Nauki społeczne

Cel badań, przedmiot badań, główne

czynności badawcze, typy badań naukowych
Podział nauki
 Nauka stanowi określoną, zwartą całość
 Istnieje tylko jedna nauka

 Przedmiot badań oraz stosowane metody

jego poznania pozwalają dokonać podziałów
w ramach nauki
◦ a. formalne i empiryczne
◦ b. przyrodnicze i humanistyczne
◦ c. teoretyczne i praktyczne
Schemat podziału nauki

Nauka

nauki formalne nauki empiryczne

(dedukcyjne)

nauki przyrodnicze nauki społeczne

(humanistyczne)
Cele i zadania nauki
 Gromadzenie i systematyzowanie wiedzy o świecie
 Rozpoznawanie praw rządzących światem

Funkcje społeczne nauki:

- Diagnostyczna (stan wiedzy o ..)
- Prognostyczna (prawidłowości…)
- Instrumentalno-techniczne (sposoby i środki)
- Humanistyczne (wiedza i pogląd na świat)
Nauki społeczne
 Zajmują się człowiekiem jako częścią
społeczeństwa

To nauki o:
- ludziach i ich właściwościach, zachowaniach, wytworach ich
działalności

- zbiorowościach jakie tworzą, prawidłowościach ich

funkcjonowania i przemianach w nich zachodzących

- strukturze i dziejach społeczeństwa, jego kulturze

- prawach i prawidłowościach rozwoju społeczeństwa

Do podstawowych nauk społecznych
zalicza się:

 Filozofię, historię, archeologię, etnografię,

ekonomię, pedagogikę, politologię, prawo,
psychologię, socjologię oraz nauki o języku i
literaturze.
Cel badań w naukach społecznych
 poznanie rzeczywistości społecznej i
wyprowadzenie teorii

Teoria upraszcza rzeczywistość,

tworzy sytuację modelową,
którą można będzie traktować jako realizację
powtarzalnego wzorca
Różne aspekty
rzeczywistości
społecznej – jako
przedmiot badań
poszczególnych nauk
społecznych
politologia
 Przedmiotem poznania jest działalność
państwa, partii politycznych, ogół zjawisk
związanych ze zdobyciem, utrzymaniem i
wykonywaniem władzy
 Zadaniem – ustalenie prawidłowości i
swoistości zjawisk politycznych, źródeł
sprzeczności i możliwości występowania
konfliktów społecznych, kształtowania zjawisk i
procesów, prognozowanie

 Polityka
historia
 Bada:
◦ Dzieje – fakty historyczne
◦ docieka autentyczności i wiarygodności informacji o
faktach historycznych,
◦ łączy je w proces dziejowy, wyprowadza z nich
prawidłowości i prawa rozwoju społeczeństwa,

 Kierunki badań historycznych

Historia społeczna Historia gospodarcza,
Historia polityczna kultury materialnej,
Historia państwa i prawa Sztuki, kultury, literatury,
wojskowa
socjologia
 Bada:

◦ zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowości

ludzkich
◦ strukturę tych zbiorowości
◦ zmiany, przekształcenia i procesy w nich zachodzące – w wyniku
wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie
◦ Siły skupiające i rozbijające te zbiorowości
◦ Zmiany i przekształcenia zachodzące w nich

Zakres badań:
Instytucje społeczne, typy zbiorowości i grup ludzkich,
Procesy społeczne
prawo
 Bada materiał normatywny
ustalający, stosujący, zawierający normy, reguły, przepisy

 Opisuje i wyjaśnia sens poszczególnych norm

znajdujących się w tym materiale
 Konstruuje pojęcia prawne ułatwiające rozumienie i
stosowanie prawa
 Systematyzuje materiał normatywny
 Wyjaśnia społeczno-ekonomiczne uwarunkowania
norm i instytucji
 Opisuje zamierzone i osiągnięte skutki oddziaływania
norm i instytucji na życie społeczne
ekonomia
 Bada: prawa rządzące procesami produkcji,
podziału i wymiany środków służących do
zaspokajania ludzkich potrzeb
 Sposoby produkcji i prawa ekonomiczne w

procesie rozwoju
 Prawa rządzące powstawaniem, rozwojem, i

upadkiem różnych ustrojów społeczno-

gospodarczych

 Przedmiotem badania są stosunki produkcji.

Stosunki międzynarodowe
 Badają:
 Stosunki między politycznie

zorganizowanymi zbiorowościami ludzkimi

zajmującymi odrębne terytoria,
niepodlegającymi żadnej wyższej władzy ani
sile i mającymi niezależność od siebie
nawzajem.
 Współzależności gospodarcze, prawa

człowieka, korporacje ponadnarodowe,

organizacje międzynarodowe
Tradycje teoretyczne
 Realizm
 Liberalizm
 Szkoła społeczności międzynarodowej

 MEP
 Tradycja a behawiozryzm
 Neoliberalizm i neorealizm a neomarksizm
 Rozwój poszczególnych
dziedzin wiedzy to wynik
badań naukowych
 Badanie naukowe to wieloetapowy, świadomy i
celowy proces zmierzający do poznania
rzeczywistości
(odpowiedzi na postawione pytanie badawcze)

 Składa się z podejmowanych kolejno czynności

badawczych
Główne czynności badawcze

 Określenie problemu badawczego i celu badań,

sformułowanie pytań badawczych
 Wskazanie hipotez roboczych, ustalenie i dobór
wskaźników, metod i technik badawczych
 Zgromadzenie materiału badawczego
 Opracowanie uzyskanego materiału
 Sformułowanie odpowiedzi na postawione
pytania i wyprowadzenie wniosków
 Osiągnięcie
rzetelnego wyniku
badań zapewnia przestrzeganie
zasad i metod badawczych
(metodologia)

 Wynik badań powinien uzupełniać

dotychczasowy stan wiedzy
(kumulatywny charakter nauki)
Typy badań naukowych
wg zastosowania wyników
Badania podstawowe
Cel - wzbogacenie teoretyczne danej dziedziny
, odkrycie nowych związków między
zjawiskami, tworzenie podbudowy
teoretycznej i opracowanie nowych teorii.
Formułują ogólne prawa nauki
Typy badań naukowych
wg zastosowania wyników
 Badania stosowane

Cel – zastosowanie praktyczne,

dostarczają odpowiedzi na
konkretne pytania badawcze
Typy badań naukowych
wg zastosowania wyników
 Badania rozwojowe
Cel – zastosowanie praktyczne
wyników badań,
zweryfikowanie stanu wiedzy i
ulepszenia np. techniczne
Typy badań naukowych
wg zakresu w jakim
poszukujemy
nowych informacji

 Badania weryfikujące (nie empiryczne)

Cel – zrewidowanie starych teorii,

poszukiwanie nowych właściwości
Typy badań naukowych
wg zakresu w jakim poszukujemy
nowych informacji

 Badania empiryczne

Cel – odkrycie nowych faktów

Typy badań naukowych
wg zakresu chronologicznego
 Badania synchroniczne

Cel – zbadanie problemu w przekroju

czasowym poprzecznym, ujęcie aktualnego
stanu danej całości w pewnym przedziale
czasowym
 Typy badań naukowych
wg zakresu chronologicznego
 Badania diachroniczne

Cel – przedstawienie badanej problematyki w

przekroju czasowym podłużnym, wykazanie
zachodzących zmian w czasie
Wielość nauk społecznych
zakłada
różnorodność strategii
badawczych

 Zadaniem metodologii – opis i analiza

reguł postępowania oraz
 Opis i analiza schematów wytworów

różnych czynności badawczych

Pojęcia do samodzielnego
opracowania:
 Dyscyplina naukowa
 Specjalność
 Faktologia / faktografia
 Erudycja