Quarter 3

Week 1-2
Kasarian sa Iba’t-ibang Lipunan

Konsepto ng Kasarian

Kahulugan ng Sex at Gender

SEX
Ayon sa World Health Organization (WHO), ang sex ay tumutukoy sa biyolohikal na
katangian (biological attributes) at pisyolohikal na katangian(physiological attributes) na
nagtatakda ng pagkakaiba ng babae sa lalaki. Dahil tumutukoy ang sex sa biyolohikal na
katangian, ang ari o genitalia ang pangunahing pamantayan kung magiging isang babae
o lalaki ang isang tao.
Matutukoy rin ang pagkakaiba ng babae at lalaki sa iba’t ibang paraan na maaring
pisikal (physical), pisyolohikal (physiological) at gampanin sa reproduksyon (reproductive
functions) gaya ng:
1. Ang mga babae ay nireregla samantalang ang mga lalaki ay hindi;
2. Ang mga lalaki ay may bayag (testicles) habang ang mga babae ay wala;
3. Ang mga babae ay lumalaki ang suso at may kakayahang makalikha ng gatas
samantalang ang mga lalaki ay hindi at;
4. Ang mga lalaki ay may higit na “massive bones’ kumpara sa mga babae.

Subalit may mga pagkakataon na ang isang tao ay ipinanganak na nagtataglay ng

magkaparehong katangiang biyolohikal ng babae at lalaki. Ang kasong ito ay tinatawag
na intersex kung saan hindi maipaliwanag ang kasarian ng isang indibidwal.

GENDER
Habang ang sex ay tumatalakay sa biyolohikal na katangian, ang gender naman
ay tumutukoy sa mga panlipunang gampanin, kilos, at gawain na itinakda ng lipunan
para sa mga babae at lalaki.
Ang gender, ayon sa pagpapakahulugan ng WHO, ay binibigyang diin ang
panlipunang konstruksiyon (socially constructed) ng mga gampanin (roles), pag-uugali at
asal (behavior), aktibidad, at katangian (attributes) na itinuturing ng isang lipunan na
naaayon o naaangkop para sa babae at lalaki.
Samakatwid, ang lipunan ang lumikha ng sistemang klasipikasyon na nagtatakda
o nagtatalaga ng mga katangian ng pagkalalaki (masculinity) at pagkababae (femininity).
Nakabatay ang kahulugan ng gender sa teoryang sosyolohikal at pangkomunikasyon na
social constructionism. Ayon dito, ang mga bagay na binibigyang kahulugan ng lipunan
ay nahuhubog sa pamamagitan ng interaksyon (social interaction). At habang umiiral ang
interaksyon sa lipunan, patuloy ding lumalalim o lumalawak ang pagpapakahulugan sa
isang bagay. Sa madaling salita, patuloy na nagbabago, lumalawak, at lumalalim ang
pananaw at batayan ng lipunan sa pagkalalaki at pagkababae.

SEXUAL ORIENTATION AND GENDER IDENTITY EXPRESSION (SOGIE)

SEXUAL ORIENTATION
Ang bawat isa sa atin ay maaaring makaranas ng malalim na atraksyon sa taong
iba ang kasarian, kapareho ng ating kasarian, o maaaring pareho. Ang atraksyong
ito ay maaaring apeksyonal, emosyonal, o sekswal. Ang Sexual Orientation ay
tumutukoy sa malalim na pakikipagrelasyon o atraksyon sa lalaki, babae, pareho, o
wala sa nabanggit.
 Upang madali itong maunawaan, Ang Sexual Orientation ay maaaring maiuri sa:
 Heterosexual — atraksyong seksuwal, emosyonal o romantiko sa isang
kasarian maliban sa sariling kasarian.
 Homosexual — atraksyong seksuwal, emosyonal o romantiko sa katulad na
kasarian. Ito ay maaaring sa pamamagitan ng babae sa kapwa
babae (na tinatawag na lesbian) o lalaki sa kapwa lalaki (na t
inatawag na gay subalit ginagamit din sa babae sa kapwa
babae).

 Bukod sa babae at lalaki, sa kasalukuyan ay may tinatawag tayong Lesbian, Gay,

Bisexual, Transgender, Queer, Intersex, at Asexual o mas kilala bilang LGBTQIA+.

Lesbian (tomboy) -mga babaeng nakararamdam ng pisikal o romantikong

atraksyon sa kapwa babae (tinatawag sa ibang bahagi ng Pilipinas na tibo at
tomboy).

Gay (bakla) - mga lalaking nakararamdam ng atraksyon sa kanilang kapwa

lalaki. May iilang bakla ang nagdadamit at kumikilos na parang babae
(tinatawag sa ibang bahagi ng Pilipinas na bakla, beki, at bayot).

Bisexual - mga taong nakararamdam ng atraksyon sa dalawang kasarian.

Transgender - ang isang taong nakararamdam na siya aynabubuhay

sa maling katawan, ang kaniyang pag-iisip at ang pangangatawan
ay hindi magkatugma.

Queer - mga taong hindi sang-ayon na mapasailalim sa anumang uring

pangkasarian, ngunit maaaring ang kanilang pagkakakilanlan ay wala sa
kategorya ng lalaki o babae, parehong kategorya o kombinasyon ng lalaki o
babae.

Intersex - kilala mas karaniwan bilang hermaphroditism, taong may

parehong ari ng lalaki at babae.

Asexual – mga taong walang nararamdamang atraksyong seksuwal sa

anumang kasarian.

Gender Identity naman o pagkakakilanlang pangkasarian ay tumutukoy sa malalim na

damdamin at personal na karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring
nakatugma o hindi sa sex niya nang siya'y ipanganak. Salungat sa paniniwala ng
karamihan, ang Gender Identity ng isang tao ay hindi natutukoy sa pamamagitan
ng kanilang sex.
Cisgender
Ang mga tao na naniniwala na ang kanilang sex ay naaayon sa kanilang pagkatao

Transgender o Gender Diverse Person

Ang mga tao na naniniwala na ang kanilang sex ay hindi tugma sa kanilang
pagkatao.

Transgender Woman o Transwoman

Ang mga lalaking kinikilala ang kanilang sarili bilang babae.

Transgender Man o Transman.

Ang mga babaeng kinikilala ang kanilang sarili bilang lalaki.

Tanging ang indibidwal lamang ang nararapat na mag-uri ng kanilang sarili at

magpahayag ng kanilang tunay na Sexual Orientation at Gender Identity sa pamamagitan
ng kaniyang Gender Expression.

Ang Gender Expression ay ang panlabas na pagpapahayag ng seksuwalidad ng isang

indibidwal.

Pag-aaral sa Kasarian sa Iba’t Ibang Lipunan

Gender Roles sa Pilipinas

Panahong Pre-Kolonyal

 Ang kababaihan sa Pilipinas noon, maging sila man ay kabilang sa pinakamataas na

uri o sa uring timawa sa kanilang lipunan, ay pagmamay-ari ng mga lalaki.

 Nagkaroon ng mga binukot o prinsesa ang isang katutubong pangkat sa isla ng

Panay at pagbibigay ng tinatawag na bigay-kaya. Ang binukot ay itinuturing na
itinagong paborito at pinakamagandang anak ng datu. Hindi siya maaaring tumapak
sa lupa at masilayan ng mga kalalakihan hanggang sa magdalaga.

 Ayon sa Boxer Codex ang mga lalaki ay pinapayagang magkaroon ng maraming

asawa, subalit maaring patawan ng parusang kamatayan ang asawang babae sa
sandaling makita niya itong may kasamang ibang lalaki.

 Kung gustong hiwalayan ng lalaki ang kaniyang asawa, maaari niya itong gawin sa
pamamagitan ng pagbawi sa ari-ariang ibinigay niya sa panahon ng kanilang
pagsasama.

 Kung ang babae ang magnanais na hiwalayan ang kaniyang asawa, wala siyang
makukuhang ari-arian.

Panahon ng Espanyol

 Ang mga kababaihan ay nananatili sa kanilang tahanan at inaasikaso ang bawat

pangangailangan ng kanilang asawa at mga anak. Gayunpaman, naging malaki ang
bahaging kanilang ginampanan sa pagkamit ng kalayaan laban sa mga Kastila. Ilan
sa mga kababaihang ito ay si Gabriela Silang, maybahay ni Diego Silang na isa ring
 kilalang bayani sa panahon ng himagsikan laban sa mga Kastila. Gayundin, sa
panahon ng Rebolusyon ng 1896, may mga Katipunera tulad nina Marina Dizon na
tumulong sa adhikain ng mga katipunero na labanan ang pang-aabuso ng mga
Espanyol.

 Ayon kay Dr. Lourdes Lapuz, a pioneer in the field of psychiatry, sa kaniyang
pananaliksik na pinamagatang “A Study of Psychopathology and Filipino Marriages
in Crises;” Filipinas are brought up to fear men and some never escape the feelings of
inferiority tha upbringing creates”.

 Tungkulin ng mga kalalakihang ibigay sa kanilang asawa ang kinikita sa

paghahanapbuhay.

Panahon ng Amerikano

 Sa pagsisimula ng pampublikong paaralan na bukas para sa kababaihan at

kalalakihan, mahirap o mayaman, maraming kababaihan ang nakapag-aral.

 Nabuksan ang isipan ng kababaihan na hindi lamang dapat bahay at simbahan ang
mundong kanilang ginagalawan.

 Ang mga kababaihan ay nagkaroon ng pag-asang umunlad sa sarilli nilang

pamamaraan.

 Isang espesyal na plebesito ang ginanap noong Abril 30, 1937, 90% ng mga bumoto
ay pabor sa pagbibigay-karapatan sa pagboto ng kababaihan. Ito ang simula ng
pakikilahok ng kababaihan sa mga isyu na may kinalaman sa politika.

Panahon ng Hapones

 Ipinakita ng mga Pilipino ang kanilang kagitingan sa pagtatanggol sa bansa sa abot

ng kanilang kakayahan at maging hanggang kamatayan.

 Parehas na lumaban ang mga kalalakihan at kababaihan noong Ikalawang

Digmaang Pandaigdig.

 Ang kababaihan na nagpapatuloy ng kanilang karera na dahilan ng kanilang pag-

iwan sa tahanan ay hindi ligtas sa ganitong gawain.

Kasalukuyang Panahon

 Patriyarkal man ang paraan ng pamamahala tulad sa Pilipinas subalit nagkaroon

din ng puwang ang mga kababaihan at naging lider ng bansa gaya nina dating
Pangulong Corazon C. Aquino at Gloria M. Arroyo.

 Ang mga babae, may trabaho man o wala, ay inaasahang gumawa ng mga gawaing-
bahay.
 Marami nang pagkilos at batas ang isinulong upang mapagkalooban ng pantay na
karapatan sa trabaho at lipunan ang kababaihan, kalalakihan, at iba pang kasarian
o napapabilang sa LGBTQIA+.

Kasaysayan ng LGBTQIA+ sa Pilipinas

Sa pagtalakay ng kasaysayan ng LGBTQIA+ sa Pilipinas, mababanggit ang mga

babaylan noong ika-16 hanggang ika-17 siglo. Ang Babaylán ay isang lider-ispiritwal na
may tungkuling panrelihiyon. Nagsilbing manggagamot at tagapamahala ng katutubong
kultura bago ang pananakop ng mga Español sa Pilipinas.

Mayroon ding lalaking babaylan, halimbawa nito ay ang mga asog sa Visayas noong
ika-17 siglo. Hindi lamang sila nagbihis-babae kundi nagbalat-kayo ring babae upang
ang kanilang mga panalangin umano ay pakinggan ng mga espiritu. Ilan din sa kanila
ay kasal sa lalaki, kung saan sila ay may relasyong seksuwal

Dekada 60 ang pinaniniwalaang dekada kung kailan umusbong ang Philippine gay
culture sa bansa. Sa mga panahong ito, maraming akda ang nailathala na tumatalakay
sa homoseksuwalidad.

Gender Roles sa Iba’t Ibang Lipunan sa Mundo

AFRICA AT KANLURANG ASYA

Taong 1931 nang ang antropologong si Margaret Mead at ang kaniyang asawa na si
Reo Fortune ay nagtungo sa rehiyon ng Sepik sa Papua New Guinea upang pag-aralan
ang mga pangkulturang pangkat sa lugar na ito. Sa kanilang pananatili roon ay
nakatagpo nila ang tatlong pangkulturang pangkat; Arapesh, Mundugumor at
Tchambuli. Sa pag-aaral sa gampanin ng mga babae at lalaki sa pangkat na ito,
natuklasan nila ang pagkakatulad at pagkakaiba nito sa bawat isa.

Sa Arapesh (na nangangahulugang ‘tao’) ay walang pangalan ang mga tao na

naninirahan dito. Ang mga babae at lalaki ay kapwa maalaga at mapag-aruga sa
kanilang mga anak, matulungin, mapayapa, kooperatibo sa kanilang pamilya at
pangkat. Samantala, sa pangkat ng Mundugumor (kilala rin sa tawag na Biwat), ang
mga babae at lalaki ay kapwa matapang, agresibo, bayolente, at naghahangad ng
kapangyarihan o posisyon sa kanilang pangkat. Sa Tchambuli (tinatawag din na
Chambri), ang mga babae at lalaki ay may magkaibang gampanin sa kanilang lipunan.
Ang mga babae ay inilalarawan na nakahihigit ang gampaning pangkabuhayan kaysa sa
mga lalaki. Sila ang naghahanap ng makakain ng kanilang pamilya. Ang mga lalaki
naman ay abala sa pag-aayos sa kanilang sarili at mahilig sa mga kuwento.

Mahigpit ang lipunan para sa mga kababaihan lalo na sa mga miyembro ng

komunidad ng LGBTQIA+ sa mga rehiyon ng Africa at Kanlurang Asya. Mahabang
panahon ang hinintay ng mga kababaihan sa rehiyong ito upang sila ay makalahok sa
proseso ng pagboto.

Ayon sa datos ng World Health Organization (WHO), may 200 milyong kababaihan
(bata at matanda) ang biktima ng Female Genital Mutilation (FGM) sa 30 bansa sa Africa
at Kanlurang Asya. Tinatayang tatlong milyong kababaihang may edad na 15 ang
sumasailalim sa prosesong ito taon-taon. Ang FGM ay isang proseso ng pagbabago sa
ari ng kababaihan (bata o matanda) nang walang anumang benepisyong medikal, ngunit
patuloy pa rin ang ganitong uri ng gawain dahil sa impluwensiya ng tradisyon ng
lipunang kanilang ginagawalan. Ito ay isinasagawa sa mga batang babae na may edad
0―15 taong gulang. Ayon sa kanilang paniniwala, mapananatiling walang bahid dungis
ang babae hanggang siya ay maikasal. Walang basehang panrelihiyon ang paniniwala at
prosesong ito na maaaring magdulot ng impeksiyon, pagdurugo, hirap sa pag-ihi at
maging kamatayan.

Sa bahagi naman ng South Africa, may mga kaso ng gang-rape sa mga lesbian
(tomboy) sa paniniwalang magbabago ang oryentasyon nila matapos silang gahasain.
Bukod pa rito, ayon na rin sa ulat na inilabas ng United Nations Human Rights Council
noong taong 2011, may mga kaso rin ng karahasang nagmumula sa pamilya mismo ng
mga miyembro ng LGBTQIA+.

Maging ang paglalakbay ng mga kababaihan ay napipigilan sapagkat may ilang

bansang hindi pinapayagan ang mga babaeng maglakbay nang mag-isa o kung payagan
man ay nahaharap sa malaking banta ng pang-aabuso (seksuwal at pisikal).
 Quarter 3
Week 3-4
Mga Isyu sa Kasarian at Lipunan

MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN

Ayon kay Hillary Clinton (2011) ang mga LGBT ay tinatawag na “invisible
minority” dahil ang kanilang mga kwento ay itinago, inilihim at marami sa kanila ang
nanahimik dahil sa takot. Marami sa kanila ang nahaharap sa malaking hamon ng
pagtanggap at pagkakapantay-pantay sa pamilya, paaralan, negosyo, lipunan at maging
sa kasaysayan.

Diskriminasyon sa mga Kalalakihan, Kababaihan, at LGBTQIA+

Ano ang diskriminasyon?

Ang diskriminasyon ay tumutukoy sa anumang pag-uuri, eksklusyon, o

restriksyon batay sa kasarian na naglalayon o nagiging sanhi ng hindi pagkilala,
paggalang, at pagtamasa ng lahat ng kasarian ng kanilang mga karapatan o
kalayaan.

Si Malala Yousafzai at ang Laban sa Edukasyon ng Kababaihan sa Pakistan

 Nakilala si Malala Yousafzai habang lulan ng bus patungong paaralan, nang siya ay
barilin sa ulo ng isang miyembro ng Taliban noong ika-9 ng Oktubre 2012 dahil sa
kanyang paglaban at adbokasiya para sa karapatan ng mga batang babae sa
edukasyon sa Pakistan. Kinondena hindi lamang ng mga Muslim ang pagtatangka sa
buhay ni Malala. Bumuhos ang tulong pinansyal upang agarang mabigyang lunas
ang pagbaril sa kanyang ulo.

Sino nga ba si Malala?

 Ipinanganak siya noong ika-2 ng Hulyo 1997 sa Mingora, Swat Valley, sa hilagang
bahagi ng Pakistan, malapit sa Afghanistan. Taong 2007 nang masakop ng mga
Taliban ang Swat Valley sa Pakistan at mula noon ipinatupad nila ang mga
patakarang nakabatay sa batas Sharia ng mga Muslim. Kabilang sa mga ito ay ang
pagpapasara ng mga dormitoryo at paaralan para sa mga babae, nasa mahigit 100
paaralan ang kanilang sinunog sa Pakistan upang hindi na muli pang makabalik
ang mga babae sa pag-aaral. Sa mga taong ito, isang batang babae pa lamang si
Malala na nangangarap na makapag-aral.
 Nagsimula ang mga pagpapahayag ni Malala ng kanyang mga adbokasiya noong
2009. Lumawak ang impluwensiya ni Malala dahil sa kanyang pagsusulat at mga
panayam sa mga pahayagan at telebisyon. Dahil dito, nakatanggap ng mga banta sa
kanilang buhay ang pamilya ni Malala, ngunit hindi ito naging hadlang upang
ipagpatuloy niya ang paglaban para sa edukasyon ng mga babae sa Pakistan.
 Itinatag niya noong 2013 ang Malala Fund, isang organisasyong naglalayon na
magkapagbigay ng libre, ligtas, at de-kalidad na edukasyon sa loob ng 12 taon.
Naglaan din ang pamahalaan ng Pakistan ng malaking pondo para sa edukasyon ng
mga babae.
 Iginawad din sa kanya ang Nobel Peace Prize kasama ang aktibistang si Kailash
Satyarthai noong 2014. Nakapagpatayo na rin siya ng paaralan sa Lebanon para sa
mga batang babae na biktima ng digmaang sibil sa Syria. Sa kasalukuyan, patuloy
ang pagpapakilala ni Malala sa tunay na kalagayan ng edukasyon ng mga batang
babae sa iba’t ibang bahagi ng daigdig sa pakikipagkita at pakikipag-usap sa mga
pinuno ng iba’t ibang bansa at pinuno ng mga organisasyong sibil at non-
government organizations o NGOs gaya ng United Nations at iba pa.

Diskriminasyon sa mga Kalalaki, Kababaihan, at LGBT

Diskriminasyon sa Kalalakihan
Marahil ang Pilipinas ay isang patriyarkal na bansa kaya mataas ang pagtingin sa
kalalakihan sa lipunan. Subalit may mga pagkakataon ding sila ay nakararanas ng
diskriminasyon. Ginagawang paksang biro ang pagtawag ng ‘House husband’ sa mga
kalalakihan na naiiwan at gumaganap ng mga gawaing pantahanan.

Diskriminasyon sa Kababaihan
Ang Labor Force Participation Rate (LFPR) ng mga kababaihan ay nanatiling mas
mababa kaysa sa mga kalalakihan na maaaring maiugnay sa paglaganap ng
diskriminasyon batay sa kasarian sa lugar ng trabaho partikular na ang diskriminasyon
sa pagpasok sa trabaho, pagpapanatili at pagsulong ng mga manggagawang
kababaihan, sexual harassment, agwat sa sahod at limitadong kakayahang umangkop
sa trabaho.
Ang limitado at hindi pantay na pakikilahok ng mga kababaihan sa gawaing pang-
ekonomiya ay may direktang epekto sa paglago at pag-unlad ng ekonomiya ng bansa.
Ang Labor Force Participation Rate ng mga kababaihan ay halos 48% habang ang mga
kalalakihan ay humigit-kumulang na 77% na mas mababa sa 29% kaysa sa mga
kalalakihan.

Diskriminasyon sa LGBTQIA+
Ayon sa pag-aaral na inilabas ng United Nations Development Programme (UNDP)
at ng United States Agency for International Development (USAID) na may titulong Being
LGBT in Asia: The Philippines Country Report,ang mga LGBTQIA+ ay may kakaunting
oportunidad sa trabaho, bias saserbisyong medikal, pabahay at maging sa edukasyon.
Ilan sa mga halimbawanito ay may mga kurso, propesyon, at hanapbuhay na para
lamang sa babae o lalaki.

Karahasan sa Kalalakihan, Kababaihan at LGBTQIA+

Karahasan sa Kalalakihan
Maging ang kalalakihan ay biktima rin ng karahasan. Maaaring magsimula ito sa
kanilang pamilya at maging sa trabaho. Wala itong pinipiling edad, maging bata man o
matanda. Ang pang-aabuso sa kalalakihan ay hindi kinakailangang maging pisikal,
ngunit maaaring emosyonal at seksuwal.
Marami pa ring mga lalaking biktima ng karahasan ang nahihiyang lumantad at
magbahagi ng kanilang karanasan kaya walang malinaw na bilang kung ilan sa kanila
ang naging biktima ng pang-aabuso.
May kalalakihang nakararanas ng seksuwal na pang-aabuso mula sa kanilang
pamilya o mga taong pinagkakatiwalaan nila na maaaring makaapekto sa kanilang
damdamin o emosyon. May mga pagkakataon na sila rin ay biktima ng pisikal na
pananakit mula sa kanilang asawa o partner.
Karahasan sa Kababaihan
Ayon sa United Nations (UN), ang karahasan sa kababaihan (violence against
women) ay anumang karahasang nauugat sa kasarian na humahantong sa pisikal,
seksuwal o mental na pananakit o pagpapahirap sakababaihan, kasama na ang mga
pagbabanta at pagsikil sa kanilang kalayaan.
Hindi lamang limitado sa pisikal na pang-aabuso ang violence against women.
Maaari rin itong sa paraang berbal, seksuwal, sikolohikal, at ekonomikal. Maraming
paraan ang mga kalalakihan upang maipamalas ang kanilang kapangyarihan sa mga
kababaihan. Ang pananakit na pisikal ay isanghalimbawa nito. Mula sa berbal na pang-
aabuso ay nauuwi sa abusong pisikal.Ang lahat ng kababaihang nakaranas ng pisikal
na pananakit ay biktima rinng iba pang anyo ng pang-aabuso.
Ang General Assembly Binding Women for Reforms, Integrity, Equality,
Leadership, and Action (GABRIELA), ay isang samahan sa Pilipinas na laban sa
iba’t ibang anyo ng karahasang nararanasan ng kababaihan na tinagurian
nilang Seven Deadly Sins Against Women. Ang mga ito ay ang:
1. pambubugbog/pananakit,
2. panggagahasa,
3. incest at iba pang seksuwal na pang-aabuso,
4. sexual harassment,
5. sexual discrimination at exploitation,
6. limitadong access sa reproductive health, at
7. sex trafficking at prostitusyon.

Istatistika ng Karahasan sa Kababaihan

2017 National Demographic and Health Survey (NDHS)

A. Isa sa bawat apat (26%) na babaeng may edad 15-49 ang nakaranas ng pananakit na
pisikal, seksuwal, at emosyonal. Karamihan sa mga nananakit ay ang mga
kasalukuyang asawang lalaki o partner.
B. Limang porsyento (5%) na babae ang nakaranas ng seksuwal napananakit.
C. Labing-apat na porsyento (14%) na mga babae ang nakaranas ng pisikalna
pananakit.
D. Isa sa bawat lima (20%) na babaeng may-asawa ang nakaranas ng emosyonal na
pananakit mula sa kanilang mga asawa o partner.

May ilang kaugalian din sa ibang lipunan na nagpapakita ng paglabag sa karapatan ng

kababaihan. Subalit ang nakalulungkot dito, ang pagsasagawa nito ay nag-uugat sa
maling paniniwala, tulad na lamang ng isinasagawang breast ironing o breast flattening
sa Africa at foot binding sa China.

Ang breast ironing o breast flattening ay isang kaugalian sa bansang Cameroon sa

kontinente ng Africa. Ito ay ang pagbabayo o pagmamasahe ng dibdib ng batang
nagdadalaga sa pamamagitan ng bato, martilyo o spatula na pinainit sa apoy. May
pananaliksik noong 2006 na nagsasabing 24% ng mga batang babaeng may edad siyam
ay apektado nito. Ipinaliliwanag ng ina sa anak na ang pagsasagawa nito ay normal
lamang at ang mga dahilan nito ay upang maiwasan ang: (1) maagang pagbubuntis ng
anak, (2) paghinto sa pag-aaral, at (3) pagkagahasa. Ang maaaring maging epekto nito
sa kalusugan ng mga biktima — mga cyst, cancer sa suso, at mga isyu sa pagpapasuso.

Ang foot binding ay isinasagawa sa mga babae noong sinaunang panahon sa China. Ito
ay ang mahabang proseso ng pagbabali ng arko ng paa ng mga babae upang hindi ito
lumaki nang normal. Ang kanilang mga paa ay mahigpit na nakagapos gamit ang
pagbalot ng isang pirasong bakal o bubog sa talampakan. Ang perpektong paa ng
babaeng may sapat na gulang ay tatlo hanggang apat na pulgada ang haba.

Ang mga deformed feet ay kilala bilang ‘lotus feet o lily feet’. Ang pagkakaroon ng
ganitong klase ng paa sa simula ay kinikilala bilang simbolo ng yaman, ganda, at
pagiging karapat-dapat sa pagpapakasal. Subalit dahil sa ang kababaihang ito ay may
bound feet, nalimitahan ang kanilang pagkilos, pakikilahok sa politika, at ang kanilang
pakikisalamuha. Noong 1911, sa pamumuno ni Sun Yat Sen tinanggal ang ganitong
sistema sa China.

Karahasan sa LGBTQIA+
Patuloy ang pagpatay sa mga miyembro ng LGBTQIA+ sa kabila ng panawagan sa
pagkakapantay- pantay at kalayaan sa lahat ng uri ng diskriminasyon at pang-aabuso.
Ayon sa ulat ng Transgender Europe noong 2015 mahigit 1,700 LGBTQIA+ ang
biktima ng pagpatay mula 2008-2015. Ang United Nations Human Rights Council ay
nagkaroon ng ulat noong 2011 tungkol sa mga ebidensya at kaso ng mga
diskriminasiyon at karahasan laban sa mga LGBTQIA+. Ang bansang Uganda ay
nagpasa ng batas na Anti-
Homosexuality Act of 2014 na nagsasaad na ang same-sex relations at marriages ay
maaaring parusahan ng panghabambuhay na pagkabilanggo.
Hindi lamang kababaihan ang biktima ng karahasang nagaganap sa isang
relasyon o ang tinatawag na domestic violence, maging ang kalalakihan ay biktima rin.
Ang ganitong uri ng karahasan sa mga kalalakihan ay hindi madaling makita o
kilalanin. Ang karahasan ay may iba’t ibang uri: emosyonal,seksuwal, pisikal, at banta
ng pang-aabuso. Ito ay maaari ring maganap saheterosexual at homosexual na relasyon.

Ikaw ay nakararanas ng domestic violence kung ang iyong kapareha ay:

1. tinatawag ka sa ibang pangalang hindi maganda (name calling) para sa iyo at sa
ibang tao, iniinsulto ka;
2. pinipigilan ka sa pagpasok sa trabaho o paaralan;
3. pinipigilan kang makipagkita sa iyong pamilya o mga kaibigan, sinusubukan kang
kontrolin sa paggastos sa pera, saan ka pupunta at kung ano ang iyong mga isusuot;
4. nagseselos at palagi kang pinagdududahan na nanloloko;
5. nagagalit kung umiinom ng alak, o gumagamit ng droga;
6. pinagbabantaan ka na sasaktan;
7. sinisipa, sinasampal, sinasakal o sinasaktan ang iyong mga anak o mga alagang
hayop;
8. pinipilit kang makipagtalik kahit labag sa iyong kalooban; at
9. sinisisi ka sa kaniyang pananakit o sinasabi na nararapat lamang ang ginawa sa iyo.

Ito naman ay para sa mga gay, bisexual at transgender:

1. pinagbabantaan kang sasabihin sa iyong pamilya, mga kaibigan, at mga kakilala ang
iyong oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian;
2. sinasabi sa iyo na hindi tutulungan ng pamahalaan ang mga gay, bisexual at
transgender; at
3. sinasabi sa iyo na ang mga lalaki ay natural na bayolente.

Maari mong malamang inaabuso ka na kung napapansin mo ang ganitong

pangyayari:
1. pinagbabantaan ka ng karahasan;
2. sinasaktan ka na (emosyonal o pisikal);
3. humihingi ng tawad, nangangakong magbabago, at nagbibigay ng suhol;
4. paulit-ulit ang ganitong pangyayari; at
5. mas dumadalas ang pananakit at karahasan at mas tumitindi sa paglipas ng
panahon.

Quarter 3
Week 5-6
ugon ng Pamahalaan at Mamamayan sa mga Isyu ng Karahasan at
Diskriminasyon!

Ang CEDAW
Ang CEDAW ay ang Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination
Against Women. Karaniwang inilalarawan bilang International Bill for Women, kilala rin
ito bilang The Women’s Convention o ang United Nations Treaty for the Rights of
Women. Ito ang kauna-unahan at tanging internasyunal na kasunduan na
komprehensibong tumatalakay sa karapatan ng kababaihan hindi lamang sa sibil at
politikal na larangan kundi gayundin sa aspetong kultural, pang-ekonomiya,
panlipunan at pampamilya.
Inaprubahan ng United Nations General Assembly ang CEDAW noong Disyembre
18,1979, kaalinsabay ng pagdiriwang ng UN Decade for Women. Pumirma ang Pilipinas
sa CEDAW noong Hulyo 15, 1980, at niratipika ito noong Agosto 5, 1981. Kasunod ng
Convention of the Rights of the Child, ang CEDAW ang pangalawang kasunduan na may
pinakamaraming bansang nagratipika. Umabot na sa 180 bansa mula sa 191 na
lumagda o state parties noong Marso 2005. Unang ipinatupad ang kasunduan noong
Setyembre 3, 1981 o 39 taon na ang nakararaan noong 2006, subalit kaunti pa lang ang
nakaaalam nito.

Paano nilalayon ng CEDAW na wakasan ang diskriminasyon sa kababaihan?

1. Nilalayon nitong itaguyod ang tunay na pagkakapantay-pantay sa kababaihan.
Inaatasan nito ang mga estado na magdala ng konkretong resulta sa buhay ng
kababaihan.
2. Kasama rito ang prinsipyo ng obligasyon ng Estado. Ibig sabihin, may
responsibilidad ang estado sa kababaihan na kailanma’y hindi nito maaaring bawiin.
3. Ipinagbabawal nito ang lahat ng aksiyon o patakarang umaagrabyado sa kababaihan,
anumang layunin ng mga ito.
4. Inaatasan nito ang State Parties na sugpuin ang anumang paglabag sa karapatan ng
kababaihan hindi lamang ng mga institusyon at opisyal sa gobyerno, kundi gayundin ng
mga pribadong indibiduwal o grupo.
5. Kinikilala nito ang kapangyarihan ng kultura at tradisyon sa pagpigil ng karapatan ng
babae, at hinahamon nito ang state parties na baguhin ang mga stereotype, kostumbre
at mga gawain nagdidiskrimina sa babae.

Ano ang epekto ng pagpirma at pagratipika ng Pilipinas sa CEDAW?

Bilang State Party sa CEDAW, kinikilala ng Pilipinas na laganap pa rin ang
diskriminasyon at ‘di-pagkakapantay-pantay sa karapatan ng babae, at may tungkulin
ang estado na solusyunan ito. May tungkulin ang State Parties na igalang, ipagtanggol
at itaguyod ang karapatan ng kababaihan.

Ang State Parties ay inaasahang:

 1. ipawalang-bisa ang lahat ng batas at mga nakagawiang nagdidiskrimina;
2. ipatupad ang lahat ng patakaran para wakasan ang diskriminasyon at
maglagay ng mga epektibong mekanismo at sistema kung saan maaring
humingi ng hustisya ang babae sa paglabag ng kanilang karapatan;
3. itaguyod ang pagkakapantay-pantay sa pamamagitan ng iba’t ibang hakbang,
kondisyon at karampatang aksiyon; at
4. gumawa ng pambansang ulat kada apat (4) na taon tungkol sa mga
isinagawang hakbang para matupad ang mga tungkulin sa kasunduan.

Anti- Violence Against Women and Their Children Act

Ang Anti - Violence Against Women And Their Children Act ay isang batas na
ngasasaad ng mga karahasan laban sa kababaihan at kanilang anak, nagbibigay ng
lunas at proteksyon sa mga biktima nito, at nagtatalaga ng mga kaukulang parusa sa
mga lumalabag dito. Sinu-sino ang pwedeng mabigyan ng proteksyon ng batas na ito?
Ang mabibigayan ng proteksyon ng batas na ito ay ang kababaihan at kanilang mga
anak. Ang “kababaihan” sa ilalim ng batas na ito ay kasalukuyan o dating asawang
babaeng may kasalukuyan o nakaraang relasyon sa isang lalaki, at babaeng nagkaroon
ng anak sa isang relasyon. Ang “ mga anak” naman ay tumutukoy sa mga anak ng
babaeng inabuso , mga anak na wala pang labing – walong (18) taong gulang , lehitimo
man o hindi at mga anak na may edad na labing –walong(18) taon at pataas na wala
pang kakayahang alagaan o ipagtanggol ang sarili , kabilang na rin ang mga hindi
tunay na anak ng isang babae ngunit nasa ilalim ng kaniyang pangangalaga.

Sinu-sino ang posibleng magsagawa ng krimen ng pang-aabuso at pananakit at

maaring kasuhan ng batas na ito?
Ang mga maaring magsagawa ng krimeng ito at maaring managot sa ilalim ng batas
ay ang kasalukuyan at dating asawang lalaki, mga kasalukuyan at dating kasintahan at
live- in partners na lalaki, mga lalaking nagkaroon ng anak sa babae at mga lalaking
nagkaroon ng “sexual or dating relationship “ sa babae.

Magna Carta for Women (Republic Act No. 9710)

Ang Magna Carta for Women ay isinabatas noong Hulyo 8, 2008 upang alisin ang
lahat ng uri ng diskriminasyon laban sa kababaihan at sa halip ay itaguyod ang
pagkakapantay-pantay ng mga babae at lalaki sa lahat ng bagay, alinsunod sa mga
batas ng Pilipinas at mga pandaigdigang instrumento, lalo na ang Convention on the
Elimination of All Forms of Discrimination Against Women o CEDAW.
Layunin nito na itaguyod ang husay at galing ng bawat babae at ang potensiyal
nila bilang alagad ng pagbabago at pag-unlad, sa pamamagitan ng pagkilala at
pagtanggap sa katotohanan na ang mga karapatan ng kababaihan ay karapatang
pantao.
Ano-ano ang responsibilidad ng pamahalaan upang maproteksiyunan ang mga
kababaihan at mga anak nito sa ilalim ng batas na ito?

RESPOSIBILIDAD NG PAMAHALAAN

Itinalaga ng Magna Carta for Women ang Pamahalaan bilang pangunahing

tagapagpatupad (“primary duty bearer’) ng komprehensibong batas na ito. Ginawa na
tuwirang responsibilidad ng pamahalaan na proteksyunan ang kababaihan sa lahat ng
uri ng diskriminasyon at ipagtanggol ang kanilang mga karapatan.
Katuwang ang mga ahensya at yunit nito, maglalatag ang pamahalaan ng mga
nararapat at mabisang paraan upang maisakatuparan ang mga layunin ng batas.
Kabilang sa mga paraan na ito ang paglikha at pagpapatupad ng mga batas, patakaran
at programa na nagsaalang-alang sa mga pangangailangan ng mga babae, tungo sa
kanilang kahusayan at kabutihan. Gagawa rin ng mga hakbang ang pamahalaan
upang marepaso o maalis ang mga batas , patakaran, programa , at polisiya na
nagpapalala sa diskriminasyon laban sa kababaihan.
Ang isa pang hamon ng batas sa pamahalaan ay ang basagin ang mga stereotype at
tanggalin ang mga istrukturang panlipunan tulad ng kostumbre, tradisyon, paniniwala,
salita at gawi na nagpapahiwatig nang hindi pantay ang mga babae at lalaki.

SINO ANG SAKLAW NG MAGNA CARTA?

Lahat ng babaeng Pilipino anuman ang edad, pinag-aralan, trabaho o hanapbuhay ,

propesyon , relihiyon, uri o pinagmulan ethnicity ay saklaw ng Magna Carta. Binigyan
ng batas na ito nang nabubukod na pansin ang kalagayan ng mga batang babae,
matatanda, may kapansanan, mga babae sa iba’t-ibang larangan, Marginalized
Women, at Women in Especially Difficult Circumstances.
*Ang tinatawag na Marginalized Women ay ang mga babaeng mahirap o nasa di
panatag na kalagayan. Sila ang mga wala o may limitadong kakayahan na namatamo
ang mga batayang pangangailangan at serbisyo. Kabilang dito ang mga kababaihang
manggagawa, maralitang tagalungsod , magsasaka at manggagawang bukid,
mangingisda, migrante, at kababaihang Moro at katutubo.
*Ang tinatawag naming Women in Especially Difficult Circumstances ay ang mga
babaeng nasa mapanganib na kalagayan o masikip na katayuan tulad ng biktima ng
pang-aabuso at karahasan at armadong sigalot, mga biktima ng prostitusyon, “illegal
recruitment”, “ human trafficking “, at mga babaeng nakakulong.
Diskriminasyon Batay sa Kasarian

May pagkakaiba ang mga kilos at gawi na inaasahang gampanan ayon sa kasarian.
May mga kilos at gawain na itinuturing na kakaiba sa kanilang sekswalidad. Hindi
pantay-pantay ang pagtingin ng ating lipunan sa ibat’-ibang mga kasarian. Maraming
mga bansa ang hindi pa rin lubos na kinikilala ang mga karapatan ng kababaihan at
homosekswal. Mayroong mga relihiyong itinuturing na kasalanan ang relasyong
homosekswal. Mayroon ding mga estadong aktibong tumutuligsa sa mga homosekswal
at kababaihan sa pamamagitan ng pagpatupad ng mga batas na naglilimita sa kanilang
mga karapatan.

Ang Paternity Leave

Ang Paternity Leave o Republic Act 8187 ay isang batas na nagsasaad na ang
bawat empleyadong lalaki sa pribado at pampublikong sektor ay pinapayagang lumiban
o hindi pumasok sa trabaho sa loob ng pitong (7) araw ngunit patuloy pa rin siyang
pagkakalooban ng buong sweldo. Ito ay maaaring magamit ng isang lalaki sa unang apat
na araw mula ng manganak ang legal na asawa. Ang lalaking empleyado na nag-a-apply
para sa Paternity Leave ay dapat ipagbigay-alam sa kanyang employer ang pagbubuntis
ng kanyang lehitimong asawa gayundin, ang inaasahang petsa ng panganganak nito. Ito
ay benepisyong ipinagkakaloob sa mga empleyadong lalaki.
Ang sinumang employer na lumalabag sa batas na ito o sa mga panuntunan at
regulasyon na ipinakilala rito ay parurusahan ng multa na hindi lalampas sa
dalawampu’t limang libong piso (P25,000) o pagkabilanggo na hindi kukulangin sa
tatlumpung (30) arw o hindi hihigit sa anim (6) na buwan.
Ang isang lalaki ay maaaring mag-file ng Paternity Leave bago, habang at
pagkatapos na ang kanyang legal na asawa ay makapanganak. Nararapat lamang
niyang kumpletohin ang mga impormasyong hinihingi sa Paternity Notification Form
buhat sa kanyang employer kasama ang kopya ng marriage contract.
Bagaman hanggang ngayon ay walang partikular na batas para sa kalalakihan,
patuloy pa ring tinutugunan ng pamahalaan ang anumang karahasan at
diskriminasyong kanilang nararanasan. Patuloy ring isinusulong ang mga panukalang
batas upang mabigyan ng proteksiyon ang mga LGBTQIA+.
 Quarter 3
Week 7-8
“Pagsulong ng Gender Equality”!

Sa bahaging ito ng aralin ay iyong matutunghayan ang nilalaman ng Prinsipyo ng

Yogyakarta. Ito ay isinalin sa wikang Filipino ni G. Bonifacio P. Ilagan (GALANG
Philippines, Mayo 2011). Suriin mong mabuti ang bawat prinsipyong ilalahad sa
bahaging ito upang higit mong maunawaan kung paano maisusulong ang isang
lipunang may pagtanggap at paggalang sa kasarian tungo sa pagkakapantay-pantay.

Unawain ding mabuti ang teksto ng Gender and Development sa Pilipinas upang iyong
mapagtanto kung paano makatutulong ang isang aktibo at responsableng mamamayan
sa pagtataguyod ng isang lipunang may pagtanggap at paggalang sa kasarian tungo sa
pagkakapantay-pantay.

Introduksiyon sa Mga Prinsipyo ng Yogyakarta

Lahat ng tao ay isinilang na malaya at pantay-pantay sa dignidad at mga karapatan.

Lahat ng karapatang pantao ay unibersal, magkakasanib, hindi napaghihiwa-hiwalay, at
magkakaugnay. Ang oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian ay
nakasanib sa dignidad at pagkatao ng bawat isa, at hindi dapat maging dahilan ng
diskriminasyon at abuso.
Isang namumukod na pangkat ng mga eksperto sa mga karapatang pantao ang
nagbalangkas, nagpaunlad, nagtalakayan, at nagpino ng mga prinsipyo. Matapos
magpulong sa Gadjah Mada University sa Yogyakarta, Indonesia noong Nobyembre 6-9,
2006, may 29 na natatanging eksperto mula sa 25 bansa, na may iba’t ibang
pinagmulan at kasanayan sa mga isyu ng batas sa mga karapatang pantao, ang
nagbuklod sa Mga Prinsipyo ng Yogyakarta ukol sa Aplikasyon ng Pandaigdigang Batas
ng mga Karapatang Pantao kaugnay ng oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang
pangkasarian.
Nagkakaisa ang mga eksperto na ang Mga Prinsipyo ng Yogyakarta ay sumasalamin
sa namamayaning kalagayan ng pandaigdigang batas ng mga karapatang pantao
kaugnay ng mga isyu ng oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian.
Kinikilala din nila na ang mga Estado ay maaaring magkaroon ng mga karagdagang
obligasyon sa paghuhubog ng batas sa mga karapatang pantao. Ang Mga Prinsipyo ng
Yogyakarta ay nagpapatibay sa umiiral nang mga legal na pamantayang pandaigdig na
nararapat sundin ng mga estado. Nagbibigay ang mga ito ng pag-asa para sa isang
bagong hinaharap, na kung saan mangyayaring ang mga taong isinisilang na malaya at
pantay-pantay sa dignidad at mga karapatan, ay nabubuhay ayon sa ganoong
namumukod na karapatan.
Pinatutungkulan ng Mga Prinsipyo ng Yogyakarta ang masaklaw na mga
pamantayan ng mga karapatang pantao, at ang kanilang aplikasyon sa mga isyu ng
oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian. Pinagtitibay ng Mga
Prinsipyo ang pangunahing obligasyon ng mga Estado sa pagpapatupad ng mga
karapatang pantao.
Mga Prinsipyo ng Yogyakarta

1. Ang karapatan sa unibersal na pagtatamasa ng mga karapatang pantao.

2. Ang mga karapatan sa pagkakapantay-pantay at kalayaan sa diskriminasyon.
3. Ang karapatan sa pagkilala sa batas
4. Ang karapatan sa buhay
5. Ang karapatan sa seguridad ng pagkatao
6. Ang karapatan sa pribadong buhay
7. Ang karapatan na hindi arbitraryong mapiit
8. Ang karapatan sa patas na paglilitis
9. Ang karapatan sa makataong pagtrato habang nakapiit
10. Ang karapatan laban sa torture at sa malupit, makahayop, at mapanghiyang
pagtrato o pagpaparusa
11. Ang karapatang maipagtanggol laban sa lahat ng anyo ng pagsasamantala,
pagbebenta, at trafficking ng tao
12. Ang karapatan sa trabaho
13. Ang karapatan sa social security at iba pang proteksyong panlipunan
14. Ang karapatan sa sapat na pamantayang pamumuhay
15. Ang karapatan sa sapat na pabahay
16. Ang karapatan sa edukasyon
17. Ang karapatan sa pinakamataas na pamantayan ng kalusugang makakamit
18. Proteksyon laban sa mga abusing medical
19. Ang karapatan sa malayang paglalahad ng opinion at pamamahayag
20. Ang karapatan sa malayang asembleya at pagsapi sa mga samahan
21. Ang karapatan sa malayang pag-iisip, konsensya at relihiyon
22. Ang karapatan sa malayang pagkilos
23. Ang karapatang humanap ng asilo
24. Ang karapatang magbuo ng pamilya
25. Ang karapatang lumahok sa buhay-pampubliko
26. Ang karapatang lumahok sa bihay-pangkultura
27. Ang karapatang magtaguyod ng karapatang pantao
28. Ang karapatan sa mga mabibisnag lunas at pagtutuwid ng kamalian
29. Pananagutan

Gender and Development.

 Ayon sa Komisyon ng Kababaihan sa Pilipinas ang Gender and Development (GAD) ay

isang pananaw at proseso ng pag-unlad na mayroong pakikilahok at nagbibigay lakas,
pagkakapantay-pantay, napapanatili, malaya sa karahasan, may paggalang sa
karapatang pantao, sumusuporta sa pagpapasiya sa sarili at pagsasakatuparan ng
mga kakayahan ng tao. Ang Gender and Development ay binuo noong 1980 bilang
alternatibo sa Women in Development (WID). Hindi tulad ng WID, ang GAD ay hindi
partikular na para lamang sa mga kababaihan. Ito ay nakatuon din sa paraan kung
 paano ang isang lipunan ay nagtalaga ng mga tungkulin at responsibilidad na
inaasahan sa kalalakihan at kababaihan. Isinasagawa ng GAD ang pagsusuri sa
kasarian upang malaman kung saan nagkakaroon ng pagtutulungan ang mga
kalalakihan at kababaihan, na naglalahad ng mga resulta sa kabuhayan at kakayanan
ng bawat isa ng may pagkakapantay-pantay.
 Ninanais ng GAD na ang mga kababaihan ay may kaparehong pagkakataon tulad ng
kalalakihan, kabilang na rito ang kakayahang lumahok sa pampublikong sektor. Ang
mga patakaran ng GAD ay naglalayong repormahan ang tradisyunal na pananaw na
ginagampanan ng bawat kasarian.

Gender and Development sa Pilipinas

Ang Plano ng Pilipinas para sa Gender and Development, para sa mga taong 1995-2025,
ay isang pambansang plano na tumutugon at naglalayon ng pagkakapantay-pantay at
kaunlaran para sa kalalakihan at kababaihan. Inaprubahan at pinagtibay ito ng dating
Pangulong Fidel V. Ramos bilang Executive Order No. 273, noong Setyembre 8, 1995. Ito
ang kahalili ng Philippine Development Plan para Kababaihan, 1989-1992, na pinagtibay
ng Executive Order No. 348 ng Pebrero 17, 1989.
Ang gobyerno ay naglalaan ng 5 porsiyento ng badyet para sa iba’t ibang ahensiya nito.
Ito ay upang higit na mapagbuti ang mga polisiya at patakaran ukol sa pagpapaunlad ng
kasarian. Gayundin, ang bawat ahensiya ng gobyerno ay naglalayon na makapagsagawa
ng mga pagsasanay para sa pagpapaunlad ng kasarian at matugunan ang isyu ukol rito.