Soá 36 thaùng 12/2020 (754) - Naêm thöù 53
ECONOMY AND FORECAST REVIEW
CÔ QUAN NGOÂN LUAÄN
CUÛA BOÄ KEÁ HOAÏCH VAØ ÑAÀU TÖ
Toång Bieân taäp
ThS. NGUYEÃN LEÄ THUÛY
Phoù Toång Bieân taäp
ThS. ÑOÃ THÒ PHÖÔNG LAN
Hoäi ñoàng Bieân taäp
TS. CAO VIEÁT SINH
PGS, TS. LEÂ QUOÁC LYÙ
PGS, TS. BUØI TAÁT THAÉNG
TS. NGUYEÃN ÑÌNH CUNG
PGS, TS. NGUYEÃN HOÀNG SÔN
GS, TS. TRAÀN THOÏ ÑAÏT
PGS, TS. TRAÀN ÑÌNH THIEÂN
PGS, TS. NGUYEÃN ÑÌNH THOÏ
PGS, TS. NGUYEÃN TIEÁN DUÕNG
TS. VÖÔNG QUAÂN HOAØNG
Toøa soaïn vaø trò söï
65 Vaên Mieáu - Ñoáng Ña - Haø Noäi
Tel: 080.43174 / 080.44474
Fax: 024.3747.3357
Email: kinhtedubao@ mpi.gov.vn
Taïp chí ñieän töû
http://kinhtevadubao.vn
Chi nhaùnh phía Nam
289 Ñieän Bieân Phuû,
Quaän 3 - TP. Hoà Chí Minh
Tel: 028.3933 0669 / 0913 662 682
Fax: 028. 3933 0669
Quaûng caùo vaø phaùt haønh
Taïi toøa soaïn: 080.48310 / 0983 720
868
Qua maïng löôùi Böu ñieän Vieät Nam
Giaáy pheùp xuaát baûn: 115/GP-BTTTT
In taïi: Coâng ty CP in Coâng ñoaøn Vieät Nam
Giaù 19.500 ñoàng
Economy and Forecast Review
MUÏC LUÏC
Tröông Thò Nam Thaéng, Phan Hoaøng Lan, Vuõ Mai Haûo: Xaây döïng khaùi nieäm
doanh nghieäp khôûi nghieäp saùng taïo taïo taùc ñoäng (impact startup)............................................3
Voõ Xuaân Hoaøi, Buøi Thò Hoaøng Mai: Caùc ñoäng löïc chính taïo ra taêng tröôûng GDP
cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2008-2018........................................................................................ 7
Ñoã Ñình Thanh: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh löïa choïn ngaân haøng thöông maïi
cuûa khaùch haøng taïi TP. Hoà Chí Minh................................................................................... 12
Leâ Thò Yeân: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng veà chaát löôïng dòch vuï
khaùm chöõa beänh baûo hieåm y teá cuûa caùc beänh vieän coâng taïi tænh Traø Vinh........................... 17
Nguyeãn Vaên Tieán, Nguyeãn Huyeàn Trang: Nghieân cöùu nhaân toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh
mua haøng thôøi trang tröïc tuyeán thoâng qua Facebook cuûa ngöôøi tieâu duøng taïi TP. Hoà Chí Minh....21
Tröông Linh Thöông, Leâ Thò Thöông: Quaûn lyù nguoàn nhaân löïc
- Nghieân cöùu tröôøng hôïp Beänh vieän Y hoïc coå truyeàn, Boä Coâng an...................................... 26
Nguyeãn Thò Hoàng Haïnh, Voõ Nhaät Minh Anh: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng
cuûa beänh nhaân veà chaát löôïng dòch vuï ñieàu trò noäi truù taïi Trung taâm Y teá
huyeän Gioàng Rieàng, tænh Kieân Giang................................................................................... 30
Nguyeãn Thò Baûo Ngoïc, Nguyeãn Thanh Huøng: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh
mua saém tröïc tuyeán myõ phaåm cuûa ngöôøi tieâu duøng TP. Raïch Giaù, tænh Kieân Giang............ 34
Phaïm Thò Huyeàn, Buøi Hoàng Quyù: Chaát löôïng traùi caây Vieät Nam
- Thöïc traïng vaø vai troø trong vieäc löïa choïn cuûa ngöôøi mua.................................................. 38
Huyønh Quoác Tuaán: Moái quan heä giöõa Hình aûnh ñieåm ñeán, Söï haøi loøng
vaø YÙ ñònh quay trôû laïi cuûa du khaùch noäi ñòa ñeán Ñoàng Thaùp............................................... 43
Tröông Ñöùc Nga, Nguyeãn Thò Haûi Uyeân: Ñaùnh giaù chaát löôïng dòch vuï internet caùp quang
VNPT TP. Hoà Chí Minh....................................................................................................... 46
Mai Thò Hoàng Duyeân, Nguyeãn Thò Kim Anh: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï gaén boù
cuûa caùn boä nhaân vieân vôùi khaùch saïn Möôøng Thanh Luxury Nha Trang............................... 50
Chaâu Hoaøi Baõo, Leâ Traàn Thanh Nhaøn: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng
trong coâng vieäc cuûa thöïc taäp sinh taïi Coâng ty Coå phaàn Giao nhaän vaø Vaän chuyeån In Do Traàn......54
Trònh Thò Nguyeät Haø, Phaïm Vaên Taøi: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ruûi ro keâ khai thueá
cuûa caùc doanh nghieäp taïi huyeän Giang Thaønh, tænh Kieân Giang.......................................... 58
Ngoâ Ñöùc Phöôùc, Traàn Quang Phuù: Vai troø cuûa caùc yeáu toá chaát löôïng dòch vuï
ñoái vôùi söï haøi loøng cuûa khaùch haøng:
Nghieân cöùu tröôøng hôïp vaän taûi haøng hoùa haøng khoâng ôû Vieät Nam...................................... 62
Nguyeãn Thò Traâm Anh, Traàn Dieäp Truøng Döông: Tieáp caän tín duïng cuûa caùc DNNVV:
Nghieân cöùu taïi TP. Nha Trang, tænh Khaùnh Hoøa.................................................................. 66
Buøi Thò Vieät Haø: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc laøm vieäc cuûa ngöôøi lao ñoäng
taïi Coâng ty TNHH Foremart Vieät Nam................................................................................ 70
Ñaøo Thò Maãu Ñôn: Thöïc traïng öùng duïng moâ hình baùn leû ñieän töû
cuûa caùc doanh nghieäp may nhoû vaø vöøa treân ñòa baøn Haø Noäi................................................ 74
Nguyeãn Minh Thuûy, Phaïm Xuaân Tröôøng, Töø Thuùy Anh: Caùc kyõ naêng caàn thieát
cuûa ngöôøi lao ñoäng trong boái caûnh Caùch maïng Coâng nghieäp 4.0......................................... 78
Phöôùc Minh Hieäp, Voõ Thò Kim Oanh: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh
mua quaàn aùo may saün tröïc tuyeán cuûa ngöôøi tieâu duøng treân ñòa baøn TP. Beán Tre................. 81
Döông Thò Thanh Hieàn: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán nhu caàu hoïc taäp tröïc tuyeán
cuûa hoïc vieân ñang hoïc taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Duy Taân............................................................ 85
Buøi Thanh Haø: Taùc ñoäng cuûa ñaøo taïo ngheà ñeán thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng vuøng Taây Baéc........89
Dieäp Thanh Tuøng, Traàn Hoaøng Baûo Ngoïc: Hieäu quaû kinh teá cuûa caùc moâ hình nuoâi toâm
taïi thò xaõ Duyeân Haûi, tænh Traø Vinh...................................................................................... 94
Ngoâ Thò Hoàng Nhung: Nghieân cöùu caùc moâ hình haønh vi trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä.......98
Phan Ñình Quyeát, Nguyeãn Hoaøng Vieät: Nghieân cöùu lyù thuyeát naêng löïc
cung öùng dòch vuï cuûa caùc doanh nghieäp logistics................................................................101
Ñaøo Caåm Thuûy: Xaây döïng nhaân hieäu trong kyû nguyeân soá.................................................105
Hoaøng Thò Thuøy Döông: Naâng cao söï gaén keát nhaân vieân vôùi toå chöùc trong caùc doanh nghieäp
sau M&A - Kinh nghieäm cuûa Ngaân haøng Shinhan..........................................................................109
Nguyeãn Thò Höôøng, Traàn Phöôùc, Taêng Thò Thanh Thuûy: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán
thieát laäp boä phaän kieåm toaùn noäi boä trong caùc coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng taïi Vieät Nam......113
Hoà Thò Chaâu, Nguyeãn Tröôøng Sôn: Ñaùnh giaù thöïc traïng phaùt trieån beàn vöõng
du lòch Khaùnh Hoøa theo goùc ñoä kinh teá...............................................................................117
Traàn Thò Thu Haûi, Nguyeãn Ngoïc Quyù: AÛnh höôûng cuûa moâi tröôøng vaät lyù tôùi vaên hoùa
doanh nghieäp - Tình huoáng nghieân cöùu taïi Coâng ty TNHH Tö vaán vaø Xaây döïng
Ñaïi hoïc Giao thoâng vaän taûi..................................................................................................121
1
 Issue 36 December 2020 (754) - 53th year
ECONOMY AND FORECAST REVIEW
PRESS OFFICE OF
MINISTRY OF PLANNING AND INVESTMENT
Editor-in-Chief
MSc. NGUYEN LE THUY
Deputy Editor-in-Chief
MA. DO THI PHUONG LAN
Editorial Board
Dr. CAO VIET SINH
Assoc. Prof. Dr. LE QUOC LY
Assoc. Prof. Dr. BUI TAT THANG
Dr. NGUYEN DINH CUNG
Assoc. Prof. Dr. NGUYEN HONG SON
Prof. Dr. TRAN THO DAT
Assoc. Prof. Dr. TRAN DINH THIEN
Assoc. Prof. Dr. NGUYEN DINH THO
Assoc. Prof. Dr. NGUYEN TIEN DUNG
Dr. VUONG QUAN HOANG
Editorial Board Office
65 Van Mieu Street
Dongda District - Ha Noi
Tel: 080.43174 / 080.44474
Fax: 024.3747.3357
Email: kinhtedubao@ mpi.gov.vn
Electronic magazine
http://kinhtevadubao.vn
Branch Office
289 Dien Bien Phu Street
3 District - Ho Chi Minh City
Tel: 028.3933 0669 / 0913 662 682
Fax: 028. 3933 0669
Advertisement & Issue
Tel: 080.48310 / 0983 720 868
Released via VNPost
Publishing license: 115/GP-BTTTT
Printed at Cong Doan Vietnam printing JSC
Price 19.500 VND
2 Kinh teá vaø Döï baùo
IN THIS ISSUE
Truong Thi Nam Thang, Phan Hoang Lan, Vu Mai Hao: Formulate the concept
of impact startup..................................................................................................................... 3
Vo Xuan Hoai, Bui Thi Hoang Mai: The main drivers of Vietnam’s GDP growth
in the period 2008-2018......................................................................................................... 7
Do Dinh Thanh: Determinants of customers’ decisions to choose commercial banks
in Ho Chi Minh City............................................................................................................. 12
Le Thi Yen: Determinants of satisfaction with quality of medical examination
and treatment services using health insurance in Tra Vinh province-based public hospitals........17
Nguyen Van Tien, Nguyen Huyen Trang: Research on factors affecting
Ho Chi Minh City-based consumers’ intention of buying clothes online through Facebook...21
Truong Linh Thuong, Le Thi Thuong: Human resource management - Case study
of Traditional Medicine Hospital under Ministry of Public Security................................... 26
Nguyen Thi Hong Hanh, Vo Nhat Minh Anh: Influential factors on patients’ satisfaction
with quality of inpatient care at Giong Rieng district’s Medical Center,
Kien Giang province............................................................................................................ 30
Nguyen Thi Bao Ngoc, Nguyen Thanh Hung: Factors impacting intention
of buying cosmetics online of consumers in Rach Gia, Kien Giang province...................... 34
Pham Thi Huyen, Bui Hong Quy: Quality of Vietnamese fruits - Current situation
and the role in buyer’s choice.............................................................................................. 38
Huynh Quoc Tuan: The relationship among Destination image, Satisfaction
and Revisit intention of domestic visitors to Dong Thap province....................................... 43
Truong Duc Nga, Nguyen Thi Hai Uyen: Assess quality of fiber-optic internet service
of VNPT Ho Chi Minh City.................................................................................................. 46
Mai Thi Hong Duyen, Nguyen Thi Kim Anh: Factors affecting staff’s commitment
to Muong Thanh Luxury Nha Trang hotel............................................................................ 50
Chau Hoai Bao, Le Tran Thanh Nhan: Factors affecting job satisfaction of interns
at Indo Trans Logistics Corporation..................................................................................... 54
Trinh Thi Nguyet Ha, Pham Van Tai: Determinants of the risk of tax declaration
in enterprises in Giang Thanh district, Kien Giang province............................................... 58
Ngo Duc Phuoc, Tran Quang Phu: The role of components of service quality in customer
satisfaction: The case of air freight sector in Vietnam.....................................................................62
Nguyen Thi Tram Anh, Tran Diep Trung Duong: Credit access of SMEs:
The case study of Nha Trang city, Khanh Hoa province...................................................... 66
Bui Thi Viet Ha: Factors influencing work motivation of employees
at Foremart Vietnam Co., Ltd.............................................................................................. 70
Dao Thi Mau Don: Application of e-tailing in Hanoi-based garment SMEs...................... 74
Nguyen Minh Thuy, Pham Xuan Truong, Tu Thuy Anh: Essential skills for workers
in the context of the Fourth Industrial Revolution................................................................ 78
Phuoc Minh Hiep, Vo Thi Kim Oanh: Factors influencing consumers’ decision
to buy ready-to-wear clothes online in Ben Tre city............................................................ 81
Duong Thi Thanh Hien: Determinants of the need for E-learning of students
at Duy Tan University.......................................................................................................... 85
Bui Thanh Ha: Impact of vocational training on the income of workers
in the Northwest region........................................................................................................ 89
Diep Thanh Tung, Tran Hoang Bao Ngoc: Economic efficiency
of shrimp farming models in Duyen Hai town, Tra Vinh province...................................... 94
Ngo Thi Hong Nhung: Research on behavioral theories about road traffic field............... 98
Phan Dinh Quyet, Nguyen Hoang Viet: Literature review on service delivery capacity
of logistics enterprises.........................................................................................................101
Dao Cam Thuy: Building personal brand in the digital age...............................................105
Hoang Thi Thuy Duong: Improving employees’ commitment to with businesses
after M&A - Experience of Shinhan Bank..........................................................................109
Nguyen Thi Huong, Tran Phuoc, Tang Thi Thanh Thuy: Factors influencing the establishment
of internal audit department at public joint stock companies in Vietnam.....................................113
Ho Thi Chau, Nguyen Truong Son: Assessing the reality of sustainable tourism
development in Khanh Hoa from economic perspective....................................................117
Tran Thi Thu Hai, Nguyen Ngoc Quy: Impact of the physical environment on corporate culture
- Case study of Consultancy and Construction Limited company of University
of Transport and Communications......................................................................................121
Nghieân cöùu caùc moâ hình haønh vi
trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä
NGOÂ THÒ HOÀNG NHUNG*
Toùm taét
Baøi vieát toång keát, ñaùnh giaù caùc lyù thuyeát haønh vi trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä ñeå cung
caáp moät caùi nhìn toång quan, töø ñoù giuùp cho caùc nhaø nghieân cöùu löïa choïn lyù thuyeát, tieáp caän hôïp
lyù cho nghieân cöùu lieân quan ñeán haønh vi trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä.

Töø khoùa: lyù thuyeát, moâ hình, haønh vi, giao thoâng ñöôøng boä

Summary
The article aims to summarize and evaluate behavioral theories about road traffic field to
provide an overview that help researchers choose a proper theory and approach for their
research on behavior towards road traffic area.

Keywords: theory, model, behavior, road traffic

GIÔÙI THIEÄU
Haønh vi tham gia giao thoâng ñöôøng boä moâ taû caùc
haønh ñoäng vaø xu höôùng thay ñoåi cuûa ngöôøi laùi xe khi
tham gia giao thoâng trong caùc tình huoáng khaùc nhau.
Trong quaù trình tham gia giao thoâng, haønh vi laø keát quaû
(bieán phuï thuoäc) cuûa moät toå hôïp phöùc taïp caùc yeáu toá
(ñaàu vaøo) moâi tröôøng giao thoâng (cô sôû haï taàng, phöông
tieän, doøng giao thoâng…) vaø caùc yeáu toá caù nhaân (nhaän
thöùc, hieåu bieát, kyõ naêng…). Coù raát nhieàu lyù thuyeát/moâ
hình haønh vi trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä. Baøi
vieát naøy seõ toång keát, ñaùnh giaù, bình luaän moät soá lyù
thuyeát/moâ hình haønh vi, laøm cô sôû cho caùc nghieân cöùu
veà haønh vi trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT
Taùc giaû heä thoáng hoaù moät soá lyù thuyeát ñöôïc öùng
duïng trong nghieân cöùu haønh vi, ñaëc bieät lieân quan ñeán
caùc yeáu toá vaø quaù trình ra quyeát ñònh cuûa ngöôøi tieâu
duøng, cuï theå:
Moâ hình Kính thích - Can thieäp - Phaûn öùng (S-I-R)
Moâ hình S-I-R cuûa Kroeber-Riel vaø Weinberg
(2003) laø moâ hình phoå bieán cuûa quaù trình ra quyeát ñònh
vaø ñöôïc öùng duïng trong nghieân cöùu veà marketing. Theo
Kroeber-Riel vaø Weinberg (2003), haønh vi laø phaûn öùng
do caùc kích thích beân ngoaøi tröïc tieáp taùc ñoäng vaø ño
löôøng ñöôïc, ñoàng thôøi cuõng chòu söï can thieäp cuûa quaù
trình taâm lyù. Caùc yeáu toá kích thích beân ngoaøi cuøng vôùi
quaù trình can thieäp taâm lyù hoïc daãn ñeán söï phaûn öùng hay
haønh vi cuûa ngöôøi tieâu duøng. Trong moâ hình naøy, yeáu
toá taâm lyù hoïc theå hieän söï can thieäp, ñöôïc chia thaønh hai
boä phaän laø quaù trình hoaït ñoäng vaø quaù trình nhaän thöùc.
Quaù trình hoaït ñoäng bao goàm: thaùi ñoä, caûm xuùc, ñoäng
*
Hoïc vieän Phuï nöõ Vieät Nam
Ngaøy nhaän baøi: 06/11/2020; Ngaøy phaûn bieän: 06/12/2020; Ngaøy duyeät ñaêng: 10/12/2020
cô. Quaù trình nhaän thöùc bao goàm: nhaän
bieát, ghi nhôù thoâng tin cuõng nhö quaù trình
hoïc taäp. Caùc thaønh phaàn chính cuûa haønh
vi ngöôøi tieâu duøng laø: moâi tröôøng, ñaëc
tính saün coù cuûa saûn phaåm, ñaëc ñieåm cuûa
ngöôøi ra quyeát ñònh nhö nhaân khaåu - xaõ
hoäi hoïc vaø taâm lyù hoïc.
Lyù thuyeát veà haønh ñoäng hôïp lyù (TRA -
Theory of Reasoned Action)
Lyù thuyeát TRA giaûi thích moái quan heä
giöõa thaùi ñoä vaø haønh vi trong haønh ñoäng
cuûa ngöôøi tieâu duøng. Lyù thuyeát TRA ñöôïc
duøng ñeå döï ñoaùn caùch thöùc ngöôøi tieâu
duøng seõ thöïc hieän haønh vi döïa treân thaùi ñoä
ñoái vôùi haønh vi vaø döï ñònh thöïc hieän haønh
vi. Döï ñònh laø traïng thaùi nhaän thöùc ngay
tröôùc khi thöïc hieän haønh vi, laø moät yeáu toá
daãn ñeán thöïc hieän haønh vi. Vì vaäy, döï ñònh
haønh vi laø yeáu toá quyeát ñònh haønh vi vaø laø
yeáu toá quan troïng nhaát döï ñoaùn haønh vi
(Ajzen vaø Fishbein, 2010). Döï ñònh haønh
vi chòu aûnh höôûng bôûi hai yeáu toá: thaùi ñoä
ñoái vôùi haønh vi vaø chuaån chuû quan.
Theo Ajzen (2005), thaùi ñoä ñoái vôùi
haønh vi laø möùc ñoä ñaùnh giaù tích cöïc hay
tieâu cöïc khi thöïc hieän haønh vi, ñöôïc ño
löôøng baèng toaøn boä taäp hôïp nieàm tin vaøo
haønh vi ñaït ñöôïc.
Chuaån chuû quan laø nhaän thöùc aùp löïc
xaõ hoäi ñeå thöïc hieän hoaëc khoâng thöïc
hieän haønh vi, laø yeáu toá chuû quan cuûa
ngöôøi tieâu duøng veà vieäc neân hay khoâng
neân thöïc hieän haønh vi. Yeáu toá chuaån
chuû quan bò taùc ñoäng bôûi nhaän thöùc, suy

98 Kinh teá vaø Döï baùo

nghó cuûa nhoùm tham khaûo hay nhöõng
ngöôøi aûnh höôûng (coù quan heä gaàn guõi vôùi
ngöôøi coù yù ñònh thöïc hieän haønh vi, nhö:
ngöôøi thaân trong gia ñình, baïn beø, ñoàng
nghieäp). Noùi caùch khaùc, quan nieäm vaø
nieàm tin cuûa caùc nhoùm tham khaûo ñoái vôùi
saûn phaåm coù lieân quan vaø aûnh höôûng tröïc
tieáp ñeán quan ñieåm, suy nghó cuûa ngöôøi
tieâu duøng (Ajzen vaø Fishbein, 2010).
Döï ñònh haønh vi laø moät haøm cuûa thaùi
ñoä vaø chuaån chuû quan ñoái vôùi haønh vi ñoù.
Tuy nhieân, thaùi ñoä vaø caùc chuaån chuû quan
khoâng coù taùc ñoäng gioáng nhau trong döï
ñoaùn haønh vi. Treân thöïc teá, khi tieáp caän
moät saûn phaåm, ngöôøi tieâu duøng seõ quan
taâm ñeán nhöõng giaù trò vaø lôïi ích maø saûn
phaåm ñoù mang ñeán, nhöng moãi lôïi ích laïi
ñöôïc ñaùnh giaù ôû moät möùc ñoä quan troïng
khaùc nhau. Vì vaäy, neáu xaùc ñònh ñöôïc
troïng soá giaù trò cuûa töøng thuoäc tính aûnh
höôûng tôùi ngöôøi tieâu duøng, coù theå döï ñoaùn
xu höôùng haønh vi cuûa ngöôøi tieâu duøng.
Lyù thuyeát veà haønh vi döï ñònh (TPB -
Theory of Planned Behavior)
Lyù thuyeát TBP cho raèng, coù theå döï
ñoaùn döï ñònh haønh vi vôùi ñoä chính xaùc
töông ñoái cao töø yeáu toá thaùi ñoä, chuaån
chuû quan vaø nhaän thöùc kieåm soaùt haønh vi
(Ajzen, 2016). Lyù thuyeát TPB giaû ñònh
raèng, döï ñònh cuûa moät caù nhaân khi keát
hôïp vôùi nhaän thöùc kieåm soaùt haønh vi seõ
giuùp döï ñoaùn haønh vi vôùi ñoä chính xaùc
cao hôn caùc moâ hình tröôùc ñoù.
Moâ hình nieàm tin söùc khoeû (HBM)
Moâ hình HBM cuûa Conner vaø Sparks
(1996) ñeà xuaát raèng, quyeát ñònh cuûa moät
ngöôøi coù thöïc hieän haønh vi an toaøn hay
khoâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc khía caïnh:
nhaän thöùc möùc ñoä nhaïy caûm vaø möùc ñoä
nghieâm troïng; nhaän thöùc veà lôïi ích vaø raøo
caûn; ñoäng cô söùc khoûe (Hình).
ÖÙNG DUÏNG CAÙC LYÙ THUYEÁT
HAØNH VI TRONG LÓNH VÖÏC GIAO
THOÂNG ÑÖÔØNG BOÄ
Theo moâ hình S-I-R cuûa Kroeber-
Riel vaø Weinberg (2003), caùc kích thích
beân ngoaøi, nhö: giaù saûn phaåm, ñaëc tính
saûn phaåm, truyeàn thoâng, dòch vuï, söï
khaùc bieät cuøng vôùi moâi tröôøng xaõ hoäi cuûa
ngöôøi tieâu duøng (ñòa vò hoaëc taàng lôùp xaõ
hoäi) vaø caùc ñaëc ñieåm nhaân khaåu - xaõ hoäi
hoïc coù taùc ñoäng leân haønh vi. Quaù trình
taâm lyù hoïc trong moãi caù nhaân ñöôïc ño
löôøng giaùn tieáp theo caáu truùc taâm lyù hoïc,
nhö: thaùi ñoä, caûm xuùc vaø ñoäng cô ñoái vôùi
saûn phaåm. Döïa vaøo thaùi ñoä, ñoäng cô vaø
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NIEÀM TIN SÖÙC KHOEÛ
Nguoàn: Conner vaø Sparks (1996)
caûm xuùc ñoái vôùi saûn phaåm, ngöôøi tieâu duøng seõ thích
hay khoâng thích saûn phaåm.
Lyù thuyeát TRA ñöôïc söû duïng ñeå döï ñoaùn yù ñònh
hoaëc haønh vi trong lónh vöïc an toaøn ñöôøng boä, chaúng
haïn nhö söû duïng daây an toaøn (Eby vaø Molnar, 1998).
Maëc duø vaäy, moâ hình chæ döï ñoaùn haønh vi naèm döôùi söï
kieåm soaùt cuûa moät ngöôøi.
Trong khi ñoù, lyù thuyeát TBP cho raèng, coù theå döï
ñoaùn döï ñònh haønh vi vôùi ñoä chính xaùc töông ñoái cao
töø yeáu toá thaùi ñoä, chuaån chuû quan vaø nhaän thöùc kieåm
soaùt haønh vi (Ajzen, 2016). Trong moät soá nghieân cöùu
vi phaïm giao thoâng ñöôøng boä, thaùi ñoä ñöôïc phaùt hieän
coù moái töông quan ñaùng keå vôùi haønh vi laùi xe hung
haêng, laùi xe nhanh vaø lieân quan ñeán tai naïn (Ulleberg
vaø Rundmo, 2003). Nhaän thöùc veà khaû naêng kieåm soaùt
cuõng coù lieân quan vôùi caùc hình thöùc vi phaïm laùi xe khaùc
nhau, bao goàm: uoáng röôïu vaø laùi xe, chaïy quaù toác ñoä vaø
vi phaïm laøn ñöôøng (Forward, 2006).
Vôùi moâ hình HBM, Chorlton (2007) cho thaáy, vieäc
söû duïng moâ hình naøy trong an toaøn giao thoâng coù phaàn
haïn cheá. Moät nghieân cöùu khaùc cuõng khaúng ñònh raèng,
caùc thaønh phaàn cuûa HBM ñöôïc coi laø yeáu toá döï baùo
haønh vi, nhöng taùc ñoäng thöôøng raát nhoû (Abraham vaø
Sheeran, 2005). Abraham vaø Sheeran (2005) cuõng keát
luaän raèng, raát khoù ñeå noùi, lieäu haønh vi coù thay ñoåi hay
khoâng töø vieäc thay ñoåi nieàm tin söùc khoûe.
Qua phaân tích caùc lyù thuyeát/moâ hình haønh vi vaø öùng
duïng trong lónh vöïc giao thoâng ñöôøng boä vaø toùm taét ôû
Baûng, coù theå thaáy, trong soá caùc lyù thuyeát veà haønh vi, thì
moâ hình TPB taïo ra raát nhieàu söï quan taâm vaø ñöôïc aùp
duïng roäng raõi trong lónh vöïc an toaøn ñöôøng boä, chaúng
haïn nhö: kieåm tra xu höôùng cuûa caùc trình ñieàu khieån veà
toác ñoä, vöôït nguy hieåm, uoáng röôïu laùi xe, ñi laïng laùch,
cheøn ngang sau khi vöôït moät caùch lieàu lónh, vöôït ñeøn
ñoû, lao vaøo xe phía tröôùc… (Elliott vaø coäng söï 2003;
Chorlton, 2007).
KEÁT LUAÄN
Trong hai thaäp kyû qua, Vieät Nam coù toác ñoä cô giôùi
hoùa nhanh choùng trong giao thoâng vaän taûi, ñaëc bieät laø
söï buøng noå söû duïng xe gaén maùy vaø caùc phöông tieän cô
99
 BAÛNG: TOÙM TAÉT MOÄT SOÁ LYÙ THUYEÁT/MOÂ HÌNH HAØNH VI duïng caùc chæ tieâu thoáng keâ töø phaân tích
TRONG LÓNH VÖÏC GIAO THOÂNG hoà sô tai naïn cuûa caûnh saùt giao thoâng,
Lyù thuyeát/moâ trong khi nhöõng hoà sô goác cuûa caùc soá lieäu
STT Yeáu toá taùc ñoäng Taùc ñoäng Lónh vöïc aùp duïng
hình naøy thöôøng raát khoù tieáp caän do nhöõng
(i) Yeáu toá marketing (giaù, chaát löôïng, quy ñònh veà an ninh vaø toá tuïng. Hôn
Sôû thích
truyeàn thoâng, tính phaân bieät, dòch vuï, Sôû thích
Lyù thuyeát quaù tính saün coù)
Löïa choïn
Phaân khuùc thò
nöõa, nhöõng keát quaû phaân tích hoà sô tai
1 trình ra quyeát (ii) Yeáu toá moâi tröôøng (gia ñình, nhoùm
Haønh vi mua
tröôøng naïn thöôøng phuï thuoäc vaøo ñaùnh giaù ñònh
Mua tính vaø chuû quan cuûa nhaân vieân khaùm
ñònh (S-I-R) ñòa vò, taàng lôùp xaõ hoäi) Döï baùo nhu caàu thò
Loaïi boû
(iii) Yeáu toá beân trong (thaùi ñoä, caûm xuùc,
Taùi cheá
tröôøng nghieäm hieän tröôøng. Caùc nhaø nghieân cöùu
ñoäng cô, nhaän bieát, ghi nhôù, hoïc taäp) chuyeân moân veà giao thoâng thöôøng khoâng
Lyù thuyeát haønh Döï ñònh haønh
2 ñoäng hôïp lyù
(i) Thaùi ñoä
vi → Thöïc
Haøng hoùa tieâu duøng theå can thieäp vaøo quaù trình ñaùnh giaù, maø
(TRA)
(ii) Chuaån chuû quan
hieän haønh vi
Giao thoâng chæ ñôn thuaàn söû duïng laïi keát quaû ñaùnh
Dòch vuï vieãn thoâng giaù. Trong khi ñoù, trong hoaït ñoäng tham
(i) Thaùi ñoä Döï ñònh haønh
3
Lyù thuyeát haønh
(ii) Chuaån chuû quan vi → Thöïc
Giao thoâng gia giao thoâng haøng ngaøy treân ñöôøng vaø
vi döï ñònh (TPB) Y teá taïi caùc nuùt giao, nhöõng haønh vi gaây maát
(iii) Nhaän thöùc kieåm soaùt haønh vi hieän haønh vi
Haøng hoùa tieâu duøng an toaøn giao thoâng vaãn thöôøng xuyeân
(i) Nhaän thöùc nhaïy caûm
Moâ hình nieàm (ii) Nhaän thöùc möùc ñoä nghieâm troïng xaûy ra, tieàm aån nguy cô gaây tai naïn giao
Giao thoâng thoâng, ñoàng thôøi tröïc tieáp laøm giaûm toác
4 tin söùc khoeû (iii) Ñoäng cô söùc khoeû Haønh ñoäng
Y teá
(HBM) (iv) Nhaän thöùc veà nhöõng lôïi ích ñoä vaø löu löôïng doøng giao thoâng.
(v) Nhaän thöùc veà nhöõng raøo caûn Vì vaäy, nghieân cöùu naøy toùm taét, toång
Nguoàn: Taùc giaû toång hôïp hôïp, phaân tích vaø bình luaän moät soá lyù
thuyeát haønh vi trong lónh vöïc giao thoâng
giôùi caù nhaân khaùc. Maëc duø vaäy, trong ñieàu kieän haïn ñöôøng boä. Keát quaû mang laïi moät böùc
cheá veà cô sôû haï taàng vaø ñaëc bieät laø söï haïn cheá veà yù thöùc tranh toång quan veà moät soá lyù thuyeát vaø
cuûa ngöôøi ñieàu khieån phöông tieän vaø trình ñoä quaûn lyù nhöõng höôùng nghieân cöùu thöïc nghieäm coù
giao thoâng ñaõ daãn ñeán söï gia taêng caû veà soá löôïng vaø theå aùp duïng caùc lyù thuyeát naøy trong vieäc
möùc ñoä nguy hieåm cuûa tai naïn giao thoâng ñöôøng boä. bieän luaän, xaây döïng moâ hình nghieân cöùu
Nguyeân nhaân chuû yeáu laø baét nguoàn töø thaùi ñoä vaø haønh trong lónh vöïc giao thoâng vaän taûi. Rieâng
vi tham gia giao thoâng cuûa ngöôøi daân. haønh vi tham gia giao thoâng ñöôøng boä ôû
Cho ñeán nay, caùc nghieân cöùu veà haønh vi gaây maát an Vieät Nam coù theå tieáp caän lyù thuyeát TPB
toaøn giao thoâng ôû Vieät Nam chæ môùi döøng laïi ôû vieäc söû ñeå laøm lyù thuyeát neàn cho nghieân cöùu.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Abraham, C., and Sheeran, P. (2005). The Health Belief Model, In: Conner, M. and Norman,
P., Eds., Predicting Health Behaviour: Research and Practice with Social Cognition Models, 2nd
Edition, Open University Press, Maidenhead
2. Ajzen, I. (2005). Attitude, personality and behavior, 2nd Edition, England: Berkshire
3. Ajzen, I., and Fishbein, M. (2010). Predicting and changing behavior: The reasoned action
approach, New York: Taylor & Francis
4. Ajzen, I. (2016). Consumer attitudes and behavior: the theory of planned behavior applied to
food consumption decisions, Italian Review of Agricultural Economics, 70(2), 121-138
5. Chorlton, K. (2007). Understanding the Influences on Speed Choice, The Institute of
Psychological Sciences, University of Leeds
6. Conner, M., Sparks, P. (1996). The theory of planned behaviour and health behaviours, In
M. Conner & P. Norman (Eds.), Predicting health behaviour: Research and practice with social
cognition models, Open University Press
7. Eby, D. W., and Molnar, L. J. (1998). Matching traffic safety strategies to youth characteristics:
a literature review of cognitive development, Transportation Research Institute
8. Elliott, M. A. et a1 (2003). Drivers’ Compliance With Speed Limits: An Application of the
Theory of Planned Behavior, Journal of Applied Psychology, 88(5)
9. Forward, S. (2006). The intention to commit driving violations - A qualitative study,
Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 9(6), 412-426
11. Kroeber-Riel W., and Weinberg P. (2003). Konsumentenverhalten, Vahlen Verlag, München,
Germany
12. Ulleberg, P., and Rundmo, T. (2003). Personality, attitudes and risk perception as predictors
of risky driving behaviour among young drivers, Safety Science, 41, 427-443

100 Kinh teá vaø Döï baùo