewed,
and a descriptive research was conducted on the courses regarding their
digitalization through the departmental websites. It was found out that
although inclusion of digital transformation courses has begun in the
Business Administration programs in Turkey, this inclusion has not been
widespread. This study will contribute to the literature with the awareness
it creates regarding the future of business education by taking into account
the permanent effects of Covid-19.
Keywords: Business administration education, Covid-19, digital trans-
formation.

B
ilgi Ça¤›’na do¤ru geçiflin 20. yüzy›l›n sonundan iti- meye bafllam›flt›r. E¤itim alan› özelinde de¤erlendirildi¤inde
baren bafllad›¤› düflünülebilir. Dijital teknolojilerde ise Bilgi Ça¤›’na geçiflle ilgili olarak ilk bafllarda de¤iflimin s›-
yaflanan geliflmeler her alanda etkisini h›zl›ca göster- n›rl› kald›¤› ve bu alanda gelece¤in ihtiyaçlar›n› karfl›layacak

‹letiflim / Correspondence:
Dr. Ö¤r. Üyesi Samet Ayd›n
Maltepe Üniversitesi ‹flletme ve
Yönetim Bilimleri Fakültesi, Marmara
E¤itim Köyü, Maltepe 34857 ‹stanbul
e-posta: sametaydin@maltepe.edu.tr
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), 11(1), 123–138. © 2021 Deomed
Gelifl tarihi / Received: Haziran / June 26, 2020; Kabul tarihi / Accepted: Ekim / October 7, 2020
Bu makalenin at›f künyesi / How to cite this article: Telli, S. G., & Ayd›n, S. (2021). Covid-19 sonras› dönemde iflletme
bölümlerinin Dijital Ça¤’a yönelik haz›r bulunufllu¤u: Türkiye örne¤i. Yüksekö¤retim Dergisi, 11(1), 123–138.
doi:10.2399/yod.20.009000
ORCID ID: S. G. Telli 0000-0002-8238-3185; S. Ayd›n 0000-0003-2275-4682

köklü yap›sal bir de¤iflikli¤in henüz tamamlanmad›¤› söylene-
bilir.
Covid-19 pandemisi, en baflta sa¤l›k hizmetlerini ve sonra-
s›nda ekonominin parçalar›n› oluflturan di¤er bütün sektörleri
derinden etkilemifltir. E¤itim de bahsi geçen ani etkiden pay›n›
alm›flt›r. Bu ba¤lamda dünya, bir e¤itim krizine girmifl ve e¤iti-
me yönelik sorunlar sa¤l›k hizmetleri d›fl›nda en h›zl› flekilde
çözüm getirilmesi gereken konular haline gelmifltir. Yaflanan
küresel krizin etkisini tüm paydafllar için en h›zl› flekilde, ö¤ren-
ciler aç›s›ndan ise en etkin biçimde atlatabilmek için ülkeler
farkl› uygulamalara geçmifltir. ‹nsanlar›n sosyal mesafeyi koru-
malar› ve dolay›s›yla kendi sa¤l›klar›n› h›zl› bulaflma riski olan
virüse karfl› güvence alt›na alabilmeleri ad›na ö¤rencilerin gele-
neksel flekilde bir arada ö¤renim görmeleri yerine teknoloji des-
tekli uzaktan e¤itim ile ders almalar› ilk, orta ve yüksekö¤reti-
min tamam›nda ayn› anda hayata geçirilmifltir. Bu geçifl istek
veya tercih de¤il bir zorunluluk olarak addedilebilir.
Bu zorunluluk e¤itim sektöründe çevrimiçi ö¤renmeye da-
yanarak e¤itimin sürdürülmesini sa¤lam›fl, pandemiden etkile-
necek olan ö¤rencilerin ilk aflamada e¤itimlerine ara vermeme-
si anlam›nda etkili ve yararl› olmufltur. Yap›lan e¤itim-ö¤retim
çal›flmalar› asl›nda bir anlamda kriz çözümü olarak da de¤erlen-
dirilebilir. Benzer durumlar tüm ülkelerde ve üniversitelerin
ço¤u bölümlerinde gerçekleflmifltir. Ancak, e¤itim kurumlar› ve
üniversiteler gerek ö¤retim elemanlar› ve ö¤retmenlerin haz›r-
l›klar›, gerek mevcut ve/veya h›zl›ca sonradan edinilen altyap›
sistemleri gerekse ders materyalleri aç›s›ndan bu yeni duruma
tam uyumu henüz sa¤layamam›flt›r.
Covid-19 pandemisi, dünya genelinde sebep oldu¤u can ka-
y›plar› bir yana bu salg›nla bafl edebilmek amac›yla hükümetler
taraf›ndan insan hareketlili¤ini ve sosyal yaflam› k›s›tlayacak
do¤rultuda al›nan önlemler yüzünden tüm ülkelerin ekonomi-
leri üzerinde y›k›c› etkilerde bulunmaktad›r. Her alanda bütün
organizasyonlar, bu kriz dönemi için özel çözümler üretmeye
çal›fl›yor olsalar da tüketici davran›fllar›nda, ifl iliflkilerinde ve ça-
l›flma biçimlerinde meydana gelen de¤iflikliklerin pandemi son-
ras›nda bir anda eski haline gelemeyece¤i ve gelecekte bu döne-
min önemli izler b›rakaca¤› aç›kt›r. Hatta bu de¤ifliklikler pek
çok ülkenin yöneticileri taraf›ndan “yeni normal” olarak adlan-
d›r›lm›flt›r. Söz konusu durumda dijitalleflmenin önemini önce-
den görüp dijital dönüflüm sürecini bafllatan ve/veya bu süreçte
geliflim kat eden organizasyonlar›n yaflanan ani de¤iflimle bafl
edebilme konusunda rakiplerinden ayr›flarak öne ç›kt›klar› göz-
lenmifltir. Bu vesileyle dijital dönüflümün ve hatta Bilgi Ça¤›’n›n
esasen yeni bafllad›¤› söylenebilir. Bu ba¤lamda ‹flletme ve Yö-
netim Bilimleri Fakülteleri veya ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakül-
teleri gibi fakültelerin de dijital ça¤a adaptasyonu sa¤layabilecek
temeli oluflturmas›n›n gereklili¤i netlik kazanm›flt›r.
124 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)
Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n
Dijital dönüflüm ile iflletmelerin bütün fonksiyonlar›nda
önemli de¤ifliklikler ve güncellemeler görülece¤i aç›k iken üni-
versitelerdeki ‹flletme Bölümleri ve iflletmecilik e¤itimi, bu
alanda ö¤renim gören ö¤rencilerin yeni döneme haz›r olmala-
r›, mezun olduktan sonra bu dönüflümün bir parças› ve hatta
öncüleri olmalar› beklendi¤inden önem arz etmektedir. Bu
do¤rultuda, gelece¤in yönetici adaylar›n›n yetifltirildi¤i ‹flletme
Bölümlerinin ö¤retim programlar› da yeniden ele al›nmal› ve
dijital topluma uyum sürecinde yeni geliflen sistemlere uygun
hale dönüfltürülmelidir (Krishnamurthy, 2020). Buradan hare-
ketle bu çal›flman›n temel amac› Türkiye’de geleneksel olarak
‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakülteleri alt›nda yer alan ‹flletme Bö-
lümlerinin ders planlar›nda dijitalleflmeye yönelik derslerin ne
derece yer ald›¤›n›n incelenmesidir.
‹flletme Bölümlerinde verilen e¤itim ile ifl dünyas›n›n ihti-
yaçlar›n›n farkl› oldu¤u (Marzo, Pedraja ve Rivera, 2009; No-
orda, 2011), bu do¤rultuda iflletmelerin ihtiyaçlar›n›n tespit edi-
lerek e¤itim programlar›n›n içeri¤inin yeniden belirlenmesi ge-
rekti¤i (Gill ve Lashine, 2003; Uca ve Mentefl, 2008; Weber ve
Engelhart, 2011) üzerinde daha önceden durulmufltur. Düzak›n
ve Y›lmaz (2009); iflletme e¤itiminin, iflletme ö¤rencilerini ifl
hayat›na haz›rlama konusunda yetersiz kald›¤›n› belirtmifl, Top
(2012) ise söz konusu hedefe ulaflmada üniversite-sanayi iflbirli-
¤inin önemini vurgulam›flt›r. Mohamed (2009) geliflen teknolo-
jiler nedeniyle iflletme okullar›n›n müflteri yönelimli perspektif
ile küresel pazarlar›n ihtiyaçlar›n› vermeye çal›flmas›na dikkat
çekmifltir. “Harvard’da Neler Ö¤retilmez?” gibi eserler de üni-
versitelerde farkl›l›k yarat›lmas›na dair çabalar› göz önüne koy-
mufltur (McCormack, 1991).
Walker ve Black (2000), iflletme e¤itiminde ifl dünyas›ndaki
güncel biliflim teknolojilerinin incelenerek ö¤retim program›n-
da yer almas› gerekti¤ini belirtmifl, Aysan (2005) ve Seethamra-
ju (2010) da ifl süreçlerine yönelik e¤itim verilirken biliflim tek-
nolojilerine dayanan sistemler ile entegrasyon yap›larak teknik
geliflmelerin ö¤retilmesini savunmufltur. Hawawini (2005) ve
Seyrek (2010) ise biliflim teknolojilerinde yaflanan sürekli de¤i-
flimlerin göz önünde tutularak ders programlar›nda bu konu ile
ilgili daha fazla dersin yer almas›n› tavsiye etmektedir. Jurse ve
Mulej (2011) ‹flletme Fakültelerinin dönüflüm çabalar›n› Bolog-
na sürecinin ötesine tafl›mas› gerekti¤ini, iflletmeler kadar top-
lumun de¤iflen ihtiyaçlar›n› göz önünde tutmak gerekti¤ini ifa-
de etmifllerdir. Sar›gül (2020), Uluslararas› Ticaret ve Uluslara-
ras› ‹flletmecilik bölümleri özelinde gerçeklefltirdi¤i araflt›rma-
s›nda Amerika Birleflik Devletleri (ABD) üniversitelerine naza-
ran Türkiye’deki bölümlerin ders programlar›n›n daha fazla çe-
flitlik gösterdi¤ini ancak isimden ba¤›ms›z olarak birbirine ben-
zeflti¤ini tespit etmifltir.
Bu görüfllerden ve toplumun de¤iflen ihtiyaçlar›ndan hare-
ketle, araflt›rma kapsam›nda Türkiye’de 2020 y›l›nda mevcut
Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u
olan bütün üniversitelerin ‹flletme Bölümlerinin ö¤retim prog-
ramlar› incelenmifl ve dijitalleflme ile ilgili derslere iliflkin bir be-
timsel araflt›rma gerçeklefltirilmifltir. Araflt›rma sorununa dair li-
teratürde oldukça k›s›tl› say›da çal›flma oldu¤u tespit edilmifltir.
Benligiray ve Tez (2011) çal›flmalar›nda, Türkiye’deki ‹flletme
Bölümlerinin misyon, vizyon ve amaçlar› incelemifl, K›z›lyalç›n
(2020), devlet üniversitelerindeki ‹flletme Bölümlerinin ders
programlar›n›n uluslararas› muhasebe standartlar› ba¤lam›nda
incelemesini yapm›fl, Yelkikalan ve Pazarc›k (2005) ise ders
programlar›nda küreselleflme konulu de¤iflimleri incelemifltir.
Yabanc› literatürde ise ‹flletme Bölümü ders programlar›n›n in-
celendi¤i di¤er araflt›rmalarda Varela (2020) elefltirel düflünce
ve tak›m çal›flmas›n›n; Goworek ve Molthan-Hill (2013) sürdü-
rülebilirlik ve kurumsal sosyal sorumlulu¤un; Rutherford,
Parks, Cavazos ve White (2012) ifl eti¤inin; Sharp ve Brumber-
ger (2013) ifl iletifliminin; Bajada ve Trayler (2013) ifl birli¤inin;
Waghid (2019) sosyal giriflimcili¤in ‹flletme programlar›nda ne
derece yer ald›¤› üzerinde durmufltur. Ayr›ca, yeni teknolojiler
aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde Kotb, Roberts ve Stoner’in
(2013) e-iflletmecilik; Gupta, Goul ve Dinter’in (2015) ifl zekâs›
ve büyük veri; Crittenden ve Crittenden’in (2015) ise sosyal
medya pazarlamas›n›n ders programlar›ndaki yerine dair arafl-
t›rmalar› bulunmaktad›r. An›lan araflt›rmac›lar›n bulgular› lite-
ratüre katk› yapm›fl olmakla birlikte dijital dönüflümün Covid-
19 sonras› kal›c› etkileri ba¤lam›nda de¤erlendirildi¤inde bu ça-
l›flman›n bahsi geçen önceki çal›flmalardan ayr›flt›¤› söylenebilir.
Dijital Dönüflüm ve ‹flletmecilik
Dijital dönüflüm, en genel tan›m›yla de¤er üretme ve mali-
yet yönetimi baflta olmak üzere organizasyonlar›n sahip oldu¤u
bütün ifl modellerini dijital teknolojiler destekli olarak yeniden
biçimlendirmektir (Gartner Inc., 2018). Dijital dönüflüm yal-
n›zca mevcut uygulamalar› yeni “dijital” olanlar› ile de¤ifltir-
mek olarak alg›lanmamal›d›r (TÜS‹AD, 2017). ‹flletmelerin
hâlihaz›rda sahip oldu¤u kaynaklar›, markalar›, ürünleri ve di-
¤er rekabet avantajlar›n› dijital teknolojiler ile besleyerek yeni
ifl modelleri gelifltirmek, müflteriler için yeni bir deneyim tasar-
lamak ve ifl yap›fl biçimlerini tüm paydafllar için en iyi hale ge-
tirmek için sürekli bir aray›fl içinde olmakt›r (PWC, 2016). Di-
jital yönde yaflanan de¤iflimler iflletmelerin hem kendisini hem
de çevresini yeniden de¤erlendirerek gelece¤e yönelik gelifltiri-
len stratejilerin tekrar ele al›nmas› zorunlulu¤unu do¤urmufltur
(Telli, 2020b).
Dijital teknolojilerin yayg›nlaflmas›yla birlikte insana dair
her unsur bu de¤iflimden etkilenmifltir. Bu etkiler insan›n sos-
yal birer varl›k olarak kendi hayat› içinde üstlendi¤i her rolde
(iflgören, yönetici, iflveren, müflteri, tüketici vb.) duydu¤u ge-
reksinimler ve sahip oldu¤u beklentiler üzerinde de hissedil-
mektedir. ‹flletmeler dijital teknolojilerin sunduklar›ndan hâli-
haz›rdaki süreçlerini iyilefltirme ve verimliliklerini art›rma yö-
nünde faydalanmay› amaçlam›flt›r. Bu do¤rultuda, teknolojinin
geleneksel ifl yap›fl biçimlerinin s›n›rlar›n› geniflletmesi, operas-
yonel engelleri ortadan kald›rmas›, otomasyona imkân tan›ma-
s› gibi sa¤lad›¤› faydalar ile birlikte iflletmeler etkinliklerini ve
esnekliklerini gelifltirmek için dijital dönüflümü bir zorunluluk
olarak alg›lamaya bafllam›flt›r.
Dijital dönüflümü tetikleyen temel teknolojik geliflmeler ve
iflletme dünyas›na etkileri afla¤›daki flekilde s›ralanabilir:
3D Bask› Teknolojileri: 3D yaz›c›lar bilgisayar üzerinde
tasarlanan modellerin müflteri isteklerine göre h›zl›ca kifli-
sellefltirilip üretilmesine olanak tan›r. Bu sayede özellefltiril-
mifl ürünler ucuz ve h›zl› bir biçimde üretilebilir.
Yapay Zekâ: Eski makinelerin tekdüze programlanm›fl ya-
n›tlar›n›n aksine insan zekâs›na benzer flekilde bir davran›fl
gösteren sistemleri ifade eden yapay zekâ kavram› günü-
müzde sanal asistanlar gibi örneklerle tüketicilerin hizmeti-
ne sunulmufl olup gelecekte sa¤l›ktan, e¤itime, finanstan
perakendeye ve hatta kamu hizmetlerine kadar s›n›rs›z bir
alanda kullan›labilmektedir.
Blokzincir: Merkezi bir yetkilendirmeden yoksun olsa da
her ifllemin do¤rulanarak kay›t alt›na al›nd›¤› bir sistem su-
nan blokzincir teknolojisi, bilgi ve belgelerin güvenle trans-
ferine imkân tan›r (TÜB‹TAK, 2017). Yap›lan ifllemlerde
veya transferlerde a¤daki bilgisayarlar taraf›ndan görülen
ancak ilgili taraflara kiflisel bilgi aktarmayan, transfer verile-
rini her yeni yap›lan ifllemde bir blok olarak ekleyen ve alt
alta s›ral› olarak iflleyen sistemlerdir (Aksoylu, 2020).
Kripto Para: Blokzincir sayesinde transferlerin bir arac› ol-
madan gerçekleflti¤i ve kontrolün sistemde yer alan kullan›-
c›lar taraf›ndan sa¤land›¤› Bitcoin, Ethereum, Ripple vb.
dijital paralar geleneksel paralara alternatif hale gelmifl ve
dünya genelinde gittikçe artan bir h›zda kabul görmeye bafl-
lam›flt›r.
Nesnelerin ‹nterneti: Do¤rudan veya dolayl› olarak inter-
net eriflimine sahip tüm nesnelerin oluflturdu¤u veriler ifl-
letmeler aç›s›ndan üretim planlamas›nda, tedarik zinciri yö-
netiminde, fiyatland›rma ve tutundurmada kullan›labilirken
tüketiciler aç›s›ndan da daha iyi bir müflteri deneyimi elde
edilmesine imkân sa¤lar.
Bulut Biliflim: Dünyan›n herhangi bir yerinde kurulu bu-
lunan sunuculardan internet arac›l›¤›yla bütün insanlar›n
faydalanabilece¤i veri bar›nd›rma, uygulama çal›flt›rma
(hesaplama) ve ortak çal›flma hizmetleri sunar. Bulut des-
tekli tedarik zincirleri, küresel mal ve bilgi ak›fl›na dair
tüm süreçlerin bulut üzerinden yönetilmesine olanak ta-
n›r. Bu sayede ifllerin tüm süreçlerinin izlenirli¤ini sa¤la-
nabilir.
Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 125

Büyük Veri: ‹nternete ba¤l› makine, ekipman ve alg›lay›c›-
lar›n kesintisiz olarak veri toplamas›, buna ilaveten tüketici-
lerin sahip olduklar› ak›ll› cihazlar ile kullan›m ve tüketim
al›flkanl›klar›na dair ço¤u zaman fark›nda olmadan veya fay-
daland›klar› hizmetler karfl›l›¤›nda gönüllü olarak verilerini
sunmalar› sayesinde henüz ifllenmemifl, s›n›fland›r›lmam›fl
ham verinin amaca yönelik olarak analiz edilmesiyle fayda-
l› ve anlaml› bilgi üretilebilmektedir (Boston Consulting
Group [BCG], 2020). Sadece raporlar, analizler de¤il sosyal
medya hesaplar›na yüklenen foto¤raflar, resim ve videolar,
e-posta ve anl›k mesajlaflmalar, kay›tl› telefon görüflmeleri,
uydu görüntüleri dâhil olmak üzere tutulan çok büyük bir
veri kitlesinin bilgisayarlara ö¤retilmesiyle ortaya ç›kan
benzer kal›p ve örüntülerin h›zl› ve güvenilir bir flekilde or-
taya ç›kar›lmas› sa¤lanmaktad›r (Telli, 2020a).
Ak›ll› Robotlar: Endüstride ilk önce hassasiyet ve/veya güç
gerektiren, tekrarl› ve zor ifllemleri kendisine kodland›¤› fle-
kilde yerine getirmek için kullan›lan robotlar günümüzde
makine ö¤renmesi ve yapay zekâ ile ö¤renen, düflünen ve
etkileflim kurabilen bir hale evrilerek üretim ortam›nda bir
nevi insan benzeri bir unsur halini alm›flt›r.
Ak›ll› Fabrikalar: Ba¤lant›l› cihazlar›n hesaplama ve ileti-
flim yeteneklerinden faydalanan ve gözlemleme, eflgüdüm-
leme ve denetim gibi üretim süreçlerindeki temel prensip-
lerin otonom olarak yönetildi¤i siber fiziksel sistemlerin hâ-
kim oldu¤u üretim sistemini ifade eden ak›ll› fabrikalar ge-
nifl bir veri ak›fl›n› de¤erlendirerek kendine dair tüm süreç-
leri iyilefltirebilir, ö¤renir ve de¤iflen koflullara uyum sa¤lar.
Art›r›lm›fl Gerçeklik: Bilgisayarlar arac›l›¤› ile üretilen ses,
görüntü vb. içeri¤in insanlar taraf›ndan gerçek olarak alg›-
lanan fiziksel ortam üzerine bindirilmesi ile ürün ve hiz-
metlere iliflkin tan›t›mlar daha etkileflimli bir biçim al›r. Da-
has›, art›r›lm›fl gerçeklik sayesinde lojistik yönetiminde si-
parifl toplama, planlama ve düzenleme gibi faaliyetlerde ha-
talar›n önlenmesi ve baflar›l› operasyon gerçeklefltirilmesi
de sa¤lanmaktad›r (Elia, Gnoni ve Lanzilotto, 2016).
Sanal Gerçeklik: Gerçek dünya ile onu taklit eden bir sa-
nal kopyas›n›n oluflturularak ikisi aras›nda bir köprü olufltu-
rulmas›n› ve insanl›k için ç›kt›lar üretilmesini sa¤lar. Günü-
müzde sa¤l›k yönetimi, inflaat mühendisli¤i ve mimarl›k gi-
bi alanlarda kullan›lmakla birlikte e¤itim için de oldukça
faydal› bir araç haline gelmifltir (Telli Yamamoto, 2018a).
Bahsi geçen ya da geçmeyen tüm teknolojilerin insanl›k için
ne denli önemli oldu¤u, Covid-19 pandemisi esnas›nda anlafl›l-
m›flt›r. Bu teknolojiler yard›m› ile dijital dönüflüm serüvenine
daha önceden bafllam›fl olan iflletmeler rakiplerine göre daha
çevik olabilmektedir. Ayr›ca, dijital teknolojiler pandemi süre-
cinde toplum faydas›na yönelik olarak yenilikçi ve h›zl› çözüm-
lerin üretilmesine olanak tan›m›flt›r. Bunlara örnek olarak 3D
126 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)
Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n
yaz›c›lar ile yüz koruyucu maskelerin üretilmesi ya da robotlar-
la hasta ateflinin ölçülmesi gibi örnekler, büyük veri ve yapay
zekâ ile pandemi yay›l›m›n›n izlenmesi verilebilir. Covid-19
döneminde üretim, çal›flma, iliflkiler, bilgilenme, e¤lence, e¤i-
tim, iletiflim, ulafl›m, al›flverifl, ödeme biçimlerinde çok çeflitli
de¤iflimler yaflanmakta, yeni uygulama ve ifl yap›fl biçimleri or-
taya ç›kmaktad›r.
Bilgi Ça¤›’nda teknolojiyi insanl›k için en iyi faydaya dö-
nüfltürmeyi amaçlayan ve bu do¤rultuda faaliyet gösteren ifllet-
meler ayakta kalacakt›r. Bu iflletmelerin gereksinim duydu¤u
yeni iflgücü de iflletmenin temel amac›na uygun flekilde Bilgi
Ça¤›’n›n gereksinimlerini özümsemifl ve bunlara yönelik yet-
kinliklerini gelifltirmifl bireylerden oluflacakt›r. Teknolojinin
yaln›zca tüketicisi olan bireyler arz fazlas› olan iflgücü piyasa-
s›nda talep görmeyecektir. Üstelik yeni nesiller de bilgi ça¤›n›n
tipik takipçileri olarak farkl› özellikler göstermektedir.
Dijital teknolojilerin yayg›n bir biçimde benimsenmesi, ifl
süreçlerinde önemli de¤ifliklikler oluflturmaktad›r (Scholte,
2005) bu nedenle iflletmeler ifl modellerini de¤erlendirerek
güncellemeler yapmal› veya yeniden tasarlama yoluna gitmeli-
dir (Reis, Amorim, Melao, Cohen ve Rodrigues, 2020). ‹fllet-
meler dijital teknolojilerin sunduklar›ndan azami düzeyde fay-
dalanarak; yüksek kalite, düflük maliyet, genifl ürün çeflitlili¤i,
daha iyi müflteri deneyimi, h›zl› çözüm üretme gibi ç›kt›lar
oluflturman›n yan›nda edinilecek verileri do¤ru analiz ederek
uygun f›rsatlar› de¤erlendirmeli, tehditlerden kaç›nmal› ve
risklerini minimize etmelidir.
Dijital dönüflüm yolunda kendini gelifltirmeye ve ortak ça-
l›flmaya aç›k olmayan çal›flanlar tüm organizasyonun baflar›s›na
engel teflkil etmektedir. Bu do¤rultuda çevik bir organizasyon
ya da dijitalleflme için üst yönetimden en alt safhaya kadar fark-
l› yetkinlikler ve yeteneklere ihtiyaç olacakt›r. K›sacas›, ifl süreç-
lerinde yaflanan geliflim iflgörenlerde yeni yetkinliklere için du-
yulan talebi art›rm›flt›r.
Ayr›ca de¤iflikli¤i yönetecek olan da yine insan olaca¤› için
iflletmelerdeki insan kayna¤› önem kazanmaktad›r (Luecke,
2009). Dijital dönüflüm projelerinde liderli¤in tafl›d›¤› önem ilk
s›ralardad›r (McKinsey Digital, 2019). Liderler öncelikle ken-
dileri uyum sa¤layarak iflletmeleri ileri tafl›maya gayret eder. Bu
manada dijital liderlik kavram› 2000’li y›llardan itibaren tart›fl›l-
maya bafllanm›flt›r (Goethals, Sorenson ve Burns, 2004; ‹rge,
2020; Zaccaro ve Bader, 2003).
Mevcut ‹flletmecilik e¤itimi ve içeri¤inin gözden geçirilerek
yeni yaflama, yeni normale ve Bilgi Ça¤›’na uygun iflletmecile-
rin yetiflmesini sa¤layabilen bölüm ve fakültelerin devaml›l›k
arz edece¤i, geri kalanlar›n ise lise üstü bir okul niteli¤inin üze-
rine ç›kamayaca¤› düflünülmelidir. Bu da iflletmecilik e¤itimi-
Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u
nin yak›n tarihteki geliflimini irdeleyerek gelece¤e dönük ad›m-
lar atmalar› gereksinimini ortaya ç›karmaktad›r.
Türkiye’de ‹flletmecilik E¤itimi ve ‹çeri¤i
Cumhuriyet öncesi dönem incelendi¤inde ilk ticaret yükse-
kokulunun 1883 y›l›nda ‹stanbul’da Hamidiye Ticaret Mekteb-
i Âlisi ismi alt›nda kuruldu¤u görülmektedir. Bugünkü Marma-
ra Üniversitesi’nin temellerini teflkil eden bu kurum (Marmara
Üniversitesi, 2015) üzerinde, 1881’de Fransa’da kurulan Ecole
des Hautes Etudes Commerciales adl› ticaret yüksekokulunun
önemli etkileri görülmektedir (Üsdiken, 2003). ‹lk y›llar›nda
önemli zorluklarla karfl›laflan ve hatta bir dönem faaliyetine ara
veren kurum, Cumhuriyetin ilan›ndan sonra 1925’te Ulumu
Aliye-i Ticariye Mektebi ad›n› alm›fl ve ticaret e¤itimi ile ilgili
önemli görevler üstlenmifltir (Sayar, 2018). Ancak söz konusu
tarihlerde iflletmecilik, dönemin geliflmifl medeniyetlerinde bi-
le henüz bafll› bafl›na bir disiplin olarak ele al›nacak flekilde bir
geliflim göstermemifltir (Kurt, 2016; Yüksel, 1998). Bu neden-
le, Osmanl›’n›n son dönemindeki bu oluflum, Türkiye’de ifl
dünyas›na yönelik ilk örne¤i teflkil etmifl olsa da (Güvemli,
2018; Özkul, 2012; Üsdiken, 2003) iflletmecilik e¤itimi alan›n-
da bir ilk olarak de¤erlendirilmemelidir.
Darülfünunun kapat›lmas› ile birlikte 1934 y›l›nda ‹stanbul
Üniversitesi kurulmufl, yine ayn› kurumun bünyesinde 1936 y›-
l›nda ‹ktisat Fakültesi hayata geçirilmifltir. ‹ktisat Fakültesinin
ilk döneminde Almanya’dan gelen iktisat alan›nda tan›nm›fl bi-
lim adamlar› kadar yine ayn› ülkede e¤itim alm›fl ‹smet Alkan,
Muhlis Ete ve fiükrü Erlaçin gibi Türk akademisyenler de
önemli roller üstlenmifltir (Üsdiken, 2003). Haliyle Fakültede-
ki e¤itim faaliyetlerinde Alman Ekolü aç›k bir hâkimiyete sahip
olmufl ve bu etkiyle birlikte ‹flletme ‹ktisad› Kürsüsü kurulmufl-
tur. Bafl›nda Hitler döneminde görev yapt›¤› Nürnberg Yüksek
Ticaret Okulundan zorunlu olarak emekliye ayr›lan Alfred Isa-
ac’›n bulundu¤u Kürsüde iflletme e¤itiminin bafllang›c› olarak
kabul edilen “‹flletme ‹ktisad›”, “‹flletme ‹ktisad› ve Muhasebe”
ve “‹flletme ‹ktisad› ve Devlet Muhasebesi” dersleri yer alm›flt›r
(Üsdiken, 2003). Belirtilen dönemde ‹ktisat Fakültesi haricinde
1932’de bu sefer Yüksek ‹ktisat ve Ticaret Mektebi ad›n› alm›fl
olan Ulumu Aliye-i Ticariye (Esenkova, 2018) bünyesinde de
1934 y›l›ndan itibaren “‹flletme Ekonomisi” dersi okutulmaya
bafllam›flt›r (Pazarc›k, 2016).
Türkiye’de iflletmecilik e¤itimi ilk olarak 2. Dünya Savafl›
öncesi Alman Ekolünden etkilenerek “iflletme iktisad›” biçi-
minde ele al›nm›flt›r (Ete, 1937; Üsdiken, 2003). Bu etkilenme
dolayl› bir esinlenme olarak de¤il, aksine resmi olarak davet
edilen veya mülteci olarak kabul edilen Alman akademisyenle-
rin Türkiye’ye yerleflip ‹stanbul Üniversitesi’nde görev almala-
r› ve iflletmecilik alan›ndaki Türk e¤itim sistemini bizzat kur-
malar› fleklinde gerçekleflmifltir (Yüksel, 1998). Bu geliflme
Türkiye’deki sanayileflme ile de paralellik göstermektedir. Sü-
merbank, Paflabahçe, Tekel gibi fabrikalar›n kurulmas›, banka-
lar›n aç›lmas›, tar›m kooperatifleri ve kamu kurulufllar› nede-
niyle ihtiyaç duyulan e¤itimli iflgücünün bilhassa yönetici ekip-
lerinin yetiflmesinde fayda yaratm›flt›r.
Türkiye’de iflletmecilik alan›nda ilk kitap ‹smet Alkan tara-
f›ndan kaleme al›nan ve 1937 y›l›nda yay›mlanan “Genel ‹fllet-
me Ekonomisi” adl› eserdir. Kitapta yer alan anlay›flta; iflletme,
ekonominin içinde yer alan ve ekonomiye dair bir vazife yapan
bir organizasyon olarak düflünülmüfl dolay›s›yla faaliyetlerinin
de bu çerçevede de¤erlendirilmesi benimsenmifltir. Bu kitab›
daha sonra 1940’larda ‹smet Alkan‘la birlikte Alfred Isaac, fiük-
rü Fuat Erlaçin, Muhlis Ete ve Ali Ahmet Özeken taraf›ndan
haz›rlanan eserler takip etmifltir (Üsdiken, 2003). ‹smet Alkan
ve Hayri Tokay taraf›ndan kurulan ve 1943 ve 1948 y›llar› ara-
s›nda yay›mlanan “‹flletme – ‹flletme Ekonomisi ve Organizas-
yon Mecmuas›” ise alana dair ülkedeki ilk dergi olup iflletme bi-
liminin geliflimine ve iflletmecilik mesle¤inin tan›nmas›na dair
önemli katk›lar sunmufltur (Üsdiken ve Erçek, 2009).
1948 y›l›nda ‹ktisat Fakültesinde yap›lan yönetmelik de¤i-
flikli¤iyle ‹flletme ‹ktisad› Kürsüsü taraf›ndan verilen derslere
“iflletme dersleri” denilmeye bafllanm›flt›r. ‹stanbul Üniversite-
si ‹ktisat Fakültesi esasen kamu kurumlar›na ve kamu iktisadi
teflekküllerine yönelik personel ihtiyac›n› karfl›lamay› hedefle-
mekteydi (Üsdiken, 2009). Bu durum, o dönemlerde özel te-
flebbüsün s›n›rl› olmas›n›n bir yans›mas› olarak da de¤erlendi-
rilebilir. Fakültede verilen e¤itim a¤›rl›kl› olarak iktisat ve hu-
kuk alanlar›n› kapsayan derslerden oluflmaktad›r. Sonradan ku-
rulan ‹flletme ‹ktisad› Kürsüsü ise iflletmeye iktisadi bir yakla-
fl›m getirmifl ve ders programlar›nda muhasebe e¤itimine
önemli düzeyde yer vermifltir.
‹flletme yönetimine dair yüksekö¤retimde, 1950’li y›llardan
itibaren önemli geliflmeler yaflanm›flt›r (Üsdiken, 2009). Bu ta-
rihten itibaren Alman Ekolü, yerini Amerikan Ekolüne b›rak-
m›flt›r. Bu do¤rultuda 1954 y›l›nda Amerikan Ford Vakf›n›n
deste¤i ile Türkiye’ye incelemeler yapmak üzere gelen Harvard
Üniversitesi yöneticilerinin yönlendirmeleri do¤rultusunda ‹fl-
letme ‹ktisad› Enstitüsü kurulmufltur. Enstitünün ‹stanbul Ti-
caret Odas› alt›nda yap›lanmas› ABD’liler taraf›ndan öne at›l-
m›fl olsa da ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesinde görevli
akademisyenlerin çabalar› ile kurulufl Üniversite bünyesi alt›n-
da gerçeklefltirilmifltir. Enstitünün kuruluflunda vakf›n finansal
katk›s›n›n yan› s›ra Harvard ‹flletme Okulu (Harvard Business
School) da akademik olarak destek vermifltir. Bu amaçla ‹stan-
bul Üniversitesinden bir grup ö¤retim üyesi Harvard Üniversi-
Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 127

tesine gönderilerek orada deneyim kazanmalar› sa¤lanm›flt›r.
Sonras›nda da karfl›l›kl› olarak ABD’den misafir ö¤retim üyele-
rinin Türkiye’de k›sa dönemli olarak görev almas› ve Türk ö¤-
retim üyelerinin ABD üniversitelerine çal›flmalar yapmak üze-
re gönderilmesi devam etmifltir.
Harvard Üniversitesi ve Ford Vakf› ile sa¤lanan uzun süreli
iflbirli¤i Türkiye’de iflletmecilik e¤itiminde Amerikan Ekolünü
bafllatm›flt›r. 2. Dünya Savafl› sonras›nda ABD’nin kendi e¤itim
anlay›fl›n›, iflletmecilik bilgisini ve yönetim anlay›fl›n› dünya ül-
kelerine yayma iste¤i bu geliflimde rol alm›flt›r (Pazarc›k, 2016).
‹flletme ‹ktisad› Enstitüsü ilk y›llar›nda Türk ifl adamlar›na ifl
idaresi alan›nda ö¤retim vaat etmekteydi (Üsdiken, 2009). Ens-
titü ilk etapta üç ayl›k dönemler fleklinde “‹flletme ‹daresi Kur-
su” ad› alt›nda programlar sunmufl sonras›nda ise üniversite ve
yüksekokul mezunlar›n›n baflvurabilece¤i alt› ayl›k “‹flletmecilik
‹htisas Program›” hayata geçirilmifltir (Milliyet, 1974). Bu prog-
ramlar bugünkü manada iflletme yüksek lisans e¤itiminin
(MBA) temellerini teflkil etmifltir (Üsdiken ve Çetin, 1999).
‹flletme ‹ktisad› Enstitüsünün kuruldu¤u tarihte ifl dünyas›-
na yönelik olarak e¤itim veren ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fa-
kültesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, ‹zmir
Yüksek ‹ktisat ve Ticaret Okulu ve ‹stanbul Yüksek ‹ktisat ve
Ticaret Okulu (eski ad›yla Hamidiye Ticaret Mekteb-i Âlisi)
olmak üzere dört kurum bulunmaktayd› (Güvemli, 2018). Yük-
sekokullar dönemin Milli E¤itim Bakanl›¤›na ba¤l› olarak faali-
yet göstermekteydi (Üsdiken 2009).
1957 y›l›nda kurulan Orta Do¤u Teknik Üniversitesinde
(ODTÜ); ‹fl ‹daresi, Amme ‹daresi ve Endüstri ‹daresi adlar›y-
la üç bölüm yer almaktayd›. Bu bölümlerden ‹fl ‹daresi ve En-
düstri ‹daresi 1960 y›l›nda birlefltirilerek “‹flletmecilik” ad›n› al-
m›flt›r. Bölümde ‹flletme ‹ktisad› Enstitüsünde verilen derslerin
haricinde yine ABD üniversiteleri model al›narak lisans düze-
yinde sistem analizi, yöneylem araflt›rmas›, pazarlama, sat›fl yö-
netimi gibi yeni dersler de bulunmaktayd› (Üsdiken, 2009).
1959 y›l›nda ortaö¤retim alan›nda faaliyet gösteren Robert Ko-
lej yüksekokul açma izni elde etmifl ve üç bölümle e¤itime bafl-
lam›flt›r. Bu bölümlerden biri de ‹fl ‹daresi ve ‹ktisat bölümü-
dür. ‹.Ü. ‹ktisat Fakültesinin aksine gerek ODTÜ gerekse Ro-
bert Kolej Yüksek Okulu bu bölümlerde sunduklar› e¤itimler
ile do¤rudan özel sektöre yönetici yetifltirme iddialar›n› vurgu-
lamaktayd›. Robert Kolej Yüksek Okulunda ‹fl ‹daresi alan›nda
uzmanlaflmaya imkân tan›nm›fl, dört y›ll›k e¤itimin ard›ndan
ilave bir y›ll›k program ile ‹ngilizce Master of Arts (MA) dere-
cesi verilmifltir. Böylece Türkiye’de geliflmeye bafllayan sanayi,
özel sektör ve kamu kurulufllar›na nitelikli iflgücünün yetifltiril-
mesi için çaba gösterilmifltir.
ODTÜ ve Robert Kolej Yüksek Okulunun kurulufl y›lla-
r›nda Yüksek ‹ktisat ve Ticaret Okulu say›s› 1955’te Ankara
128 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)
Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n
ve 1958’de Eskiflehir illerinde aç›lanlar ile birlikte dörde ulafl-
m›flt›. Bu kurumlar 1959 y›l›nda yasa ile ‹ktisadi ve Ticari
‹limler Akademisi (‹T‹A) olarak adland›r›lm›flt›r. Ö¤retim sü-
releri de üç y›ldan dört y›la ç›kar›larak üniversitelere benzer
bir yap›ya sahip olmalar› sa¤lanm›flt›r (Sayar, 2018). ‹T‹A’lar-
da ilk iki y›l genel e¤itim verilmifl, sonras›ndaki iki y›lda ise ifl-
letme iktisad›, muhasebe ve maliye ve d›fl ticaret alanlar›nda
uzmanlaflmaya imkân tan›nm›flt›r. ‹flletme iktisad› kapsam›n-
da pazarlama, finansman, banka iflletmecili¤i ve befleri müna-
sebetler konular›nda dersler yer almaktayd›. 1960’l› y›llarda
fakültelerdekine benzer flekilde “iflletme iktisad›” ismi yerini
“iflletme” veya “iflletme yönetimi”ne b›rakm›fl, üretim yöneti-
mi ve personel yönetimi gibi dersler ö¤retim planlar›na ilave
olmufltur. Bu etkide özellikle akademileri gelifltirmek için
Milli E¤itim Bakanl›¤›nca yürütülen projede yer alan Ameri-
kan Michigan State Üniversitesinin etkisi olmufltur (Sargut,
2009).
1962’de yüksekö¤retim için yine Milli E¤itim Bakanl›¤›na
ba¤l› olacak flekilde özel okullar kurulmufltur. Bu okullar, ifl
dünyas›na yönelik olarak e¤itim almak isteyen ö¤rencilerin da-
ha çok ilgisini çekecek flekilde ders programlar›nda muhasebe
ve finansman, banka ve sigorta, iflletme gibi derslere a¤›rl›k ver-
mifltir. Ancak, an›lan kurumlar Anayasa Mahkemesi karar› ile
1971 y›l›nda kapat›lm›fl olup bunlardan dördü devlet kurumla-
r›na ba¤lanm›flt›r.
Türkiye’de iflletme odakl› olarak kurulan ilk fakülte ise
1968 y›l›nda faaliyete bafllayan ‹stanbul Üniversitesi ‹flletme
Fakültesi’dir. ‹ktisat Fakültesinden bir anlamda ba¤›ms›zl›k el-
de edilmifl olmas›n›n etkisi kendisini ders programlar›nda da
göstermifl muhasebe derslerinin pay› daha az bir seviyeye in-
mifltir. ‹flletme Fakültesinin 1968 y›l›nda yay›mlanan Ö¤retim
ve ‹mtihan Yönetmeli¤ine göre ‹flletme Lisans› dersleri dört
gruba ve muhasebe, pazarlama, finanslama disiplinlerine ayr›l-
m›flt›r. TTT Tablo 1’de gösterilen I. II. III. ve IV. gruplardaki
dersler tüm ö¤renciler için zorunlu iken IV. gruba geçen ö¤-
renciler, ayr›ca uzmanlaflmak istedikleri bir disiplinde befl ders
daha seçmekteydiler. Farkl› disiplinlerin oluflumu yine pazar-
daki bu disiplinlere iliflkin iflgücü ihtiyac›ndan kaynaklanm›flt›r.
Türkiye’nin ikinci ‹flletme Fakültesi ise Atatürk Üniversite-
sinde 1969 y›l›nda hayata geçmifltir. 1957 y›l›nda kurulan Ata-
türk Üniversitesi bünyesinde 1964 y›l›nda ‹ktisat ve ‹flletme
Bölümü aç›lm›flt›r. Bafl›nda Amerikan Nebraska Üniversitesin-
den gelen bir iktisat profesörünün yer ald›¤› bölümün progra-
m›nda iflletme iktisad›, bilanço analizi, iflletme finansman›, sevk
ve idare ve pazarlama dersleri bulunmaktayd›. ‹flletme Fakülte-
sinin oluflumundan sonra iflletme yönetimi, muhasebe ve fi-
nansman, pazarlama ve üretim yönetimi bölümleri kurulmufl,
ders program›na da iflletme ekonomisi, envanter ve bilanço, pa-
Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u

TTT Tablo 1. ‹stanbul Üniversitesi ‹flletmecilik Fakültesi iflletme lisans dersleri – 1968.

I. Grup II. Grup III. Grup

‹flletme Yönetimi I ‹flletme Yönetimi II Üretim

Muhasebe I Muhasebe II Pazarlama
‹flletmecilere Matematik I ‹flletmecilere Matematik II Finanslama
‹ktisat I ‹ktisat II Personel
‹flletme Hukuku I ‹statistik I Maliyet Muhasebesi
‹fl Sosyolojisi ‹flletme Hukuku I ‹statistik II
‹fl Psikolojisi Kamu Maliyesi Denetleme I
Vergi Hukuku

IV. Grup Üretim Yönetimi Pazarlama

Kamu Yönetimi Harekât Araflt›rmas› Sat›fl Yönetimi

Yönetim ‹lkeleri ‹statistik Kalite Kontrolü Pazarlama Araflt›rmalar›
‹flletme Politikas› ve Problemleri Ekonometri Perakendecilik ve Toptanc›l›k
Türkiye’de Ekonomik Yap› Problemleri ‹fl Analizleri D›fl Pazarlama
Denetleme II Planlama ‹fl Organizasyonu ve Proje De¤erleme Bilgi ‹flleme Sistemleri
Bilgi ‹flleme Sistemleri Kantitatif Karar Verme Teknikleri
Kantitatif Karar Verme Teknikleri

‹flletme Finans› Muhasebe Personel

Finansal Kurumlar Yönetimi Yönetim Muhasebesi Ücret Yönetimi

Sermaye Piyasas› Analizleri Muhasebe Organizasyonu ‹flçi - ‹flveren ‹liflkileri
Finansal Matematik Bilgi ‹flleme ‹flleme Sistemleri Sosyal Psikoloji
Sigorta Matemati¤i Türsel Muhasebe Befleri ‹liflkiler
‹flletmelerin Vergilendirilmesi Banka ve Sigorta Muhasebesi ‹fl De¤erlemesi
Bilgi ‹flleme Sistemleri ‹flletmelerin Vergilendirilmesi
Kantitatif Karar Verme Teknikleri

Kaynak: ‹.Ü. ‹flletme Fakültesi Yönetmeli¤i (1968).

zarlama, iflletme finansman›, personel yönetimi ve üretim yö-
netimi dersleri dâhil olmufltur.
Amerikan Agency for International Development (AID)
kurumunun deste¤ini alan akademiler ö¤retim programlar›n-
da güncellemeler yapm›flt›r. 1970 y›l›nda kurulan Bursa ‹ktisa-
di ve Ticari ‹limler Akademisi program›nda genel iflletme, yö-
netim ve organizasyon, örgütsel davran›fllar, iflgören e¤itimi ve
befleri iliflkiler gibi birçok ders yer almaktayd›. Kurumun
1972–73 e¤itim-ö¤retim döneminde uygulad›¤› dört y›ll›k
ders plan› TTT Tablo 2’de gösterilmifltir.
Özel yüksekokullar›n kapat›lmas› ile birlikte Robert Yüksek
Ticaret Okulu yerini 1971 y›l›nda kurulan Bo¤aziçi Üniversite-
sine b›rakm›fl, ‹fl ‹daresi Bölümü de ‹flletme Bölümü ad›n› al-
m›flt›r. Böylelikle 1970’li y›llar›n ortalar› itibariyle Türkiye’de
‹flletme alan›nda e¤itim veren sekiz farkl› üniversite fakültesi,
befl akademi, üç de lisans sonras› program yapan enstitü bulun-
maktad›r. ODTÜ ve ‹.Ü. ‹flletme ‹ktisad› Enstitüsü özellikle
di¤er bilim dallar›nda lisans e¤itim alm›fl kiflilere yönelik iki y›l-
l›k lisansüstü e¤itim vermekte iken Bo¤aziçi Üniversitesi yerini
ald›¤› Robert Yüksek Ticaret Okuluna benzer flekilde iflletme
alan› mezunlar›na ilave bir y›ll›k yüksek lisans düzeyi e¤itim
sunmaktayd›.
1980’li y›llara gelindi¤inde iflletmecilik e¤itiminin 12 Ey-
lül 1980 ‹htilali neticesinde ülkede yüksekö¤retim ile ilgili ya-
p›lan de¤ifliklerden nasibini ald›¤› görülmektedir. 1982’de 41
say›l› Kanun Hükmünde Kararname ve sonras›nda 1983’te
2809 no.lu Yüksekö¤retim Kurumlar› Teflkilat› Kanunu ile
‹ktisadi ve Ticari ‹limler Akademileri kapat›lm›fl ve bu ku-
rumlar mevcut ve/veya yeni kurulan üniversitelere ‹ktisadi ve
‹dari Bilimler Fakülteleri olarak ba¤lanm›flt›r (41 Say›l› KHK,
1982; 2809 Say›l› Kanun, 1983). Darbe sonras›nda Türki-
ye’deki tüm yüksekö¤retim kurumlar›n› çat›s› alt›nda topla-
mak amac›yla kurulan Yüksekö¤retim Kurulu (YÖK) yükse-
kö¤retim kurumlar›n›n denetlenmesi ve koordinasyonu ile il-

Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 129

 Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n

TTT Tablo 2. Bursa ‹T‹A 1972–73 ö¤retim program›.

Birinci S›n›f ‹kinci S›n›f Üçüncü S›n›f (‹flletme fiubesi) Dördüncü S›n›f (‹flletme fiubesi)

Genel ‹flletme ‹ktisadi Sistemler ‹flletme Yönetiminde Kantitatif Teknikler Personel Program›
Genel ‹ktisat Uluslararas› ‹ktisat Yönetim Ekonomisi ‹flletme Politikas›
Genel Matematik Sosyal ‹ktisat Pazarlama Yönetimi Personel E¤itimi ve Planlamas›
‹flletme Hukuku I Yönetim ve Organizasyon Üretim Yönetimi Personel Psikolojisi
Genel Muhasebe I Maliye Finansman Yönetimi ve Politikas› ‹fl ve ‹flgören De¤erlemesi
Bilimsel Araflt›rma Teknikleri ‹flletme Hukuku II Personel Yönetimi Sendikac›l›k ve Toplu Sözleflme Düzeni
Genel Muhasebe II Yönetim Muhasebesi Türkiye Ekonomisi
‹statistik ‹flletme Vergicili¤i Türk Kamu Personel Yönetimi
Proje De¤erlemesi Pazarlama Program›
Pazarlama Araflt›rmas›
Pazarlama Planlamas› ve Organizasyonu
Müflteri Davran›fllar›
Reklamc›l›k
Uluslararas› Pazarlama
Fiziksel Da¤›t›m

Kaynak: Akt. Negiz (2020).

gili tek otorite haline gelmifltir. Sargut’a (2009) göre,
YÖK’ün kurumlar aras›nda iletiflim ve iflbirli¤ini gelifltirmeye
yönelik çabalar› Türkiye’de iflletme yönetimi e¤itiminin ön-
ceden sahip oldu¤u çeflitlili¤i yitirmesine ve bir anlamda eflbi-
çimli bir düzene kavuflmas›na yol açm›flt›r. Önceden ‹stanbul
Üniversitesi, ODTÜ ve Bo¤aziçi Üniversitesi gibi kurumlar
e¤itim anlay›fllar›nda ABD üniversitelerini örnek almakta
iken sonradan kurulan üniversiteler de an›lan kurumlar› ör-
nek alm›fl ve bir anlamda iflletmecilik e¤itiminde standartlafl-
maya do¤ru bir evrilme gerçekleflmifltir.
1982–1983 ö¤retim y›l›nda faaliyete geçen Anadolu Üni-
versitesi Aç›kö¤retim Fakültesi, ilk y›l›nda ‹ktisat ve ‹fl ‹daresi
lisans programlar› ile e¤itim vermeye bafllam›fl ve genifl kitlele-
re bu alanlarda e¤itim alma imkân› tan›m›flt›r. Ancak ilk dö-
nemlerinde insan kaynaklar› ve ifle alma süreçlerinde Aç›kö¤re-
tim Fakültesi mezunlar› arka plana itilmifltir. 1993 y›l›nda Aç›-
kö¤retim Sistemi, 496 say›l› Kanun Hükmünde Kararname ile
yeniden yap›lanm›fl ve neticesinde ‹flletme ve ‹ktisat Program-
lar› ayr› ayr› fakülteler haline dönüfltürülmüfltür (Anadolu Üni-
versitesi, 2020). Sonras›nda iki y›ll›k ön lisans e¤itimi alanlara
da iflletme alan›nda “lisans tamamlama” f›rsat› sunulmufltur.
Böylece iflletme mezunlar› say›s›nda çok h›zl› bir art›fl gerçek-
leflmifltir.
Türkiye’de özel teflebbüsün geliflmesi ile artan ihtiyaç neti-
cesinde 2000’li y›llara gelindi¤inde neredeyse bütün üniversite-
lerde ‹flletme Bölümleri yerini alm›flt›r. Yeni yüzy›l›n bafl›nda
“Her ile bir üniversite” slogan› ile aç›lan yeni devlet üniversite-
leri ve vak›f üniversiteleriyle bu e¤ilim devam ettirilmifltir.
Bu aray›fl içerisinde görüldü¤ü gibi üniversiteler k›smen de-
¤iflim yaflam›fllard›r. Ancak ço¤u birbirine benzer ve neredeyse
flablon haline gelmifl olan üniversite yap›lar›yla bu durumun
sürdürülmesi giderek güçleflmektedir. Günümüzde baz› üni-
versitelerdeki programlar neredeyse birbirinin t›pat›p ayn›s›
halinde hizmet sunmaktad›r. Bu da ne ö¤renenler ne de top-
lumsal geliflme aç›s›ndan yeterli bir geliflmeyi sa¤layamamakta-
d›r (Telli, 2020a; Telli Yamamoto, 2018b). Üstelik bölgesel
özellikler ve nitelikler göz önüne al›nmaks›z›n benzer kal›plar-
la çal›flmak özellikli olmas› gereken yap›lar›n ço¤unu da stan-
darda çekmifltir.
Covid-19, dijital dönüflüm konusunu tüm dünyada tetikle-
mifltir. Dijital dönüflümün e¤itimde kullan›lmas›nda varsay›-
lan mant›k, bilgi ifllem ve ilgili teknolojilerin, e¤itim üzerin-
deki “devrimci” etkisinin kan›tlar›n› arayarak ve bunlar›n na-
s›l keflfedildi¤ini araflt›rarak, bunlar›n nas›l fark yarataca¤›n›
düflünerek ve bunu sürdürmek için ortaya konan çok say›da
araflt›rma ile ifade edilen yüksek bilincin oluflturulmas›d›r
(Xiao, 2019). Bu anlamda, ‹flletme Bölümlerinin mevcut du-
rumunu dijital dönüflüm bilinci ve yaklafl›mlar› konusunda be-
lirleyecek çal›flmalar son derece gerekli ve önemlidir. Çünkü
Covid-19 sonras› yeni normalde zaten özellikleri itibariyle
farkl› olan yeni nesillerin aray›fllar› ve beklentileri de farkl›lafl-
m›fl olacakt›r.

130 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)

Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u

Yöntem Dijital pazarlama, dijital marka gibi ad› “dijital” ile bafllayan
veya ad›nda “dijital” kelimesi geçen dersler.
Bu araflt›rman›n amac›, Türkiye’deki ‹flletme Bölümlerinin
ders planlar›nda dijitalleflmeye yönelik derslerin ne derece yer Ad›nda “teknoloji”, “analitik”, “internet”, “mobil”, “web”,
“arama motoru”, “veri” gibi ifadeler geçen dersler.
ald›¤›n›n tespit edilmesidir. Belirtilen hedef do¤rultusunda
‹novasyon, yenilik vb. Bilgi Ça¤›’n›n gereksinimlerine yö-
Türkiye’de May›s 2020 itibariyle kurulu bulunan 129’u devlet,
nelik bilgi teknolojisi, veri madencili¤i ve bulut biliflim ko-
75’i vak›f üniversitesi statüsünde olmak üzere toplam 204 üni-
nular›ndaki dersler.
versitenin web siteleri taranarak ‹flletme Bölümlerinin ders
Belirtilen derslerin haricinde, ‹flletme Bölümleri ders prog-
programlar› elde edilmifltir. Veri toplama aflamas›nda ‹flletme
ramlar›nda onlarca y›ld›r yer alan afla¤›daki dersler de kontrol
Bölümlerinin yer ald›¤› fakültelerdeki zorunlu ve seçmeli ders
de¤iflkeni olarak kullan›lmak üzere taramaya dâhil edilmifltir.
havuzlar›n›n tamam› incelenmifltir. Böylece, baz› üniversiteler-
‹flletme, Genel ‹flletmecilik vb.
de yönetim alan›nda çeflitli adlar alt›nda farkl› fakültelerde yer
Pazarlama ‹lkeleri/Yönetimi
alan bölümlerin ‹flletme Bölümü ö¤rencilerinin seçimine aç›k
Marka Yönetimi
olan derslerinin de dikkate al›nmas› sa¤lanm›flt›r.
Bütünleflik Pazarlama ‹letiflimi
YÖK taraf›ndan sa¤lanan Yüksekö¤retim Bilgi Yönetim
Müflteri ‹liflkileri Yönetimi
Sisteminden elde edilen veriler do¤rultusunda Türkiye’de 182
tane ‹flletme Bölümü bulunmaktad›r. Buna ilaveten, baz› üni- Ders programlar›n›n taranmas› esnas›nda yukar›da belirti-
len derslerden tespit edilenler üniversite ve bölüm baz›nda ha-
versitelerin yüksekö¤retim pazar›nda farkl›laflmak veya geniflle-
z›rlanan veri dosyas›na kodlanm›flt›r. Kodlama esnas›nda ayn›
mek amac›yla ‹flletme Bölümü ad› yerine “Uluslararas› ‹flletme-
konuyu ele alan derslerin farkl› üniversitelerde adlar›na eklenen
cilik”, “Uluslararas› Ticaret ve ‹flletmecilik” gibi adlar› tercih
baflka kelime ya da tak›lar ile farkl›laflt›¤› görülmüfltür. Örnek
etti¤i, yine özellikle 2010’lu y›llarda aç›lmaya bafllayan ihtisas
olarak ‹flletme 1. S›n›f derslerinden bölüme temel girifl yapmak
üniversitelerinin de ‹flletme Bölümlerine sahip olmad›¤› ancak
ve mesle¤i tan›tmak için okutulan ders farkl› üniversitelerin
Fen veya Mühendislik Fakültelerinde ‹stanbul Teknik Üniver- ders programlar›nda kendine “‹flletme”, “Genel ‹flletme”, “Ge-
sitesine benzer flekilde “‹flletme Mühendisli¤i” program› sun- nel ‹flletmecilik”, “‹flletmeye Girifl” vb. adlarda yer bulmaktad›r.
duklar› görülmüfltür. Belirtilen bölümler de çal›flma kapsam›n- Bu gibi durumlar kodlama esnas›nda göz önünde tutulmufltur.
da de¤erlendirilmifltir. Ders programlar›na iliflkin veri toplanan
Veri toplama aflamas›nda Türkiye’deki 204 üniversitenin
bölümlerin adlar›na ve ba¤l› olduklar› üniversitelerin türlerine
tamam›n web siteleri ziyaret edilerek araflt›rma kapsam›nda yer
göre da¤›l›m› TTT Tablo 3’te gösterilmektedir.
Pek çok üniversitede ‹flletme, ‹flletme ve Yönetim Bilimleri
veya ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakülteleri haricindeki farkl› TTT Tablo 3. Türkiye’deki iflletme bölümleri.
yüksekokullarda (Uygulamal› Bilimler, Meslek, Turizm ve
Otelcilik vb.) veya fakültelerde (Turizm, Ziraat, Sa¤l›k Bilimle- Üniversite türü Bölüm ad› Toplam

ri vb.) “Turizm ‹flletmecili¤i”, “Seyahat ‹flletmecili¤i”, Tar›m Devlet ‹flletme Bölümü 132
Ticareti ve ‹flletmecili¤i”, “Konaklama ‹flletmecili¤i”, “Sa¤l›k ‹flletme Mühendisli¤i Bölümü 2
Kurumlar› ‹flletmecili¤i” gibi çeflitli isimlerde çok say›da özel- ‹flletme Yönetimi Bölümü 2
leflmifl iflletme program› bulunmaktad›r. Ancak, bu araflt›rma ‹flletme-Muhasebe ve Ticaret E¤itimi Bölümü 1
yaln›zca Genel ‹flletmecilik Programlar› üzerine kurguland›- Uluslararas› ‹flletmecilik ve Ticaret Bölümü 13
¤›ndan an›lan programlar araflt›rma kapsam›nda de¤erlendiril- Uluslararas› Ticaret ve ‹flletmecilik Bölümü 7
memifl ve dolay›s›yla TTT Tablo 3’te ve müteakip bulgularda Toplam devlet 157
kendilerine yer verilmemifltir. Vak›f ‹flletme Bölümü 50

Tespit edilen 224 bölümün web siteleri 2020 y›l› May›s ‹flletme Mühendisli¤i Bölümü 2

ay›nda taranarak bölümlerin ders programlar›nda dijitalleflme- Uluslararas› ‹flletme Bölümü 1

ye yönelik olarak afla¤›daki derslerin varl›¤› araflt›r›lm›flt›r. Uluslararas› ‹flletme Yönetimi Bölümü 1
Uluslararas› ‹flletmecilik ve Ticaret Bölümü 4
Endüstri 4.0, dijital dönüflüm, büyük veri, yapay zekâ, sos-
Uluslararas› Ticaret ve ‹flletmecilik Bölümü 9
yal medya, veri taban› konular›ndaki dersler.
Toplam vak›f 67
E-ticaret, e-iflletme gibi ad› “e-” ile ya da mobil’i temsilen
Genel toplam 224
“m-” ile bafllayan uygulamaya yönelik dersler.

Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 131


alan ‹flletme Bölümlerinin ö¤retim programlar›na ulafl›lmaya
çal›fl›lm›flt›r. Her ne kadar YÖK sisteminde yer al›yor olsa da
özellikle yeni üniversitelerin baz›lar›nda ‹flletme Bölümünün
henüz faaliyete geçmedi¤i ve bu nedenle bölüme dair hiçbir
bilginin yer almad›¤› belirlenmifltir. Sekiz bölümün web sayfa-
lar›nda ise teknik sorunlar vb. nedeniyle ö¤retim program›na
eriflim mümkün olmam›flt›r. Sonuç olarak 157 adet bölüme ait
veri tam ve eksiksiz olarak elde edilmifltir. Araflt›rma evreninin
224 oldu¤u bu çal›flmada %95 güven aral›¤› ve %5 hata pay› ile
örneklem hacminin en az 114 olmas› koflulu (Smith, 2020) sa¤-
lanm›flt›r (n=157). Tarama çal›flmas› ile elde edilen veri setinin
araflt›rma amac› do¤rultusunda kullan›labilmesi için kontrol ve
tasnif ifllemleri gerçeklefltirilmifltir. Böylece, düzeltme ve grup-
lama ifllemleri ile veri seti karfl›laflt›rmal› analizler için haz›r ha-
le getirilmifltir.
Bulgular
Araflt›rma sonucunda ‹flletme Bölümlerinde, dijitalleflmeye
yönelik belirlenen derslerin üniversite statüsüne (devlet/vak›f)
göre s›kl›klar› TTT Tablo 4’te gösterilmifltir.
Veri toplanan 157 bölümün 154’ünde kontrol amaçl› olarak
kodlanan “‹flletme Bilimine Girifl” ve “Pazarlama ‹lkeleri/Yö-
netimi” derslerinin bulundu¤u tespit edilmifltir. Bu derslerin
olmad›¤› programlar›n, tekrar yap›lan inceleme sonucunda “‹fl-
TTT fiekil 1. Dijitalleflmeye yönelik öne ç›kan derslerin frekans da¤›l›m›.
132 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)
Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n
letme Mühendisli¤i” oldu¤u saptanm›flt›r. Ders adetlerinin an-
laml› bir flekilde yorumlanmas› için bu bilgi önem tafl›maktad›r.
Dijitalleflmeye iliflkin olarak ö¤retim programlar›nda en yayg›n
biçimde yer alan dersler TTT fiekil 1’deki gösterilmektedir. Buna
göre; “E-ticaret” ve “Dijital/e- pazarlama” programlarda en s›k
rastlan›lan derslerdir.
Bilgi Ça¤›’n›n gerektirdi¤i konulara yönelik yeni derslerin
üniversiteler hangi s›kl›kta yer ald›¤›na dair bulgular›n sunul-
du¤u TTT Tablo 5’te görülece¤i üzere devlet üniversitelerindeki
19 bölümde, vak›f üniversitelerindeki 5 bölümde taranan isim-
lerdeki derslerin hiçbiri bulunmamaktad›r. Yeni derslerin adet
baz›nda ortalamas› vak›f üniversiteleri için 4.16; devlet üniver-
siteleri için 2.54 olarak tespit edilmifltir.
Devlet ve vak›f üniversitelerinin yeni dersleri ne denli be-
nimsedi¤ine dair daha iyi bir görüfl vermesi aç›s›ndan elde edi-
len bulgular üniversite türlerine göre kendi içlerinde yap›lan
a¤›rl›kland›rma ile yüzdesel olarak TTT fiekil 2’de gösterilmifltir.
Devlet üniversitelerindeki bölümlerin %20’sinde bir adet,
%23’ünde ise iki adet yeni ders bulunmaktad›r.
Belirlenen çok say›daki ders hakk›nda daha iyi bir anlay›fl
sa¤layabilmek amac›yla dersler konu, içerik ve amaçlar›na göre
grupland›r›larak TTT Tablo 6’da sunulmufltur. Ders grupland›-
r›lmas›nda uluslararas› bir standart olmad›¤› için araflt›rmac›la-
r›n deneyim ve görüflleri do¤rultusunda de¤erlendirilme yap›l-
Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u

TTT Tablo 4. Dijitalleflmeye yönelik derslerin iflletme bölümlerinde yer alma s›kl›¤›.

Ders ad› D V T Ders ad› D V T

Algoritma ve Veri Yap›lar› 1 1 ‹letiflim ve Yönetim Teknolojileri 1 1
Bilgi Ekonomisi ve ‹novasyon 3 1 4 ‹novasyon ve Giriflimcilik/Teknoloji 3 3
Bilgi Eriflim Sistemleri ve Arama motoru 1 1 ‹nternet Ekonomisi 1 1
Bilgi ‹flleme 2 2 ‹nternet Tabanl› Uygulamalar 1 1
Bilgi Sistemleri Yönetimi 1 1 ‹nternet ve Web Programlama 1 2 3
Bilgi/Biliflim Teknolojileri ve Kullan›m›/Yönetimi 11 11 22 ‹fl Analiti¤i 12 10 22
Bilgisayar Destekli Modelleme 1 1 2 ‹flgücü Piyasas› Analizlerinde Bilgi Teknolojileri 1 1
Bilgisayar Uygulamalar› 2 1 3 ‹flletme Bilimine Girifl 102 52 154
Bilim Teknoloji ve Toplum 1 1 ‹flletme Biliflim Sistemleri 1 1
Bilim ve Teknoloji Politikalar› 1 1 2 ‹flletmelerde Bilgi Teknolojileri 1 1
Biliflim Sistemleri Çözümleme 1 1 ‹flletmelerde Veri Analizi ve Modelleme 1 1
Biliflim ve Programlamaya Girifl 1 1 ‹flletmelerde Veri Kaynaklar› Yönetimi 1 1
Bulut Biliflim ve Teknolojileri 1 1 ‹flletmelerde Yapay Zeka Teknolojileri 1 1
Bütünleflik Pazarlama ‹letiflimi 14 15 29 Kullan›c› Arayüzü Tasar›m› 1 1
Büyük Veri 3 10 13 Lojistik Bilgi Sistemleri 1 1
Dijital Ça¤da Kamu 1 1 Lojistik ve Ticarette Bilgi Teknolojileri 1 1 2
Dijital Depolama Sistemleri 1 1 Marka Yönetimi 40 28 68
Dijital Dönüflüm 20 24 44 Mobil ve Program/Uygulama Gelifltirme 2 5 7
Dijital Ekonomi 2 1 3 Müflteri Deneyimi ve Dijitalleflme 1 1
Dijital ‹flletme ve E-ticaret 1 1 Müflteri ‹liflkileri Yönetimi 19 22 41
Dijital Kültür/Okuryazarl›k 2 2 4 Nesnelerin ‹nterneti 2 2
Dijital Mali Ekonomi 1 1 Pazarlama Teknolojileri 1 1 2
Dijital Marka Yönetimi ve Sosyal Medya 2 1 3 Pazarlama ‹lkeleri/Yönetimi 102 52 154
Dijital Medya&Üretimi/ve Kültür 3 3 Sosyal Medya 8 9 17
Dijital Muhasebe ve Raporlama 1 1 Stratejik Biliflim Teknolojileri Yönetimi 1 1
Dijital Mühendislik 3 3 Tasar›m ‹çin Dijital ‹çerik Yönetimi 1 1
Dijital Pazarlama 15 18 33 Tasar›m ve Gelifltirme 1 1
Dijital Proje Yönetimi 1 1 Teknoloji Gelifltirme ve Giriflimcilik 1 1
Dijital Sanat/Yay›nc›l›k 1 1 2 Teknoloji Transferi ve Yenilik Yönetimi 1 1
E-devlet 2 2 Teknoloji ve Toplum/Sanayi 1 1 2
E-finans 1 1 Teknoloji ve Yenilik/‹novasyon Yönetimi 14 9 23
E-iflletme 12 12 24 Temel Bilgi Teknolojileri 23 2 25
E-ticaret ve ‹nternette Pazarlama 1 1 Veri Bilimi &Girifl/Analizi/Analiti¤i 2 4 6
E-lojistik 1 1 Veri ‹letiflimi ve Bilgi A¤lar› 2 2
E-Müflteri ‹liflkileri Yönetimi 1 1 2 Veri Madencili¤i 6 6
Endüstri 4.0 7 4 11 Veri Taban› 13 12 25
Enformatik Yönetimi 1 1 Web Tasar›m ve ‹çerik 6 10 16
E-pazarlama 22 3 25 Yapay Zeka ve E-ticaret/Teknolojisi 2 2
E-ticaret 33 26 59 Yeni Teknolojiler ve Çal›flma Hayat› 1 1
E-Ticaret ‹çin Programlama 2 2 Yönetim Bilgi/Biliflim Sistemleri 12 14 26
Gelece¤in/Geliflen Biliflim Teknolojileri 2 2

D: Devlet; T: Toplam; V: Vak›f.

Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 133

 Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n

TTT Tablo 5. Bölüm baz›nda dijitalleflmeye yönelik derslerin frekans da¤›l›m›. nas›l oldu¤u üzerinde duran “e-ticaret” ile internet üzerinden
yap›lan pazarlama faaliyetlerini, müflteri ve iflletme stratejileri-
Frekans Devlet Vak›f Genel toplam
ni kapsayan “e-pazarlama” kavramlar› (Telli Yamamoto, 2013)
15 0 1 1 birbirinden ayr›lm›flt›r. Benzer flekilde iflletmelerin ve iflletme
12 0 1 1 yönetiminin dijital ortama tafl›nmas›n› ifade eden “e-iflletme”
11 1 1 2 de ayr›ca de¤erlendirilmifltir.
10 0 1 1
TTT fiekil 3’te yer alan kelime bulutunda görsellefltirildi¤i
9 1 3 4
üzere, konular›na göre grupland›¤›nda e-ticaret konulu dersle-
8 2 2 4
rin gerek devlet gerekse vak›f üniversitelerinde önde oldu¤u
7 7 3 10
görülmektedir.
6 1 5 6
5 6 3 9
4 7 7 14
Tart›flma ve Sonuç
3 14 8 22 Covid-19 pandemisi, baflta sa¤l›k hizmetleri olmak üzere di-
2 24 11 35 ¤er bütün sektörleri derinden etkilemifltir. E¤itim ise pandemi-
1 21 6 27 den en fazla etkilenen ikinci sektör olmufltur. Yüksekö¤retim
0 19 5 24 kurumlar› da di¤er e¤itim kurumlar› gibi krizi uzaktan e¤itim
Toplam 103 57 160 uygulamalar›yla k›smen çözmüfltür. Ancak bu süreçte sosyal me-
A¤›rl›kl› ortalama 2.54 4.16 safe gibi kurallar›n uyulmas›na yönelik tedbirler çerçevesinde
günlük yaflam›n rutini olarak de¤erlendirilen ifle gitme, toplan-
t›, al›flverifl vb. unsurlar›n pek ço¤u dijital ortamdan sunulmaya
m›flt›r. Bu amaçla örne¤in “Büyük Veri”, “Nesnelerin ‹nterne- bafllanm›flt›r. Bu da Bilgi Ça¤›’na zorlamayla bir anda bir geçifle
ti” ve “Bulut” konulu dersler “Yeni Teknoloji” grubu alt›nda, yol açm›flt›r.
“Dijital Ekonomi” ve “‹nternet Ekonomisi” gibi dersler de Türkiye’de “‹flletme” konusuna yönelik olarak yüksekö¤re-
“Ekonomi” grubu alt›nda de¤erlendirilmifltir. Ticari ifllemlerin timde program gelifliminin yabanc› ekollerin etkisinde kald›¤›

TTT fiekil 2. Yeni ders adedi say›s›na göre bölümlerin üniversite türüne göre da¤›l›m› (%).

134 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)

Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u

anlafl›lmaktad›r. Dönemin ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üzere düzen- TTT Tablo 6. Dijitalleflmeye yönelik derslerin grup baz›nda bölümlerde yer
lenen programlar bu ekollerin izlerini tafl›maktad›r. Alman Eko- alma yüzdesi.
lü ile bafllayan ‹flletmecilik anlay›fl› daha sonra bilimsel çal›flma- Ders gruplar› Devlet Vak›f
lar›n ABD’ye kaymas› nedeniyle Amerikan ekolüne yaklaflm›fl-
Analiz (Bilgi ‹flleme, ‹fl Analiti¤i, Veri Analizi ve Bilimi) 9.7 6.4
t›r. ABD üniversitelerindeki ders programlar› Türkiye’deki üni-
Dijital Dönüflüm 8.4 10.3
versitelere uyarlanm›flt›r. YÖK gibi bir üst kurulun gelmesi ve
E-iflletme 5.1 5.2
üniversite say›s›ndaki art›fl bölüm programlar›n›n birbirine ben-
Ekonomi (Dijital Ekonomi, ‹nternet Ekonomisi) 1.3 0.9
zeflmesine yol açm›flt›r. Ayr›ca, bölge ya da flehir konjonktürüne
Endüstri 4.0 3.4 3.0
göre programlar farkl›laflt›r›lmam›flt›r.
E-pazarlama (Dijital/e- Pazarlama, e-M‹Y) 16.5 10.3
Araflt›rma bulgular› de¤erlendirildi¤inde, ‹flletme Bölümle- E-ticaret 14.7 12.0
rinde e-ticaret ve dijital pazarlama konular›ndaki derslerin di- ‹novasyon (Teknoloji ve Yenilik/‹novasyon Yönetimi) 5.9 3.9
¤erlerine k›yasla yayg›n bir flekilde ö¤retim programlar›nda Muhasebe/Finans 0.8 0.0
kendilerine yer buldu¤u anlafl›lmaktad›r. Toplamda 59 farkl› Tasar›m 0.0 0.9
bölümde e-ticaret dersinin yer almas› özellikle söz konusu alan- Teknik Bilgi (Programlama, Web Tasar›m› vb.) 11.0 14.6
da Türkiye’de yak›n geçmiflte yap›lan kanun ve yönetmelikler Temel Bilgi Teknolojileri 3.4 3.4
ile gerekli yap›sal düzenlemelerin olufltu¤u göz önüne al›nd›- Uygulama (E-lojistik vb. ‹nternet Tabanl› Uygulamalar) 0.8 2.6
¤›nda makul olarak yorumlanabilir. Keza, 58 bölüm progra- Yönetim Biliflim Sistemleri 11.0 11.6
m›nda dijital pazarlama dersi bulunmaktad›r. Ülke genelinde Yeni Teknoloji (Büyük Veri, Nesnelerin ‹nterneti, Bulut) 3.0 8.6
internet kullan›m oran›n›n h›zla artmas›yla dijital medya ve Dijital Medya (Sosyal Medya vd. Dijital Medya) 4.2 5.6
özellikle sosyal medya geleneksel iletiflim araçlar›n›n yerini al- Toplum ve Devlet 0.8 0.9
maya bafllamas›n›n bölüm ders programlar›na yans›d›¤› ve do¤- Toplam 100.0 100.0
rultuda dijital pazarlama konular›ndaki derslerin ‹flletme Bölü-
mü ö¤rencilerine ayr› dersler olarak okutulmaya baflland›¤› an-
lafl›lmaktad›r.
Araflt›rman›n bir di¤er önemli sonucu ise devlet üniversite-
‹nternetin etkisi ile ad› “e-“ile bafllayan (e-devlet, e-ticaret, leri ve vak›f üniversiteleri aras›nda yeni derslerin kabul görmesi
e-pazarlama, e-M‹Y vb.) derslerin çeflitlili¤inde art›fl görülse de ba¤lam›nda yaflanan ayr›flman›n tespit edilmesidir. Devlet üni-
özellikle mobil ve uygulamalara yönelik içeri¤in henüz olgun- versitelerindeki 19 bölümde taranan isimlerdeki derslerin hiçbi-
laflmad›¤› anlafl›lm›flt›r. Araflt›rmada “mobil” konusunda yaln›z- ri bulunmamaktad›r. Yeni derslerden vak›f üniversitelerindeki
ca 7 bölümde ders oldu¤u belirlenmifltir. Benzer flekilde “Yeni- bölümlerde ortalama olarak yaklafl›k 4 dersin oldu¤u, devlet
likçi Üniversite” yaklafl›m›n›n gündemde oldu¤u bu günlerde üniversitelerindeki bölümlerde ise 3 dersten daha az oldu¤u ol-
inovasyon konusunda pek çok farkl› isimli dersin oldu¤u ancak
bilgi a¤lar› konusunda neredeyse hiçbir dersin olmad›¤› anlafl›l-
m›flt›r.
Bilgi Ça¤›’nda ifl yönetiminin veriye dayanmas› gerekti¤in-
den hareketle veri analiti¤i güncel bir konu halini alm›flt›r. Bu-
nun etkisiyle analiz konular›ndaki derslerin de programlarda yer
almaya bafllad›¤› görülmektedir. Bu konudaki dersler Veri Bili-
mi/Girifl/Analizi/Analiti¤i veya Bilgi ‹flleme, ‹fl Analiti¤i vb.
isimler ile devlet üniversitelerinin %9.7’sinde, vak›f üniversite-
lerinin ise %6.4’ünde bulunmaktad›r. Söz konusu durum bölüm
programlar›nda eskiye nazaran azalan ekonomi veya ekonomet-
ri gibi derslerden oluflan iflgücü fazlas›n›n bu derslere kayd›r›ld›-
¤› san›s›n› uyand›rmaktad›r.
Dijital dönüflüm ve dijitalleflmeye iliflkin yeni derslerin ta-
rand›¤› bu araflt›rmada 2000’li y›llar›n bafllar›n›n “yeni” konula-
r› olarak görülebilecek “Bütünleflik Pazarlama ‹letiflimi” ve
“Müflteri ‹liflkileri Yönetimi” derslerinin bölümlerin ancak befl-
te birinde okutuluyor oldu¤u görülmüfltür. TTT fiekil 3. Dijital dönüflüm ve iflletme bölümlerindeki yeni dersler.

Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 135


du¤u tespit edilmifltir. Yine söz konusu derslerden programla-
r›nda 8 ve üzeri adette bulunduran devlet üniversitesi say›s› 4
iken bu durum vak›f üniversitelerinde 9’dur. Buna göre; devlet
üniversitelerinde klasik derslerin halen yo¤un oldu¤u ve yeni
derslerin adet baz›nda de¤erlendirildi¤inde vak›f üniversitele-
rindeki bölümlere k›yasla geride kald›¤› anlafl›lmaktad›r.
Araflt›rma s›n›rl›l›klar› de¤erlendirildi¤inde en önemli k›s›t›n
çal›flma süresi oldu¤u görülmektedir. Araflt›rma sorununun kefl-
fedildi¤i pandemi döneminde üniversitelere yaz›flmalar yaparak
ders içeriklerinin resmi olarak elde edilmesi k›sa bir sürede
mümkün olmayaca¤›ndan çal›flman›n makul bir zamanda bitiri-
lebilmesi aç›s›ndan web siteleri üzerinden veri toplanmas› yön-
temi tercih edilmifltir. Üniversite web sitelerinin güncel oldu¤u
varsay›m› ile yap›lan çal›flmada ders programlar›nda yer alan
derslerin gerçekte aç›lma durumu ve kay›tlanan ö¤renci say›s›
gibi verilere eriflim mümkün olmam›flt›r.
Gelecekte Türkiye’deki ‹flletme Bölümlerinin yurtd›fl›nda-
kiler ile karfl›laflt›r›laca¤› bir çal›flma yap›lmas› araflt›rmac›lara
tavsiye edilmektedir. Di¤er bir öneri olarak Yelkikalan ve Pazar-
c›k (2005) taraf›ndan yap›lan çal›flman›n güncellenerek ‹flletme
Bölümleri ders programlar›n›n zaman serileri fleklinde geliflimi
incelenebilir. Ayr›ca, iflletmecilik e¤itiminde farkl› zamanlarda
etkin olan ekollere iliflkin bir k›yaslama da yap›labilece¤i düflü-
nülmektedir.
Covid-19 pandemisi, e¤itim sektöründe kendini yenileme ve
günceli yakalama için bir f›rsat oluflturmufltur. Bilgi Ça¤›’na ge-
çilen bu dönemde üniversiteler ülkenin geliflmesi ve iflletmeleri-
nin küresel rekabette avantaj sa¤layabilmesi için “‹flletme” ko-
nular›nda kendini yenilemelidir. Covid-19 öncesinde teknolojik
okuryazar olmak bir de¤er tafl›sa da art›k ifl yaflam› için bu bilgi
ancak standard› karfl›lamay› sa¤lamaktad›r. Yani sadece teknolo-
jik okuryazar olmak, “Temel Bilgi Teknolojileri” gibi dersleri
almak, Word veya Excel kullan›m bilgisine sahip olmak günü-
müzde üstünlük yaratmad›¤› gibi ifl bulmak ve iflte baflar›l› olmak
için yetersiz kalmaktad›r. Dijital dünyada kullan›lan veya kulla-
n›lacak olan sistemleri ve organizasyonlar› etkin ve verimli bir
flekilde oluflturabilen, kullanabilen ve hatta yönetebilen kiflilere,
bu kiflilerin dijital dönüflüme uyumlaflt›r›lmas›na ve buna uygun
bilgilerle donanmas›na ihtiyaç vard›r.
Öte yandan bireyler hayal kurmal›, tasarlamal› ve bunlar› ya-
panlar› yönetmesini de becerebilmelidir. Evden çal›flma, esnek
çal›flma gibi yeni normale uygun otokontrol ile ifllerini sürdüre-
bilecek yeteneklere büründürülmelidir. K›saca ‹flletme Bölüm-
leri ö¤rencilerine Dijital Dönüflüm gibi Bilgi Ça¤› unsurlar›n›
içeren dersler sunmal›d›r. Programlar›na iliflkin olarak da dijital-
leflme taraf›nda hangi konulara a¤›rl›k verilece¤inin tespitine
ba¤l› olarak ifl modellerinin belirlenmesinde oldu¤u gibi e¤itim
modellerinde de de¤iflim sa¤lanmal›d›r. Bu modeller yeni ça¤›n
136 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)
Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n
fark›nda olan bireyleri yaratmal› ve yetifltirmelidir. Sonuç ola-
rak, ‹flletme Bölümü ö¤rencilerinin Bilgi Ça¤› flirketlerine haz›r
bireyler haline gelmesi için yeni dersler, ders içerikleri ve hatta
bu konuda gerekli donan›ma sahip ö¤retim elemanlar›na ve
programlara ihtiyaç bulundu¤u aç›kt›r.
Yazar Katk›lar› / Author Contributions: SGT: Fikir, tasar›m,
denetleme, analiz ve yorum, yaz›n›n yaz›lmas›, elefltirel inceleme; SA:
Tasar›m, denetleme, kaynaklar›n toplanmas› ve/veya ifllenmesi, analiz ve
yorum, literatür taramas›, yaz›n›n yaz›lmas›. / SGT: conceiving and designing
research, monitoring, data analysis, interpretation of the results, writing manu-
script, critical reading and final check of the manuscript; SA: designing research,
monitoring, data collection and/or evaluating data, data analysis, interpretation of
the results, literature search, writing manuscript.
Fon Deste¤i / Funding: Bu çal›flma herhangi bir resmi, ticari ya da kar
amac› gütmeyen organizasyondan fon deste¤i almam›flt›r. / This work did
not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or
not-for-profit sectors.
Etik Standartlara Uygunluk / Compliance with Ethical Standards:
Yazarlar bu makalede araflt›rma ve yay›n eti¤ine ba¤l› kal›nd›¤›n›, Kiflisel
Verilerin Korunmas› Kanunu’na ve fikir ve sanat eserleri için geçerli telif
haklar› düzenlemelerine uyuldu¤unu ve herhangi bir ç›kar çak›flmas› bulun-
mad›¤›n› belirtmifltir. / The authors stated that the standards regarding research
and publication ethics, the Personal Data Protection Law and the copyright regula-
tions applicable to intellectual and artistic works are complied with and there is no
conflict of interest.
Kaynaklar
41 Say›l› KHK (1982). Yüksekö¤retim Kurumlan Teflkilât› Hakk›nda Kanun
Hükmünde Kararname. Resmi Gazete. Eriflim adresi https://www.
resmigazete.gov.tr/arsiv/17760.pdf (8 Haziran 2020).
2809 Say›l› Kanun (1983). Yüksekö¤retim Kurumlar› Teflkilat› Kanunu.
Resmi Gazete. Eriflim adresi https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/
1.5.2809.pdf (10 Haziran 2020).
Aksoylu, E. (2020). Paran›n dijital dönüflümü: Bitcoin üzerine bir inceleme.
G. Telli & S. Ayd›n (Eds.), Dijital dönüflüm içinde (s. 399–427). ‹stan-
bul: Kapital Medya.
Anadolu Üniversitesi (2020). Aç›kö¤retim sistemi. Eriflim adresi
https://www.anadolu.edu.tr/acikogretim/acikogretim-sistemi/aciko-
gretim-sistemi-1 (1 Haziran 2020).
Aysan, M. A. (2005). ‹flletme yönetimi e¤itimindeki son geliflmeler.
Muhasebe ve Finansman Dergisi, 26, 51–60.
Bajada, C., & Trayler, R. (2013). Interdisciplinary business education:
Curriculum through collaboration. Education + Training, 55(4/5),
385–402.
Benligiray, S., & Tez, H. Ö. (2011). Üniversitelerin iflletme e¤itimi veren
bölümleri ö¤rencilerine genel iflletmecilik de¤erlerini kazand›rmay›
amaçl›yorlar m›? Afyon Kocatepe Üniversitesi ‹‹BF Dergisi, 13, 49–70.
Boston Consulting Group (2020). Embracing Industry 4.0 and rediscovering
growth. Eriflim adresi https://www.bcg.com/capabilities/operations/
embracing-industry-4.0-rediscovering-growth.aspx (5 Haziran 2020).
Crittenden, V., & Crittenden, W. (2015). Digital and social media market-
ing in business education: Implications for the marketing curriculum.
Journal of Marketing Education, 37(2), 71–75.
Düzak›n, E., & Y›lmaz, Ö. (2009). ‹flletme mezunlar›n›n ifl hayat›ndaki yeri
ve iflletme e¤itimi: 1000 büyük sanayi kuruluflunun iflletme mezunlar›n-
Covid-19 Sonras› Dönemde ‹flletme Bölümlerinin Dijital Ça¤’a Yönelik Haz›r Bulunufllu¤u
dan beklentileri üzerine araflt›rma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, 18(1), 149–164.
Elia, V., Gnoni, M. G., & Lanzilotto, A. (2016). Evaluating the application
of augmented reality devices in manufacturing from a process point of
view: An AHP based model. Expert Systems with Applications, 63,
187–197.
Esenkova, E. (2018). ‹stanbul Yüksek ‹ktisat ve Ticaret Okulunun tarihçe-
si. Muhasebe ve Finans Tarihi Araflt›rmalar› Dergisi, 15, 232–239.
Ete, M. (1937). ‹flletme ekonomisi ilmi. ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mecmuas›, 3, 51–69.
Gartner Inc. (2018). Digitalization. Eriflim adresi https://www.gartner.com/
it-glossary/digitalization (3 Haziran 2020).
Gill, A., & Lashine, S. (2003). Business education: A strategic market-ori-
ented focus. International Journal of Educational Management, 17(5),
188–194.
Goethals, G. R., Sorenson, G., & Burns. J. M. (2004). Leadership in the dig-
ital age. Eriflim tarihi https://pdfs.semanticscholar.org/166f/
c20321a8432cae85f02f8c87f849adcf3628.pdf (28 May›s 2020).
Goworek, H., & Molthan-Hill, P. (2013). Embedding CSR within the
undergraduate business curriculum: The development of a sustainable
organisation module. In J. Ahmad & D. Crowther (Eds.), Education and
corporate social responsibility international perspectives (pp. 57–76). D.
Crowther (Series Ed.), Developments in corporate governance and
responsibility (Vol. 4). Bingley: Emerald Group Publishing.
Gupta, B., Goul, M., & Dinter, B. (2015). Business intelligence and big data
in higher education: Status of a multi-year model curriculum develop-
ment effort for business school undergraduates, MS graduates, and
MBAs. Communications of the Association for Information Systems, 36,
449–476.
Güvemli, O. (2018). Türkiye’de iflletme e¤itiminin tarihçesi ile ilgili bir
görüfl. Muhasebe ve Finans Tarihi Araflt›rmalar› Dergisi, 14, 238–241.
Hawawini, G. (2005). The future of business schools. Journal of
Management Development, 24(9), 770–782.
‹.Ü. ‹flletme Fakültesi Yönetmeli¤i (1968). ‹stanbul Üniversitesi ‹flletme
Fakültesi Lisans Ö¤retim ve ‹mtihan Yönetmeli¤i. Resmi Gazete. Eriflim
adresi https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/13004.pdf (4 Haziran
2020).
‹rge, N. T. (2020). Dijital dönüflümde liderlik: E-liderlik ve dijital liderlik.
G. Telli & S. Ayd›n (Eds.), Dijital dönüflüm içinde (s. 123–160). ‹stan-
bul: Kapital Medya.
Jurse, M., & Mulej, M. (2011). The complexities of business school align-
ment with the emerging globalisation of business education. Kybernetes,
40(9/10), 1440–1458.
K›z›lyalç›n, D. A. (2020). Türkiye’deki üniversitelerde bulunan iflletme
bölümleri ders programlar›n›n uluslararas› muhasebe e¤itim standard›
UMES-2 ba¤lam›nda incelenmesi ve uyumlaflt›r›lmas›. Muhasebe ve
Finansman Dergisi, 85, 129–152.
Kotb, A., Roberts, C., & Stoner, G. (2013). E-business in accounting edu-
cation in the UK and Ireland: Influences on inclusion in the curricu-
lum. The International Journal of Management Education, 11(3), 150–162.
Krishnamurthy, S. (2020). The future of business education: A commentary
in the shadow of the Covid-19 pandemic. Journal of Business Research,
117, 1–5.
Kurt, M. (2016). Bir disiplin olarak iflletmecilik tarihi: Do¤uflu, geliflimi,
Türkiye’de potansiyeli ve zorluklar› üzerine. Turkish Journal of
Management, 1(1), 41–57.
Luecke, R. (2009). De¤iflimi ve geçifl dönemini yönetmek (Ü. fiensoy, Çev.).
‹stanbul: ‹fl Bankas› Yay›nlar›.
Marmara Üniversitesi (2015, 15 Eylül). Tarihçe. Eriflim adresi
https://www.marmara.edu.tr/universite/genel/tarihce (5 Haziran 2020).
Marzo, M., Pedraja, M., & Rivera, P. (2009). Curricular profile of univer-
sity graduates versus business demands: Is there a fit or mismatch in
Spain? Education and Training, 51(1), 56–69.
McCormack, M. H. (1991). Harvard ‹flletmecilik Okulunda neler ö¤retilmez?
Yönetim u¤rafl› (M. Özbey, Çev.). ‹stanbul: ‹nk›lâp Kitabevi.
McKinsey Digital (2019). Five moves to make during a digital transformation.
Eriflim adresi https://www.mckinsey.com/business-functions/mckin-
sey-digital/our-insights/five-moves-to-make-during-a-digital-transfor-
mation# (2 Haziran 2020).
Milliyet (1974, fiubat 4). Abdi ‹pekçi ile her hafta bir sohbet: “Sevk ve idarecilik
e¤itimi”. Konuk: Mustafa Aysan. Aktaran: Muhammet Negiz. Eriflim
adresi https://mnergiz.blogspot.com/2019/01/abdi-ipekci-ile-her-
hafta-bir-sohbet-sevk-ve-idarecilik-egitimi-konuk-mustafa-aysan.html
(3 Haziran 2020).
Mohamed, E. (2009). Optimizing business education: A strategic response
to global challenges. Education, Business and Society: Contemporary Middle
Eastern Issues, 2, 299–311.
Negiz, M. (2020). Türkiye'de iflletmecilik okullar›: Tarihsel geliflim süreci ›fl›¤›nda
bir gelecek perspektifi. Eriflim adresi https://issuu.com/muhammet.negiz/
docs/t_rkiye_de_i__letmecilik_okullar_-tarihsel_geli_im_ (4 Haziran
2020).
Noorda, S. (2011). Future business schools. Journal of Management
Development, 30(5), 519–525.
Özkul, A. S. (2012). 19. yüzy›l Türk yüksekö¤retiminde iflletme e¤itimi.
Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(16),
223–241.
Pazarc›k, Y. (2016). Türkiye’de iflletme yüksek lisans e¤itiminde ilk ad›m:
‹flletme ‹daresi Kurslar›na iliflkin bir sözlü tarih çal›flmas›. ‹stanbul
Üniversitesi ‹flletme Fakültesi Dergisi, 45, 9–25.
PwC (2016). Industry 4.0: Building the digital enterprise. Eriflim adresi
https://www.pwc.com/gx/en/industries/industries-4.0/landing-
page/industry-4.0-building-your-digital-enterprise-april-2016.pdf (20
May›s 2020).
Reis, J. C. G., Amorim, M., Melao, N., Cohen, Y., & Rodrigues, M. (2020).
Digitalization: A literature review and research agenda. In Z. Anisic, B.
Lalic, & D. Gracanin (Eds.), Proceedings on 25th International Joint
Conference on Industrial Engineering and Operations Management –
IJCIEOM. The next generation of production and service systems (pp.
443–456). P. Davim (Series Ed.), Lecture notes on multidisciplinary ›ndus-
trial engineering. Cham: Springer.
Rutherford, M. A., Parks, L., Cavazos, D. E., & White, C. D. (2012).
Business ethics as a required course: Investigating the factors impacting
the decision to require ethics in the undergraduate business core cur-
riculum. Academy of Management Learning and Education, 11(2),
174–186.
Sargut, A. S. (2009). Türkiye’de iflletme yönetimi e¤itiminin kurumsal
çerçevesi: Çeflitlilikten eflbiçimlili¤e. Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi
‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 51–63.
Sar›gül, H. (2020). Uluslararas› ticaret ve uluslararas› iflletmecilik bölümleri
lisans ders programlar›n›n karfl›laflt›r›lmas›: Türkiye ve Amerika Birleflik
Devletleri üniversiteleri. Yüksekö¤retim Dergisi, 10(2), 205–218.
Sayar, N. (2018). ‹ktisadi ve ticari ilimlerle meflgul yüksek tahsil müess-
eseleri. Muhasebe ve Finans Tarihi Araflt›rmalar› Dergisi, 15, 247–256.
Scholte, J. A. (2005). Globalization: A critical introduction. London: Palgrave
Macmillan.
Cilt / Volume 11 | Say› / Issue 1 | Nisan / April 2021 137
 Sahure Gonca Telli ve Samet Ayd›n

Seethamraju, R. (2010). Business process management – a missing link in
business education. Business Process Management Journal, 18(3),
532–547.
Seyrek, ‹. H. (2010). ‹flletme bölümü ö¤rencilerinin bilgi teknolojilerine
yönelik tutumlar› ve yeterlik düzeyleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, 9(2), 387–406.
Sharp, M. R., & Brumberger, E. R. (2013). Business communication cur-
ricula today: Revisiting the top 50 undergraduate business schools.
Business Communication Quarterly, 76(1), 5–27.
Smith, S. M. (2020). Determining sample size how to ensure you get the correct
sample size. Eriflim adresi https://success.qualtrics.com/rs/qualtrics/
images/Determining-Sample-Size.pdf (20 May›s 2020).
Telli Yamamoto, G. (2013). E-Ticaret kavramlar geliflim ve uygulamalar.
‹stanbul: Kriter Yay›nlar›.
Telli Yamamoto, G. (2018a). Kamuda dijital dönüflüm ve düflündürdükleri.
G. Telli Yamamoto & M. Ö. Kalaç (Eds.), Kamuda dijital dönüflüm
içinde (s. 1–12). ‹stanbul: Kriter Bas›m Yay›n Da¤›t›m.
Telli Yamamoto, G. (2018b). Türkiye’de yüksekö¤retim sistemi üzerine
düflünceler. Üniversite Araflt›rmalar› Dergisi, 1(3), 132–138.
Telli Yamamoto, G. (2020). Giriflimci yenilikçi üniversite. Üniversite
Araflt›rmalar› Dergisi, 3(1), 44–48.
Telli, G. (2020a, 9 Nisan). Büyük veri, koronavirüs ve pazarlama [Video].
Eriflim adresi https://www.youtube.com/watch?v=Rfd1yO6Eb9o&t=62s)
(15 May›s 2020).
Telli, G. (2020b). Sunufl. G. Telli & S. Ayd›n (Eds.), Dijital dönüflüm içinde
(s. 25–28). ‹stanbul: Kapital Medya.
Top, K . (2012). ‹flletme e¤itimi için üniversite-sanayi iflbirli¤ine dayal› bir
öneri. Öneri Dergisi, 9(36), 9–13.
TÜB‹TAK (2017). Blokzincir teknolojileri. Eriflim adresi https://
blokzincir.tubitak.gov.tr/blok-zincir.html (15 May›s 2020).
TÜS‹AD (2017). Dijital dönüflüm ve toplum: Türkiye ve Avrupa. Eriflim
adresi https://abxltusiad.wordpress.com/2017/07/28/dijital-donusum-
ve-toplum-turkiye-ve-avrupa/ (16 May›s 2020).
Uca, M., & Mentefl, S. (2008). ‹flletme bölümü ögrencilerinin bölüm
gereksinimlerinin kano modeli ile s›n›fland›r›lmas›: Dokuz Eylül
Üniversitesi ‹flletme Fakültesi uygulamas›. ‹flletme Fakültesi Dergisi, 9(1),
73–91.
Üsdiken, B. (2003). Türkiye’de ifl yapman›n ve iflletmenin akademiklefltir-
ilmesi, 1930–1950. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
58(1), 120–147.
Üsdiken, B. (2009). Bir örgütsel alan›n yeniden flekillenifli: Türkiye’de ifl
hayat›na yönelik yüksek ö¤retimde de¤iflim, 1955–1975. ODTÜ Geliflme
Dergisi, 35, 1–40.
Üsdiken, B., & Çetin, D. (1999). Türkiye’de akademik dünyan›n yönetme
ifline yaklafl›m›nda 1950’li y›llarla birlikte ne de¤iflti? Amme ‹daresi Dergisi,
32(4), 47–65.
Üsdiken, B., & Erçek, M. (2009). Türkiye’de ifl dünyas› için ilk “‹flletme”
dergisi: ‹flletme-‹flletme Ekonomisi ve Organizasyon Mecmuas›.
Yönetim Araflt›rmalar› Dergisi, 9(1), 53–90.
Varela, O. E. (2020). Teaching core soft skills into business curriculum: Can
we teach longitudinally? Journal of Education for Business, 95(3), 180–192.
Waghid, Z. (2019). Examining the business education curricula in South
Africa: Towards integrating social entrepreneurship. Education +
Training, 61(7/8), 940–962.
Walker, K., & Black, E. (2000). Reengineering the undergraduate business
core curriculum: Aligning business schools with business for improved
performance. Business Process Management Journal, 6(3), 194–213.
Weber, J. W., & Englehart, S. W. (2011). Enhancing business education
through integrated curriculum delivery. Journal of Management
Development, 30(6), 558–568.
Xiao, J. (2019) Digital transformation in higher education: Critiquing the
five-year development plans (2016–2020) of 75 Chinese universities.
Distance Education, 40(4), 515–533.
Yelkikalan, Y., & Pazarc›k, Y. (2005). ‹flletme e¤itiminde global perspektif:
ÇOMÜ Biga ‹.‹.B.F. örne¤i. Selçuk Üniversitesi Karaman ‹ktisadi ve ‹dari
Bilimler Dergisi, 5(2), 1–20.
Yüksel, A. S. (1998). ‹flletme ö¤retiminde evrim ve ilgi çekici sentez örne¤i:
Ali Haydar Aksoy. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri
Dergisi, 2(9), 15–16.
Zaccaro, S. J., & Bader, P. (2003). Minimizing the bad and maximizing the
good. Organizational Dynamics, 31(4), 325–416.

Bu makale Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 Unported (CC BY-NC-ND 4.0) Lisans› standartlar›nda; kaynak olarak gösterilmesi
kofluluyla, ticari kullan›m amac› ve içerik de¤iflikli¤i d›fl›nda kalan tüm kullan›m (çevrimiçi ba¤lant› verme, kopyalama, bask› alma, herhangi bir fiziksel ortamda
ço¤altma ve da¤›tma vb.) haklar›yla aç›k eriflim olarak yay›mlanmaktad›r. / This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-
NonCommercial-NoDerivs 4.0 Unported (CC BY-NC-ND 4.0) License, which permits non-commercial reuse, distribution and reproduction in any medium, without any chang-
ing, provided the original work is properly cited.

Yay›nc› Notu: Yay›nc› kurulufl olarak Deomed bu makalede ortaya konan görüfllere kat›lmak zorunda de¤ildir; olas› ticari ürün, marka ya da kurulufllarla ilgili ifadelerin içerikte bulunmas›
yay›nc›n›n onaylad›¤› ve güvence verdi¤i anlam›na gelmez. Yay›n›n bilimsel ve yasal sorumluluklar› yazar(lar)›na aittir. Deomed, yay›nlanan haritalar ve yazarlar›n kurumsal ba¤lant›lar› ile ilgili
yarg› yetkisine iliflkin iddialar konusunda tarafs›zd›r. / Publisher’s Note: The content of this publication does not necessarily reflect the views or policies of the publisher, nor does any mention of trade names,
commercial products, or organizations imply endorsement by Deomed. Scientific and legal responsibilities of published manuscript belong to their author(s). Deomed remains neutral with regard to jurisdictional
claims in published maps and institutional affiliations.

138 Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)