Soá 15 thaùng 05/2021 (769) - Naêm thöù 54
ECONOMY AND FORECAST REVIEW
CÔ QUAN NGOÂN LUAÄN
CUÛA BOÄ KEÁ HOAÏCH VAØ ÑAÀU TÖ
Toång Bieân taäp
ThS. NGUYEÃN LEÄ THUÛY
Phoù Toång Bieân taäp
ThS. ÑOÃ THÒ PHÖÔNG LAN
Hoäi ñoàng Bieân taäp
TS. CAO VIEÁT SINH
PGS, TS. LEÂ QUOÁC LYÙ
PGS, TS. BUØI TAÁT THAÉNG
TS. NGUYEÃN ÑÌNH CUNG
PGS, TS. NGUYEÃN HOÀNG SÔN
GS, TS. TRAÀN THOÏ ÑAÏT
PGS, TS. TRAÀN ÑÌNH THIEÂN
PGS, TS. NGUYEÃN ÑÌNH THOÏ
PGS, TS. NGUYEÃN TIEÁN DUÕNG
TS. VÖÔNG QUAÂN HOAØNG
Toøa soaïn vaø trò söï
65 Vaên Mieáu - Ñoáng Ña - Haø Noäi
Tel: 080.43174 / 080.49422
Fax: 024.3747.3357
Email: kinhtedubao@ mpi.gov.vn
Taïp chí ñieän töû
http://kinhtevadubao.vn
Quaûng caùo vaø phaùt haønh
Tel: 080.44474 / 0909 869 868
Qua maïng löôùi Böu ñieän Vieät Nam
Giaáy pheùp xuaát baûn: 115/GP-BTTTT
In taïi: Coâng ty CP in Coâng ñoaøn Vieät Nam
Giaù 25.000 ñoàng
Economy and Forecast Review
MUÏC LUÏC
Trieäu Taát Ñaït: Söï khaùc bieät cuûa taêng naêng suaát, tieán boä kyõ thuaät vaø thay ñoåi hieäu quaû trong
ngaønh cheá bieán, cheá taïo theo caáu truùc sôû höõu............................................................................. 3
Nguyeãn Thò Tuyeát Nhung: Ñaùnh giaù ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá ñeán taêng tröôûng naêng suaát lao
ñoäng cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2011-2019................................................................................... 8
Nguyeãn Thò Hoàng Nhaâm, Traàn Minh Hieáu: An toaøn voán cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi ôû
Vieät Nam .................................................................................................................................. 12
Ñoã Hoaøi Linh, Nguyeãn Thò Thaûo, Ñinh Thanh Tuù, Hoaøng Phöông Hoa, Phaïm Hoaøng
Phöông Mai, Nguyeãn Ñöùc Thaønh: Caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng
kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam........................................... 16
Phaïm Ngoïc Khanh: Phaân tích möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán chaát löôïng taêng tröôûng
kinh teá cuûa vuøng Kinh teá troïng ñieåm phía Nam........................................................................ 20
Leâ Huy Ñöùc, Traàn Thò Ngoïc Anh, Nguyeãn Thò Loäc An, Nguyeãn Thò Ngoïc Bích, Ñinh Thaùi
Haø, Vuõ Thò Haèng: Taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá thích öùng coâng vieäc ñeán söï haøi loøng cuûa caùc
doanh nghieäp ñoái vôùi sinh vieân môùi toát nghieäp........................................................................ 25
Nguyeãn Vaân Haø, Chu Thò Mai Höông: Moâ hình toå chöùc hoïc taäp vaø ñoåi môùi saùng taïo.......... 30
Löông Thu Haø, Nguyeãn Mai Phöông, Ñoã Thu Höông: Ñaùnh giaù thaønh coâng cuûa Vieät Nam
trong vieäc kieåm soaùt dòch Covid-19 döôùi goùc ñoä haønh vi cuûa ngöôøi daân.................................. 34
Leâ Ngoïc Danh, Nguyeãn Thò Myõ Linh: Phaân tích taøi chính vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn
löôïng moâ hình nuoâi toâm töï nhieân taïi xaõ Bình An, huyeän Kieân Löông, tænh Kieân Giang.......... 38
Haø Nam Khaùnh Giao, Voõ Ngoïc Leâ: AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa doanh nghieäp ñeán söï gaén boù
cuûa nhaân vieân Coâng ty TNHH Daây caùp ñieän Tai Sin Vietnam................................................. 42
Nguyeãn Anh Tuaán, Vuõ Thò Phöông, Nguyeãn Thò Quyønh Trang, Nguyeãn Thò Ñaøo,
Toâ Theá Nguyeân: Taùc ñoäng cuûa dòch Covid-19 tôùi hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa sinh vieân treân ñòa baøn
TP. Haø Noäi......................................................................................................................................46
Nghieâm Phuùc Hieáu, Trang Töû Töï Thaønh, Traàn Vaên Thi, Traàn Thu Trang, Traàn Taây Sôn,
Nguyeãn Thanh Hoa, Traàn Leâ Ñình Hieáu: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán taøi saûn thöông hieäu
baùnh traùng An Ngaõi, huyeän Long Ñieàn, tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu............................................. 50
Traàn Tuaán Phöông, Hoà Nhaät Quang: Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh khôûi nghieäp cuûa
sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc töï nhieân, Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh................. 54
Ñoã Anh Taøi, Ñoã Ñình Long, Ñoaøn Maïnh Hoàng: Thöïc traïng thaát nghieäp vaø coâng taùc
taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng sau khi bò thaát nghieäp töø caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn
tænh Vónh Phuùc.......................................................................................................................... 58
Leâ Thu Haïnh: Caùc hoïc thuyeát aùp duïng caùch tieáp caän noäi dung trong nghieân cöùu ñoäng löïc
laøm vieäc.................................................................................................................................... 62
Phaïm Huøng Cöôøng, Traàn Anh Taøi: Phaùt trieån ngaønh dòch vuï phaân phoái ôû Vieät Nam hieän nay.......66
Vuõ Ñöùc Naêng, Phaïm Caûnh Huy: Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán phaùt trieån doanh nghieäp coâng nghieäp
hoã trôï treân ñòa baøn TP. Haø Noäi................................................................................................................71
Leâ Vaên Nam, Kieàu Thò Kim Giang, Traàn Ngoïc Huyeàn, Nguyeãn Thò Thu Trang: Caùc nhaân toá
taùc ñoäng ñeán haønh vi söû duïng maïng xaõ hoäi TikTok cuûa hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng taïi Haø Noäi......75
Nguyeãn Ngoïc Döông: Ñaùnh giaù söï haøi loøng veà chaát löôïng dòch vuï thöông maïi cuûa caùc doanh nghieäp
phaân phoái haøng hoùa taïi Laøo Cai..............................................................................................................79
Thaùi Traàn Hieàn Trang, Ñoã Phöông Thaûo, Nguyeãn Thò Vieät Nga: Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán
nhaän thöùc ruûi ro veà thieân tai cuûa caùc hoä gia ñình taïi Quaûng Bình............................................. 84
Ñoaøn Thò Thu Trang: So saùnh yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân caùc khoái ngaønh kyõ thuaät
- Nghieân cöùu taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi............................................................... 88
Phan Thò Minh Lyù: Ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa voán vay Ngaân haøng Chính saùch xaõ hoäi ñeán möùc soáng
cuûa hoä ngheøo ôû caùc huyeän thuoäc Haø Noäi............................................................................................. 92
Nguyeãn Vaên Anh, Phan Tuaán Anh: Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán yù ñònh tieáp nhaän marketing
qua caùc coâng cuï truyeàn thoâng xaõ hoäi........................................................................................ 96
Phaïm Myõ Haèng Phöông: Xaùc ñònh chæ soá phaùt trieån toaøn dieän tænh Vónh Phuùc.....................100
Leâ Thò Quyønh Nhung: Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân trong
boái caûnh hoïc tröïc tuyeán - Nghieân cöùu thöïc nghieäm töø Hoïc vieän Ngaân haøng...........................105
Trònh Thu Thuûy, Nguyeãn Thò Bích Nguyeät: Nhaän thöùc vaø thaùi ñoä cuûa giôùi treû TP. Haø Noäi
ñoái vôùi saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng..................................................................................109
Nguyeãn Thò Hoaøng Oanh: Ñoäng cô thuùc ñaåy tham gia mua saém treân maïng xaõ hoäi cuûa nhaân vieân
vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh......................................................................................................... 112
Nguyeãn Nhö YÙ, Phaïm Vaên Caø, Phaïm Quoác Khôûi, Huyønh Thò Myõ Höông, Leâ Thò Hueá
Traâm: Nhaän dieän aûnh höôûng ruûi ro coâng ngheä thoâng tin ñeán chaát löôïng heä thoáng thoâng tin
keá toaùn taïi caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø Vinh.............................................................116
Nguyeãn Giaùc Trí: Ñeà xuaát thang ño caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân
Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp............................................................................................................... 120
Huyønh Thò Thu Söông, Nguyeãn Vaên Daønh: Nhu caàu nhaân löïc trong caùc khu coâng nghieäp
tænh Bình Döông vaø caùch thöùc caùc doanh nghieäp duy trì nguoàn nhaân löïc................................123
Ngoâ Minh Taâm, Nguyeãn Taøi Naêng, Ngoâ Minh Tieán: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh
mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi caùc sieâu thò ôû TP. Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá..........128
Traàn Kim Tuù, Phaïm Vaên Taøi: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng cuûa beänh nhaân veà
dòch vuï KCB taïi Coâng ty Coå phaàn Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi...........................132
Döông Thò Huyønh Nhö: Nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa Voán xaõ hoäi ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa
sinh vieân ngaønh kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang................................................................136
Traàn Ngoïc Tuù: Moái quan heä giöõa Nieàm tin khaùch haøng, Truyeàn mieäng vaø Söï haøi loøng cuûa
khaùch haøng ñoái vôùi vaøng trang söùc Vieät Nam..........................................................................140
Vuõ Vaên Ñoâng, Traàn Vaên Dung: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh cuûa du khaùch noäi ñòa tieáp tuïc
quay laïi choïn dòch vuï du lòch löõ haønh taïi Coâng ty Coå phaàn Du lòch tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu......144
Phan Anh Tuù, Lieãu Quoác Khaùng: Nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa loøng tin toå chöùc ñeán söï gaén keát
toå chöùc cuûa vieân chöùc treân ñòa baøn TP. Caàn Thô.....................................................................148
1
 Issue 15 May 2021 (769) - 54th year
ECONOMY AND FORECAST REVIEW
PRESS OFFICE OF
MINISTRY OF PLANNING AND INVESTMENT
Editor-in-Chief
MSc. NGUYEN LE THUY
Deputy Editor-in-Chief
MA. DO THI PHUONG LAN
Editorial Board
Dr. CAO VIET SINH
Assoc. Prof. Dr. LE QUOC LY
Assoc. Prof. Dr. BUI TAT THANG
Dr. NGUYEN DINH CUNG
Assoc. Prof. Dr. NGUYEN HONG SON
Prof. Dr. TRAN THO DAT
Assoc. Prof. Dr. TRAN DINH THIEN
Assoc. Prof. Dr. NGUYEN DINH THO
Assoc. Prof. Dr. NGUYEN TIEN DUNG
Dr. VUONG QUAN HOANG
Editorial Board Office
65 Van Mieu Street
Dongda District - Ha Noi
Tel: 080.43174 / 080.080.49422
Fax: 024.3747.3357
Email: kinhtedubao@ mpi.gov.vn
Electronic magazine
http://kinhtevadubao.vn
Advertisement & Issue
Tel: 080.44474 / 0909 869 868
Released via VNPost
Publishing license: 115/GP-BTTTT
Printed at Cong Doan Vietnam printing JSC
Price 25.000 VND
2 Kinh teá vaø Döï baùo
IN THIS ISSUE
Trieu Tat Dat: The difference of productivity growth, technical progress and efficiency
change in processing and manufacturing industry in term of ownership structure......................3
Nguyen Thi Tuyet Nhung: Assessing the contribution of factors to Vietnam’s labor
productivity growth in the period 2011-2019............................................................................. 8
Nguyen Thi Hong Nham, Tran Minh Hieu: Capital safety of commercial banks in Vietnam.....12
Do Hoai Linh, Nguyen Thi Thao, Dinh Thanh Tu, Hoang Phuong Hoa, Pham Hoang
Phuong Mai, Nguyen Duc Thanh: Factors affecting the effectiveness of controlling green
credit in Vietnamese commercial banks.................................................................................. 16
Pham Ngoc Khanh: Analyzing the influence of factors on the quality of economic growth
of the Southern key economic region....................................................................................... 20
Le Huy Duc, Tran Thi Ngoc Anh, Nguyen Thi Loc An, Nguyen Thi Ngoc Bich, Dinh Thai Ha,
Vu Thi Hang: Impact of factors of graduates’ career adaptability on business satisfaction............. 25
Nguyen Van Ha, Chu Thi Mai Huong: Model of learning organization and innovation....... 30
Luong Thu Ha, Nguyen Mai Phuong, Do Thu Huong: Assessment of Vietnam’s success
in controlling Covid-19 pandemic from behavioral perspective.............................................. 34
Le Ngoc Danh, Nguyen Thi My Linh: Analyze financial efficiency and factors affecting
the output of wild shrimp farming in in Binh An commune, Kien Luong district, Kien Giang
province.................................................................................................................................... 38
Ha Nam Khanh Giao, Vo Ngoc Le: Influence of corporate culture on employee engagement
to Tai Sin Electric Cables VN Co. Ltd..................................................................................... 42
Nguyen Anh Tuan, Vu Thi Phuong, Nguyen Thi Quynh Trang, Nguyen Thi Dao,
To The Nguyen: Impact of the Covid-19 pandemic on students’ education in Hanoi city...... 46
Nghiem Phuc Hieu, Trang Tu Tu Thanh, Tran Van Thi, Tran Thu Trang, Tran Tay Son,
Nguyen Thanh Hoa, Tran Le Dinh Hieu: Factors affecting the brand equity of An Ngai
rice paper in Long Dien district, Ba Ria - Vung Tau province................................................. 50
Tran Tuan Phuong, Ho Nhat Quang: Factors affecting entrepreneurial intention of students
at Vietnam National University Ho Chi Minh City - University of Science............................ 54
Do Anh Tai, Do Dinh Long, Doan Manh Hong: Unemployment situation and job creation
for workers after being discharged from enterprises in Vinh Phuc province........................... 58
Le Thu Hanh: Theories on work motivation by content approach.......................................... 62
Pham Hung Cuong, Tran Anh Tai: To boost the distribution service sector in Vietnam today..... 66
Vu Duc Nang, Pham Canh Huy: Factors affecting the development of supporting industry
enterprises in Hanoi................................................................................................................. 71
Le Van Nam, Kieu Thi Kim Giang, Tran Ngoc Huyen, Nguyen Thi Thu Trang: Factors
influencing behavior of using TikTok of high school students in Hanoi.................................. 75
Nguyen Ngoc Duong: Assessing the satisfaction with commercial service quality of distribution
enterprises in Lao Cai............................................................................................................................ 79
Thai Tran Hien Trang, Do Phuong Thao, Nguyen Thi Viet Nga: Factors impacting
Quang Binh-based households’ perception of disaster risk..................................................... 84
Doan Thi Thu Trang: Comparing entrepreneurial intentions among engineering students
- The case study of Hanoi University of Science and Technology........................................... 88
Phan Thi Minh Ly: Assessing the impact of loans from Vietnam Bank for Social Policies
on the welfare of poor households in districts of Hanoi........................................................... 92
Nguyen Van Anh, Phan Tuan Anh: Determinants of intention to receive marketing through
social media tools................................................................................................................................... 96
Pham My Hang Phuong: Determining the inclusive development index of Vinh Phuc
province...................................................................................................................................100
Le Thi Quynh Nhung: Factors influencing students’ academic performance in the context
of online learning - Empirical research from Banking Academy............................................105
Trinh Thu Thuy, Nguyen Thi Bich Nguyet: Perception and attitude of young people in Hanoi
towards eco-friendly products......................................................................................................109
Nguyen Thi Hoang Oanh: Motivation to shop on social media of office workers in
Ho Chi Minh City....................................................................................................................112
Nguyen Nhu Y, Pham Van Ca, Pham Quoc Khoi, Huynh Thi My Huong, Le Thi Hue Tram:
Identify the impact of information technology risks on the quality of accounting information
systems at Tra Vinh city-based schools.......................................................................................116
Nguyen Giac Tri: Propose a scale of factors affecting the learning motivation of students
at Dong Thap University.........................................................................................................120
Huynh Thi Thu Suong, Nguyen Van Danh: Demand for human resources in industrial zones
in Binh Duong province and how businesses maintain human resources...............................123
Ngo Minh Tam, Nguyen Tai Nang, Ngo Minh Tien: Factors influencing green purchase
intention of consumers in Hue city, Thua Thien Hue province...............................................128
Tran Kim Tu, Pham Van Tai: Factors affecting patients’ satisfaction with medical examination
and treatment services of Hoan My Minh Hai General Hospital Joint Stock Company..............132
Duong Thi Huynh Nhu: Assess the impact of social capital on the entrepreneurial intention
of economics students in An Giang University.......................................................................136
Tran Ngoc Tu: Relationship between customer trust, word of mouth and customer
satisfaction with gold jewelry in Vietnam...............................................................................140
Vu Van Dong, Tran Van Dung: Factors affecting return intention of domestic tourists
towards travel services at Ba Ria - Vung Tau Tourism Joint Stock Company........................144
Phan Anh Tu, Lieu Quoc Khang: Study on the impact of organizational trust on organizational
commitment of officials in Can Tho city......................................................................................148
Söï khaùc bieät cuûa taêng naêng suaát,
tieán boä kyõ thuaät vaø thay ñoåi hieäu quaû
trong ngaønh cheá bieán, cheá taïo
theo caáu truùc sôû höõu
TRIEÄU TAÁT ÑAÏT*
Toùm taét
Nghieân cöùu naøy aùp duïng caùch tieáp caän phaân tích bao döõ lieäu (DEA) ñeå phaân tích naêng suaát
nhaân toá toång hôïp (TFP), thay ñoåi coâng ngheä vaø nhöõng thay ñoåi veà hieäu quaû trong ngaønh
cheá bieán, cheá taïo cuûa Vieät Nam töø naêm 2012 ñeán naêm 2018. Ñeå thu ñöôïc chæ soá naêng suaát
Malmquist vaø caùc chæ soá khaùc ñoái vôùi moãi doanh nghieäp (DN) vaø moãi caëp naêm, taùc giaû söû duïng
caùch tieáp caän DEA ñeå tính caùc haøm khoaûng caùch ñaàu ra baèng vieäc giaûi caùc baøi toaùn quy hoaïch
tuyeán tính phi tham soá. Caùc keát quaû phaân raõ thay ñoåi trong TFP cuûa caùc ngaønh theo caáu truùc sôû
höõu chæ ra raèng, taêng tröôûng naêng suaát cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc (DNNN), DN tö nhaân
vaø DN FDI töông öùng laø 1.004; 0.996 vaø 0.999. Keát quaû phaân raõ thay ñoåi naêng suaát cuûa caùc
nhoùm ngaønh ñöôïc choïn theo caùc caáu truùc sôû höõu cho thaáy, taêng tröôûng naêng suaát trung bình
(TFPCH) cuûa caùc nhoùm DNNN, DN tö nhaân vaø DN FDI töông öùng laø 0.998; 0.998 vaø 1.000.

Töø khoaù: chæ soá naêng suaát Malmquist, phaân tích bao döõ lieäu (DEA), DNNN, doanh nghieäp tö
nhaân, doanh nghieäp FDI

Summary
This study applies data envelopment analysis (DEA) to analyze total factor productivity (TFP),
technology changes and efficiency changes in Vietnam’s processing and manufacturing industry
from 2012 to 2018. To estimate Malmquist productivity index and other indicators for each
enterprise and every couple of years, the author employs DEA approach to calculate the output
distance functions by solving non-parametric linear programming problems. The decomposition
results of change in TFP of industries in term of ownership structure indicate that the productivity
growth of state-owned enterprises (SOEs), private enterprises and FDI enterprises is 1.004; 0.996
and 0.999, respectively. The decomposition results of change in productivity of selected industries
in term of ownership structures show that the average total factor productivity change (TFPCH)
of the SOEs, private enterprises and FDI enterprises is 0.998; 0.998 and 1.000, respectively.

Keywords: Malmquist productivity index, data envelopment analysis (DEA), SOEs, private
enterprises, FDI enterprises

GIÔÙI THIEÄU thôøi kyø goác, ngoaïi tröø coâng ngheä thôøi kyø goác coá ñònh
gioáng vôùi moät trong caùc chæ soá ñöôïc Caves, Christensen
Chæ soá naêng suaát Malmquist ñöôïc vaø Diewert (1982) giôùi thieäu.
Caves, Christensen vaø Diewert giôùi thieäu Veà thöïc nghieäm, phaân raõ taêng tröôûng naêng suaát
naêm 1982. Fare, Grosskopf, Lindgren vaø baèng phöông phaùp phi tham soá coù raát nhieàu nghieân
Roos (1989) ñaõ môû roäng coâng trình cuûa cöùu. Moät soá nghieân cöùu aùp duïng DEA ñeå phaân tích thöïc
Caves, Christensen vaø Diewert, khi ñaõ hieän naêng suaát vaøo phaân tích quoác teá vaø lieân vuøng veà
tính toaùn moät chæ soá naêng suaát Malmquist hieäu suaát naêng suaát ôû caáp ñoä ngaønh hoaëc neàn kinh teá
lieàn keà, bao goàm trung bình hình hoïc cuûa (Fare vaø coäng söï, 1994; Perelman, 1995; Gouette vaø
hai chæ soá Malmquist nhö ñöôïc Caves, Perelman, 1997...).
Christensen vaø Diewert ñònh nghóa. Sau Taùc giaû aùp duïng caùch tieáp caän DEA ñeå phaân tích
ñoù, Berg, Førsund vaø Jansen (1992) ñaõ taêng tröôûng TFP trong ngaønh cheá bieán, cheá taïo ôû Vieät
giôùi thieäu chæ soá naêng suaát Malmquist Nam. Tuy nhieân, khaùc vôùi caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây,
*
NCS., Phoù Tröôûng Khoa giaùo duïc maàm non, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm TP. Hoà Chí Minh
Ngaøy nhaän baøi: 22/03/2021; Ngaøy phaûn bieän: 18/05/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 21/05/2021

Economy and Forecast Review 3

nghieân cöùu naøy phaân raõ taäp döõ lieäu hieän coù theo caáu
truùc sôû höõu: DNNN, DN tö nhaân vaø DN FDI, ñeå ñaûm
baûo so saùnh trong moãi caáu truùc vaø giöõa caùc caáu truùc sôû
höõu. Söû duïng chæ soá naêng suaát Malmquist, taùc giaû phaân
raõ taêng tröôûng TFP theo caáu truùc sôû höõu thaønh thay ñoåi
kyõ thuaät vaø thay ñoåi hieäu quaû. Kyõ thuaät naøy cho pheùp
nhaän dieän nhöõng ñoùng goùp cuûa naêng suaát kyõ thuaät ñöôïc
caûi thieän vaø tieán boä coâng ngheä ñoái vôùi taêng tröôûng naêng
suaát theo caáu truùc sôû höõu (Baøi vieát söû duïng caùch vieát
thaäp phaân theo chuaån quoác teá).
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Chæ soá naêng suaát Malmquist ñöôïc Caves vaø coäng söï
(1982) khôûi xöôùng döïa treân caùc haøm khoaûng caùch phaùt
trieån bôûi Malmquist. Fare vaø coäng söï (1994) phaân raõ
taêng tröôûng naêng suaát thaønh hai thaønh phaàn xung khaéc
nhau: thay ñoåi kyõ thuaät vaø thay ñoåi hieäu quaû qua thôøi
gian. Söû duïng caùc haøm khoaûng caùch ñaàu ra, caùc taùc giaû
naøy tính toaùn thay ñoåi naêng suaát nhö laø trung bình nhaân
cuûa hai chæ soá naêng suaát Malmquist.
Coâng ngheä saûn xuaát St ñoái vôùi pheùp bieán ñoåi caùc
ñaàu vaøo, xt ∈ , thaønh caùc ñaàu ra, yt ∈ , taïi moãi thôøi
kyø t = 1, …, T, ñöôïc ñònh nghóa laø:
St = {(xt, yt): xt coù theå saûn xuaát yt} (1)
ÔÛ ñaây St ñöôïc giaû thieát laø thoûa maõn nhöõng tieàn ñeà
nhaát ñònh ñeå xaùc ñònh caùc haøm khoaûng caùch ñaàu ra coù
yù nghóa (Fare, 1989).
Theo Fare vaø coäng söï (1994), haøm khoaûng caùch ñaàu
ra theo thôøi gian t ñöôïc ñònh nghóa laø:
Haøm khoaûng caùch ñöôïc ñònh nghóa laø nghòch ñaûo
cuûa gia taêng tyû leä cöïc ñaïi cuûa veùctô ñaàu ra yt, khi ñaõ
cho caùc ñaàu vaøo xt. Trong nghieân cöùu naøy, ñöôøng bieân
thöïc haønh toát nhaát laø naêng suaát cao nhaát quan saùt ôû
taát caû caùc DN vôùi coâng ngheä nhö nhau. (xt, yt) = 1
neáu vaø chæ neáu (x , y ) naèm treân bieân hay ñöôøng bieân
t t
cuûa coâng ngheä vaø saûn xuaát laø hieäu quaû veà maët coâng
ngheä. Neáu (xt, yt) < 1, saûn xuaát ôû phía trong ñöôøng
bieân coâng ngheä taïi t, vaø (xt, yt) khoâng hieäu quaû veà coâng
ngheä. Haøm khoaûng caùch ño möùc ñoä khoâng hieäu quaû
kyõ thuaät. Haøm khoaûng caùch ñaàu ra trong thôøi kyø t + 1,
D+1(xt+1, yt+1), coù theå ñöôïc ñònh nghóa nhö laø (2) vôùi t
thay bôûi t + 1.
Ñònh nghóa haøm khoaûng caùch ñaàu ra theo hai thôøi
kyø khaùc nhau laø:
((xt+1, yt+1) = inf{θ: (xt+1/ θ) ∈ St} (3)
Ñaây laø moät chæ soá hoãn hôïp ño nhöõng thay ñoåi tyû leä
cöïc ñaïi trong ñaàu ra yt+1 khi ñaõ cho caùc ñaàu vaøo xt+1,
vôùi ñieàu kieän coâng ngheä taïi thôøi gian t. Töông töï, ñònh
nghóa haøm khoaûng caùch hoãn hôïp, Dt+1(xt, yt), ño nhöõng
thay ñoåi tyû leä cöïc ñaïi trong ñaàu ra yt, khi ñaõ cho caùc ñaàu
vaøo xt, theo coâng ngheä taïi thôøi kyø t+1.
Theo Caves vaø coäng söï (1982), chæ soá naêng suaát
Malmquist ñöôïc ñònh nghóa laø:
4 Kinh teá vaø Döï baùo
Tyû soá naøy ño nhöõng thay ñoåi naêng
suaát baét nguoàn töø nhöõng thay ñoåi trong
hieäu quaû kyõ thuaät taïi thôøi kyø t vaø thôøi
kyø t+1 döôùi coâng ngheä trong thôøi kyø t.
Nhöõng thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät töø thôøi
kyø t sang thôøi kyø t+1 cuõng coù theå ñöôïc ño
döôùi coâng ngheä trong thôøi kyø t+1. Chæ soá
Malmquist naøy ñöôïc ñònh nghóa laø:
Chæ soá thay ñoåi naêng suaát Malmquist
döïa treân ñaàu ra coù theå ñöôïc chæ ñònh nhö
trung bình nhaân cuûa (4) vaø (5) vaø phaân raõ
noù thaønh hai phaàn:
= E(xt+1, yt+1, xt, yt) T(xt+1, yt+1, xt, yt)
ÔÛ ñaây E(*) laø chæ soá thay ñoåi hieäu quaû
töông ñoái vôùi ñieàu kieän heä soá hoaøn voán
khoâng ñoåi theo quy moâ, ño möùc ñoä baét
kòp ñöôøng bieân thöïc haønh toát nhaát ñoái
vôùi moãi quan saùt giöõa thôøi kyø t vaø thôøi
kyø t+1. T(*) bieåu thò chæ soá thay ñoåi kyõ
thuaät ño dòch chuyeån trong ñöôøng bieân
coâng ngheä (hoaëc ñoåi môùi) giöõa hai thôøi
kyø ñöôïc ñaùnh giaù taïi xt vaø xt+1.
Vieäc phaân raõ chæ soá naêng suaát Malmquist
cho pheùp nhaän dieän ñoùng goùp töø vieäc baét
kòp trong hieäu quaû vaø ñoåi môùi trong coâng
ngheä vaøo taêng TFP. Chæ soá Malmquist
lôùn hôn 1 chæ baùo taêng naêng suaát, nhoû
hôn 1 chæ baùo giaûm naêng suaát. Nhöõng gia
taêng trong baát kyø hai thaønh phaàn naøo cuûa
chæ soá naêng suaát Malmquist cuõng gaén vôùi
caùc giaù trò lôùn hôn 1, baát kyø söï giaûm naøo
cuõng gaén vôùi caùc giaù trò nhoû hôn 1.
Trong nghieân cöùu naøy, taùc giaû söû
duïng caùch tieáp caän DEA ñeà ra bôûi Fare
vaø coäng söï, ñeå xaây döïng moät ñöôøng bieân
thöïc haønh toát nhaát ñoái vôùi moãi nhoùm
coâng ngheä taïi moãi thôøi kyø trong ngaønh
cheá bieán, cheá taïo ôû Vieät Nam. Söï so
saùnh saûn löôïng cuûa töøng DN trong moãi
caáu truùc sôû höõu vôùi ñöôøng bieân thöïc haønh
toát nhaát cho moät thöôùc ño söï baét kòp veà
hieäu quaû cuûa noù vôùi ñöôøng bieân ñoù vaø
moät thöôùc ño dòch chuyeån trong ñöôøng
bieân (hoaëc ñoåi môùi trong coâng ngheä).
Khi ñoù, chæ soá Malmquist, ño nhöõng thay
ñoåi trong TFP, coù theå ñöôïc tính toaùn nhö
moät tích soá cuûa 2 thaønh phaàn naøy.
 Theo caùch cuûa Fare vaø coäng söï BAÛNG 1: THOÁNG KEÂ MOÂ TAÛ DNNN
(1994), taùc giaû söû duïng moät phaân raõ Thôøi kyø: 2012-2018
cao hôn cuûa chæ soá Malmquist ñeå phaân
Variable Obs Mean Std.Dev Min Max
tích taêng tröôûng naêng suaát trong saûn
xuaát cuûa ngaønh cheá bieán, cheá taïo theo va_ss 245 33,718.87 33,904.99 256.64 116,701
caáu truùc söû höõu. Taùc giaû phaân raõ thaønh k_ss 245 35,729.81 54,570.06 60.93 388,837
phaàn thay ñoåi hieäu quaû, ñöôïc tính toaùn L 245 327.11 465.06 6 3,300
töông öùng vôùi coâng ngheä heä soá hoaøn voán wage_ss 245 20,588.25 23,006.41 263.385 87,503.8
khoâng ñoåi theo quy moâ, thaønh moät thaønh
revenue_ss 245 134,289.90 213,366.70 322.096 1,700,000
phaàn thay ñoåi hieäu quaû thuaàn tuùy ñöôïc
tính toaùn töông öùng vôùi coâng ngheä heä soá Profit 245 5,468.54 9,890.59 -44,278.9 58,337
hoaøn voán bieán ñoåi theo quy moâ (VRS)
vaø moät thaønh phaàn thay ñoåi quy moâ thaâu BAÛNG 2: THOÁNG KEÂ MOÂ TAÛ DN TÖ NHAÂN
toùm nhöõng thay ñoåi khaùc nhau giöõa coâng Thôøi kyø: 2012-2018
ngheä heä soá hoaøn voán bieán ñoåi vaø khoâng
Variable Obs Mean Std.Dev Min Max
ñoåi theo quy moâ.
Thay ñoåi coâng ngheä (techch) ñöôïc va_ss 12,782 21,679.08 21,215.91 72.87 118,917.90
tính toaùn töông öùng vôùi coâng ngheä heä soá k_ss 12,782 21,629.44 37,159.46 2.80 963,029.60
hoaøn voán khoâng ñoåi theo quy moâ. Thay L 12,782 228.75 246.34 50.00 3,684.00
ñoåi hieäu quaû quy moâ (sech) trong moãi wage_ss 12,782 13,030.08 13,741.86 12.90 114,804.50
thôøi kyø ñöôïc xaây döïng nhö moät tyû soá cuûa
revenue_ss 12,782 119,296.20 197,001.60 638.58 3,904,789.00
haøm khoaûng caùch thoûa maõn heä soá hoaøn
voán khoâng ñoåi theo quy moâ treân haøm Profit 12,781 2,927.60 8,268.40 -95,215.30 114,389.30
khoaûng caùch vôùi coâng ngheä heä soá hoaøn
voán bieán ñoåi, theo quy moâ. Thay ñoåi hieäu BAÛNG 3: THOÁNG KEÂ MOÂ TAÛ DN FDI
quaû thuaàn tuùy (pech) laø tyû soá cuûa haøm Thôøi kyø: 2012-2018
khoaûng caùch thôøi kyø trong moãi thôøi kyø vôùi Variable Obs Mean Std.Dev Min Max
coâng ngheä heä soá hoaøn voán bieán ñoåi theo
quy moâ. Vôùi hai haøm khoaûng caùch naøy va_ss 17,269 24,080.76 23,162.56 13.72 118,973.00
ñoái vôùi coâng ngheä heä soá hoaøn voán thay k_ss 17,269 19,801.41 33,634.52 0.22 589,715.00
ñoåi theo quy moâ, phaân raõ (6) trôû thaønh: L 17,269 178.96 216.59 1.00 1,165.00
M0(xt+1,yt+1, xt, yt) = T(xt+1, yt+1, xt, yt) wage_ss 17,269 14,265.70 15,758.91 30.62 170,700.00
= techch x effch (7)
revenue_ss 17,269 95,127.34 141,106.20 24.68 3,200,000.00
= tech x pech x sech.
ÔÛ ñaây effch kyù hieäu thay ñoåi hieäu quaû Profit 17,269 3,930.03 12,203.94 -154,022.00 103,241.00
tính toaùn vôùi coâng ngheä heä soá hoaøn voán Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu cuûa Toång cuïc Thoáng keâ
khoâng ñoåi theo quy moâ.
Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng ñeå öôùc tính TFP. Tuy nhieân, döõ lieäu veà
Döõ lieäu söû duïng cho nghieân cöùu naøy giaù trò gia taêng khoâng coù saün, neân caàn ñöôïc tính toaùn töø
döïa treân keát quaû caùc cuoäc ñieàu tra DN caùc thaønh phaàn lieân quan. Trong nghieân cöùu naøy, giaù
haøng naêm, do Toång cuïc Thoáng keâ thöïc trò gia taêng ñöôïc ño löôøng döïa treân caùch tieáp caän nhaân
hieän töø naêm 2012 ñeán naêm 2018 cuûa toá thu nhaäp, phöông phaùp xaùc ñònh thu nhaäp cuûa ngöôøi
caùc DN thuoäc ngaønh cheá bieán, cheá taïo lao ñoäng vaø voán moät caùch rieâng bieät...
trong caû nöôùc. Thoâng tin chuû yeáu cuûa caùc Ngoaøi caùc bieán giaù trò gia taêng, voán vaø lao ñoäng,
DN, nhö: loaïi hình DN, ngaønh ngheà kinh taùc giaû coøn ñöa vaøo moät soá bieán ñeå xem taùc ñoäng ñeán
doanh, soá lao ñoäng... Caùc ñaàu vaøo vaø ñaàu caùc thaønh phaàn phaân raõ. Caùc bieán chính trong moâ hình
ra ñaõ ñöôïc ñieàu chænh theo chæ soá giaûm DEA laø l vaø va_ss, k_ss, trong ñoù caùc bieán giaù trò gia
phaùt naêm goác laø naêm 2000. Vì öôùc löôïng taêng va vaø k ñaõ ñöôïc giaûm phaùt. Ngoaøi nhöõng bieán
chæ soá Malmquist döïa treân DEA, neân chính naøy, taùc giaû coøn phaân tích thoáng keâ caùc bieán tieàn
maãu phaûi caân ñoái theo caû caùc loaïi hình löông wage_ss (ñaõ giaûm phaùt) maø thoâng thöôøng ñöôïc
sôû höõu. Vì theá, ñaëc tröng cuûa maãu naøy laáy laøm ñaïi dieän cho chaát löôïng lao ñoäng...
phaûi loaïi ñi nhöõng DN vaøo - ra trong thôøi Baûng 1 cho thaáy, toång soá DNNN ñöôïc xem xeùt trong
kyø 2012-2018 (nhöõng DN môùi thaønh laäp nghieân cöùu naøy goàm 245 DN trong 7 naêm. Lao ñoäng
hoaëc bò phaù saûn hoaëc chuyeån hình thöùc trung bình cuûa moät DN trong thôøi kyø naøy laø 327 ngöôøi.
sôû höõu töø naêm 2013 ñeán naêm 2017 ñeàu DN coù quy voán lôùn nhaát laø 388.837 trieäu ñoàng, quy moâ
bò loaïi). Caùc DN maø toång thu nhaäp, toång voán trung bình cuûa caùc DN naøy laø 35.729 trieäu ñoàng...
taøi saûn, lao ñoäng... khoâng döông bò loaïi. Baûng 2 vaø Baûng 3 cho thaáy, thoâng tin ban ñaàu veà
Trong nghieân cöùu naøy, giaù trò gia taêng caùc bieán ñöôïc söû duïng theo loaïi hình DN tö nhaân vaø

Economy and Forecast Review 5

 BAÛNG 4: CHÆ SOÁ MALMQUIST TRUNG BÌNH THEO NAÊM CUÛA DNNN FDI. Ñeå so saùnh caùc chæ tieâu thoáng keâ
Naêm Effch Techch Pech Sech Tfpch theo caáu truùc sôû höõu, taùc giaû tính toaùn
2012-2013 0.865 1.18 1 0.865 1.021 2 chæ soá: möùc thaâm duïng voán vaø tieàn
2013-2014 0.996 1.015 1 0.996 1.011 löông treân lao ñoäng cuûa caùc DNNN,
2014-2015 1.087 0.901 1 1.087 0.979
DN tö nhaân vaø FDI. Möùc thaâm duïng
voán cuûa caùc DNNN, DN tö nhaân vaø FDI
2015-2016 1.008 0.991 1 1.008 1
töông öùng laø 109 trieäu ñoàng/lao ñoäng, 95
2016-2017 0.988 1.019 1 0.988 1.007
trieäu ñoàng/lao ñoäng vaø 111 trieäu ñoàng/
2017-2018 1.013 0.995 1 1.013 1.007 lao ñoäng. Tieàn löông trung bình cuûa caùc
Mean 0.991 1.014 1 0.991 1.004 DNNN, DN tö nhaân vaø FDI töông öùng laø
63 trieäu ñoàng/lao ñoäng, 57 trieäu ñoàng/lao
BAÛNG 5: CHÆ SOÁ MALMQUIST TRUNG BÌNH THEO NAÊM CUÛA DN TÖ NHAÂN ñoäng vaø 80 trieäu ñoàng/lao ñoäng.
Naêm Effch Techch Pech Sech Tfpch
2012-2013 0.98 1.017 0.98 1 0.997 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
2013-2014 1.021 0.976 1.023 0.998 0.996
2014-2015 1.009 0.979 1.007 1.002 0.987
Taùc giaû thaûo luaän chæ soá Malmquist
theo naêm vaø trung bình theo DN.
2015-2016 1 0.997 1 1 0.997
Chæ soá Malmquist theo naêm
2016-2017 0.987 1.013 0.987 1 0.999
Caùc chæ soá hieäu quaû kyõ thuaät trung
2017-2018 0.979 1.023 0.979 1 1.002 bình theo naêm vôùi ñieàu kieän heä soá hoaøn
Mean 0.996 1 0.996 1 0.996 voán khoâng ñoåi theo quy moâ cuûa 3 nhoùm
DN theo caáu truùc sôû höõu, ñöôïc trình baøy
BAÛNG 6: CHÆ SOÁ MALMQUIST TRUNG BÌNH THEO NAÊM CUÛA DN FDI trong caùc Baûng 4, 5 vaø 6.
Naêm Effch Techch Pech Sech Tfpch Taêng tröôûng naêng suaát cuûa caùc DNNN
2012-2013 1 0.998 1 1 0.998 trong thôøi kyø nghieân cöùu laø 1.004. Taêng
2013-2014 1.001 0.998 1 1.001 0.999 tröôûng naêng suaát cuûa caùc DN naøy trung
2014-2015 0.999 1 1 0.999 0.999
bình theo naêm taêng trong taát caû caùc naêm,
tröø caùc naêm töø 2014 ñeán naêm 2016, vì chæ
2015-2016 1 0.999 1 1 0.999
soá naêng suaát cuûa caùc naêm naøy khoâng taêng
2016-2017 0.998 1.002 1 0.998 1
do thaønh phaàn tieán boä coâng ngheä giaûm
2017-2018 1.001 0.998 1 1.001 0.999
maïnh. Töø naêm 2012 ñeán naêm 2013, tuy
Mean 1 0.999 1 1 0.999 thay ñoåi hieäu quaû quy moâ thaáp, nhöng do
thaønh phaàn tieán boä coâng ngheä taêng maïnh,
BAÛNG 7: PHAÂN RAÕ THAY ÑOÅI TFP CUÛA CAÙC DNNN GIAI ÑOAÏN 2012-2018 neân taêng tröôûng TFP vaãn cao (102.1%).
Quy moâ lao ñoäng Effch techch Pech Sech Tfpch Taêng tröôûng naêng suaát cuûa caùc DN tö
100 1 1 1 1 1 nhaân trong thôøi kyø nghieân cöùu laø 99.96%.
Taêng tröôûng naêng suaát cuûa caùc DN naøy
105 0.997 1.002 1 0.997 0.999
trung bình theo naêm thaáp trong caû giai
106 1 1 1 1 1 ñoaïn, tröø naêm 2017-2018. Nguyeân nhaân
122 1 1.001 1 1 1.001 chæ soá naêng suaát cuûa caùc DN naøy thaáp laø
125 0.998 1.002 1 0.998 1 do thay ñoåi hieäu quaû quy moâ, thay ñoåi
130 1 1.002 1 1 1.002 hieäu quaû thuaàn giaûm...
131 0.883 1.113 1 0.883 0.982 Taêng tröôûng naêng suaát cuûa caùc DN
134 0.999 1 1 0.999 0.999 FDI trong thôøi kyø nghieân cöùu laø khoâng
148 0.996 1.002 1 0.996 0.997
ñoåi. Taêng tröôûng naêng suaát cuûa caùc DN
naøy trung bình theo naêm thaáp trong caû
171 0.999 1 1 0.999 0.999
giai ñoaïn, tröø naêm 2016-2017. Nguyeân
223 0.998 1.001 1 0.998 0.999 nhaân chæ soá taêng tröôûng naêng suaát cuûa
252 1 1 1 1 1 caùc DN naøy thaáp laø do thaønh phaàn tieán
274 0.997 1.001 1 0.997 0.998 boä coâng ngheä giaûm trong haàu heát caùc
375 0.998 1 1 0.998 0.998 giai ñoaïn...
572 0.998 1.001 1 0.998 1 Chæ soá Malmquist trung bình theo DN
615 0.999 1 1 0.999 1 Baûng 7 cho thaáy, trong soá DNNN, thì
caùc DN coù quy moâ 100, 106, 122, 125,
797 0.999 0.999 1 0.999 0.999
130, 252, 572 vaø 615 lao ñoäng laø nhöõng
954 1 0.999 1 1 0.998
DN coù taêng tröôûng TFP döông trong suoát
Mean 0.992 1.007 1.000 0.992 0.998 thôøi kyø nghieân cöùu. Caùc DN suït giaûm taêng
Nguoàn: Taùc giaû öôùc löôïng töø soá lieäu cuûa Toång cuïc Thoáng keâ tröôûng naêng suaát cho thaáy, hoaëc khoâng

6 Kinh teá vaø Döï baùo

hieäu quaû veà kyõ thuaät, hoaëc khoâng coù tieán BAÛNG 8: PHAÂN RAÕ THAY ÑOÅI TFP CUÛA CAÙC DN TÖ NHAÂN GIAI ÑOAÏN 2012-2018
boä coâng ngheä vaø ñaëc bieät laø khoâng hieäu Quy moâ (l) Soá DN (TN) Effch techch pech Sech Tfpch
quaû theo quy moâ trong thôøi kyø nghieân 100   8 0.9992 1.0047 0.9992 1 1.0035
cöùu. Ñieàu naøy cho thaáy, tuy caùc DNNN 105 9 0.9972 1.0057 0.9972 1 1.0029
ñöôïc höôûng nhieàu öu aùi cuûa Nhaø nöôùc, 106 9 0.9848 1.0025 0.9848 1 0.9873
122 10 0.9954 0.9979 0.9954 1 0.9934
nhöng thay ñoåi hieäu quaû chaäm. Ñieàu naøy
125 10 0.997 1.004 0.997 1 1.0007
tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán taêng tröôûng TFP, 130 19 0.9973 1.0019 0.9973 1 0.999
neân TFPCH cuûa caùc DN naøy nhoû hôn 1 131 11 0.9985 1.0016 0.9985 1 1.0003
trong thôøi kyø nghieân cöùu (0.998). 134 7 0.9966 1.0023 0.9966 1 0.9987
Coät thöù 2 cuûa Baûng 8 ghi soá DN tö 148 7 0.9991 1.0011 0.9991 1 1
nhaân coù quy moâ lao ñoäng naêm 2018, maëc 171 8 0.995 0.9989 0.995 1 0.9938
duø caùc thaønh phaàn phaân raõ cuûa tfpch laø caû 223 9 0.9971 0.9991 0.9971 1 0.9961
thôøi kyø. Caùc con soá ôû coät naøy giaûi thích soá 252 1 1 0.999 1 1 0.999
274 2 0.9995 0.9995 0.9995 1 0.999
löôïng DN coù cuøng quy moâ lao ñoäng naêm 375 1 1 1 1 1 1
2018 ñöôïc ghi ôû coät 1. Chaúng haïn, ôû quy 572 2 0.9935 0.999 0.9935 1 0.9925
moâ 131 lao ñoäng, thì naêm 2018 coù 11 DN 615 1 1 0.999 1 1 0.999
vaø caùc effch, techch, pech, sech vaø tfpch 797 1 1 1 1 1 1
laø trung bình nhaân cuûa 11 DN tö nhaân coù 954 1 1 1 1 1 1
cuøng quy moâ. Thay ñoåi TFP cuûa caùc DN 0.997 1.001 0.997 1.000 0.998
naøy ôû coät cuoái cuøng cuûa Baûng 8...
Phaân raõ thay ñoåi naêng suaát cuûa caùc BAÛNG 9: PHAÂN RAÕ THAY ÑOÅI TFP CUÛA CAÙC DN FDI GIAI ÑOAÏN 2012-2018
nhoùm DN theo caáu truùc sôû höõu vaø theo Quy moâ lao ñoäng (FDI) Soá DN Effch techch Pech Sech Tfpch
quy moâ, thì caùc DN FDI (Baûng 9) toát hôn 100 10 0.9996 0.9997 1 0.9996 0.9992
so vôùi caùc DNNN vaø DN tö nhaân neáu xeùt 105 7 0.999714 0.999571 1 0.999714 0.999142
theo quy moâ lôùn... 106 6 1 0.996817 1 1 0.996817
122 5 1 1 1 1 0.9998
125 7 1 0.999857 1 1 0.999428
KEÁT LUAÄN
130 3 1 1 1 1 1
131 7 1 1 1 1 1
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, thay ñoåi 134 3 0.99975 1 1 0.99975 0.9995
trong TFP vaø caùc thaønh phaàn cuûa noù theo 148 5 0.9996 0.9998 1 0.9996 0.9994
3 caáu truùc sôû höõu goàm: DNNN, DN tö 171 5 1 1 1 1 1
nhaân vaø DN FDI khoâng khaùc nhau nhieàu. 223 4 1 0.99975 1 1 0.9995
Vôùi caùch tieáp caän DEA, taêng tröôûng naêng 252 1 1 1 1 1 1
suaát coù theå ñöôïc phaân raõ thaønh hai thaønh 274 1 1 1 1 1 1
376 1 1 1 1 1 1
phaàn: thay ñoåi kyõ thuaät vaø thay ñoåi hieäu 574 3 1 1 1 1 1
quaû. Vieäc phaân raõ naøy cho pheùp nhaän 615 1 1 1 1 1 1
dieän nhöõng ñoùng goùp cuûa tieán boä kyõ 796 1 1 1 1 1 1
thuaät vaø caûi thieän veà hieäu quaû kyõ thuaät 958 2 1 1 1 1 1
vaøo taêng naêng suaát trong ngaønh cheá bieán, 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000
cheá taïo ôû Vieät Nam. Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø döõ lieäu nghieân cöùu

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Berg, S. A., F. R. Forsund and E. S. Jansen (1992). Malmquist Indices of Productivity Growth
during the Deregulation of Norwegian Banking, 1980-1989, Scandinavian Journal of Economics,
211-228
2. Caves, D. W., L. R. Christensen and W. E. Diewert (1982). The Economic Theory of Index
Numbers and the Measurement of input, output and Productivity, Econometrica, 50(6), 1393-1414
3. Fare, R., S. Grosskopf, B. Lindgren and P. Roos (1989). Productivity Development in Swedish
Hospitals: A Malmquist Output Index Approach, Discussion Paper, No 89(3)
4. Fare, R., S. Grosskopf, M. Norris and Z. Zhang (1994). Productivity Growth, Technical
Progress, and Efficiency Change in Industrialized Countries, American Economic Review, 84(1),
66-83
5. Gouette, C., and S. Perelman (1997). Productivity Convergence in OECD Service Industries,
Structural Changes and Economic Dynamics, 8, 279-295
6. Perelman, S. (1995). R&D, Technological Progress and Efficiency Change in Industrial
Activities, Review of Income and Wealth, 41(3), 349-366

Economy and Forecast Review 7

Ñaùnh giaù ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá
ñeán taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng
cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2011-2019
NGUYEÃN THÒ TUYEÁT NHUNG*
Toùm taét
Taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng (NSLÑ) laø moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng cuûa moãi quoác
gia vì ñaây laø ñoäng löïc chính taùc ñoäng tôùi taêng tröôûng kinh teá ñaát nöôùc cuõng nhö giuùp taêng naêng
löïc caïnh tranh quoác gia. Baøi vieát söû duïng phöông phaùp phaân tích chuyeån dòch tyû troïng (SSA -
Shift Share Analysis) ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá, bao goàm: NSLÑ ngaønh
kinh teá vaø chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng ngaønh ñeán toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam giai
ñoaïn 2011-2019. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, trong 4 naêm ñaàu tieân cuûa giai ñoaïn naøy (2011
ñeán 2014), taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam chuû yeáu do taùc ñoäng cuûa yeáu toá taêng naêng suaát
noäi boä caùc nhoùm ngaønh, coøn sang giai ñoaïn sau (2015-2019), taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam
chòu söï taùc ñoäng khaù caân baèng cuûa caû 2 yeáu toá, ñoù laø: Taêng NSLÑ noäi boä caùc nhoùm ngaønh vaø Söï
chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng töø nhoùm ngaønh NSLÑ cao sang nhoùm ngaønh coù NSLÑ thaáp hôn.

Töø khoùa: naêng suaát lao ñoäng, toác ñoä taêng naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi; naêng suaát lao ñoäng
ngaønh, chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng, phöông phaùp SSA

Summary
The growth of labor productivity is one of the important goals of each country since it is the
main driving force affecting economic growth as well as enhancing national competitiveness.
This article employs shift share analysis (SSA) to analyze and evaluate the contributions of
labor productivity by industries and the shift in labor structure by industries to Vietnam’s
growth rate of labor productivity in the period 2011-2019. Research results show that in the
first 4 years of study period (2011-2014), Vietnam’s labor productivity growth was mainly
impacted by the increase in within-industry productivity, but in the later period (2015-2019),
it was affected by both factors including the increase in within-industry productivity and the
shift in labor structure from higher labor productivity to lower labor productivity.

Keywords: labor productivity, growth rate of social labor productivity, industry labor
productivity, labor restructuring, SSA method

GIÔÙI THIEÄU
Ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa baát kyø quoác gia, tænh, thaønh
phoá hay khu vöïc kinh teá naøo, taêng tröôûng NSLÑ luoân
coù yù nghóa ñaëc bieät. Taêng tröôûng NSLÑ laø yeáu toá thuùc
ñaåy taêng tröôûng kinh teá, naâng cao naêng löïc caïnh tranh,
goùp phaàn ñaåy maïnh söï phaùt trieån cuûa khu vöïc kinh teá
ñoù. Vì vaäy, ñeå NSLÑ taêng tröôûng moät caùch beàn vöõng,
caàn nghieân cöùu möùc ñoä aûnh höôûng cuõng nhö möùc ñoä
ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá vaøo toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ
vaø töø ñoù coù nhöõng bieän phaùp thích hôïp.
Trong nhöõng naêm qua, NSLÑ Vieät Nam ñaõ coù söï
taêng tröôûng nhö theá naøo, ñaâu laø nhöõng yeáu toá ñaõ taùc ñoäng
tôùi söï taêng tröôûng ñoù vaø yeáu toá naøo laø yeáu toá ñoùng goùp
chính. Ñoù thöïc söï laø nhöõng vaán ñeà caàn thieát phaûi nghieân
cöùu ñeå giuùp cho Chính phuû cuøng caùc boä, ngaønh coù caên
*
TS., Tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi thöông
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 22/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
cöù ñöa ra nhöõng ñònh höôùng vaø bieän phaùp
thuùc ñaåy taêng NSLÑ cuûa Vieät Nam.
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Ñeå ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá
tôùi taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam giai
ñoaïn 2011-2019, trong baøi vieát naøy, taùc
giaû söû duïng phöông phaùp ñöôïc khaù nhieàu
nhaø nghieân cöùu söû duïng, ñoù laø phöông
phaùp phaân tích SSA. Phöông phaùp naøy
tuy ñôn giaûn, nhöng phaân tích ñöôïc khaù
roõ vai troø vaø ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá tôùi
taêng tröôûng NSLÑ.
Theo moâ hình SSA, coù 3 yeáu toá ñoùng
goùp vaøo toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ, ñoù laø:

8 Kinh teá vaø Döï baùo

Söï thay ñoåi NSLÑ trong noäi boä ngaønh, BAÛNG 1: NSLÑ CUÛA VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2010-2019
Söï chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng giöõa Bieán ñoäng NSLÑ so vôùi naêm lieàn tröôùc
caùc ngaønh (coøn goïi laø chuyeån dòch tónh) NSLÑ tính theo giaù so saùnh
Naêm Taêng (giaûm) tuyeät ñoái Taêng (giaûm)
vaø Söï töông taùc giöõa thay ñoåi NSLÑ vaø naêm 2010 (trieäu ñoàng/ngöôøi)
(trieäu ñoàng/ngöôøi) (%) töông ñoái (%)
chuyeån dòch cô caáu ngaønh (coøn goïi laø
chuyeån dòch ñoäng). 2010 43,99 - -
Noäi dung cuûa moâ hình SSA nhö sau: 2011 45,53 1,54 3,5
Goïi P laø möùc NSLÑ cuûa neàn kinh teá.
P ñöôïc tính theo coâng thöùc: P = Y /L 2012 46,92 1,39 3,05
Trong ñoù: Y: Toång giaù trò ñaàu ra cuûa 2013 48,72 1,8 3,84
neàn kinh teá; L: Soá lao ñoäng bình quaân
2014 51,11 2,39 4,91
cuûa neàn kinh teá
Giaû söû, neàn kinh teá ñöôïc chia thaønh 2015 54,43 3,32 6,5
n ngaønh, goïi Pi, Si töông öùng laø NSLÑ 2016 57,3 2,87 5,27
ngaønh i vaø tyû troïng lao ñoäng laøm vieäc
trong ngaønh i (i = 1, 2… n). Ta coù: 2017 60,75 3,45 6,02
Pi = Yi/Li 2018 64,4 3,65 6,01
Si = Li/L
2019 68,4 4,0 6,21
Trong ñoù: Yi laø toång giaù trò ñaàu ra
ngaønh i vaø Li laø soá lao ñoäng bình quaân Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû
laøm vieäc trong ngaønh i.
Vaäy NSLÑ cuûa neàn kinh teá seõ tính tónh) laøm toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ thay ñoåi moät löôïng
theo coâng thöùc: ñöôïc tính baèng coâng thöùc (2). Khi ñoù NSLÑ cuûa töøng
ngaønh coi nhö khoâng ñoåi.
Thöù ba, do söï töông taùc ñoàng thôøi cuûa thay ñoåi NSLÑ
Cheânh leäch veà NSLÑ kyø nghieân cöùu giöõa caùc ngaønh vaø dòch chuyeån lao ñoäng giöõa caùc ngaønh
t (Pt) vaø NSLÑ kyø goác (P0) seõ ñöôïc phaân (söï chuyeån dòch ñoäng) laøm cho taêng tröôûng NSLÑ thay
tích nhö sau: ñoåi 1 löôïng tính baèng coâng thöùc (3). Chuyeån dòch ñoäng
Cheânh leäch veà soá tuyeät ñoái phaûn aùnh ñöôïc hieåu laø söï di chuyeån lao ñoäng töø ngaønh coù toác ñoä
möùc taêng tuyeät ñoái cuûa NSLÑ kyø nghieân taêng NSLÑ thaáp hôn sang ngaønh coù toác ñoä taêng NSLÑ
cöùu so vôùi kyø goác laø: cao hôn. Noùi caùch khaùc, taùc ñoäng cuûa “chuyeån dòch
ñoäng” taïo ra khi moät ngaønh vöøa taêng ñöôïc NSLÑ, vöøa
taêng ñöôïc tyû troïng lao ñoäng trong ngaønh.

KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU

Cheânh leäch veà soá töông ñoái hay chính
laø toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ kyø nghieân
cöùu so vôùi kyø goác laø:
Theo coâng thöùc treân coù theå thaáy, taêng
tröôûng NSLÑ chòu aûnh höôûng cuûa 3 nhaân
toá caáu thaønh:
Thöù nhaát, do söï thay ñoåi NSLÑ noäi boä
ngaønh laøm toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ thay
ñoåi moät löôïng theå hieän ôû coâng thöùc (1).
Khi ñoù tyû troïng lao ñoäng giöõa caùc ngaønh
coi nhö khoâng ñoåi.
Thöù hai, do söï thay ñoåi cô caáu lao
ñoäng giöõa caùc ngaønh hay söï chuyeån dòch
lao ñoäng giöõa caùc ngaønh (söï chuyeån dòch
Phaân tích khaùi quaùt NSLÑ cuûa Vieät Nam giai
ñoaïn 2015-2019
Nhö phaàn treân ñaõ ñeà caäp, NSLÑ laø chæ tieâu phaûn
aùnh hieäu quaû söû duïng lao ñoäng soáng. Ñoái vôùi neàn kinh
teá, NSLÑ ñöôïc xaùc ñònh baèng tyû leä so saùnh giöõa toång
giaù trò ñaàu ra cuûa neàn kinh teá vôùi soá lao ñoäng bình quaân
cuûa neàn kinh teá trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. Trong baøi
vieát naøy, taùc giaû söû duïng chæ tieâu phaûn aùnh toång giaù trò
ñaàu ra cuûa neàn kinh teá laø chæ tieâu Toång saûn phaåm quoác
noäi (GDP - Gross Domestic Product). Ñaây laø chæ tieâu
quan troïng, phaûn aùnh khaù chính xaùc vaø ñaày ñuû söï phaùt
trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Coøn chæ tieâu phaûn aùnh soá lao
ñoäng bình quaân cuûa neàn kinh teá trong baøi vieát laø Soá lao
ñoäng bình quaân thöïc teá ñang laøm vieäc trong thôøi kyø ñoù.
Vì vaäy, chæ tieâu NSLÑ cuûa Vieät Nam (P) trong baøi vieát
ñöôïc tính theo coâng thöùc:
Trong ñoù: GDP laø toång saûn phaåm trong nöôùc (tính
theo giaù hieän haønh hoaëc giaù so saùnh) cuûa töøng thôøi kyø;
L laø soá lao ñoäng bình quaân thöïc teá ñang laøm vieäc trong
thôøi kyø ñoù.

Economy and Forecast Review 9

 Vaø ñeå ñaùnh giaù chính xaùc söï taêng tröôûng cuûa
NSLÑ, caàn loaïi tröø aûnh höôûng cuûa bieán ñoäng giaù caû.
Do ñoù, taùc giaû söû duïng chæ tieâu GDP tính theo giaù so
saùnh naêm 2010 ñeå tính NSLÑ cuûa Vieät Nam. Döïa vaøo
soá lieäu GDP tính theo giaù so saùnh naêm 2010 vaø soá lao
ñoäng ñang laøm vieäc thöïc teá cuûa Vieät Nam thu thaäp
töø Nieân giaùm Thoáng keâ caùc naêm, taùc giaû tính ñöôïc
BAÛNG 2: NSLÑ VAØ BIEÁN ÑOÄNG NSLÑ CUÛA VIEÄT NAM
GIAI ÑOAÏN 2011-2014 VAØ 2015 -2019
Giai ñoaïn
2011-2014
NSLÑ bình quaân (trieäu ñoàng/ngöôøi) 48,11
Löôïng taêng bình quaân/naêm (trieäu ñoàng/ngöôøi/naêm) 1,78
Toác ñoä taêng bình quaân/naêm (%) 3,82
NSLÑ cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2010-
2019, keát quaû theå hieän trong Baûng 1.
Töø soá lieäu trong Baûng 1, phaân tích
NSLÑ cuûa Vieät Nam cho töøng giai ñoaïn
ñöôïc theå hieän trong Baûng 2.
Soá lieäu ôû Baûng 2 coù theå thaáy, NSLÑ
cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2015-2019 ñaõ
taêng khaù nhieàu so vôùi giai ñoaïn 2011-
2014. Neáu NSLÑ bình quaân 1 ngöôøi
trong giai ñoaïn 2011-2014 laø 48,11
Giai ñoaïn trieäu ñoàng/ngöôøi/naêm, thì sang giai
2015-2019 ñoaïn 2015-2019 ñaõ taêng leân 61,12 trieäu
61,12 ñoàng/ngöôøi/naêm, nhö vaäy cao hôn giai
ñoaïn 2011-2014 laø 27%. Löôïng taêng vaø
3,46
toác ñoä taêng bình quaân 1 naêm veà NSLÑ
6,0 trong giai ñoaïn 2015-2019 cuõng taêng

BAÛNG 3: NSLÑ VAØ TYÛ TROÏNG LAO ÑOÄNG CUÛA CAÙC NGAØNH KINH TEÁ VIEÄT NAM
GIAI ÑOAÏN 2010-2019
NSLÑ cuûa caùc ngaønh theo giaù so saùnh 2010 (trieäu ñoàng/ngöôøi) Tyû troïng lao ñoäng cuûa caùc ngaønh (%)
Naêm Noâng, laâm nghieäp Coâng nghieäp Noâng, laâm nghieäp, Coâng nghieäp
Dòch vuï Dòch vuï
thuûy saûn vaø xaây döïng thuûy saûn vaø xaây döïng
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
2010 18,68 77,15 62,9 49,5 20,9 29,6
2011 19,29 79,14 63,79 48,4 21,3 30,3
2012 19,69 82,87 63,72 47,4 21,2 31,4
2013 20,19 85,7 65,83 46,8 21,2 32,0
2014 20,93 90,26 68,48 46,3 21,4 32,3
2015 22,46 92,33 70,82 44,0 22,8 33,2
2016 23,73 90,45 74,82 41,9 24,7 33,4
2017 25,26 93,09 78,12 40,2 25,7 34,1
2018 27,58 96,71 79,17 37,7 26,7 35,6
2019 30,56 92,66 84,59 34,5 30,1 35,4

BAÛNG 4: ÑOÙNG GOÙP CUÛA CAÙC YEÁU TOÁ VAØO TOÁC ÑOÄ TAÊNG TRÖÔÛNG NSLÑ CUÛA VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2011-2019
Toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ (%) Tyû phaàn ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá (%)
Do aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá Do aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá
Chung Chung
Naêm
(%) Thay ñoåi NSLÑ Chuyeån dòch Chuyeån dòch (%) Thay ñoåi NSLÑ Chuyeån dòch Chuyeån dòch
noäi boä ngaønh cô caáu tónh cô caáu ñoäng noäi boä ngaønh cô caáu tónh cô caáu ñoäng
2011 3,5 2,23 1,24 0,03 100 63,71 35,43 0,86
2012 3,05 2,12 0,95 -0,02 100 69,51 31,15 -0,66
2013 3,84 3,2 0,62 0,02 100 83,33 16,15 0,52
2014 4,91 4,4 0,48 0,03 100 89,61 9,78 0,61
2015 6,5 3,73 2,74 0,03 100 57,39 42,15 0,46
2016 5,27 2,7 2,67 -0,1 100 51,23 50,67 -1,9
2017 6,02 4,18 1,8 0,04 100 69,44 29,9 0,66
2018 6,01 3,6 2,42 -0,01 100 59,9 40,27 -0,17
2019 6,21 3,1 3,5 -0,39 100 49,92 56,36 -6,28
2011-2014 3,82 2,98 0,82 0,02 100 78,07 21,41 0,52
2015- 2019 6,0 3,46 2,63 -0,09 100 57,67 43,83 -1,5
Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû

10 Kinh teá vaø Döï baùo

gaàn gaáp ñoâi so vôùi giai ñoaïn 2011-2014.
Ñieàu naøy cho thaáy, chaát löôïng taêng
tröôûng cuûa Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc
tieán nhaát ñònh.
Phaân tích ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá
vaøo taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam
Ñeå ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoùng goùp cuûa
töøng yeáu toá vaøo toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ
cuûa Vieät Nam theo moâ hình SSA, tröôùc
heát, caàn tính NSLÑ vaø tyû troïng lao ñoäng
cuûa töøng ngaønh kinh teá. Döïa vaøo soá lieäu
GDP cuûa caùc nhoùm ngaønh theo giaù so
saùnh vaø soá lao ñoäng ñang laøm vieäc trong
caùc nhoùm ngaønh ñöôïc coâng boá treân Nieân
giaùm Thoáng keâ, taùc giaû tính NSLÑ vaø cô
caáu lao ñoäng theo 3 nhoùm ngaønh, soá lieäu
tính toaùn theå hieän ôû Baûng 3.
Soá lieäu tính toaùn trong Baûng 3 cho
thaáy, trong 3 nhoùm ngaønh, nhoùm ngaønh
coâng nghieäp vaø xaây döïng coù möùc NSLÑ
cao nhaát, tieáp ñeán laø nhoùm ngaønh dòch vuï
vaø cuoái cuøng laø nhoùm ngaønh noâng, laâm
nghieäp, thuûy saûn. Qua caùc naêm, NSLÑ
cuûa caû 3 nhoùm ngaønh ñeàu coù xu höôùng
taêng leân vaø nhoùm ngaønh noâng, laâm
nghieäp, thuûy saûn laïi laø nhoùm ngaønh coù
toác ñoä taêng nhanh nhaát. Veà tyû troïng lao
ñoäng cuûa caùc nhoùm ngaønh, ngaønh noâng,
laâm nghieäp, thuûy saûn laø nhoùm ngaønh coù
tyû troïng lao ñoäng cao nhaát, trong nhöõng
naêm ñaàu cuûa giai ñoaïn 2011-2019, tyû
troïng lao ñoäng cuûa ngaønh naøy chieám
gaàn 50% toång soá lao ñoäng laøm vieäc cuûa
neàn kinh teá, nhöng qua caùc naêm tyû troïng
naøy ñaõ daàn giaûm ñi. Nhoùm ngaønh coâng
nghieäp vaø xaây döïng vaø nhoùm ngaønh dòch
vuï trong nhöõng naêm ñaàu cuûa giai ñoaïn
2011-2019 coù tyû troïng lao ñoäng thaáp,
nhöng ñaõ daàn taêng leân vaø ñeán nhöõng naêm
cuoái cuûa giai ñoaïn naøy, tyû troïng lao ñoäng
cuûa caû 3 nhoùm ngaønh ñaõ coù xu höôùng
ngang baèng nhau.
Treân cô sôû NSLÑ vaø tyû troïng lao ñoäng cuûa 3 nhoùm
ngaønh tính toaùn ôû Baûng 3, taùc giaû phaân tích möùc ñoä
ñoùng goùp cuûa caùc yeáu toá vaøo toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ
cuûa Vieät Nam trong Baûng 4.
Keát quaû tính toaùn ôû Baûng 4 cho thaáy, trong giai ñoaïn
2011-2014, yeáu toá taêng naêng suaát noäi boä ngaønh ñoùng
goùp chuû yeáu vaøo toác ñoä taêng tröôûng cuûa NSLÑ Vieät
Nam, gaáp hôn 3 laàn söï ñoùng goùp cuûa yeáu toá chuyeån
dòch cô caáu lao ñoäng ngaønh. Cuï theå, ôû giai ñoaïn naøy,
toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam bình quaân ñaït
3,82%/naêm; trong ñoù, taêng NSLÑ cuûa noäi boä caùc nhoùm
ngaønh giuùp cho taêng tröôûng NSLÑ chung taêng 2,82%
vaø söï dòch chuyeån lao ñoäng giöõa caùc nhoùm ngaønh laøm
toác ñoä taêng tröôûng NSLÑ chung taêng 0,82%; coøn yeáu toá
chuyeån dòch ñoäng taùc ñoäng khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân,
sang giai ñoaïn 2015-2019, söï ñoùng goùp cuûa yeáu toá taêng
NSLÑ noäi boä ngaønh ñaõ giaûm ñi vaø yeáu toá dòch chuyeån
cô caáu lao ñoäng ñaõ taêng leân. Trong 6% taêng bình quaân
moãi naêm veà NSLÑ cuûa giai ñoaïn naøy, thì 3,46% taêng
leân laø do taùc ñoäng cuûa söï taêng NSLÑ caùc nhoùm ngaønh
vaø 2,63% taêng leân laø do taùc ñoäng cuûa chuyeån dòch lao
ñoäng giöõa caùc ngaønh. ÔÛ giai ñoaïn naøy, taùc ñoäng cuûa
chuyeån dòch ñoäng laøm NSLÑ giaûm ñi, tuy nhieân möùc
ñoä giaûm raát nhoû, khoâng ñaùng keå.
KEÁT LUAÄN VAØ MOÄT SOÁ KHUYEÁN NGHÒ
Döïa treân phaân tích theo phöông phaùp SSA, coù theå
thaáy, taêng tröôûng NSLÑ cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2011-
2019 chuû yeáu döïa vaøo 2 yeáu toá: Thöù nhaát laø do taêng
tröôûng NSLÑ cuûa baûn thaân caùc nhoùm ngaønh kinh teá;
Thöù hai laø nhôø söï dòch chuyeån lao ñoäng cuûa ngaønh
NSLÑ thaáp sang ngaønh coù NSLÑ cao. Coøn taùc ñoäng
cuûa yeáu toá chuyeån dòch cô caáu ñoäng vaøo taêng NSLÑ
khoâng ñaùng keå, coù nghóa laø, söï chuyeån dòch lao ñoäng
ñoàng thôøi laøm taêng NSLÑ cuûa caùc ngaønh lao ñoäng ñöôïc
chuyeån ñeán laø taùc ñoäng khoâng nhieàu ñeán taêng tröôûng
NSLÑ cuûa Vieät Nam. Do vaäy, trong thôøi gian tôùi, beân
caïnh vieäc caàn tieáp tuïc coù caùc bieän phaùp thuùc ñaåy caùc
ngaønh taêng NSLÑ noäi boä ngaønh vaø coù söï chuyeån dòch
lao ñoäng hôïp lyù giöõa caùc ngaønh, thì cuõng caàn chuù troïng
hôn nöõa vaøo vieäc ñaøo taïo lao ñoäng chuyeån ñoåi ngheà.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Chính phuû (2019). Taøi lieäu Hoäi nghò “Caûi thieän Naêng suaát lao ñoäng quoác gia”, ngaøy 07/8/2019,
Haø Noäi
2. Toång cuïc Thoáng keâ (2012-2020). Nieân giaùm Thoáng keâ Vieät Nam caùc naêm, töø naêm 2011 ñeán
2019, Nxb Thoáng keâ
3. Nguyeãn Thò Tueä Anh (2007). Ñaùnh giaù ñoùng goùp cuûa caùc ngaønh kinh teá vaø chuyeån dòch cô
caáu ngaønh tôùi taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng ôû Vieät Nam, Ñeà taøi khoa hoïc caáp Boä, Boä Keá hoaïch
vaø Ñaàu tö
4. Phaïm Thò Höôùng, Voõ Baù Thieân (2018). Ñoùng goùp cuûa chuyeån dòch cô caáu ñeán taêng
tröôûng naêng suaát lao ñoäng toång theå ôû Vieät Nam, Taïp chí Khoa hoïc - Tröôøng Ñaïi hoïc Quy Nhôn,
4, 111-122
5. Marcel P. Timmer, Adam Szirmai (2000). Productivity growth in Asian manufacturing: the
structural bonus hypothesis examined, Structural Change and Economic Dynamics, 11, 371-392

Economy and Forecast Review 11

An toaøn voán cuûa caùc ngaân haøng
thöông maïi ôû Vieät Nam
NGUYEÃN THÒ HOÀNG NHAÂM*
TRAÀN MINH HIEÁU**
Toùm taét
Nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp hoài quy döõ lieäu baûng cho maãu döõ lieäu goàm 21 ngaân haøng
thöông maïi (NHTM) Vieät Nam (khoâng bao goàm caùc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi) trong giai ñoaïn
2008-2019 nhaèm ñaùnh giaù caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán tyû leä an toaøn voán (CAR) cuûa caùc NHTM.
Keát quaû cho thaáy, khoâng chæ coù caùc yeáu toá ñaëc tröng cuûa ngaân haøng, nhö: Quy moâ; Tyû leä ñoøn
baåy; Tyû leä cho vay; Tyû leä tieàn göûi; vaø Khaû naêng sinh lôøi aûnh höôûng ñeán CAR, maø caùc yeáu toá vó
moâ khaùc, goàm: Toác ñoä taêng tröôûng GDP; Laïm phaùt cuõng aûnh höôûng ñeán vieäc ñieàu chænh CAR.
Töø ñoù, nghieân cöùu ñeà xuaát caùc khuyeán nghò ñeå ñaûm baûo cho NHTM duy trì möùc voán toái thieåu.

Töø khoùa: tyû leä an toaøn voán, ngaân haøng thöông maïi, Vieät Nam

Summary
Panel data estimation method was used for a data sample of 21 Vietnamese commercial banks
(excluding overseas branches) in the peruod from 2008 to 2019 to discover factors affecting
the capital adequacy ratio (CAR) of these banks. It is concluded that not only do specific
factors of banks such as size, leverage ratio, loan ratio, deposit ratio, and profitability affect
CAR, but so do macro factors such as GDP growth rate and inflation. From those findings, the
study makes recommendations to ensure commercial banks maintain a minimum capital level.

Keywords: capital adequacy ratio, commercial banks, Vietnam

GIÔÙI THIEÄU
CAR laø moät chæ soá an toaøn veà hieäu quaû hoaït ñoäng
cuûa ngaân haøng, ñöôïc quy ñònh roõ raøng trong thoâng leä
ngaân haøng quoác teá, trong ñoù noåi baät nhaát laø UÛy ban
Basel veà giaùm saùt ngaân haøng. Caên cöù caùc quy ñònh veà
voán an toaøn theo tinh thaàn Basel, ñeå ngaên chaën söï suïp
ñoå cuûa caùc ngaân haøng vaø baûo veä ngöôøi göûi tieàn, caùc
nhaø ñieàu haønh ngaân haøng Vieät Nam ngaøy caøng quan
taâm ñeán taàm quan troïng cuûa CAR. Theo ñoù, heä thoáng
NHTM Vieät Nam noùi chung vaø caùc NHTM nieâm yeát
treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam noùi rieâng ñang
töøng böôùc hoaøn thieän ñeå ñaùp öùng caùc tieâu chuaån CAR
theo quy ñònh cuûa Basel. Chính vì vaäy, ñaùnh giaù caùc
nhaân toá aûnh höôûng ñeán CAR laø caàn thieát, thoâng qua
ñoù goùp phaàn giuùp cho caùc NHTM coù theâm caên cöù xaây
döïng chieán löôïc thöïc hieän CAR.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ TOÅNG QUAN CAÙC
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Vai troø vaø coâng thöùc tính CAR
Ñeå taïo moät saân chôi bình ñaúng vaø an toaøn cho caùc
ngaân haøng treân theá giôùi tröôùc xu höôùng quoác teá hoùa cuõng
nhö baûo veä ngöôøi göûi tieàn khoûi haäu quaû cuûa vieäc quaûn lyù
*
TS., **, Khoa Taøi chính, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh
Ngaøy nhaän baøi: 13/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
danh muïc ñaàu tö nguy hieåm cuûa caùc ngaân
haøng, caàn phaûi coù nhöõng tieâu chuaån chung
thoáng nhaát giöõa caùc quoác gia. Ñoù chính laø
lyù do UÛy ban Basel veà giaùm saùt ngaân haøng
ñöôïc thaønh laäp vaø ban haønh caùc Hieäp öôùc
veà voán ngaân haøng. Muïc tieâu cuûa UÛy ban
Basel veà giaùm saùt ngaân haøng laø xaây döïng
vaø coâng boá nhöõng tieâu chuaån veà voán ngaân
haøng, giaùm saùt caùc hoaït ñoäng ñeå ñaûm baûo
vieäc tuaân thuû theo caùc quy ñònh veà voán.
Tuy vieäc thöïc hieän theo hieäp öôùc Basel
khoâng mang tính phaùp lyù vaø khoâng baét
buoäc caùc quoác gia tuaân thuû, nhöng Basel
ñaõ trôû thaønh chuaån möïc quoác teá trong hoaït
ñoäng giaùm saùt ngaân haøng caùc quoác gia treân
theá giôùi. Hieän taïi coù 3 hieäp öôùc veà voán laø:
Basel I, Basel II vaø Basel III. Trong phaïm
vi nghieân cöùu cuûa baøi vieát, nhoùm taùc giaû
chuû yeáu ñaùnh giaù caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán
CAR tröôùc vaø sau khi thöïc hieän Basel II ôû
Vieät Nam.
Cuï theå, Hieäp öôùc Basel II ñöôïc ban
haønh vaøo naêm 2004, coù hieäu löïc vaøo
naêm 2007 vaø keát thuùc thôøi gian chuyeån
ñoåi naêm 2010. Hieäp öôùc Basel II ñöôïc
ban haønh nhaèm caùc muïc ñích sau: (i)

12 Kinh teá vaø Döï baùo

Thuùc ñaåy an toaøn vaø laønh maïnh trong
caùc hoaït ñoäng cuûa NHTM; (ii) Xaùc ñònh
yeâu caàu veà voán döïa treân phöông phaùp
tính chính xaùc vaø toaøn dieän hôn Basel I;
(iii) Caûi thieän saân chôi bình ñaúng cuûa caùc
NHTM treân thò tröôøng quoác teá; (iv) Taêng
cöôøng söï thoáng nhaát chuaån möïc giöõa caùc
NHTM (BIS, 2006). Coâng thöùc tính CAR
theo Hieäp öôùc Basel II nhö sau:
Phöông phaùp ño löôøng ruûi ro tín duïng
trong Basel II phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi
Basel I. Theo Basel II, caùc ngaân haøng coù
theå löïa choïn phöông phaùp tieâu chuaån (ño
löôøng möùc ñoä ruûi ro tín duïng döïa treân xeáp
haïng tín duïng cuûa toå chöùc beân ngoaøi ñöôïc
cô quan giaùm saùt ngaân haøng chaáp nhaän)
hoaëc phöông phaùp xeáp haïng tín duïng noäi
boä (ño löôøng möùc ñoä ruûi ro tín duïng döïa
treân ñaùnh giaù cuûa ngaân haøng baèng caùch
öôùc tính khaû naêng phaù saûn, dö nôï taïi thôøi
ñieåm khaùch haøng khoâng theå traû ñöôïc nôï).
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán CAR
Treân theá giôùi cuõng nhö ôû Vieät Nam,
ñaõ coù nhieàu nghieân cöùu lieân quan ñeán
caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán CAR. Trong ñoù,
nghieân cöùu cuûa Gropp vaø Heider (2010)
keát luaän raèng, quy moâ cuûa ngaân haøng tyû
leä thuaän vôùi heä soá an toaøn voán. Caùc ngaân
haøng coù tyû leä lôïi nhuaän cao, thì thöôøng coù
xu höôùng duy trì heä soá an toaøn voán ôû möùc
thaáp hôn so vôùi caùc ngaân haøng coù tyû leä lôïi
nhuaän treân voán chuû sôû höõu thaáp.
Hassan vaø Bashir (2003) ñaõ keát luaän
raèng, taêng tyû troïng cho vay coù theå giaûm
tính thanh khoaûn cuûa ngaân haøng vaø taêng
soá löôïng caùc khoaûn nôï khoù ñoøi. Ngoaøi
ra, Mpuga (2002) cho bieát, khi taêng tyû leä
cho vay, thì heä soá an toaøn voán cuûa ngaân
haøng cuõng seõ taêng.
Ahmet vaø Hasan (2011) nghieân cöùu
söï toàn taïi cuûa moái quan heä ngöôïc chieàu
giöõa tyû leä döï phoøng ruûi ro tín duïng vaø heä
soá an toaøn voán. Nhoùm taùc giaû cho raèng,
khi ngaân haøng taêng tyû leä döï phoøng tín
duïng, thì ngaân haøng ñoù seõ phaûi trích laäp
nhieàu khoaûn döï phoøng ñeå buø ñaép, töø ñoù
laøm giaûm voán töï coù trong ngaân haøng.
ÔÛ Vieät Nam, nghieân cöùu cuûa Traàn Thoï
Ñaït vaø Toâ Trung Thaønh (2016) söû duïng moâ
hình Tobit vôùi döõ lieäu cuûa 44 ngaân haøng
trong giai ñoaïn 2008-2013 vaø cho keát quaû
veà moái quan heä ngöôïc chieàu giöõa laïm phaùt
vaø laõi suaát so vôùi CAR. Nhoùm taùc giaû giaûi
thích raèng, khi nhöõng khaùch haøng vay voán
chaáp nhaän möùc ruûi ro lôùn hôn môùi coù theå
tieáp caän ñöôïc nguoàn voán ñeå vay, töø ñoù tyû
Economy and Forecast Review
BAÛNG 1: TOÅNG HÔÏP CAÙC BIEÁN SOÁ TRONG MOÂ HÌNH
Kyø voïng
TT Bieán soá Ño löôøng Nguoàn
veà daáu
1 SIZE Log (Toång taøi saûn) - Demsetz vaø Strahan (1997)
Leâ Thanh Taâm vaø Nguyeãn
2 DPRR
Döï phoøng ruûi ro tín duïng/
+ Dieäu Linh (2017); Traàn Thoï
Toång taøi saûn
Ñaït vaø Toâ Trung Thaønh (2016)
3 DEP Toång tieàn göûi/Toång taøi saûn + Kleff vaø Webber (2003)
4 LEV Toång nôï vay/Toång taøi saûn - Ahmet vaø Hasan (2011)
Toång nôï cho vay/Toång taøi Mpuga (2002); Traàn Thoï Ñaït
5 Loan
saûn
-
vaø Toâ Trung Thaønh (2016)
Lôïi nhuaän sau thueá/Voán chuû
6 ROE + Ahmet vaø Hasan (2011)
sôû höõu
Leâ Thanh Taâm vaø Nguyeãn
7 DGDP (GDPt - GDPt-1)/GDPt-1 -
Dieäu Linh (2017)
Ñaùnh giaù aûnh höôûng tröôùc vaø
sau khi aùp duïng Thoâng tö soá
36/2014/TT-NHNN ñeán CAR
8 REG (= 1 töø caùc naêm aùp duïng phöông + Kleff vaø Webber (2003)
phaùp tính CAR theo Thoâng tö
soá 36/2014/TT-NHNN vaø = 0 ôû
caùc naêm khaùc)
9 INF Tyû leä laïm phaùt - Williams (2011)
10 INT Laõi suaát - Williams (2011)
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû töï toång hôïp
leä taøi saûn ruûi ro cuûa ngaân haøng seõ taêng nhieàu hôn vaø CAR
giaûm. Ngoaøi ra, nhoùm taùc giaû cuõng keát luaän, toác ñoä taêng
tröôûng GDP khoâng taùc ñoäng ñeán CAR cuûa ngaân haøng.
Leâ Thanh Taâm vaø Nguyeãn Dieäu Linh (2017) cuõng khaúng
ñònh, caùc bieán vi moâ (nhö: Quy moâ ngaân haøng vaø Döï
phoøng ruûi ro tín duïng) vaø caùc bieán vó moâ (nhö: Toác ñoä
taêng tröôûng GDP vaø Laïm phaùt) taùc ñoäng ngöôïc chieàu ñeán
CAR; trong khi ROA, Tyû leä toång voán chuû sôû höõu treân toång
nôï vaø Tyû leä huy ñoäng voán taùc ñoäng thuaän chieàu ñeán CAR.
Tuy nhieân, Tyû leä nôï xaáu, Tyû troïng cho vay treân toång taøi
saûn vaø Laõi suaát cho vay laïi khoâng coù yù nghóa thoáng keâ.
Nhìn chung, caùc nghieân cöùu veà CAR ôû nöôùc ngoaøi
hay caû Vieät Nam ñeàu cho thaáy raèng, caùc nhaân toá taùc
ñoäng ñeán söï thay ñoåi CAR khoâng chæ ñeán töø caùc yeáu toá
ñaëc tröng cuûa ngaân haøng, maø coøn ñeán töø caùc yeáu toá vó
moâ cuûa quoác gia.
Moâ hình vaø phöông phaùp nghieân cöùu
Qua khaûo cöùu caùc nghieân cöùu tröôùc ñoù, nhoùm taùc giaû
ñaõ xaây döïng moâ hình nghieân cöùu goàm caùc bieán (Baûng
1) phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá Vieät Nam nhö sau:
CARi,t = β0 + β1 SIZEi,t + β2 DPRRi,t + β3 LEVi,t + β4
DEPi,t + β5 Loani,t + β6 ROEi,t + β7 DGDPt + β9 INTt + β10
REGt + ɛi,t
Nhoùm taùc giaû söû duïng döõ lieäu nghieân cöùu vôùi maãu
laø 21 NHTM Vieät Nam (khoâng bao goàm caùc chi nhaùnh
NHTM Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi) trong giai ñoaïn 2008-
2019 taïo thaønh boä döõ lieäu baûng bao goàm 252 quan saùt.
Nghieân cöùu söû duïng moâ hình hoài quy döõ lieäu baûng vôùi
caùc phöông phaùp öôùc löôïng sau: phöông phaùp öôùc löôïng
bình phöông beù nhaát (Pooled OLS); moâ hình hieäu öùng
coá ñònh (FEM); moâ hình hieäu öùng ngaãu nhieân (REM).
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Keát quaû ôû Baûng 2 cho thaáy, CAR cuûa caùc NHTM
Vieät Nam coù tyû leä trung bình xaáp xæ 15,4. So vôùi CAR
13
 BAÛNG 2: THOÁNG KEÂ MOÂ TAÛ CAÙC BIEÁN SOÁ TRONG MOÂ HÌNH kieåm ñònh F_test löïa choïn giöõa moâ hình
Bieán soá Trung bình Ñoä leäch chuaån Min Max öôùc löôïng Pool OLS vaø FE cho thaáy, moâ
CAR 15,3873 5,1619 8,6700 40,1100 hình FE phuø hôïp. Keát quaû kieåm ñònh
DPRR 0,0057 0,0045 -0,0066 0,0413 LM_test löïa choïn giöõa moâ hình öôùc
DEP 0,7925 0,0917 0,2940 0,9158 löôïng Pool OLS vaø RE cho thaáy, moâ
LEV 0,8916 0,0544 0,5780 0,9397 hình RE laø phuø hôïp. Keát quaû kieåm ñònh
Loan 0,6917 0,0985 0,3734 0,8851
ROE 0,0882 0,0599 0,0020 0,2520
Hauman test giöõa FE vaø RE cho thaáy,
REG 0,4167 0,4940 0,0000 1,0000 moâ hình FE laø moâ hình phuø hôïp. Toùm
DGDP 6,3962 0,5202 5,3979 7,0758 laïi, thoâng qua caùc kieåm ñònh, moâ hình
INF 107,5567 6,4988 100,6300 122,9700 FE laø phuø hôïp nhaát.
INT 0,0899 0,0239 0,0650 0,1400 Ngoaøi ra, nhoùm taùc giaû cuõng tieán haønh
kieåm ñònh VIF ñeå kieåm nghieäm khaû naêng
BAÛNG 3: MA TRAÄN HEÄ SOÁ TÖÔNG QUAN CAÙC BIEÁN TRONG MOÂ HÌNH toàn taïi hieän töôïng ña coäng tuyeán, kieåm
ñònh Wald veà söï toàn taïi cuûa phöông sai
sai soá thay ñoåi, kieåm ñònh Wooldridge
veà hieän töôïng töï töông quan. Tuy nhieân,
khi kieåm tra khuyeát taät moâ hình, keát quaû
cho thaáy, coù hieän töôïng phöông sai sai
soá thay ñoåi vaø hieän töôïng töï töông quan.
Ñeå kieåm soaùt caùc khuyeát taät veà phöông
sai sai soá thay ñoåi vaø hieän töôïng töï töông
quan, baøi vieát söû duïng hieäu chænh moâ
hình Cluster. Kieåm ñònh VIF cho keát quaû
ñeàu nhoû hôn 2, neân caùc moâ hình khoâng bò
khuyeát taät ña coäng tuyeán.
BAÛNG 4: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH Keát quaû öôùc löôïng ôû Baûng 4 chæ ra
Bieán soá Heä soá öôùc löôïng Ñoä leäch chuaån z P>z raèng, coù moái quan heä ngöôïc chieàu giöõa
SIZE -0,0902 0,0134 -5,4900 0,0000 quy moâ ngaân haøng vaø CAR. Ñieàu naøy
DPRR 9,1820 8,2405 1,2100 0,2270 haøm yù raèng, caùc ngaân haøng coù quy moâ
Loan -23,5617 3,7408 -19,1500 0,0000 lôùn thöôøng coù xu höôùng giöõ CAR ôû möùc
ROE 10,4295 3,2105 2,3600 0,0180 thaáp. Bôûi, caùc ngaân haøng coù quy moâ lôùn
LEV -6,7021 1,7802 -4,3000 0,0000 thöôøng ña daïng hoùa hoaït ñoäng, coù kinh
DEP -2,5302 1,0437 -2,0000 0,0450 nghieäm trong quaûn trò ruûi ro hôn so vôùi
INF 0,0237 0,0421 0,6800 0,4960 caùc ngaân haøng coù quy moâ nhoû, neân hoï coù
GDP 1,0860 0,1679 5,4400 0,0000 ít ñoäng löïc ñeå giöõ CAR ôû möùc cao so vôùi
REG 0,8670 0,0407 3,6400 0,0000 caùc NHTM coù quy moâ nhoû.
INT -0,6129 0,5789 -0,8000 0,4250 Tyû leä tieàn göûi vaø CAR coù quan heä
Haèng soá 31,2096 3,2705 18,0200 0,0000 ngöôïc chieàu, nghóa laø caùc ngaân haøng coù
Quan saùt 252 tyû leä tieàn göûi cao, thì seõ duy trì tyû leä voán ôû
R-squared 0,6019 möùc thaáp. Thöïc teá, tieàn göûi ngaân haøng laø
Nguoàn: Tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû nguoàn voán quan troïng nhaát ñoái vôùi ngaân
haøng vì nguoàn taøi trôï naøy reû vaø oån ñònh
ñöôïc quy ñònh bôûi Basel II laø 8%, thì caùc NHTM nhaát (Kleff vaø Weber, 2003), vieäc vay
trong giai ñoaïn nghieân cöùu coù möùc döï tröõ cao hôn voán beân ngoaøi seõ coù chi phí cao hôn vaø
möùc yeâu caàu voán. Khaû naêng sinh lôøi cuûa caùc ngaân laøm giaûm lôïi nhuaän. Do ñoù, khi taêng tyû
haøng trung bình khoaûng 8,82%, ñaây laø möùc sinh lôøi leä tieàn göûi, thì caùc ngaân haøng khoâng caàn
oån ñònh trong giai ñoaïn 2008-2019, nhöng thaáp hôn phaûi huy ñoäng caùc nguoàn voán vay khaùc
nhieàu so vôùi chuaån möïc quoác teá veà caùc chæ soá laønh quaù nhieàu vaø ngaân haøng ít coù ñoäng löïc
maïnh taøi chính. Khaû naêng sinh lôøi thaáp seõ aûnh höôûng taêng möùc an toaøn voán.
ñeán CAR cuûa NHTM. Taùc ñoäng cuûa tyû leä ñoøn baåy vaø tyû leä
Ma traän heä soá töông quan ôû Baûng 3 cho thaáy, möùc cho vay ñeán CAR ñeàu coù heä soá öôùc löôïng
ñoä töông quan cuûa CAR vôùi caùc bieán vi moâ cao hôn so aâm vaø coù yù nghóa thoáng keâ. Keát quaû naøy
vôùi möùc ñoä töông quan giöõa CAR vôùi caùc bieán vó moâ. phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa Ahmet vaø
Toàn taïi caùc heä soá töông quan cao giöõa caùc bieán ñoäc laäp Hasan (2011) khi cho raèng, caùc NHTM
trong moâ hình, ñieàu naøy coù theå laø daáu hieäu cuûa hieän coù tyû leä ñoøn baåy cao seõ laøm giaûm khaû
töôïng ña coäng tuyeán trong moâ hình. naêng an toaøn voán. Taêng tyû leä ñoøn baåy
Tieáp theo, ñeå löïa choïn moâ hình phuø hôïp, nghieân khieán cho ruûi ro cuûa NHTM taêng leân,
cöùu thöïc hieän caùc kieåm ñònh caàn thieát. Trong ñoù, coå ñoâng seõ yeâu caàu taêng lôïi nhuaän phuø

14 Kinh teá vaø Döï baùo

hôïp vôùi ruûi ro, ñieàu naøy khieán cho caùc
NHTM coù tyû leä ñoøn baåy cao seõ gaëp khoù
khaên trong vieäc huy ñoäng voán môùi do chi
phí voán coå phaàn cao. Ngoaøi ra, khi ngaân
haøng taêng khaû naêng sinh lôøi thì ñoàng
nghóa vôùi vieäc taêng möùc voán an toaøn.
Ñoái vôùi caùc yeáu toá vó moâ, keát quaû
nghieân cöùu cuõng cho thaáy, taêng tröôûng
kinh teá seõ taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán CAR. Söï
taêng tröôûng kinh teá seõ giuùp caùc ngaân haøng
taêng lôïi nhuaän vaø moät phaàn lôïi nhuaän naøy
seõ ñoùng goùp vaøo quaù trình phuïc hoài voán.
Tuy nhieân, laïm phaùt gaàn nhö taùc ñoäng raát
ít ñeán CAR cuûa caùc NHTM.
Beân caïnh ñoù, söï quaûn lyù, giaùm saùt
chaët cheõ vaø tröøng phaït thích ñaùng ñoái
vôùi caùc NHTM vi phaïm caùc quy ñònh seõ
khieán caùc ngaân haøng buoäc phaûi tuaân thuû
quy ñònh veà voán. Töø khi Ngaân haøng Nhaø
nöôùc ban haønh Thoâng tö soá 36/2014/TT-
NHNN, ngaøy 20/11/2014 quy ñònh caùc
giôùi haïn, tyû leä baûo ñaûm an toaøn trong
hoaït ñoäng cuûa toå chöùc tín duïng, chi nhaùnh
ngaân haøng nöôùc ngoaøi, thì tyû leä CAR cuûa
caùc NHTM ñaõ taêng roõ reät so vôùi nhöõng
naêm tröôùc ñoù. Ngoaøi ra, laõi suaát cho vay
coù töông quan nghòch vôùi CAR vaø coù yù
nghóa thoáng keâ. Laõi suaát cao laøm cho
vieäc quaûn lyù ngaân haøng trôû neân khoù khaên
hôn vì giaù trò taøi saûn vaø nôï trong töông lai trôû neân khoâng
chaéc chaén.
KEÁT LUAÄN VAØ MOÄT SOÁ KHUYEÁN NGHÒ
Keát quaû cho thaáy, trong giai ñoaïn 2008-2019, khoâng
chæ coù caùc yeáu toá ñaëc tröng cuûa ngaân haøng, nhö: Quy
moâ; Tyû leä ñoøn baåy; Tyû leä cho vay; Tyû leä tieàn göûi; Khaû
naêng sinh lôøi aûnh höôûng ñeán CAR, maø caùc yeáu toá vó
moâ khaùc, nhö: Toác ñoä taêng tröôûng GDP, Laõi suaát… cuõng
aûnh höôûng ñeán vieäc ñieàu chænh CAR. Döïa vaøo keát quaû
nghieân cöùu, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moät soá khuyeán nghò
nhaèm baûo ñaûm an toaøn veà voán ñoái vôùi caùc NHTM ôû
Vieät Nam trong thôøi gian tôùi, cuï theå nhö sau:
Thöù nhaát, taêng voán töï coù. Taêng voán töï coù laø moät
trong nhöõng giaûi phaùp coù theå giuùp NHTM ñaûm baûo thöïc
hieän caùc quy ñònh voán theo Hieäp öôùc Basel II. Moät soá
bieän phaùp maø caùc ngaân haøng coù theå aùp duïng nhö: phaùt
haønh coå phaàn thöôøng môùi; giaûm chi traû coå töùc, taêng lôïi
nhuaän giöõ laïi; mua baùn vaø saùp nhaäp…
Thöù hai, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. Vieäc caûi
thieän vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng ngaân haøng seõ laø
moät giaûi phaùp cho NHTM hieän nay khi maø caùc NHTM
ôû Vieät Nam coù khaû naêng sinh lôøi thaáp hôn möùc tieâu
chuaån. Cuï theå, caùc NHTM caàn naâng cao naêng löïc ñoäi
nguõ quaûn trò; ñoùn ñaàu xu theá trong vieäc öùng döïng caùc
coâng ngheä hieän ñaïi vaøo trong hoaït ñoäng quaûn lyù vaø
dòch vuï; thaét chaët vaø naâng cao tieâu chuaån trong vieäc
tuyeån choïn nhaân vieân...

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Traàn Thoï Ñaït vaø Toâ Trung Thaønh (2016). An ninh taøi chính tieàn teä cuûa Vieät Nam trong boái
caûnh hoäi nhaäp quoác teá, Nxb Chính trò quoác gia - Söï thaät
2. Leâ Thanh Taâm vaø Nguyeãn Dieäu Linh (2017). Caùc yeáu toá quyeát ñònh tôùi tyû leä an toaøn voán cuûa
ngaân haøng: Baèng chöùng thöïc nghieäm töø Vieät Nam, Tham luaän trong Kyû yeáu hoäi thaûo quoác gia “AÙp
duïng Basel II trong quaûn trò ruûi ro cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam: Cô hoäi, thaùch thöùc vaø
loä trình thöïc hieän”, Nxb Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
3. Ahmet, B., Hasan, A. (2011). Determinants of capital adequacy ratio in Turkish Banks: A
panel data analysis, African Journal of Business Management, 5(27), 11199-11209
4. BIS (2006). Basel II: International Convergence of Capital Measurement and Capital
Standards: A Revised Framework - Comprehensive Version
5. Demsetz, R. S., Strahan, P. E. (1997). Diversification, size and risk at bank holding companies,
Journal of money, credit, and banking, 22(3), 300-313
6. Gropp, R., Heider, F. (2010). The determinants of bank capital structure, Review of
Finance, 14(4), 587-622
7. Hassan, M. K., & Bashir, A. H. M. (2003). Determinants of Islamic banking profitability, In
10th ERF annual conference, Morocco, 16-18
8. Kleff & Weber (2003). How do banks determine capital? Evidence from Germany, German
Economic Review, 9(3), 354-372
9. Mpuga, P. (2002), The 1998-99 banking crisis in Uganda: What was the role of the new
capital requirements?, Journal of Financial Regulation and Compliance, 10(3), 224-242
10. Williams, H. T. (2011). Determinants of capital adequacy in the Banking Sub- Sector of
the Nigeria Economy: Efficacy of Camels.(A Model Specification with Co-Integration Analysis),
International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 1(3), 233-248
11. Wooldridge, J. M. (2002). Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data, Cambridge,
MA, MIT Press

Economy and Forecast Review 15

Caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi tính
höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt
tín duïng xanh taïi caùc ngaân haøng
thöông maïi Vieät Nam ÑOÃ HOAØI LINH*
NGUYEÃN THÒ THAÛO**
ÑINH THANH TUÙ***
HOAØNG PHÖÔNG HOA****
PHAÏM HOAØNG PHÖÔNG MAI*****
NGUYEÃN ÑÖÙC THAØNH******
Toùm taét
Nghieân cöùu nhaèm ñaùnh giaù caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt tín
duïng xanh taïi caùc ngaân haøng thöông maïi (NHTM) Vieät Nam döïa treân khuoân maãu veà kieåm soaùt noäi
boä cuûa COSO (2013). Baûng khaûo saùt ñöôïc göûi ñeán 531 caùn boä nhaân vieân laøm vieäc taïi caùc NHTM Vieät
Nam. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, 5 nhaân toá: Quaûn trò ruûi ro; Hoaït ñoäng giaùm saùt; Lôïi ích nhoùm;
Ñoäng löïc laøm vieäc; Thoâng tin truyeàn thoâng coù aûnh höôûng tôùi Tính höõu hieäu hoaït ñoäng kieåm soaùt tín
duïng xanh taïi caùc NHTM Vieät Nam. Trong ñoù, nhaân toá Quaûn trò ruûi ro coù aûnh höôûng maïnh nhaát.

Töø khoùa: hoaït ñoäng kieåm soaùt, tín duïng xanh, tính höõu hieäu, NHTM

Summary
The study aims to evaluate factors affecting the effectiveness of controlling green credit in Vietnamese
commercial banks based on internal control framework developed by COSO (2013). The authors
conducted a survey of 531 staffs in Vietnamese commercial banks. Research results point out five
determinants which are Risk management; Monitoring activities; Group benefits; Work motivation;
Information and communication. Additionally, Risk management is the most powerful factor.

Keywords: control activities, green credit, effectiveness, commercial banks

GIÔÙI THIEÄU ñôn vò chi phoái, ñöôïc thieát laäp ñeå cung
caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù nhaèm thöïc
Hoaït ñoäng ngaân haøng xanh vaø tín duïng xanh ñang hieän caùc muïc tieâu, bao goàm: ñaûm baûo söï
ñöôïc quan taâm nhieàu hôn bôûi nhöõng ñoùng goùp ñoái vôùi tin caäy cuûa baùo caùo taøi chính, söï tuaân thuû
caùc döï aùn phaùt trieån vôùi muïc tieâu giaûm thieåu oâ nhieãm, caùc quy ñònh vaø luaät phaùp, caùc hoaït ñoäng
baûo veä moâi tröôøng, phaùt trieån caùc nguoàn naêng löôïng ñöôïc thöïc hieän hieäu quaû. Kieåm soaùt noäi
beàn vöõng… Tuy nhieân, ñaây vaãn laø moät hoaït ñoäng môùi boä ñöôïc ñaùnh giaù laø höõu hieäu khi hoaït
noåi trong lónh vöïc taøi chính ngaân haøng, ñoàng nghóa vôùi ñoäng naøy ñaùp öùng ñoàng thôøi 2 tieâu chuaån:
vieäc khaû naêng cao seõ phaùt sinh ruûi ro tín duïng. Do ñoù, Moät laø, 5 thaønh phaàn cuûa kieåm soaùt noäi
caûi thieän hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh ñaõ trôû boä vaø caùc nguyeân taéc kieåm soaùt lieân quan
thaønh moät vaán ñeà heát söùc caáp thieát maø caùc NHTM Vieät ñeàu phaûi hieän höõu vaø vaän haønh theo ñuùng
Nam caàn ñöôïc quan taâm thöïc hieän. chöùc naêng cuûa chuùng trong thöïc teá; Hai
laø, 5 thaønh phaàn cuøng hoaït ñoäng nhö moät
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP theå thoáng nhaát.
NGHIEÂN CÖÙU Nhö vaäy, tính höõu hieäu cuûa kieåm soaùt
hoaït ñoäng tín duïng xanh ñöôïc ñaùnh giaù
Cô sôû lyù thuyeát qua 3 tieâu chí, ñoù laø: (i) Ñaùnh giaù söï
Theo COSO (2013), kieåm soaùt noäi boä laø quaù trình do höõu hieäu cuûa 5 boä phaän caáu thaønh neân
ngöôøi quaûn lyù, hoäi ñoàng quaûn trò vaø caùc nhaân vieân cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong hoaït
*
PGS, TS., **, ***, ****, *****, *****, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
Ngaøy nhaän baøi: 05/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 18/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 21/5/2021

16 Kinh teá vaø Döï baùo

ñoäng tín duïng xanh; (ii) Ñaùnh giaù söï vaän
haønh thoáng nhaát vaø ñuùng chöùc naêng cuûa
caùc boä phaän naøy; (iii) Ñaûm baûo caùc muïc
tieâu trong hoaït ñoäng caáp tín duïng xanh
bao goàm: tính tin caäy cuûa caùc baùo caùo
taøi chính, söï tuaân thuû caùc quy ñònh phaùp
luaät, ñaëc bieät laø caùc quy ñònh veà an toaøn
moâi tröôøng, chæ tieâu dö nôï, chæ tieâu nôï
xaáu, chæ tieâu lôïi nhuaän ñöôïc thöïc hieän
theo ñuùng keá hoaïch.
Tieáp caän baùo caùo cuûa COSO (2013)
trong vieäc caûi thieän tính höõu hieäu cuûa
hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh, nhoùm
taùc giaû xaây döïng caùc nhaân toá caáu thaønh
tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt
tín duïng xanh bao goàm 5 nhaân toá: Moâi
tröôøng kieåm soaùt; Ñaùnh giaù ruûi ro; Hoaït
ñoäng kieåm soaùt; Thoâng tin truyeàn thoâng;
Hoaït ñoäng giaùm saùt. Ngoaøi ra, keá thöøa
keát quaû töø nhöõng nghieân cöùu tröôùc, nhoùm
nghieân cöùu ruùt ra 2 nhaân toá phuø hôïp bao
goàm: Lôïi ích nhoùm; Ñoäng löïc laøm vieäc.
Moâi tröôøng kieåm soaùt
Theo Ramos (2004), moâi tröôøng kieåm
soaùt laø neàn taûng yù thöùc, vaên hoùa cuûa toå
chöùc, phaûn aùnh saéc thaùi chung cuûa moät toå
chöùc, taùc ñoäng ñeán yù thöùc kieåm soaùt cuûa
toaøn boä thaønh vieân trong toå chöùc. Moâi
tröôøng kieåm soaùt laø neàn taûng cho caùc boä
phaän khaùc cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi
boä, nhaèm xaây döïng nhöõng nguyeân taéc vaø
cô caáu hoaït ñoäng phuø hôïp. Chính vì vaäy,
vieäc thieát laäp moâi tröôøng kieåm soaùt vöõng
maïnh seõ taïo tieàn ñeà cho thieát laäp kieåm
soaùt noäi boä höõu hieäu. Treân cô sôû ñoù, giaû
thuyeát nghieân cöùu ñöôïc ñeà xuaát nhö sau:
H1: Moâi tröôøng kieåm soaùt coù taùc ñoäng
döông ñeán tính höõu hieäu hoaït ñoäng kieåm
soaùt tín duïng xanh taïi caùc NHTM Vieät Nam.
Ñaùnh giaù ruûi ro
Theo Lannoye (1999), ñaùnh giaù ruûi ro
laø vieäc nhaän daïng, phaân tích, quaûn lyù caùc
ruûi ro coù theå ñe doïa ñeán vieäc ñaït ñöôïc caùc
muïc tieâu cuûa toå chöùc, töø ñoù coù theå quaûn
trò ñöôïc ruûi ro. Ban laõnh ñaïo khoâng theå
trieät tieâu ruûi ro, maø chæ coù theå ñaët ruûi ro ôû
moät möùc ñoä coù theå chaáp nhaän ñöôïc vaø coá
gaéng giaûm thieåu noù ôû möùc thaáp nhaát coù
theå. Treân cô sôû ñoù, giaû thuyeát nghieân cöùu
ñöôïc ñeà xuaát laø:
H2: Ñaùnh giaù ruûi ro coù taùc ñoäng
döông ñeán tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng
kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc NHTM
Vieät Nam.
Hoaït ñoäng kieåm soaùt
Theo COSO (2013), hoaït ñoäng kieåm
soaùt laø taäp hôïp caùc chính saùch vaø caùc thuû
tuïc hoã trôï giuùp ñaûm baûo cho caùc chæ ñaïo
Economy and Forecast Review
cuûa ban laõnh ñaïo ñöôïc thöïc hieän. Hoaït ñoäng kieåm soaùt toàn
taïi trong taát caû caùc ñôn vò ôû moïi caáp ñoä vaø moïi hoaït ñoäng.
Khoâng ngoaïi leä, tín duïng xanh do coøn laø moät lónh vöïc
môùi trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng, neân tieàm aån
nhieàu ruûi ro khoù löôøng daãn tôùi vieäc hoaït ñoäng kieåm soaùt
tín duïng xanh khoâng ñaûm baûo ñöôïc tính höõu hieäu. Vì vaäy,
thoâng qua ñaùnh giaù ruûi ro, vieäc xaây döïng caùc chính saùch,
thuû tuïc kieåm soaùt phuø hôïp chính laø bieän phaùp nhaèm naâng
cao tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng naøy. Treân cô sôû ñoù, giaû
thuyeát nghieân cöùu ñöôïc ñeà xuaát, nhö sau:
H3: Hoaït ñoäng kieåm soaùt coù taùc ñoäng döông ñeán tính
höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc
NHTM Vieät Nam.
Heä thoáng thoâng tin
Nghieân cöùu cuûa Hevesi (2005) ñaõ nhaän ñònh thoâng
tin truyeàn thoâng laø yeáu toá quan troïng taùc ñoäng ñeán
tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt noäi boä. Do ñoù,
vieäc xaây döïng heä thoáng thoâng tin truyeàn thoâng ñaày ñuû,
chính xaùc, kòp thôøi vaø caäp nhaät seõ goùp phaàn naâng cao
tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt noäi boä tín duïng
xanh. Treân cô sôû ñoù, giaû thuyeát nghieân cöùu ñöôïc ñeà
xuaát nhö sau:
H4: Thoâng tin truyeàn thoâng coù taùc ñoäng döông ñeán
tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh taïi
caùc NHTM Vieät Nam.
Hoaït ñoäng giaùm saùt
Theo Springer (2004), giaùm saùt laø quaù trình cuoái
cuøng cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Hoaït ñoäng giaùm
saùt vaø kieåm soaùt luoân coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau.
Hoaït ñoäng giaùm saùt ñoùng vai troø raát quan troïng vaø tích
cöïc trong vieäc ñaûm baûo tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng
kieåm soaùt noäi boä. Treân cô sôû ñoù, giaû thuyeát nghieân cöùu
ñöôïc ñeà xuaát laø:
H5: Hoaït ñoäng giaùm saùt coù taùc ñoäng döông ñeán tính
höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc
NHTM Vieät Nam.
Lôïi ích nhoùm
Theo nguyeân nghóa, lôïi ích nhoùm laø lôïi ích cuûa moät
nhoùm ngöôøi gaén keát vôùi nhau, hoã trôï, giuùp ñôõ laãn nhau
ñeå cuøng nhau coù lôïi ích vaø baûo veä lôïi ích ñoù. Döïa treân
tính chaát, lôïi ích nhoùm coù hai maët laø tích cöïc vaø tieâu
cöïc. Trong baøi nghieân cöùu naøy, lôïi ích nhoùm seõ ñöôïc
ñaùnh giaù döôùi maët tieâu cöïc cuûa noù. Töø nghieân cöùu “Lyù
thuyeát laäp quy”, neàn taûng cuûa vieäc hình thaønh lôïi ích
nhoùm trong caùc ngaân haøng xuaát phaùt töø nhöõng caù nhaân
coù trong caùc toå chöùc laäp quy. Ñieàu ñoù chöùng toû caùc
nhoùm lôïi ích luoân luoân toàn taïi trong caùc ngaân haøng vaø
hoï seõ ban haønh caùc quy ñònh nhaèm toái ña hoaù lôïi ích
cuûa caùc thaønh vieân trong nhoùm maø khoâng maøng ñeán lôïi
ích chung cuûa ngaân haøng (Buøi Thanh Sôn, 2019). Khi
lôïi ích nhoùm caøng gia taêng, thì tính höõu hieäu cuûa hoaït
ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh seõ caøng giaûm suùt. Treân
cô sôû ñoù, giaû thuyeát nghieân cöùu ñöôïc ñeà xuaát nhö sau:
H6: Lôïi ích nhoùm coù taùc ñoäng aâm ñeán tính höõu hieäu
cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc NHTM
Vieät Nam.
Ñoäng löïc laøm vieäc
Theo Pinder (1998), ñoäng löïc laøm vieäc laø taäp hôïp
17
 HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
BAÛNG 1: TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH ÑOÄ TIN CAÄY THANG ÑO
Soá bieán Cronbach’s Heä soá töông quan
Nhaân toá
quan saùt Alpha bieán toång nhoû nhaát
Moâi tröôøng kieåm soaùt 6 0,928 0,718
Ñaùnh giaù ruûi ro 4 0,912 0,783
Hoaït ñoäng kieåm soaùt 4 0,895 0,741
Hoaït ñoäng giaùm saùt 4 0,913 0,735
Ñoäng löïc laøm vieäc 4 0,928 0,773
Thoâng tin truyeàn thoâng 4 0,904 0,710
Lôïi ích nhoùm 4 0,934 0,788
Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû
nguoàn naêng löôïng ôû beân trong vaø beân ngoaøi cuûa moät caù
nhaân, ñeå baét ñaàu haønh vi lieân quan ñeán coâng vieäc, giuùp
xaùc ñònh caùch thöùc, ñònh höôùng, cöôøng ñoä vaø thôøi gian
cho coâng vieäc ñoù. Trong moät lónh vöïc môùi nhö tín duïng
xanh, vieäc ban laõnh ñaïo ñöa ra nhöõng bieän phaùp thieát
thöïc nhaèm thuùc ñaåy naêng löïc beân trong laãn beân ngoaøi
cuûa moãi caùn boä nhaân vieân seõ giuùp naâng cao hieäu quaû
hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh. Treân cô sôû ñoù, giaû
thuyeát nghieân cöùu ñöôïc ñeà xuaát nhö sau:
H7: Ñoäng löïc laøm vieäc coù taùc ñoäng döông ñeán tính
höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc
NHTM Vieät Nam.
Treân cô sôû löôïc khaûo caùc nghieân cöùu treân, moâ hình
nghieân cöùu ñöôïc ñeà xuaát nhö Hình.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeå thöïc hieän nghieân cöùu, nhoùm taùc giaû ñaõ khaûo saùt
531 ñoái töôïng laø caùn boä, laõnh ñaïo taïi caùc NHTM Vieät
Nam laøm vieäc taïi caùc phoøng, ban, boä phaän phuï traùch
coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng, ñaëc bieät laø tín
duïng xanh trong thôøi gian töø ngaøy 08/2/2021 ñeán ngaøy
28/2/2021. Keát quaû thu veà 511 phieáu hôïp leä ñöôïc ñöa
vaøo söû duïng trong nghieân cöùu vaø xöû lyù baèng phaàn meàm
SPSS 20.0.
Ñoàng thôøi, nghieân cöùu söû duïng caùc phöông
phaùp: thoáng keâ moâ taû, kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño
(Cronbach’s Alpha), phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA),
phaân tích töông quan vaø phaân tích hoài quy tuyeán tính.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño Cronbach’s Alpha
Keát quaû kieåm ñònh ôû Baûng 1 cho thaáy, taát caû caùc
nhaân toá ñeàu coù heä soá Cronbach’s Alpha lôùn hôn 0,6, do
ñoù, thang ño ñöôïc ñaùnh giaù toát. Nghieân
cöùu tieáp tuïc kieåm tra heä soá töông quan
bieán - toång ñeå loaïi bieán coù heä soá töông
quan khoâng ñaït yeâu caàu. Keát quaû kieåm
ñònh thu ñöôïc cho thaáy, taát caùc bieán quan
saùt ñeàu coù heä soá töông quan bieán toång lôùn
hôn 0,3. Vì vaäy, thang ño ñöôïc ñaùnh giaù
laø ñaït tieâu chuaån veà ñoä tin caäy, caùc nhaân
toá ñeàu phuø hôïp vôùi nghieân cöùu ñeå tieáp tuïc
phaân tích vaø ñaùnh giaù.
Phaân tích EFA
Phaân tích EFA caùc bieán ñoäc laäp
Keát quaû kieåm ñònh heä soá KMO vaø
kieåm ñònh Bartlett’s Test cho thaáy, giaù
trò cuûa heä soá KMO = 0,950, kieåm ñònh
Bartlett’s laø 17269,874 vôùi heä soá Sig. =
0,000. Tieâu chuaån ruùt trích cuûa moâ hình
laø Eigenvalues > 1 ñaûm baûo moãi nhaân toá
giaûi thích ít nhaát troïn veïn moät bieán quan
saùt vôùi phöông sai trích laø 74,559%, ñaït
yeâu caàu > 50%. Ngoaøi ra, taát caû caùc bieán
ñöôïc söû duïng ñeàu coù heä soá taûi nhaân toá
lôùn hôn 0,5, neân ñöôïc xem laø coù yù nghóa
thöïc tieãn.
Keát quaû nghieân cöùu thu ñöôïc sau hai
laàn thöïc hieän phaân tích cho thaáy, caùc
bieán quan saùt trong moâ hình ban ñaàu ñaõ
coù söï loaïi boû vaø goäp chung moät vaøi bieán
quan saùt töø caùc nhoùm nhaân toá khaùc daãn
ñeán hình thaønh 5 nhaân toá môùi coù aûnh
höôûng tôùi tính höõu hieäu cuûa hoaït ñoäng
tín duïng xanh. Cuï theå, döïa vaøo ñaëc ñieåm
chung, caùc bieán quan saùt töø 3 nhaân toá:
Moâi tröôøng kieåm soaùt; Hoaït ñoäng kieåm
soaùt; Ñaùnh giaù ruûi ro ñöôïc ruùt goïn thaønh
moät nhoùm coù teân laø Quaûn trò ruûi ro.
Phaân tích EFA bieán phuï thuoäc
Keát quaû kieåm ñònh heä soá KMO vaø
Bartlett’s Test cho thaáy, giaù trò cuûa heä
soá KMO = 0,860, kieåm ñònh Bartlett’s laø
1669,244 vôùi heä soá Sig. = 0,000. Toång
phöông sai trích ñaït yeâu caàu coù giaù trò laø
72,925%, taát caû caùc bieán ñöôïc söû duïng
ñeàu coù heä soá taûi ñaït treân 0,5 vôùi chæ moät
nhoùm nhaân toá ñöôïc ruùt trích thoûa maõn.
Phaân tích töông quan
Keát quaû phaân tích töông quan cho
thaáy, haàu heát caùc bieán ñoäc laäp ñeàu coù söï
töông quan vôùi bieán phuï thuoäc. Cuï theå, heä
soá töông quan cuûa bieán Quaûn trò ruûi ro;
Hoaït ñoäng giaùm saùt; Ñoäng löïc laøm vieäc vaø
Thoâng tin truyeàn thoâng laàn löôït laø 0,750;
0,580; 0,629; 0,601 ôû möùc yù nghóa 1% cho
thaáy, coù söï töông quan thuaän chieàu khaù
chaët cheõ giöõa caùc bieán ñoäc laäp naøy vôùi
bieán phuï thuoäc Höõu hieäu. Hai bieán Lôïi
ích nhoùm vaø Höõu hieäu coù moái töông quan
nghòch bieán, nhöng khoâng quaù chaët cheõ

18 Kinh teá vaø Döï baùo

vôùi r = -0,223 ôû möùc yù nghóa 1%. Giöõa caùc
bieán ñoäc laäp coù heä soá töông quan töông
ñoái cao, nhöng khoâng vöôït quaù 0,8.
Phaân tích hoài quy
Baûng 2 cho thaáy, taát caû caùc bieán ñeàu
coù Sig. < 0,05, caùc bieán bao goàm: Quaûn
trò ruûi ro; Hoaït ñoäng giaùm saùt; Lôïi ích
nhoùm; Ñoäng löïc laøm vieäc; Thoâng tin
truyeàn thoâng ñeàu töông quan coù yù nghóa
tôùi tính höõu hieäu hoaït ñoäng kieåm soaùt tín
duïng xanh taïi caùc NHTM Vieät Nam.
Döïa treân keát quaû nghieân cöùu, phöông
trình hoài quy tuyeán tính chuaån hoaù nhö sau:
HH = 0,396*QTRR + 0,075*GS -
0,093*LIN + 0,110*ÑLLV + 0,090*TTTT
Nhö vaäy, nghieân cöùu cho thaáy, coù 5
nhaân toá aûnh höôûng tôùi tính höõu hieäu hoaït
ñoäng kieåm soaùt tín duïng xanh taïi caùc
NHTM Vieät Nam, ñoù laø: Quaûn trò ruûi ro
vôùi heä soá Beta laø 0,396; Hoaït ñoäng giaùm
saùt vôùi heä soá Beta laø 0,075; Lôïi ích nhoùm
vôùi heä soá Beta laø - 0,093; Ñoäng löïc laøm
vieäc vôùi heä soá Beta laø 0,110; Thoâng tin
truyeàn thoâng vôùi heä soá Beta laø 0,090.
KEÁ T LUAÄ N VAØ MOÄ T SOÁ
KHUYEÁ N NGHÒ
Keát luaän
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 5
nhaân toá bao goàm: Quaûn trò ruûi ro; Hoaït
ñoäng giaùm saùt; Lôïi ích nhoùm; Ñoäng löïc
laøm vieäc; Thoâng tin truyeàn thoâng coù aûnh
höôûng tôùi tính höõu hieäu hoaït ñoäng kieåm
soaùt tín duïng xanh taïi caùc NHTM Vieät
Nam. Trong ñoù, nhaân toá Quaûn trò ruûi ro
coù aûnh höôûng maïnh nhaát.
Moät soá khuyeán nghò
Xuaát phaùt töø keát quaû nghieân cöùu,
BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY
Heä soá khoâng Heä soá Ña coäng
Bieán ñoäc laäp
chuaån hoaù chuaån hoùa Giaù
Sig.
tuyeán
Sai leäch trò t Dung
B Beta VIF
chuaån sai
Haèng soá ,184 ,135 1,367 ,172
Quaûn trò ruûi ro (QTRR) ,394 ,039 ,396 10,060 ,000 ,390 2,562
Hoaït ñoäng giaùm saùt (GS) ,073 ,033 ,075 2,235 ,026 ,542 1,846
Lôïi ích nhoùm (LIN) -,057 ,016 -,093 -3,629 ,000 ,920 1,087
Ñoäng löïc laøm vieäc (ÑLLV) ,094 ,030 ,110 3,168 ,002 ,506 1,977
Thoâng tin truyeàn thoâng (TTTT) ,079 ,030 ,090 2,628 ,009 ,521 1,918
Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû
nhoùm taùc giaû khuyeán nghò moät soá giaûi phaùp cho caùc
NHTM Vieät Nam, nhö sau:
Thöù nhaát, caùc ngaân haøng caàn thieát laäp vaø söû duïng heä
thoáng thoâng tin coù chaát löôïng ñeå hoã trôï cho hoaït ñoäng
kieåm soaùt tín duïng xanh. Neân coù ít nhaát moät boä phaän
chòu traùch nhieäm chính trong coâng taùc toång hôïp, saøng
loïc vaø tieán haønh xöû lyù caùc döõ lieäu töø beân trong, beân
ngoaøi thaønh thoâng tin thích hôïp ñaùp öùng nhu caàu, hoã trôï
cho coâng vieäc cuûa moãi caùn boä nhaân vieân.
Thöù hai, heä thoáng kieåm soaùt noäi boä caàn ñöôïc theo
doõi vaø kieåm tra lieân tuïc thoâng qua söï giaùm saùt chaët cheõ
töø boä phaän giaùm saùt töø xa, caùn boä quaûn lyù vaø boä phaän
giaùm saùt ñònh kyø.
Thöù ba, caùn boä nhaân vieân caàn ñöôïc gia taêng ñoäng
löïc laøm vieäc, söï gaén keát ñoái vôùi ngaân haøng. Naêng löïc
cuûa moãi nhaân vieân laø khaùc nhau, neân ngöôøi quaûn lyù caàn
phaân coâng vò trí coâng vieäc ñi ñoâi vôùi trình ñoä chuyeân
moân, ñöa ra chæ tieâu coù tính khaû thi, phuø hôïp vôùi khaû
naêng cuûa nhaân vieân ñeå nhaân vieân luoân coá gaéng hoaøn
thaønh nhieäm vuï ñöôïc phaân coâng.
Thöù tö, caùc NHTM caàn ban haønh vaên baûn quy ñònh boå
sung quy ñònh ngöôøi coù lieân quan, ngöôøi sôû höõu cuoái cuøng
cuõng nhö quy ñònh cuï theå veà vieäc höôùng daãn vieäc ñaàu tö.
Thöù naêm, caùc NHTM caàn coù chính saùch tuyeån choïn,
ñaøo taïo nguoàn nhaân söï coù chaát löôïng veà chuyeân moân,
trong ñoù, caàn taäp trung vaøo caùc nguoàn löïc phuïc vuï cho
hoaït ñoäng tín duïng xanh.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Buøi Thanh Sôn (2019). Nhaân toá taùc ñoäng tôùi söï höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong
NHTM, Taïp chí Nhaân löïc Khoa hoïc xaõ hoäi, soá 9, thaùng 8/2019
2. Tröông Nguyeãn Töôøng Vy (2018). Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán kieåm soaùt noäi boä hoaït ñoäng tín
duïng taïi caùc NHTM coå phaàn Vieät Nam, Taïp chí Coâng ngheä ngaân haøng, soá 148, thaùng 7/2018
3. Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commission - (COSO) (2013).
Internal Control-Integrated Framework, New York: AICPA
4. Hevesi G. (2005). Internal Control Standards in New York Slates Government, access to www.
osc.nyus/audit/control/standards.htm2009june6
5. Lannoye, M. A (1999). Evaluation of internal controls, access to http://www.michighan.gov/
documents/gf%5emaeterl
6. Michael Ramos (2004). Evaluate the Control Environment: Documentation is only a start;
Now it’s all about asking questions, Journal of Accounting, 197
7. Pinder, C. C. (1998). Work motivation in organizational behavior, New Jersey, Prentice Hall
8. Springer, L. M. (2004). Revisions to OMB Circular A-123, Management’s Respon- sibility for
Internal Control, access to http://www.whiiehause.gov/omb/index.ha

Economy and Forecast Review 19

Phaân tích möùc ñoä aûnh höôûng
cuûa caùc nhaân toá ñeán chaát löôïng
taêng tröôûng kinh teá cuûa vuøng Kinh teá
troïng ñieåm phía Nam PHAÏM NGOÏC KHANH*
Toùm taét
Vuøng Kinh teá troïng ñieåm (KTTÑ) phía Nam goàm 8 tænh, thaønh phoá: TP. Hoà Chí Minh, Bình Döông,
Ñoàng Nai, Baø Ròa - Vuõng Taøu, Bình Phöôùc, Taây Ninh, Long An vaø Tieàn Giang. Laø vuøng KTTÑ lôùn
nhaát caû nöôùc, nhöng coù thôøi ñieåm vuøng KTTÑ phía Nam coù daáu hieäu phaùt trieån khoâng oån ñònh, chaát
löôïng taêng tröôûng kinh teá (TTKT) coøn thaáp. Baøi vieát phaân tích, ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc
nhaân toá ñeán chaát löôïng TTKT cuûa vuøng KTTÑ phía Nam. Döïa treân keát quaû nghieân cöùu, taùc giaû ñöa
ra gôïi yù caùc chính saùch caàn trieån khai nhaèm naâng cao chaát löôïng TTKT cuûa Vuøng naøy.

Töø khoaù: chaát löôïng taêng tröôûng kinh teá, vuøng Kinh teá troïng ñieåm phía Nam

Summary
The Southern key economic region comprises 8 localities of Ho Chi Minh City, Binh Duong,
Dong Nai, Ba Ria - Vung Tau, Binh Phuoc, Tay Ninh, Long An and Tien Giang. As the largest key
economic region in the country, there are times when the region witnessed unstable development
and low quality of economic growth. This paper aims to analyze and evaluate the influence
of factors on the quality of economic growth of the Southern key economic region. Based on
obtained results, the author suggests policies to improve the growth quality of the region.

Keywords: quality of economic growth, Southern key economic region

GIÔÙI THIEÄU
Hieän phaàn lôùn caùc nghieân cöùu chæ nghieân cöùu chaát
löôïng TTKT cuûa moät soá ngaønh, moät soá tænh vaø nghieân
cöùu chaát löôïng TTKT Vieät Nam noùi chung, nhöng chöa
nghieân cöùu saâu veà chaát löôïng TTKT cuûa vuøng KTTÑ
phía Nam. Maët khaùc, nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû phaàn
lôùn söû duïng phöông phaùp ñònh tính, chöa söû duïng ñaày ñuû
caùc coâng cuï ñònh löôïng ñeå phaân tích, ñaùnh giaù caùc nhaân
toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng TTKT cuûa vuøng KTTÑ
phía Nam. Vì vaäy, baøi vieát naøy söû duïng phöông phaùp
ñònh löôïng hoài quy döïa treân soá lieäu thöù caáp (144 quan
saùt) cuûa 8 tænh, thaønh phoá thuoäc vuøng KTTÑ phía Nam,
töø ñoù ñöa ra gôïi yù chính saùch.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Ngaân haøng Theá giôùi (WB) vaø caùc nghieân cöùu thöïc
nghieäm cuûa moät soá nhaø kinh teá hoïc, nhö: Amartya Sen
(ñoaït giaûi Nobel kinh teá naêm 1998) vaø J. Stinglitz (ñoaït
giaûi Nobel kinh teá naêm 2001)… cho raèng, chaát löôïng
*
Tröôøng Ñaïi hoïc Baø Ròa - Vuõng Taøu
Ngaøy nhaän baøi: 24/03/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
TTKT taäp trung chuû yeáu ôû 6 nhaân toá: (i)
Toác ñoä TTKT oån ñònh trong thôøi gian töông
ñoái daøi vaø traùnh ñöôïc caùc bieán ñoäng töø beân
ngoaøi; (ii) TTKT phaûi ñaûm baûo naâng cao
hieäu quaû kinh teá vaø söùc caïnh tranh cuûa neàn
kinh teá; (iii) TTKT theo chieàu saâu, ñöôïc
theå hieän ôû söï ñoùng goùp cuûa naêng suaát nhaân
toá toång hôïp (TFP) cao vaø khoâng ngöøng gia
taêng; (iv) TTKT phaûi ñi keøm vôùi phaùt trieån
moâi tröôøng beàn vöõng; (v) TTKT phaûi ñaït
muïc tieâu caûi thieän phuùc lôïi xaõ hoäi vaø giaûm
ñoùi ngheøo; (vi) TTKT phaûi hoã trôï cho theå
cheá daân chuû luoân ñoåi môùi, ñeán löôït noù thuùc
ñaåy taêng tröôûng kinh teá ôû tyû leä cao hôn.
Caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu quaû kinh teá
goàm: Chæ tieâu phaûn aùnh hieäu quaû söû duïng
voán (ICOR), TFP vaø chæ tieâu hieäu quaû söû
duïng lao ñoäng - naêng suaát lao ñoäng.
Theo WB (2012), ICOR coù theå ñöôïc
tính baèng coâng thöùc:

20 Kinh teá vaø Döï baùo

 Trong ñoù: K laø voán; Y laø saûn löôïng BAÛNG 1: LÖÔÏC KHAÛO CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN
(GDP); I laø chi tieâu ñaàu tö. CHAÁT LÖÔÏNG TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ CUÛA VUØNG KTTÑ PHÍA NAM
TFP ñöôïc öôùc tính baèng caùch laáy taêng Bieán soá Dieãn giaûi Giaû thuyeát
tröôûng saûn löôïng tröø ñi phaàn taêng tröôûng Bieán phuï thuoäc
do tích luyõ voán vaø gia taêng löïc löôïng lao Y GDP (tyû ñoàng)
ñoäng. TFP ñöôïc tính theo coâng thöùc: Bieán ñoäc laäp
gY = a + wKgK + wLgL (2) K Voán vaät chaát (tyû ñoàng) (+)
Do ñoù: TFP = a = gY - (wKgK + wLgL) (3) L Löïc löôïng lao ñoäng (nghìn ngöôøi) (+)
Trong ñoù: gY, gK vaø gL laø toác ñoä taêng RD Ñaàu tö cho R&D (tyû ñoàng) (+)
tröôûng cuûa GDP, voán vaø lao ñoäng; wL vaø Chuyeån giao coâng ngheä (voán thöïc hieän ñaàu tö tröïc tieáp
CN (+)
nöôùc ngoaøi, USD)
wK laø tyû troïng tieàn löông vaø sinh lôïi cuûa voán
Voán con ngöôøi (4 thöôùc ño):
trong giaù trò gia taêng; a laø taêng tröôûng TFP. - GD: Tyû leä chi tieâu ngaân saùch nhaø nöôùc cho giaùo duïc (%)
Theo Baùo caùo Naêng löïc caïnh tranh - YT: Tyû leä chi tieâu ngaân saùch nhaø nöôùc cho y teá (%)
Vieät Nam (2010), naêng suaát lao ñoäng VON (+)
- TV: Tyû leä töû vong cuûa treû em döôùi 1 tuoåi (treû em döôùi 1
ñöôïc ñònh nghóa laø GDP chia cho soá lao tuoåi töû vong/1.000 treû sinh soáng)
ñoäng. Naêng suaát lao ñoäng ñöôïc ñònh - TT: Tuoåi thoï trung bình (naêm)
nghóa treân cô sôû cuûa haøm saûn xuaát: Chi tieâu coâng cho cô sôû haï taàng (soá löôïng tieâu thuï ñieän
(+)
HA naêng, trieäu Kwh)
Y/L = A. F(K/L, H/L, N/L) (4) TC Phaùt trieån heä thoáng taøi chính (dö nôï tín duïng tö nhaân, tyû ñoàng) (+)
Trong ñoù: Y/L laø GDP/lao ñoäng; K/L Theå cheá, hoäi nhaäp (3 thöôùc ño):
laø trang bò voán vaät chaát/lao ñoäng; H/L laø - PCI: Chæ soá naêng löïc caïnh tranh caáp tænh
trang bò voán con ngöôøi/lao ñoäng; N/L laø (+)
THE - XK: Trò giaù haøng hoùa xuaát khaåu (trieäu USD)
trang bò taøi nguyeân thieân nhieân/lao ñoäng; - NK: Trò giaù haøng hoùa nhaäp khaåu (trieäu USD)
A laø ñaïi dieän cho trình ñoä coâng ngheä cuûa Nguoàn: Toång hôïp cuûa taùc giaû
neàn kinh teá.
Phöông phaùp nghieân cöùu BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH OLS
Döõ lieäu nghieân cöùu döïa treân soá lieäu Heä soá xaùc ñònh R 2
Heä soá xaùc ñònh hieäu chænh R2adj Thoáng keâ F Möùc xaùc suaát p-value
thöù caáp (144 quan saùt) cuûa 8 tænh, thaønh
phoá thuoäc vuøng KTTÑ phía Nam giai 0,9786 0,9765 457,79 0,0000
ñoaïn 2000-2017, ñöôïc trích daãn töø 3 Bieán phuï thuoäc: LnY
nguoàn chính laø: Toång cuïc Thoáng keâ, caùc Bieán ñoäc laäp: LnK, LnL, LnRD, LnCN, LnGD, LnYT, LnTV, LnTT, LnHA, LnTC, LnPCI,
cuïc thoáng keâ ñòa phöông vaø WB. Taát caû LnXK, LnNK
caùc soá lieäu sau khi thu thaäp ñeàu ñöôïc
ñieàu chænh veà cuøng moät goác so saùnh (naêm BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH LSDV GIÖÕA CAÙC TÆNH, THAØNH PHOÁ
2010) ñeå phuø hôïp giöõa caùc daõy soá ñöôïc CUÛA VUØNG KTTÑ PHÍA NAM
söû duïng trong öôùc löôïng. Heä soá xaùc ñònh R2 Heä soá xaùc ñònh hieäu chænh R2adj Thoáng keâ F Möùc xaùc suaát p-value
Taùc giaû vaän duïng vaø xaây döïng moâ
0,9969 0,9964 2001,65 0,0000
hình caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán chaát LnY Heä soá hoài quy Sai soá chuaån Thoáng keâ t
löôïng TTKT cuûa vuøng KTTÑ phía Nam LnK 0,1177*** 0,0267 4,40
theo caùch tieáp caän vôùi 3 moâ hình goàm: LnL 0,4905*** 0,0868 5.65
Pooled OLS (moâ hình heä soá khoâng thay LnRD 0,0566*** 0,0172 3,28
ñoåi), FEM (moâ hình ñaùnh giaù taùc ñoäng LnCN -0,0099 0,0098 -1,01
coá ñònh) vaø REM (moâ hình ñaùnh giaù taùc LnGD -0,0122 0,0457 -0,27
ñoäng ngaãu nhieân). Ñeå ñaûm baûo söï phuø LnYT 0,0492 0,0375 1,31
LnTV 0,0026 0,0616 0,04
hôïp cuûa moâ hình, taùc giaû thöïc hieän moät LnTT 2,5550*** 0,6364 4,01
soá kieåm ñònh nhö: Hausman (ñeå löïa LnHA 0,0272 0,0333 0,82
choïn giöõa REM vaø FEM), Wald (phaùt LnTC 0,0530* 0,0299 1,77
hieän phöông sai thay ñoåi) vaø kieåm ñònh LnPCI 0,0227 0,1159 0,20
Wooldridge (phaùt hieän töï töông quan). LnXK 0,3076*** 0,0314 9,78
Phöông phaùp FEM duøng sai soá chuaån LnNK -0,0884*** 0,0226 -3,91
caûi thieän vôùi tuyø choïn vce (robust) cuõng Dpro2 -1,2107*** 0,0676 -17,89
Dpro3 -1,5334*** 0,0832 -18,41
ñöôïc söû duïng, bôûi noù coù theå kieåm soaùt
Dpro4 -1,1451*** 0,0945 -12,11
ñöôïc hieän töôïng phöông sai thay ñoåi vaø Dpro5 -0,8937*** 0,1441 -6,20
hieän töôïng töï töông quan. Dpro6 -1,5228*** 0,0713 -21,35
Löïa choïn moâ hình lyù thuyeát neàn taûng Dpro7 -1,4477*** 0,0716 -20,21
Robert Merton Solow laøm cô sôû cho Dpro8 -1,6094*** 0,0839 -19,17
nghieân cöùu, taùc giaû ñeà xuaát moâ hình _Cons -6,0169** 2,5160 -2,39
nghieân cöùu nhö sau: Daáu *, ** vaø *** cho bieát keát quaû coù yù nghóa thoáng keâ laàn löôït laø 10%, 5% vaø 1%.
Yit = TFPitµ Kita Litβ (3.3) Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu nghieân cöùu

Economy and Forecast Review 21

 BAÛNG 4: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH LSDV THEO THÔØI GIAN
CUÛA CAÙC TÆNH, THAØNH PHOÁ THUOÄC VUØNG KTTÑ PHÍA NAM
Heä soá xaùc ñònh R2 Heä soá xaùc ñònh hieäu chænh R2adj Thoáng keâ F Möùc xaùc suaát p-value
0,9847 0,9807 243,21 0,0000
Bieán phuï thuoäc: LnY
Bieán ñoäc laäp: LnK, LnL, LnRD, LnCN, LnGD, LnYT, LnTV, LnTT, LnHA, LnTC, LnPCI, LnXK,
LnNK, t1, t2, t3, t4, t5, t6, t7, t8, t9, t10, t11, t12, t13, t14, t15, t16, t17, t18.
BAÛNG 5: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH LSDV GIÖÕA CAÙC TÆNH, THAØNH PHOÁ
VAØ THEO THÔØI GIAN CUÛA CAÙC TÆNH, THAØNH PHOÁ THUOÄC VUØNG KTTÑ PHÍA NAM
Heä soá xaùc ñònh R2 Heä soá xaùc ñònh hieäu chænh R2adj Thoáng keâ F Möùc xaùc suaát p-value
0,9980 0,9974 1461,21 0,0000
Bieán phuï thuoäc: LnY
Bieán ñoäc laäp: LnK, LnL, LnRD, LnCN, LnGD, LnYT, LnTV, LnTT, LnHA, LnTC, LnPCI,
LnXK, LnNK, dpro2, dpro3, dpro4, dpro5, dpro6, dpro7, dpro8, t1, t2, t3, t4, t5, t6, t7, t8, t9, t10,
t11, t12, t13, t14, t15, t16, t17, t18.
Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu nghieân cöùu
Vôùi: TFPitµ = (RDitµ, CNitµ, VONitµ, HAitµ, TCitµ THEitµ)
Trong ñoù: i: Bieåu thò soá tænh/thaønh phoá quan saùt
cheùo trong vuøng (i = 1, 2,…, 8); t: Bieåu thò soá naêm
quan saùt (t = 1, 2,…, 18); µ: Heä soá co giaõn cuûa saûn
löôïng theo TFP; α: Heä soá co giaõn cuûa saûn löôïng (Y)
theo voán (K); β: Heä soá co giaõn cuûa saûn löôïng theo lao
ñoäng (L); Y: Saûn löôïng cuûa caùc tænh, thaønh phoá cuûa
vuøng, söû duïng giaù trò GDP haøng naêm cuûa caùc tænh,
thaønh phoá; K: Giaù trò voán vaät chaát; L: Löïc löôïng lao
ñoäng; RD: Ñaàu tö cho R&D; CN: Chuyeån giao coâng
ngheä; VON: Voán con ngöôøi; HA: Chi tieâu coâng cho
cô sôû haï taàng; TC: Phaùt trieån heä thoáng taøi chính; THE:
Theå cheá, hoäi nhaäp.
Haøm hoài quy tuyeán tính daïng Logarit nhö sau:
LnYit = µRDLnRDit + µCNLnCNit + µVONLnVONit
+ µHALnHAit + µTCLnTCit + µTHELnTHEit + αLnKit +
βLnLit + vi + uit (3.4)
Trong ñoù:
µRD, µCN, µVON, µHA, µTC, µTHE, α, β: caùc heä soá hoài quy.
vi: ñaïi dieän cho taùc ñoäng coá ñònh theo khoâng gian
khoâng quan saùt ñöôïc.
uit: sai soá cuûa moâ hình.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Phaân tích hoài quy
Phaân tích caùc ñaëc ñieåm rieâng cuûa caùc tænh, thaønh
phoá thuoäc vuøng KTTÑ phía Nam theo öôùc löôïng moâ
hình hoài quy nhö sau:
(i) Hoài quy vôùi giaû ñònh khoâng coù söï khaùc bieät veà
tung ñoä goác, heä soá ñoä doác qua thôøi gian vaø giöõa caùc
tænh, thaønh phoá cuûa vuøng KTTÑ phía Nam.
Keát quaû phaân tích hoài quy ôû Baûng 2 cho thaáy, heä soá
xaùc ñònh cao R2 = 0,9786 vaø R2adj = 0,9765; kieåm ñònh
F cho thaáy möùc yù nghóa p-value = 0,0000. Nhö vaäy, moâ
hình hoài quy phuø hôïp. Caùc bieán ñoäc laäp giaûi thích ñöôïc
ñeán 97,65% bieán thieân cuûa bieán phuï thuoäc.
(ii) Hoài quy vôùi giaû ñònh coù söï khaùc bieät veà tung ñoä
goác, nhöng caùc heä soá ñoä doác gioáng nhau giöõa caùc tænh,
thaønh phoá.
22
Taùc giaû söû duïng moâ hình taùc ñoäng coá
ñònh hay hoài quy bieán giaû bình phöông
nhoû nhaát (LSDV) ñeå phaân tích, ñaùnh giaù
tính ñaëc tröng cuûa 8 tænh, thaønh phoá trong
Vuøng. Keát quaû ñöôïc theå hieän ôû Baûng 3.
Keát quaû phaân tích hoài quy ôû Baûng 3 cho
thaáy, caùc heä soá öôùc löôïng cuûa 7 bieán giaû
töông öùng vôùi 7 tænh, thaønh phoá ñeàu coù yù
nghóa thoáng keâ cao (p-value < 0,05). Caùc
giaù trò tung ñoä goác cuûa 8 tænh, thaønh phoá
naøy khaùc nhau ñaùng keå veà maët thoáng keâ.
Cuï theå, giaù trò tung ñoä goác cuûa tænh Baø Ròa
- Vuõng Taøu laø -6,0169 (ñaây laø tung ñoä goác
cuûa phöông trình hoài quy); Bình Döông:
-7,2276; Bình Phöôùc: -7,5503; Ñoàng Nai:
-7,1620; TP. Hoà Chí Minh: -6,9106; Long
An: -7,5397; Taây Ninh: -7,4646; Tieàn
Giang: -7,6263. Cheânh leäch cuûa caùc tung
ñoä goác naøy coù theå do caùc ñaëc ñieåm rieâng
cuûa moãi tænh, thaønh phoá…
(iii) Hoài quy vôùi giaû ñònh caùc ñaëc ñieåm
rieâng bieät laø gioáng nhau giöõa caùc tænh,
thaønh phoá, nhöng thay ñoåi theo thôøi gian.
Taùc giaû söû duïng LSDV theo thôøi gian
ñeå chæ ra caùc ñaëc ñieåm rieâng cuûa 8 tænh,
thaønh phoá khoâng coù söï khaùc nhau qua
thôøi gian. Keát quaû theå hieän ôû Baûng 4.
Keát quaû phaân tích hoài quy ôû Baûng 4
cho thaáy, heä soá xaùc ñònh cao R2 = 0,9847
vaø R2adj = 0,9807; kieåm ñònh F cho thaáy
möùc yù nghóa p-value = 0,0000. Tuy
nhieân, keát quaû öôùc löôïng coù caùc bieán thôøi
gian töø t3 ñeán t18 coù yù nghóa thoáng keâ,
nhöng coù bieán thôøi gian t1 bò ña coäng
tuyeán hoaøn haûo vaø bieán t2 khoâng coù yù
nghóa thoáng keâ. Ñieàu naøy cho thaáy, taùc
ñoäng cuûa naêm hay taùc ñoäng theo thôøi
gian khoâng coù yù nghóa thoáng keâ. Vì vaäy,
ñaëc ñieåm rieâng giöõa caùc tænh, thaønh phoá
cuûa vuøng KTTÑ phía Nam khoâng coù söï
khaùc nhau qua thôøi gian.
(iv) Hoài quy vôùi giaû ñònh caùc ñaëc ñieåm
rieâng bieät laø khaùc nhau giöõa caùc tænh, thaønh
phoá vaø thay ñoåi theo thôøi gian (Baûng 5).
Keát quaû phaân tích hoài quy ôû Baûng 5
cho thaáy, heä soá xaùc ñònh cao R2 = 0,9980
vaø R2adj = 0,9974; kieåm ñònh F cho thaáy
möùc yù nghóa p-value = 0,0000; caùc bieán
giaû (töø dpro2 ñeán dpro8) cuûa caùc tænh,
thaønh phoá cuõng nhö caùc heä soá cuûa caùc
bieán ñoäc laäp coù yù nghóa veà thoáng keâ rieâng
bieät, nhöng chæ coù caùc bieán giaû thôøi gian
töø bieán t5 ñeán t16 coù yù nghóa thoáng keâ,
coøn laïi caùc bieán töø t1 ñeán t4, t18 laø caùc
bieán thôøi gian khoâng coù yù nghóa thoáng
keâ. Vì vaäy, caùc ñaëc ñieåm rieâng bieät khaùc
nhau giöõa caùc tænh, thaønh phoá, nhöng
khoâng thay ñoåi theo thôøi gian.
Kinh teá vaø Döï baùo
 (v) Hoài quy vôùi giaû ñònh tung ñoä goác BAÛNG 6: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH HAUSMAN
vaø caùc heä soá ñoä doác ñeàu coù söï thay ñoåi Chi2 1332,02
Kieåm ñònh Hausman
giöõa caùc tænh, thaønh phoá. Prob > Chi2 0,000
Keát quaû phaân tích hoài quy cho thaáy,
heä soá xaùc ñònh cao R2 = 0,9998 vaø R2adj = BAÛNG 7: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH PHÖÔNG SAI THAY ÑOÅI
0,9993; kieåm ñònh F cho thaáy möùc yù nghóa Chi2 345,95
Kieåm ñònh Wald
p-value = 0,0000. Bieán LnY coù quan heä Prob > Chi2 0,000
ñaùng keå vôùi caùc bieán LnL, LnGD, LnPCI
vaø LnXK. Heä soá goác cuûa moät soá bieán cuûa BAÛNG 8: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH TÖÏ TÖÔNG QUAN
caùc tænh, thaønh phoá: Bình Döông, Bình Chi2 43,316
Kieåm ñònh Wooldridge
Phöôùc, TP. Hoà Chí Minh, Long An, Taây Prob > Chi2 0,0003
Ninh vaø Tieàn Giang khaùc vôùi heä soá goác
cuûa Baø Ròa - Vuõng Taøu moät caùch coù yù BAÛNG 9: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN
nghóa thoáng keâ. Heä soá goác cuûa bieán LnGD CHAÁT LÖÔÏNG TTKT CUÛA VUØNG KTTÑ PHÍA NAM
cuûa tænh Bình Döông laø -0,0114; cuûa TP. Bieán ñoäc laäp POOLED FEM REM
VCE
Hoà Chí Minh: -0,0778; Long An: 0,2163; ROBUST
LnK 0,1177***
Taây Ninh: 0,1242; Tieàn Giang: 0,0147. [4,40] 0,0069
Heä soá goác cuûa bieán LnK cuûa Bình Phöôùc LnL 0,0069 0,4905*** [0,13] 0,1177**
laø 0,2977; cuûa Long An laø -0,3394. Heä soá [0,13] [5,65] 0,5633*** [3,24]
goác cuûa bieán LnPCI cuûa Bình Phöôùc laø LnRD 0,5633*** 0,0566*** [9,89] 0,4905**
0,1944; Taây Ninh laø 0,0837. Heä soá goác [9,89] [3,28] 0,0317 [3,14]
LnCN 0,0317 -0,0099 [0,82] 0,0566
cuûa bieán LnL cuûa Long An laø -1,3802. [0,82] [-1,01] 0,0572** [1,40]
Ñieàu ñaëc bieät laø khoâng coù tung ñoä goác LnGD 0,5720** -0,0122 [2,53] -0,0099
cheânh leäch naøo coù yù nghóa veà thoáng keâ. [2,53] [-0,27] -0,3670*** [-0,89]
Vì vaäy, giöõa caùc tænh, thaønh phoá cuûa vuøng LnYT -0,3670*** 0,0492 [-4,96] -0,0122
KTTÑ phía Nam coù caùc ñaëc ñieåm rieâng [-4,96] [1,31] 0,1687*** [-0,13]
LnTV 0,1687*** 0,0026 [2,75] 0,0492
bieät khaùc nhau. [2,75] [0,04] 0,1632 [0,64]
Keát quaû kieåm ñònh giaû thuyeát cuûa LnTT 0,1632 2,5550*** [1,38] 0,0026
moâ hình [1,38] [4,01] 3,3056*** [0,07]
(i) Kieåm ñònh Hausman (1978): Keát quaû LnHA 3,3056*** 0,0272 [3,55] 2,555*
Baûng 6 cho thaáy, giaù trò chi bình phöông [3,55] [0,82] 0,5971*** [2,15]
LnTC 0,5971*** 0,0530* [12,60] 0,0272
(Chi2) laø 1332,02 vaø coù möùc yù nghóa vôùi ñoä [12,60] [1,77] -0,0646 [0,60]
tin caäy laø 99%. Do ñoù, moâ hình FEM phuø LnPCI -0,0646 0,0227 [-1,56] 0,0530
hôïp nhaát trong tröôøng hôïp naøy. [-1,56] [0,20] -0,2246 [1,36]
(ii) Kieåm ñònh phöông sai thay ñoåi: Keát LnXK -0,2246 0,3076*** [-0,93] 0,0227
quaû kieåm ñònh Wald trong Baûng 7 cho [-0,93] [9,78] 0,1616** [0,21]
LnNK 0,1616** -0,0884*** [2,50] 0,3076***
thaáy, Chi2 laø 345,95 vaø coù möùc yù nghóa [2,50] [-3,91] -0,1071*** [11,32]
vôùi ñoä tin caäy laø 99%. Keát quaû naøy baùc boû Heä soá chaën -0,1071*** -7,1873*** [-3,20] -0,0884***
giaû thuyeát H0 vaø cho thaáy, moâ hình toàn taïi [-3,20] [-2,88] -10,8699*** [-5,07]
hieän töôïng phöông sai thay ñoåi. Soá quan saùt -10,8699*** 144 [-2,63] -7,1873
(iii) Kieåm ñònh töï töông quan: Keát quaû Heä soá xaùc ñònh [-2,63] 0,9846*** 144 [-1,61]
Kieåm ñònh Chow 144 105,06*** 0,9275*** 144
kieåm ñònh Wooldridge trong Baûng 8 cho Kieåm ñònh Hausman 0,9786*** 0,9846***
thaáy, Chi2 laø 43,316 vaø coù möùc yù nghóa Kieåm ñònh phöông sai thay ñoåi 345,95*** 1332,02***
vôùi ñoä tin caäy laø 99%. Keát quaû naøy baùc Kieåm ñònh töï töông quan 43,316***
boû giaû thuyeát H0 vaø cho thaáy, moâ hình toàn Ghi chuù: Giaù trò thoáng keâ t ñöôïc moâ taû trong ngoaëc vuoâng. Daáu *, ** vaø ***
taïi hieän töôïng töï töông quan. cho bieát keát quaû coù yù nghóa thoáng keâ laàn löôït laø 10%, 5% vaø 1%.
Phaân tích löïa choïn moâ hình Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu nghieân cöùu
Thöïc hieän hoài quy FEM baèng duøng sai
soá chuaån caûi thieän vôùi tuyø choïn vce (robust), cuûa Vuøng. Ñieàu naøy cho thaáy, söï gia taêng veà voán vaät
thì cho keát quaû theå hieän ôû coät 5 cuûa Baûng 9. chaát coù taùc ñoäng laøm gia taêng saûn löôïng cuûa Vuøng, töø
Töø keát quaû öôùc löôïng moâ hình chaát ñoù naâng cao chaát löôïng TTKT.
löôïng TTKT cuûa vuøng KTTÑ phía Nam - Löïc löôïng lao ñoäng (L): Coù moái quan heä cuøng
giai ñoaïn 2000-2017, taùc giaû ñöa ra moät chieàu giöõa löïc löôïng lao ñoäng vaø saûn löôïng cuûa Vuøng,
soá keát quaû nghieân cöùu nhö sau: vôùi möùc yù nghóa thoáng keâ laø 5%. Nhö vaäy, söï gia taêng
- Voán vaät chaát (K): Keát quaû öôùc löôïng cuûa löïc löôïng lao ñoäng daãn tôùi tyû leä thuaän vôùi saûn löôïng
tìm thaáy moái quan heä cuøng chieàu vaø coù cuûa Vuøng, qua ñoù goùp phaàn naâng cao chaát löôïng TTKT.
yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 5% trong moái - Tuoåi thoï trung bình (TT): Tuoåi thoï trung bình coù
quan heä giöõa voán vaät chaát vaø saûn löôïng moái quan heä cuøng chieàu vôùi saûn löôïng cuûa Vuøng vaø coù

Economy and Forecast Review 23

yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 10%. Ñieàu naøy cho thaáy, söï gia
taêng cuûa voán con ngöôøi, trong ñoù tuoåi thoï trung bình taêng
coù taùc ñoäng tyû leä thuaän vôùi saûn löôïng vaø töø ñoù naâng cao
chaát löôïng TTKT cuûa vuøng KTTÑ phía Nam.
- Trò giaù haøng hoùa xuaát khaåu (XK): Coù moái quan heä
cuøng chieàu vôùi saûn löôïng cuûa Vuøng vaø coù yù nghóa thoáng
keâ ôû möùc 1%.
- Caùc nhaân toá khaùc: Ñaàu tö cho R&D (RD); Tyû leä chi
tieâu ngaân saùch nhaø nöôùc cho y teá (YT); Tyû leä töû vong cuûa
treû em döôùi 1 tuoåi (TV); Chi tieâu coâng cho cô sôû haï taàng
(HA); Phaùt trieån heä thoáng taøi chính (TC) vaø Chæ soá naêng
löïc caïnh tranh caáp tænh (PCI) ñeàu coù moái quan heä cuøng
chieàu vôùi saûn löôïng cuûa Vuøng, nhöng chöa tìm ñöôïc yù
nghóa thoáng keâ trong caùc moái quan heä naøy.
- Trò giaù haøng hoùa nhaäp khaåu (NK): Coù moái quan
heä ngöôïc chieàu vôùi saûn löôïng cuûa Vuøng vaø coù yù nghóa
thoáng keâ ôû möùc 1%. Ñieàu naøy coù nghóa laø, trò giaù haøng
hoùa nhaäp khaåu coù taùc ñoäng tyû leä nghòch vôùi saûn löôïng
cuûa vuøng KTTÑ phía Nam.
- Chuyeån giao coâng ngheä (CN) vaø Tyû leä chi tieâu ngaân
saùch nhaø nöôùc cho giaùo duïc (GD) ñeàu coù moái quan heä
ngöôïc chieàu vôùi saûn löôïng cuûa Vuøng vaø cuõng chöa tìm
ñöôïc yù nghóa thoáng keâ trong caùc moái quan heä naøy.
KEÁT LUAÄN VAØ GÔÏI YÙ CHÍNH SAÙCH
Nghieân cöùu ñaõ ñi saâu phaân tích, ñaùnh giaù möùc ñoä taùc
ñoäng cuûa caùc nhaân toá ñeán chaát löôïng TTKT cuûa vuøng
KTTÑ phía Nam. Treân cô sôû keát quaû nghieân cöùu, taùc giaû
ñöa ra gôïi yù caùc chính saùch nhaèm naâng
cao chaát löôïng TTKT cuûa Vuøng naøy.
Thöù nhaát, caàn naâng cao chaát löôïng
nguoàn nhaân löïc baèng nhieàu giaûi phaùp,
nhö: khuyeán khích, ña daïng hoaù caùc hình
thöùc ñaøo taïo, nhaát laø ñaøo taïo ngheà; caàn
coù caùc chính saùch thu huùt, söû duïng vaø
troïng duïng nhaân taøi; môû roäng giao löu veà
giaùo duïc vaø ñaøo taïo vôùi caùc nöôùc...
Thöù hai, gia taêng voán ñaàu tö thoâng
qua huy ñoäng töø caùc nguoàn trong vaø
ngoaøi nöôùc, phaùt trieån thò tröôøng voán ñeå
ñaàu tö phaùt trieån Vuøng…
Thöù ba, phaùt trieån doanh nghieäp baèng
nhieàu giaûi phaùp, nhö: khuyeán khích thu
huùt voán ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp töø
TP. Hoà Chí Minh vaø Ñoâng Nam Boä cuõng
nhö caùc vuøng khaùc nhaèm öu tieân phaùt
trieån caùc saûn phaåm chuû löïc; phaùt trieån, ña
daïng hoùa caùc loaïi hình thöông maïi baùn leû
hieän ñaïi, thöông maïi ñieän töû; öu tieân phaùt
trieån maïng löôùi trung taâm logistics...
Thöù tö, caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö,
môû roäng hôïp taùc quoác teá vaø khai thaùc lôïi
theá cuûa Vuøng thoâng qua: xaây döïng moâi
tröôøng ñaàu tö oån ñònh, an toaøn, baûo veä
quyeàn sôû höõu taøi saûn hôïp phaùp, sôû höõu trí
tueä vaø quyeàn töï do kinh doanh cuûa ngöôøi
daân, doanh nghieäp...

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Cuïc Thoáng keâ caùc tænh, thaønh phoá cuûa vuøng Kinh teá troïng ñieåm phía Nam (2001-2019). Nieân
giaùm thoáng keâ caùc tænh, thaønh phoá cuûa vuøng Kinh teá troïng ñieåm phía Nam (2000-2018)
2. Haï Thò Thieàu Dao, Nguyeãn Ñaêng Khoa (2014). Vai troø cuûa voán con ngöôøi ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá
vuøng Duyeân Haûi Nam Trung Boä, Taïp chí Phaùt trieån Kinh teá, Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh, 283, 3-19
3. Traàn Thoï Ñaït (2010). Vai troø voán con ngöôøi trong caùc moâ hình taêng tröôûng, Taïp chí Nghieân
cöùu Kinh teá, 393, 3-10
4. Vieän Nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá Trung öông, Hoïc vieän Caïnh tranh chaâu AÙ (2010). Baùo caùo
Naêng löïc caïnh tranh Vieät Nam
5. Ng, Y. C., and Leung, C. M (2004). Regional economic performance in China: A panel data
estimation, RBC Papers on China, Hong Kong Baptist University
6. Romer, P. (1990). Endogenous Technological Change, Journal of Political Economy, 96, 71-102
7. Chen, D.H.C., and C.J. Dahlman (2004). Knowledge and Development: A Cross-Section
Approach, Policy Research Working Paper, 3366
8. Mayer, J (2001). Technology Diffusion, Human Capital and Economic Growth in Developing
Countries, Discussion Papers, 154, Geneva: United Nations Conference on Trade and Development
9. Benhabib, J. and M.M. Spiegel (1994). The Role of Human Capital in Economic Development:
Evidence from Aggregate Cross-Country Data, Journal of Monetary Economics, 34(2), 143-174
10. Aschauer, D.A., and Lachler, U. (1998). Public Investment and Economic Growth in Mexico,
Policy Research Working Paper, 1964
11. Yilmaz, B., and Hasan, A. (2004). Electricity consumption and economic growth in emerging
economies, Journal of Knowledge Management, Economics and Information Technology, 4(2), 1-18
12. Roubini, N., and X.I. Sala-i-Martin (1991). Financial Repression and Economic Growth,
Journal of Development Economics, 39, 5-30
13. Acemoglu, D., Johnson, S., and J.A. Robinson (2001). Colonial Origins of Comparative
Development: An Empirical Investigation, American Economic Review, 91, 1369-1401

24 Kinh teá vaø Döï baùo

Taùc ñoäng
cuûa caùc nhaân toá thích öùng coâng vieäc
ñeán söï haøi loøng cuûa caùc doanh nghieäp
ñoái vôùi sinh vieân môùi toát nghieäp1 LEÂ HUY ÑÖÙC*
TRAÀN THÒ NGOÏC ANH**
NGUYEÃN THÒ LOÄC AN***
NGUYEÃN THÒ NGOÏC BÍCH****
ÑINH THAÙI HAØ*****
VUÕ THÒ HAÈNG******
Toùm taét
Nghieân cöùu thu thaäp döõ lieäu töø 510 ñoái töôïng laø sinh vieân toát nghieäp caùc tröôøng ñaïi hoïc coâng
laäp thuoäc khoái ngaønh kinh teá, ñang laøm vieäc taïi 198 doanh nghieäp (DN) treân ñòa baøn TP. Haø
Noäi ñeå phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá thích öùng coâng vieäc ñeán söï haøi loøng cuûa caùc DN.
Keát quaû nghieân cöùu ñònh löôïng cho thaáy, giöõa söï haøi loøng cuûa doanh nghieäp vôùi khaû naêng thích
öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân coù moái quan heä nhaân quaû; 6/7 nhaân toá cuûa moâ hình lyù thuyeát coù taùc
ñoäng ñeán söï haøi loøng cuûa DN vôùi khaû naêng thích öùng cuûa nhaân vieân, giaûm daàn theo thöù töï: (1)
Thaùi ñoä; (2) Söï phuø hôïp vôùi moâi tröôøng laøm vieäc; (3) Nhaän thöùc; (4) Quan heä; (5) Kyõ naêng; (6)
Kieán thöùc. Töø ñoù, nghieân cöùu ñeà xuaát moät soá khuyeán nghò nhaèm naâng cao khaû naêng thích öùng
coâng vieäc cuûa sinh vieân caùc tröôøng ñaïi hoïc khoái ngaønh kinh teá.

Töø khoùa: haøi loøng cuûa doanh nghieäp, sinh vieân toát nghieäp, khaû naêng thích öùng coâng vieäc,
tröôøng ñaïi hoïc coâng laäp, khoái ngaønh kinh teá

Summary
The study collects data from 510 graduates of public economics universities, who are working at
198 enterprises in Hanoi city so as to analyze the influence of factors of career adaptability on
business satisfaction. Results from quantitative research show that there is a causal relationship
between business satisfaction and graduates’ career adaptability; 6/7 factors of the theoretical
model have impacts on business satisfaction with career adaptability, sorted in decreasing
order of influence, including: (1) Attitude; (2) Conformity in the workplace; (3) Awareness;
(4) Relationship; (5) Skills; (6) Knowledge. From those findings, the study proposes some
recommendations to improve career adaptability of graduates of public economics universities.

Keywords: business satisfaction, graduates, career adaptability, public universities, economics

GIÔÙI THIEÄU cao chaát löôïng ñaøo taïo, thöïc hieän phöông chaâm ñaøo taïo
gaén vôùi nhu caàu cuûa xaõ hoäi vaø DN. Tuy nhieân, khi chuyeån
Trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá quoác giao nguoàn nhaân löïc töø tröôøng ñaïi hoïc vaøo thöïc teá laøm
teá ngaøy caøng roäng vaø saâu, tính caïnh tranh vieäc taïi caùc DN laïi chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa coâng
caøng trôû leân khoác lieät, thì nguoàn nhaân löïc vieäc, daãn ñeán ña phaàn phaûi ñaøo taïo laïi, nhaát laø ñoái vôùi
noùi chung vaø nguoàn nhaân löïc quaûn lyù noùi sinh vieân khoái ngaønh kinh teá. Thaät vaäy, khi chaát löôïng
rieâng ñoùng vai troø coù yù nghóa quyeát ñònh ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc khoái ngaønh kinh teá luoân
ñeán söï thaønh coâng cuûa DN. Caùc tröôøng ñaïi ñaûm baûo chuaån ñaàu ra, maø caùc DN söû duïng nguoàn nhaân
hoïc khoái ngaønh kinh teá - nôi ñaøo taïo nguoàn löïc naøy laïi chöa thöïc söï thaáy haøi loøng, thì vaán ñeà ôû ñaây
nhaân löïc quaûn lyù kinh teá - ñang noã löïc naâng chæ coù theå laø khaû naêng thích öùng cuûa sinh vieân vôùi coâng
*
PGS. TS., **, ***, ****, *****, ******, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
Ngaøy nhaän baøi: 05/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 21/5/2021
1
Baøi vieát thuoäc khuoân khoå Cuoäc thi Sinh vieân nghieân cöùu Khoa hoïc Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân naêm hoïc 2020-2021
cuûa ñeà taøi “Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá caáu thaønh khaû naêng thích öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân toát nghieäp caùc tröôøng
ñaïi hoïc coâng laäp khoái ngaønh kinh teá tôùi söï haøi loøng cuûa caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn Haø Noäi”

Economy and Forecast Review 25

 HÌNH 1: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
vieäc taïi DN chöa cao. Kieåm chöùng laäp luaän trong thöïc teá
vaø ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá caáu thaønh neân khaû
naêng thích öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân ñaøo taïo töø caùc
tröôøng ñaïi hoïc coâng laäp khoái ngaønh kinh teá ñeán möùc ñoä
haøi loøng cuûa caùc DN, ñeå coù caên cöù ñöa ra nhöõng khuyeán
nghò laø raát caáp thieát.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Toång quan nhöõng lyù luaän veà khaû naêng thích
coâng vieäc
Khaû naêng thích öùng lieân quan ñeán naêng löïc cuûa moãi
caù nhaân ñeå vöôït qua moâi tröôøng môùi vaø thay ñoåi. Trong
lónh vöïc coâng vieäc, thích öùng vôùi nhöõng thay ñoåi ñöôïc moâ
taû laø khaû naêng thích öùng ngheà nghieäp (Savickas, 1997).
Khaû naêng thích öùng ngheà nghieäp ñöôïc hieåu laø thaùi ñoä,
naêng löïc vaø haønh vi maø moãi caù nhaân söû duïng ñeå hoøa hôïp
baûn thaân hoï vôùi coâng vieäc (Savickas, 2005). Theo ñoù,
khaû naêng thích öùng ngheà nghieäp ñeà caäp ñeán traïng thaùi
chuaån bò vaø nguoàn löïc caàn thieát ñeå ñaùp öùng caùc nhieäm
vuï phaùt trieån ngheà nghieäp hieän taïi vaø döï kieán, bao goàm:
thaùi ñoä, khaû naêng vaø haønh vi maø caù nhaân caàn ñeå phuø
hôïp vôùi coâng vieäc (Savickas vaø Porfeli, 2012). ÔÛ moät
khía caïnh khaùc, Donald E. Super vaø Edward G. Knasel
(1981) cho raèng, khaû naêng thích öùng ngheà nghieäp chính
laø thuoäc tính giuùp duy trì söï hoøa nhaäp giöõa con ngöôøi vôùi
moâi tröôøng laøm vieäc, bieåu hieän bôûi: thaùi ñoä, naêng löïc vaø
haønh vi maø caù nhaân ñoù söû duïng trong coâng vieäc ôû nhöõng
moâi tröôøng ngaønh ngheà khaùc nhau. Nhö vaäy, khaû naêng
thích öùng ngheà nghieäp khoâng chæ laø moät kyõ naêng, maø noù
coøn mang tính phaûn öùng, theå hieän söï phaûn öùng cuûa ñoái
töôïng ñoái vôùi nhöõng thay ñoåi lieân tuïc. Do ñoù, sinh vieân
beân caïnh vieäc taäp trung vaøo vieäc ñaït ñöôïc kieán thöùc lieân
quan ñeán hoïc taäp, thì coøn phaûi phaùt trieån nhöõng kyõ naêng
lieân quan ñeán ngheà nghieäp, ñeå ñaûm baûo raèng hoï coù theå
öùng duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ ñöôïc hoïc chuyeån ñoåi thaønh
coâng vaøo thò tröôøng söùc lao ñoäng.
Ngaøy nay, caùc DN vôùi tö caùch laø ngöôøi söû duïng lao
ñoäng treû - caùc sinh vieân môùi ra tröôøng - seõ haøi loøng khi
ngöôøi lao ñoäng coù khaû naêng thích öùng vôùi coâng vieäc.
Chen vaø coäng söï (2003) chöùng minh cho thaáy, coù moät
moái lieân heä tích cöïc giöõa nhöõng cam keát tình caûm cuûa
26
DN vôùi chaát löôïng coâng vieäc cuûa nhaân
vieân. Nghieân cöùu cuûa M. R. Hyman
(2005) ñaõ khaùm phaù nhaân toá caáu thaønh
neân khaû naêng thích cuûa sinh vieân goàm
17 bieán thuoäc 5 nhoùm: Quaûn lyù (ra quyeát
ñònh, laõnh ñaïo, hoaïch ñònh, toå chöùc, quaûn
lyù thôøi gian); Nhaän thöùc (giaûi quyeát vaán
ñeà, tö duy phaûn bieän, phaân tích); Truyeàn
thoâng (noùi, vieát); Keát noái (ngoaïi ngöõ, laøm
vieäc ña chöùc naêng, ña vaên hoùa); Töông taùc
caù nhaân (laøm vieäc nhoùm, thöông löôïng,
xaây döïng maïng löôùi quan heä, xaõ giao).
Trong thöïc tieãn, caùc DN khi tuyeån duïng
thöôøng coù xu höôùng ñaùnh giaù cao trình ñoä
hoïc vaán, kinh nghieäm laøm vieäc thöïc teá vaø
kyõ naêng xaõ hoäi cuûa nhaân vieân. Ñaëc bieät,
ñöùng tröôùc xu theá caïnh tranh ngaøy caøng
khoác lieät, vieäc ñaùnh giaù khaû naêng nhaân
vieân cuûa DN khoâng coøn phuï thuoäc nhieàu
vaøo khaû naêng chuyeân moân nöõa, maø daàn coù
xu höôùng öu tieân nhöõng nhaân vieân sôû höõu
nhieàu kyõ naêng caàn thieát cho coâng vieäc.
Moâ hình nghieân cöùu vaø giaû thuyeát
Keá thöøa keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc
coâng trình ñi tröôùc, döïa treân ñaùnh giaù
phaân tích ñònh tính, nhoùm nghieân cöùu ñeà
xuaát moâ hình nghieân cöùu nhö Hình 1 vôùi
7 bieán ñoäc laäp, bao goàm: Kieán thöùc; Quaûn
lyù; Nhaän thöùc; Söï phuø hôïp vôùi moâi tröôøng
laøm vieäc; Moái quan heä; Thaùi ñoä; Kyõ naêng
laø caùc nhaân toá phaûn aùnh khaû naêng thích
öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân, taùc ñoäng ñeán
söï haøi loøng cuûa DN. Giaû thuyeát ñaët ra laø
caùc nhaân toá töø H1 ñeán H7 ñeàu coù taùc ñoäng
tích cöïc ñeán “Söï haøi loøng cuûa DN vôùi khaû
naêng thích öùng cuûa nhaân vieân”.
Nghieân cöùu tieán haønh khaûo saùt trong
phaïm vi ñòa baøn TP. Haø Noäi ôû 198 DN
coù söû duïng lao ñoäng treû laø sinh vieân toát
nghieäp caùc tröôøng kinh teá coâng laäp trong
4 naêm gaàn ñaây, bao goàm: Tröôøng Ñaïi hoïc
Kinh teá Quoác daân, Tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi
thöông, Tröôøng Ñaïi hoïc Thöông maïi,
Hoïc vieän Taøi chính, Hoïc vieän Ngaân haøng,
Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá thuoäc Ñaïi hoïc
Quoác gia Haø Noäi. Caùc caâu hoûi khaûo saùt
thu thaäp döõ lieäu ñònh löôïng ñöôïc thieát keá
theo thang ño Likert 5 ñieåm vaø göûi tôùi 725
ñoái töôïng ñöôïc hoûi. Beân caïnh ñoù, nhoùm
nghieân cöùu coøn thöïc hieän phoûng vaán saâu
ñoái vôùi moät soá sinh vieân ñeán töø caùc tröôøng
ñaïi hoïc khoái ngaønh kinh teá treân ñòa baøn
TP. Haø Noäi. Thôøi gian khaûo saùt vaø phoûng
vaán ñöôïc thöïc hieän töø thaùng 11/2020 ñeán
heát thaùng 3/2021. Keát thuùc khaûo saùt thu
veà 595 phieáu, trong ñoù coù 510 phieáu hôïp
leä, ñuû ñieàu kieän toång hôïp vaø phaân tích tieáp
theo baèng phöông phaùp kieåm ñònh thang
Kinh teá vaø Döï baùo
ño, phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA) BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ ÑO LÖÔØNG BIEÁN QUAN SAÙT TÖÔNG QUAN BIEÁN TOÅNG
vaø hoài quy tuyeán tính ña bieán (Baøi vieát (CRONBACH’S ALPHA)
söû duïng caùch vieát chöõ soá thaäp phaân theo Heä soá Heä soá Heä soá
chuaån quoác teá). TT Thang ño Noäi dung bieán quan saùt töông quan Alpha neáu Cronbach’s
bieán toång loaïi boû bieán Alpha
Kieán thöùc (bieán ñoäc laäp)
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ 1 Kienthuc1 Nhaân vieân coù kieán thöùc neàn taûng chuyeân moân 0.605 0.726
THAÛO LUAÄN 2 Kienthuc2
Nhaân vieân coù khaû naêng ngoaïi ngöõ phuø hôïp
0.572 0.741
coâng vieäc
Ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa caùc thang ño Nhaân vieân coù ñuû trình ñoä tin hoïc ñeå giaûi
3 Kienthuc3 0.548 0.746 0.783
quyeát coâng vieäc
Keát quaû ño löôøng qua heä soá Cronbach’s Nhaân vieân coù kieán thöùc thöïc tieãn (kinh teá,
Alpha (Baûng 1), ñeàu lôùn hôn 0.7, neân taát 4 Kienthuc4 0.585 0.734
vaên hoùa, xaõ hoäi…)
caû caùc quan saùt ñeàu ñaûm baûo ñoä chính 5 Kienthuc5 Nhaân vieân hieåu roõ vaên hoùa DN 0.494 0.763
xaùc cuûa moâ hình nghieân cöùu. Phaân tích Quaûn lyù (bieán ñoäc laäp)
6 Quanly1 Nhaân vieân coù khaû naêng quaûn lyù thôøi gian toát 0.665 0.708
EFA ñöôïc tieán haønh vôùi 37 bieán quan saùt Nhaân vieân coù khaû naêng saép xeáp, toå chöùc
7 Quanly2 0.722 0.648 0.801
cuûa 8 nhaân toá. coâng vieäc
Phaân tích EFA 8 Quanly3 Nhaân vieân coù kyõ naêng quaûn lyù caûm xuùc toát 0.558 0.816
Nhaän thöùc (bieán ñoäc laäp)
Keát quaû phaân tích döõ lieäu (Baûng 2) cho Nhaân vieân bieát töï kieåm tra vaø ñaùnh giaù
thaáy: Kieåm ñònh KMO laø 0.886 > 0.5; giaù 9 Nhanthu1 0.605 0.659
coâng vieäc
trò Sig. trong kieåm ñònh Bartlett (Sig.) = 10 Nhanthu2 Nhaân vieân saùng taïo trong coâng vieäc 0.559 0.686
0.751
0.000 < 0.05, thoûa maõn yeâu caàu; Toång Nhaân vieân bieát caùch baøy toû quan ñieåm caù
11 Nhanthu3 0.561 0.688
nhaân trong coâng vieäc môùi
phöông sai duøng ñeå giaûi thích nhaân toá (% 12 Nhanthu4 Nhaân vieân bieát quan saùt vaø döï baùo caùc vaán ñeà 0.486 0.730
tích luõy) laø 64.131% ≥ 50%, thoûa maõn Söï phuø hôïp vôùi moâi tröôøng laøm vieäc
ñieàu kieän; Giaù trò heä soá Eigenvalue cuûa 13 Phuhop1 Nhaân vieân chaáp haønh toát caùc quy ñònh cuûa DN 0.568 0.777
caùc nhaân toá ñeàu lôùn hôn 1. Ñoàng thôøi, caùc 14 Phuhop2 Nhaân vieân haøi loøng veà löông thöôûng trong DN 0.694 0.742
15 Phuhop3 Nhaân vieân haøi loøng veà cô sôû vaät chaát trong DN 0.526 0.789
heä soá taûi bieåu hieän caùc bieán quan saùt trong Nhaân vieân coù khaû naêng chòu aùp löïc cao 0.807
16 Phuhop4 0.543 0.796
cuøng nhoùm coù moái töông quan toát. Do ñoù, trong coâng vieäc
7 bieán ñoäc laäp phuø hôïp ñeå thöïc hieän kieåm 17 Phuhop5 Nhaân vieân thích nghi toát vôùi vaên hoùa DN 0.676 0.744
Moái quan heä (bieán ñoäc laäp)
ñònh moâ hình vaø giaû thuyeát nghieân cöùu. 18 Quanhe1 Nhaân vieân coù moái quan heä toát vôùi caáp treân 0.386 0.535
Keát quaû kieåm ñònh bieán Söï haøi loøng 19 Quanhe2 Nhaân vieân coù moái quan heä toát vôùi ñoàng nghieäp 0.449 0.483
cuûa DN vôùi nhaân vieân (bieán phuï thuoäc) 20 Quanhe3
Nhaân vieân coù moái quan heä toát vôùi ñoái taùc
0.410 0.516
0.602
cho thaáy, caùc thoâng soá ñeàu ñaùp öùng tieâu vaø khaùch haøng
21 Quanhe4 Nhaân vieân coù tinh thaàn chia seû trong coâng vieäc 0.305 0.589
chuaån EFA. Trong ñoù, heä soá KMO = 0.722 Thaùi ñoä (bieán ñoäc laäp)
> 0.5; Kieåm ñònh Bartlett coù Sig. = 0.000 22 Thaido1
Nhaân vieân coù tính kæ luaät toát, taùc phong
0.556 0.808
< 0.05; Toång phöông sai trích laø 59.168% laøm vieäc toát
≥ 50% thoûa maõn ñieàu kieän; Giaù trò heä soá Nhaân vieân coù tinh thaàn traùch nhieäm cao vaø
23 Thaido2 0.663 0.786
tích cöïc trong coâng vieäc
Eigenvalue ñaït 2.367 > 1. Do ñoù, coù theå 24 Thaido3 Nhaân vieân coù yù chí caàu tieán trong coâng vieäc 0.688 0.783 0.827
keát luaän raèng, moâ hình nghieân cöùu laø phuø 25 Thaido4 Nhaân vieân trung thöïc, coù ñaïo ñöùc ngheà nghieäp 0.661 0.786
hôïp, caùc bieán quan saùt ñaûm baûo ñoä tin caäy Nhaân vieân coù thaùi ñoä hôïp taùc toát trong
26 Thaido5 0.446 0.841
coâng vieäc
(Factor loading > 0.5), caùc bieán quan saùt 27 Thaido6 Nhaân vieân coù söï chuû ñoäng trong coâng vieäc 0.632 0.792
coù töông quan vôùi nhau vaø caùc nhaân toá ñuû Kyõ naêng (bieán ñoäc laäp)
ñieàu kieän giöõ laïi cho phaân tích tieáp theo. 28 Kynang1
Nhaân vieân coù khaû naêng phaân tích, giaûi
0.546 0.786
Kieåm ñònh moâ hình vaø caùc giaû quyeát vaán ñeà toát
29 Kynang2 Kyõ naêng laøm vieäc ñoäc laäp toát 0.661 0.759
thuyeát nghieân cöùu 30 Kynang3 Kyõ naêng giao tieáp, ñaøm phaùn toát 0.573 0.780
Keát quaû hoài quy tuyeán tính ña bieán cho 0.810
31 Kynang4 Kyõ naêng thuyeát trình, tö duy phaûn bieän toát 0.541 0.787
thaáy, heä soá xaùc ñònh R2 hieäu chænh = 0.732 32 Kynang5 Kyõ naêng laøm vieäc nhoùm toát 0.540 0.787
cho bieát, caùc bieán ñoäc laäp trong moâ hình Nhaân vieân baét kòp vôùi xu höôùng thay ñoåi
33 Kynang6 0.562 0.782
coâng ngheä
giaûi thích ñöôïc 73.2% söï bieán thieân cuûa Söï haøi loøng cuûa DN vôùi nhaân vieân (bieán phuï thuoäc)
bieán phuï thuoäc. Giaù trò Sig. trong ANOVA 1 Hailong1 Haøi loøng vôùi keát quaû coâng vieäc cuûa nhaân vieân 0.462 0.766
= 0.000 < 0.05 cho thaáy, moâ hình hoài quy Tin töôûng giao cho nhaân vieân nhöõng coâng
2 Hailong2 0.559 0.715
vieäc quan troïng
tuyeán tính laø phuø hôïp vôùi taäp döõ lieäu. Vôùi 3 Hailong3 Taïo ñieàu kieän laøm vieäc ñeå giöõ hoï ôû laïi DN 0.616 0.681
0.765
caùc giaù trò öôùc löôïng heä soá hoài quy, giaù trò Caûm thaáy töï haøo khi quaûn lyù ñoäi nguõ nhaân
4 Hailong4 0.638 0.670
Sig. trong kieåm ñònh t cuûa 6 bieán (Kieán vieân naøy
thöùc; Nhaän thöùc; Söï phuø hôïp vôùi moâi Nguoàn: Keát quaû tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû
tröôøng laøm vieäc; Quan heä; Thaùi ñoä; Kyõ
naêng) ñeàu < 0.05, ñoàng thôøi caùc heä soá hoài vaø coù yù nghóa thoáng keâ. Rieâng ñoái vôùi bieán Quaûn lyù, giaù
quy ñeàu > 0, chöùng toû caùc bieán ñoäc laäp trò Sig. = 0.113 > 0.05, cho thaáy bieán naøy khoâng coù taùc
naøy coù taùc ñoäng thuaän chieàu leân bieán phuï ñoäng leân bieán phuï thuoäc, neân bò loaïi ra khoûi moâ hình.
thuoäc (Söï haøi loøng cuûa DN vôùi nhaân vieân) Veà kieåm ñònh ña coäng tuyeán, heä soá phoùng ñaïi phöông

Economy and Forecast Review 27

 BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ EFA CAÙC NHAÂN TOÁ TAÙC ÑOÄNG LEÂN SÖÏ HAØI LOØNG theo thöù töï quan troïng giaûm daàn laø: (1)
CUÛA DN VÔÙI NHAÂN VIEÂN Thaùi ñoä (26.89%); (2) Söï phuø hôïp vôùi moâi
Bieán 1 2 3 4 5 6 7 Hailong tröôøng laøm vieäc (20.04%); (3) Nhaän thöùc
Thaido_4 .703 (15.49%); (4) Quan heä (12.20%); (5) Kyõ
Thaido_1 .679 naêng (10.86%); (6) Kieán thöùc (9.98%).
Thaido_6 .630
Thaido_3 .570 Kieåm ñònh söï khaùc bieät giöõa caùc giaù trò
Thaido_2 .548 cuûa bieán ñònh tính vôùi bieán ñònh löôïng, thoâng
Kynang_1 .734 qua  phaân tích ANOVA vaø Independent
Kynang_2 .701 Sample T-Test,  nghieân cöùu ñaõ khaùm phaù
Kynang_3 .597
Kynang_4 .596 ñöôïc caùc khía caïnh ña chieàu khaùc. Nghieân
Kynang_6 .556 cöùu chæ ra, coù söï khaùc bieät giöõa caùc sinh
Nhanthuc_3 .725 vieân toát nghieäp töø caùc tröôøng ñaïi hoïc khaùc
Nhanthuc_1 .695 nhau, keát quaû kieåm ñònh cho keát quaû giaù
Nhanthuc_2 .684
Nhanthuc_4 .648 trò Sig. (trong kieåm ñònh tính ñoàng nhaát
Phuhop_1 .719 phöông sai) = 0.492 > 0.05; Sig. (trong
Phuhop_2 .674 baûng ANOVA) = 0.000 < 0.05, neân keát
Phuhop_5 .601 luaän coù söï khaùc bieät nhaát ñònh trong söï haøi
Phuhop_3 .556
Phuhop_4 .511 loøng cuûa DN ñoái vôùi khaû naêng thích öùng
Kienthuc_1 .756 coâng vieäc cuûa sinh vieân toát nghieäp töø caùc
Kienthuc_3 .664 tröôøng khaùc nhau. Töông töï, giöõa caùc sinh
Kienthuc_4 .595 vieân coù soá naêm laøm vieäc khaùc nhau taïi DN
Kienthuc_2 .595
Quanly_3 .734 cuõng coù söï khaùc bieät veà khaû naêng thích
Quanly_2 .682 öùng, nhö: nhaân vieân coù soá naêm laøm vieäc
Quanly_1 .679 caøng nhieàu, thì söï haøi loøng cuûa DN veà khaû
Quanhe_1 .726 naêng thích öùng coâng vieäc caøng lôùn; giöõa
Quanhe_2 .676
Quanhe_3 .590 caùc loaïi hình DN cuõng coù söï khaùc bieät veà
Hailong_4 .823 giaù trò trung bình trong söï haøi loøng cuûa DN
Hailong_3 .807 ñoái vôùi khaû naêng thích öùng coâng vieäc cuûa
Hailong_2 .771 sinh vieân môùi toát nghieäp. Ñaëc bieät, nghieân
Hailong_1 .666
Eigenvalue 9.93 2.057 1.717 1.371 1.300 1.162 1.062 2.367 cöùu cuõng cho thaáy, DN nhaø nöôùc coù möùc
Phöông sai trích (%) 34.24 7.092 5.921 4.726 4.484 4.006 3.661 59.168 ñoä haøi loøng ñoái vôùi khaû naêng thích öùng
KMO 0.886 0.722 coâng vieäc cuûa sinh vieân môùi toát nghieäp
cao hôn caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc.
BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ HOÀI QUY CUÛA MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Coefficientsa KEÁT LUAÄN VAØ KHUYEÁN NGHÒ
Troïng soá hoài quy Troïng soá hoài Thoáng keâ
Moâ hình chöa chuaån hoùa quy chuaån hoùa t Sig. ña coäng tuyeán Keát luaän
B Ñoä leäch chuaån Beta Dung sai VIF Khaû naêng thích öùng ngheà nghieäp/coâng
(Constant) -0.543 .121 -4.507 0.000 vieäc laø yeáu toá cöïc kyø quan troïng vaø caàn
Kienthuc 0.104 .028 0.112 3.678 0.000 .564 1.773 thieát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng noùi chung
Quanly 0.040 .025 0.051 1.587 0.113 .513 1.949 vaø lao ñoäng treû noùi rieâng trong boái caûnh
1
Nhanthuc 0.161 .025 0.174 6.316 0.000 .696 1.436 hieän nay. Nghieân cöùu ñaõ chöùng minh
Phuhop 0.230 .036 0.225 6.383 0.000 .423 2.365 cho thaáy, coù moái quan heä nhaân quaû giöõa
Quanhe 0.128 .025 0.137 5.033 0.000 .705 1.418 söï haøi loøng cuûa DN vôùi khaû naêng thích
Thaido 0.317 .036 0.302 8.735 0.000 .440 2.274 öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân. Söï thích
Kynang 0.137 .036 0.122 3.800 0.000 .510 1.960 öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân caøng cao,
Nguoàn: Keát quaû tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû thì söï haøi loøng cuûa DN caøng lôùn. Ñieàu
naøy ñöôïc khaúng ñònh do caùc kieåm ñònh
sai VIF cuûa caùc bieán ñoäc laäp (vôùi heä soá hoài quy ≠ 0 coù yù giaû thuyeát ñeàu ñöôïc chaáp nhaän, caùc giaù
nghóa thoáng keâ) ñeàu < 3, chöùng toû khoâng coù hieän töôïng trò öôùc löôïng trong moâ hình hoài quy ña
ña coäng tuyeán giöõa caùc bieán giaûi thích (Baûng 3). bieán ñeàu döông vaø coù yù nghóa thoáng keâ.
Phöông trình hoài quy boäi chuaån hoùa sau ñaây laø ñaëc Keát quaû naøy phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa
tröng cho moâ hình nghieân cöùu, phuø hôïp vôùi döõ lieäu thöïc teá: Michael R. Hyman (2005).
Hailong = 0.302Thaido + 0.225Phuhop + Giaù trò öôùc löôïng heä soá hoài quy chuaån
0.174Nhanthuc + 0.137Quanhe + 0.122Kynang + hoùa ñaõ chæ ra thöù töï quan troïng cuûa caùc
0.112Kienthuc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng cuûa
Phöông trình hoài quy cho thaáy, Söï haøi loøng cuûa DN DN vôùi khaû naêng thích öùng cuûa nhaân
vôùi nhaân vieân chòu taùc ñoäng döông bôûi 6 nhaân toá xeáp vieân. Theo ñoù, caùc nhaân toá nhö: Thaùi

28 Kinh teá vaø Döï baùo

ñoä; Söï phuø hôïp vôùi moâi tröôøng laøm vieäc;
Nhaän thöùc ñöôïc ñaùnh giaù cao. Ñieàu baát
ngôø laø nhaân toá Kieán thöùc khoâng ñöôïc
caùc DN ñaùnh giaù cao, maëc duø ñoù laø moät
trong 3 nhaân toá quan troïng trong moâ hình
tieâu chuaån ngheà nghieäp ASK. Ñieàu naøy
phuø hôïp vôùi nhaän ñònh cuûa Sausman vaø
coäng söï (1997), AC Nielsen Research
Services (2000) raèng, chæ neàn taûng kieán
thöùc vöõng chaéc khoâng ñaûm baûo cho sinh
vieân môùi ra tröôøng coù vieäc laøm.
Nghieân cöùu cho thaáy, nhìn chung
khaû naêng thích öùng coâng vieäc cuûa sinh
vieân toát nghieäp khoái ngaønh kinh teá ngaøy
caøng ñöôïc caûi thieän, tuy nhieân xeùt theo
möùc ñoä haøi loøng cuûa caùc DN, thì môùi ôû
möùc trung bình khaù. Maëc duø treân thöïc teá,
caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø caùc sinh vieân ñaõ
vaø ñang khoâng ngöøng hoaøn thieän caùc kyõ
naêng, kieán thöùc caàn coù trong coâng vieäc,
nhöng keát quaû ñaït ñöôïc vaãn coøn khieâm
toán. Coù theå lyù giaûi vaán ñeà theo hai höôùng:
(i) DN hieän nay ngaøy caøng ñaët ra yeâu caàu
cao hôn ñoái vôùi sinh vieân toát nghieäp; (ii)
Chöông trình giaùo duïc ñaïi hoïc hieän nay
cuûa caùc tröôøng chöa thöïc söï theo kòp vôùi
nhu caàu thöïc tieãn cuûa DN.
Moät soá khuyeán nghò
Treân cô sôû keát quaû nghieân cöùu, nhoùm
taùc giaû ñöa ra moät soá khuyeán nghò vôùi
caùc chuû theå nhaèm naâng cao khaû naêng
thích öùng coâng vieäc cuûa sinh vieân, töø ñoù
gia taêng möùc ñoä haøi loøng cuûa caùc DN vôùi
khaû naêng thích öùng cuûa nhaân vieân, cuï theå
nhö sau:
(1) Veà phía caùc tröôøng ñaïi hoïc
Thöù nhaát, caùc tröôøng ñaïi hoïc khoái ngaønh kinh teá caàn
hoaøn thieän chöông trình ñaøo taïo moät caùch linh hoaït,
caäp nhaät thöôøng xuyeân nhu caàu cuûa thò tröôøng thaäm chí
theo töøng khoùa ñaøo taïo.
Thöù hai, noäi dung vaø chöông trình ñaøo taïo caàn ña
daïng hoùa, keát caáu hôïp lyù theo höôùng vöøa ñaûm baûo
cung caáp cho ngöôøi hoïc neàn taûng kieán thöùc cô baûn,
vöøa taêng cöôøng caùc kyõ naêng ngheà nghieäp, gia taêng thôøi
gian traûi nghieäm thöïc teá cho sinh vieân baèng caùc hình
thöùc phuø hôïp,
Thöù ba, thuùc ñaåy hoaït ñoäng ñoåi môùi saùng taïo trong
sinh vieân; taïo ñieàu kieän ñeå khuyeán khích vaø hoã trôï sinh
vieân nghieân cöùu khoa hoïc, tieáp caän thò tröôøng vieäc laøm
phuø hôïp vôùi chuyeân ngaønh ñaøo taïo ngay töø khi coøn laø
sinh vieân.
(2) Veà phía sinh vieân
Moät laø, caàn phaûi chuû ñoäng tích luõy kieán thöùc, kyõ
naêng vaø traûi nghieäm thöïc haønh ngheà ngay töø khi coøn
ngoài treân gheá nhaø tröôøng.
Hai laø, phaûi xaây döïng cho chính mình moät thaùi ñoä
laøm vieäc, nhaän thöùc, quan heä ñuùng ñaén, caùch öùng xöû
phuø hôïp linh hoaït vôùi moâi tröôøng thöïc teá.
Ba laø, beân caïnh vieäc hoïc taäp kieán thöùc chuyeân moân
ngheà nghieäp, thì sinh vieân caàn boå sung nhöõng kyõ naêng
meàm caàn thieát ñeå thích öùng vôùi moät theá giôùi luoân bieán
ñoäng vaø phaùt trieån nhanh choùng nhö hieän nay.
(3) Veà phía doanh nghieäp
- Caàn chuû ñoäng lieân keát vôùi caùc tröôøng ñaïi hoïc ñeå
taïo nguoàn nhaân löïc chaát löôïng, phuø hôïp vôùi nhu caàu
cuûa DN.
- Caàn taïo moâi tröôøng coâng taùc thuaän lôïi ñeå sinh vieân
phaùt huy cao nhaát caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng cuûa hoï ñeå
coù theå söû duïng coù hieäu quaû nguoàn nhaân löïc, ñoùng goùp
vaøo söï phaùt trieån cuûa DN.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. AC Nielsen Research Services (2000). Employer Satisfaction with Graduate Skills, Research
Report by the Department of Education, Training and Youth Affairs, Commonwealth of Australia
2. Charles R. Duke (2002). Learning Outcomes: Comparing Student Perceptions of Skill Level
and Importance, Journal of Marketing Education, 24(3), 203-217
3. Chen, H., Fang, T., Liu, F., Pang, L., Wen, Y., Chen, S., and Gu, X. (2003). Career
Adaptability Research: A Literature Review with Scientific Knowledge Mapping in Web of
Science, International Journal of Environmental Research and Public Health
4. Donald E. Super and Edward G. Knasel (1981). Career development in adulthood: Some theoretical
problems and a possible solution, British Journal of Guidance and Counselling, 9(2), 194-201
5. M. R. Hyman (2005). Assessing Faculty Beliefts About the Importance of Various Marketing
Job Skills, Journal of Education for Business, 81(2), 105-110
6. Sausman, C., and Steel, J. (1997). The Contribution of Graduates to the Economy, Report No.
7 of the National Committee of Inquiry into Higher Education London: HMSO
7. Savickas, M. L. (1997). Career adaptability: an integrative construct for life-span, life-space
theory, The Career development quaterly, 247-259
8. Savickas, M. L. (2005). The Theory and Practice of Career Construction, Career development
and counseling: Putting theory and research to work, 42-70
9. Savickas, M. L., and Porfeli, E. J. (2012). Career adapt - abilities scale: Construction, reliability,
and measurement equivalence across 13 countries, Journal of Vocational Behaviour, 80, 661-673

Economy and Forecast Review 29

Moâ hình toå chöùc
hoïc taäp vaø ñoåi môùi saùng taïo
NGUYEÃN VAÂN HAØ*
CHU THÒ MAI HÖÔNG**
Toùm taét
Trong thôøi ñaïi kinh teá soá hieän nay, vieäc quaûn trò vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñoùng vai troø chuû
choát trong vieäc gia taêng lôïi theá caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp. Nhaèm ñaït ñöôïc ñieàu naøy,
xaây döïng moät toå chöùc bieát hoïc hoûi ñaõ trôû thaønh moät xu höôùng chieán löôïc treân theá giôùi, vì vieäc
thieát laäp naøy khoâng chæ giuùp ñaøo taïo ñoäi nguõ nhaân vieân caäp nhaät ñöôïc nhöõng kó naêng vaø kieán
thöùc chuyeân moân, maø coøn taïo ra moät moâi tröôøng laøm vieäc côûi môû vaø ñaày tính saùng taïo. Döïa
treân taàm quan troïng cuûa toå chöùc hoïc taäp vaø ñoåi môùi saùng taïo, baøi vieát ñöa ra neàn taûng lyù thuyeát
cuûa hai khaùi nieäm, ñoàng thôøi taäp trung phaân tích 4 moâ hình toå chöùc hoïc taäp ñöôïc söû duïng hieän
nay. Töø ñoù, caùc toå chöùc coù theå hieåu ñöôïc caùch hoaït ñoäng cuûa moãi moâ hình vaø xem xeùt tính öùng
duïng vaøo vieäc thieát laäp neân moät moâi tröôøng hoïc taäp vaø saùng taïo beàn vöõng.

Töø khoùa: toå chöùc hoïc taäp, ñoåi môùi saùng taïo, moâ hình toå chöùc hoïc taäp

Summary
In the digital economy era, management and development of human resource play a key role in
increasing the competitive advantage of an enterprise. Therefore, building a learning organization
has become a strategic trend in the world, as it helps employees not only to update their specialized
skills and knowledge, but also to create an open and creative working environment. Based on
the importance of learning organization and innovation, this article provides the theoretical
background of these two concepts, and focuses on analyzing four models of learning organizations
in use today. Afterwards, organizations can understand how each model works and consider its
applicability to establishing a sustainable learning and creative environment.

Keywords: learning organization, innovation, learning organization model

GIÔÙI THIEÄU
Theo Theo Ngaân haøng Theá giôùi (World Bank)
(2021), naêng löïc ñoåi môùi saùng taïo taïi Vieät Nam vaãn coøn
non treû so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc khi möùc ñoä caïnh
tranh theá giôùi ñang phaùt trieån vöôït troäi. Chính vì vaäy,
Chính phuû caàn taêng cöôøng heä thoáng ñoåi môùi saùng taïo
trong doanh nghieäp, taäp trung ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñeå
naâng cao chaát löôïng chuyeân moân vaø kó naêng, xaây döïng
toå chöùc hoïc taäp, nôi maø nhöõng thaønh vieân coù cô hoäi hoïc
hoûi, chia seû vaø phaùt huy kieán thöùc trong quaù trình laøm
vieäc. Ñeå doanh nghieäp coù theâm kieán thöùc trong vieäc thuùc
ñaåy caùc moái lieân keát ñoåi môùi saùng taïo vaø toå chöùc hoïc taäp,
nhoùm taùc giaû ñaõ choïn loïc vaø phaân tích nhöõng moâ hình
tieâu bieåu ñeå phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT
Khaùi nieäm veà toå chöùc hoïc taäp vaø ñoåi môùi saùng taïo
Toå chöùc hoïc taäp
Senge, Kleiner, Roberts, Ross vaø Smith (1996) cho
*
TS., ** ThS., Hoïc vieän Ngaân haøng
Ngaøy nhaän baøi: 11/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2020; Ngaøy duyeät ñaêng: 24/5/2021
raèng, toå chöùc hoïc taäp laø nôi maø caùc thaønh
vieân coù cô hoäi duy trì vaø phaùt huy khaû
naêng cuûa mình ñeå taïo ra nhöõng keát quaû
nhö mong ñôïi cuõng nhö xaây döïng töông
lai cuûa toå chöùc. Vôùi ñònh nghóa naøy, caùc
taùc giaû ñang muoán nhaán maïnh vaøo söï
tham gia cuûa moãi caù nhaân trong moät toå
chöùc vaø taùc ñoäng cuûa vieäc ñoù ñoái vôùi moãi
thaønh vieân cuõng nhö caû taäp theå.
Beân caïnh ñoù, Garvin, Edmondson vaø
Gino (2008) ñònh nghóa, toå chöùc hoïc taäp
laø nôi coù nhöõng nhaân vieân xuaát saéc cuøng
vôùi khaû naêng saùng taïo vaø truyeàn ñaït kieán
thöùc trong moät taäp theå.
Ñoåi môùi saùng taïo
Moät trong nhöõng ñònh nghóa ñaàu
tieân cuûa ñoåi môùi saùng taïo laø cuûa hoïc giaû
Schumpeter (1934, 1939), oâng cho raèng,
ñoåi môùi saùng taïo ñöôïc hieåu laø söï thieát
laäp cuûa moät chöùc naêng saûn xuaát môùi.
Vôùi caùch giaûi thích naøy, coù raát nhieàu yù

30 Kinh teá vaø Döï baùo

kieán pheâ bình vaø tranh luaän, vì cho raèng
Schumpeter ñaõ boû qua nhöõng yeáu toá beân
ngoaøi nhö söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä.
Hôn nöõa, coù nhieàu caùch ñeå thay ñoåi cuõng
nhö taïo ra moät chöùc naêng saûn xuaát.
Nelson vaø Rosenberg (1993) ñaõ ñònh
nghóa, ñoåi môùi saùng taïo laø “moät quaù trình
chuyeån ñoåi yù töôûng thaønh saûn phaåm môùi
hoaëc saûn phaåm hoaøn thieän trong coâng
nghieäp vaø thöông maïi, hoaëc ñöa ra caùch
tieáp caän môùi trong lónh vöïc xaõ hoäi”.
Nhöõng moâ hình toå chöùc hoïc taäp vaø
ñoåi môùi saùng taïo
Maëc duø xaây döïng toå chöùc hoïc taäp vaø
ñoåi môùi saùng taïo laø ñeà taøi thu huùt ñöôïc
raát nhieàu hoïc giaû trong nöôùc vaø quoác teá,
vôùi soá löôïng lyù thuyeát ña daïng. Nhöng
nhöõng moâ hình ñöôïc xaây döïng theo chuû
ñeà naøy coøn haïn cheá, vì vaäy, baøi vieát seõ
ñöa ra nhöõng moâ hình ñöôïc bieát ñeán vaø
aùp duïng roäng raõi treân theá giôùi nhaèm giuùp
nhöõng doanh nghieäp Vieät Nam naém roõ
vaø hieåu hôn veà lôïi ích cuûa töøng moâ hình.
Cuï theå nhö sau:
Khung toå chöùc hoïc taäp cuûa Huber
Nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû Nevis,
DiBella vaø Gould (1997) ñaõ giôùi thieäu
moâ hình Khung toå chöùc hoïc taäp cuûa
Huber (Huber’s organizational learning
framework - HOLF) goàm 3 böôùc nhö
Hình 1.
Vôùi moâ hình naøy, Nevis, DiBella vaø
Gould (1997) muoán nhaán maïnh raèng,
quaù trình hoïc hoûi cuûa moät toå chöùc bao
goàm 3 giai ñoaïn roõ reät. Tö duy nhaän thöùc
cuûa moãi caù nhaân laø nguyeân taéc caên baûn
ñeå thöïc hieän theo moâ hình naøy.
Giai ñoaïn ñaàu tieân laø thu nhaän kieán
thöùc, ñaây laø böôùc tieân phong vaø neàn taûng
trong vieäc taïo döïng moät toå chöùc trí thöùc.
Luùc naøy, toå chöùc seõ thu nhaän vaø löu tröõ
thoâng tin môùi thoâng qua vieäc phaùt trieån
hoaëc saùng taïo nhöõng kyõ naêng, söï hieåu bieát
noäi taïi vôùi nhöõng yeáu toá beân trong toå chöùc.
Söï thaønh coâng trong böôùc naøy ñöôïc ñaùnh
giaù baèng vieäc saép xeáp vaø toå chöùc löôïng
thoâng tin cuõng nhö kieán thöùc theo moät traät
töï, heä thoáng khoa hoïc hay khoâng.
Giai ñoaïn thöù hai trong moâ hình naøy
ñoù laø chia seû kieán thöùc, hay coøn goïi laø
böôùc phoå bieán vaø “gieo troàng” nhöõng
gì ñaõ tieáp thu ñeán toaøn boä toå chöùc. Ñaây
cuõng coù theå coi laø moät böôùc lan toûa vaø
xaây döïng giaù trò môùi trong moät taäp theå.
Vì vaäy, ñeå nhöõng giaù trò naøy coù yù nghóa
tích cöïc, thì phöông thöùc chia seû, caùch ñeå
moãi caù nhaân coù theå hieåu vaø keát noái ñöôïc
vôùi chuùng seõ laø nhaân toá quyeát ñònh. Ñaây
Economy and Forecast Review
HÌNH : KHUNG TOÅ CHÖÙC HOÏC TAÄP CUÛA HUBER
Nguoàn: Nevis, DiBella vaø Gould (1997)
laø giai ñoaïn giuùp toå chöùc xaây döïng vaên hoùa hoïc taäp
thoâng qua vieäc toå chöùc nhöõng buoåi taäp huaán vaø ñaøo taïo.
Giai ñoaïn cuoái cuøng ñoù laø kieán thöùc ñöôïc chia seû
seõ ñöôïc ñöa vaøo söû duïng, ñaây cuõng laø böôùc quan troïng
nhaát trong moâ hình naøy. Luùc naøy, kieán thöùc ñaõ ñöôïc
ñoàng hoùa vaø trôû thaønh moät taøi saûn voâ hình trong toå chöùc.
Tuy nhieân, söû duïng moät caùch hieäu quaû, ñuùng muïc ñích,
ñuùng thôøi ñieåm laø moät baøi toaùn maø moãi thaønh vieân caàn
löu taâm. Löôïng kieán thöùc naøy caàn ñöôïc hieåu ñuùng vaø
aùp duïng nhö moät phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeà môùi
trong toå chöùc. Söû duïng löôïng tri thöùc tích luõy naøy ñeå
xaây döïng saûn phaåm môùi, ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch
thöùc vaø hoaøn caûnh môùi trong doanh nghieäp.
Nhö vaäy, ñaây laø moät moâ hình coù ñònh höôùng hoïc
taäp theo caû khaùi nieäm vaø hoaït ñoäng döïa treân caáu truùc
tuyeán tính cuûa chu trình 3 böôùc. Tuy nhieân, moâ hình
cuûa Huber ñang taäp trung phaàn lôùn vaøo caáp ñoä hoïc
taäp noäi boä, chöù chöa coù nhieàu töông taùc vôùi coäng ñoàng
beân ngoaøi. Hôn nöõa, moâ hình naøy cuõng chöa coù söï gaén
keát giöõa vieäc hoïc taäp saùng taïo vaø muïc ñích phaùt trieån
cuûa doanh nghieäp ñeå duy trì khaû naêng caïnh tranh vaø
tính beàn vöõng cuûa toå chöùc. Chính vì vaäy, nhöõng doanh
nghieäp böôùc ñaàu muoán trôû thaønh toå chöùc bieát hoïc hoûi,
thì coù theå aùp duïng moâ hình naøy, noù ôû moät möùc ñoä cô
baûn maø moãi doanh nghieäp ñeàu coù theå aùp duïng cho toå
chöùc cuûa mình.
Moâ hình hoïc taäp 4I cuûa Crossan
Moâ hình tieáp theo baøi vieát muoán phaân tích ñoù laø Moâ
hình toå chöùc hoïc taäp cuûa Crossan (1999), hay coøn goïi laø
moâ hình hoïc taäp 4I ñöôïc theå hieän trong Hình 2.
Vôùi moâ hình naøy, Crossan (1999) ñaõ cuï theå hoùa töøng
caáp ñoä cuõng nhö quaù trình xaây döïng moät toå chöùc hoïc
taäp. Coù 4 böôùc bao goàm: xaâm nhaäp - dieãn giaûi - tích
hôïp - theå cheá hoùa vaø 4 böôùc naøy xaûy ra ôû caû 3 caáp ñoä
ñoù laø caù nhaân - nhoùm - toå chöùc. Cuï theå 4 böôùc cuûa moâ
hình hoïc taäp 4I nhö sau:
Xaâm nhaäp ôû ñaây coù theå hieåu laø söï thöøa nhaän moät
caùch voâ thöùc cuûa moät khaùi nieäm, moät khuoân maãu hay
moät kieán thöùc hoaëc moät khaû naêng cuûa moät caù nhaân.
Quaù trình naøy coù theå aûnh höôûng tôùi haønh ñoäng tröïc
giaùc cuûa caù nhaân ñoù, nhöng cuõng coù theå coù taùc ñoäng tôùi
nhöõng thaønh vieân khaùc neáu giöõa hoï coù moät söï töông taùc
nhaát ñònh. Chính vì vaäy, böôùc naøy chæ coù theå xaûy ra ôû
möùc ñoä caù theå thaáp nhaát, bôûi vì noù coù theå xaûy ra ôû moät
nhoùm hay moät taäp theå soá ñoâng. Tuy nhieân, söï nhaän ra
moät khuoân maãu hay moät xaùc suaát moät caùch voâ thöùc chæ
coù theå xuaát phaùt töø moät ngöôøi maø thoâi.
Coøn dieãn giaûi coù theå ñöôïc hieåu nhö moät söï giaûi thích
thoâng qua töø ngöõ vaø/hoaëc hình aûnh, haønh ñoäng hay yù
töôûng töø moät caù nhaân naøy tôùi moät caù nhaân khaùc. Hình
thöùc coù theå baèng ngoân ngöõ aâm thanh hoaëc ngoân ngöõ
hình theå, taát yeáu daãn ñeán söï phaùt trieån cuûa ngoân ngöõ
31
 HÌNH 2: MOÂ HÌNH HOÏC TAÄP 4I
Level Process
Individual (Caù nhaân) Intuiting (Xaâm nhaäp)
Group (Nhoùm) Interpreting (Dieãn giaûi)
Integrating (Tích hôïp)
Organization (Toå chöùc) Institutionalising (Theå cheá hoùa)
Nguoàn: Crossan (1999)
HÌNH 3: MOÂ HÌNH HOÏC ÑÔN VAØ HOÏC KEÙP
Nguoàn: Argyris vaø Schon (1978)
nhôø quaù trình giao tieáp töông taùc. Vì vaäy, quaù trình naøy
coù theå xaûy ra ôû hai caáp ñoä laø caù nhaân vaø nhoùm, coøn ñoái
vôùi moät toå chöùc, thì haønh ñoäng dieãn giaûi khoâng coù moät
ñoái töôïng ñöôïc truyeàn ñaït cuï theå, neân löôïng trí thöùc seõ
khoâng ñöôïc lan toûa hieäu quaû.
Tích hôïp - ñaây laø quaù trình taïo döïng söï hieåu bieát,
chia seû giöõa caùc thaønh vieân trong toå chöùc cuõng nhö cuøng
nhau thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng döôùi söï ñieàu chænh
haønh vi laãn nhau. Nhöõng cuoäc ñoái thoaïi vaø haønh ñoäng
chung ñoùng vai troø quan troïng trong giai ñoaïn naøy. Luùc
ñaàu, vieäc tích hôïp naøy coù theå khieán caùc thaønh vieân caûm
thaáy söï ñoät ngoät vaø khoù laøm quen, nhöng neáu coù söï phoái
hôïp nhuaàn nhuyeãn vaø quaù trình trao ñoåi kieán thöùc dieãn
ra thöôøng xuyeân, thì nhöõng haønh ñoäng naøy seõ ñöôïc theå
cheá hoùa vaø trôû thaønh moät vaên hoùa rieâng cuûa toå chöùc vaø
cuõng laø böôùc cuoái cuøng cuûa moâ hình naøy.
Theå cheá hoùa laø böôùc ñaûm baûo sao cho nhöõng böôùc
tröôùc ñoù ñöôïc duy trì vaø dieãn ra thöôøng xuyeân. Luùc
naøy, moãi nhieäm vuï ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, haønh ñoäng cuï
theå vaø cô cheá toå chöùc cuøng vôùi tri thöùc môùi seõ ñöôïc aùp
duïng. Ñaây cuõng laø böôùc xaùc nhaän quaù trình xuyeân suoát
cuûa moät toå chöùc bieát hoïc hoûi, vôùi söï tham gia cuûa caù
nhaân vaø caùc nhoùm vaø bao truøm caû heä thoáng, caáu truùc,
quy trình cuõng nhö chieán löôïc cuûa toå chöùc.
Nhö vaäy, moâ hình hoïc taäp 4I theo ñònh höôùng hoaït
ñoäng cuûa toå chöùc döôùi daïng caáu truùc ma traän phöùc taïp,
chöù khoâng coøn döïa treân caáu truùc tuyeán tính nöõa. Luùc
naøy, vieäc hoïc cuûa toå chöùc seõ caàn söï lieân quan giöõa caùc
nguoàn beân trong vaø beân ngoaøi cuûa toå chöùc thoâng qua
nhieàu coâng cuï khaùc nhau nhö moâ hình hoùa vaø giao tieáp.
Moâ hình naøy laøm roõ ñöôïc möùc ñoä caàn thieát trong vieäc
ñaùnh giaù söï töông taùc khoâng tuyeán tính giöõa caùc quaù
trình nhaän thöùc caù nhaân, nhoùm vaø ña nhoùm.
32
Moâ hình hoïc ñôn vaø hoïc keùp cuûa
Argyris vaø Schon (1978)
Moâ hình hoïc ñôn
Moâ hình hoïc ñôn ñöôïc giaûi thích laø
quaù trình hoïc taäp töø keát quaû cuûa nhöõng gì
moät caù nhaân hay toå chöùc ñaõ laøm. Vôùi vieäc
hoïc naøy, nhöõng phaûn hoài hay baøi hoïc thu
ñöôïc theo voøng laëp ñôn seõ giuùp toå chöùc
tìm ra vaø söûa chöõa nhöõng vaán ñeà coøn toàn
taïi sao cho nhöõng vaán ñeà aáy khoâng laëp laïi
nöõa. Caùch söûa chöõa thoâng qua vieäc thay
ñoåi haønh vi trong toå chöùc maø vaãn duy trì
vaø ñaûm baûo nhöõng giaù trò vaø truyeàn thoáng
trong coâng ty. Do vaäy, caùch toå chöùc hoïc
taäp naøy chæ döøng laïi treân möùc ñoä nguyeân
taéc, chöù khoâng aûnh höôûng tôùi nhöõng giaû
ñònh, lyù thuyeát noäi boä, seõ khoâng coù söï
thay ñoåi ñaùng keå trong caáu truùc vaên hoùa
vaø toå chöùc doanh nghieäp. Noù seõ daãn ñeán
nhöõng keát quaû mang tính laëp laïi ñeå kieåm
soaùt nhöõng nhieäm vuï töùc thì, giuùp traû
lôøi cho caâu hoûi “laøm nhö theá naøo ñeå ñaït
ñöôïc keát quaû” thay vì “taïi sao keát quaû
aáy xaûy ra”. Keát quaû theo moâ hình naøy
seõ laøm taêng söï thích nghi cuûa nhöõng cô
sôû saün coù trong toå chöùc vaø khoâng ngöøng
caûi thieän nhöõng naêng löïc saün coù cuõng nhö
laø quy trình hoaït ñoäng hieän taïi. Moâ hình
naøy mang tính söûa chöõa, boå sung moät
caùch tuaàn töï vaø moät chieàu.
Moâ hình hoïc keùp
Moâ hình hoïc voøng laëp keùp cho bieát
vieäc hoïc taäp ñaït ñöôïc khoâng chæ ôû caáp ñoä
quy taéc, hieåu bieát noäi boä, maø coøn daãn ñeán
söï thay ñoåi trong caùc giaù trò cuûa lyù thuyeát
vaø chieán löôïc ñöôïc söû duïng. ÔÛ möùc ñoä hoïc
hoûi naøy seõ coù söï phaûn hoài keùp, khoâng chæ
cho pheùp söûa chöõa nhöõng vaán ñeà coøn toàn
taïi, maø coøn keát noái nhöõng thieáu soùt aáy tôùi
giaù trò vaø truyeàn thoáng cuûa toå chöùc, daãn
tôùi söï thay ñoåi chieán löôïc vaø caùc giaû ñònh
trong toå chöùc. Moâ hình naøy nhaán maïnh
vaøo vieäc thöû nghieäm lieân tuïc, taïo ra heä
thoáng môùi thay vì nhöõng suy nghó vaø haønh
ñoäng rôøi raïc, nhaèm khuyeán khích toå chöùc
noã löïc vöôït qua giôùi haïn cuûa vaán ñeà, tôùi
caâu hoûi “vì sao caàn hoïc taäp ñoåi môùi?”.
So saùnh vôùi moâ hình hoïc ñôn, thì moâ
hình naøy chuù troïng tôùi vaán ñeà nhaän thöùc
hôn. Nhö vaäy, caû hai moâ hình ñeàu theo
ñònh höôùng khaùi nieäm cuûa toå chöùc, nhöng
coù söï taäp trung vaø muïc tieâu vaø chieán
löôïc, döôùi caáu truùc maø caùc thaønh phaàn
trong moâ hình hoïc coù lieân quan tôùi nhau,
khoâng thuoäc caáu truùc tuyeán tính nhö moâ
hình Huber vaø cuõng khoâng naèm trong
phaïm vi moâ hình ma traän nhö moâ hình
Crossan (1999).
Kinh teá vaø Döï baùo
 ÑAÙNH GIAÙ NHÖÕNG MOÂ HÌNH
TOÅ CHÖÙC HOÏC TAÄP SAÙNG TAÏO ÑOÁI
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG DOANH NGHIEÄP
VIEÄT NAM
Vôùi 4 moâ hình treân, baøi vieát toång quaùt
vaø ñöa ra nhöõng nhaän xeùt veà söï öùng duïng
cuûa moãi moâ hình trong moâi tröôøng doanh
nghieäp Vieät Nam theå hieän trong Baûng.
Baûng cho thaáy, moãi moâ hình ñeàu coù
nhöõng ñaëc ñieåm, nguyeân taéc vaø quy trình
rieâng nhöng töïu chung laïi, chuùng ñeàu
nhaán maïnh vaøo phöông thöùc hoïc taäp cuûa
caù nhaân cuõng nhö taäp theå thoâng qua quaù
trình hình thaønh khaùi nieäm vaø tö duy nhaän
thöùc ñeå ñaït tôùi moät chu trình môùi cuûa vieäc
tieáp nhaän tri thöùc, tieáp ñeán laø ñoàng hoùa,
quaûn lyù vaø noäi boä hoùa nhöõng thoâng tin aáy.
Thôøi ñieåm naøy cuõng laø luùc toå chöùc coù xu
höôùng ñaït ñöôïc söï ñoåi môùi saùng taïo, phaùt
trieån vaø chuyeån ñoåi. Boán moâ hình naøy ñeàu
traùnh höôùng ñi truyeàn thoáng cuûa nhöõng toå
chöùc chæ ñeå nhaân vieân hoïc nhöõng boä kyõ
naêng caàn thieát trong quaù trình laøm vieäc.
Vì vaäy, ngaøy caøng nhieàu doanh nghieäp aùp
duïng nhöõng phöông phaùp hoïc taäp ñoåi môùi
hieäu quaû naøy ñeå truyeàn caûm höùng cho
nhaân vieân taïo ra nhöõng yù töôûng môùi meû,
naâng cao kyõ naêng giaûi quyeát vaán ñeà.
Döôùi söï buøng noå cuûa coâng ngheä thoâng
tin vaø xaõ hoäi döïa treân neàn taûng trí thöùc,
moãi doanh nghieäp Vieät Nam neân thieát
laäp moät moâ hình toå chöùc hoïc taäp thoaùt
khoûi hình thöùc hoïc taäp ñaøo taïo ñôn thuaàn
nhaèm taïo neân moät moâi tröôøng laøm vieäc
thuùc ñaåy söï tìm toøi, khaùm phaù.
Caùc doanh nghieäp Vieät Nam hieän taïi
coù söï noã löïc trong vieäc naém baét xu theá
BAÛNG: TOÅNG QUAÙT VAØ NHAÄN XEÙT VEÀ SÖÏ ÖÙNG DUÏNG CUÛA 4 MOÂ HÌNH
Moâ hình toå chöùc
Ñònh höôùng hoïc taäp Caáp ñoä hoïc taäp Caáu truùc moâ hình
hoïc taäp
Khung toå chöùc hoïc Theo khaùi nieäm vaø Caù nhaân - nhoùm -
Tuyeán tính
taäp cuûa Huber hoaït ñoäng toå chöùc
Moâ hình hoïc taäp 4I Caù nhaân - nhoùm -
cuûa Crossan
Theo hoaït ñoäng
toå chöùc
Ma traän phöùc taïp
Caù nhaân - nhoùm - Caùc thaønh phaàn ñoùng
Moâ hình hoïc taäp ñôn Theo khaùi nieäm
toå chöùc goùp lieân quan tôùi nhau
Caù nhaân - nhoùm - Caùc thaønh phaàn ñoùng
Moâ hình hoïc taäp keùp Theo khaùi nieäm
toå chöùc goùp lieân quan tôùi nhau
Nguoàn: Toång hôïp cuûa nhoùm taùc giaû
taïo ra moät toå chöùc ñoåi môùi saùng taïo. Tuy nhieân, theo
nghieân cöùu cuûa Phuøng Xuaân Nhaï vaø Leâ Quaân (2013),
ñoåi môùi saùng taïo taïi caùc toå chöùc doanh nghieäp Vieät
Nam ña phaàn phuïc vuï cho muïc tieâu ngaén haïn, chöa
coù söï ñaàu tö nhaát ñònh cho vieäc xaây döïng moät ñoäi nguõ
chuyeân moân trong vieäc caûi taïo toå chöùc, ñoåi môùi saùng
taïo. Vì vaäy, ñi theo moät moâ hình toå chöùc hoïc taäp ñöôïc
coi laø moät phöông phaùp hieäu quaû nhaèm höôùng doanh
nghieäp trôû thaønh moät toå chöùc bieát hoïc hoûi, tieán tôùi söï
ñoåi môùi saùng taïo trong daøi haïn, trôû thaønh moät doanh
nghieäp vôùi neàn taûng tri thöùc beàn vöõng.
MOÄT SOÁ HAØM YÙ
Döïa vaøo söï phaân tích cuûa nhöõng moâ hình naøy, coù theå
thaáy, ñeå trôû thaønh moät toå chöùc hoïc taäp, thì caàn söï ñoàng
loøng vaø quyeát taâm ñoåi môùi cuûa moãi thaønh vieân. Ñaây laø
moät quaù trình beàn bæ höôùng tôùi nhöõng muïc tieâu daøi haïn,
caùc doanh nghieäp neân coù nhöõng bieän phaùp ñoäng vieân
vaø khích leä tinh thaàn hoïc hoûi giöõa caùc caù nhaân, nhoùm
vaø caû taäp theå. Ngoaøi ra, coù theå thaønh laäp ban quaûn trò
xaây döïng vaø kieåm soaùt chöông trình hoïc taäp theo moâ
hình cuï theå nhaèm ñaït ñöôïc söï ñoàng boä vaø thoáng nhaát
trong doanh nghieäp.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Phuøng Xuaân Nhaï, Leâ Quaân (2013). Ñoåi môùi saùng taïo cuûa doanh nghieäp Vieät Nam, Taïp chí
Khoa hoïc ÑHQGHN, Kinh teá vaø Kinh doanh, 29(4), 1-11
2. World Bank (2021). Ñaùnh giaù Khoa hoïc, Coâng ngheä vaø Ñoåi môùi saùng taïo ôû Vieät Nam, truy caäp töø
https://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/EAP/Vietnam/Vietnam-STI-review-
executive-summary-TIENGVIET-FINAL.pdf
3. Argyris, C., Schön, D. (1978). Organizational learning: a theory of action prospective,
Addison-Westly, Reading, Pennsylvania, USA
4. Crossan, M. M., Lane, H. W., White, R. E. (1999). An organizational learning framework:
From intuition to institution, The Academy of Management Review, 24(3), 522-537
5. Nelson, R. R., Rosenberg, N. (1993). Technical innovation and national systems, National
innovation systems: A comparative analysis, 1, 3-21
6. Nevis, E. C., DiBella, A. J., Gould, J. M. (1997). Understanding organizations as learning systems
7. Senge P. M., Kliener A, Roberts C., Ross R. B., Smith B. J. (1996). The Firth Discipline
Fieldbook. Strategies and tools for a learning Organization, London. Nicholas Brealey Publishing
8. Schumpeter, J. A. (1934). The Theory of Economic Development, Oxford University Press: London
9. Schumpeter, J. A. (1939). Business Cycles, Porcupine Press: Philadephia

Economy and Forecast Review 33

Ñaùnh giaù thaønh coâng cuûa Vieät Nam
trong vieäc kieåm soaùt dòch Covid-19
döôùi goùc ñoä haønh vi cuûa ngöôøi daân
LÖÔNG THU HAØ*
NGUYEÃN MAI PHÖÔNG**
ÑOÃ THU HÖÔNG***
Toùm taét
Döïa treân vieäc aùp duïng moâ hình nieàm tin söùc khoûe (HBM) do Don Nutbeam phaùt trieån, nghieân
cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm tìm hieåu nguyeân nhaân daãn ñeán thaønh coâng cuûa Vieät Nam trong
vieäc kieåm soaùt söï laây lan cuûa dòch Covid-19 xeùt döôùi goùc ñoä haønh vi cuûa ngöôøi daân. Caùc coâng
cuï nghieân cöùu thò tröôøng baèng khaûo saùt tröïc tuyeán vaø tröïc tieáp ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå thu thaäp döõ
lieäu töø 450 ngöôøi traû lôøi, chuû yeáu ôû ñoä tuoåi 18 ñeán 35, taïi caùc thaønh phoá lôùn, nhö: Haø Noäi, TP.
Hoà Chí Minh, Quaûng Ninh, Haûi Phoøng vaø moät vaøi tænh thaønh khaùc. Keát quaû cho thaáy, nhaän thöùc
cuûa ngöôøi daân veà dòch beänh, cuõng nhö nhöõng phaûn öùng töø Chính phuû ñaõ goùp phaàn quan troïng
taùc ñoäng tôùi haønh vi tích cöïc cuûa ngöôøi daân Vieät Nam trong ñaïi dòch Covid-19.

Töø khoùa: haønh vi ngöôøi daân, kieåm soaùt ñaïi dòch Covid-19

Summary
Based on the application of Health belief model (HBM) developed by Don Nutbeam, this study
was conducted to understand the reasons for Vietnam’s success in preventing the spread of the
Covid-19 pandemic from behavioral perspective. Market research tools by online and face-to-face
surveys were used to collect data from 450 respondents, mainly aged 18 to 35, in major cities such
as Hanoi, Ho Chi Minh City, Quang Ninh, Hai Phong and some other provinces. The results show
that awareness of people towards the pandemic as well as Government’s responses have made an
important contribution to the positive behavior of Vietnamese people during the Covid-19 pandemic.

Keywords: people’s behavior, control of Covid-19 pandemic

GIÔÙI THIEÄU Argentina (61%), AÙo (58%), Singapore

Chieán löôïc kieåm soaùt dòch Covid-19 cuûa Vieät Nam
laø choáng dòch vôùi moät chi phí thaáp vaø ñaëc bieät, yeáu toá
quan troïng nhaát laø khoâng hy sinh söùc khoûe coäng ñoàng.
Vieät Nam tính tôùi nay ñaõ traûi qua 4 ñôït buøng dòch lôùn,
trong ñoù ghi nhaän 6.163 ca beänh (tính ñeán 12h ngaøy
27/05/2021) vaø naèm trong Top caùc nöôùc coù tyû leä töû
vong do Covid-19 thaáp nhaát treân theá giôùi. Taát caû caùc
ñôït dòch ñeàu naèm trong taàm kieåm soaùt vaø haïn cheá ñeán
möùc toái ña thieät haïi veà ngöôøi. Ngoaøi ra, Vieät Nam cuõng
laø quoác gia ñaàu tieân dôõ boû leänh caùch ly xaõ hoäi trong boái
caûnh nhieàu nöôùc treân theá giôùi coøn nhieàu caêng thaúng.
Khi ñoái maët vôùi ñaïi dòch Covid-19, xuaát phaùt ñieåm
vaø ñieàu kieän cuûa Vieät Nam ñöôïc cho laø khoâng maáy
thuaän lôïi, thaäm chí coù phaàn baát lôïi. Tuy nhieân, Vieät
Nam vaãn laø moät trong soá ít caùc nöôùc ñöôïc baùo chí theá
giôùi ngôïi ca veà thaønh coâng trong kieåm soaùt dòch beänh.
Theo khaûo saùt ñöôïc thöïc hieän vaøo thaùng 3/2020, Vieät
Nam laø quoác gia coù ñoä haøi loøng cao nhaát theá giôùi veà
phaûn öùng cuûa Chính phuû ñoái vôùi dòch beänh (tieáp theo laø
*
TS., **, ***, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
Ngaøy nhaän baøi: 22/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 12/05/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 20/5/2021
(57%), Trung Quoác (56%), Nam Phi
(56%) (Wikipedia, 2020). Coù theå thaáy
raèng, söï thaønh coâng trong chieán dòch
choáng Covid-19 cuûa Vieät Nam ñeán töø
nhieàu yeáu toá, trong ñoù haønh vi cuûa ngöôøi
daân Vieät Nam ñoùng vai troø ñaëc bieät quan
troïng. Vì vaäy, nghieân cöùu veà caùc nhaân toá
aûnh höôûng tôùi haønh vi cuûa caù nhaân trong
ñaïi dòch Covid-19 coù yù nghóa mang tính
phaùt trieån vaø hoaøn thieän, ñoùng goùp vaøo
coâng cuoäc xaây döïng chieán löôïc phoøng
choáng dòch toái öu hôn trong töông lai ñeå
choáng laïi nhöõng caên beänh töông töï.
MOÂ HÌNH VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Moâ hình nghieân cöùu
Moâ hình HBM ñöôïc phaùt trieån vaø
nghieân cöùu vaøo naêm 1950 nhaèm muïc

34 Kinh teá vaø Döï baùo

ñích ñieàu tra veà nhöõng lyù do maø ngöôøi BAÛNG 1: NHAÄN THÖÙC VEÀ ÑOÄ NHAÏY CAÛM CUÛA NGÖÔØI DAÂN ÑOÁI VÔÙI COVID-19
daân khoâng tham gia vaøo caùc chöông Giaù Giaù trò Taàn suaát
Giaù
trình phaùt hieän vaø phoøng choáng dòch TT NHAÄN THÖÙC VEÀ ÑOÄ NHAÏY CAÛM trò toái
trò trung (Ngöôøi)
beänh. Sau ñoù, hai nhaø nghieân cöùu Don toái bình Khoâng Ñoàng
thieåu
ña thang ño ñoàng yù yù
Nutbeam vaø Elizabeth Harris ñaõ cho ra Covid-19 laø moät beänh truyeàn nhieãm coù toác ñoä
ñôøi moät phieân baûn ñôn giaûn cuûa moâ hình 1
laây lan nhanh.
1,00 5,00 4,6903 4 419
HBM taäp trung vaøo 6 nhaân toá chính: 2
Toâi nghó raèng Covid-19 seõ gaây ra nhöõng côn
1,00 5,00 4,1442 8 415
Nhaän thöùc veà söï nhaïy caûm; Nhaän thöùc ñau quaù söùc chòu ñöïng.
Neáu toâi maéc Covid-19, toâi seõ coù nguy cô bò
veà söï nghieâm troïng; Nhaän thöùc veà raøo 3
töû vong.
1,00 5,00 4,0165 12 411
caûn; Nhaän thöùc veà lôïi ích; Nhaän thöùc Neáu toâi maéc Covid-19, toâi coù theå nhaän ñöôïc
4 1,00 5,00 4,4444 3 420
veà moái ñe doïa; Nhaän thöùc veà lôïi ích vaø ñieàu kieän ñieàu trò toát nhaát ôû nöôùc mình.
Haønh vi caù nhaân. Döïa treân vieäc tham
khaûo moät soá nghieân cöùu lieân quan phaùt BAÛNG 2: NHAÄN THÖÙC VEÀ MÖÙC ÑOÄ NGHIEÂM TROÏNG CUÛA COVID 19
trieån töø moâ hình naøy, nhoùm taùc giaû ñaõ Giaù trò Taàn suaát
öùng duïng moâ hình vôùi 6 nhaân toá cuûa Don Giaù Giaù (Ngöôøi)
NHAÄN THÖÙC trung
TT trò toái trò toái
Nutbeam (2010) ñeå nghieân cöùu veà haønh VEÀ ÑOÄ NGHIEÂM TROÏNG
thieåu ña
bình Khoâng Ñoàng
vi phoøng choáng dòch cuûa ngöôøi daân Vieät thang ño ñoàng yù yù
Nam. Theâm vaøo ñoù, trong boái caûnh dòch Neáu bò nhieãm Covid-19, toâi seõ gaëp baát
1 3,00 5,00 4,5579 0 423
tieän trong cuoäc soáng haøng ngaøy.
Covid-19 taïi Vieät Nam, nhoùm nghieân
Neáu bò nhieãm Covid-19, toâi seõ gaëp nhöõng
cöùu nhaän thaáy raèng, Chính phuû ñaõ ñoùng 2
haäu quaû nghieâm troïng veà söùc khoûe.
3,00 5,00 4,5059 0 423
vai troø lôùn trong vieäc taùc ñoäng ñeán haønh Neáu bò nhieãm Covid-19, söùc khoeû cuûa toâi
vi phoøng choáng dòch cuûa ngöôøi daân neân 3 3,00 5,00 4,5177 0 423
seõ giaûm suùt ñaùng keå.
quyeát ñònh theâm vaøo 2 nhaân toá môùi cho 4
Neáu toâi bò nhieeãm Covid-19, coâng vieäc cuõng
3,00 5,00 4,5603 0 423
moâ hình laø: Truyeàn thoâng Chính phuû vaø nhö thu nhaäp cuûa toâi seõ ñeàu bò aûnh höôûng.
Nieàm tin vaøo Chính phuû.
Phöông phaùp nghieân cöùu vôùi ñoái BAÛNG 3: NHAÄN THÖÙC VEÀ CAÙC RAØO CAÛN PHOØNG CHOÁNG DÒCH COVID-19
töôïng khaûo saùt Giaù Giaù trò Taàn suaát
Nhoùm taùc giaû ñaõ aùp duïng phöông phaùp Giaù (Ngöôøi)
trò trung
TT NHAÄN THÖÙC VEÀ RAØO CAÛN trò toái
nghieân cöùu ñònh tính ñeå thöïc hieän nghieân thieåu
toái bình Khoâng Ñoàng
cöùu cuûa mình. Moät maãu goàm 450 baûng ña thang ño ñoàng yù yù
hoûi ñöôïc thu thaäp thoâng qua caùc cuoäc Vieäc duy trì nhöõng haønh ñoäng phoøng choáng
dòch Covid-19 (ñeo khaåu trang, röûa tay, töï
khaûo saùt tröïc tuyeán vaø ngoaïi tuyeán ñoái 1
caùch ly…) laø MOÄT TRÔÛ NGAÏI trong cuoäc
1,00 5,00 2,1418 265 158
vôùi nhöõng nhoùm ngöôøi ngaãu nhieân chuû soáng vaø raát khoù ñeå tuaân thuû.
yeáu ñeán töø caùc thaønh phoá lôùn cuûa Vieät Vieäc duy trì nhöõng haønh ñoäng phoøng choáng
2 1,00 5,00 2,2435 249 174
Nam (goàm: Haø Noäi, TP. Hoà Chí Minh, dòch Covid-19 cöïc kyø TOÁN THÔØI GIAN.
Quaûng Ninh, Haûi Phoøng) trong ñoä tuoåi töø Dòch Covid-19 seõ KHOÂNG laøm caùc moái
18 ñeán 35. quan heä xaõ hoäi giöõa nhöõng ngöôøi bò nghi
3 1,00 5,00 2,7896 140 283
nhieãm/ñaõ khoûi beänh vaø nhöõng ngöôøi khoâng
Maãu cuoái cuøng bao goàm 423 ñoái töôïng bò nhieãm trôû neân CAÊNG THAÚNG hôn.
(215 töø Haø Noäi, 104 töø TP. Hoà Chí Minh; Vieäc khai baùo lòch trình di chuyeån caù nhaân
53 töø Haûi Phoøng; 37 töø Quaûng Ninh vaø 4 vôùi chính quyeàn XAÂM PHAÏM SÖÏ RIEÂNG 1,00 5,00 2,1324 263 160
14 töø caùc thaønh phoá khaùc). Tyû leä nhöõng TÖ cuûa ngöôøi daân.
ngöôøi tham gia khaûo saùt laø nöõ giôùi chieám Nguoàn: Keát quaû ñieàu tra cuûa nhoùm taùc giaû
60%, 40% ngöôøi tham gia coøn laïi laø nam
giôùi. 50% trong soá ñoù laø thanh nieân töø KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
19 ñeán 22 tuoåi, trong khi khoaûng 30%
thuoäc khoaûng töø 23 ñeán 40 tuoåi. Theo Nhaän thöùc veà söï nguy hieåm vaø haäu quaû cuûa dòch beänh
keát quaû quan saùt, nhoùm nghieân cöùu nhaän Theo keát quaû nghieân cöùu, caùc yeáu toá ñaùnh giaù ñoä nhaïy
thaáy ñoái töôïng tham gia khaûo saùt nhieàu caûm ñeàu ñöôïc ngöôøi tham gia khaûo saùt taùn thaønh ôû möùc
nhaát laø “sinh vieân ñaïi hoïc/cao ñaúng” vôùi cao, giaù trò trung bình ñeàu treân 4 vaø ñoä leäch chuaån dao
thu nhaäp bình quaân haøng thaùng döôùi 5 ñoäng laàn löôït töø 0,63 ñeán 0,93. Qua ñoù cho thaáy, ngöôøi
trieäu ñoàng. Tieáp theo laø nhoùm “ngöôøi daân Vieät Nam coù möùc ñoä hieåu bieát veà tình hình dòch
lao ñoäng trong caùc ñôn vò haønh chính söï Covid-19, töø ñoù aûnh höôûng tôùi vieäc thöïc hieän caùc bieän
nghieäp hoaëc doanh nghieäp nhaø nöôùc” vaø phaùp phoøng traùnh dòch beänh. Haàu heát taát caû ngöôøi daân
“ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp ñeàu nhaän thöùc ñöôïc raèng, Covid-19 laø moät beänh truyeàn
tö nhaân hoaëc nöôùc ngoaøi”, coù möùc thu nhieãm coù toác ñoä laây lan nhanh vaø Vieät Nam laø moät quoác
nhaäp dao ñoäng töø 5 ñeán 50 trieäu/thaùng. gia coù theå cung caáp ñieàu kieän ñieàu trò toát nhaát.
Thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 9/2020 Soá lieäu töø Baûng 1 vaø 2 chæ ra caùc yeáu toá trong thang
ñeán thaùng 01/2021. ño veà ñoä nghieâm troïng ñeàu ñöôïc ngöôøi tham gia khaûo

Economy and Forecast Review 35

 BAÛNG 4: KYØ VOÏNG VEÀ KEÁT QUAÛ PHOØNG CHOÁNG DÒCH COVID-19 ñieàu caàn thieát neân laøm. Tuy nhieân, trong
Giaù Giaù Giaù trò Taàn suaát boái caûnh taïi Vieät Nam, tình hình dòch
trò trò trung (Ngöôøi) beänh hieän taïi chöa phaûi laø lyù do khieán
TT KYØ VOÏNG VEÀ KEÁT QUAÛ moái quan heä xaõ hoäi giöõa nhöõng ngöôøi bò
toái toái bình Khoâng Ñoàng
thieåu ña thang ño ñoàng yù yù nghi nhieãm ñaõ khoûi beänh vaø nhöõng ngöôøi
Toâi tin raèng vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh khoâng bò nhieãm trôû neân caêng thaúng hôn,
1 phoøng, choáng dòch seõ khieán toâi caûm thaáy bôùt 3,00 5,00 4,4019 0 423 theo nhö 66,9% ngöôøi ñöôïc khaûo saùt.
caêng thaúng vaø aùp löïc hôn. Truyeàn thoâng quyeát lieät, trung thöïc
Vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh phoøng, choáng
2 dòch seõ giuùp toâi sôùm ñoaøn tuï vôùi gia ñình vaø 3,00 5,00 4,5201 0 423
vaø roõ raøng töø Chính phuû
baïn beø. Nhaân toá naøy coù caùc yeáu toá ñeàu mang
Vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh phoøng, choáng giaù trò trung bình thang ño töø 4,4 trôû
3 3,00 5,00 4,6194 0 423
dòch seõ laøm giaûm nguy cô maéc beänh cuûa toâi. leân, vôùi ñoä leäch chuaån dao ñoäng töø 0,58
Vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh phoøng, choáng tôùi 0,73. Nhìn chung, truyeàn thoâng cuûa
4 dòch seõ giuùp toâi traùnh ñöôïc taùc ñoäng tieâu cöïc 3,00 5,00 4,6217 0 423
ñoái vôùi heä hoâ haáp vaø söùc khoûe cuûa toâi.
Chính phuû Vieät Nam ñöôïc nhöõng ngöôøi
Neáu toâi nghieâm tuùc tuaân thuû caùc bieän phaùp daân tham gia khaûo saùt ñaùnh giaù khaù cao
5 phoøng, choáng dòch, cuoäc soáng seõ sôùm trôû laïi 3,00 5,00 4,5626 0 423 vaø coù nhieàu taùc ñoäng tôùi haønh vi cuûa hoï.
traïng thaùi bình thöôøng. Kyø voïng vaøo töông lai tích cöïc cuûa
vieäc phoøng, choáng dòch beänh
BAÛNG 5: KYØ VOÏNG VEÀ KEÁT QUAÛ PHOØNG CHOÁNG DÒCH COVID-19 Soá lieäu Baûng 4 cho thaáy, 100% ngöôøi
Giaù Giaù Giaù trò Taàn suaát ñöôïc khaûo saùt tin raèng, vieäc tuaân thuû caùc
trò trò trung (Ngöôøi) quy ñònh phoøng dòch laø moät trong nhöõng
TT NIEÀM TIN VAØO CHÍNH PHUÛ
toái toái bình Khoâng Ñoàng yeáu toá thieát yeáu ñeå caû nöôùc choáng laïi
thieåu ña thang ño ñoàng yù yù dòch Covid-19. Vieäc nghieâm chænh chaáp
Chính phuû ñaûm baûo raèng toaøn boä ngöôøi daân haønh caùc quy ñònh ñöôïc kyø voïng raèng,
ñeàu ñöôïc cung caáp thoâng tin caàn thieát veà söï seõ khoâng chæ laøm giaûm caêng thaúng vaø aùp
1 1,00 5,00 4.6052 5 418
nguy hieåm cuûa dòch Covid-19 ñeå baûo veä baûn
thaân vaø nhöõng ngöôøi khaùc. löïc cuûa moãi ngöôøi daân veà dòch, maø coøn
Toâi tin töôûng caùc baùo caùo cuûa Chính phuû veà giuùp ñaåy luøi nguy cô maéc beänh, phoøng
2 söï laây lan cuûa dòch beänh, cuõng nhö soá lieäu 1,00 5,00 4.4917 9 414 choáng caùc aûnh höôûng söùc khoûe tieâu cöïc
thoáng keâ veà caùc ca nhieãm vaø töû vong. vaø sôùm ñöa ñôøi soáng xaõ hoäi trôû veà traïng
Chính phuû cung caáp caùc bieän phaùp baûo veä thaùi bình thöôøng.
ñaëc bieät cho caùc ñoái töôïng coù nguy cô cao Nieàm tin töôûng maïnh meõ vaø phaûn
3 1,00 5,00 4.4610 12 411
bò nhieãm Covid-19 (ngöôøi giaø, beänh nhaân coù
beänh lyù phöùc taïp...). öùng cuûa Chính phuû
Chính phuû cung caáp nhu yeáu phaåm cho nhöõng Baûng 5 cho thaáy, ña soá ngöôøi daân Vieät
4 1,00 5,00 4.3286 24 399
hoä gia ñình trong khu vöïc bò caùch ly. Nam haøi loøng, tin töôûng vaøo bieän phaùp
Chính phuû hoã trôï taøi chính cho nhöõng lao choáng dòch Covid-19 cuûa Chính phuû, vôùi
5 ñoäng vaø doanh nghieäp gaëp khoù khaên do aûnh 1,00 5,00 4.1678 30 393 giaù trò thang ño trung bình cuûa haàu heát caùc
höôûng cuûa dòch Covid-19.
nhaân toá ño löôøng veà nieàm tin cuûa ngöôøi
Chính phuû thieát laäp nhöõng ñoäi phaûn öùng nhanh
6
luoân saün saøng choáng laïi ñaïi dòch Covid-19.
1,00 5,00 4.5887 5 418 daân vaøo Chính phuû ñeàu vöôït ngöôõng 4,5.
Chính phuû ñaõ hôïp taùc vôùi caùc quoác gia khaùc Beân caïnh ñoù, phaàn lôùn ngöôøi tham gia
7 vaø caùc ñoái taùc quoác teá nhö Toå chöùc Y teá Theá 1,00 5,00 4.5201 10 413 khaûo saùt (98,8%) löïa choïn raèng, Chính
giôùi (WHO) ñeå choáng laïi ñaïi dòch Covid-19. phuû ñaõ coù söï phaûn öùng nhanh choùng, kòp
Nguoàn: Keát quaû ñieàu tra cuûa nhoùm taùc giaû thôøi ñeå choáng laïi ñaïi dòch vaø Chính phuû
ñaûm baûo cung caáp thoâng tin veà tình hình
saùt tích cöïc uûng hoä. Giaù trò trung bình cuûa caùc yeáu toá ñeàu dòch moät caùch nhanh nhaát ñeán ngöôøi daân.
treân 4 vaø ñoä leäch chuaån dao ñoäng trong khoaûng töø 0,65 Nhöõng bieän phaùp vaø haønh ñoäng
ñeán 0,68. Keát quaû naøy phaûn aùnh raèng, ngöôøi daân Vieät ngaên chaën dòch
Nam nhaän thöùc roõ veà söï nghieâm troïng cuûa dòch Covid-19 Veà nhaân toá Haønh vi cuûa caùc caù nhaân,
ñoái vôùi söùc khoeû noùi rieâng vaø chaát löôïng cuoäc soáng noùi giaù trò trung bình thang ño thu ñöôïc töø
chung. Do ñoù, ngöôøi daân Vieät Nam coù yù thöùc caûnh giaùc maãu khaûo saùt cuûa nhaân toá naøy ñeàu vöôït
cao ñoä vôùi dòch beänh vaø ñoàng thôøi cuõng luoân nghieâm tuùc ngöôõng 4,5. Ñieàu naøy cho thaáy raèng, haàu
tuaân thuû caùc bieän phaùp phoøng choáng dòch cuûa Chính phuû. heát ngöôøi daân Vieät Nam ñeàu coù yù thöùc töï
Trôû ngaïi aûnh höôûng tôùi taâm lyù vaø haønh ñoäng giaùc vaø chuû ñoäng phaùt huy caùc bieän phaùp
choáng dòch cuûa ngöôøi daân phoøng, choáng dòch beänh Covid-19.
Soá lieäu thoáng keâ töø Baûng 3 cho thaáy, giaù trò thang
ño dao ñoäng trong khoaûng töø 2,1 ñeán 2,7 vôùi ñoä leäch KEÁT LUAÄN
chuaån töø 1,01 ñeán 1,09. Coù theå noùi, phaàn lôùn ngöôøi tham
gia khaûo saùt nhaän ñònh raèng, vieäc duy trì nhöõng haønh Töø keát quaû nghieân cöùu, coù theå ñi ñeán
ñoäng phoøng choáng dòch cuõng nhö vieäc khai baùo y teá laø moät soá keát luaän döôùi ñaây veà nhöõng nhaân

36 Kinh teá vaø Döï baùo

toá taùc ñoäng tôùi haønh vi cuûa ngöôøi daân
trong cuoäc khuûng hoaûng y teá do ñaïi dòch
Covid-19:
Nhaän thöùc veà ñoä nhaïy caûm: Haàu heát
ngöôøi traû lôøi cho thaáy, möùc ñoä nhaïy caûm
ôû möùc cao ñoái vôùi vaán ñeà dòch beänh, maø
cuï theå laø dòch Covid-19 trong tình caûnh
hieän nay, nhôø ñoù aûnh höôûng ñaùng keå tôùi
nhaän thöùc vaø haønh vi cuûa töøng caù nhaân.
Nhaän thöùc veà ñoä nghieâm troïng: Nhaän
thöùc cuûa töøng caù nhaân veà möùc ñoä nghieâm
troïng cuûa ñaïi dòch Covid-19 cuõng ñöôïc
chæ ra qua phaân tích laø khaù cao, vaø coù taùc
ñoäng tích cöïc tôùi haønh vi cuûa hoï trong ñaïi
dòch. Vieäc caøng nhaän thöùc roõ raøng veà söï
nguy hieåm khi maéc phaûi hoaëc coù nguy
cô maéc phaûi Covid-19 seõ caøng thoâi thuùc
töøng caù nhaân haønh ñoäng moät caùch tích
cöïc ñeå baûo veä baûn thaân, giaûm thieåu nguy
cô maéc Covid-19.
Nhaän thöùc veà lôïi ích: Moät trong nhöõng
phaùt hieän maø nhoùm nghieân cho raèng mang
tính ñoät phaù khi phaân tích keát quaû töø phieáu
traû lôøi cuûa nhöõng ñoái töôïng ñöôïc hoûi, ñoù
laø lôïi ích töø vieäc nhaän thöùc ñaày ñuû veà söï
xuaát hieän cuûa ñaïi dòch Covid-19. Qua
nghieân cöùu, nhoùm taùc giaû nhaän thaáy raèng,
söï xuaát hieän cuûa Covid-19 coøn giuùp ngöôøi
daân chuû ñoäng caäp nhaät theâm nhieàu kieán
thöùc veà dòch beänh, giuùp hoï haønh ñoäng tích
cöïc hôn trong nhöõng ñaïi dòch trong töông
lai, giuùp vieäc kieåm soaùt toác ñoä laây lan cuûa
dòch beänh ñaït hieäu quaû toát hôn.
Nhaän thöùc veà raøo caûn: Ñaây cuõng laø
yeáu toá duy nhaát coù taùc ñoäng tieâu cöïc tôùi
haønh vi cuûa töøng caù nhaân. Tuy nhieân,
phaàn lôùn ngöôøi ñöôïc khaûo saùt cuõng nhaän
BAÛNG 6: KYØ VOÏNG VEÀ KEÁT QUAÛ PHOØNG CHOÁNG DÒCH COVID-19
Giaù Giaù Giaù trò Taàn suaát
trò trò trung (Ngöôøi)
TT HAØNH VI CUÛA CAÙC CAÙ NHAÂN
toái toái bình Khoâng Ñoàng
thieåu ña thang ño ñoàng yù yù
Toâi chuû ñoäng tuaân thuû caùc bieän phaùp phoøng
1 choáng dòch Covid-19 vaø quy ñònh veà daõn 3,00 5,00 4,6596 0 423
caùch xaõ hoäi cuûa Chính phuû.
Neáu toâi coù caùc trieäu chöùng nghi nhieãm
2 Covid-19, toâi saün saøng tôùi caùc trung taâm y teá 3,00 5,00 4,6927 0 423
ñeå thaêm khaùm.
Khi bò nghi nhieãm Covid-19, toâi saün saøng tôùi
3 caùc trung taâm y teá duø vieäc ñoù khieán toâi coù 3,00 5,00 4,6714 0 423
khaû naêng bò caùch ly.
Khi moïi ngöôøi coù caùc trieäu chöùng nhieãm
4 Covid-19, toâi seõ nhaéc hoï tôùi caùc trung taâm y 3,00 5,00 4,6336 0 423
teá ñeå kieåm tra.
Khi phaùt hieän coù ngöôøi vi phaïm caùc quy ñònh
5 phoøng choáng dòch Covid-19, toâi seõ baùo caùo 3,00 5,00 4,5414 0 423
chính quyeàn.
Nguoàn: Keát quaû ñieàu tra cuûa nhoùm taùc giaû
thöùc ñöôïc raèng, vieäc tuaân thuû caùc yeâu caàu cuûa Nhaø
nöôùc veà phoøng, choáng dòch beänh khoâng neân vaø khoâng
phaûi laø raøo caûn quaù lôùn. Ñieàu naøy giuùp ngöôøi daân coù
nhöõng haønh ñoäng nghieâm tuùc hôn trong phoøng choáng
dòch beänh, phaàn naøo laøm giaûm aùp löïc choáng dòch cho
Chính phuû, cuõng nhö heä thoáng y teá.
Nieàm tin vaøo Chính phuû: Nhoùm taùc giaû cho raèng vieäc
Chính phuû ñaåy maïnh truyeàn thoâng veà dòch beänh coù taùc
ñoäng maïnh meõ tôùi nieàm tin cuûa ngöôøi daân vaøo Chính
phuû. Vieäc ngöôøi daân trong moät nhaø nöôùc coù nieàm tin lôùn
vaøo Chính phuû khieán cho töøng caù nhaân coù nhaän thöùc cao
ñoä veà vieäc tuaân thuû vaø chaáp haønh nghieâm ngaët caùc quy
ñònh maø Chính phuû vaø Nhaø nöôùc ñeà ra, ñaëc bieät trong tình
hình dòch dieãn bieán phöùc taïp. Chính vì theá, vieäc kieåm
soaùt dòch taïi Vieät Nam ñöôïc tieán haønh nhanh choùng, trieät
ñeå hôn, ít xuaát hieän nhöõng tröôøng hôïp caûn trôû hay gaây
khoù khaên cho Chính phuû trong coâng taùc choáng dòch.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Wikipedia (2020). Ñaïi dòch Covid-19 taïi Vieät Nam, truy caäp töø https://vi.wikipedia.org/wiki/
Ñaïi_dòch_Covid -19_taïi_Vieät_Nam
2. Don Nutbeam (2010). Theory in a nutshell: a practical guide to health promotion theories, access
to https://www.researchgate.net/publication/313397133_Theory_in_a_nutshell_a_practical_guide_to_
health_promotion_theories
3. Hyun-Jeong Ban and Hak-Seon Kim (2020). Applying the Modified Health Belief Model
(HBM) to Korean Medical Tourism, access to
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7277940/
4. Irwin M. Rosenstock (1974). The Health Belief Model and Preventive Health Behavior, access
to https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/109019817400200405
5. Todd Pollack, Guy Thwaites, Maia Rabaa, Marc Choisy, Rogier van Doorn, Le Van Tan,
Duong Huy Luong, Dang Quang Tan, Tran Dai Quang, Phung Cong Dinh, Ngu Duy Nghia, Tran
Anh Tu, La Ngoc Quang, Nguyen Cong Khanh, Dang Duc Anh, Tran Nhu Duong, Sang Minh
Le, Thai Pham Quang (2021). Emerging COVID-19 success story: Vietnam’s commitment to
containment, access to https://ourworldindata.org/covid-exemplar-vietnam
6. Victoria L. Champion (1977). Revised susceptibility, benefits, and barriers scale for
mammography screening, access to https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10435551/

Economy and Forecast Review 37

Phaân tích taøi chính vaø caùc yeáu toá
aûnh höôûng ñeán saûn löôïng moâ hình
nuoâi toâm töï nhieân taïi xaõ Bình An,
huyeän Kieân Löông, tænh Kieân Giang
LEÂ NGOÏC DANH*
NGUYEÃN THÒ MYÕ LINH**
Toùm taét
Treân cô sôû phoûng vaán tröïc tieáp 100 noâng hoä taïi xaõ Bình An, huyeän Kieân Löông, tænh Kieân
Giang, nghieân cöùu phaân tích taøi chính vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn löôïng moâ hình nuoâi
toâm töï nhieân taïi Xaõ. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, giai ñoaïn 2017-2019, hoaït ñoäng nuoâi toâm ôû
huyeän Kieân Löông coù nhieàu chuyeån bieán toát vaø ñang treân ñaø phaùt trieån. Trong giai ñoaïn naøy, coù
5 yeáu toá chính aûnh höôûng ñeán saûn löôïng toâm töï nhieân cuûa Xaõ, ñoù laø: Taäp huaán; Maät ñoä gioáng;
Kieåm tra moâi tröôøng; Dòch beänh vaø Hoã trôï voán.

Töø khoùa: hieäu quaû kinh teá, moâ hình toâm töï nhieân, röøng phoøng hoä, saûn löôïng toâm töï nhieân

Summary
Based on direct interviews with 100 farmers in Binh An commune, Kien Luong district, Kien
Giang province, the study analyzes financial efficiency and factors affecting the output of wild
shrimp farming in the commune. Research results show that, in the period 2017-2019, shrimp
farming in Kien Luong district witnessed many good changes and was developing. During
the study period, there are 5 main factors affecting the output of wild shrimp in the commune,
which are Training; Seed density; Environmental monitoring; Diseases and Capital support.

Keywords: economic efficiency, natural shrimp model, protection forest, output of wild shrimp

GIÔÙI THIEÄU saûn xuaát chöa chaët cheõ. Vì muoán taêng

Moâ hình nuoâi toâm töï nhieân goùp phaàn taêng saûn löôïng
nuoâi troàng thuûy saûn taïi tænh Kieân Giang. Moâ hình naøy
chuû yeáu söû duïng thöùc aên töï nhieân, chi phí thöùc aên thaáp,
ít dòch beänh, toâm nuoâi coù chaát löôïng cao (do ít duøng
hoùa chaát, khaùng sinh), moâi tröôøng sinh thaùi ñöôïc baûo
veä. Chính vì vaäy, moâ hình mang laïi giaù trò kinh teá cao,
giuùp ngöôøi daân caûi thieän kinh teá cho gia ñình, moâ hình
nuoâi toâm töï nhieân ñöôïc ñaùnh giaù laø an toaøn vaø haïn cheá
ruûi ro so vôùi nhöõng moâ hình khaùc.
Maëc duø coù lôïi theá veà ñieàu kieän töï nhieân öu ñaõi, coù
dieän tích canh taùc lôùn, coù tieàm naêng phaùt trieån naâng
cao naêng suaát nuoâi toâm töï nhieân, nhöng moâ hình taïi
huyeän Kieân Löông tænh Kieân Giang vaãn coøn moät soá
baát caäp. Ngöôøi daân canh taùc thieáu caùc taøi lieäu höôùng
daãn kyõ thuaät neân chöa xaùc ñònh ñöôïc caùc chæ tieâu kyõ
thuaät toái öu caàn aùp duïng ñeå ñaït hieäu quaû toái ña (Traàn
Ngoïc Haûi vaø Nguyeãn Thanh Phöông, 2012). Beân caïnh
ñoù, caùc noâng hoä canh taùc toâm töï nhieân saûn xuaát ñôn
leû, töï phaùt vaø saûn xuaát theo kieåu truyeàn thoáng, toå chöùc
*
ThS., ** ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc Kieân Giang
Ngaøy nhaän baøi: 17/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/4/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 05/5/2021
naêng suaát, neân thaû gioáng vôùi maät ñoä cao
vaø chuyeån ñoåi sang moâ hình thaâm canh
vôùi kyø voïng lôïi nhuaän cao hôn, gaây ra
moät soá khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù
(Nguyen Duy Can, 2011). Vôùi nhöõng lyù
do treân, nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän nhaèm
ño löôøng hieäu quaû taøi chính vaø tìm hieåu
caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn löôïng, töø
ñoù ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp giuùp noâng
hoä naâng cao hieäu quaû taøi chính goùp phaàn
phaùt trieån beàn vöõng moâ hình toâm töï nhieân
taïi huyeän Kieân Löông, tænh Kieân Giang.
MOÂ HÌNH VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Moâ hình nghieân cöùu
Trong nghieân cöùu naøy, nhoùm taùc giaû
söû duïng moâ hình hoài quy tuyeán tính ñeå
xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn

38 Kinh teá vaø Döï baùo

löôïng toâm nuoâi quaûng canh taïi huyeän
Kieân Löông, tænh Kieân Giang.
Y = β0 + β1 X1+ β2 X2 + β3 X3+ β4 X4+
β5 X5+ β6 X6 + β7 X7 + β8 X8 + u
Trong ñoù:
- Bieán phuï thuoäc Y: Saûn löôïng.
- Bieán ñoäc laäp (X1: Trình ñoä hoïc vaán
cuûa chuû hoä; X2: Kinh nghieäm nuoâi toâm
cuûa chuû hoä; X3: Tham gia taäp huaán cuûa
chuû hoä; X4: Maät ñoä thaû gioáng; X5: Boå
sung thöùc aên; X6: Kieåm tra moâi tröôøng;
X7: Coù dòch beänh; X8: Coù hoã trôï voán).
- β0: Heä soá töï do (haèng soá); u laø phaàn dö.
Moät soá chæ tieâu hieäu quaû taøi chính
ñöôïc tính döïa treân caùc coâng thöùc sau:
Toång chi phí = Toång chi phí bieán ñoåi
+ Toång chi phí khaáu hao
Toång thu nhaäp = Toång soá tieàn baùn
saûn phaåm
Toång lôïi nhuaän = Toång thu nhaäp -
Toång chi phí
Tyû suaát lôïi nhuaän (laàn) = Toång lôïi
nhuaän/Toång chi phí
Giaù thaø n h = Toå n g chi phí/Toå n g
saû n löôï n g
Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu
Soá lieäu thöù caáp ñöôïc söû duïng trong
nghieân cöùu laø soá lieäu thu thaäp töø caùc baùo
caùo, nieân giaùm thoáng keâ vaø keát quaû cuûa
nhöõng nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc
tröôùc ñaây lieân quan ñeán lónh vöïc nuoâi toâm
töï nhieân.
Soá lieäu sô caáp: Theo Hair vaø coäng söï
(1992), vieäc xaùc ñònh côõ maãu cuûa nghieân
cöùu = (soá bieán caàn ño) x 5 = (8 x 5 = 40).
Tuy nhieân, ñeå ñaûm baûo ñoä tin caäy vaø ñaït
yù nghóa thoáng keâ, taùc giaû tieán haønh khaûo
saùt 100 hoä nuoâi toâm töï nhieân taïi xaõ Bình
An, huyeän Kieân Löông, tænh Kieân Giang.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Ñaëc ñieåm caù nhaân cuûa noâng hoä
Theo keát quaû khaûo saùt (Baûng 1), trong
toång soá 100 hoä coù 87 chuû hoä laø nam chieám
87% vaø 13 chuû hoä laø nöõ chieám 13%.
Ñaùp vieân ña phaàn laø ngöôøi daân toäc Kinh
chieám 98% trong toång 100 quan saùt, ñieàu
naøy cuõng phuø hôïp vôùi thöïc teá veà cô caáu
tyû leä daân toäc taïi tænh Kieân Giang. Toång soá
nhaân khaåu trung bình laø 3,8 ngöôøi/hoä vaø
khoâng coù söï cheânh leäch veà soá hoä taïi vuøng
khaûo saùt. Trình ñoä hoïc vaán cuûa chuû hoä
nuoâi toâm treân ñòa baøn nghieân cöùu töông
ñoái thaáp (trung bình laø lôùp 6).
Soá naêm kinh nghieäm saûn xuaát trung
bình cuûa chuû hoä laø 13,1 naêm, ñieàu naøy
phuø hôïp vôùi maët baèng chung veà hoïc
Economy and Forecast Review
BAÛNG 1: MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA NOÂNG HOÄ NUOÂI TOÂM TÖÏ NHIEÂN
Ñaëc ñieåm ñaùp vieân Trung bình Ñoä leäch chuaån Nhoû nhaát Lôùn nhaát
Soá ngöôøi trong hoä (ngöôøi) 3,8 0,9 1 6
Tyû leä nam (%) 87
Tyû leä daân toäc kinh (%) 98
Tuoåi (naêm) 52,8 11,8 27 79
Trình ñoä hoïc vaán (soá lôùp) 5,8 3,2 1 11
Kinh nghieäm (soá naêm hoïc taäp) 13,1 3,8 7 19
Dieän tích ñaát (ha) 2,5 1,5 0,3 9
Thu nhaäp (Trieäu ñoàng/naêm) 111 108 27 750
Nguoàn: Keát quaû ñieàu tra noâng hoä nuoâi toâm töï nhieân naêm 2020, n = 100
vaán cuûa noâng hoä taïi xaõ Bình An - huyeän Kieân Löông.
Nguyeân nhaân noâng hoä coù trình ñoä hoïc vaán thaáp laø do
ñieàu kieän gia ñình tröôùc ñaây khoù khaên, neân vieäc hoïc
khoâng ñöôïc ñaûm baûo.
Caùc noâng hoä sôû höõu dieän tích ñaát lôùn (trung bình laø
2,5 ha). Do dieän tích ñaát nuoâi toâm cuûa hoä dao ñoäng, neân
saûn löôïng thu hoaïch toâm cuûa hoä cuõng khaùc nhau, daãn
ñeán thu nhaäp giöõa caùc noâng hoä trong khoaûng 27-750
trieäu ñoàng.
Ñaëc ñieåm thoâng tin kyõ thuaät nuoâi toâm töï nhieân
Nguoàn goác gioáng, coù tôùi 91 hoä chieám 91% gioáng
toâm mua khoâng ñöôïc kieåm dòch vaø chæ coù 9% gioáng
toâm ñöôïc kieåm dòch khi ñöa vaøo nuoâi. Nguoàn gioáng
toâm ñöôïc noâng hoä mua taïi caùc thöông laùi töø mieàn
Trung. Keát quaû khaûo saùt (Baûng 2) cho thaáy:
- Maät ñoä nuoâi toâm trung bình cuûa caùc noâng hoä
khoaûng 1,8 con/m2, maät ñoä nuoâi giöõa caùc noâng hoä
khoâng ñoàng ñeàu; cuï theå: maät ñoä naøy cao hôn maät ñoä
nuoâi theo khuyeán caùo cuûa Trung taâm Khuyeán noâng.
- Soá laàn thaû trung bình cuûa 1 vuï laø 5,6 laàn. Ñieàu naøy
chöùng toû raèng, caùc noâng hoä nuoâi toâm thaû nhieàu laàn maät
ñoä cao vôùi taâm lyù seõ ñaït ñöôïc saûn löôïng cao. Chính vì
vaäy, khi toâm ñaït kích thöôùc lôùn, seõ khoâng ñuû thöùc aên
vaø seõ bò cheát.
- Coù 14 noâng hoä thöïc hieän veøo toâm laïi tröôùc khi thaû
ra ao lôùn nuoâi chieám 14%; trong khi ñoù, coù tôùi 86 hoä
chieám 86% khoâng thöïc hieän veøo toâm gioáng laïi, ñieàu
naøy seõ gaây thaát thoaùt nhieàu veà soá löôïng con gioáng, do
bò caùc thieân ñòch khaùc taán coâng.
- Coù 62% noâng hoä ñöôïc taäp huaán kyõ thuaät trong nuoâi
toâm, caùc noâng hoä coøn laïi haàu nhö khoâng tham gia vaøo
caùc khoùa taäp huaán naøy. Nguyeân nhaân chính laø do nhaän
thöùc cuûa caùc chuû hoä vaãn coøn mang naëng tính chuû quan
vaø chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm saûn xuaát coù töø laâu ñôøi
hoaëc do oâng baø cha meï truyeàn ñaït laïi.
- Coù 56% noâng hoä kieåm tra moâi tröôøng trong quaù trình
nuoâi, caùc noâng hoä coøn laïi haàu nhö khoâng kieåm tra moâi
tröôøng. Nguyeân nhaân chính laø do nhaän thöùc cuûa caùc chuû
hoä chöa ñöôïc taäp huaán kyõ thuaät nuoâi ñaày ñuû, neân vieäc
kieåm tra moâi tröôøng vaø ra quyeát ñònh gaëp nhieàu khoù khaên.
- Chæ coù 4% noâng hoä boå sung thöùc aên trong quaù
trình nuoâi, caùc noâng hoä coøn laïi haàu nhö khoâng cho aên.
Nguyeân nhaân chính laø do ñaây laø moâ hình nuoâi toâm
quaûng canh, neân chæ söû duïng thöùc aên töï nhieân, khoâng
cho aên. Chính vì vaäy, ñaây laø moâ hình nuoâi beàn vöõng taïi
caùc huyeän thuoäc tænh Kieân Giang.
39
 BAÛNG 2: THOÂNG TIN KYÕ THUAÄT MOÂ HÌNH NUOÂI TOÂM TÖÏ NHIEÂN Phaân tích hieäu quaû taøi chính cuûa moâ
Ñaëc ñieåm kyõ thuaät Trung bình Ñoä leäch chuaån Nhoû nhaát Lôùn nhaát hình nuoâi toâm töï nhieân
Nguoàn gioáng Töø nhöõng phaân tích doanh thu, chi phí
Thöông laùi (%) 93 lôïi nhuaän coù theå ñaùnh giaù khaû naêng sinh
Traïi gioáng (%) 6 lôøi töø moâ hình nuoâi toâm töï nhieân cuûa noâng
Ñaùnh baét (%) 1 hoä, cuï theå qua caùc chæ tieâu nhö Baûng 3.
Coù kieåm dòch (%) 9,1 - Doanh thu/chi phí: Khi chöa tính lao
Maät ñoä thaû toâm (con/m2) 1,8 2,6 0,03 25 ñoäng gia ñình, thì chæ soá doanh thu treân chi
Soá laàn thaû toâm (laàn/naêm) 5,6 4,1 1 24 phí laø 4,999 laàn. Con soá naøy coù yù nghóa
Veøo gioáng laïi tröôùc khi thaû laø khi noâng hoä ñaàu tö 1 ñoàng chi phí treân
Coù veøo (%) 14
1.000 m2 cho vieäc nuoâi toâm, thì noâng hoä
Khoâng veøo (%) 86
Taäp huaán
seõ thu ñöôïc 4,999 ñoàng doanh thu. Tuy
Coù taäp huaán (%) 62
nhieân, khi tính caû chi phí lao ñoäng gia ñình
Khoâng taäp huaán (%) 38 vaøo trong toång chi phí saûn xuaát, thì chæ soá
Kieåm tra moâi tröôøng doanh thu treân chi phí giaûm xuoáng coøn
Coù kieåm tra moâi tröôøng (%) 56 2,562 laàn. Ñieàu naøy coù yù nghóa laø khi noâng
Khoâng kieåm tra moâi tröôøng (%) 44 hoä boû ra 1 ñoàng chi phí treân 1.000 m2 nuoâi
Thöùc aên toâm quaûng canh, thì noâng hoä seõ thu ñöôïc
Coù boå sung thöùc aên (%) 4 2,562 ñoàng doanh thu.
Khoâng boå sung thöùc aên (%) 96 - Lôïi nhuaän/chi phí: Khi chöa tính lao
Dòch beänh ñoäng gia ñình, thì chæ soá lôïi nhuaän treân chi
Coù dòch beänh (%) 6 phí laø 4 laàn; coù yù nghóa laø khi noâng hoä ñaàu tö
Khoâng dòch beänh (%) 94 1 ñoàng chi phí treân 1.000 m2 cho vieäc nuoâi
Nguoàn: Keát quaû ñieàu tra noâng hoä naêm 2019, n=100 toâm töï nhieân, noâng hoä thu ñöôïc 4 ñoàng lôïi
nhuaän. Tuy nhieân, khi tính caû chi phí lao
BAÛNG 3: HIEÄU QUAÛ TAØI CHÍNH MOÂ HÌNH NUOÂI TOÂM TÖÏ NHIEÂN HUYEÄN KIEÂN LÖÔNG ñoäng gia ñình vaøo trong toång chi phí saûn
Chöa tính chi phí Ñaõ tính chi phí xuaát, thì chæ soá lôïi nhuaän treân chi phí giaûm
Chæ tieâu Ñôn vò tính
lao ñoäng gia ñình lao ñoäng gia ñình xuoáng coøn 1,6 laàn; coù yù nghóa laø khi noâng
Doanh thu trung bình 1.000ñ/1.000m2/naêm 5.268,081 5.268,081 hoä boû ra 1 ñoàng chi phí coù tính coâng lao
Toång chi trung bình 1.000ñ/1.000m2/naêm 1.053,66 2.056,46 ñoäng gia ñình treân 1.000 m2 saûn nuoâi toâm
Lôïi nhuaän trung bình 1.000ñ/1.000m2/naêm 4.214,421 3.211,621 töï nhieân, noâng hoä seõ thu ñöôïc 1,6 ñoàng lôïi
Doanh thu/chi phí Laàn 4,999 2,562 nhuaän. Qua chæ soá naøy, coù theå thaáy, noâng
Lôïi nhuaän/chi phí Laàn 3,999 1,562 hoä saûn xuaát seõ lôøi nhieàu hôn so vôùi moâ hình
Lôïi nhuaän/doanh thu Laàn 0,799 0,609 nuoâi toâm coâng nghieäp hay troàng luùa.
Nguoàn: Soá lieäu ñieàu tra noâng hoä naêm 2019, n=308 - Lôïi nhuaän/doanh thu: Khi chöa tính
lao ñoäng gia ñình, thì chæ soá lôïi nhuaän
BAÛNG 4: CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SAÛN LÖÔÏNG MOÂ HÌNH NUOÂI TOÂM TÖÏ NHIEÂN treân doanh thu laø 0,8 laàn. Con soá naøy coù yù
Kyù hieäu Bieán soá Heä soá β Sai soá chuaån Giaù trò P nghóa laø cöù 1 ñoàng noâng hoä thu ñöôïc treân
X1 Trình ñoä hoïc vaán (soá naêm ñi hoïc) -0,02ns 0,36 0,95 1.000 m2 nuoâi toâm töï nhieân, seõ coù 0,8 ñoàng
X2 Kinh nghieäm (soá naêm) -0,13ns 0,26 0,63 lôïi nhuaän. Tuy vaäy, khi tính caû chi phí lao
X3 Taäp huaán (1-coù; 0-khoâng) 16,9*** 2,21 0,00 ñoäng gia ñình vaøo trong toång chi phí saûn
X4 Maät ñoä (con/m2) 0,05*** 0,001 0,00 xuaát, thì chæ soá lôïi nhuaän treân doanh thu
X5 Boå sung thöùc aên (1-coù; 0-khoâng) -2,99ns 5,60 0,60 giaûm xuoáng coøn 0,6 laàn; coù yù nghóa laø
X6 Kieåm tra moâi tröôøng (1-coù; 0-khoâng) 23,46*** 2,19 0,00 cöù 1 ñoàng noâng hoä thu ñöôïc treân 1.000
X7 Dòch beänh (1-coù; 0-khoâng) -119,96*** 7,85 0,00 m2 nuoâi toâm töï nhieân, seõ coù 0,6 ñoàng lôïi
X8 Hoã trôï voán (1-coù; 0-khoâng) -4,24* 2,47 0,09 nhuaän. Lôïi nhuaän trung bình vaø suaát sinh
Soá quan saùt 100 lôïi cuûa noâng hoä thaáp laø do caùc noâng hoä taïi
R-square (R2) 97,4 ñòa baøn nghieân cöùu môùi chuyeån ñoåi moâ
Prob>F 0,00 hình, neân chöa coù kinh nghieäm trong vieäc
Chuù thích: daáu *** , ** , * vaø ns laàn löôït ôû möùc yù nghóa 1%, 5%, 10% vaø khoâng coù yù nghóa chaêm soùc vaø söû duïng caùc yeáu toá ñaàu vaøo,
Nguoàn: Keát quaû hoài quy naêm 2020, n=100 daãn ñeán toång chi phí cao.
Phaân tích yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn
- Chæ coù 6% bò dòch beänh trong quaù trình nuoâi, caùc löôïng moâ hình nuoâi toâm töï nhieân taïi
noâng hoä coøn laïi haàu nhö khoâng coù beänh. Nguyeân nhaân huyeän Kieân Löông tænh Kieân Giang
chính laø do ñaây laø moâ hình nuoâi toâm quaûng canh, neân Keát quaû phaân tích hoài quy (Baûng 4)
chæ söû duïng thöùc aên töï nhieân, khoâng cho aên. Chính vì cho thaáy:
vaäy, dòch beänh ít xaûy ra trong quaù trình nuoâi vaø ñaây laø - Vôùi heä soá R2 cuûa moâ hình laø 97,4 coù
moâ hình ñöôïc khuyeán caùo laø moâ hình nuoâi beàn vöõng. nghóa laø coù 97,4% bieán phuï thuoäc ñöôïc

40 Kinh teá vaø Döï baùo

giaûi thích bôûi caùc bieán ñoäc laäp trong moâ
hình; coøn laïi 3,6% laø caùc yeáu toá khaùc chöa
ñöa vaøo moâ hình nghieân cöùu hoaëc coù ñöa
vaøo, nhöng chöa ñaït yù nghóa thoáng keâ.
Phöông trình hoài quy chöa chuaån hoùa
coù daïng:
Sanluong = 29,8 + 16,1*X3 + 0,05*X4
+ 23,46*X6 - 119,96*X7 -4,24*X8
Qua keát quaû phaân tích trong 8 bieán
ñoäc laäp ñöa vaøo moâ hình nghieân cöùu,
coù 5 bieán coù yù nghóa thoáng keâ vôùi ñoä tin
caäy vôùi bieán phuï thuoäc, goàm: Taäp huaán,
Maät ñoä gioáng, Kieåm tra moâi tröôøng; Dòch
beänh vaø Hoã trôï voán.
- Taäp huaán kyõ thuaät coù heä soá Beta
döông (β =16,1) nghóa laø khi coá ñònh
caùc yeáu toá khaùc, vôùi möùc yù nghóa 99%,
taäp huaán ñaûm baûo chaát löôïng, saûn löôïng
toâm taêng leân 16,1 kg/1.000 m2. Ñieàu
naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi thöïc teá saûn
xuaát taïi ñòa baøn nghieân cöùu, bôûi nhöõng
ngöôøi tröïc tieáp tham gia saûn xuaát lôùn tuoåi
thöôøng ít ñöôïc taäp huaán kyõ thuaät, ít coù cô
hoäi tieáp caän kyõ thuaät môùi, coù tính baûo thuû
cao, saûn xuaát chuû yeáu laø döïa treân kinh
nghieäm baûn thaân.
- Maät ñoä thaû gioáng coù heä soá Beta
döông (β = 0,05), nghóa laø khi coá ñònh caùc
yeáu toá khaùc, vôùi möùc yù nghóa 99%, maät
ñoä taêng leân 1 con/m2, thì saûn löôïng toâm
seõ taêng leân 0,05 kg. Ñieàu naøy hoaøn toaøn
phuø hôïp vôùi thöïc teá saûn xuaát taïi ñòa baøn
nghieân cöùu, bôûi khi maät ñoä taêng leân ñeán
möùc ñoä cho pheùp, seõ laøm taêng soá löôïng
vaø daãn tôùi taêng saûn löôïng toâm.
- Kieåm tra moâi tröôøng coù heä soá Beta
döông (β = 23,46); nghóa laø neáu caùc yeáu
toá khaùc khoâng ñoåi, vôùi möùc yù nghóa 99%,
thì khi ñaûm baûo kieåm tra moâi tröôøng
haøng ngaøy, saûn löôïng toâm seõ taêng leân
23,46 kg/1.000 m2. Ñieàu naøy hoaøn toaøn
phuø hôïp vôùi thöïc teá saûn xuaát taïi ñòa baøn
nghieân cöùu, bôûi vôùi nhöõng ngöôøi tröïc tieáp tham gia saûn
xuaát tröïc tieáp coù kinh nghieäm laâu naêm, thì quaûn lyù moâi
tröôøng ao nuoâi laø raát quan troïng vaø caàn thieát. Trong ñoù,
ñoä PH vaø ñoä Kieàm laø raát quan troïng vaø quyeát ñònh thaønh
coâng cho vuï nuoâi.
- Bieán Dòch beänh coù heä soá Beta aâm (β = -119,96),
nghóa laø khi coá ñònh caùc yeáu toá khaùc, vôùi möùc yù nghóa
99%, neáu dòch beänh xaûy ra, thì saûn löôïng toâm seõ giaûm
tôùi 119,96 kg/1.000 m2. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp
vôùi thöïc teá saûn xuaát, bôûi ñoái vôùi ñoái töôïng laø thuûy saûn,
phoøng beänh laø chuû yeáu, chöù khi dòch beänh xaûy ra laø seõ
maát heát.
- Bieán Hoã trôï voán coù heä soá Beta aâm (β = -4,24),
nghóa laø khi coá ñònh caùc yeáu toá khaùc, vôùi möùc yù nghóa
90%, neáu khoâng coù hoã trôï voán, thì saûn löôïng toâm seõ
giaûm 4,24 kg/1.000 m2. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp
vôùi thöïc teá saûn xuaát, bôûi noâng hoä neáu chuû ñoäng ñöôïc
nguoàn voán, thì seõ ñieàu phoái ñöôïc quaù trình saûn xuaát,
cuõng nhö chuû ñoäng hôn trong xöû lyù kyõ thuaät.
KEÁT LUAÄN
Nghieân cöùu “Phaân taøi chính vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng
ñeán saûn löôïng moâ hình nuoâi toâm töï nhieân taïi Xaõ Bình
An, Huyeän Kieân Löông, Tænh Kieân Giang” cho thaáy,
trong giai ñoaïn 2017-2019, thöïc traïng nuoâi toâm töï nhieân
ôû huyeän Kieân Löông coù nhieàu chuyeån bieán tích cöïc vaø
ñang treân ñaø phaùt trieån. Trong 8 bieán ñoäc laäp ñöa vaøo
moâ hình nghieân cöùu, thì coù 5 bieán coù yù nghóa thoáng keâ
laø: Taäp huaán; Maät ñoä gioáng; Dòch beänh; Kieåm tra moâi
tröôøng vaø Hoã trôï voán. Ñeå taêng saûn löôïng nuoâi toâm töï
nhieân, theo nhoùm taùc giaû, ngöôøi noâng daân caàn phaûi:
- Tích cöïc hoïc hoûi kinh nghieäm vaø caùc kyõ thuaät nuoâi
toâm thoâng qua caùc lôùp taäp huaán lieân quan.
- Choïn maät ñoä thaû phuø hôïp ñeå toái thieåu chi phí veà
gioáng, nhöng vaãn ñaûm baûo tyû leä soáng cuûa toâm laø cao nhaát.
- Thöôøng xuyeân kieåm tra moâi tröôøng nuoâi ñeå coù
nhöõng giaûi phaùp höõu hieäu vaø kòp thôøi nhaèm haïn cheá
caùc ruûi ro trong quaù trình nuoâi.
- Ñoàng thôøi phaûi bieát söû duïng nguoàn voán moät caùch
khoa hoïc, chi tieâu hôïp lyù, vay voán vôùi laõi suaát thaáp nhaát
coù theå ñeå traùnh gaây aùp löïc traû nôï.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân tænh Kieân Giang (2020). Soá lieäu toång hôïp noâng
nghieäp, noâng thoân naêm 2020
2. Nguyeãn Thanh Phöông vaø Traàn Ngoïc Haûi (2012). Giaùo trình kyõ thuaät saûn xuaát gioáng vaø nuoâi
giaùp xaùc, Khoa Thuûy saûn, Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô
3. Trònh Bieân (2009). Nhöõng moâ hình nuoâi toâm coù hieäu quaû, Moâ hình 3: Nuoâi toâm suù quaûng canh
gheùp vôùi caùc loaøi khaùc, Ñeà taøi khoa hoïc Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân tænh Kieân Giang
4. Mai Vaên Xuaân (2005). Hieäu quaû kinh teá nuoâi toâm ôû vuøng ñaàm phaù huyeän Quaûng Ñieàn, Thöøa
Thieân Hueá, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc, Ñaïi hoïc Hueá
5. Nguyen Duy Can (2011). Transformation of farming systems in coastal Mekong Delta: Seeking
for better management and sustainability, In Proceedings of the 6th International Symposium
on Structural Transformation of Vietnamese Agriculture and Rural Society in the Period of
Globalization, Industrialization, Modernization, Kagoshima University, Kagoshima, Japan

Economy and Forecast Review 41

AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa doanh nghieäp
ñeán söï gaén boù cuûa nhaân vieân Coâng ty
TNHH Daây caùp ñieän Tai Sin Vietnam
HAØ NAM KHAÙNH GIAO*
VOÕ NGOÏC LEÂ**
Toùm taét
Nghieân cöùu kieåm ñònh caùc yeáu toá Vaên hoùa doanh nghieäp (VHDN) aûnh höôûng ñeán söï gaén boù cuûa nhaân
vieân Coâng ty TNHH Daây caùp ñieän Tai Sin Vietnam (Tai Sin), baèng vieäc khaûo saùt 282 nhaân vieân. Keát
quaû cho thaáy, möùc ñoä aûnh höôûng cuûa 6 yeáu toá VHDN theo möùc ñoä giaûm daàn ñeán Söï gaén boù cuûa nhaân
vieân goàm: Laøm vieäc nhoùm; Ñònh höôùng veà keá hoaïch töông lai; Giao tieáp trong toå chöùc; Ñaøo taïo vaø
phaùt trieån; Phaàn thöôûng vaø coâng nhaän; Saùng taïo trong coâng vieäc. Nghieân cöùu ñeà ra moät soá haøm yù
quaûn trò ñeán caùc nhaø quaûn lyù Coâng ty Tai Sin nhaèm taêng cöôøng söï gaén boù cuûa nhaân vieân.

Töø khoùa: vaên hoùa doanh nghieäp, söï gaén boù cuûa nhaân vieân, Coâng ty TNHH Daây caùp ñieän Tai
Sin Vietnam

Summary
This research assesses the effect of components of corporate culture on employee commitment
to Tai Sin Electric Cables VN Co. Ltd. (Tai Sin) through interviewing 282 staffs. The result
points out six components arranged in decreasing order of influence, which are Team work;
Future orientation; Communication; Training and development; Reward and recognition;
Creativity at work. From this finding, some suggestions are made for Tai Sin’s managers to
enhance employee commitment.

Keywords: corporate culture, employee commitment, Tai Sin Electric Cables VN Co. Ltd

GIÔÙI THIEÄU
VHDN ñöïôc coi laø moät trieát lyù quaûn trò, caùch thöùc
quaûn trò cuûa toå chöùc ñeå caûi thieän hieäu quaû thöïc hieän
coâng vieäc cuõng nhö khaû naêng taùc ñoäng ñeán tö töôûng,
tình caûm vaø hoaït ñoäng giao tieáp trong toå chöùc.
Coâng ty TNHH Daây caùp ñieän Tai Sin Vietnam thaønh
laäp naêm 2006, ñang ñoái maët vôùi söï loâi keùo nguoàn nhaân
löïc töø caùc ñoái thuû caïnh tranh trong vaø ngoaøi tænh Bình
Döông (tyû leä nghæ vieäc naêm 2019 taêng ñeán 14,5%), vieäc
duy trì nguoàn nhaân löïc oån ñònh, ñaëc bieät laø nhaân vieân
gioûi, taøi naêng laø moät nhieäm vuï raát quan troïng. Vaán ñeà
laøm theá naøo taän duïng VHDN ñeå giöõ chaân vaø taêng söï gaén
boù cuûa nhaân vieân vôùi toå chöùc, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng
nhaân söï coù chaát löôïng, ñaõ trôû neân caàn thieát.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Vaên hoùa doanh nghieäp
VHDN coù theå ñöôïc moâ taû nhö moät taäp hôïp chung
caùc tín ngöôõng, thoâng leä, heä thoáng giaù trò, quy chuaån
*
PGS, TS., Tröôûng khoa Vaän taûi Haøng khoâng, Hoïc vieän Haøng khoâng Vieät Nam
**
Coâng ty TNHH Daây caùp ñieän Tai Sin Vietnam
Ngaøy nhaän baøi: 06/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 17/5/2021
haønh vi öùng xöû vaø caùch kinh doanh rieâng
cuûa töøng doanh nghieäp, nhöõng maët treân
seõ quy ñònh moâ hình hoaït ñoäng rieâng cuûa
coâng ty vaø caùch öùng xöû cuûa caùc thaønh
vieân trong toå chöùc (Tunstall, 1983, trích
bôûi Tröông Hoaøng Laâm vaø Ñoã Thò Thanh
Vinh, 2012). Luthans (1992) ñònh nghóa,
VHDN bao goàm caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc,
heä thoáng giaù trò, nieàm tin vaø baàu khoâng
khí taïi moâi tröôøng laøm vieäc cuûa coâng ty.
Theo Schein (2010) vaø Haø Nam
Khaùnh Giao (2010), VHDN laø moâ hình
veà caùc ngaàm ñònh cô baûn chung maø caùc
thaønh vieân tích luõy ñöôïc trong quaù trình
giaûi quyeát caùc vaán ñeà thích öùng vôùi beân
ngoaøi vaø söï hoøa hôïp vôùi beân trong; hoï ñuû
khaû naêng nhaän bieát ñöôïc söï phuø hôïp vaø hoï
seõ höôùng daãn cho caùc thaønh vieân môùi caùch
phuø hôïp ñeå nhaän thöùc, ñeå suy nghó vaø caûm
nhaän moái lieân quan ñeán caùc vaán ñeà naøy.
Gaén boù vôùi toå chöùc
Theo Meyer vaø Allen (1991), gaén boù

42 Kinh teá vaø Döï baùo

vôùi toå chöùc ñöôïc xem laø moät traïng thaùi BAÛNG 1: THOÁNG KEÂ CRONBACH’S ALPHA
taâm lyù laø ñaëc ñieåm cuûa moái quan heä nhaân Kyù Soá bieán Cronbach’s Töông quan bieán
Thang ño
vieân vôùi toå chöùc naøy vaø coù yù nghóa quyeát hieäu quan saùt Alpha toång nhoû nhaát
ñònh ñeå tieáp tuïc hoaëc chaám döùt thaønh vieân Giao tieáp trong toå chöùc GTTC 5 0,911 0,745
trong toå chöùc. Söï gaén boù cuûa nhaân vieân vôùi Ñaøo taïo vaø phaùt trieån DTPT 6 0,905 0,694
Phaàn thöôûng vaø söï ghi nhaän PTCN 5 0,845 0,575
toå chöùc ñöôïc ñaùnh giaù döïa treân nieàm tin Laøm vieäc nhoùm LVN 6 0,878 0,611
cuûa hoï vaøo toå chöùc, söï chaáp nhaän caùc muïc Söï saùng taïo trong coâng vieäc STCV 5 0,883 0,684
tieâu vaø giaù trò cuûa toå chöùc, söï saün saøng laøm Ñònh höôùng veà keá hoaïch töông lai DHKH 5 0,945 0,782
vieäc heát mình vì toå chöùc vaø mong muoán Gaén boù vôùi Tai Sin GBTS 5 0,862 0,619
trôû thaønh thaønh vieân cuûa toå chöùc.
Coù nhieàu nghieân cöùu quan taâm ñeán söï BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ PHEÙP XOAY NHAÂN TOÁ CAÙC BIEÁN ÑOÄC LAÄP
gaén boù cuûa nhaân vieân vôùi toå chöùc (Giao Bieán quan saùt
Nhaân toá
vaø coäng söï, 2020a, 2020b; Haø Nam 1 2 3 4 5 6
DTPT1 0,867
Khaùnh Giao vaø coäng söï, 2020; Haø Nam DTPT6 0,840
Khaùnh Giao vaø Nguyeãn Ñaëng Huyeàn DTPT5 0,797
Traân, 2017; Haø Nam Khaùnh Giao vaø Leâ DTPT3 0,786
DTPT2 0,769
Traàn Taán Taøi, 2016). Nghieân cöùu cuûa DTPT4 0,754
Tariq vaø coäng söï (2011) khaùm phaù raèng, DHKH4 0,856
caùc coâng ty coù vaên hoùa trong coâng vieäc DHKH3 0,855
DHKH5 0,851
coù löïc löôïng nhaân söï gaén boù hôn. Söï phuø DHKH2 0,825
hôïp giöõa VHDN vaø nhaân vieân seõ laøm DHKH1 0,821
taêng söï gaén boù cuûa nhaân vieân ñoái vôùi toå LVN6 0,820
LVN1 0,818
chöùc (Lee vaø Joyce, 2014). LVN5 0,775
Moâ hình nghieân cöùu ñeà xuaát LVN4 0,746
Moâ hình nghieân cöùu ñöôïc ñeà nghò LVN3 0,726
LVN2 0,710
trong baøi vieát naøy laø moâ hình VHDN GTTC1 0,845
cuûa Lau vaø Iris (2001) ñöôïc phaùt trieån töø GTTC3 0,815
moâ hình cuûa Recardo vaø Jolly (1997), coù GTTC4 0,802
GTTC5 0,791
tham khaûo keát quaû nghieân cöùu cuûa Giao GTTC2 0,767
(2019), Haø Nam Khaùnh Giao vaø Buøi STCV3 0,836
Thuùy An (2017) vôùi 4 yeáu toá taùc ñoäng nhö STCV6 0,816
STCV1 0,808
sau: Gaén boù cuûa nhaân vieân vôùi Tai Sin STCV2 0,786
= f{Giao tieáp trong toå chöùc, Ñaøo taïo vaø STCV5 0,775
phaùt trieån, Phaàn thöôûng vaø söï coâng nhaän, PTCN4 0,826
PTCN1 0,825
Laøm vieäc nhoùm, Söï saùng taïo trong coâng PTCN3 0,824
vieäc, Ñònh höôùng veà keá hoaïch töông lai} PTCN2 0,745
H1(+): Giao tieáp trong toå chöùc aûnh PTCN5 0,690
Eigenvalue 8,482 3,687 3,370 2,989 2,066 1,820
höôûng tích cöïc ñeán söï gaén boù cuûa nhaân Phöông sai trích 26,505 11,552 10,531 9,342 6,457 5,687
vieân vôùi Tai Sin. Phöông sai trích tích luõy (%) 26,505 38,027 48,559 57,901 64,358 70,044
H2(+): Ñaøo taïo vaø phaùt trieån aûnh Nguoàn: Keát quaû phaân tích döõ lieäu
höôûng tích cöïc ñeán söï gaén boù cuûa nhaân
vieân vôùi Tai Sin. hoûi phaùt ra laø 247 baûng, thu veà 233, sau khi saøng loïc, coù
H3(+): Phaàn thöôûng vaø coâng nhaän aûnh 225 baûng khaûo saùt hôïp leä ñöôïc söû duïng ñeå laøm döõ lieäu
höôûng tích cöïc ñeán söï gaén boù cuûa nhaân cho nghieân cöùu, ñaït tyû leä 86,52%.
vieân vôùi Tai Sin.
H4(+): Laøm vieäc nhoùm aûnh höôûng KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
tích cöïc ñeán söï gaén boù cuûa nhaân vieân vôùi
Tai Sin. Ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa thang ño
H5(+): Söï saùng taïo trong coâng vieäc Keát quaû kieåm ñònh thang ño Cronbach’s Alpha cho
aûnh höôûng tích cöïc ñeán söï gaén boù cuûa thaáy caùc thang ño ñeàu ñaït ñoä tin caäy (Baûng 1). Caùc heä
nhaân vieân vôùi Tai Sin. soá töông quan bieán toång ñeàu ñaït yeâu caàu (> 0,3) vaø
H6 (+): Ñònh höôùng veà keá hoaïch töông Cronbach’s Alpha thaáp nhaát laø 0,845 (Haø Nam Khaùnh
lai aûnh höôûng tích cöïc ñeán söï gaén boù cuûa Giao vaø Buøi Nhaát Vöông, 2019). 37 bieán quan saùt coøn
nhaân vieân vôùi Tai Sin. laïi (sau khi loaïi STCV4) seõ ñöôïc söû duïng trong phaân
Maãu nghieân cöùu tích nhaân toá khaùm phaù (EFA).
Khaûo saùt nhaân vieân ñang laøm vieäc Phaân tích EFA
taïi Tai Sin ñöôïc thöïc hieän baèng caùch göûi Keát quaû (Baûng 2) cho thaáy, KMO = 0,830 ñaït yeâu
baûng caâu hoûi tröïc tieáp. Toång soá baûng caâu caàu > 0,5 vaø heä soá Barlett coù möùc yù nghóa Sig. = 0,000

Economy and Forecast Review 43

 BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA BIEÁN PHUÏ THUOÄC ñoäng ñeán söï gaén boù vôùi toå chöùc, saép theo
Bieán quan saùt Nhaân toá thöù töï ñoä maïnh giaûm daàn: (1) Laøm vieäc
GBTS5 0,849 nhoùm (β = 0,304); (2) Ñònh höôùng veà keá
GBTS1 0,836 hoaïch töông lai (β = 0,301); (3) Giao tieáp
GBTS2 0,805 trong toå chöùc (β = 0,193); (4) Ñaøo taïo vaø
GBTS3 0,769 phaùt trieån (β = 0,157); (5) Phaàn thöôûng
GBTS4 0,754 vaø coâng nhaän (β = 0, 113); (6) Saùng taïo
trong coâng vieäc (β = 0,088).
BAÛNG 4: TOÙM TAÉT MOÂ HÌNH HOÀI QUY TUYEÁN TÍNH Haøm yù quaûn trò
Heä soá Heä soá Thoáng keâ Laøm vieäc nhoùm
Moâ hình chöa chuaån hoùa chuaån hoùa
t
Sig. ña coäng tuyeán Coâng ty caàn chuù troïng toå chöùc caùc hoaït
B Sai soá chuaån Beta Dung sai VIF ñoäng xaây döïng, phaùt trieån ñoäi nhoùm (team
(Haèng soá) -0,306 0,269 -1,135 0,258
GTTS 0,172 0,049 0,193 3,513 0,001 0,682 1,466
building) ôû trong vaø ngoaøi coâng ty. Xaây
LVN 0,314 0,052 0,304 5,990 0,000 0,799 1,251 döïng moái quan heä trong nhoùm khoâng chæ
1 PTCN 0,116 0,047 0,113 2,464 0,014 0,972 1,029 laø giöõa caùc nhaân vieân, maø coøn giöõa nhaân
DTPT 0,159 0,051 0,157 3,122 0,002 0,814 1,228 vieân vôùi caáp treân. Ngoaøi ra, ñeå taêng cöôøng
STCV 0,084 0,048 0,088 1,739 0,083 0,808 1,238 tinh thaàn laøm vieäc nhoùm, höôùng ñeán muïc
DHKH 0,260 0,049 0,301 5,311 0,000 0,642 1,557
R2 hieäu chænh 0,539
tieâu chung cuûa nhoùm, cuûa phoøng/ban, toå
Durbin-Watson 1,954 chöùc, coâng ty neân thöïc hieän chính saùch
F 44,665 ñaùnh giaù nhaân vieân gaén keát quaû caù nhaân
Sig. 0,000 vôùi keát quaû taäp theå.
Nguoàn: Keát quaû phaân tích döõ lieäu Ñònh höôùng veà keá hoaïch töông lai
Nhöõng ñònh höôùng töông lai laø neàn
< 0,5 ñaõ khaúng ñònh raèng, phöông phaùp phaân tích treân taûng giuùp toå chöùc hoaïch ñònh caùc muïc
laø phuø hôïp. Toång phöông sai trích laø 70,044% töùc laø tieâu, keá hoaïch cuï theå, phuø hôïp vaø nhöõng
32 bieán ruùt trích ra goùp phaàn giaûi thích ñöôïc khoaûng thay ñoåi caàn thieát, qua ñoù lieân keát caùc
70,044% söï bieán thieân cuûa 6 bieán ñoäc laäp vaø heä soá taûi hoaït ñoäng cuûa toå chöùc cho caùc keát quaû
nhaân soá ñeàu lôùn hôn 0,5, neân ñaït yeâu caàu. caàn höôùng ñeán. Vieäc chia seû nhöõng chieán
Keát quaû EFA bieán phuï thuoäc (Baûng 3) cho thaáy löôïc, muïc tieâu cuûa doanh nghieäp giuùp
KMO = 0,838 vaø heä soá Barlett coù möùc yù nghóa Sig. = nhaân vieân hieåu roõ hôn veà hoaït ñoäng cuûa toå
0,000 < 0,5, phöông sai trích 64,543% vaø caùc bieán ñeàu chöùc, caûm nhaän mình laø moät phaàn cuûa toå
coù heä soá taûi nhaân toá lôùn hôn 0,5. chöùc; töø ñoù, moãi nhaân vieân nhaän thöùc ñöôïc
Phaân tích hoài quy tuyeán tính vai troø, coâng vieäc cuûa mình ñoùng goùp vaøo
Keát quaû phaân tích töông quan Pearson’s chæ ra raèng thaønh coâng chung cuõng nhö saün saøng noã
caùc heä soá töông quan ñeàu coù yù nghóa thoáng keâ (Sig. < löïc heát mình vì töông lai cuûa toå chöùc.
0,05), neân taát caû caùc bieán seõ ñöôïc söû duïng trong phaân Giao tieáp trong toå chöùc
tích hoài quy ôû böôùc tieáp theo. Keát quaû phaân tích hoài quy Ngöôøi laõnh ñaïo phaûi taïo ñöôïc caùc
boäi nhö trong Baûng 4. keânh giao tieáp coù hieäu quaû tích cöïc giöõa
Phaân tích ANOVA cho thaáy, kieåm ñònh F = 44,665, caù nhaân - caù nhaân vaø caù nhaân - laõnh ñaïo.
Sig. < 0,05, moâ hình hoài quy tuyeán tính boäi ñaõ xaây Caáp laõnh ñaïo caàn thöôøng xuyeân gaàn guõi,
döïng phuø hôïp vôùi taäp döõ lieäu ôû ñoä tin caäy 95%. Giaù trò theo doõi nhaân vieân trong quaù trình thöïc
Durbin-Watson (d) = 1,954, khoâng coù töông quan giöõa hieän coâng vieäc. Ñoàng thôøi, neân khuyeán
caùc phaàn dö. Ñoàng thôøi, VIF < 10, khoâng xaûy ra hieän khích nhaân vieân cung caáp caùc thoâng tin
töôïng ña coäng tuyeán. Nhö vaäy, moâ hình hoài quy tuyeán ñaày ñuû, chính xaùc ñeå caáp treân coù cô sôû
tính khoâng vi phaïm caùc giaû ñònh caàn thieát. giaûi quyeát nhöõng khoù khaên, vöôùng maéc
Phöông trình hoài quy tuyeán tính boäi coù daïng nhö sau: trong coâng vieäc moät caùch kòp thôøi vaø
GBTS = -0,306 + 0,172*GTTS + 0,314*LVN nhanh choùng.
+ 0,116*PTCN + 0,159*DTPT + 0,084*STCV + Ñaøo taïo vaø phaùt trieån
0,260*DHKH Laõnh ñaïo Coâng ty caàn quan taâm toå
chöùc caùc khoùa ñaøo taïo caùc kyõ naêng cô
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ QUAÛN TRÒ baûn thoâng qua chöông trình ñaøo taïo taïi
choã, xaây döïng theâm nhöõng khoùa hoïc
Keát luaän thoâng duïng khaùc nhaèm giuùp nhaân vieân
Sau khi tieán haønh kieåm ñònh thang ño baèng boä phaän coù ñöôïc caùc kieán thöùc vaø kyõ
Cronbach’s Alpha vaø phaân tích EFA, moâ hình nghieân naêng boå sung. Beân caïnh ñoù, caàn boå sung
cöùu coù 37 bieán quan saùt, trong ñoù caùc thang ño bieán theâm caùc chöông trình ñaøo taïo vaø phaùt
ñoäc laäp coù 32 bieán goàm 6 thaønh phaàn. Keát quaû hoài quy trieån töø beân ngoaøi, nhö: phaàn meàm/coâng
ñaõ tìm ra moái quan heä cuøng chieàu giöõa caùc yeáu toá taùc cuï thieát keá öùng duïng kieán thöùc tieân tieán,

44 Kinh teá vaø Döï baùo

khoaù hoïc veà naâng cao nghieäp vuï... taïo
böôùc chuaån bò ñoäi nguõ quaûn lyù keá caän.
Phaàn thöôûng vaø coâng nhaän
Khi nhaân vieân thöïc hieän toát coâng vieäc,
thì caáp quaûn lyù tröïc tieáp caàn ñoäng vieân,
khích leä nhaân vieân ngay luùc ñoù. Caùc hình
thöùc coù theå thöïc hieän, nhö: khen thöôûng
ñoät xuaát, moät baûn nhaän xeùt caù nhaân ñöôïc
ngöôøi quaûn lyù göûi tröïc tieáp ñeán nhaân vieân;
tuyeân döông nhaân vieân naøy tröôùc caùc ñoàng nghieäp, coù
taùc ñoäng tích cöïc ñeán toå chöùc…
Saùng taïo trong coâng vieäc
Ñeå naâng cao söï saùng taïo trong coâng vieäc, Coâng ty
khoâng chæ döøng laïi ôû möùc ñoä ñoäng vieân khuyeán khích
nhaân vieân phaùt trieån yù töôûng môùi, maø caàn nghieân
cöùu thöïc hieän caûi tieán quy trình taïo ra moâi tröôøng ñeå
nhaân vieân coù theå tieáp caän vôùi vieäc ñeà xuaát yù töôûng
saùng taïo.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Haø Nam Khaùnh Giao vaø Buøi Nhaát Vöông (2019). Giaùo trình Cao hoïc - Phöông phaùp Nghieân
cöùu khoa hoïc trong kinh doanh - Caäp nhaät SmartPLS, Nxb Taøi chính
2. Haø Nam Khaùnh Giao (2010). Maïn ñaøm thöôùc ño Vaên hoùa Doanh nghieäp trong caùc Ngaân haøng
thöông maïi, Taïp chí Ngaân haøng, 22(11), 25-27
3. Haø Nam Khaùnh Giao vaø Buøi Thò Thuùy An (2017). AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa doanh nghieäp ñeán söï gaén boù
cuûa nhaân vieân Coâng ty Coå phaàn Thuûy saûn Soùc Traêng, Taïp chí Khoa hoïc Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp, 24(2), 36-40
4. Haø Nam Khaùnh Giao, Huyønh Dieäp Traâm Anh, Nguyeãn Thò Kim Ngaân, Ñoaøn Quang Ñoàng,
Nguyeãn Phaïm Haïnh Phuùc, Buøi Nhaát Vöông (2020). AÛnh höôûng cuûa voán taâm lyù, tính caùch caù nhaân
ñeán söï gaén keát coâng vieäc cuûa nhaân vieân khaùch saïn taïi TP. Hoà Chí Minh, Taïp chí Khoa hoïc Tröôøng
Ñaïi hoïc Traø Vinh, 37(3), 12-23
5. Haø Nam Khaùnh Giao vaø Leâ Traàn Taán Taøi (2016). Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán gaén keát cuûa nhaân
vieân vôùi toå chöùc taïi UFM, Taïp chí Nghieân cöùu Taøi chính - Marketing, 34(8), 61-67
6. Haø Nam Khaùnh Giao vaø Hoà Thò Thu Trang (2016). AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa toå chöùc ñeán söï gaén keát
cuûa nhaân vieân vaên phoøng taïi tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu, Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät Bình Döông, 14(6), 39-49
7. Haø Nam Khaùnh Giao vaø Nguyeãn Ñaëng Huyeàn Traân (2017). Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï
gaén keát nhaân vieân vôùi Tröôøng Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP. HCM, Taïp chí Coâng Thöông, 10(9), 246-251
8. Haø Nam Khaùnh Giao vaø Buøi Nhaát Vöông (2016). AÛnh höôûng cuûa caùc yeáu toá vaên hoùa doanh
nghieäp ñeán söï gaén boù cuûa nhaân vieân vôùi toå chöùc taïi Coâng ty CP CMC Telecom TP. HCM, Taïp chí
Kinh teá - Kyõ thuaät Bình Döông, 13(3), 87-101
9. Tröông Hoaøng Laâm vaø Ñoã Thò Thanh Vinh (2012). AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa doanh nghieäp ñeán
möùc ñoä cam keát cuûa nhaân vieân: Tröôøng hôïp coâng ty heä thoáng thoâng tin FPT, Taïp chí Kinh teá & Phaùt
trieån, 185(11), 120-127
10. Giao H. N. K. (2019). The effect of corporate culture on the staff’s commitment in CMC Telecome
Vietnam, Science Journal of Business and Management, 7(1), 23-32, Doi: 10.11648/j.sjbm.20190701.14
11. Giao H. N. K., Vuong B. N., and Tung D. D. (2020a). A model of Organizational Culture
to Enhancing Organizational Commitment in The Telecom Industry: An Evidence from Vietnam,
World Scientific and Engineering Academy and Society (WSEAS) Transactions on Business and
Economics, 17, 215-224, DOI: 10.37394/23207.2020.17.23
12. Giao H. N. K., Vuong B. N., Huan D. D., Tushar H., and Quan T. N. (2020b). The Effect of
Emotional Intelligence on Turnover Intention and the Moderating Role of Perceived Organizational
Support: Evidence from the Banking Industry of Vietnam, Sustainability, MDPI, 12(5), 1857-1882,
Doi:10.3390/su12051857
13. Lau H. C., Iris M. A. (2001). Research and concepts: The soft foundation of the critical
success factors on TQM implementation in Malaysia, The TQM Magazine, 13(1), 51-60
14. Lee X. L., and Joyce L. F. Y. (2014). Organizational commitment of white collar employees
in damansara heights, Kuala Lumpur, Journal of Social Economics Research, 1(7), 156-168
15. Luthans F. (1992). Organizational behavior, McGraw-Hill, New York
16. Meyer J, and Allen N. (1991). A three-component conceptualization of organizational
commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89
17. Recardo R., Jolly J. (1997). Organizational Culture and Teams, SAM Advanced Management
Journal, 62(2), 4-7
18. Schein H. (2010). Organizational culture and leadship, Jossey- bass, USA
19. Tariq I. K., Farooq A. J, Aisha A., Muhammad B. K., and Syed T. H. (2011). Job Involvement
as Predictor of Employee Commitment: Evidence from Pakistan, International Journal of Business
and Management, 6(4), 252-262

Economy and Forecast Review 45

Taùc ñoäng cuûa dòch Covid-19
tôùi hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa sinh vieân
treân ñòa baøn TP. Haø Noäi NGUYEÃN ANH TUAÁN*
VUÕ THÒ PHÖÔNG**
NGUYEÃN THÒ QUYØNH TRANG***
NGUYEÃN THÒ ÑAØO****
TOÂ THEÁ NGUYEÂN*****
Toùm taét
Nghieân cöùu naøy söû duïng phaân tích PLS-SEM coù troïng soá ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá tôùi
ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân trong boái caûnh dòch Covid-19. Soá lieäu ñöôïc khaûo saùt ngaãu nhieân
300 sinh vieân töø caùc tröôøng ñaïi hoïc khaùc nhau treân ñòa baøn TP. Haø Noäi. Keát quaû chæ ra raèng,
Baûn thaân sinh vieân laø yeáu toá coù taùc ñoäng tích cöïc nhaát tôùi ñoäng löïc hoïc taäp cuûa hoï. Tieáp theo laø
caùc yeáu toá: Gia ñình; Ñieàu kieän hoïc taäp; Caùc hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng; Chaát löôïng giaûng vieân.

Töø khoùa: ñoäng löïc, PLS-SEM, Covid-19 treân ñòa baøn TP. Haø Noäi

Summary
This study uses the weighted PLS-SEM to evaluate the impact of factors on students’ learning
motivation during the Covid-19 context. Data were randomly retrieved from a survey of
300 students in different universities in Hanoi city. The results show that factor of Students
themselves has the most positive impact on their learning motivation. Other significant factors
can be listed as Family, Learning conditions, School activities, Quality of lecturers.

Keywords: motivation, PLS-SEM, Covid-19 in Hanoi

GIÔÙI THIEÄU
Giaùo duïc ñaïi hoïc laø yeáu toá aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán
chaát löôïng nguoàn lao ñoäng, nôi giuùp sinh vieân tích luõy
kieán thöùc chuyeân moân, kyõ naêng, kinh nghieäm… taïo ra
nguoàn nhaân löïc ñaït chuaån cung öùng cho thò tröôøng lao
ñoäng. Nguyeãn Thò Thu An vaø coäng söï (2016) ñaõ chæ ra
raèng, yeáu toá ñaùnh giaù chaát löôïng sinh vieân ñoù laø keát quaû
hoïc taäp, noù laø moät thöôùc ño hieäu quaû ñaøo taïo, vò theá vaø
khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc cô sôû giaùo duïc. Trong ñoù,
ñoäng löïc hoïc laø moät trong nhöõng yeáu toá then choát aûnh
höôûng ñeán keát quaû hoïc taäp, theo Ñinh Thò Hoùa vaø coäng söï
(2018), keát quaû hoïc taäp bò taùc ñoäng maïnh bôûi ñoäng löïc hoïc
taäp (12,4%). Hôn nöõa, Phan Thò Phöông Nam vaø coäng söï
(2018) cuõng ñaõ chæ ra raèng, ñoäng löïc hoïc taäp ñöôïc giaûi
thích bôûi 61% do 6 yeáu toá taïo thaønh laø chaát löôïng giaûng
vieân, coâng taùc hoã trôï sinh vieân, chöông trình ñaøo taïo, cô sôû
vaät chaát, kyõ naêng soáng vaø ñôøi soáng vaät chaát cuûa sinh vieân.
Do vaäy, nghieân cöùu caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc
hoïc taäp nhaèm ñeà ra giaûi phaùp gia taêng ñoäng löïc hoïc, naâng
cao keát quaû hoïc taäp, cuõng nhö chaát löôïng ñaøo taïo laø moät
moái quan taâm lôùn cuûa nhöõng ngöôøi laøm ñaøo taïo.
Ñaàu naêm 2020, dòch beänh Covid-19 buøng phaùt vaø
gaây neân nhöõng thieät haïi to lôùn ôû taát caû caùc lónh vöïc,
*
, **, ***, ****, *****, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá - Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi
Ngaøy nhaän baøi: 06/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 17/5/2021
nhö: kinh teá, y teá, giaùo duïc, vaên hoùa. ÔÛ
Vieät Nam, dòch Covid-19 cuõng ñaõ gaây ra
nhöõng thieät haïi to lôùn ñeán lónh vöïc giaùo
duïc, ñaëc bieät laø giaùo duïc ñaïi hoïc, trong
ñoù Haø Noäi laø nôi bò aûnh höôûng maïnh meõ,
do ñaây taäp trung nhieàu tröôøng ñaïi hoïc,
cao ñaúng nhaát Vieät Nam. Tình traïng
giaõn caùch xaõ hoäi ñaõ buoäc caùc tröôøng phaûi
thay ñoåi phöông thöùc ñaøo taïo töø ñaøo taïo
truyeàn thoáng sang ñaøo taïo tröïc tuyeán.
Nghieân cöùu naøy khaùm phaù caùc yeáu
toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp tröïc
tuyeán cuûa sinh vieân treân ñòa baøn TP.
Haø Noäi trong boái caûnh Covid-19, ñeå töø
ñoù ñöa ra nhöõng ñeà xuaát goùp phaàn giuùp
naâng cao ñoäng löïc hoïc, caûi thieän chaát
löôïng hoïc taäp cuûa sinh vieân.
TOÅNG QUAN VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Toång quan nghieân cöùu
Trong nhöõng naêm qua, xu höôùng
nghieân cöùu veà ñoäng löïc, ñoäng cô vaø thaùi ñoä

46 Kinh teá vaø Döï baùo

hoïc taäp cuûa sinh vieân coù chieàu höôùng gia
taêng. Moät soá nghieân cöùu baøn veà ñoäng löïc
hoïc taäp cuûa sinh vieân, tröôùc tieân phaûi ñeán
ñeán nghieân cöùu cuûa Klein, Noe vaø Wang
(2006), hoï ñaõ xem xeùt caùc yeáu toá taùc ñoäng
ñeán keát quaû hoïc taäp thoâng qua ñoäng löïc
hoïc taäp bôûi vieäc khaûo saùt tröïc tieáp 600 sinh
vieân taïi nhieàu khoùa ñaøo taïo. Keát quaû cho
thaáy, coù 2 yeáu toá laø ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc vaø
ñaëc ñieåm giaûng vieân taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc
hoïc taäp vaø keát quaû hoïc taäp cuoái cuøng.
Ullah vaø coäng söï (2013) cuõng ñaõ
nghieân cöùu caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân Tröôøng
Ñaïi hoïc Bahauddin Zakariya, Pakistan
baèng vieäc laáy maãu khaûo saùt töø 300
ngöôøi. Keát quaû ñaõ cho thaáy, vieäc söû duïng
phöông phaùp giaûng daïy hieäu quaû, moâi
tröôøng hoïc taäp (söï tranh luaän, thaûo luaän,
hoïc taäp hôïp taùc, vaø laøm vieäc theo nhoùm
nhoû) phuø hôïp coù theå gia taêng ñoäng löïc
hoïc taäp cuûa sinh vieân. Ngoaøi ra, vieäc gaây
aùp löïc cho sinh vieân baèng khoái löôïng baøi
hoïc nhieàu, phöông phaùp giaûng daïy laïc
haäu, quy moâ lôùp hoïc lôùn laøm giaûm ñoäng
löïc hoïc taäp cuûa hoï.
Maët khaùc, moät soá nghieân cöùu ôû Vieät
Nam cuõng ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy, nghieân
cöùu cuûa Ñoã Höõu Taøi vaø coäng söï (2016)
chæ ra caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc
hoïc taäp cuûa sinh vieân taïi Tröôøng Ñaïi
hoïc Laïc Hoàng. Keát quaû nghieân cöùu ñaõ
chæ ra caùc yeáu toá laø ngöôøi hoïc ñaùnh giaù
cao nhaän thöùc cuûa baûn thaân, quan ñieåm
soáng vaø moâi tröôøng hoïc taäp. Hoaøng Thò
Myõ Nga vaø coäng söï (2016) ñaõ phaân tích
caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp
cuûa sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô.
Keát quaû nghieân cöùu chæ ra raèng, ñoäng cô
hoïc taäp ñöôïc giaûi thích 66,9% bôûi 5 yeáu
toá, bao goàm: Hoaït ñoäng phong traøo; Chaát
löôïng giaûng vieân; Chöông trình ñaøo taïo;
Ñieàu kieän hoïc taäp vaø Moâi tröôøng hoïc taäp.
Moät soá nghieân cöùu khaùc ñeà caäp tôùi
ñoäng cô hoïc taäp cuûa sinh vieân. Döông
Thò Kim Oanh (2008) ñaõ chæ ra raèng, tinh
thaàn traùch nhieäm vaø caùc yeáu toá khaùch
quan, nhö: moâi tröôøng xaõ hoäi, moâi tröôøng
hoïc taäp vaø baïn beø coù yù nghóa quan troïng
ñoái vôùi ñoäng cô hoïc taäp. Nguyeãn Troïng
Nhaân vaø Tröông Thò Kim Thuûy (2014)
cho bieát, ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân
ngaønh Vieät Nam hoïc cuûa Tröôøng Ñaïi
hoïc Caàn Thô aûnh höôûng bôûi 4 yeáu toá,
bao goàm: Chöông trình ñaøo taïo, taøi lieäu
hoïc taäp vaø naêng löïc giaûng vieân; Söï töông
1
Partial least squares-Structural equation modelling
Economy and Forecast Review
thích cuûa ngaønh hoïc vaø söùc haáp daãn cuûa ngaønh hoïc
khaùc; Ñaùnh giaù cuûa giaûng vieân, cô sôû vaät chaát tröôøng
hoïc vaø ñoä khoù cuûa hoïc phaàn; Moái quan heä giöõa kyõ naêng
vaø kieán thöùc tröôøng lôùp vôùi vieäc laøm thöïc teá.
Moät soá taùc giaû khaùc laïi ñeà caäp ñeán thaùi ñoä hoïc taäp
cuûa sinh vieân, nhö: Phan Höõu Tín vaø coäng söï (2011),
Phaïm Vaên Tuaân vaø coäng söï (2015). Tuy nhieân, haïn
cheá cuûa nghieân cöùu laø chöa ñeà caäp ñeán yeáu toá naøo aûnh
höôûng ñeán ñoäng cô hoïc taäp vaø ñoäng cô hoïc taäp chæ laø
moät thaønh phaàn trong yeáu toá chuû quan.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu tieán haønh khaûo saùt ngaãu nhieân 300 sinh
vieân chính quy ôû moät soá tröôøng ñaïi hoïc treân ñòa baøn TP.
Haø Noäi. Döõ lieäu thu thaäp ñöôïc qua quaù trình khaûo saùt
tröïc tuyeán veà caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc hoïc
taäp, ñaëc bieät laø gaén trong boái caûnh dòch Covid-19 döôùi
söï höôùng daãn cuûa giaûng vieân. Phaàn thoâng tin caù nhaân,
goàm: hoï teân, giôùi tính, tröôøng theo hoïc, soá naêm hoïc vaø
chuyeân ngaønh theo hoïc. Phaàn thoâng tin khaùc goàm 7
yeáu toá laø: Chaát löôïng giaûng vieân; Ñieàu kieän hoïc taäp;
Chöông trình ñaøo taïo; Coâng taùc nhaø tröôøng; Yeáu toá xaõ
hoäi; Yeáu toá gia ñình vaø baïn beøø; Yeáu toá baûn thaân. Caùc
caâu hoûi töông öùng vôùi 7 yeáu toá neâu treân ñeàu ñöôïc ñaùnh
giaù vôùi thang ño Likert möùc ñoä 5 (1- Hoaøn toaøn khoâng
ñoàng yù ñeán 5- Hoaøn toaøn ñoàng yù).
Nghieân cöùu naøy söû duïng phöông phaùp phaân tích PLS-
SEM1 coù troïng soá ñeå xem caùc bieán trong moät yeáu toá coù
ñöôïc söû duïng phuø hôïp khoâng vaø ñeå xaùc ñònh aûnh höôûng
cuûa töøng yeáu toá ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân treân
ñòa baøn Haø Noäi trong boái caûnh ñaïi dòch Covid-19. So vôùi
caùc phöông phaùp truyeàn thoáng nhö hoài quy ña bieán, vieäc
söû duïng moâ hình SEM laø coù lôïi theá hôn, vì noù coù theå tính
ñöôïc sai soá ño löôøng, vaø seõ traùnh ñöôïc hieän töôïng ña
coäng tuyeán trong moâ hình coù bieán trung gian.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Sau khi thöïc hieän khaûo saùt tröïc tuyeán 300 sinh vieân
treân ñòa baøn TP. Haø Noäi, nhoùm taùc giaû thu ñöôïc 250
phieáu hôïp leä, chieám toång soá 83,3% soá phieáu khaûo saùt
vaø 50 phieáu khoâng hôïp leä, do thieáu thoâng tin khaûo saùt
chieám toång soá 16,7%. Qua keát quaû cuûa chaïy moâ hình
phaân tích PLS SEM, coù phöông trình sau khi ñaõ chuaån
hoùa nhö sau:
Motivation = 0,049 x Lecturer + 0,096 x University
+ 0,232 x Family + 0,469 x Self + 0,096 x Condition +
0,007 x Program
Döïa vaøo phöông trình coù theå thaáy, yeáu toá Baûn thaân
laø yeáu toá coù taùc ñoäng tích cöïc nhaát tôùi ñoäng löïc hoïc
taäp cuûa sinh vieân treân ñòa baøn TP. Haø Noäi khi heä soá α
= 0,469. Tieáp theo laø caùc yeáu toá: Gia ñình vaø baïn beø;
Ñieàu kieän hoïc taäp vaø Coâng taùc nhaø tröôøng; Chaát löôïng
giaûng vieân laø yeáu toá ít taùc ñoäng nhaát tôùi ñoäng löïc hoïc
taäp laø chöông trình ñaøo taïo khi heä soá α = 0,007.
Tieáp theo, nhoùm taùc giaû phaân tích söï khaùc bieät khi
chia nhoùm caùc bieán, nhö: Chuyeân ngaønh; Giôùi tính;
47
 BAÛNG 1: PHAÂN TÍCH YEÁU TOÁ TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN ÑOÄNG LÖÏC HOÏC TAÄP nhaân daãn ñeán söï khaùc nhau giöõa 2 nhoùm
CHIA THEO CHUYEÂN NGAØNH ngaønh laø do: caùc sinh vieân ngaønh Töï
Chuyeân ngaønh Chuyeân ngaønh
nhieân thieân veà caùc öùng duïng thöïc haønh,
Yeáu toá taùc ñoäng t-test P-value nhöng hoaït ñoäng thöïc haønh trong boái
Töï nhieân Xaõ hoäi
caûnh dòch Covid-19, cuõng nhö phaûi hoïc
1. Chaát löôïng giaûng vieân (LEC) 0,055 0,041 0,383 0,702 treân neàn taûng tröïc tuyeán laïi gaëp raát nhieàu
2. Hoaït ñoäng cuûa tröôøng (UNI) -0,098 0,141 1,845* 0,066 khoù khaên, vì theá Ñieàu kieän hoïc taäp khoâng
ñöôïc sinh vieân ngaønh Töï nhieân ñaùnh giaù
3. Gia ñình (FAM) 0,201 0,265 0,391 0,697 toát nhö ngaønh Xaõ hoäi.
4. Baûn thaân sinh vieân (SEL) 0,523 0,465 0,199 0,843
Coøn veà Hoaït ñoäng cuûa tröôøng (UNI),
nguyeân nhaân daãn ñeán söï ñaùnh giaù khaùc
5. Ñieàu kieän hoïc taäp (CON) -0,053 0,133 1,813* 0,071 nhau giöõa hai ngaønh ñöôïc cho laø do ñoái
vôùi ngaønh Xaõ hoäi, sinh vieân ñöôïc nhaø
6. Chöông trình ñaøo taïo (PRO) 0,304 -0,084 2,298* 0,022
tröôøng quan taâm hoã trôï nhieàu hôn veà caùc
Ghi chuù: *, ** vaø *** töông öùng vôùi caùc möùc yù nghóa thoáng keâ 10%, 5% vaø 1%. hoaït ñoäng ngoaïi khoùa.
Yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc hoïc
BAÛNG 2: PHAÂN TÍCH YEÁU TOÁ TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN ÑOÄNG LÖÏC HOÏC TAÄP taäp tröïc tuyeán cuûa sinh vieân chia theo
CHIA THEO GIÔÙI TÍNH giôùi tính
Yeáu toá taùc ñoäng Nam Nöõ t-test P-value
Baûng 2 laø keát quaû chaïy moâ hình treân
phöông phaùp phaân tích PLS-SEM vôùi 6
1. Chaát löôïng giaûng vieân (LEC) 0,169 -0,016 1,685* 0,093 yeáu toá phuï thuoäc vaøo Giôùi tính. Coù theå
thaáy raèng, chæ coù yeáu toá Chaát löôïng giaûng
2. Hoaït ñoäng cuûa tröôøng (UNI) 0,136 0,081 0,405 0,686
vieân (LEC) laø nhaän keát quaû khaùc bieät
3. Gia ñình (FAM) 0,101 0,274 1,208 0,228 giöõa hai nhoùm giôùi tính Nam vaø Nöõ vôùi
möùc yù nghóa thoáng keâ laø 5%.
4. Baûn thaân sinh vieân (SEL) 0,528 0,462 0,191 0,848
Yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc hoïc
5. Ñieàu kieän hoïc taäp (CON) 0,092 0,1 0,216 0,829 taäp tröïc tuyeán cuûa sinh vieân chia theo
giai ñoaïn
6. Chöông trình ñaøo taïo (PRO) -0,032 0,035 0,434 0,665 Phaân tích PLS-SEM cuûa 6 yeáu toá
Ghi chuù: ,
* **
vaø ***
töông öùng vôùi caùc möùc yù nghóa thoáng keâ 10%, 5% vaø 1%. phuï thuoäc vaøo Naêm hoïc cho thaáy, coù söï
Nguoàn: Keát quaû khaûo saùt vaø tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû, 2020 khaùc nhau giöõa nhoùm sinh vieân hoïc Ñaïi
cöông vaø Chuyeân ngaønh ôû 2 yeáu toá laø:
Naêm hoïc vaø Möùc ñoä hoïc tröïc tuyeán öùng vôùi 6 yeáu toá Chaát löôïng giaûng vieân (LEC) vaø Chöông
taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân. trình ñaøo taïo (PRO). Nguyeân nhaân ñöôïc
Yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh cho laø ñoái vôùi sinh vieân chuyeân ngaønh
vieân chia theo chuyeân ngaønh (naêm thöù 3 vaø 4), thì vieäc hoïc tröïc tuyeán
Phaân tích PLS-SEM veà 6 yeáu toá phuï thuoäc vaøo seõ khoâng taùc ñoäng ñaùng keå bôûi caùc yeáu
Chuyeân ngaønh cho thaáy, yeáu toá Baûn thaân sinh vieân toá Chöông trình ñaøo taïo (PRO) hay Chaát
(SEL) taùc ñoäng maïnh nhaát tôùi ñoäng löïc hoïc taäp (0,469); löôïng giaûng vieân (LEC), do hoï ñaõ taäp
maët khaùc, yeáu toá Chöông trình ñaøo taïo (PRO) aûnh ñöôïc thoùi quen töï hoïc vaø quen thuoäc vôùi
höôûng ít nhaát tôùi ñoäng löïc hoïc taäp (0,007). Beân caïnh caùc öùng duïng tröïc tuyeán hay caùch giaûng
ñoù, Baûng 1 coøn cho thaáy, coù 3 yeáu toá coù söï khaùc bieät daïy cuûa giaûng vieân (Baûng 3). Coøn ñoái vôùi
giöõa 2 nhoùm ngaønh Töï nhieân vaø Xaõ hoäi laø Hoaït ñoäng caùc sinh hoïc ñaïi cöông (naêm thöù 1 vaø 2),
cuûa tröôøng (UNI); Ñieàu kieän hoïc taäp (CON) vaø Chaát do vöøa böôùc vaøo moâi tröôøng ñaïi hoïc, neân
löôïng giaûng vieân (LEC) vôùi möùc yù nghóa thoáng keâ 5%. vieäc tieáp caän vôùi vieäc hoïc tröïc tuyeán coøn
Chöông trình ñaøo taïo (PRO) ñöôïc caùc sinh vieân haïn cheá, vieäc tieáp xuùc vôùi caùc giaûng vieân
ngaønh Töï nhieân ñaùnh giaù laø phuø hôïp hôn trong boái cuõng ít hôn so vôùi caùc sinh vieân ñang
caûnh hoïc tröïc tuyeán, coøn ngaønh Xaõ hoäi laïi ñaùnh giaù chuyeân ngaønh; do vaäy, hoï khoù tieáp thu
laø chöa phuø hôïp. Nguyeân nhaân daãn ñeán söï khaùc bieät ñöôïc kieán thöùc hieäu quaû trong quaù trình
naøy laø do caùc sinh vieân ngaønh Töï nhieân höùng thuù vôùi giaûng daïy tröïc tuyeán, töø ñoù aûnh höôûng
caùc öùng duïng tröïc tuyeán, neân caùc chöông trình hoïc ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa hoï.
tröïc tuyeán giuùp caùc baïn deã tieáp thu hôn. Coøn caùc sinh Sinh vieân hoïc giai ñoaïn ñaïi cöông
vieân ngaønh Xaõ hoäi, do ñaõ quen vôùi caùc baøi taäp thaûo ñaùnh giaù yeáu toá Ñieàu kieän hoïc taäp (CON)
luaän treân lôùp, neân hoï khoù thích nghi vaø khoâng ñaùnh toát hôn nhoùm sinh vieân chuyeân ngaønh vôùi
giaù cao chöông trình hoïc tröïc tuyeán. Ngöôïc laïi, Ñieàu möùc yù nghóa thoáng keâ 5%. Nguyeân nhaân
kieän hoïc taäp (CON) ñöôïc caùc sinh vieân ngaønh Xaõ hoäi laø do caùc sinh vieân ñaïi cöông coù ñieàu
ñaùnh giaù laø phuø hôïp hôn trong boái caûnh hoïc tröïc tuyeán; kieän hoïc taäp, nhö: chaát löôïng internet,
coøn ngaønh Töï nhieân ñaùnh giaù laø chöa phuø hôïp. Nguyeân trang thieát bò hoïc, taøi lieäu... ñöôïc nhaø

48 Kinh teá vaø Döï baùo

tröôøng ñaàu tö hôn vaø ñoåi môùi hôn so vôùi BAÛNG 3: PHAÂN TÍCH YEÁU TOÁ TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN ÑOÄNG LÖÏC HOÏC TAÄP
caùc sinh vieân chuyeân ngaønh. THEO ÑAÏI CÖÔNG VAØ CHUYEÂN NGAØNH
Yeáu toá taùc ñoäng Ñaïi cöông Chuyeân ngaønh t-test P-value
KEÁT LUAÄN
1. Chaát löôïng giaûng vieân (LEC) -0,011 0,049 0,501 0,617
Phaân tích PLS SEM coù troïng soá vôùi
2. Hoaït ñoäng cuûa tröôøng (UNI) 0,009 0,13 0,732 0,465
3 böôùc ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa 6 yeáu
toá tôùi ñoäng löïc hoïc taäp tröïc tuyeán cuûa 3. Gia ñình (FAM) 0,262 0,224 0,268 0,789
sinh vieân vaø ñöa ra ñöôïc keát luaän, Baûn
4. Baûn thaân sinh vieân (SEL) 0,441 0,491 0,402 0,688
thaân sinh vieân laø yeáu toá taùc ñoäng nhieàu
nhaát tôùi ñoäng löïc hoïc taäp; coøn yeáu toá ít 5. Ñieàu kieän hoïc taäp (CON) 0,415 0,023 2,567* 0,011
taùc ñoäng tôùi ñoäng löïc hoïc taäp laø Chöông
6. Chöông trình ñaøo taïo (PRO) -0,114 0,03 0,783 0,434
trình ñaøo taïo.
Beân caïnh ñoù, vieäc phaân tích söï khaùc Ghi chuù: *, ** vaø *** töông öùng vôùi caùc möùc yù nghóa thoáng keâ 10%, 5% vaø 1%.
bieät cuûa caùc yeáu toá khi chia theo caùc yeáu Nguoàn: Keát quaû khaûo saùt vaø tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû, 2020
toá: Giôùi tính, Chuyeân ngaønh, Nam hoïc
giuùp nhoùm nghieân cöùu coù theå ñeà xuaát caùc vaäy, giaûng vieân caàn phaûi laø ngöôøi göông maãu, nghieâm
giaûi phaùp phuø hôïp nhaát cho töøng nhoùm tuùc, ngoaøi ra giaûng vieân coøn phaûi coù nhöõng caùch truyeàn
ñoái töôïng lieân quan, nhaèm taêng ñoäng löïc ñaït vaø thaùi ñoä nhieät tình trong hoaït ñoäng giaûng daïy.
hoïc cho sinh vieân. Yeáu toá Hoaït ñoäng cuûa tröôøng coù aûnh höôûng nhieàu
Giaûng vieân laø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân. Ñeå sinh vieân coù
truyeàn nhöõng kieán thöùc chuyeân moân, ñöôïc ñoäng löïc hoïc taäp, thì Gia ñình laø yeáu toá quan troïng
truyeàn caûm höùng, ñam meâ khoa hoïc saùng ñeå thuùc ñaåy tinh thaàn hoïc taäp cho sinh vieân. Ngoaøi ra,
taïo vaø ñònh höôùng töông lai ñeå sinh vieân yeáu toá Baûn thaân sinh vieân; Ñieàu kieän hoïc taäp cuõng seõ
coù theå xaùc ñònh muïc tieâu cuûa mình. Vì taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Nguyeãn Thò Thu An, Nguyeãn Thò Ngoïc Thöù, Ñinh Thò Kieàu Oanh vaø Nguyeãn Vaên Thaønh
(2016). Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân naêm 1-2 Tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät -
Coâng ngheä Caàn Thô, Taïp chí Khoa hoïc Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô, 46, 82-89
2. Ñinh Thò Hoùa vaø coäng söï (2018). Phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán keát quaû hoïc taäp cuûa
sinh vieân khoa Kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Nai, Taïp chí Khoa hoïc Ñaïi hoïc Ñoàng Nai, 11, 18-29
3. Phan Thò Phöông Nam vaø coäng söï (2018). Nghieân cöùu caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäng cô hoïc
taäp cuûa sinh vieân khoa hoïc Kyõ thuaät vaø Coâng ngheä, Tröôøng Ñaïi hoïc Traø Vinh, Taïp chí Khoa hoïc
Tröôøng Ñaïi hoïc Traø Vinh, 31, 39-45
4. Hoaøng Thò Myõ Nga vaø Nguyeãn Tuaán Kieät (2016). Phaân tích caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc
hoïc taäp cuûa sinh vieân kinh teá tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô, Taïp chí Khoa hoïc Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô,
46, 107-115
5. Nguyeãn Troïng Nhaân vaø Tröông Thò Kim Thuûy (2014). Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäng cô
hoïc taäp cuûa sinh vieân ngaønh Vieät Nam hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô, Taïp chí Khoa hoïc Tröôøng Ñaïi
hoïc Caàn Thô, 33, 106-113
6. Döông Thò Kim Oanh (2008). Moät soá yeáu toá taùc ñoäng tôùi ñoäng cô hoïc taäp cuûa sinh vieân Tröôøng
Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi, Taïp chí Taâm lyù hoïc, 7(112), 51-57
7. Ñoã Höõu Taøi, Laâm Thanh Hieàn vaø Nguyeãn Thanh Laâm (2016). Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñoäng
löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân - ví duï thöïc tieãn taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Laïc Hoàng, Taïp chí Khoa hoïc Laïc
Hoàng, 5, 1-6
8. Phan Höõu Tín, Nguyeãn Thuùy Quyønh Loan (2011). Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán thaùi ñoä hoïc taäp
cuûa sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït, Taïp chí Phaùt trieån Khoa hoïc & Coâng ngheä, 14 (Q2), 89-96
9. Phaïm Vaên Tuaân vaø coäng söï (2015). Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán tính tích cöïc töï hoïc cuûa sinh
vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Traø Vinh, Taïp chí Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, 5(1), 106-112
10. Klein, H. J., Noe, R. A., and Wang, C. (2006). Motivation to learn and course outcomes: The
impact of delivery mode, learning goal orientation, and perceived barriers and enablers, Personnel
Psychology, 59(3), 665-702
11. Ullah, M. I., Sagheer, A., Sattar, T., and Khan, S. (2013). Factors influencing student’s
motivation to learn in Bahauddin Zakariya University, Multan (Pakistan), International Journal of
Human Resource Studies, 3(2), 90-108

Economy and Forecast Review 49

Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán taøi saûn
thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi,
huyeän Long Ñieàn, tænh Baø Ròa
- Vuõng Taøu NGHIEÂM PHUÙC HIEÁU*
TRANG TÖÛ TÖÏ THAØNH**
TRAÀN VAÊN THI***
TRAÀN THU TRANG****
TRAÀN TAÂY SÔN*****
NGUYEÃN THANH HOA******
TRAÀN LEÂ ÑÌNH HIEÁU*******
Toùm taét
Döïa treân moâ hình cuûa Aaker (1996), nghieân cöùu tieán haønh kieåm ñònh caùc thang ño, möùc ñoä aûnh
höôûng cuûa töøng nhaân toá ñeán taøi saûn thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi, huyeän Long Ñieàn, tænh
Baø Ròa - Vuõng Taøu thoâng qua maãu khaûo saùt thu thaäp töø 237 ngöôøi tieâu duøng thöôøng xuyeân saûn
phaåm baùnh traùng. Keát quaû hoài quy cho thaáy, coù 5 nhaân toá aûnh höôûng tích cöïc, coù yù nghóa thoáng
keâ theo möùc ñoä giaûm daàn, bao goàm: Chaát löôïng caûm nhaän; Loøng trung thaønh thöông hieäu; Tính
an toaøn caûm nhaän; Nhaän bieát thöông hieäu vaø Lieân töôûng thöông hieäu. Keát quaû nghieân cöùu giuùp
cho caùc doanh nghieäp, caùc cô quan chöùc naêng coù nhöõng chính saùch quaûn lyù phuø hôïp nhaèm
naâng cao taøi saûn thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi.

Töø khoùa: taøi saûn thöông hieäu, baùnh traùng An Ngaõi

Summary
Based on the model of Aaker (1996), the study aims to test the scales and the influence of
each factor on the brand equity of An Ngai rice paper in Long Dien district, Ba Ria - Vung
Tau province. Data was collected from a survey of 237 regular consumers of rice paper.
Regression result points out 5 factors that have a positive influence, sorted in decreasing
order of statistical significance, including Perceived quality; Brand loyalty; Perceived safety;
Brand awareness and Brand association. This finding assists businesses and authorities in
formulating proper management policies to improve the brand equity of An Ngai rice paper.

Keywords: brand equity, An Ngai rice paper

GIÔÙI THIEÄU Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän nhaèm xaùc

ñònh caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán taøi saûn
Ngheà saûn xuaát baùnh traùng ñaõ xuaát hieän taïi tænh Baø thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi, huyeän
Ròa - Vuõng Taøu caùch ñaây haøng traêm naêm vaø ñaõ trôû thaønh Long Ñieàn; töø ñoù, giuùp naâng cao taøi saûn
ngheà truyeàn thoáng, goùp phaàn söû duïng hôïp lyù, hieäu quaû thöông hieäu vaø phaùt trieån thöông hieäu baùnh
caùc nguoàn nhaân löïc, taøi nguyeân taïi choã, taïo ra saûn phaåm traùng An Ngaõi treân thò tröôøng trong nöôùc,
haøng hoaù, ñaùp öùng nhu caàu tieâu duøng trong vuøng, trong vaø xa hôn nöõa laø tieáp caän thò tröôøng theá giôùi.
tænh. Ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi cuøng vôùi phöông thöùc
saûn xuaát laâu naêm ñaõ taïo neân saûn phaåm baùnh traùng chaát CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG
löôïng cao hôn so vôùi caùc vuøng khaùc, song giaù baùnh PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
traùng An Ngaõi huyeän Long Ñieàn, tænh Baø Ròa - Vuõng
Taøu vaãn khoâng cao. Nguyeân nhaân laø do thöông hieäu saûn Moâ hình vaø giaû thuyeát nghieân cöùu
phaåm baùnh traùng An Ngaõi, huyeän Long Ñieàn chöa ñöôïc Döïa treân nghieân cöùu cuûa Aaker
ñaàu tö nghieân cöùu vaø phaùt trieån maïnh. (1996), giaù trò taøi saûn thöông hieäu chòu
*
ThS., ** ThS., *** TS., **** ThS., ****, *****, ******, *******, Tröôøng Ñaïi hoïc Baø Ròa - Vuõng Taøu
Ngaøy nhaän baøi: 24/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 20/5/2021

50 Kinh teá vaø Döï baùo

aûnh höôûng bôûi 5 nhaân toá, goàm: (1) Nhaän
bieát thöông hieäu; (2) Loøng trung thaønh
thöông hieäu; (3) Lieân töôûng thöông hieäu;
(4) Chaát löôïng caûm nhaän vaø (5) Caùc nhaân
toá khaùc. Theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn
Vieát Baèng (2015), thaønh phaàn thöù (5) laø
Tính an toaøn caûm nhaän, vì theá, nhoùm taùc
giaû ñeà xuaát moâ hình nghieân cöùu goàm:
(1) Nhaän bieát thöông hieäu; (2) Loøng
trung thaønh thöông hieäu; (3) Lieân töôûng
thöông hieäu; (4) Chaát löôïng caûm nhaän vaø
(5) Tính an toaøn caûm nhaän ñoái vôùi saûn
phaåm baùnh traùng An Ngaõi, huyeän Long
Ñieàn, tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu. Cuï theå:
Nhaän bieát thöông hieäu: Nhaän bieát
thöông hieäu noùi leân khaû naêng moät ngöôøi
tieâu duøng tieàm naêng coù theå nhaän ra vaø
hoài töôûng raèng, moät thöông hieäu nhö laø
moät boä phaän keát caáu cuûa moät saûn phaåm
naøo ñoù (Aaker, 1996). Nhaän bieát thöông
hieäu baùnh traùng An Ngaõi chính laø söï
nhaän bieát cuûa ngöôøi tieâu duøng ñoái vôùi saûn
phaåm baùnh traùng thoâng qua caùc ñaëc tröng
cuûa saûn phaåm, nhö: hình daùng, maøu saéc,
höông vò vaø caùc hình aûnh logo, bieåu tröng,
bieåu töôïng veà saûn phaåm baùnh traùng.
Giaû thuyeát H1: Möùc ñoä nhaän bieát cuûa
ngöôøi tieâu duøng veà thöông hieäu baùnh
traùng An Ngaõi coù aûnh höôûng cuøng chieàu
vôùi taøi saûn thöông hieäu.
Loøng trung thaønh thöông hieäu: Loøng
trung thaønh thöông hieäu ñöôïc xem xeùt nhö
moät söï gaén keát theâm, maø ngöôøi tieâu duøng
coù ñoái vôùi moät thöông hieäu (Aaker, 1991).
Loøng trung thaønh cuûa ngöôøi tieâu duøng ñoái
vôùi thöông hieäu laø moät nhaân toá raát quan
troïng vì noù seõ giuùp mang laïi lôïi nhuaän cho
doanh nghieäp vaø laø moät taøi saûn coù giaù trò
cho taát caû caùc thöông hieäu (Nguyeãn Ñình
Thoï vaø Nguyeãn Thò Mai Trang, 2011). ÔÛ
ñaây, loøng trung thaønh cuûa ngöôøi tieâu duøng
ñoái vôùi thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi
nhaán maïnh ñeán loøng trung thaønh thaät söï
cuûa ngöôøi tieâu duøng phaûn aùnh qua söï löïa
choïn tieâu duøng saûn phaåm cuûa hoï. Loøng
trung thaønh laø thaùi ñoä cam keát tieáp tuïc söû
duïng saûn phaåm baùnh traùng An Ngaõi vaø
saün saøng giôùi thieäu cho ngöôøi tieâu duøng
khaùc bieát veà saûn phaåm.
Giaû thuyeát H2: Loøng trung thaønh cuûa
ngöôøi tieâu duøng ñoái vôùi thöông hieäu baùnh
traùng An Ngaõi coù aûnh höôûng cuøng chieàu
ñeán taøi saûn thöông hieäu.
Lieân töôûng thöông hieäu: Lieân töôûng
cuûa ngöôøi tieâu duøng veà thöông hieäu
baùnh traùng An Ngaõi theå hieän söï lieân
töôûng trong trí nhôù cuûa ngöôøi tieâu duøng
veà nhöõng ñaëc tröng cuûa saûn phaåm baùnh
Economy and Forecast Review
traùng An Ngaõi qua logo, bieåu tröng, hình daùng caùi baùnh
traùng, maøu saéc, muøi vò, an toaøn cuûa saûn phaåm moãi khi
nhaéc ñeán baùnh traùng An Ngaõi.
Giaû thuyeát H3: Möùc ñoä lieân töôûng veà thöông hieäu
baùnh traùng An Ngaõi coù aûnh höôûng cuøng chieàu ñeán taøi
saûn thöông hieäu.
Chaát löôïng caûm nhaän: Chaát löôïng caûm nhaän ñöôïc
xem nhö laø söï caûm nhaän chuû quan cuûa ngöôøi tieâu duøng
ñoái vôùi chaát löôïng cuûa saûn phaåm; laø nhöõng yù kieán cuûa
ngöôøi tieâu duøng veà khaû naêng cuûa moät thöông hieäu saûn
phaåm ñaùp öùng söï mong ñôïi cuûa hoï. Chaát löôïng caûm
nhaän thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi, huyeän Long
Ñieàn chính laø söï caûm nhaän chuû quan cuûa ngöôøi tieâu
duøng veà chaát löôïng, maø saûn phaåm mang laïi cho hoï.
Giaû thuyeát H4: Chaát löôïng baùnh traùng An Ngaõi maø
ngöôøi tieâu duøng caûm nhaän coù aûnh höôûng cuøng chieàu vôùi
taøi saûn thöông hieäu.
Tính an toaøn caûm nhaän: Theo nghieân cöùu cuûa
Nguyeãn Vieát Baèng (2015), tính an toaøn caûm nhaän ñöôïc
tieáp caän ôû goùc ñoä ngöôøi tieâu duøng veà tính an toaøn cuûa
saûn phaåm. Theo caùch tieáp caän naøy, an toaøn caûm nhaän
theå hieän söï caûm nhaän chuû quan cuûa ngöôøi tieâu duøng
veà tính an toaøn cuûa saûn phaåm ñoái vôùi söùc khoûe cuûa
hoï (Kim, 2012). Söï an toaøn caûm nhaän theå hieän söï chuû
quan cuûa ngöôøi tieâu duøng veà ñoä an toaøn cuûa saûn phaåm
baùnh traùng An Ngaõi töø khaâu saûn xuaát ñeán cheá bieán, baûo
quaûn, phaân phoái saûn phaåm ñeán söùc khoûe cuûa hoï.
Giaû thuyeát H5: Caûm nhaän cuûa ngöôøi tieâu duøng veà
tính an toaøn cuûa saûn phaåm baùnh traùng An Ngaõi coù aûnh
höôûng cuøng chieàu ñeán taøi saûn thöông hieäu.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän taïi tænh Baø Ròa - Vuõng
Taøu thoâng qua 2 böôùc:
Nghieân cöùu sô boä: Thoâng qua phöông phaùp ñònh tính
giuùp xaùc ñònh caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán taøi saûn thöông
hieäu. Treân cô sôû tieán haønh thaûo luaän nhoùm, nghieân cöùu
tham khaûo yù kieán töø 10 chuyeân gia coù kinh nghieäm laâu
naêm trong lónh vöïc thöïc phaåm, coù kieán thöùc chuyeân
moân ñeå hieäu chænh moâ hình, thang ño, bieán nghieân cöùu
vaø baûng khaûo saùt. Thang ño chính thöùc nhö sau:
+ Thang ño Nhaän bieát thöông hieäu (kyù hieäu: NB)
sau ñieàu chænh ñöôïc ño löôøng bôûi 4 bieán quan saùt, kyù
hieäu NB1, NB2, NB3, NB4.
+ Thang ño Loøng trung thaønh thöông hieäu (kyù hieäu:
TT) sau ñieàu chænh ñöôïc ño löôøng bôûi 4 bieán quan saùt,
kyù hieäu TT1, TT2, TT3, TT4.
+ Thang ño Lieân töôûng thöông hieäu (kyù hieäu: LT)
sau ñieàu chænh ñöôïc ño löôøng bôûi 3 bieán quan saùt, kyù
hieäu LT1, LT2, LT3.
+ Thang ño Chaát löôïng caûm nhaän (kyù hieäu: CL) sau
ñieàu chænh ñöôïc ño löôøng bôûi 4 bieán quan saùt, kyù hieäu
CL1, CL2, CL3, CL4.
+ Thang ño An toaøn caûm nhaän (kyù hieäu: AT) sau
ñieàu chænh ñöôïc ño löôøng bôûi 3 bieán quan saùt, kyù hieäu
AT1, AT2, AT3.
+ Thang ño Taøi saûn thöông hieäu (kyù hieäu: TS) sau
ñieàu chænh ñöôïc ño löôøng bôûi 3 bieán quan saùt, kyù hieäu
TS1, TS2, TS3.
51
 BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH NHAÂN TOÁ KHAÙM PHAÙ Alpha cuûa thang ño Lieân töôûng thöông
Heä soá taûi nhaân toá hieän laø 0,619; heä soá Cronbach’s Alpha
1 2 3 4 5 cuûa thang ño An toaøn caûm nhaän laø 0,759;
TT2 0,800 vaø heä soá Cronbach’s Alpha cuûa thang ño
TT1 0,791
TT3 0,759
Taøi saûn thöông hieäu laø 0,615. Vì vaäy, caùc
TT4 0,678 thang ño ñeàu thoûa maõn caùc ñieàu kieän vaø
NB3 0,733 ñöôïc giöõ laïi ñeå ñöa vaøo phaân tích.
NB2 0,731 Phaân tích EFA
NB4 0,706 Kieåm ñònh KMO vaø Bartlett’s trong
NB1 0,699
CL3 0,773
phaân tích EFA taïi Baûng 1 cho thaáy, Sig. =
CL4 0,744 0,000 (Sig. = 0,000 < 0,05); heä soá KMO
CL2 0,706 ñaït 0,852 (> 0,5 vaø < 1). Keát quaû naøy chæ
CL1 0,637 ra raèng, caùc bieán quan saùt trong toång theå
AT2 0,869 coù moái töông quan vôùi nhau vaø phaân tích
AT1 0,821 EFA laø thích hôïp.
AT3 0,786
LT3 0,802 Taïi caùc möùc giaù trò Eigenvalues > 1
LT2 0,709 vaø vôùi phöông phaùp ruùt trích Principal
LT1 0,599 Components vaø pheùp quay Varimax,
Eigenvalue 6,189 1,578 1,545 1,382 1,116 phaân tích nhaân toá ñaõ trích ñöôïc 5 nhaân toá
% Phöông sai trích 34,382 8,768 8,582 7,679 6,197 töø 18 bieán quan saùt vaø vôùi toång phöông
Phöông sai trích tích luõy % 34,382 43,150 51,732 59,411 65,609
Heä soá KMO 0,852 sai trích laø 65,609% (> 50%) ñaït yeâu caàu.
Giaù trò Chi bình phöông 1.700,644 Heä soá taûi nhaân toá cuûa caùc bieán quan saùt
Kieåm ñònh Bartlett df 153 ñeàu > 0,5, coù theå nhaän thaáy, caùc bieán quan
Sig. - möùc yù nghóa quan saùt 0,000 saùt ñöôïc ñeà caäp trong moâ hình coù yù nghóa
thöïc tieãn.
BAÛNG 2: HEÄ SOÁ TÖÔNG QUAN CAÙC BIEÁN Phaân tích töông quan
NB TT LT CL AT Keát quaû phaân tích töông quan taïi Baûng
Töông quan Pearson 0,620 0,614 0,526 0,617 0,586 2 cho thaáy, heä soá töông quan Pearson giöõa
TS
Sig. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 bieán phuï thuoäc Taøi saûn thöông hieäu vaø caùc
Nguoàn: Xöû lyù töø döõ lieäu khaûo saùt bieán: (1) Nhaän bieát thöông hieäu (NB); (2)
Loøng trung thaønh thöông hieäu (TT); (3)
Nghieân cöùu chính thöùc: Thöïc hieän baèng phöông phaùp Lieân töôûng thöông hieäu (LT); (4) Chaát
ñònh löôïng. Nghieân cöùu khaûo saùt tröïc tieáp 237 ngöôøi tieâu löôïng caûm nhaän (CL) vaø (5) Tính an toaøn
duøng thöôøng xuyeân tröïc tieáp saûn phaåm baùnh traùng An caûm nhaän (AT) thaáp nhaát coù giaù trò 0,526
Ngaõi treân ñòa baøn tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu (taïi caùc cöûa > 0 vaø caùc giaù trò Sig. ñeàu < 0,05. Ñieàu
haøng, chôï, sieâu thò…) thoâng qua baûng khaûo saùt chính thöùc naøy cho thaáy, bieán phuï thuoäc Taøi saûn
(xaây döïng töø thang ño chính thöùc) theo phöông phaùp laáy thöông hieäu coù moái quan heä töông quan
maãu thuaän tieän vaøo thôøi gian töø thaùng 01/2021 ñeán thaùng cuøng chieàu coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc
02/2021. Töø döõ lieäu khaûo saùt thu thaäp ñöôïc, thöïc hieän 5% vôùi taát caû 5 bieán ñoäc laäp.
kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño baèng heä soá Cronbach’s Keát quaû hoài quy
Alpha, phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA), phaân tích Keát quaû phaân tích hoài quy boäi taïi Baûng
töông quan vaø phaân tích hoài quy kieåm ñònh moái quan heä 3 cho thaáy, heä soá R² ñieàu chænh baèng 0,665
giöõa caùc nhaân toá aûnh höôûng. Caùc phaân tích seõ ñöôïc xöû lyù nghóa laø 66,5% söï bieán thieân cuûa bieán phuï
baèng phaàn meàm SPSS phieân baûn 20.0. thuoäc ñöôïc giaûi thích bôûi söï bieán thieân cuûa
5 bieán ñoäc laäp; coøn laïi 33,5% laø do caùc
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU bieán ngoaøi moâ hình vaø sai soá ngaãu nhieân.
Coù theå noùi, caùc bieán ñöôïc ñöa vaøo moâ
Kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño hình ñaït keát quaû giaûi thích khaù toát.
Keát quaû phaân tích ñoä tin caäy cuûa caùc thang ño thoâng Giaù trò Sig. nhoû (= 0,000 < 0,05) cuûa
qua heä soá Cronbach’s Alpha cho thaáy, taát caû caùc thang kieåm ñònh F coù nghóa, moâ hình hoài quy
ño ñeàu ñaït yeâu caàu veà phaân tích ñoä tin caäy. Heä soá töông tuyeán tính ñöa ra laø phuø hôïp vôùi döõ lieäu
quan cuûa bieán - toång cuûa caùc bieán quan saùt ñeàu > 0,3 thöïc teá thu thaäp ñöôïc vaø caùc bieán ñöa vaøo
vaø heä soá Cronbach’s Alpha toång theå cuûa caùc thang ño coù yù nghóa thoáng keâ vôùi möùc yù nghóa 5%.
ñeàu > 0,6 (heä soá Cronbach’s Alpha cuûa thang ño Taøi saûn Döïa vaøo heä soá hoài quy Beta chuaån hoùa
thöông hieäu laø nhoû nhaát coù giaù trò 0,615). Cuï theå, heä soá (β) vaø heä soá Sig. cuûa töøng nhaân toá cho
Cronbach’s Alpha cuûa thang ño Nhaän bieát thöông hieäu thaáy, coù 5/5 bieán coù yù nghóa thoáng keâ vaø
laø 0,782; heä soá Cronbach’s Alpha cuûa thang ño Loøng coù taùc ñoäng tích cöïc tôùi taøi saûn thöông hieäu
trung thaønh thöông hieäu laø 0,843; heä soá Cronbach’s baùnh traùng An Ngaõi. Trong ñoù, nhaân toá

52 Kinh teá vaø Döï baùo

aûnh höôûng maïnh nhaát ñeán Taøi saûn thöông BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ HOÀI QUY TUYEÁN TÍNH ÑA BIEÁN
hieäu laø Chaát löôïng caûm nhaän (β4 = 0,274), Kyù Heä soá Beta Heä soá Keát luaän Thöù töï
Tieâu chí VIF
tieáp ñeán laø Loøng trung thaønh thöông hieäu hieäu chuaån hoùa Sig. giaû thuyeát taùc doäng
(β2 = 0,234); Tính an toaøn caûm nhaän (β5 = Nhaän bieát thöông hieäu NB 0,212 0,000 1,608 Chaáp nhaän H1 4
0,218); Nhaän bieát thöông hieäu (β1 = 0,212) Loøng trung thaønh thöông hieäu TT 0,234 0,000 1,559 Chaáp nhaän H2 2
vaø cuoái cuøng laø Lieân töôûng thöông hieäu Lieân töôûng thöông hieäu LT 0,191 0,000 1,310 Chaáp nhaän H3 5
(β3 = 0,191). Nhö vaäy, nghieân cöùu chaáp Chaát löôïng caûm nhaän CL 0,274 0,000 1,411 Chaáp nhaän H4 1
nhaän caùc giaû thuyeát H1, H3, H4, H5. Töø
Tính an toaøn caûm nhaän AT 0,218 0,000 1,432 Chaáp nhaän H5 3
ñoù, phöông trình hoài quy ñöa ra nhö sau:
TS = 0,212 NB + 0,234 TT + 0,191 LT Heä soá R ñieàu chænh
2
0,665
+ 0,274 CL + 0,218 AT Möùc yù nghóa (Sig.F) 0,000
Nguoàn: Xöû lyù töø döõ lieäu khaûo saùt
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ QUAÛN TRÒ
vaø ngoaøi tænh thu thaäp yù kieán phaûn hoài, ñaùnh giaù töø
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 5 ngöôøi tieâu duøng trong vaø ngoaøi tænh veà chaát löôïng baùnh
nhaân toá tích cöïc taùc ñoäng ñeán taøi saûn traùng An Ngaõi. Sau ñoù, thoâng tin ñaày ñuû cho ngöôøi/
thöông hieäu baùnh traùng An Ngaõi theo hoä saûn xuaát baùnh traùng, qua ñoù tìm ra bieän phaùp khaéc
thöù töï taùc ñoäng giaûm daàn: Chaát löôïng phuïc vaø caûi tieán saûn phaåm nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ngaøy
caûm nhaän; Loøng trung thaønh thöông caøng ña daïng cuûa ngöôøi tieâu duøng, qua ñoù naâng cao
hieäu; Tính an toaøn caûm nhaän; Nhaän bieát loøng trung thaønh cuûa hoï. Chi cuïc Quaûn lyù chaát löôïng
thöông hieäu; Lieân töôûng thöông hieäu. Töø caàn thöôøng xuyeân kieåm tra quy trình saûn xuaát cuûa caùc
ñoù, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát caùc haøm yù quaûn cô sôû saûn xuaát, thu hoài vaø loaïi boû khoûi danh saùch ñöôïc
trò ñoái vôùi cô quan nhaø nöôùc, nhaø quaûn lyù caáp vaø söû duïng nhaõn hieäu baùnh traùng An Ngaõi ñoái vôùi
vaø doanh nghieäp: nhöõng cô sôû khoâng aùp duïng quy trình saûn xuaát an toaøn.
- Saûn phaåm baùnh traùng An Ngaõi caàn - Beân caïnh ñoù, cô quan chöùc naêng thöôøng xuyeân
ñöôïc saûn xuaát treân quy moâ lôùn, saûn phaåm kieåm tra vieäc söû duïng chaát baûo quaûn (saûn phaåm trong
coù chaát löôïng ñoàng nhaát; caàn coù khung danh muïc ñöôïc pheùp söû duïng cuûa Boä Y teá) cuûa caùc cô
phaùp lyù ñoàng boä cho saûn xuaát vaø ñaùp öùng sôû naøy, thu hoài vaø loaïi boû khoûi danh saùch ñöôïc caáp vaø söû
moät loaït heä thoáng tieâu chuaån kieåm ñònh duïng nhaõn hieäu ñoái vôùi nhöõng cô sôû khoâng ñaùp öùng ñöôïc
cuûa quoác gia vaø quoác teá, ñöôïc caùc toå chöùc yeâu caàu. Cô quan chöùc naêng cuõng caàn phoái hôïp vôùi ñaøi
uy tín chöùng nhaän vaø giaùm saùt chaát löôïng truyeàn thanh, ñaøi truyeàn hình tieán haønh phaùt soùng hay
ñeå mang laïi nieàm tin cho ngöôøi tieâu duøng. phaùt thanh caùc chöông trình veà saûn phaåm noâng nghieäp
- Caùc cô quan chöùc naêng ban, ngaønh, ñòa phöông ñeå thu huùt söï quan taâm cuûa ngöôøi tieâu duøng.
hieäp hoäi tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu noùi - Caùc cô quan taøi chính ngaân haøng neân coù moät cô
chung vaø huyeän Long Ñieàn noùi rieâng, cheá taøi chính ñaëc thuø öu tieân cho vieäc quaûng baù, xaây
neân xaây döïng caùc keânh phaûn hoài hay döïng vaø phaùt trieån thöông hieäu ñoái vôùi caùc maët haøng
ñaùnh giaù söï haøi loøng khaùch haøng ñeán thöïc phaåm noùi chung vaø baùnh traùng noùi rieâng, vì haàu
ngöôøi/hoä saûn xuaát. Cuï theå, cô quan quaûn heát caùc doanh nghieäp kinh doanh caùc maët haøng naøy
lyù vaän ñoäng caùc nhaø baùn sæ, baùn leû trong ñang gaëp nhieàu khoù khaên veà nguoàn voán.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Nguyeãn Ñình Thoï, Nguyeãn Thò Mai Trang (2011). Giaù trò thöông hieäu trong thò tröôøng haøng
tieâu duøng, Nghieân cöùu khoa hoïc marketing: ÖÙng duïng moâ hình caáu truùc tuyeán tính SEM, Taùi baûn laàn
2, Nxb Lao ñoäng, TP. Hoà Chí Minh
2. Nguyeãn Vieát Baèng (2015). Caùc thaønh phaàn taøi saûn thöông hieäu traùi caây töôi taïi thò tröôøng Vieät
Nam: tröôøng hôïp thanh long Bình Thuaän, Luaän aùn tieán só, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh
3. Hoaøng Thò Phöông Thaûo, Hoaøng Troïng vaø Chu Nguyeãn Moäng Ngoïc (2009). Phaùt trieån söï ño löôøng
taøi saûn thöông hieäu trong thò tröôøng dòch vuï, Ñeà taøi caáp boä, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh
4. Aaker, D. A. (1991). Managing Brand Equity, The Free Press, New York, NY
5. Aaker, D. A. (1996). Building Strong Brands, New York, NY
6. Atilgan, E., Akinci, S., Aksoy, S., and Kaynak, E. (2009). Customer-Based Brand Equity for
Global Brands: A Multinational Approach, Journal of Euromarketing, 18, 115-132
7. Höông, H. T. T., and Lin, Y. L (2011). Retailers’ perceptions of product brand equity: an empirical
study of Vietnamese independent drink stores, Journal of Economic and Development, 13(2), 61-88
8. Kim, R. B. (2012). Determinants of brand equity for credence goods: Consumers’ preference
for country origin, perceived value and food safety, Agric Econ - Czech, 58(7), 299-307

Economy and Forecast Review 53

Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán
yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân
Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc töï nhieân,
Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh
TRAÀN TUAÁN PHÖÔNG*
HOÀ NHAÄT QUANG**
Toùm taét
Vôùi muïc tieâu troïng taâm laø nhaèm ñaùnh giaù caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán yù ñònh khôûi nghieäp cuûa
sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc töï nhieân (ÑHKHTN), Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh
(ÑHQG-HCM), nghieân cöùu tieán haønh khaûo saùt 352 sinh vieân tröôøng ÑHKHTN. Keát quaû nghieân
cöùu cho thaáy, coù 6 nhaân toá coù aûnh höôûng ñeán yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân tröôøng ÑHQG-
HCM, goàm: (1) Caûm nhaän tính khaû thi; (2) Söï ñam meâ; (3) Chuaån möïc xaõ hoäi; (4) Kinh nghieäm;
(5) Tính caùch caù nhaân vaø (6) Moâi tröôøng, trong ñoù, nhaân toá Caûm nhaän tính khaû thi coù taùc ñoäng
tích cöïc maïnh nhaát vaø 2 nhaân toá Moâi tröôøng vaø Caù nhaân coù taùc ñoäng yeáu nhaát ñeán yù ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân. Treân cô sôû naøy, nhoùm taùc giaû ñaõ ñöa ra moät soá ñeà xuaát ñeå caùc beân lieân quan
coù nhöõng giaûi phaùp höõu hieäu cho vieäc hoã trôï sinh vieân khôûi nghieäp trong töông lai.

Töø khoùa: YÙ ñònh khôûi nghieäp, caûm nhaän khaû thi, sinh vieân, Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân

Summary
Through a survey of 352 students who are entrolling in Vietnam National University Ho Chi Minh
City - University of Science, the study aims to assess factors influencing their entrepreneurial
intention. Results point out six determinants which are (1) Perceived feasibility, (2) Perceived
feasibility, (3) Social norms, (4) Experience, (5) Personal trait, (6) External environment.
In particular, Perceived feasibility is the most positive significant factor, while External
environment and Personal trait create the least influence on their entrepreneurial intention.
From those findings, some implications are given for stakenholders to take measures for
supporting students to start a business in the future.

Keywords: entrepreneurial intention, perceived feasibility student, Vietnam National

University Ho Chi Minh City - University of Science

GIÔÙI THIEÄU
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, raát nhieàu chính phuû treân
theá giôùi thuùc ñaåy phong traøo khôûi nghieäp trong giôùi treû.
Caùc noäi dung veà khôûi nghieäp, ñoåi môùi saùng taïo ñoùng
vai troø raát quan troïng trong vieäc trieån kinh teá - xaõ hoäi
vaø taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. Taïi Vieät Nam, sau
khi Chính phuû phaùt ñoäng phong traøo khôûi nghieäp vaø laáy
naêm 2016 laø naêm quoác gia khôûi nghieäp, nhieàu tröôøng
ñaïi hoïc cuõng tham gia vaøo khôûi nghieäp baèng caùch ñöa
giaùo duïc khôûi nghieäp vaøo chöông trình ñaøo taïo. Tröôøng
ÑHKHTN, moät thaønh vieân cuûa ÑHQG-HCM, laø trung
taâm ñaøo taïo ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc, cung caáp nguoàn nhaân
löïc, ñoäi nguõ chuyeân gia trình ñoä cao trong lónh vöïc khoa
*
ThS., Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh
**
TS., Tröôøng Ñaïi hoïc Quoác teá
Ngaøy nhaän baøi: 29/03/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
hoïc cô baûn vaø khoa hoïc coâng ngheä muõi
nhoïn, coù naêng löïc saùng taïo, laøm vieäc trong
moâi tröôøng quoác teá vôùi hôn 15.000 sinh
vieân. Caùc hoaït ñoäng veà khôûi nghieäp ñoåi
môùi saùng taïo taïi Tröôøng nhìn chung coù
söï chuyeån bieán nhaát ñònh trong boái caûnh
caû nöôùc cuøng höôùng veà chöông trình naøy.
Tuy nhieân, nhöõng noäi dung naøy coøn ít,
chöa ñöôïc taäp trung ñaàu tö, chöa coù heä
thoáng vaø ñaëc bieät laø chieán löôïc cho noäi
dung naøy thì chöa ñöôïc ñeà caäp. Do ñoù, caàn
coù nhöõng nghieân cöùu mang tính heä thoáng,
khoa hoïc ñeå laøm cô sôû tham möu, tö vaán
cho caùc caáp laõnh ñaïo trong vieäc ñeà ra ñònh

54 Kinh teá vaø Döï baùo

höôùng, chieán löôïc phuø hôïp vôùi boái caûnh vaø HÌNH 1: MOÂ HÌNH LYÙ THUYEÁT HAØNH ÑOÄNG HÔÏP LYÙ
tình hình cuï theå cuûa sinh vieân nhaø tröôøng.

CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ MOÂ HÌNH

NGHIEÂN CÖÙU

Cô sôû lyù thuyeát

Khôûi nghieäp (Entrepreneural Start HÌNH 2: MOÂ HÌNH THUYEÁT HAØNH VI DÖÏ ÑÒNH
up) thöôøng lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng
chuaån bò cho caù nhaân, nhö: tìm yù töôûng
kinh doanh, tìm hieåu thò tröôøng, ñieàu
kieän saün coù veà nguoàn löïc taøi chính, nhaân
söï... Khôûi nghieäp laø vieäc caù nhaân töï laøm
chuû, töï môû coâng ty.
YÙ ñònh khôûi nghieäp laø traïng thaùi taâm lyù Nguoàn: Ajzen (1991)
caù nhaân höôùng ñeán vieäc hình thaønh, thieát
laäp hình thöùc hoaït ñoäng kinh doanh. YÙ HÌNH 3: MOÂ HÌNH ÑEÀ XUAÁT
ñònh khôûi nghieäp laø cam keát khôûi söï baèng
vieäc laäp doanh nghieäp môùi (Krueger,
1993). YÙ ñònh khôûi nghieäp laø saün saøng
thöïc hieän caùc hoaït ñoäng cuûa moät doanh
nhaân. Toùm laïi, YÙ ñònh khôûi nghieäp coù theå
hieåu laø döï ñònh vaø cam keát khôûi söï kinh
doanh cuûa caù nhaân baèng caùch laäp coâng ty
rieâng trong töông lai.
Trong baøi nghieân cöùu naøy, nhoùm taùc
giaû söû duïng hai moâ hình lyù thuyeát laø:
Moâ hình lyù thuyeát haønh ñoäng hôïp lyù
(TRA) (Hình 1): Moâ hình lyù thuyeát haønh
ñoäng hôïp lyù cuûa Ajzen vaø Fishbein cho
raèng, haønh vi ñöôïc quyeát ñònh bôûi yù ñònh
thöïc hieän haønh vi ñoù. Hai yeáu toá chính Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa nhoùm taùc giaû
aûnh höôûng ñeán YÙ ñònh haønh vi laø Thaùi
ñoä caù nhaân vaø Chuaån chuû quan. Trong 1991; Shapero vaø Sokol, 1982); Caûm nhaän tính khaû thi
ñoù, Thaùi ñoä cuûa caù nhaân höôùng ñeán haønh (Shapero vaø Sokol, 1982; Krueger, 1993); Moâi tröôøng
vi ñöôïc ño löôøng baèng Nieàm tin vaø söï (Grimaldi vaø Grandi, 2005); Kinh nghieäm (Basu vaø
ñaùnh giaù ñoái vôùi keát quaû cuûa haønh vi ñoù. Virick, 2008); Tính caùch caù nhaân (Brandstätter, 2011);
Chuaån chuû quan ñöôïc ñònh nghóa laø nhaän Söï ñam meâ (Shapero vaø Sokol, 1982).
thöùc cuûa nhöõng ngöôøi bò aûnh höôûng seõ Treân cô sôû ñoù, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moâ hình nghieân
nghó raèng, caù nhaân ñoù neân hay khoâng neân cöùu nhö Hình 3.
thöïc hieän haønh vi (Ajzen, 1991). Phöông phaùp nghieân cöùu
Moâ hình Thuyeát haønh vi döï ñònh (TPB Töø thaùng 1-2/2021, nhoùm taùc giaû göûi baûng khaûo saùt
- Theory of Planned Behavior): Theo ñeán sinh vieân ñang hoïc naêm thöù 4 cuûa Tröôøng ÑHKHTN,
Ajzen (1991), thuyeát haønh vi döï ñònh toång soá baûng khaûo saùt thu veà ñöôïc 407 maãu, sau khi
TPB ra ñôøi töø giôùi haïn cuûa haønh vi maø kieåm tra, taùc giaû loaïi 55 maãu. Vì vaäy, toång soá maãu ñöôïc
con ngöôøi coù ít söï kieåm soaùt. TPB boå chaáp nhaän laø 352 (N = 352). Töø döõ lieäu khaûo saùt thu thaäp
sung vaøo moâ hình TRA nhaân toá “Nhaän ñöôïc, thöïc hieän kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño baèng heä soá
thöùc kieåm soaùt haønh vi”. Nhaän thöùc kieåm Cronbach’s Alpha, phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA),
soaùt haønh vi phaûn aùnh vieäc deã daøng hay phaân tích töông quan vaø phaân tích hoài quy kieåm ñònh
khoù khaên khi thöïc hieän haønh vi vaø vieäc moái quan heä giöõa caùc nhaân toá aûnh höôûng. Caùc phaân tích
thöïc hieän haønh vi ñoù bò kieåm soaùt hay seõ ñöôïc xöû lyù baèng phaàn meàm SPSS phieân baûn 20.0 (Baøi
haïn cheá (Ajzen, 1991). Moái lieân heä ñöôïc vieát söû duïng caùch vieát soá thaäp phaân theo chuaån quoác teá).
theå hieän nhö moâ hình taïi Hình 2.
Moâ hình nghieân cöùu KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Döïa treân caùc moâ hình nghieân cöùu tröôùc
ñaây veà yù ñònh khôûi nghieäp, coù theå thaáy Keát quaû phaân tích heä soá Cronbach’s Alpha cuûa caùc
yù ñònh khôûi nghieäp phuï thuoäc vaøo caùc nhaân toá trong moâ hình nghieân cöùu ñeàu ñaït chuaån vaø
nhaân toá, nhö: Chuaån möïc xaõ hoäi (Ajzen, ñöôïc ñöa vaøo caùc böôùc phaân tích tieáp theo (Baûng 1).

Economy and Forecast Review 55

 BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ KIEÅM TRA ÑOÄ TIN CAÄY CUÛA CAÙC NHAÂN TOÁ Keát quaû phaân tích hoài quy cho thaáy,
Caùc nhaân toá Bieán quan saùt (33 + 5) Cronbach’s Alpha (N=352) caû 6 bieán ñöa vaøo moâ hình ñeàu ñöôïc chaáp
CMXH: Chuaån möïc xaõ hoäi 5 0.724 nhaän do heä soá Sig. < 0.05. Cuï theå: CMXH
CNKT: Caûm nhaän tính khaû thi 5 0.851 (Chuaån möïc xaõ hoäi) coù heä soá Sig. = 0.000;
MT: Moâi tröôøng 6 0.802 bieán CNKT (Caûm nhaän tính khaû thi) coù heä
KN: Kinh nghieäm 5 0.752 soá Sig. = 0.000; bieán MT (Moâi tröôøng) coù
TCCN: Tính caùch caù nhaân 7 0.854 heä soá Sig. = 0.000; bieán TCCN (Tính caùch
ÑM: Söï ñam meâ 5 0.868 caù nhaân) coù heä soá Sig. = 0.000, bieán DM
YÑKN: YÙ ñònh khôûi nghieäp 5 0.847 (Ñam meâ) coù heä soá Sig. = 0.000. Cuï theå,
keát quaû trong Baûng 2.
BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY Phöông trình hoài quy tuyeán tính chuaån
Bieán ñoäc laäp Heä soá hoài quy chuaån hoùa (Beta) t Möùc yù nghóa (Sig.) hoùa ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
(Constant) -3.205 0.002 YDKN = 0.313CNKT + 0.242DM +
CMXH 0.119 2.399 0.000 0.119CMXH + 0.117KN + 0.076TCCN +
CNKT 0.313 5.573 0.000 0.007MT
MT 0.007 0.153 0.000
KN 0.117 2.740 0.006 KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ CHÍNH SAÙCH
TCCN 0.076 1.582 0.000
DM 0.242 4.044 0.000 Keát luaän
Nguoàn: Nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû Töø moâ hình nghieân cöùu, giaû thuyeát ñaët
ra 6 nhaân toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh khôûi
Phaân tích EFA nghieäp cuûa sinh vieân Tröôøng ÑHKHTN.
Trong phaân tích EFA, söû duïng phöông phaùp bieán ñoåi Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, caû 6 nhaân toá
nhaân toá (Principal components) vôùi pheùp xoay nhaân toá naøy ñeàu coù taùc ñoäng tích cöïc, goàm: Caûm
(Varimax) vaø heä soá taûi nhaân toá (Factor loading) ñöôïc nhaän tính khaû thi; Söï ñam meâ; Chuaån
choïn laø 0.5. Sau khi ñöa döõ lieäu chaïy EFA, bieán coù taûi möïc xaõ hoäi; Kinh nghieäm; Tính caùch caù
döôùi 0.5 laø MT1, MT6 ñaõ bò loaïi boû. nhaân vaø Moâi tröôøng. Trong ñoù, Caûm nhaän
Ñoái vôùi bieán phuï thuoäc, keát quaû Sig. = 0.000 (< tính khaû thi coù aûnh höôûng tích cöïc nhaát
0.05) vaø KMO = 0.910 (0.5 < 0.910 < 1) cho thaáy, phaân ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp vaø Moâi tröôøng,
tích EFA laø phuø hôïp. Eigenvalues 1.128 > 1, phöông cuøng vôùi Tính caùch caù nhaân taùc ñoäng
sai trích 58.428% > 50% cho thaáy, nhaân toá ruùt trích giaûi khoâng ñaùng keå ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp
thích ñöôïc 58.428% söï bieán thieân cuûa döõ lieäu. sinh vieân Tröôøng ÑHKHTN. Tuy nhieân,
Ñoái vôùi bieán ñoäc laäp, keát quaû Sig. = 0.000 (< 0.05) caàn tìm hieåu theâm caùc nhaân toá khaùc boå
vaø KMO = 0.841 (0.5 < 0.841 < 1). Nhö vaäy, phaân tích sung moâ hình ñeå coù caùc haøm yù chính xaùc
EFA phuø hôïp vôùi taäp döõ lieäu. hôn trong caùc nghieân cöùu tieáp theo.
Sau khi nghieân cöùu ñònh tính, kieåm ñònh ñaùnh giaù Haøm yù chính saùch
ñoä tin caäy thang ño baèng Cronbach’s Alpha, phaân Ñeå töøng böôùc thuùc ñaåy tinh thaàn khôûi
tích EFA, thang ño ñaõ ñöôïc hieäu chænh phuø hôïp, loaïi nghieäp trong sinh vieân tröôøng ÑHKHTN,
boû bieán quan saùt MT1, MT6. Nhö vaäy, moâ hình cuõng nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moät soá chính saùch
nhö giaû thuyeát nghieân cöùu vaãn giöõ laø 6 bieán ñoäc laäp, vaø giaûi phaùp cuï theå nhö sau:
vôùi 31 bieán quan saùt: Chuaån möïc xaõ hoäi; Caûm nhaän Caûm nhaän tính khaû thi vaø Söï ñam
tính khaû thi; Moâi tröôøng; Kinh nghieäm; Tính caùch caù meâ: Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch hay
nhaân; Söï ñam meâ cuøng vôùi moät bieán ñoäc laäp laø YÙ ñònh nhöõng ngöôøi laøm trong ngaønh giaùo duïc,
khôûi nghieäp. ñaëc bieät laø caùc caáp laõnh ñaïo trong tröôøng,
Phaân tích töông quan caàn nhanh choùng tính ñeán vai troø cuûa
Ma traän töông quan cho thaáy, möùc yù nghóa cuûa caùc caùc doanh nhaân, cöïu sinh vieân laø doanh
heä soá raát nhoû (Sig. = 0.000 < 0.05), neân caùc bieán phuø nhaân trong vieäc truyeàn löûa, truyeàn ñam
hôïp vaø coù theå phaân tích hoài quy. meâ cho sinh vieân khi coøn treân gheá nhaø
Phaân tích hoài quy ña bieán tröôøng. Trong chöông trình ñaøo taïo cuûa
Keát quaû phaân tích hoài quy cho thaáy, giaù trò R2 = tröôøng, hieän coù raát ít nhöõng moân hoïc khôûi
0.580 vaø R2 hieäu chænh = 0.571, nghóa laø bieán ñoäc laäp nghieäp daønh cho sinh vieân. Thieát nghó,
ñöa vaøo chaïy hoài quy aûnh höôûng 57.1% söï thay ñoåi cuûa vieäc ñöa nhöõng moân hoïc lieân quan ñeán
bieán phuï thuoäc, coøn laïi 42.9% laø do caùc bieán ngoaøi moâ khôûi nghieäp, ñeán tinh thaàn doanh nhaân
hình vaø sai soá ngaãu nhieân. Hay noùi caùch khaùc, 60% yù trôû thaønh moân töï choïn trong chöông trình
ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân ÑHQG-HCM coù theå ñaïo chính khoùa laø ñieàu raát caàn thieát. Hieån
ñöôïc giaûi thích bôûi söï thay ñoåi cuûa 6 nhaân toá, goàm: nhieân, nhöõng moân hoïc naøy neân ñeå caùc
Chuaån möïc xaõ hoäi; Caûm nhaän tính khaû thi; Moâi tröôøng; doanh nhaân, cöïu sinh vieân laø doanh nhaân
Kinh nghieäm; Tính caùch caù nhaân; Söï ñam meâ. ñaûm nhaän, thì seõ laøm taêng nieàm ñam meâ,

56 Kinh teá vaø Döï baùo

söï khaùt khao trong moãi sinh vieân. Quan
troïng hôn nöõa, treân giaûng ñöôøng ñaïi hoïc,
chuùng ta trang bò cho sinh vieân hieåu roõ,
hieåu kyõ veà tinh thaàn cuûa khôûi nghieäp,
giuùp cho caùc baïn coù ñöôïc nhöõng kyõ naêng
caàn thieát ñeå laøm haønh trang sau naøy. Cuï
theå: duy trì caùc cuoäc thi veà yù töôûng saùng
taïo, caùc cuoäc thi veà hoïc thuaät, nghieân cöùu
khoa hoïc, caùc cuoäc thi veà khôûi nghieäp.
Toå chöùc caùc buoåi noùi chuyeän chuyeân ñeà
veà khaùt voïng thanh nieân, veà söï thaønh
coâng cuûa nhöõng taám göông doanh nhaân,
maø dieãn giaû laø nhöõng ngöôøi thaønh ñaït, coù
taàm aûnh höôûng ñeå thuùc ñaày söï ñam meâ
trong sinh vieân.
Kinh nghieäm vaø Chuaån möïc xaõ hoäi:
Caùc cöïu sinh vieân laø ngöôøi bieát vaø hieåu
roõ moâi tröôøng ñaøo taïo cuûa tröôøng mình,
hoï cuõng raát mong muoán ñoùng goùp cho söï
phaùt trieån cuûa nhaø tröôøng khi ñaõ thaønh
ñaït. Do ñoù, vieäc vaän ñoäng, taän duïng caùc
kinh nghieäm cuûa löïc löôïng naøy seõ giuùp
cho tinh thaàn khôûi nghieäp, laøm gia taêng söï ñam meâ,
nieàm töï haøo cho caùc sinh vieân hieän taïi. Ngoaøi ra, cuõng
caàn taêng cöôøng söï hieåu bieát, nhöõng kieán thöùc veà kinh teá,
kinh doanh cuûa sinh vieân thoâng qua caùc hoaït ñoäng gaén
keát doanh nghieäp - nhaø tröôøng - sinh vieân.
Tính caùch caù nhaân vaø Moâi tröôøng coù taùc ñoäng khoâng
ñaùng keå tôùi yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân tröôøng
ÑHKHTN. Ñieàu naøy cuõng deã daøng bieän luaän laø do moâi
tröôøng hoïc taäp vaø tính caùch töøng caù nhaân khi ñaõ xaùc ñònh
hoïc tröôøng khoa hoïc, töùc laø chæ chuù taâm nhieàu vaøo vieäc
nghieân cöùu khoa hoïc hôn laø vieäc kinh doanh mai sau.
Beân caïnh ñoù, thaày coâ giaùo vaø caùc hoaït ñoäng lieân quan
trong Nhaø tröôøng cuõng raát ít coù lieân quan ñeán kinh doanh,
ñeán khôûi nghieäp, thuaàn veà nghieân cöùu, thí nghieäm. Do
ñoù, ñeå kích thích tinh thaàn khôûi nghieäp cho ñoái töôïng
naøy, caàn coù moâi tröôøng thoaùng vaø ña daïng hôn. Ngoaøi
caùc caâu laïc boä hoïc thuaät, cuõng caàn coù caùc caâu laïc boä
khôûi nghieäp, kinh doanh, kyõ naêng… ñeå trang bò, taäp hôïp
nhöõng sinh vieân coù nhu caàu veà tinh thaàn khôûi nghieäp. Töø
ñoù, trang bò kyõ hôn caùc kieán thöùc caàn thieát. Vì vaäy, Nhaø
tröôøng caàn coù khoâng gian nhaát ñònh cho vieäc taäp hôïp cöïu
sinh vieân, cho caùc caâu laïc boä khôûi nghieäp hoaït ñoäng.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Ajzen, I (1991). The theory of planned behavior, Organizational Behavior and Human
Decision Processes, 50 (2), 179-211
2. Basu, A., and Virick, M. (2008). Assessing entrepreneurial intentions amongst students: A
comparative study, 12th Annual Meeting of the National Collegiate Inventors and Innovators
3. Brandstätter, H. (2011). Personality aspects of entrepreneurship: A look at five meta-analyses,
Personality and Individual Differences, 51(3), 222-230
4. Fatoki, O. O. (2010). Graduate Entrepreneurial Intention in South Africa: Motivations and
Obstacles, International Journal of Business and Management, 5(9), 87
5. Franke, N., and Lüthje, C. (2004). Entrepreneurial intentions of business students - A
benchmarking study, International Journal of Innovation and Technology Management, 1(3), 269-288
6. Grimaldi, R., and Grandi, A. (2005). Business Incubators and New Venture Creation: An
Assessment of Incubating Models, Technovation, 25, 111-121
7. Grundsteùn, H. (2004). Entrepreneurial Intentions and the Entrepreneurial Environment: A
Study of Technology-Based New Venture Creation, 951-22-7130-3
8. Henly, J. R., Danziger, S. K., and Offer, S. (2005). The contribution of social support to the
material well-being of low-income families, Journal of Marriage and Family, 67(1), 122-140
9. Krueger, N. (1993). The Impact of Prior Entrepreneurial Exposure on Perceptions of New
Venture Feasibility and Desirability, Entrepreneurship Theory and Practice, 18(1), 5-21
10. Lichter, S. J., King, A. S., and Catalanello, R. F. (1983). Entrepreneurial Potential: An
Experiential Exercise in Self Analysis and Group Assessment, Developments in Business Simulation
and Experiential Learning: Proceedings of the Annual ABSEL Conference, 10, Article 0
11. Liñaùn, F., and Chen, Y.-W. (2006). Testing the Entrepreneurial Intention Model on a Two-
Country Sample, Documents de Treball (Universitat Autoønoma de Barcelona. Departament
d’Economia de l’Empresa), 7/06
12. Schumpeter, J. A. (1947). Theoretical problems of economic growth. The Journal of
Economic History, 7 (S1), 1-9
13. Shane, S., and Venkataraman, S. (2000). The Promise of Entrepreneurship as a Field of
Research, Academy of Management Review, 25(1), 217-226
14. Shapero, A., and Sokol, L. (1982). The Social Dimensions of Entrepreneurship, Social
Science Research Network, access to https://papers.ssrn.com/abstract=1497759
15. Wang, W., Lu, W and Millington, J. K (2011). Determinants of Entrepreneurial Intention
among College Students in China and USA, Journal of Global Entrepreneurship Research, 10

Economy and Forecast Review 57

Thöïc traïng thaát nghieäp vaø coâng taùc
taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng sau khi
bò thaát nghieäp töø caùc doanh nghieäp
treân ñòa baøn tænh Vónh Phuùc ÑOÃ ANH TAØI*
ÑOÃ ÑÌNH LONG**
ÑOAØN MAÏNH HOÀNG***
Toùm taét
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Vónh Phuùc ñaõ coù nhieàu chính saùch ñaøo taïo ngheà vaø taïo vieäc laøm
cho ngöôøi lao ñoäng, song tyû leä lao ñoäng thaát nghieäp taïi ñòa phöông vaãn ôû möùc cao, ñaëc bieät laø
lao ñoäng thaát nghieäp sau khi bò sa thaûi töø caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn Tænh, trong khi ñoù,
caùc doanh nghieäp vaãn phaûn aùnh laø thieáu lao ñoäng. Ñeå nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy, nhoùm taùc giaû
ñaõ tieán haønh ñaùnh giaù thoâng tin veà thöïc traïng thaát nghieäp vaø coâng taùc giaûi quyeát vieäc laøm cho
ngöôøi lao ñoäng sau khi bò thaát nghieäp töø caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn tænh Vónh Phuùc giai
ñoaïn 2015-2019. Töø ñoù, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå khaéc phuïc tình traïng doanh
nghieäp thieáu lao ñoäng, trong khi ngöôøi lao ñoäng vaãn thaát nghieäp.

Töø khoùa: thaát nghieäp, vieäc laøm, ngöôøi lao ñoäng, giaûi quyeát vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng

Summary
Vinh Phuc has made a number of policies on vocational training and job creation for employees in
recent years. However, the unemployment rate remains high, especially the unemployed after being
discharged from enterprises in the province although businesses are still in lack of labors. To study
this issue, the researchers assess unemployment situation and job provision for those who were
sacked from enterprises in Vinh Phuc province during the period 2015-2019. Finally, solutions
are proposed to solve the lack of labor force in enterprises while employees are still unemployed.

Keywords: unemployment, job, employee, job creation for employees

GIÔÙI THIEÄU
Taïi tænh Vónh Phuùc, trong nhöõng naêm qua, coâng taùc
daïy ngheà vaø giaûi quyeát vieäc laøm ñöôïc loàng gheùp vôùi
caùc chöông trình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Tænh.
Caùc chính saùch cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa Tænh veà daïy ngheà
vaø giaûi quyeát vieäc laøm ñaõ ñi vaøo cuoäc soáng, goùp phaàn
naâng cao tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo, chuyeån dòch cô
caáu lao ñoäng treân ñòa baøn Tænh.
Theo soá lieäu cuûa Sôû Lao ñoäng-Thöông binh vaø Xaõ
hoäi tænh Vónh Phuùc, töø naêm 2016 ñeán naêm 2020, toaøn
Tænh giaûi quyeát vieäc laøm môùi cho khoaûng 100.000 lao
ñoäng, trong ñoù coù 8.000 lao ñoäng xuaát khaåu. Bình quaân
moãi naêm, Tænh giaûi quyeát vieäc laøm cho 24.000 löôït
ngöôøi, vöôït muïc tieâu giaûi quyeát vieäc laøm cho khoaûng
19.000 - 20.000 lao ñoäng/naêm maø Nghò quyeát Ñaïi hoäi
Ñaûng boä Tænh laàn thöù XVI ñeà ra.
Tuy nhieân, giai ñoaïn 2016-2020, tyû leä lao ñoäng
thieáu vieäc laøm treân ñòa baøn tænh Vónh Phuùc vaãn cao hôn
*
, **, ***, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá vaø Quaûn trò kinh doanh - Ñaïi hoïc Thaùi Nguyeân
Ngaøy nhaän baøi: 14/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 17/5/2021
möùc trung bình cuûa khu vöïc vuøng Ñoàng
baèng soâng Hoàng, chieám khoaûng 1,1%,
trong khi caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn
tænh Vónh Phuùc vaãn ñang thieáu lao ñoäng.
Xuaát phaùt töø tình hình thöïc teá coâng taùc
giaûi quyeát vieäc laøm cuûa tænh Vónh Phuùc,
nhoùm taùc giaû ñaõ tieán haønh nghieân cöùu
“Thöïc traïng thaát nghieäp vaø coâng taùc giaûi
quyeát vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng sau
khi bò thaát nghieäp töø caùc doanh nghieäp
treân ñòa baøn tænh Vónh Phuùc”.
CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VAØ PHÖÔNG
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù luaän veà vieäc laøm, thaát nghieäp
Theo Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá (ILO):
Vieäc laøm laø nhöõng hoaït ñoäng lao ñoäng ñöôïc
traû coâng baèng tieàn vaø baèng hieän vaät. Vieäc

58 Kinh teá vaø Döï baùo

laøm laø phaïm truø ñeå chæ traïng thaùi phuø hôïp BAÛNG 1: SOÁ LÖÔÏNG LAO ÑOÄNG THAÁT NGHIEÄP TÆNH VÓNH PHUÙC
giöõa söùc lao ñoäng vaø nhöõng ñieàu kieän caàn PHAÂN THEO GIÔÙI TÍNH VAØ THAØNH THÒ, NOÂNG THOÂN GIAI ÑOAÏN 2015-2019
thieát (voán, tö lieäu saûn xuaát, coâng ngheä…) ñeå Ñôn vò tính: Ngöôøi
söû duïng söùc lao ñoäng ñoù (Traàn Xuaân Caàu, Toác ñoä taêng/giaûm BQ
Noäi dung 2015 2016 2017 2018 2019
2008). Ñieàu 13, Chöông II (Vieäc laøm) Boä giai ñoaïn (%)
luaät Lao ñoäng quy ñònh: “Vieäc laøm laø hoaït Phaân theo khu vöïc
Thaønh thò 3.130 3.116 3.137 3.243 3.925 5,82
ñoäng lao ñoäng taïo ra nguoàn thu nhaäp maø
Noâng thoân 8.157 6.451 6.528 7.221 6.568 -5,27
khoâng bò phaùp luaät caám”. Phaân theo giôùi tính
Veà khaùi nieäm thaát nghieäp, theo ILO, Nam 5.195 6.194 6.503 6.166 5.983 3,59
thaát nghieäp laø vieäc ngöøng thu nhaäp do Nöõ 6.092 3.373 3.162 4.298 4.510 -7,24
khoâng coù khaû naêng tìm ñöôïc moät vieäc laøm Toång soá 11.287 9.567 9.665 10.464 10.493 -1,81
thích hôïp trong tröôøng hôïp ngöôøi ñoù coù
khaû naêng laøm vieäc vaø saün saøng laøm vieäc. BAÛNG 2: TYÛ LEÄ LAO ÑOÄNG THAÁT NGHIEÄP TÆNH VÓNH PHUÙC
Ngöôøi thaát nghieäp laø ngöôøi ôû ñoä tuoåi laøm GIAI ÑOAÏN 2015-2019
vieäc coù khaû naêng laøm vieäc, nhöng khoâng Ñôn vò tính: %
coù vieäc laøm vaø vaãn ñang ñi tìm kieám vieäc Naêm Naêm Naêm Naêm Naêm
Noäi dung
laøm (Trònh Thò Kim Ngoïc, 2014). 2015 2016 2017 2018 2019
Caên cöù yù chí ngöôøi lao ñoäng, thaát Tyû leä lao ñoäng thaát nghieäp cuûa tænh 1,79 1,52 1,53 1,64 1,62
Phaân theo khu vöïc
nghieäp ñöôïc chia laøm 2 loaïi: thaát nghieäp töï
Thaønh thò 2,41 2,41 2,40 2,22 2,56
nguyeän vaø thaát nghieäp khoâng töï nguyeän. Noâng thoân 1,63 1,29 1,31 1,47 1,33
Trong ñoù, thaát nghieäp töï nguyeän laø loaïi Phaân theo giôùi tính
thaát nghieäp taïm thôøi do ngöôøi lao ñoäng Nam 1,73 2,00 2,08 1,99 1,88
chæ ñi laøm vieäc vôùi möùc löông phuø hôïp. Nöõ 1,84 1,06 0,99 1,32 1,37
Thaát nghieäp khoâng töï nguyeän laø nhöõng Nguoàn: Cuïc Thoáng keâ tænh Vónh Phuùc, 2016-2020
ngöôøi mong muoán laøm vieäc vôùi möùc
löông hieän haønh vaøo thôøi ñieåm ñoù, nhöng ngöôøi so vôùi naêm 2015. Toác ñoä giaûm soá lao ñoäng thaát
vaãn khoâng tìm ñöôïc vieäc laøm. nghieäp bình quaân cuûa caû giai ñoaïn 2015-2019 laø 1,81%.
Phöông phaùp nghieân cöùu Baûng 1 cho thaáy, soá löôïng lao ñoäng thaát nghieäp
Thu thaäp thoâng tin trong giai ñoaïn 2015-2019 taïi Vónh Phuùc coù xu höôùng
Thoâng tin thöù caáp ñöôïc thu thaäp töø giaûm, tuy nhieân coù xu höôùng traùi ngöôïc nhau giöõa khu
caùc taøi lieäu coù lieân quan, nhö: baùo caùo veà vöïc noâng thoân vaø khu vöïc thaønh thò, ôû khu vöïc noâng
tình hình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi; Nieân thoân giaûm maïnh hôn so vôùi khu vöïc thaønh thò. Naêm
giaùm Thoáng keâ cuûa tænh Vónh Phuùc; baùo, 2019, Tænh coù 6.568 lao ñoäng thaát nghieäp, ñaõ giaûm
taïp chí, coâng trình nghieân cöùu, thoâng tin 1.589 ngöôøi so vôùi naêm 2015, vôùi toác ñoä giaûm bình
treân website cuûa tænh Vónh Phuùc vaø cuûa quaân caû giai ñoaïn laø 5,27%. Trong khi ñoù, soá lao ñoäng
caùc ngaønh, ñôn vò, toå chöùc coù lieân quan. thaát nghieäp ôû khu vöïc thaønh thò cuûa Tænh laïi gia taêng töø
Thu thaäp thoâng tin sô caáp thoâng qua 3.130 ngöôøi naêm 2015 leân 3.925 ngöôøi naêm 2019, taêng
khaûo saùt baèng baûng hoûi vôùi 100 doanh bình quaân caû giai ñoaïn vôùi toác ñoä laø 5,82%.
nghieäp vaø 300 lao ñoäng thaát nghieäp treân Trong böùc tranh chung, tyû leä lao ñoäng thaát nghieäp
ñòa baøn tænh Vónh Phuùc. Baûng hoûi ñöôïc cuûa tænh Vónh Phuùc naêm 2019 laø 1,62%, thaáp hôn 0,55
thieát keá theo thang ño Likert 5 möùc ñoä. ñieåm % so vôùi tyû leä thaát nghieäp cuûa caû nöôùc, giaûm 0,02
Phöông phaùp phaân tích thoâng tin ñieåm % so vôùi naêm 2018 (Baûng 2).
Nhoùm nghieân cöùu söû duïng phöông Thöïc traïng thaát nghieäp, bò sa thaûi töø caùc
phaùp thoáng keâ moâ taû ñeå tieán haønh phaân doanh nghieäp
tích caùc thoâng tin thu thaäp ñöôïc. Qua ñoù, Ñaëc ñieåm vaø nguyeân nhaân thaát nghieäp
phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng thaát nghieäp Soá lieäu phaân tích taïi Baûng 3 cho thaáy, trong toång
cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø ruùt ra keát luaän. soá 300 ngöôøi lao ñoäng thaát nghieäp ñöôïc phoûng vaán,
Phöông phaùp so saùnh ñöôïc söû duïng ñeå so haàu heát laø nöõ (chieám 69%), ñoä tuoåi töø 30 ñeán 39 tuoåi
saùnh soá lieäu veà lao ñoäng thaát nghieäp vaø laø nhieàu nhaát (chieám 46,67%), keá ñoù laø döôùi 30 tuoåi
tình hình giaûi quyeát vieäc laøm qua caùc naêm. (chieám 32,33%) trong khi ñoä tuoåi töø 40 ñeán 60 tuoåi
chieám tyû leä ít (21%). Tyû leä ngöôøi thaát nghieäp coù trình
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ñoä ñaïi hoïc raát ít (chæ chieám 11,68%), trình ñoä cao ñaúng
- trung caáp (chieám 15,33%), trong khi phaàn lôùn ngöôøi
Thöïc traïng thaát nghieäp taïi tænh thaát nghieäp chæ coù trình ñoä phoå thoâng trung hoïc vôùi tyû
Vónh Phuùc leä 41,33%, trung hoïc cô sôû (chieám 24%). Thaäm chí coù
Theo soá lieäu cuûa Cuïc Thoáng keâ tænh 1,33% ngöôøi thaát nghieäp laø khoâng ñi hoïc.
Vónh Phuùc, toång soá lao ñoäng thaát nghieäp Coù tôùi 94% lao ñoäng thaát nghieäp laø coâng nhaân, trong
naêm 2019 laø 10.493 ngöôøi, giaûm 794 khi chæ 6% lao ñoäng thaát nghieäp giöõ vò trí quaûn lyù trong

Economy and Forecast Review 59

 BAÛNG 3: THOÂNG TIN CHUNG VEÀ LAO ÑOÄNG THAÁT NGHIEÄP yù kieán); thöù hai laø do lao ñoäng khoâng
STT Chæ tieâu Ñôn vò tính Giaù trò ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu coâng vieäc (chieám
1 Giôùi tính   100 24%); thöù ba laø do doanh nghieäp thay ñoåi
1.1 Nam % 31
1.2 Nöõ % 69
coâng ngheä saûn xuaát (chieám 18% yù kieán).
2 Tuoåi   100 Do vaäy, moät boä phaän lao ñoäng khoâng coøn
2.1 Döôùi 30 tuoåi % 32,33 phuø hôïp nöõa daãn tôùi vieäc sa thaûi hoï.
2.2 30-39 tuoåi % 46,67 Coâng taùc taïo vieäc laøm cho ngöôøi
2.3 40-49 tuoåi % 18
2.4 50-60 tuoåi % 3 lao ñoäng sau khi thaát nghieäp töø caùc
3 Trình ñoä vaên hoùa   100 doanh nghieäp
3.1 Khoâng ñi hoïc % 1,33 Töø phía doanh nghieäp
3.2 Tieåu hoïc % 6,33 Keát quaû khaûo saùt 34 doanh nghieäp
3.3 THCS % 24
3.4 PTTH % 41,33 taïi caùc khu coâng nghieäp cho thaáy, haøng
3.5 Cao ñaúng - Trung caáp % 15,33 naêm, caùc doanh nghieäp naøy coù nhu caàu
3.6 Ñaïi hoïc - Sau ñaïi hoïc % 11,68 caàn tuyeån duïng tôùi 5.945 lao ñoäng. Trong
4 Vò trí coâng taùc gaàn ñaây  
4.1 Coâng nhaân, nhaân vieân % 94 soá ñoù, caùc vò trí tuyeån duïng chuû yeáu taäp
4.2 Quaûn lyù % 6 trung vaøo nhoùm lao ñoäng phoå thoâng vôùi
5 Möùc löông bình quaân/thaùng Trieäu ñoàng 6,2 tyû leä 92,6%. Caùc doanh nghieäp chæ coù nhu
6 Thôøi gian thaát nghieäp Thaùng 3,9 caàu tuyeån khoaûng 440 lao ñoäng coù tay
7 Lyù do thaát nghieäp   100
7.1 Doanh nghieäp sa thaûi % 9,67 ngheà, töông öùng vôùi tyû leä 7,4% toång nhu
7.2 Chuû ñoäng nghæ vieäc % 90,33 caàu tuyeån duïng. Nhö vaäy, caên cöù vaøo nhu
caàu tuyeån duïng lao ñoäng cuûa caùc doanh
HÌNH 1: LYÙ DO LAO ÑOÄNG CHUÛ ÑOÄNG NGHÆ VIEÄC (%) nghieäp, coù theå nhaän thaáy, caùc cô hoäi vieäc
laøm cho ngöôøi lao ñoäng bò thaát nghieäp do
bò sa thaûi töø caùc doanh nghieäp laø raát lôùn.
Hình 2 cho thaáy, tyû leä lao ñoäng tham
gia tuyeån duïng taïi doanh nghieäp chuû yeáu
taäp trung vaøo vò trí lao ñoäng tröïc tieáp saûn
xuaát. Vôùi caùc vò trí caùn boä quaûn lyù vaø lao
ñoäng giaùn tieáp coù trình ñoä vaø kinh nghieäm
BAÛNG 4: LYÙ DO DOANH NGHIEÄP CHAÁM DÖÙT HÔÏP ÑOÀNG ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa doanh nghieäp,
VÔÙI NGÖÔØI LAO ÑOÄNG tyû leä caû veà nhu caàu vaø thöïc teá tuyeån duïng
STT Chæ tieâu Tyû leä (%) vôùi caùc vò trí naøy khoâng nhieàu.
1 Giaûm quy moâ 7 Tuy nhieân, vieäc tuyeån duïng cuûa caùc
2 Thay ñoåi lónh vöïc kinh doanh 6 doanh nghieäp cuõng gaëp nhieàu khoù khaên.
3 Ít vieäc 35 Trong caùc doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt, coù
4 Lao ñoäng khoâng ñaùp öùng yeâu caàu coâng vieäc 24
5 Lyù do khaùch quan 2 18 doanh nghieäp ñöôïc hoûi cho bieát, lyù do
6 Thay ñoåi coâng ngheä saûn xuaát 18 soá löôïng lao ñoäng öùng tuyeån ít; 14 doanh
7 Lao ñoäng vi phaïm kyû luaät 3 nghieäp cho raèng, caùc öùng vieân khoâng ñaùp
8 Lyù do khaùc 5 öùng ñöôïc vò trí tuyeån duïng cuûa hoï, maëc duø
Nguoàn: Toång hôïp töø keát quaû khaûo saùt lao ñoäng thaát nghieäp nhu caàu lao ñoäng phoå thoâng chieám tyû leä
cuûa nhoùm nghieân cöùu, 2021 raát lôùn. Ngoaøi ra, coøn moät soá lyù do khaùc,
nhö: öùng vieân ñöa ra yeâu caàu möùc löông
doanh nghieäp. Möùc löông bình quaân moãi thaùng cuûa ngöôøi cao so vôùi naêng löïc thöïc teá cuûa hoï vaø so
lao ñoäng thaát nghieäp laø 6,2 trieäu ñoàng, thaáp hôn khoaûng 2 vôùi vò trí coâng vieäc caàn tuyeån duïng cuûa
trieäu ñoàng so vôùi möùc löông bình quaân moãi thaùng cuûa lao doanh nghieäp. Chæ coù 1 doanh nghieäp cho
ñoäng tænh Vónh Phuùc noùi chung. Thôøi gian thaát nghieäp bieát, khoù khaên chính trong quaù trình tuyeån
bình quaân cho ñoái töôïng khaûo saùt laø 3,9 thaùng. Lyù do hoï duïng cuûa hoï laø do ngöôøi lao ñoäng khoâng
thaát nghieäp phaàn lôùn laø do chuû ñoäng nghæ vieäc (chieám ñaùp öùng ñuû baèng caáp.
90,33%), chæ 9,67% laø do bò doanh nghieäp sa thaûi. Veà lyù do vì sao lao ñoäng bò sa thaûi töø
Hình 1 chæ ra nhieàu nguyeân nhaân khieán cho ngöôøi caùc doanh nghieäp, qua khaûo saùt, nhoùm
lao ñoäng chuû ñoäng nghæ vieäc. Trong ñoù, vaán ñeà veà nghieân cöùu tieáp caän vôùi ngöôøi lao ñoäng
löông vaø moâi tröôøng laøm vieäc laø yeáu toá quan troïng, ôû 2 khía caïnh laø löông vaø phuùc lôïi cuûa
quyeát ñònh ñeán vieäc ngöôøi lao ñoäng coù laøm vieäc laâu daøi doanh nghieäp cho lao ñoäng. Keát quaû cho
taïi doanh nghieäp hay khoâng. thaáy, löông vaø cheá ñoä phuùc lôïi thaáp laø lyù
Theo keát quaû khaûo saùt 100 doanh nghieäp treân ñòa do aûnh höôûng tôùi möùc ñoä trung thaønh cuûa
baøn tænh Vónh Phuùc veà lyù do doanh nghieäp chaám döùt ngöôøi lao ñoäng vôùi vò trí coâng vieäc cuûa
hôïp ñoàng vôùi ngöôøi lao ñoäng (Baûng 4), nguyeân nhaân hoï taïi caùc doanh nghieäp hieän nay (Baûng
chính laø do caùc doanh nghieäp ít vieäc laøm (chieám 35% 5 vaø Baûng 6).

60 Kinh teá vaø Döï baùo

 Töø phía cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc
Thôøi gian qua, Vónh Phuùc ñaõ ban haønh
nhieàu chính saùch vaø thöïc hieän caùc chöông
trình giaûi quyeát vieäc laøm, thöïc hieän coù keá
hoaïch ñaøo taïo ngheà cho lao ñoäng khoâng
chæ thuoäc nhoùm lao ñoäng noâng thoân, maø
coøn caû lao ñoäng thaát nghieäp nhaèm naâng
cao chaát löôïng vaø hieäu quaû ñaøo taïo ngheà
ñeå taïo vieäc laøm, taêng thu nhaäp, naâng cao
chaát löôïng cuoäc soáng cho ngöôøi lao ñoäng.
Ngoaøi ra, neáu lao ñoäng thaát nghieäp töø
caùc doanh nghieäp thuoäc ñoái töôïng, nhö:
ngöôøi coù coâng vôùi caùch maïng, ngöôøi lao
ñoäng thuoäc hoä ngheøo, daân toäc thieåu soá,
khuyeát taät seõ ñöôïc höôûng caùc chính saùch
öu ñaõi vaø hoã trôï vay voán cuûa tænh Vónh
Phuùc nhaèm töï taïo vieäc laøm môùi taïi choã
hoaëc ñi xuaát khaåu lao ñoäng ôû Nhaät Baûn
theo daïng hôïp ñoàng.
MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP
Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà taùi gia taêng tình
traïng thaát nghieäp hieäu quaû treân ñòa baøn
tænh Vónh Phuùc, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
moät soá giaûi phaùp nhö sau:
Moät laø, chuù troïng ñaøo taïo vaø phaùt trieån
nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ña
daïng, ña taàng cuûa coâng ngheä vaø trình ñoä
phaùt trieån cuûa caùc lónh vöïc, ngaønh ngheà;
ñaøo taïo nhaân löïc cho phaùt trieån kinh teá tri
thöùc. Thöïc hieän toát caùc chieán löôïc phaùt
trieån giaùo duïc vaø phaùt trieån daïy ngheà;
chieán löôïc vaø quy hoaïch phaùt trieån nhaân
löïc giai ñoaïn môùi. Trieån khai nhieàu giaûi
phaùp giuùp doanh nghieäp oån ñònh vaø phaùt
trieån saûn xuaát, kinh doanh, nhaèm xaây
döïng löôïng caàu lao ñoäng lôùn, ñaûm baûo
vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng.
Hai laø, caùc doanh nghieäp caàn cô caáu
laïi vò trí vieäc laøm ñeå boá trí ngöôøi lao ñoäng
vaøo caùc vò trí coâng vieäc vôùi möùc löông
HÌNH 2: TYÛ LEÄ LAO ÑOÄNG TUYEÅN DUÏNG TAÏI DOANH NGHIEÄP
BAÛNG 5: MÖÙC LÖÔNG BÌNH QUAÂN THAÙNG NGÖÔØI LAO ÑOÄNG
NHAÄN ÑÖÔÏC
Ñôn vò tính: Trieäu ñoàng
STT Vò trí coâng vieäc Möùc löông bình quaân thaùng
1 Lao ñoäng tröïc tieáp saûn xuaát 5,98
2 Khoái nghieäp vuï haønh chính 7,45
3 Caùn boä quaûn lyù 12,41
BAÛNG 6: CHEÁ ÑOÄ PHUÙC LÔÏI ÑÖÔÏC DOANH NGHIEÄP
AÙP DUÏNG VÔÙI NGÖÔØI LAO ÑOÄNG
Ñôn vò tính: Doanh nghieäp
Soá doanh nghieäp
STT Noäi dung phuùc lôïi
aùp duïng
1 Baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm y teá 31
Ñaõi ngoä lieân quan ñeán chaêm soùc ñôøi
2 22
soáng ngöôøi lao ñoäng
3 Chöông trình söùc khoûe toaøn dieän 19
4 Ngaøy nghæ vaø ngaøy pheùp 31
5 Söï phaùt trieån chuyeân nghieäp 20
6 Caùc cheá ñoä khen thöôûng 29
7 Chính saùch thu huùt lao ñoäng 31
8 Khaùc (ngaøy leã, oám ñau, hieáu, hæ…) 02
Nguoàn: Keát quaû khaûo saùt caùc doanh nghieäp
phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa hoï. Cheá ñoä phuùc lôïi phuø hôïp
cho ngöôøi lao ñoäng cuõng laø vaán ñeà maø doanh nghieäp
caàn quan taâm ñeå giöõ chaân ngöôøi lao ñoäng.
Ba laø, ngöôøi lao ñoäng caàn tìm hieåu kyõ caùc chính
saùch cuûa Tænh ñeå traùnh boû lôõ nhöõng cô hoäi ñöôïc höôûng
chính saùch, ñoàng thôøi caàn löïa choïn hoïc ngheà phuø hôïp
vôùi naêng löïc cuûa baûn thaân, trang bò cho mình nhöõng kyõ
naêng caàn thieát ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa coâng vieäc taïi vò
trí mình döï tuyeån, traùnh vieäc doanh nghieäp phaûi ñaøo
taïo laïi hoaëc saép xeáp qua caùc vò trí khaùc nhau, maø vaãn
khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu coâng vieäc.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Quoác hoäi (2014). Luaät Giaùo duïc ngheà nghieäp, soá 74/2014/QH13, ngaøy 27/11/2014
2. Chính phuû (2015). Nghò ñònh soá 61/2015/NÑ-CP, ngaøy 09/7/2015 quy ñònh veà chính saùch hoã trôï
taïo vieäc laøm vaø Quyõ quoác gia veà vieäc laøm
3. Boä Taøi chính (2019). Thoâng tö soá 45/2019/TT-BTC, ngaøy 19/7/2019 quy ñònh quaûn lyù taøi chính
thöïc hieän Ñeà aùn “Hoã trôï heä sinh thaùi khôûi nghieäp ñoåi môùi saùng taïo quoác gia ñeán naêm 2025”
4. Cuïc Thoáng keâ tænh Vónh Phuùc (2016-2020). Nieân giaùm Thoáng keâ tænh Vónh Phuùc caùc naêm, töø
2015 ñeán 2019, Nxb Thoáng keâ, Haø Noäi
5. Cuïc Thoáng keâ tænh Vónh Phuùc (2020). Baùo caùo tình hình kinh teá - xaõ hoäi tænh Vónh Phuùc naêm 2020
6. Sôû Lao ñoäng - Thöông binh vaø Xaõ hoäi tænh Vónh Phuùc (2019). Baùo caùo ñaùnh giaù 10 naêm thöïc
hieän chính saùch baûo hieåm thaát nghieäp tænh Vónh Phuùc
7. Trònh Thò Kim Ngoïc (2014). Thaát nghieäp ôû thanh nieân Vieät Nam vaø nhöõng heä luïy, Taïp chí
Khoa hoïc Xaõ hoäi Vieät Nam, soá 7(80)

Economy and Forecast Review 61

Caùc hoïc thuyeát
aùp duïng caùch tieáp caän noäi dung
trong nghieân cöùu ñoäng löïc laøm vieäc
LEÂ THU HAÏNH*
Toùm taét
Con ngöôøi vôùi naêng löïc lao ñoäng tích cöïc luoân laø nguoàn löïc quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa neàn
kinh teá noùi chung cuõng nhö caùc doanh nghieäp noùi rieâng. Vì taàm quan troïng cuûa ñoäng löïc laøm vieäc ñoái
vôùi hieäu suaát hoaït ñoäng cuûa ñôn vò, neân caû caùc nhaø khoa hoïc laãn caùc nhaø thöïc haønh quaûn lyù ñeàu quan
taâm nghieân cöùu lónh vöïc naøy. Thaønh quaû nghieân cöùu vaø öùng duïng thöïc teá ñaõ goùp phaàn khoâng chæ phaùt
trieån heä thoáng lyù thuyeát veà ñoäng löïc laøm vieäc trong nöûa cuoái theá kyû XX, maø coøn goùp phaàn to lôùn vaøo
thaønh coâng cuûa nhieàu doanh nghieäp vaø toå chöùc treân theá giôùi. Nghieân cöùu naøy toång hôïp caùc hoïc thuyeát
nghieân cöùu veà ñoäng löïc theo caùch tieáp caän noäi dung, ñaùnh giaù caùch vaän duïng töøng hoïc thuyeát vaø ñeà
xuaát caùc höôùng nghieân cöùu trong töông lai cho caùc hoïc giaû quan taâm trong lónh vöïc ñoäng löïc laøm vieäc.

Töø khoaù: ñoäng löïc laøm vieäc, nhu caàu, hai nhaân toá, thuùc ñaåy, chuoãi nhu caàu

Summary
People with active labor capacity are always an important resource in the development of the economy
in general as well as businesses in particular. Because of the importance of working motivation to
organizational performance, both scientists and management practitioners are interested in studying
this field. Research results and practical applications have contributed not only to the development
of a theoretical system of working motivation in the second half of the twentieth century, but also to
the success of many businesses and organizations around the world. This study synthesizes theories
on motivation by content approach, evaluates how to apply each theory and proposes future research
directions for scholars interested in the field of working motivation.

Keywords: working motivation, demand, two factors, promote, demand chain

GIÔÙI THIEÄU
Ñoäng löïc laø nguoàn löïc thoâi thuùc caù nhaân thöïc hieän
haønh vi (Steer vaø Porter, 1983). Caùc hoïc thuyeát taïo ñoäng
löïc ñaõ ra ñôøi töø raát sôùm vôùi hai caùch tieáp caän chuû yeáu laø
caùch tieáp caän noäi dung vaø caùch tieáp caän quaù trình. Caùc
hoïc thuyeát theo caùch tieáp caän noäi dung taäp trung nghieân
cöùu nhu caàu, vôùi tö caùch laø nguoàn löïc ñieàu khieån haønh vi,
vieäc thoûa maõn nhu caàu chöa ñöôïc thoûa maõn coù taùc duïng
taïo ñoäng löïc cho ngöôøi lao ñoäng. Caùc hoïc giaû treân theá giôùi
cuõng ñaõ aùp duïng, phaùt trieån caùc hoïc thuyeát theo caùch tieáp
caän noäi dung ôû nhieàu boái caûnh nghieân cöùu vaø ñoái töôïng
nghieân cöùu khaùc nhau vaø thu ñöôïc nhieàu thaønh töïu veà
maët lyù thuyeát cuõng nhö thöïc haønh trong vieäc taïo ñoäng löïc
laøm vieäc cho caùc nhaân vieân ôû caùc ngaønh ngheà khaùc nhau.
KHAÙI NIEÄM VAØ CAÙCH TIEÁP CAÄN TRONG
NGHIEÂN CÖÙU ÑOÄNG LÖÏC
Khaùi nieäm ñoäng löïc
Coù raát nhieàu khaùi nieäm veà ñoäng löïc theo nhieàu caùch
*
ThS., Hoïc vieän Ngaân haøng
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 21/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 24/5/2021
tieáp caän khaùc nhau. Ñoäng löïc laø söï khao
khaùt vaø töï nguyeän cuûa ngöôøi lao ñoäng ñeå
taêng cöôøng noã löïc höôùng tôùi vieäc ñaït caùc
muïc tieâu cuûa toå chöùc. Ñaây laø moät trong
nhöõng ñònh nghóa phoå bieán nhaát veà ñoäng
löïc ñöôïc aùp duïng trong caùc coâng trình
nghieân cöùu cuûa nhieàu taùc giaû. Ñoäng löïc
laø möùc ñoä ôû ñoù moät caù nhaân muoán vaø löïa
choïn tham gia vaøo caùc hoïat ñoäng cuï theå
nhaát ñònh (Mitchell, 1984). Ñoäng löïc laø
caùc nguoàn löïc ñieàu khieån beân trong caù
nhaân qua ñoù caù nhaân noã löïc ñaït ñöôïc caùc
muïc tieâu ñeå ñaùp öùng nhu caàu hoaëc mong
ñôïi cuûa mình (Laurie, 2005). Ñoäng löïc
laø moät quaù trình maø ngöôøi lao ñoäng theå
hieän söï cöôøng ñoä (intensity), ñònh höôùng
(direction) vaø söï beàn bæ (persistence)
cuûa noã löïc nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa
doanh nghieäp (Robbin, 2018).
Nhö vaäy, khi ñònh nghóa veà ñoäng löïc
ngöôøi lao ñoäng trong toå chöùc, caùc nghieân

62 Kinh teá vaø Döï baùo

cöùu thöôøng thoáng nhaát moät soá ñieåm sau:
(i) Ñoäng löïc laø moät quaù trình taâm lyù maø noù
ñònh höôùng caùc haønh vi caù nhaân; (ii) Ñoäng
löïc laøm vieäc laø söï khao khaùt vaø töï nguyeän
cuûa moãi caù nhaân, laø söï saün loøng theå hieän
möùc ñoä cao ñoä cuûa noã löïc ñeå höôùng tôùi caùc
muïc tieâu cuûa toå chöùc; (iii) Ñoäng löïc coù taùc
ñoäng raát lôùn ñeán keát quaû thöïc hieän coâng
vieäc cuûa moãi caù nhaân; (iv) Nghieân cöùu veà
ñoäng löïc giuùp chuùng ta hieåu veà haønh vi
cuûa caùc caù nhaân trong toå chöùc.
Caùc caùch tieáp caän trong nghieân cöùu
ñoäng löïc
Caùc nghieân cöùu ñaàu tieân veà ñoäng löïc
lao ñoäng ñaõ ñöôïc thöïc hieän töø nhöõng naêm
50 cuûa theá kyû tröôùc vaø khoâng ngöøng ñöôïc
boå sung vaø phaùt trieån bôûi caùc hoïc giaû treân
toaøn theá giôùi. Lyù thuyeát veà taïo ñoäng löïc
cuõng coù söï khaùc bieät khaù lôùn. Caùc hoïc
thuyeát veà taïo ñoäng löïc chia laøm hai tröôøng
phaùi ñoái laäp: hoïc thuyeát tieáp caän theo noäi
dung vaø hoïc thuyeát tieáp caän theo quaù trình.
Caùc hoïc thuyeát tieáp caän theo noäi dung
coá gaéng giaûi thích nhöõng yeáu toá ñaëc bieät
taïo ñoäng löïc cho caùc caù nhaân trong coâng
vieäc. Nhöõng hoïc thuyeát naøy quan taâm
ñeán vieäc ñònh nghóa nhu caàu caù nhaân vaø
söùc maïnh töông öùng cuûa noù cuõng nhö
muïc tieâu maø ngöôøi lao ñoäng coá gaéng ñaït
ñöôïc ñeå thoûa maõn nhöõng nhu caàu cuûa hoï.
Caùc hoïc thuyeát tieáp caän theo noäi dung
nhaán maïnh ñeán baûn chaát cuûa nhu caàu vaø
caùc yeáu toá taïo ñoäng löïc ñeå thoûa maõn nhu
caàu. Nhu caàu ñöôïc ñònh nghóa laø traïng
thaùi taâm lyù ñaùnh thöùc haønh vi. Ñeán löôït
mình, moät nhu caàu laø maïnh hay yeáu laø
do caùc yeáu toá moâi tröôøng quyeát ñònh. Vì
vaäy, möùc ñoä nhu caàu coù söï khaùc bieät theo
thôøi gian vaø khoâng gian, boái caûnh. Caùc
hoïc thuyeát taïo ñoäng löïc tieáp caän theo noäi
dung tieâu bieåu, ñoù laø: Thaùp heä thoáng thöù
baäc caùc nhu caàu cuûa Maslow; Heä thoáng
thöù baäc caùc nhu caàu söûa ñoåi cuûa Alderfer;
Hoïc thuyeát hai nhaân toá cuûa Herzberg;
Hoïc thuyeát thuùc ñaåy cuûa Mc Clelland. nhaân khaùc nhau seõ ñaët caùc giaù trò khaùc nhau vaøo cuøng
Khaùc vôùi caùc hoïc thuyeát noäi dung, caùc
hoïc thuyeát quaù trình ñi vaøo tìm hieåu lyù do
taïi sao moãi caù nhaân theå hieän haønh ñoäng cuï
theå trong coâng vieäc. Hoïc thuyeát quaù trình
coá gaéng ñònh nghóa moái quan heä giöõa caùc
bieán taïo neân ñoäng löïc vaø caùc haønh ñoäng
ñoøi hoûi ñeå aûnh höôûng tôùi haønh vi vaø cö xöû
cuûa caùc caù nhaân. Caùc hoïc thuyeát naøy cung
caáp nhöõng ñoùng goùp xa hôn cho hieåu bieát
cuûa chuùng ta veà baûn chaát phöùc taïp cuûa ñoäng
löïc lao ñoäng. Raát nhieàu hoïc thuyeát söû duïng
caùch tieáp caän naøy. Nhöng, caùc hoïc thuyeát
chính coù theå keå ñeán bao goàm: Hoïc thuyeát kyø
Economy and Forecast Review
BAÛNG: CAÙC CAÁP ÑOÄ NHU CAÀU TRONG THAÙP NHU CAÀU MASLOW
Nhu caàu Söï theå hieän
Sinh lyù Thöùc aên, nhaø ôû, nghæ ngôi
An toaøn Nôi laøm vieäc an toaøn, vieäc laøm ñöôïc ñaûm baûo, an toaøn veà thaân theå
Ñöôïc yeâu quyù Laø thaønh vieân cuûa toå chöùc, ñöôïc giao löu, chia seû, hôïp taùc
Ñöôïc toân troïng Ñöôïc ghi nhaän thaønh tích baèng caùc phaàn thöôûng, ñòa vò, cô hoäi thaêng tieán
Ñöôïc theå hieän Phaùt trieån taøi naêng, nhöõng trieån voïng ngheà nghieäp
Nguoàn: Abraham Maslow (1943)
voïng cuûa Vroom; Thuyeát kyø voïng cuûa Porter vaø Lawler;
Hoïc thuyeát caân baèng cuûa J. Stacy Adam; Hoïc thuyeát taêng
cöôøng tích cöïc cuûa B. F. Skinner; Thuyeát ñaëc ñieåm coâng
vieäc cuûa Hackman vaø Oldham; Thuyeát thieát laäp muïc tieâu
cuûa Edwin A. Locke vaø Gary P. Latham; Thuyeát töï quyeát
cuûa E. Deci vaø R. Ryan.
CAÙC NGHIEÂN CÖÙU AÙP DUÏNG CAÙCH TIEÁP CAÄN
NOÄI DUNG TRONG NGHIEÂN CÖÙU ÑOÄNG LÖÏC
Hoïc thuyeát thaùp nhu caàu cuûa Abraham Maslow
Theo nhaø taâm lyù hoïc ngöôøi Hoa Kyø - Abraham
Maslow (1943), con ngöôøi coù nhöõng caáp ñoä khaùc nhau
veà nhu caàu. Khi nhöõng nhu caàu ôû caáp ñoä thaáp ñöôïc
thoûa maõn, moät nhu caàu ôû caáp ñoä cao hôn seõ trôû thaønh
löïc thuùc ñaåy (Baûng). Sau khi moät nhu caàu ñöôïc ñaùp
öùng, moät nhu caàu khaùc seõ xuaát hieän. Keát quaû laø con
ngöôøi luoân luoân coù nhöõng nhu caàu chöa ñöôïc ñaùp öùng
vaø nhöõng nhu caàu naøy thuùc ñaåy con ngöôøi thöïc hieän
nhöõng coâng vieäc naøo ñoù ñeå thoûa maõn chuùng.
Coù moät soá vaán ñeà khi aùp duïng hoïc thuyeát cuûa
Abraham Maslow (1943) vaøo taïo ñoäng löïc cho ngöôøi
lao ñoäng trong coâng vieäc. Ñoù laø:
(i) Caù nhaân khoâng caàn thieát phaûi thoûa maõn taát caû
nhu caàu cuûa hoï, ñaëc bieät caùc nhu caàu ôû caáp ñoä cao chæ
thoâng qua coâng vieäc; hoï coù theå thoûa maõn nhöõng nhu
caàu naøy trong caùc lónh vöïc khaùc cuûa cuoäc soáng. Do ñoù,
ngöôøi quaûn lyù caàn phaûi hieåu veà cuoäc soáng caù nhaân vaø
xaõ hoäi cuûa ngöôøi lao ñoäng, khoâng chæ hieåu haønh vi cuûa
hoï trong coâng vieäc.
(ii) Coù söï nghi ngôø veà khoaûng thôøi gian troâi qua giöõa
söï thoûa maõn cuûa caáp ñoä thaáp hôn vaø söï xuaát hieän nhu
caàu caáp cao hôn.
(iii) Söï khaùc nhau cuûa caùc caù nhaân coù nghóa laø caùc caùc
moät nhu caàu. Ví duï, moät soá ngöôøi thích nhöõng gì hoï nhìn
thaáy khi so saùnh möùc ñoä an toaøn khi laøm vieäc trong moät
toå chöùc vôùi moät möùc löông cao hôn, vò trí cao hôn nhöng
ruûi ro trong coâng vieäc lôùn hôn ôû moät toå chöùc khaùc.
(iv) Moät soá phaàn thöôûng vaø keát quaû cuûa coâng vieäc
thoûa maõn nhieàu hôn moät nhu caàu. Löông cao hoaëc
thaêng tieán coù theå aùp duïng cho moïi caáp ñoä cuûa thaùp nhu
caàu laø moät ví duï.
(v) Cho duø moïi ngöôøi cuõng naèm trong moät caáp ñoä
nhu caàu cuûa thaùp, caùc yeáu toá taïo ñoäng löïc khoâng phaûi
laø nhö nhau. Coù raát nhieàu caùch khaùc nhau maø caùc nhaân
coù theå tìm kieám söï thoûa maõn, ví duï nhö nhu caàu ñöôïc
theå hieän cuûa hoï.
63
 Trong öùng duïng nghieân cöùu, moät soá nhaø khoa hoïc ñaõ
vaän duïng hoïc thuyeát naøy ñeå kieåm ñònh thöïc teá khaù thaønh
coâng, phaùt trieån caùc thang ño 5 caáp ñoä cho phuø hôïp vôùi töøng
ngaønh ngheà, doanh nghieäp, ñieån hình nhö: Tröông Minh
Ñöùc (2011); Hoaøng Thò Loäc vaø Nguyeãn Quoác Nghi (2014).
Hoïc thuyeát hai nhaân toá cuûa Federic Heirzberg (1958)
Federic Heirzberg (1958) ñaõ ñöa ra Hoïc thuyeát hai
nhaân toá, trong ñoù coù moät soá nhaân toá lieân quan tôùi söï
thoûa maõn ñoái vôùi coâng vieäc - coøn ñöôïc goïi laø caùc nhaân
toá taïo ñoäng löïc vaø caùc nhaân toá naøy laø khaùc bieät vôùi caùc
nhaân toá lieân quan tôùi söï baát maõn - coøn ñöôïc goïi laø caùc
nhaân toá duy trì. Federic Heirzberg cho raèng, caùc nhaân
toá ñoäng vieân goàm: söï haáp daãn, möùc ñoä thuù vò cuûa coâng
vieäc; thaønh töïu, cô hoäi thaêng tieán, söï ghi nhaän noã löïc;
traùch nhieäm trong thöïc hieän coâng vieäc. Nhöõng nhaân
toá naøy, neáu ñöôïc giaûi quyeát toát, seõ taïo ra söï thoûa maõn
vaø töø ñoù seõ ñoäng vieân ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc tích
cöïc vaø chaêm chæ hôn. Nhöng neáu giaûi quyeát khoâng toát
thì taïo ra tình traïng khoâng thoûa maõn chöù chöa chaéc ñaõ
baát maõn. Caùc nhaân toá duy trì goàm: löông vaø caùc khoaûn
phuùc lôïi; söï giaùm saùt, ñieàu kieän laøm vieäc, chính saùch
quaûn trò coâng ty; caùc moái quan heä trong coâng vieäc. Caùc
nhaân toá naøy, neáu giaûi quyeát khoâng toát, seõ taïo ra söï baát
maõn, coøn neáu giaûi quyeát toát, thì taïo ra tình traïng khoâng
baát maõn chöù chöa chaéc ñaõ coù tình traïng thoûa maõn.
Thuyeát hai nhaân toá cuûa Herzberg coù nhöõng aån yù
quan troïng ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù:
- Nhöõng nhaân toá laøm thoûa maõn ngöôøi lao ñoäng laø
khaùc vôùi caùc nhaân toá taïo ra söï baát maõn. Vì vaäy, baïn
khoâng theå mong ñôïi söï thoûa maõn cuûa ngöôøi lao ñoäng
baèng caùch ñôn giaûn laø xoùa boû caùc nguyeân nhaân gaây ra
söï baát maõn.
- Vieäc ñoäng vieân nhaân vieân ñoøi hoûi phaûi giaûi quyeát
thoûa ñaùng, ñoàng thôøi caû hai nhoùm nhaân toá duy trì vaø ñoäng
vieân, khoâng theå chæ chuù troïng moät nhoùm naøo caû.
Herzberg quan saùt thaáy raèng trong nhieàu coâng ty,
caùc nhaø quaûn trò coá gaéng caûi thieän caùc yeáu toá duy trì
vaø hy voïng nhaân vieân döôùi quyeàn hoï seõ ñöôïc thoûa maõn
nhieàu hôn trong coâng vieäc, nhöng hoï ñaõ thaát voïng. OÂng
ñaõ ñeà nghò raèng, neân caûi thieän caùc yeáu toá thuùc ñaåy neáu
caùc nhaø quaûn trò mong muoán coù söï höôûng öùng tích cöïc
cuûa coâng nhaân.
Trong öùng duïng nghieân cöùu, moät soá nhaø khoa hoïc
ñaõ aùp duïng hoïc thuyeát 2 nhaân toá cuûa Heizberg nhö: Le
Thu Hanh (2010); Löu Thò Bích Ngoïc vaø caùc coäng söï
(2013); Traàn Vaên Huynh (2016); Hyun. S (2009); Hur
Yongbeom (2018); Beygatt Jeffrey (2018).
Hoïc thuyeát thuùc ñaåy cuûa McClelland D. C. (1988)
McClelland D. C. (1988) ñaõ chæ ra raèng, möùc ñoä phaùt
trieån kinh teá cuûa moät quoác gia coù aûnh höôûng tích cöïc tôùi
ñoäng löïc ñeå ñaït ñöôïc thaønh töïu noùi chung. Theo oâng,
laõnh ñaïo caáp cao trong doanh nghieäp caàn xem troïng
nhöõng ngöôøi thaønh ñaït trong coâng vieäc, giao cho hoï
nhöõng nhieäm vuï quan troïng, cung caáp ñuùng vaø ñuû thoâng
tin phaûn hoài ñeå hoï coù theå phaùt huy heát naêng löïc vaø sôû
tröôøng trong coâng vieäc
Hoïc thuyeát naøy khuyeân caùc nhaø quaûn lyù trong xaây
döïng vaø thöïc hieän chính saùch nhaân söï, ñaëc bieät vôùi nhoùm
64
lao ñoäng quaûn lyù, ñeå taïo ñoäng löïc thì beân
caïnh thoûa maõn caùc nhu caàu cuûa hoï caàn
nhaán maïnh nhu caàu thaønh ñaït vaø quyeàn löïc.
Hôn nöõa, caàn quan taâm tôùi reøn luyeän caùc kyõ
naêng laøm vieäc theo nhoùm vaø caùch thöùc hôïp
taùc trong coâng vieäc ñeå hoï coù phong caùch
laõnh ñaïo hieäu quaû, quan heä ñoàng nghieäp
haøi hoøa vaø thaân thieän chính laø cô sôû ñeå ñaït
ñöôïc hieäu quaû coâng vieäc cuûa nhoùm.
Hoïc thuyeát cuûa MCCelland D. C.
(1988) ñaõ boå sung moái quan heä giöõa söï
phaùt trieån cuûa xaõ hoäi vaø caùc nhu caàu
cô baûn cuûa caù nhaân, neân ñi xa hôn hoïc
thuyeát cuûa Heizberg (1958) vaø Maslow
(1958). Moät soá öùng duïng hoïc thuyeát naøy
toû ra hieäu quaû, nhaát laø trong vieäc nghieân
cöùu nhu caàu, ñoäng löïc cuûa ngöôøi lao ñoäng
öùng vôùi nhöõng boái caûnh xaõ hoäi khaùc nhau.
Tuy nhieân, cuõng nhö caùc hoïc thuyeát noäi
dung khaùc, hoïc thuyeát cuûa MCCelland
D. C. ñöôïc cho laø coøn ñôn giaûn vaø ñeå öùng
duïng trong caùc boái caûnh khaùc nhau coøn
caàn tieán haønh nhöõng nghieân cöùu boå sung.
CAÙC THAØNH TÖÏU ÑAÏT ÑÖÔÏC VAØ
HÖÔÙNG NGHIEÂN CÖÙU TRONG THÔØI
GIAN TÔÙI
Moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra laø coù hay
khoâng ñoäng löïc cuûa con ngöôøi laøm vieäc
trong theá kyû 21 vôùi nhöõng hoïc thuyeát ñaõ
ñöôïc thai ngheùn trong suoát 100 naêm qua
laø coù khaû naêng thöïc hieän ñöôïc. Caùc nhaø
quaûn lyù neân xem xeùt laïi caùc maãu veà ñoäng
löïc ñaõ heát haïn ñöôïc söû duïng trong vieäc
duy trì vai troø hoaït ñoäng cuûa toå chöùc vaø
aùp duïng theâm caùc coâng thöùc veà ñoäng löïc
trong theá kyû 21 döïa treân tình höõu nghò,
coâng vieäc vaø söï toân troïng trong vieäc trieån
khai heä thoáng coù chaát löôïng.
Vôùi cuoäc soáng phaùt trieån nhö hieän nay,
ngöôøi quaûn lyù khoù coù theå naém baét ñöôïc
nhu caàu cuûa ngöôøi lao ñoäng neáu aùp duïng
lyù thuyeát cuûa Maslow vì nhieàu nhu caàu
con ngöôøi ñaõ ñöôïc thoûa maõn vaø nhieàu nhu
caàu phaùt sinh khaùc chöa ñöôïc lyù thuyeát
naøy ñeå caäp. Khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu
cuûa ngöôøi lao ñoäng töø phía toå chöùc laø höõu
haïn (ví duï toå chöùc khoù coù theå ñaùp öùng nhu
ngaøy caàu ngaøy caøng lôùn veà tieàn löông nhu
caàu vôùi cô hoäi thaêng tieán cho taát caû moïi
ngöôøi) theo lyù thuyeát cuûa Maslow (1943),
Heizberg (1958). Caùc lyù thuyeát tieáp caän
theo noäi dung giuùp caùc nhaø quaûn lyù ñöa ra
caùc giaûi phaùp taïo ñoäng löïc cho nhaân vieân,
nhöng ñoù chæ laø nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp
trong moät boái caûnh nghieân cöùu cuï theå
thaäm chí thôøi ñieåm nghieân cöùu cuï theå vaø
Kinh teá vaø Döï baùo
coù theå aùp duïng vôùi moät soá nhoùm ñoái töôïng
lao ñoäng cuï theå. Do vaäy, vieäc ñöa ra caùc
quyeát ñònh quaûn lyù phuø hôïp coù aûnh höôûng
laâu daøi nhaèm duy trì ñoäng löïc laøm vieäc toát
cho ngöôøi lao ñoäng laø khoù khaên ñoái vôùi
caùc nhaø quaûn lyù.
Tuy nhieân, vaãn coù nhöõng söï hoã trôï,
uûng hoä cho caùc hoïc thuyeát vaø ñaëc bieät cho
nhöõng hoïc thuyeát ñaàu tieân cuûa Maslow
(1943), Herzberg (1958) vaø McClelland
(1988). Töø vieäc nghieân cöùu trong 12 naêm
cho vieäc söû duïng caùc khaùi nieäm quaûn lyù taïi
moät doanh nghieäp coâng ngheä, Flores vaø
Utley (2000) ñaõ tìm ra hoïc thuyeát Maslow
(1958) laø moät trong caùc hoïc thuyeát thoâng
thöôøng phoå bieán nhaát veà ñoäng löïc vaø cuõng
chæ ra moái lieân keát giöõa Maslow (1943) vaø
Herzberg (1958) vaø ñaõ thaønh coâng.
Taïo ñoäng löïc laø moät quaù trình, vì vaäy,
caùc hoïc thuyeát tieáp caän theo noäi dung
beân caïnh öu ñieåm deã nghieân cöùu, toång
hôïp vaø ñöa ra ñeà xuaát caùc giaûi phaùp taïo
ñoäng löïc laïi gaëp phaûi chæ trích veà tính
hieäu quaû trong vieäc taïo ñoäng löïc thöïc
söï, vì baûn thaân ñoäng löïc laø moät quaù trình
dieãn bieán taâm lyù ñeå taïo ra nguoàn löïc thoâi thuùc caù nhaân
töï nguyeän thöïc hieän haønh vi. Vieäc keát hôïp giöõa caùc hoïc
thuyeát tieáp caän theo noäi dung vaø quaù trình seõ giuùp vieäc
nghieân cöùu veà ñoäng löïc laøm vieäc hieäu quaû hôn.
KEÁT LUAÄN
Caùch tieáp caän noäi dung khi nghieân cöùu ñoäng löïc cho
raèng, con ngöôøi coù moät nhoùm caùc nhu caàu caàn thoaû maõn
vaø ñeå taïo ñoäng löïc, chuùng ta caàn taùc ñoäng vaøo vieäc thoûa
maõn caùc nhu caàu naøy, nhoùm caùc nhu caàu naøy cuõng chính
laø caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc laøm vieäc cuûa
ngöôøi lao ñoäng. Caùc hoïc thuyeát tieáp caän theo noäi dung
nhaán maïnh ñeán baûn chaát cuûa nhu caàu vaø caùc yeáu toá taïo
ñoäng löïc. Caùc hoïc thuyeát noäi dung ñaõ ñöôïc aùp duïng
trong nhieàu nghieân cöùu ôû nhöõng boái caûnh khaùc nhau,
caùc keát quaû thu ñöôïc töông ñoái nhaát quaùn duø coù söï khaùc
nhau veà möùc ñoä taùc ñoäng cuûa töøng yeáu toá trong töøng ñoái
töôïng vaø boái caûnh nghieân cöùu cuï theå. Caùc keát quaû nghieân
cöùu cuõng cho thaáy, söï phuø hôïp cuûa vieäc aùp duïng keát quaû
nghieân cöùu trong vieäc böôùc ñaàu ñöa ra caùc chính saùch
taïo ñoäng löïc cô baûn cho nhaân vieân. Tuy nhieân, ñoäng löïc
laø moät quaù trình dieãn bieán taâm lyù neân vieäc keát hôïp theâm
vôùi caùc hoïc thuyeát aùp duïng caùch tieáp caän quaù trình seõ
ñöa ra caùc giaûi phaùp taïo ñoäng löïc toaøn dieän hôn.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Tröông Minh Ñöùc (2011). ÖÙng duïng moâ hình ñònh löôïng ñaùnh giaù möùc ñoä taïo ñoäng löïc laøm
vieäc cho nhaân vieân Coâng ty Traùch nhieäm Höõu haïn ERICSSON taïi Vieät Nam, Taïp chí Khoa hoïc Ñaïi
hoïc Quoác gia Haø Noäi, Kinh teá vaø Kinh doanh, soá 27, trang 240-247
2. Traàn Vaên Huynh (2016). Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc laøm vieäc cuûa coâng chöùc taïi Sôû
Lao ñoäng - Thöông binh vaø Xaõ hoäi tænh Nam Ñònh, Luaän vaên thaïc só, Tröôøng Ñaïi hoïc Lao ñoäng Xaõ hoäi
3. Löu Thò Bích Ngoïc vaø caùc coäng söï (2013). Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán ñoäng löïc laøm vieäc cuûa
nhaân vieân trong khaùch saïn töø 3 ñeán 5 sao, Taïp chí Khoa hoïc Ñaïi hoïc Sö phaïm TP. Hoà Chí Minh, soá
490, trang 22-30
4. Abraham Maslow (1943). A theory of human motivation, Psychological Review, 50, 370-396
5. Beygatt, J. (2018). The Relationship Between Job Satisfaction and Herzberg’s Motivation and
Hygiene Factors: An Explanatory Study, Capella University
6. Federick Herzberg (1958). The motivation of work, New York: Wiley
7. Flores, G. N., Utley, D.R. (2000). Management Concepts in Use: a 12 Year Perspective,
Engineering Management Journal, 12(3)
8. Hyun, S. (2009). Re-examination of Herzberg’s Two-Factor Theory of Motivation in the Korean
Army foodservice operations, Iowa State University
9. Hur, Y. (2018). Testing Herzberg’s Two-Factor Theory of Motivation in the Public Sector: Is
it Applicable to Public Managers?, Public Organization Review, 18(3), 329-343
10. Laurie J. Mullin (2005). Management and organizational behavior, 7th edition, Pearson
11. Le Thu Hanh (2011). Enhancing employee motivatin in the head ofice of VDC, MBA thesis,
National Economic University of VietNam
12. McClelland, D.C. (1988). Human Motivation, Cambridge UK, Cambridge University Press
13. Mitchell, T, R. (1984). Expectancy models of job satisfaction, occupational preference and
effort: A theoretical, methodological and empirical appraisal, Psychological Bulletin, 81, 1053-1077
14. Paul, R. Kleinginna, Jr., and Anne M. Kleinginna (1981). A categorized list of motivation
definitions, with suggestions for a consensual definition, Journal: Motivation and Emotion, 5(4), 345-379
15. Robbins, S. P. (2013). Organizational Behavior, NewYork: Prentice Hall
16. Steers, R., Porter, L. (1983). Employee commitment to organizations, Motivation and work
behavior, New York: McGraw-Hill

Economy and Forecast Review 65

Phaùt trieån ngaønh dòch vuï phaân phoái
ôû Vieät Nam hieän nay PHAÏM HUØNG CÖÔØNG*
TRAÀN ANH TAØI**
Toùm taét
Baøi vieát khaùi quaùt thöïc traïng phaùt trieån ngaønh dòch vuï phaân phoái ôû Vieät Nam hieän nay, taäp
trung chuû yeáu ôû 3 nhoùm ngaønh, ñoù laø: Dòch vuï baùn buoân, Dòch vuï baùn leû, Nhöôïng quyeàn thöông
maïi. Töø ñoù, baøi vieát neâu leân moät soá vaán ñeà ñaët ra cuõng nhö ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt
trieån ngaønh kinh teá quan troïng naøy.

Töø khoùa: dòch vuï phaân phoái, baùn leû, trung taâm thöông maïi, sieâu thò, chôï truyeàn thoáng, Vieät Nam

Summary
This article summarizes the current development of the distribution service sector in Vietnam,
focusing mainly on 3 groups, including Wholesale services, Retail services, and Franchising.
From obtained results, it raises a number of issues as well as proposes some solutions to
develop this important economic sector.

Keywords: distribution service, retail, trade center, supermarket, traditional market, Vietnam

GIÔÙI THIEÄU
Coù theå noùi, chöa bao giôø hoaït ñoäng phaân phoái, ñaëc
bieät laø hoaït ñoäng baùn leû treân thò tröôøng Vieät Nam laïi soâi
ñoäng vaø phaùt trieån nhö hieän nay. Ngaønh dòch vuï naøy ñaõ
môû ra nhieàu cô hoäi môùi cho caû doanh nghieäp (DN), ngöôøi
tieâu duøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Song, beân caïnh keát quaû
ñaït ñöôïc, söï phaùt trieån cuûa ngaønh dòch vuï phaân phoái vaãn
chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng vaø yeâu caàu cuûa phaùt trieån
kinh teá ñaát nöôùc. Tröôùc boái caûnh Vieät Nam ñaåy maïnh taùi
cô caáu gaén vôùi ñoåi môùi moâ hình taêng tröôûng, naâng cao
söùc caïnh tranh quoác gia, yeâu caàu phaùt trieån ngaønh dòch
vuï phaân phoái coù yù nghóa to lôùn, khoâng chæ tröïc tieáp taïo
ñoäng löïc phaùt trieån, maø coøn taïo laäp vaø cuûng coá söï lieân
keát, baûo ñaûm ñaàu ra cho caùc ngaønh coâng - noâng nghieäp
vaø taùc ñoäng lan toûa tôùi moïi lónh vöïc trong neàn kinh teá.
MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM
Dòch vuï phaân phoái
Theo Nghò ñònh soá 23/2007/NÑ-CP, ngaøy 12/02/2007
cuûa Chính phuû quy ñònh chi tieát Luaät Thöông maïi veà hoaït
ñoäng mua baùn haøng hoaù vaø caùc hoaït ñoäng lieân quan tröïc
tieáp ñeán mua baùn haøng hoaù cuûa DN coù voán ñaàu tö nöôùc
ngoaøi taïi Vieät Nam, “phaân phoái laø caùc hoaït ñoäng baùn
buoân, baùn leû, ñaïi lyù mua baùn haøng hoaù vaø nhöôïng quyeàn
thöông maïi theo quy ñònh cuûa phaùp luaät Vieät Nam”.
Theo Trung taâm WTO - VCCI (2020), dòch vuï
phaân phoái laø caàu noái giöõa ngöôøi saûn xuaát vaø ngöôøi
tieâu duøng. Caùc trung gian tham gia vaøo dòch vuï phaân
phoái bao goàm: caùc theå nhaân vaø phaùp nhaân kinh teá
ñöùng giöõa nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu duøng thöïc hieän
*
TS., ** ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi thöông
Ngaøy nhaän baøi: 11/5/2021; Ngaøy phaûn bieän: 19/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
chöùc naêng phaân phoái haøng hoùa ñeå tìm
kieám lôïi nhuaän cho hoï.
Phaân loaïi dòch vuï phaân phoái
Theo phaân loaïi cuûa WTO (1991), dòch
vuï phaân phoái bao goàm 4 nhoùm: (i) Dòch
vuï baùn buoân; (ii) Dòch vuï baùn leû; (iii)
Dòch vuï ñaïi lyù hoa hoàng; (iv) Nhöôïng
quyeàn thöông maïi. Cuï theå nhö sau:
Dòch vuï baùn buoân
Theo Nghò ñònh soá 09/2018/NÑ-CP,
ngaøy 15/01/2018 cuûa Chính phuû quy ñònh
chi tieát Luaät Thöông maïi vaø Luaät Quaûn lyù
ngoaïi thöông veà hoaït ñoäng mua baùn haøng
hoùa vaø caùc hoaït ñoäng lieân quan tröïc tieáp
ñeán mua baùn haøng hoùa cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc
ngoaøi, toå chöùc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc
ngoaøi taïi Vieät Nam, dòch vuï baùn buoân ñöôïc
ñònh nghóa laø hoaït ñoäng baùn haøng hoùa cho
(a) ngöôøi baùn buoân, (b) ngöôøi baùn leû vaø (c)
caùc thöông nhaân, toå chöùc khaùc; khoâng bao
goàm caùc hoaït ñoäng baùn leû.
Nhö vaäy, coù theå hieåu, dòch vuï baùn buoân
laø hoaït ñoäng baùn haøng hoaù cho thöông
nhaân, toå chöùc khaùc ñeå söû duïng vaøo muïc
ñích saûn xuaát, kinh doanh, khoâng bao goàm
hoaït ñoäng baùn haøng tröïc tieáp cho ngöôøi
tieâu duøng cuoái cuøng ñeå söû duïng vaøo muïc
ñích tieâu duøng, sinh hoaït thöôøng xuyeân.
Dòch vuï baùn leû
Theo Nghò ñònh soá 09/2018/NÑ-CP,
dòch vuï baùn leû laø hoaït ñoäng baùn haøng
hoùa cho (a) caù nhaân, (b) hoä gia ñình, vaø

66 Kinh teá vaø Döï baùo

(c) caùc toå chöùc khaùc nhaèm muïc ñích tieâu
duøng. Nhö vaäy, baùn leû laø hoaït ñoäng baùn
haøng hoaù tröïc tieáp cho ngöôøi tieâu duøng
cuoái cuøng söû duïng vaøo muïc ñích tieâu
duøng, sinh hoaït thöôøng xuyeân, khoâng
phaûi muïc ñích saûn xuaát, kinh doanh
Dòch vuï ñaïi lyù hoa hoàng
Caên cöù theo Danh muïc caùc ngaønh/
phaân ngaønh ñöôïc lieät keâ taïi taøi lieäu MTN.
GNS/W/120 cuûa WTO vaø noäi dung cuï
theå cuûa caùc ngaønh/phaân ngaønh neâu taïi
Heä thoáng phaân loaïi saûn phaåm trung taâm
taïm thôøi-PCPC cuûa Lieân hôïp quoác (ñöôïc
tham chieáu trong quaù trình ñaøm phaùn gia
nhaäp WTO cuûa Vieät Nam), dòch vuï ñaïi lyù
hoa hoàng ñöôïc hieåu laø baùn haøng treân cô sôû
phí hoaëc hôïp ñoàng, laø dòch vuï baùn buoân
bôûi ñaïi lyù hoa hoàng, moâi giôùi thöông maïi,
ngöôøi ñieàu khieån ñaáu giaù vaø caùc DN baùn
buoân khaùc - nhöõng ñoái töôïng maø buoân baùn
treân danh nghóa cuûa nhöõng ngöôøi khaùc,
ñoái vôùi taát caû caùc saûn phaåm saûn xuaát taïi
Vieät Nam vaø nhaäp khaåu hôïp phaùp vaøo
Vieät Nam). Nhö vaäy, theo ñònh nghóa naøy,
moät dòch vuï ñöôïc coi laø dòch vuï ñaïi lyù hoa
hoàng neáu thoûa maõn 3 ñieàu kieän cô baûn
nhö sau: (i) Laø dòch vuï baùn buoân; (ii) Ñoái
töôïng thöïc hieän baùn buoân treân cô sôû danh
nghóa cuûa nhöõng ngöôøi khaùc; (iii) Coù thu
phí hoaëc thoûa thuaän baèng hôïp ñoàng.
Dòch vuï nhöôïng quyeàn thöông maïi
Ñieàu 284, Luaät Thöông maïi (naêm
2005) quy ñònh: “Nhöôïng quyeàn thöông
maïi laø hoaït ñoäng thöông maïi, theo ñoù beân
nhöôïng quyeàn cho pheùp vaø yeâu caàu beân
nhaän quyeàn töï mình tieán haønh vieäc mua
baùn haøng hoaù, cung öùng dòch vuï theo caùc
ñieàu kieän: Vieäc mua baùn haøng hoaù, cung
öùng dòch vuï ñöôïc tieán haønh theo caùch thöùc
toå chöùc kinh doanh do beân nhöôïng quyeàn
quy ñònh vaø ñöôïc gaén vôùi nhaõn hieäu haøng
hoaù, teân thöông maïi, bí quyeát kinh doanh,
khaåu hieäu kinh doanh, bieåu töôïng kinh
doanh, quaûng caùo cuûa beân nhöôïng quyeàn;
Beân nhöôïng quyeàn coù quyeàn kieåm soaùt vaø
trôï giuùp cho beân nhaän quyeàn trong vieäc
ñieàu haønh coâng vieäc kinh doanh”.
THÖÏC TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN DÒCH
VUÏ PHAÂN PHOÁI TAÏI VIEÄT NAM
Taïi Vieät Nam, hieän chöa coù caùc vaên baûn
höôùng daãn cuï theå vôùi hình thöùc ñaïi lyù hoa
hoàng, neân vieäc khai thaùc dòch vuï naøy coøn
haïn cheá. Vì vaäy, baøi vieát chuû yeáu taäp trung
phaân tích thöïc traïng phaùt trieån cuûa 3 nhoùm
ngaønh, ñoù laø: Dòch vuï baùn buoân, Dòch vuï
baùn leû, Nhöôïng quyeàn thöông maïi.
Economy and Forecast Review
Keát quaû ñaït ñöôïc
Veà phaùt trieån dòch vuï baùn buoân
Keânh baùn buoân hieän ñaïi: Moâ hình phaân phoái baùn
buoân (phaân phoái sæ - töï phuïc vuï), ñöôïc ñònh nghóa treân
cô sôû ñoái töôïng khaùch haøng: chæ coù khaùch haøng laøm kinh
doanh môùi ñöôïc mua haøng taïi ñieåm baùn, taát caû khaùch
haøng caàn ñaêng kyù vaø ñöôïc caáp theû khaùch haøng. Xuaát
hieän naêm 2002 ôû Vieät Nam, Metro Cash & Carry laø DN
FDI tieân phong vaø gaàn nhö ñoäc toân trong moâ hình sieâu
thò baùn buoân. Baùo caùo taøi chính do Taäp ñoaøn meï Metro
coâng boá cho thaáy, 12 naêm kinh doanh taïi Vieät Nam, quy
moâ hoaït ñoäng cuûa maûng baùn buoân Metro Cash & Carry
lieân tuïc môû roäng vaø tính ñeán naêm 2014, coù tôùi 19 trung
taâm vaø doanh thu taêng gaáp 24 laàn. Nhöng chæ duy nhaát
naêm 2010, Coâng ty baùo laõi 116 tyû ñoàng vaø chöa bao giôø
noäp thueá thu nhaäp DN (Hoàng Chaâu, 2014). Naêm 2014,
Metro Cash & Carry hoaøn taát thöông vuï baùn laïi toaøn
boä heä thoáng taïi Vieät Nam cho Taäp ñoaøn TCC cuûa Thaùi
Lan. Sau khi tieáp quaûn, Taäp ñoaøn TCC ñaõ ñoåi teân heä
thoáng thaønh chuoãi sieâu thò baùn buoân Mega Market. Tính
cho tôùi nay, ñaây vaãn laø DN duy nhaát cung caáp dòch vuï
baùn buoân hieän ñaïi taïi Vieät Nam (Euromonitor, 2019).
Tuy nhieân, Mega Market tieáp noái haønh trình thua loã cuûa
Metro Cash & Carry vôùi möùc loã bình quaân khoaûng 110
tyû ñoàng/naêm (Nam Haûi, 2018).
Nhìn chung, phaân khuùc baùn buoân hieän ñaïi ôû Vieät
Nam chöa ñöôïc ñònh höôùng roõ raøng. Khaâu keát noái giöõa
nhaø saûn xuaát vaø nhaø phaân phoái coøn nhieàu vöôùng maéc.
Trong khi ñoù, heä thoáng phaân phoái Vieät Nam hieän khaù
daøy ñaëc, nhöng phaùt trieån mang tính töï phaùt, chöa taïo
ra chuoãi giaù trò giöõa ñôn vò saûn xuaát vaø nhaø phaân phoái.
Haàu nhö hieän nay toaøn boä heä thoáng sieâu thò Vieät Nam
ñeàu coù keát hôïp caû baùn sæ vaø leû, tuy nhieân, doanh thu
vaãn chuû yeáu ñeán töø baùn leû. Ñieàu naøy chöùng toû phaân
khuùc baùn leû haáp daãn hôn raát nhieàu so vôùi baùn sæ.
Maët khaùc, taïi thò tröôøng Vieät Nam, phaân khuùc baùn
sæ ñaõ ñöôïc chính caùc ñôn vò saûn xuaát laøm raát toát. Haàu
heát caùc DN lôùn cuûa Vieät Nam khi baùn saûn phaåm ra thò
tröôøng, hoï ñaõ töï xaây döïng keânh phaân phoái rieâng. Ñoàng
thôøi, khi cung öùng saûn phaåm hoï khoâng chæ cam keát veà
chaát löôïng, möùc chieát khaáu maø coøn chu ñaùo trong vieäc
vaän chuyeån vaø giao haøng taän nôi. Vì vaäy, vieäc baùn sæ
cuûa Metro noùi rieâng, nhieàu ñaïi sieâu thò baùn buoân noùi
chung daàn maát ñi taùc duïng vôùi caùc DN, toå chöùc.
Keânh baùn buoân truyeàn thoáng: Theo Boä Coâng Thöông
(2018), nhöõng naêm qua, chôï ñaàu moái phaùt trieån caû veà soá
löôïng vaø chaát löôïng. Treân ñòa baøn caû nöôùc coù 8.539 chôï,
trong ñoù coù 83 chôï ñaàu moái, chieám 0,97% toång soá chôï
cuûa caû nöôùc, toác ñoä phaùt trieån chôï ñaàu moái bình quaân giai
ñoaïn 2010-2017 ñaït 4,5% (theo thoáng keâ naêm 2010 coù
63 chôï ñaàu moái). Ñaëc bieät phaûi keå ñeán chôï ñaàu moái Bình
Ñieàn, Hooc Moân laø moät trong nhöõng chôï ñaàu moái ñöôïc
ñaàu tö xaây döïng khang trang, hieän ñaïi baäc nhaát caû nöôùc.
Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc, coâng
taùc phaùt trieån vaø quaûn lyù chôï noùi chung vaø chôï ñaàu moái
noùi rieâng thôøi gian qua vaãn coøn moät soá haïn cheá nhö:
Thöù nhaát, cô sôû vaät chaát cuûa ñaïi ña soá caùc chôï coøn yeáu
keùm, laïc haäu; Thöù hai, coâng taùc chuyeån ñoåi moâ hình
67
 HÌNH: DOANH THU NGAØNH BAÙN LEÛ GIAI ÑOAÏN 2010-2020
Ñôn vò: Tyû USD
Nguoàn: Toång cuïc Thoáng keâ
BAÛNG: TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA CAÙC CÖÛA HAØNG TAÏP HOÙA
TAÏI VIEÄT NAM
Naêm 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Doanh soá (ngaøn tyû ñoàng) 724,8 815,2 854,1 887,9 934,8 986,2
Tæ troïng/Ngaønh baùn leû (%) 89 87 87 86 86 86
Soá ñieåm baùn 635.176 641.542 647.556 652.988 658.005 662.592
Nguoàn: Euromonitor (2019)
quaûn lyù chôï coøn chaäm; Thöù ba, vieäc hoã trôï ñaàu tö xaây
döïng, caûi taïo naâng caáp chôï raát khoù khaên; coâng taùc baûo
ñaûm an toaøn thöïc phaåm, truy xuaát nguoàn goác cuûa haøng
hoùa; phoøng chaùy chöõa chaùy, veä sinh moâi tröôøng chôï,
caùc dòch vuï cung caáp taïi chôï coøn raát haïn cheá.
Veà phaùt trieån dòch vuï baùn leû
Giai ñoaïn 2010-2020, toång doanh thu ngaønh baùn
leû taêng töø 88 tyû USD naêm 2010 leân 179 tyû USD vaøo
naêm 2020 (Hình). Ngaønh baùn leû cuõng chöùng kieán söï
chuyeån bieán ñaùng keå cuûa caùc loaïi hình, töø caùc moâ hình
cöûa haøng truyeàn thoáng (chôï truyeàn thoáng, cöûa haøng
taïp hoùa) sang chuoãi moâ hình trung taâm thöông maïi vaø
sieâu thò lôùn, cöûa haøng tieän lôïi, sieâu thò mini, thöông maïi
ñieän töû (TMÑT)… cuûa caùc thöông hieäu noäi ñòa cuõng nhö
thöông hieäu nöôùc ngoaøi. Cuï theå nhö sau:
Sieâu thò lôùn: Soá sieâu thò naêm 2020 laø 1.163 sieâu thò,
taêng 34,5% so vôùi naêm 2016. Co.opmart laø thöông hieäu
sôû höõu nhieàu sieâu thò nhaát vôùi 128 sieâu thò, xeáp sau laø
Vinmart vôùi 64 sieâu thò. Moät soá sieâu thò nöôùc ngoaøi nhö
AEON Citimart vôùi 29 sieâu thò, BigC sau khi veà tay
ngöôøi Thaùi ñaõ ñaït 35 sieâu thò (Toång cuïc Thoáng keâ, 2021).
Trung taâm thöông maïi: Soá trung taâm thöông maïi
naêm 2020 laø 250 trung taâm, taêng 48,8% so vôùi naêm
2016. Vingroup vaãn chöùng toû söùc maïnh cuûa mình trong
thò tröôøng baùn leû khi soá löôïng trung taâm thöông maïi
Vincom laø 77 trung taâm, chieám hôn 70%. Tieáp theo
Vincom laø LotteMart vôùi 15 trung taâm thöông maïi,
Parkson vôùi 4 trung taâm; Robins vôùi 2 trung taâm (Toång
cuïc Thoáng keâ, 2021).
Cöûa haøng tieän lôïi vaø sieâu thò mini: Trong naêm 2020 ñaõ
chöùng kieán söï taêng tröôûng ñaùng kinh ngaïc cuûa keânh baùn
leû cöûa haøng tieän lôïi, taêng töø 2.495 naêm 2016 leân 5.692
cöûa haøng trong naêm 2020. Vinmart+ vôùi chieán löôïc môû
roäng soá löôïng cöûa haøng ñaõ leân ñeán 2.870 cöûa haøng trong
naêm 2020. Ñöùng thöù hai laø chuoãi Baùch Hoùa Xanh ñaït
1.658 cöûa haøng. Chuoãi cöûa haøng tieän lôïi ngoaïi chieám
gaàn 25% soá löôïng cöûa haøng, nhö: Circle K vôùi 392 cöûa
haøng, Satrafoods 183 cöûa haøng… Söï hieän dieän ngaøy caøng
taêng cuûa cöûa haøng tieän lôïi ñöôïc theå hieän roõ raøng nhaát taïi
TP. Hoà Chí Minh vaø Haø Noäi (Boä Coâng Thöông, 2020).
68
Cöûa haøng nhoû: Ñaïi dieän chuû yeáu laø
caùc thöông hieäu ñeán töø Nhaät Baûn, taêng
nheï töø 163 cöûa haøng naêm 2019 leân 170
cöûa haøng. Miniso vôùi 47 cöûa haøng treân
toaøn quoác, theo sau laø Mumuso 37 cöûa
haøng (Boä Coâng Thöông, 2020).
Cöûa haøng taïp hoùa: Soá lieäu ôû Baûng
cho thaáy vai troø quan troïng cuûa caùc cöûa
haøng taïp hoùa truyeàn thoáng taïi Vieät Nam.
Maëc duø keânh phaân phoái hieän ñaïi coù söï
taêng tröôûng vöôït baäc trong hai thaäp kyû
qua, tuy nhieân, soá lieäu thoáng keâ cuûa
Euromonitor naêm 2019 cho thaáy, caùc cöûa
haøng taïp hoùa hieän vaãn giöõ vai troø chuû ñaïo
trong ngaønh baùn leû caû veà doanh soá vaø soá
löôïng ñieåm baùn.
Chôï truyeàn thoáng: Theo Boä Coâng
Thöông (2018), treân ñòa baøn caû nöôùc coù
8.539 chôï truyeàn thoáng, nhöng soá phaän chôï
truyeàn thoáng ñaõ gaàn nhö môø nhaït khi caùc
trung taâm thöông maïi moïc leân nhö naám.
Thaäm chí, ôû moät soá tænh, thaønh, caùc trung
taâm thöông maïi coøn moïc ngay saùt caïnh
chôï truyeàn thoáng, gaây aùp löïc caïnh tranh
maïnh vôùi chôï truyeàn thoáng. ÔÛ Haø Noäi,
moät loaït chôï vang boùng moät thôøi, nhö: chôï
Mô, chôï Haøng Da… ñaõ “cheát” trong “côn
loác” chuyeån ñoåi chôï truyeàn thoáng sang moâ
hình chôï - trung taâm thöông maïi. Maëc duø
Haø Noäi ñaõ döøng caùc döï aùn chuyeån ñoåi naøy,
nhöng chôï truyeàn thoáng ñaõ khoâng theå laáy
laïi ñöôïc theá maïnh voán coù cuûa noù. 
Hình thöùc baùn leû khoâng coù cöûa haøng:
(i) Baùn haøng tröïc tieáp: Ñaây laø hình
thöùc baùn leû theo moâ hình baùn haøng caù
nhaân. Öu ñieåm cuûa loaïi hình baùn leû naøy
laø tieát kieäm chi phí maët baèng, quaûng caùo…
Tuy nhieân, tieàm naêng kinh doanh cuûa caùc
DN trong lónh vöïc baùn haøng tröïc tieáp coøn
haïn cheá. Ñieån hình nhö caùc DN: Thieân
Ngoïc Minh Uy, Amway, Herbalife,
Oriflame, Tiens.... Thaäm chí, naêm 2018,
Thieân Ngoïc Minh Uy coøn phaù saûn. Ñieàu
naøy coù theå lyù giaûi bôûi vieäc khai thaùc caùc
moái quan heä caù nhaân ñeå baùn haøng, thay vì
vieäc taäp trung vaøo chaát löôïng saûn phaåm,
dòch vuï ñaõ taïo ra nhieàu baát caäp vôùi hình
thöùc baùn leû naøy vaø khoâng ñöôïc ngöôøi tieâu
duøng ñoùn nhaän tích cöïc.
(ii) Baùn haøng tröïc tuyeán: Tính toaùn cuûa
caùc taäp ñoaøn lôùn theá giôùi veà coâng ngheä, taøi
chính, tö vaán treân theá giôùi nhö: Google,
Temasek vaø Bain&Company… cho thaáy,
vôùi toác ñoä taêng tröôûng trung bình 29%/
naêm trong giai ñoaïn 2020-2025, quy moâ
TMÑT cuûa Vieät Nam coù theå ñaït 52 tyû USD
vaø giöõ vò trí thöù 3 trong khu vöïc ASEAN
vaøo naêm 2025 (Thuøy Döông, 2021).
Kinh teá vaø Döï baùo
 Thöïc teá cho thaáy, hoaït ñoäng baùn
haøng tröïc tuyeán thôøi gian qua phaùt trieån
maïnh vôùi nhieàu saøn TMÑT tham gia thò
tröôøng (Tiki, Shopee, Lazada…) hay caùc
website. Naêm 2020 laø naêm hoát baïc cuûa
caùc saøn TMÑT. Lazada ghi nhaän soá löôïng
nhaø baùn haøng tham gia kinh doanh treân
saøn taêng gaàn 2 laàn, soá löôïng khaùch haøng
thöôøng xuyeân töông taùc vôùi LazGame moãi
ngaøy taêng hôn 2,5 laàn. Rieâng LazMall - heä
thoáng gian haøng chính haõng cuûa Lazada -
ghi nhaän möùc taêng tröôûng veà soá löôïng ñôn
haøng vaø khaùch haøng ñeán hôn 3 laàn trong
caùc leã hoäi mua saém vaø hôn 2 laàn trong caùc
ngaøy thöôøng… Saøn TMÑT Tiki cho bieát
trong giai ñoaïn cao ñieåm cuûa dòch beänh
Covid-19 vaøo thaùng 3 vaø 4/2020, nhu
caàu mua saém treân Tiki taêng 15% so vôùi 2
thaùng cao ñieåm cuoái naêm 2019. Coù nhöõng
thôøi ñieåm, Tiki ghi nhaän coù ñeán 4.000 ñôn
haøng/phuùt (Thuøy Döông, 2021).
Veà phaùt trieån dòch vuï nhöôïng quyeàn
thöông maïi
Theo Boä Coâng Thöông, tính ñeán thaùng
6/2020, Vieät Nam ñaõ caáp pheùp cho 262
DN nöôùc ngoaøi nhöôïng quyeàn taïi Vieät
Nam (Tröông Thò Thuøy Ninh, 2020), trong
ñoù, coù theå keå ñeán caùc thöông hieäu lôùn
cuûa nöôùc ngoaøi, nhö: McDonalds, Baskin
Robbins (Hoa Kyø), Pizza Hut, Burger King
(Singapore), Lotteria, BBQ Chicken (Haøn
Quoác), Swensens (Malaysia), Karren
Millen, Coast London (Anh), Bvlgari,
Moschino, Rossi (Italia)… Trong nöôùc, caùc
DN Vieät Nam cuõng ñaõ hình thaønh moâ hình
nhöôïng quyeàn thöông maïi ñeå phaùt trieån thò
tröôøng, naâng cao giaù trò thöông hieäu. Tieâu
bieåu cho moâ hình naøy cuûa caùc DN Vieät
Nam phaûi keå ñeán: Trung Nguyeân, Phôû
24, Kinh Ñoâ Bakery, thôøi trang Ninomax,
Foci, giaøy deùp T&T, kinh doanh caø pheâ
Bobby Brewers… Lónh vöïc nhaän nhöôïng
quyeàn thöông maïi töø caùc thöông hieäu nöôùc
ngoaøi nhieàu nhaát ôû Vieät Nam laø: chuoãi
thöùc aên nhanh, nhaø haøng; cöûa haøng baùn leû
noäi thaát, myõ phaåm, baùn leû haøng hoùa tieâu
duøng; thôøi trang; giaùo duïc - ñaøo taïo…
Hieän xu höôùng nhöôïng quyeàn thöông
maïi taïi Vieät Nam chuû yeáu döøng laïi ôû moâ
hình nhöôïng quyeàn caáp 1 (goïi laø nhöôïng
quyeàn ñoäc quyeàn) khi thöông hieäu quoác teá
trao quyeàn cho moät DN noäi ñòa phaùt trieån
heä thoáng chi nhaùnh treân toaøn laõnh thoå döôùi
hình thöùc töï ñaàu tö vaø kinh doanh (goïi laø
phaùt trieån heä thoáng chuoãi). Raát ít thöông
hieäu quoác teá taïi Vieät Nam phaùt trieån thò
tröôøng qua hình thöùc nhöôïng quyeàn caáp 2
(goïi laø nhöôïng quyeàn thöù caáp), khi ñoái taùc
Economy and Forecast Review
caáp 1 tieáp tuïc nhöôïng quyeàn töøng chi nhaùnh hoaëc töøng
khu vöïc cho moät ñoái taùc thöù caáp tieáp theo.
Nhöõng vaán ñeà ñaët ra
Coù theå noùi, chöa bao giôø hoaït ñoäng phaân phoái, ñaëc
bieät laø hoaït ñoäng baùn leû treân thò tröôøng Vieät Nam laïi
soâi ñoäng vaø phaùt trieån nhö hieän nay, môû ra nhieàu cô hoäi
môùi cho caû DN, ngöôøi tieâu duøng trong vaø ngoaøi nöôùc.
Tuy nhieân, töø nhieàu naêm qua, quaûn lyù dòch vuï phaân
phoái taïi Vieät Nam chöa theo kòp so vôùi thöïc teá vaø quy
moâ phaùt trieån, nhaát laø trong boái caûnh Vieät Nam cam keát
WTO cuõng nhö caùc quy ñònh cuûa caùc hieäp ñònh thöông
maïi töï do veà môû cöûa thò tröôøng dòch vuï phaân phoái.
Vieäc môû cöûa thò tröôøng cuõng taïo aùp löïc ñeán caùc nhaø
saûn xuaát, ñaëc bieät laø caùc nhaø phaân phoái trong nöôùc.
Veà töông quan thò phaàn, caùc taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi ñang
chieám tyû troïng khaù aán töôïng trong phaân phoái baùn leû
hieän ñaïi taïi caùc thaønh phoá lôùn, ñaåy DN phaân phoái Vieät
Nam veà vuøng noâng thoân. Hieän quy moâ DN cuûa Vieät
Nam ña laø nhoû vaø vöøa, neân khoù coù theå töï toå chöùc heä
thoáng phaân phoái hieäu quaû. Beân caïnh ñoù, vôùi quy moâ
nhoû, khaû naêng lieân keát vaø taøi chính ñeàu haïn cheá, DN
Vieät Nam seõ maát lôïi theá trong ñaøm phaùn thu mua vaø
chòu theâm söùc eùp veà giaù caû, ñieàu kieän thanh toaùn…
ÔÛ moät khía caïnh khaùc, vieäc môû cöûa thò tröôøng phaân
phoái cuõng seõ taïo aùp löïc raát lôùn ñeán caùc nhaø saûn xuaát
vaø nhaát laø caùc nhaø phaân phoái trong nöôùc. Ñaõ coù nhieàu
yù kieán caûnh baùo veà nguy cô khu vöïc phaân phoái baùn leû
bò laán aùt bôûi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå lan roäng
sang caû lónh vöïc baùn buoân. Töø ñoù, gaây aûnh höôûng ñeán
söï ñaûm baûo caân ñoái oån ñònh vó moâ chung cuûa toaøn boä
maïng löôùi saûn xuaát cuûa neàn kinh teá. Vieäc caùc nhaø ñaàu
tö nöôùc ngoaøi tham gia thò tröôøng phaân phoái Vieät Nam
seõ laøm “mieáng baùnh” nhoû laïi vaø buoäc caùc DN Vieät
Nam phaûi vöôn leân caïnh tranh, taïo keânh phaân phoái,
giöõ ñöôïc vai troø daãn daét thò tröôøng.
GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN DÒCH VUÏ PHAÂN PHOÁI
TAÏI VIEÄT NAM
Veà phía Nhaø nöôùc
Cuøng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa thò tröôøng phaân
phoái, ñoøi hoûi Nhaø nöôùc phaûi tieáp tuïc nghieân cöùu ñeå
xaây döïng, söûa ñoåi caùc quy ñònh rieâng trong lónh vöïc
naøy, ñaëc bieät chuù yù ñeán baùn leû vaø quy hoaïch baùn leû ñeå
taïo khung phaùp lyù caàn thieát, baûo ñaûm caïnh tranh laønh
maïnh vaø taïo cô cheá hoã trôï DN nhoû vaø vöøa phaùt trieån
kinh doanh trong lónh vöïc naøy.
Ñöùng tröôùc söï gia nhaäp ngaøy caøng ñoâng ñaûo cuûa caùc
DN phaân phoái lôùn nöôùc ngoaøi, caàn tieáp tuïc raø soaùt laïi
heä thoáng phaùp luaät veà dòch vuï phaân phoái, ñaùnh giaù taùc
ñoäng cuûa vieäc môû cöûa thò tröôøng dòch vuï phaân phoái cuûa
Vieät Nam, keát hôïp vôùi vieäc nghieân cöùu kinh nghieäm
quoác teá veà quaûn lyù dòch vuï phaân phoái ñeå ñeà ra nhöõng
giaûi phaùp thieát thöïc cho caùc lónh vöïc phaân phoái cuûa
nöôùc ta…
Taïo ñieàu kieän cho caùc DN, ñaëc bieät laø DN trong
nöôùc tieáp caän ñaát, tín duïng ñeå phaùt trieån caùc cô sôû kinh
doanh hieän ñaïi thoâng qua Ngaân haøng Phaùt trieån Vieät
69
Nam cho vay öu ñaõi khi ñaàu tö vaøo lónh vöïc phaùt trieån
cô sôû kinh doanh hieän ñaïi.
Ñoàng thôøi, xaây döïng phöông aùn thaønh laäp moät soá sôû
giao dòch haøng hoùa, trung taâm baùn buoân theo moâ hình
coâng ty coå phaàn vôùi caùc coå ñoâng laø caùc chuû ñaàu tö kinh
doanh chôï ñaàu moái, caùc ngaân haøng, caùc nhaø baùn leû, caùc
nhaø kinh doanh baát ñoäng saûn.
Ñaëc bieät, caàn coù caùc giaûi phaùp veà phaùt trieån heä sinh
thaùi TMÑT. Cuï theå, beân caïnh vieäc xaây döïng caùc chöông
trình, chính saùch ñaùnh giaù tín nhieäm website TMÑT ñeå
naâng cao söï tin töôûng cuûa ngöôøi tieâu duøng, thì caàn taäp
trung vaøo caùc nhoùm giaûi phaùp sau: Trieån khai chöông
trình hoã trôï DN leân saøn TMÑT, chöông trình hoã trôï chi
phí chuyeån phaùt, chöông trình daùn nhaõn chuyeån phaùt an
toaøn; hoã trôï taøi chính cho caùc DN khi tham gia leân caùc
saøn TMÑT; Xaây döïng Nhaø phaân phoái saûn phaåm Vieät uy
tín vaø phaùt ñoäng truyeàn thoâng chöông trình GoOnline..
Ñoái vôùi hoaït ñoäng nhöôïng quyeàn thöông maïi, caàn
quy ñònh quaûn lyù chaët cheõ vaø hieäu quaû, nhö: Quy ñònh
veà vieäc kieåm tra, cuï theå hoùa caùc bieän phaùp cheá taøi ñoái
vôùi tröôøng hôïp vi phaïm phaùp luaät veà nhöôïng quyeàn
thöông maïi; Ñaåy maïnh caûi caùch haønh chính, taïo thuaän
lôïi ñaàu tö kinh doanh; Ñaåy maïnh tuyeân truyeàn vaø phoå
bieán phaùp luaät veà nhöôïng quyeàn thöông maïi; Coù cô
cheá, chính saùch ñeå ngaân haøng thöông maïi hoã trôï cho
caùc beân nhöôïng vaø nhaän nhöôïng quyeàn thöông maïi
thoâng qua vieäc cung caáp tín duïng coù baûo laõnh hoaëc theá
chaáp thöông hieäu, theá chaáp taøi saûn töï coù.
Veà phía caùc DN kinh doanh trong lónh vöïc
phaân phoái
- Caùc DN baùn leû phaûi bieát ñoùn loõng xu höôùng baùn leû
môùi, taïo söï khaùc bieät vaø mang laïi nhieàu giaù trò gia taêng
cho khaùch haøng. Ñoàng thôøi, caùc DN naøy caàn phaûi tích
hôïp baùn haøng ña keânh, caû tröïc tieáp vaø tröïc tuyeán ñeå ñaùp
öùng ña daïng nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Chính vì vaäy,
ñaây ñang laø thôøi ñieåm, cô hoäi ñeå DN baùn
leû Vieät Nam taïo söï ñoät phaù, taän duïng söï
phaùt trieån cuûa coâng ngheä, ñi taét ñoùn ñaàu,
caïnh tranh thaønh coâng vôùi caùc taäp ñoaøn
baùn leû nöôùc ngoaøi.
- Ñeå phaùt trieån keânh baùn leû truyeàn
thoáng laø chôï vaø tieäm taïp hoùa, caàn phaùt
trieån moâ hình caâu laïc boä tieåu thöông. Ñaây
laø moâ hình ñem laïi nhieàu lôïi ích cho thaønh
vieân tham gia, nhö: cung caáp kieán thöùc, kyõ
naêng baùn haøng, caùch tröng baøy haøng hoùa,
phong caùch öùng xöû vôùi khaùch haøng…
- Tìm kieám caùc ñoái taùc thoâng qua saùp
nhaäp, lieân doanh, hôïp taùc ñeå taêng naêng
löïc caïnh tranh, ña daïng hoùa dòch vuï cung
caáp. Baûn thaân caùc nhaø phaân phoái caàn tìm
kieám ñoái taùc phuø hôïp ñeå hôïp taùc, xaùc
ñònh loä trình hôïp taùc. Caùc DN caàn tìm
tieáng noùi chung trong caùc hoaït ñoäng hôïp
taùc, ñaëc bieät laø traùch nhieäm veà maët taøi
chính, xaây döïng thöông hieäu, xaây döïng
chieán löôïc hôïp taùc….
- Ñeå phaùt trieån keânh phaân phoái hieän
ñaïi, caùc nhaø kinh doanh sieâu thò, trung
taâm thöông maïi… caàn xaây döïng chieán löôïc
phaùt trieån laâu daøi, trong ñoù bao goàm caû
chieán löôïc veà con ngöôøi. Taän duïng caùc
ñieåm baùn saün coù laøm nôi ñaøo taïo vaø huaán
luyeän cho ñoäi nguõ môùi. Ñaàu tö cho boä maùy
nghieân cöùu khaùch haøng ñeå hieåu roõ hôn veà
thoùi quen, nhu caàu cuûa ngöôøi mua haøng,
töø ñoù, coù caùc chieán thuaät kinh doanh hôïp
lyù vaø quyeát saùch ñuùng ñaén. Ñoàng thôøi, taän
duïng trieät ñeå TMÑT, kinh doanh mua saém
tröïc tuyeán vaø dòch vuï giao haøng taän nôi.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Boä Coâng Thöông (2020). Toång quan thò tröôøng baùn leû Vieät Nam naêm 2020
2. Boä Coâng Thöông (2018). Taøi lieäu Hoäi thaûo “Phaùt trieån chôï ñaàu moái ôû Vieät Nam”, ngaøy
27/6/2018
3. Tröông Thò Thuøy Ninh (2020). Ñaåy maïnh hoaït ñoäng nhöôïng quyeàn thöông maïi taïi Vieät Nam,
Taïp chí Taøi chính, kyø 2, thaùng 11/2020
4. Thuøy Döông (2021). Baùn leû online coù moät naêm höôûng lôïi nhôø Covid-19, truy caäp töø https://nld.
com.vn/kinh-te/ban-le-online-co-mot-nam-huong-loi-nho-covid-19-20210211235926779.htm
5. Hoàng Chaâu (2014). Metro ra ñi laø lôøi caûnh baùo cho moâ hình sieâu thò baùn buoân, truy caäp töø
https://vnexpress.net/metro-ra-di-la-loi-canh-bao-cho-mo-hinh-sieu-thi-ban-buon-3029853.html
6. Nam Haûi (2018). Parkson ñoùng cöûa gaàn heát, Lotte loã 800 tyû vaãn nuoâi moäng ‘chieám ñaát’, truy caäp töø
https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/dau-tu/dai-gia-ban-le-thua-lo-ai-se-roi-bo-cuoc-choi-451942.html
7. Toång cuïc Thoáng keâ (2021). Moät soá giaûi phaùp ñaåy maïnh phaùt trieån hoaït ñoäng thöông maïi, dòch
vuï, truy caäp töø https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2021/05/mot-so-giai-phap-day-
manh-phat-trien-hoat-dong-thuong-mai-dich-vu/
8. Trung taâm WTO - VCCI (2020). Vaên kieän Hieäp ñònh EVFTA, EVIPA vaø caùc Toùm taét töøng chöông,
truy caäp töø https://trungtamwto.vn/chuyen-de/8445-van-kien-hiep-dinh-evfta-evipa-va-cac-tom-tat-
tung-chuong
9. Euromonitor (2019). Retailing in Vietnam
10. WTO (1991). Services Sectoral Classification List, MTN.GNS/W/120

70 Kinh teá vaø Döï baùo

Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán phaùt trieån
doanh nghieäp coâng nghieäp hoã trôï
treân ñòa baøn TP. Haø Noäi VUÕ ÑÖÙC NAÊNG*
PHAÏM CAÛNH HUY**
Toùm taét
Nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA) keát hôïp vôùi moâ hình hoài
quy boäi nhaèm ñaùnh giaù caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp (DN) coâng
nghieäp hoã trôï (CNHT) treân ñòa baøn TP. Haø Noäi. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 8 nhaân toá aûnh
höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa DN CNHT treân ñòa baøn TP. Haø Noäi, ñoù laø: Taøi chính; Thò tröôøng;
Nguoàn nhaân löïc; Quan heä lieân keát; Khoa hoïc, coâng ngheä; Cô sôû haï taàng; Chính saùch; Chính
trò - vaên hoùa. Trong ñoù, nhaân toá Khoa hoïc, coâng ngheä; Nguoàn nhaân löïc; Taøi chính laø caùc nhaân
toá aûnh höôûng lôùn nhaát. Töø ñoù, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moät soá haøm yù chính saùch nhaèm giuùp cho
caùc DN CNHT treân ñòa baøn Thuû ñoâ phaùt trieån, taän duïng hieäu quaû caùc nguoàn löïc vaø cô hoäi.

Töø khoùa: CNHT, TP. Haø Noäi, DN

Summary
The study uses exploratory factor analysis (EFA) method combined with multiple regression
model to evaluate factors affecting the development of supporting industry enterprises in Hanoi.
Research results reveal eight determinants which are Finance; Market; Human resources;
Linkage; Science and technology; Infrastructure; Policy; Politics and culture. Specifically,
Science and technology; Human resources; Finance are the most influential factors. From
those findings, the authors propose a number of policy implications to help local supporting
industry enterprises to develop and make effective use of resources and opportunities.

Keywords: supporting industry, Hanoi city, enterprises

GIÔÙI THIEÄU
CNHT coù vai troø voâ cuøng quan troïng,
laø ñoäng löïc tröïc tieáp taïo ra giaù trò gia taêng
cho ngaønh coâng nghieäp, ñaåy nhanh quaù
trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát
nöôùc. Haø Noäi laø Thuû ñoâ cuûa caû nöôùc, laø
ñaàu taøu daãn daét söï phaùt trieån coâng nghieäp.
Tuy nhieân, hieän nay, caùc DN CNHT treân
ñòa baøn TP. Haø Noäi coøn gaëp moät soá khoù
khaên vaø thaùch thöùc. Vì vaäy, vieäc nghieân
cöùu caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån
cuûa DN CNHT ôû Haø Noäi laø raát caàn thieát.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát vaø moâ hình nghieân
cöùu ñeà xuaát
Khaùi nieäm veà CNHT
CNHT coøn ñöôïc goïi laø coâng
nghieäp phuï trôï hay coâng nghieäp boå trôï
*
, ** TS., Vieän Kinh teá vaø Quaûn lyù, Tröôøng Baùch Khoa Haø Noäi
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
(Supporting Industry) laø moät khaùi nieäm ñöôïc söû duïng
ñaàu tieân bôûi ngöôøi Nhaät Baûn.
ÔÛ Nhaät Baûn, naêm 1985, laàn ñaàu tieân, Boä Kinh teá
Coâng nghieäp vaø Thöông maïi (MITI) söû duïng thuaät ngöõ
naøy trong “Saùch traéng veà hôïp taùc quoác teá” naêm 1985.
Trong taøi lieäu naøy CNHT ñöôïc duøng ñeå chæ “caùc DN
nhoû vaø vöøa goùp phaàn taêng cöôøng cô sôû haï taàng coâng
nghieäp ôû caùc nöôùc Chaâu AÙ trong trung vaø daøi haïn hay
laø caùc DN nhoû vaø vöøa saûn xuaát phuï tuøng vaø linh kieän”
(Kyoshiro Ichikawa, 2004).
Naêm 1993, trong chöông trình phaùt trieån CNHT chaâu
AÙ, METI ñaõ ñònh nghóa CNHT laø “ngaønh coâng nghieäp
saûn xuaát nhöõng vaät duïng caàn thieát nhö nguyeân lieäu thoâ,
phuï tuøng vaø haøng hoùa tö baûn... cho coâng nghieäp laép
raùp (goàm oâ toâ, ñieän, ñieän töû)...” (Ohno Kenichi, 2007).
Hieän nay, CNHT ôû Nhaät Baûn ñöôïc hieåu laø “moät nhoùm
caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp cung öùng caùc ñaàu vaøo trung
gian (khoâng phaûi nguyeân vaät lieäu thoâ vaø caùc saûn phaåm
hoaøn chænh) cho caùc ngaønh coâng nghieäp haï nguoàn”.
Thaùi Lan laïi ñònh nghóa CNHT laø ngaønh goàm caùc
DN saûn xuaát phuï tuøng vaø caùc thaønh phaàn ñöôïc söû duïng
cho hoaït ñoäng cuûa caùc DN laép raùp cuoái cuøng.

Economy and Forecast Review 71

 HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa nhoùm taùc giaû
Töø caùc phaân tích treân, coù theå thaáy, cho ñeán nay chöa
coù moät caùch hieåu thoáng nhaát veà CNHT vaø vieäc phaân
bieät phaïm vi CNHT cuõng coøn nhieàu yù kieán khaùc nhau.
ÔÛ Vieät Nam, trong Nghò ñònh soá 111/2015/NÑ-CP,
ngaøy 3/11/2015 cuûa Chính phuû veà phaùt trieån CNHT ñaõ
neâu ra khaùi nieäm “CNHT laø caùc ngaønh coâng nghieäp
saûn xuaát nguyeân lieäu, vaät lieäu, linh kieän vaø phuï tuøng ñeå
cung caáp cho saûn xuaát saûn phaåm hoaøn chænh”.
Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån CNHT
Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån CNHT ñöôïc
nhaän dieän vaø phaân tích trong raát nhieàu nghieân cöùu caû
ñònh tính vaø ñònh löôïng. Döïa treân caùc keát quaû nghieân
cöùu cuûa caùc taùc giaû: Mori J. (2005), Leâ Theá Giôùi (2009),
Ñoã Thuùy Nga (2018), nhoùm taùc giaû ñeà xuaát caùc nhaân
toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån cuûa DN CNHT ôû Haø Noäi
bao goàm: (i) Thò tröôøng; (ii) Nguoàn nhaân löïc; (iii) Cô sôû
haï taàng, (iv) Taøi chính; (v) Khoa hoïc, coâng ngheä; (vi)
Chính saùch; (vii) Quan heä lieân keát; (viii) Chính trò - vaên
hoùa. Cuï theå nhö sau:
- Thò tröôøng: Thò tröôøng phaûi ñaûm baûo quy moâ toái thieåu
môùi mang laïi hieäu quaû cho nhaø saûn xuaát CNHT theo quy
luaät hieäu quaû kinh teá theo quy moâ (Mori J., 2005).
- Nguoàn nhaân löïc: Caùc ñieàu kieän veà nhaân toá saûn xuaát
laø moät trong nhöõng nhaân toá quan troïng coù aûnh höôûng
ñeán söï phaùt trieån cuûa moät neàn kinh teá. Theo Micheal
Porter (1990), nhaân toá nguoàn nhaân löïc laø nhaân toá ñaàu
tieân trong heä thoáng caùc nhaân toá saûn xuaát taïo lôïi theá
caïnh tranh cuûa moät quoác gia. Theo Mori (2005), “chaát
löôïng lao ñoäng” cao, chöù khoâng phaûi maùy moùc môùi laø
ñieàu thieát yeáu ñeå ñaûm baûo chaát löôïng saûn phaåm vaø chi
phí saûn xuaát thaáp coù tính caïnh tranh cho CNHT.
- Cô sôû haï taàng: Ñeå ñaûm baûo phaùt trieån CNHT ñoøi
hoûi cô sôû haï taàng luoân phaûi ñöôïc ñaàu tö, naâng caáp, môû
roäng theo thôøi gian.
- Taøi chính: Ñeå tieán haønh hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh
doanh, DN cuõng caàn phaûi coù voán. Voán kinh doanh laø
ñieàu kieän tieân quyeát coù yù nghóa quyeát ñònh ñeán quaù
trình saûn xuaát, kinh doanh cuûa DN. Nhôø coù voán, caùc
DN coù theå thay ñoåi ñöôïc trang thieát bò, môû roäng quy
moâ saûn xuaát, caûi tieán maãu maõ... Nhôø ñoù, caùc DN seõ ñaùp
öùng ñöôïc nhu caàu cuûa thò tröôøng vaø mang laïi hieäu quaû
kinh teá cho caùc nhaø ñaàu tö.
72
- Khoa hoïc, coâng ngheä: Trình ñoä
coâng ngheä laø moät nhaân toá quan troïng
aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa CNHT.
Hieän nay nhieàu nhaø saûn xuaát chính laø
caùc DN lôùn, ña quoác gia neân ñoøi hoûi caùc
saûn phaåm, linh kieän phaûi coù ñoä chính xaùc
cao, ñaït caùc tieâu chuaån quoác teá.
- Chính saùch: Moâi tröôøng chính saùch laø
moät heä thoáng caùc chuû tröông, nguyeân taéc,
quy ñònh coâng cuï vaø bieän phaùp thích hôïp
cuûa Nhaø nöôùc ñeå ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng
cuûa quoác gia trong nhöõng thôøi kyø nhaát
ñònh nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà
ra trong chieán löôïc phaùt trieån (Traàn Hoàng
Nhaïn, 2019). Theo Micheal Porter (1990);
Barney. J. B vaø Mackey. T. B (2005),
chính saùch coù vai troø ñònh hình beà roäng vaø
söï thaønh coâng quoác teá cuûa nhöõng ngaønh
CNHT vaø coù lieân quan ôû moät quoác gia.
- Quan heä lieân keát: Quan heä giöõa khu
vöïc hoã trôï vaø caùc ngaønh saûn xuaát coâng
nghieäp khoâng theå chæ boù heïp trong phaïm
vi töøng quoác gia, maø ñöôïc thöïc hieän
trong phaïm vi khu vöïc vaø toaøn caàu. Caùc
taäp ñoaøn ña quoác gia vôùi nguoàn löïc to lôùn
veà taøi chính, maïng löôùi saûn xuaát vaø phaân
phoái roäng.
- Chính trò - vaên hoùa: OÅn ñònh chính trò
laø tieàn ñeà quan troïng cho hoaït ñoäng kinh
doanh, thay ñoåi veà chính trò coù theå gaây
aûnh höôûng coù lôïi cho nhoùm DN naøy hoaëc
kìm haõm söï phaùt trieån cuûa DN khaùc. Caùc
taùc ñoäng töø Chính phuû, heä thoáng phaùp luaät,
theå cheá kinh teá thò tröôøng… ngaøy caøng aûnh
höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa caùc DN, nhaát
laø caùc DN CNHT. Söï oån ñònh veà chính trò,
nhaát quaùn veà quan ñieåm, chính saùch lôùn
luoân laø söï haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö.
Caùc DN hieän nay phaûi döï baùo, phaân tích
ñöôïc söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng thì môùi coù
theå ñöa ra nhöõng quyeát ñònh hôïp lyù.
Moâ hình nghieân cöùu ñeà xuaát
Döïa vaøo lyù thuyeát noùi treân, nhoùm taùc
giaû ñeà xuaát moâ hình nghieân cöùu nhö Hình.
Moâ hình hoài quy boäi ñaùnh giaù caùc
nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa
DN CNHT treân ñòa baøn TP. Haø Noäi coù
daïng nhö sau:
DG = β0 + β1TC + β2TT + β3NNL +
β4QHLK + β5KHCN + β6CSHT + β7CS +
β8CTVH
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñònh löôïng ñöôïc thöïc
hieän baèng phöông phaùp khaûo saùt vôùi 253
DN CNHT treân ñòa baøn TP. Haø Noäi trong
naêm 2020. Baûng caâu hoûi ñöôïc göûi cho caùc
DN naøy qua email hoaëc trao ñoåi tröïc tieáp
qua ñieän thoaïi. Coâng cuï thu thaäp döõ lieäu
Kinh teá vaø Döï baùo
sô caáp laø baûng hoûi khaûo saùt caáu truùc ñöôïc BAÛNG 1: HEÄ SOÁ KMO VAØ KIEÅM ÑÒNH BARTLETT’S ÑOÁI VÔÙI BIEÁN ÑOÄC LAÄP
thieát keá bao goàm caùc caâu hoûi veà thoâng tin Kieåm tra KMO vaø Bartlett’s
toång quan veà DN ñöôïc khaûo saùt vaø caùc Heä soá KMO (Kaiser - Meyer - Olkin) .821
caâu hoûi theo thang ño Likert 5 ñieåm vôùi Moâ hình kieåm tra cuûa
Giaù trò Chi - Square 3174.980
1 - Hoaøn toaøn khoâng ñoàng yù ñeán 5 - Hoaøn Bartlett
Baäc töï do 561
toaøn ñoàng yù (Baøi vieát söû duïng caùch vieát soá Sig. .000
thaäp phaân theo chuaån quoác teá).
BAÛNG 2: BAÛNG PHÖÔNG SAI TRÍCH ÑOÁI VÔÙI BIEÁN ÑOÄC LAÄP
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU Giaù trò Eigenvalues Chæ soá sau khi trích Chæ soá sau khi xoay
Nhaân Tích luõy Tích luõy Tích luõy
Kieåm ñònh thang ño toá Toång Phöông phöông Toång
Phöông
phöông Toång
Phöông
phöông
sai trích sai trích sai trích
Töø keát quaû kieåm ñònh thang ño sai trích sai trích sai trích
1 6.256 18.400 18.400 6.256 18.400 18.400 3.037 8.932 8.932
Cronbach’s Alpha, caùc thang ño ñeàu
2 3.763 11.068 29.468 3.763 11.068 29.468 2.998 8.818 17.750
ñaûm baûo ñoä tin caäy, caû 37 bieán quan saùt 3 2.603 7.657 37.125 2.603 7.657 37.125 2.586 7.607 25.356
ñeàu ñaùp öùng ñuû ñieàu kieän ñeå chaïy EFA. 4 2.193 6.449 43.574 2.193 6.449 43.574 2.554 7.511 32.868
Phaân tích EFA ñoái vôùi bieán ñoäc laäp 5 1.979 5.819 49.393 1.979 5.819 49.393 2.541 7.474 40.342
Keát quaû ôû Baûng 1 cho thaáy, heä soá 6 1.633 4.802 54.195 1.633 4.802 54.195 2.525 7.428 47.770
KMO = 0.821 > 0.5 neân phaân tích nhaân toá 7 1.526 4.487 58.682 1.526 4.487 58.682 2.493 7.333 55.102
laø phuø hôïp. Sig. (Bartlett’s Test) = 0.000 8 1.255 3.691 62.373 1.255 3.691 62.373 2.472 7.271 62.373
(Sig. < 0.05) chöùng toû caùc bieán quan saùt 9 .795 2.340 64.713
coù töông quan vôùi nhau trong toång theå.
Veà heä soá Eigenvalues, Eigenvalues BAÛNG 3: HEÄ SOÁ KMO VAØ KIEÅM ÑÒNH BARTLETT'S ÑOÁI VÔÙI BIEÁN PHUÏ THUOÄC
= 1.255 > 1 taïi nhaân toá thöù 8, nhö vaäy Kieåm tra KMO vaø Bartlett’s
8 nhaân toá ruùt trích ñöôïc töø EFA coù yù Heä soá KMO (Kaiser - Meyer - Olkin) .708
nghóa toùm taét thoâng tin caùc bieán quan saùt Giaù trò Chi - Square 282.964
Moâ hình kieåm tra cuûa
ñöa vaøo toát nhaát. Toång phöông sai trích Bartlett
Baäc töï do 3
= 62.373% > 50%. Ñieàu naøy chöùng toû Sig. .000
62.373% bieán thieân cuûa döõ lieäu ñöôïc giaûi
thích bôûi 8 nhaân toá. BAÛNG 4: TOÅNG PHÖÔNG SAI TRÍCH ÑOÁI VÔÙI BIEÁN PHUÏ THUOÄC
Baûng 2 cho thaáy, caùc bieán löïa choïn ñeàu Giaù trò Eigenvalues Chæ soá sau khi trích
Nhaân
coù heä soá taûi nhaân toá Factor loading > 0.5, toá Toång Phöông sai Tích luõ y Phöông sai Tích luõy
Toång
ñaùp öùng ñöôïc tieâu chí phuø hôïp. trích phöông sai trích trích phöông sai trích
Phaân tích EFA ñoái vôùi bieán phuï thuoäc 1 2.227 74.243 74.243 2.227 74.243 74.243
Baûng 3 cho thaáy, heä soá KMO=0.708 2 .453 15.089 89.332
> 0.5 neân phaân tích nhaân toá laø phuø hôïp. 3 .320 10.668 100.000
Trong khi ñoù, Sig. (Bartlett’s Test)=0.000 Nguoàn: Keát quaû chaïy döõ lieäu
(Sig. < 0.05) chöùng toû caùc bieán quan saùt coù
töông quan vôùi nhau trong toång theå. Theâm vaøo ñoù, keát quaû hoài quy ôû Baûng 5 cho thaáy,
Keát quaû ôû Baûng 4 cho thaáy, coù moät taát caû caùc bieán ñeàu coù söï taùc ñoäng leân bieán phuï thuoäc
nhaân toá ñöôïc trích töø caùc bieán quan saùt do Sig. kieåm ñònh t cuûa töøng bieán ñoäc laäp ñeàu nhoû hôn
ñöa vaøo phaân tích EFA. Phöông sai trích 0.05. Heä soá VIF caùc bieán ñoäc laäp ñeàu nhoû hôn 10, nhö
ñöôïc giaûi thích laø 74.243% taïi Eigenvalue vaäy, khoâng coù ña coäng tuyeán xaûy ra.
laø 2.227 > 1. Töø keát quaû phaân tích hoài quy ôû Baûng 5, ta coù haøm hoài
Töông quan Person quy theå hieän caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån cuûa
Böôùc tieáp theo, nhoùm taùc giaû thöïc caùc DN CNHT treân ñòa baøn TP. Haø Noäi coù daïng nhö sau:
hieän phaân tích töông quan Pearson. Keát DG = 0.239TC + 0.124TT + 0.275NNL +
quaû cho thaáy, taát caû caùc giaù trò Sig. töông 0.106QHLK + 0.294KHCN + 0.169CSHT + 0.122CS
quan Pearson giöõa caùc bieán ñoäc laäp vôùi + 0.141CTVH
bieán phuï thuoäc ñeàu nhoû hôn 0.05. Nhö Caùc heä soá treân ñeàu döông, nghóa laø caû 8 nhaân toá ñeàu
vaäy, caùc bieán ñoäc laäp ñeàu coù töông quan aûnh höôûng cuøng chieàu ñeán söï phaùt trieån cuûa caùc DN
tuyeán tính vôùi bieán phuï thuoäc. CNHT treân ñòa baøn TP. Haø Noäi, cuï theå laø: Taøi chính;
Phaân tích hoài quy Thò tröôøng; Nguoàn nhaân löïc; Quan heä lieân keát; Khoa
Phaân tích ANOVA, ta coù keát quaû, heä hoïc, coâng ngheä; Cô sôû haï taàng; Chính saùch; Chính trò
soá Sig. kieåm ñònh F = 0.00 < 0.05, nhö - vaên hoùa. Trong caùc nhaân toá treân, thì Khoa hoïc, coâng
vaäy moâ hình hoài quy coù yù nghóa. Heä soá R2 ngheä (vôùi heä soá beta laø 0.294) laø nhaân toá aûnh höôûng lôùn
hieäu chænh = 64.9%. Nhö vaäy, caùc bieán nhaát ñeán söï phaùt trieån cuûa CNHT; tieáp ñoù laø ñeán nhaân
ñoäc laäp ñöa vaøo chaïy hoài quy aûnh höôûng toá Nguoàn nhaân löïc (vôùi heä soá beta laø 0.275) vaø Taøi
tôùi 64.9% söï thay ñoåi cuûa bieán phuï thuoäc. chính (vôùi heä soá beta laø 0.239).

Economy and Forecast Review 73

 BAÛNG 5: TOÅNG HÔÏP PHAÂN TÍCH HOÀI QUY DN tieáp caän caùc thoâng tin veà thò tröôøng,
Heä soá chöa Heä soá coâng ngheä, tieâu chuaån.
Teân bieán Kyù hieäu chuaån hoùa chuaån hoùa t Sig. VIF Thöù hai, veà nguoàn nhaân löïc, ngoaøi
B Sai soá Beta vieäc naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo cuûa
Heä soá töï do (Constant) -.096 .190 -.503 .615 caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng cuõng caàn coù
Taøi chính TC .161 .028 .239 5.679 .000 1.272 nhöõng chính saùch hoã trôï chi phí ñaøo taïo
Thò tröôøng TT .087 .030 .124 2.880 .004 1.337 nguoàn nhaân löïc, coù theå thueâ caùc chuyeân
Nguoàn nhaân löïc NNL .196 .032 .275 6.195 .000 1.415 gia nöôùc ngoaøi ñeå ñaøo taïo nhaân löïc chaát
Quan heä lieân keát QHLK .071 .028 .106 2.562 .011 1.222
löôïng cao, ñaåy maïnh hôïp taùc ñaøo taïo
giöõa caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø DN.
Khoa hoïc, coâng ngheä KHCN .189 .027 .294 7.016 .000 1.261
Thöù ba, veà taøi chính, caàn coù nhöõng
Cô sôû haï taàng CSHT .109 .028 .169 3.916 .000 1.341
chính saùch giuùp DN tieáp caän nguoàn voán
Chính saùch CS .084 .030 .122 2.839 .005 1.321
vay, laõi suaát öu ñaõi, nhaát laø ñoái vôùi caùc
Chính trò - vaên hoùa CTVH .094 .026 .141 3.625 .000 1.095 DN nhoû vaø vöøa ñeå caùc DN naøy coù ñuû
R2 0.649 nguoàn löïc phaùt trieån.
F 59.354 Thöù tö, veà cô sôû haï taàng, caàn coù
Sig F 0.00 nhöõng bieän phaùp caûi thieän cô sôû haï taàng,
Nguoàn: Keát quaû chaïy döõ lieäu caàu ñöôøng, taïo ñieàu kieän ñeå DN môû roäng
maët baèng, cô sôû saûn xuaát, xaây döïng caùc
KEÁT LUAÄN VAØ MOÄT SOÁ KHUYEÁN NGHÒ cuïm, khu coâng nghieäp.
Thöù naêm, veà thò tröôøng, caàn coù
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 8 nhaân toá aûnh caùc chính saùch môû roäng dung löôïng thò
höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa CNHT treân ñòa baøn TP. tröôøng, xuùc tieán thöông maïi, xaây döïng heä
Haø Noäi, ñoù laø: Taøi chính; Thò tröôøng; Nguoàn nhaân löïc; thoáng thoâng tin ñeå DN naém ñöôïc thoâng
Quan heä lieân keát; Khoa hoïc, coâng ngheä; Cô sôû haï taàng; tin vaø nhu caàu cuûa thò tröôøng.
Chính saùch; Chính trò - vaên hoùa. Trong ñoù, Khoa hoïc, Thöù saùu, veà chính saùch, caàn raø soaùt,
coâng ngheä; Nguoàn nhaân löïc; Taøi chính laø caùc nhaân toá ñaûm baûo caùc DN tieáp caän ñöôïc caùc chính
aûnh höôûng lôùn nhaát ñeán söï phaùt trieån cuûa CNHT treân saùch öu ñaõi, cuøng vôùi ñoù, caàn coù caùc cô
ñòa baøn TP. Haø Noäi. cheá öu ñaõi ñaëc thuø ñeå phaùt trieån caùc DN
Töø keát quaû treân, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moät soá CNHT treân ñòa baøn TP. Haø Noäi.
khuyeán nghò sau nhaèm phaùt trieån ngaønh CNHT treân Thöù baûy, veà quan heä lieân keát, caàn toå
ñòa baøn Thuû ñoâ: chöùc caùc chöông trình xuùc tieán thöông
Thöù nhaát, veà khoa hoïc, coâng ngheä, ñaây laø nhaân maïi, giuùp DN naém baét, tieáp caän ñöôïc
toá aûnh höôûng lôùn nhaát ñeán söï phaùt trieån cuûa CNHT. thoâng tin treân thò tröôøng, hoã trôï caùc DN
Vì vaäy, caàn phaûi coù caùc chính saùch khuyeán khích ñaàu trong nöôùc keát noái vôùi caùc DN FDI. Xaây
tö phaùt trieån coâng ngheä, cô cheá öu ñaõi chuyeån giao döïng cô sôû döõ lieäu vaø website veà danh
coâng ngheä, phaùt trieån caùc toå chöùc nghieân cöùu nhaèm muïc caùc DN vaø saûn phaåm CNHT ñeå keát
ñoåi môùi vaø chuyeån giao coâng ngheä, taïo ñieàu kieän ñeå noái thoâng tin.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Chính phuû (2015). Nghò ñònh soá 111/2015/NÑ-CP, ngaøy 03/11/2015 veà phaùt trieån coâng nghieäp hoã trôï
2. Ñoã Thuùy Nga (2018). Phaùt trieån CNHT treân ñòa baøn thaønh phoá Haø Noäi, Luaän aùn tieán só kinh
teá, Vieän Chieán löôïc phaùt trieån - Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö
3. Traàn Hoàng Nhaïn (2019). Nghieân cöùu thoáng keâ taùc ñoäng caùc nhaân toá ñeán söï phaùt trieån cuûa
CNHT - tröôøng hôïp tænh Baéc Ninh, Luaän aùn tieán só kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
4. Leâ Theá Giôùi (2009). Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa CNHT ôû Vieät Nam, Taïp chí
Khoa hoïc vaø Coâng ngheä, 1, 1-9
5. Barney, J. B. and Mackey, T. B. (2005). Testing resource-based theory, Research Methodology
in Strategy and Management, 2, 1-13
6. Kyoshiro Ichikawa (2004). Building and Strengthening Supporting Industries in Vietnam A
Survey Report, Senior Investment Advisor JETRO Hanoi
7. Kenichi Ohno (2007). Building Supporting Industries in Vietnam, vol. 1, Vietnam Development
Forum (English and Vietnamese)
8. Mori,  J. (2005).  Development of Supporting Industries for Vietnam’s Industrialization:
Increasing Positive Vertical Externalities through Collaborative Training, December 2005
9. Michael. E. Porter (1990). The competitive advantage of the nations, New York: The Free Press

74 Kinh teá vaø Döï baùo

Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán haønh vi
söû duïng maïng xaõ hoäi TikTok
cuûa hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng
taïi Haø Noäi LEÂ VAÊN NAM*
KIEÀU THÒ KIM GIANG**
TRAÀN NGOÏC HUYEÀN***
NGUYEÃN THÒ THU TRANG****
Toùm taét
Vaøi naêm gaàn ñaây, TikTok, moät neàn taûng maïng xaõ hoäi (MXH) ñeán töø Trung Quoác noåi leân raát
maïnh meõ vôùi vieäc chia seû caùc video ngaén. Trong nghieân cöùu naøy, nhoùm taùc giaû phaân tích 250
phieáu ñieàu tra, ñoàng thôøi ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa nhoùm nhaân toá nhaän thöùc bao goàm: Nhaän thöùc
ruûi ro; Nhaän thöùc söï deã daøng söû duïng; Nhaän thöùc lôïi ích vaø Chuaån chuû quan, taùc ñoäng ñeán
haønh vi söû duïng TikTok cuûa hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi. Haønh vi söû duïng TikTok cuûa hoïc sinh
THPT taïi Haø Noäi ñöôïc ño löôøng vaø ñaùnh giaù bôûi caùc nhaân toá: Thôøi gian söû duïng; Taàn suaát söû
duïng; Thieát bò coâng ngheä söû duïng vaø Caùc hoaït ñoäng chuû yeáu treân neàn taûng TikTok. Keát quaû
nghieân cöùu goùp phaàn cung caáp theâm cô sôû lyù thuyeát ñeå phuïc vuï cho caùc nghieân cöùu tieáp theo,
cuõng nhö giuùp cho nhaø tröôøng, phuï huynh hoïc sinh ñöa ra caùc quy ñònh veà söû duïng MXH naøy
trong moâi tröôøng giaùo duïc THPT taïi Haø Noäi.

Töø khoùa: maïng xaõ hoäi, hoïc sinh THPT, TikTok, haønh vi söû duïng

Summary
In the past few years, TikTok, a social media platform from China, has emerged strongly with
the sharing of short videos. In this article, the authors conducted a survey with a sample of 250
observations to assess the impact of Perceived risk, Perceived ease of use, Perceived usefulness
and Subjective norm on the behavior of using TikTok of high school students in Hanoi. This
behavior is measured and evaluated by Usage time, Usage frequency, Technology equipments
and Major activities on TikTok. The research results contribute to providing theoretical basis
for future studies as well as helping schools and parents making regulations on using TikTok
for high school education in Hanoi.

Keywords: social media, high school students, TikTok, using behavior

GIÔÙI THIEÄU soáng aûo vôùi nhöõng moái quan heä aûo maø queân ñi cuoäc
soáng thöïc taïi...
Vôùi haàu heát theá heä treû, caùc trang MXH Nghieân cöùu naøy toång hôïp caùc lyù thuyeát veà haønh
nhö: Facebook, Youtube, TikTok… ñaõ vi söû duïng MXH, qua ñoù phaân tích, ñaùnh giaù caùc taùc
vaø ñang trôû thaønh moät phaàn quan troïng ñoäng cuûa nhöõng nhaân toá nhaän thöùc tôùi haønh vi söû duïng
trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy cuûa hoï. TikTok cuûa hoïc sinh khoái THPT taïi Haø Noäi.
Moät trong nhöõng MXH ñöôïc caùc hoïc sinh
THPT raát öa chuoäng söû duïng trong vaøi CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
naêm gaàn ñaây, ñoù laø TikTok. Nhöõng tính NGHIEÂN CÖÙU
naêng maø TikTok ñem laïi, phaàn naøo giuùp
hoïc sinh THPT giaûm bôùt aùp löïc trong Cô sôû lyù thuyeát
hoïc taäp, nhöng noù cuõng gaây neân khoâng ít Moät trong nhöõng lyù thuyeát ñöôïc phaùt trieån vaø öùng duïng
nhöõng heä luïy tieâu cöïc cho hoïc sinh, nhö: roäng raõi ñoái vôùi ngaønh taâm lyù xaõ hoäi laø thuyeát haønh ñoäng
sao nhaõng vieäc hoïc taäp, sa ñaø vaøo cuoäc hôïp lyù (Theory of Reasoned Action - TRA) cuûa Ajzen vaø
*
ThS., **, ***, ****, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021

Economy and Forecast Review 75

 HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
Fishbein (1985). TRA môû roäng moái quan heä giöõa thaùi ñoä
cuûa con ngöôøi vaø haønh vi, tieán ñeán yù ñònh haønh vi tröôùc
khi moät haønh ñoäng ñöôïc dieãn ra. Thuyeát haønh vi coù keá
hoaïch (TPB) ñöôïc ñeà xuaát bôûi Ajzen (1985) nhö laø phieân
baûn môû roäng cuûa TRA, vôùi muïc ñích chính laø döï ñoaùn caùc
haønh vi ñaõ coù keá hoaïch vaø chuû yù. Cuï theå, TPB döï ñoaùn
haønh vi döïa treân 3 yeáu toá chính goàm: thaùi ñoä, chuaån chuû
quan vaø nhaän thöùc kieåm soaùt haønh vi.
TRA vaø TPB ñöôïc xem nhö caùc lyù thuyeát neàn taûng
veà haønh vi, ñeå caùc nhaø nghieân cöùu aùp duïng trong caùc
nghieân cöùu veà haønh vi söû duïng MXH. Coù theå keå ñeán caùc
nghieân cöùu ñieån hình cuûa BahireEfe (2012), Lenhart vaø
Madden (2007), Park (2009)... Nghieân cöùu veà haønh vi söû
duïng MXH cuûa sinh vieân cho thaáy, phaàn lôùn sinh vieân söû
duïng MXH ñeå giaûi trí, giao tieáp, hoïc taäp. Adrian (2010)
cho raèng, vieäc söû duïng MXH cuûa hoïc sinh taïi Israel bò
aûnh höôûng bôûi thaùi ñoä, haønh vi vaø nhaän thöùc...
Ñeà xuaát moâ hình nghieân cöùu
Tuy moät soá nghieân cöùu ñaõ tieáp caän döôùi nhieàu goùc
ñoä khaùc nhau, nhöng ôû Vieät Nam, vieäc nghieân cöùu
haønh vi söû duïng MXH cuûa hoïc sinh THPT chöa ñöôïc
ñeà caäp roäng raõi, ñaëc bieät laø chöa ñi saâu phaân tích haønh
vi söû duïng moät neàn taûng MXH cuï theå nhö TikTok.
Hieän cuõng chöa coù nghieân cöùu naøo kieåm ñònh söï aûnh
höôûng cuûa nhaân toá nhaän thöùc ruûi ro tôùi haønh vi söû duïng
TikTok cuûa hoïc sinh THPT... Vì vaäy, nhoùm taùc giaû ñeà
xuaát moâ hình nhö Hình.
Nhaän thöùc deã daøng söû duïng
Nghieân cöùu cuûa Ñoaøn Thò Kim Loan vaø Löu Thò
Trinh (2016) cho raèng, tính deã daøng söû duïng phaûi thoûa
maõn caùc ñieàu kieän tieáp caän dòch vuï, nhö: raát deã daøng ñeå
coù moät taøi khoaûn, söû duïng ñöôïc moïi luùc, moïi nôi. Coøn
theo Vishanti Raut (2016), vieäc söû duïng MXH khoâng
chæ giôùi haïn ôû caùc chuyeân gia hoaëc ngöôøi tröôûng thaønh,
maø coøn ñöôïc hoïc sinh duøng roäng raõi vì deã söû duïng. Vì
vaäy, nhoùm nghieân cöùu ñöa ra giaû thuyeát nhö sau:
H1: Nhaän thöùc söï deã daøng söû duïng coù aûnh höôûng tích
cöïc ñeán Nhaän thöùc lôïi ích trong vieäc söû duïng TikTok
cuûa hoïc sinh THPT.
Nhaän thöùc ruûi ro
Bauer (1960) laø ngöôøi ñaàu tieân ñöa ra khaùi nieäm veà
nhaän thöùc ruûi ro. Theo ñoù, nhaän thöùc ruûi ro laø keát hôïp
cuûa söï khoâng chaéc chaén vaø möùc ñoä nghieâm troïng cuûa
keát quaû ñaàu ra coù lieân quan. Coøn nghieân cöùu cuûa Buøi
Thanh Traùng (2013) chæ ra raèng, nhaän thöùc ruûi ro coù taùc
ñoäng tieâu cöïc tôùi nhaän thöùc lôïi ích trong vieäc söû duïng
MXH. Vì vaäy, nhoùm nghieân cöùu ñöa ra caùc giaû thuyeát
nhö sau:
76
H2a: Nhaän thöùc ruûi ro coù aûnh höôûng
tieâu cöïc ñeán Nhaän thöùc lôïi ích veà söû duïng
TikTok cuûa hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi.
H2b: Nhaän thöùc ruûi ro coù aûnh höôûng
tieâu cöïc ñeán Haønh vi söû duïng TikTok cuûa
hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi.
Nhaän thöùc lôïi ích
Theo Vishanti Raut (2016), MXH ñöôïc
xaây döïng döïa treân yù töôûng veà caùch moïi
ngöôøi bieát vaø töông taùc vôùi nhau, noù cung
caáp cho moïi ngöôøi söùc maïnh ñeå chia seû,
laøm cho theá giôùi côûi môû hôn... Coøn Arteaga
vaø coäng söï (2014) cho raèng, nhaän thöùc lôïi
ích töø vieäc söû duïng MXH laø mong ñôïi cuûa
ngöôøi duøng veà söï tieän lôïi, tính tieän ích cuûa
moät neàn taûng chia seû thoâng tin seõ coù maët
taïi baát cöù luùc naøo vaø ôû ñaâu. Vì vaäy, nhoùm
nghieân cöùu ñöa ra giaû thuyeát nhö sau:
H3: Nhaän thöùc lôïi ích coù aûnh höôûng
tích cöïc ñeán Haønh vi söû duïng TikTok cuûa
hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi.
Chuaån chuû quan
Thuyeát TPB cuûa Ajzen (1985) döï ñoaùn
yù ñònh döïa treân 3 yeáu toá chính goàm: thaùi
ñoä, chuaån möïc chuû quan vaø nhaän thöùc
kieåm soaùt haønh vi. Theo Taylor vaø Todd
(1995), chuaån chuû quan ñeán töø thaùi ñoä uûng
hoä hay khoâng uûng hoä vieäc thöïc hieän haønh
vi cuûa gia ñình, baïn beø vaø nhöõng ngöôøi
quan troïng khaùc. Coøn nghieân cöùu cuûa Leâ
Thò Nhò (2011) cho raèng, chuaån chuû quan
laø yeáu toá quan troïng thöù ba trong phaân tích
yù ñònh haønh vi. Vì vaäy, nhoùm nghieân cöùu
ñöa ra giaû thuyeát nhö sau:
H4: Chuaån chuû quan coù aûnh höôûng
tích cöïc ñeán Haønh vi söû duïng TikTok cuûa
hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi.
Haønh vi söû duïng TikTok
Arteaga vaø coäng söï (2014) cho raèng,
bieåu hieän cuûa haønh vi söû duïng MXH laø
thôøi gian vaø taàn suaát söû duïng, caùc hoaït
ñoäng chuû yeáu, nhö: chia seû thoâng tin, chat
vôùi baïn beø… Nghieân cöùu cuûa Vishanti
Raut (2016), cuõng ñeà caäp ñeán caùc bieåu
hieän haønh vi naøy, cuõng nhö caùc thieát bò
söû duïng ñeå thöïc hieän caùc haønh vi. Vì vaäy,
nhoùm nghieân cöùu ñeà xuaát 4 nhaân toá cho
nghieân cöùu veà haønh vi söû duïng TikTok
cuûa hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi, bao goàm:
Thôøi gian söû duïng; Taàn suaát söû duïng;
Thieát bò söû duïng vaø Caùc hoaït ñoäng chính
khi söû duïng TikTok.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nhoùm taùc giaû thu thaäp döõ lieäu nghieân
cöùu baèng caùch tieán haønh ñieàu tra xaõ hoäi
hoïc vôùi ñoái töôïng laø hoïc sinh THPT taïi
Haø Noäi, thôøi gian khaûo saùt töø thaùng 01
ñeán thaùng 3/2021. Trong toång soá 300
Kinh teá vaø Döï baùo
phieáu ñieàu tra ñöôïc phaùt ra, nhoùm nghieân
cöùu thu veà vaø ñöa vaøo phaân tích 250
phieáu ñaùp öùng caùc tieâu chí.
Ñeå thöïc hieän caùc phaân tích ñònh löôïng,
nhoùm nghieân cöùu söû duïng caùc kyõ thuaät
phaân tích thoáng keâ moâ taû, thoáng keâ taàn soá
baèng phaàn meàm SPSS.22. Nhoùm nghieân
cöùu kieåm ñònh ñoä tin caäy cuûa döõ lieäu baèng
heä soá Cronbach’s Alpha, phaân tích nhaân
toá khaùm phaù (EFA) ñeå xaùc ñònh caùc nhoùm
nhaân toá trong moâ hình. Nghieân cöùu coøn
kieåm ñònh nhaân toá khaúng ñònh (CFA) cuõng
nhö kieåm ñònh tính hoäi tuï (Convergent
Validity), tính phaân bieät (Discriminant
Validity) vaø söï tin caäy (Reliability). Möùc
ñoä taùc ñoäng cuûa töøng nhoùm nhaân toá trong
moâ hình nghieân cöùu ñöôïc kieåm ñònh baèng
moâ hình caáu truùc tuyeán tính (SEM) thoâng
qua phaàn meàm Amos 24.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Nghieân cöùu söû duïng thang ño Likert
ñeå ño löôøng 5 nhoùm nhaân toá vôùi caùc bieán
quan saùt töông öùng. Cuï theå, nhaân toá “Nhaän
thöùc deã daøng söû duïng” coù 4 bieán quan saùt
(PEU1 - PEU4); “Nhaän thöùc lôïi ích” coù
5 bieán quan saùt (PB1 - PB5); “Nhaän thöùc
ruûi ro” coù 3 bieán quan saùt (PR1 - PR3);
“Chuaån chuû quan” coù 4 bieán quan saùt
(SN1 - SN4) vaø “Haønh vi söû duïng MXH”
coù 4 bieán quan saùt (SNUB1 - SNUB4).
Phaân tích EFA
Keát quaû EFA laàn 1 treân 20 bieán quan saùt
cho thaáy, 5 nhoùm nhaân toá, trong ñoù PEU1
coù heä soá taûi = 0,431 bò loaïi. Kieåm ñònh ñoä
tin caäy cuûa töøng bieán quan saùt theo heä soá
Cronbach’s Alpha, nhoùm nghieân cöùu tieáp
tuïc loaïi 2 bieán coù heä soá alpha < 0,6 laø PB3
= 0,479 vaø PB5 = 0,501. Keát quaû EFA
laàn 2 treân 17 bieán quan saùt cho keát quaû, 5
nhoùm nhaân toá vôùi toång phöông sai trích laø
69,621, giaûi thích ñöôïc treân 69% söï bieán
thieân cuûa caùc bieán (Baûng 1).
Phaân tích CFA
Thöïc hieän phaân tích CFA vaø so saùnh
caùc chæ soá ñaùnh giaù möùc ñoä phuø hôïp cuûa
moâ hình (Model Fit) thu ñöôïc keát quaû nhö
sau: chæ soá kieåm ñònh Chi-square CMIN/
df = 1,542 < 3, nghóa laø ôû möùc toát, chæ soá
möùc ñoä phuø hôïp GFI = 0,915 > 0,9, chæ soá
RMSEA = 0,047 < 0,08 vaø chæ soá PCLOSE
= 0,676 > 0,05 ôû möùc toát. Tieán haønh kieåm
ñònh tính hoäi tuï, tính phaân bieät vaø tính tin
caäy, thì ñeàu ñöôïc ñaûm baûo (Baûng 2).
Kieåm ñònh SEM
Keát quaû öôùc löôïng SEM cho thaáy, moâ
hình ñaït ñöôïc ñoä töông thích vôùi soá lieäu
Economy and Forecast Review
BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA (N = 250)
Bieán quan saùt
Nhaân toá
SNUB PEU PR SN PB
Haønh vi söû duïng TikTok (Alpha = 0,898)          
SNUB1 - Thôøi gian söû duïng TikTok 0,895        
SNUB4 - Hoaït ñoäng chuû yeáu treân TikTok 0,851        
SNUB3 - Thieát bò coâng ngheä söû duïng 0,830        
SNUB2 - Taàn suaát söû duïng TikTok 0,708        
Nhaän thöùc deã daøng söû duïng (Alpha = 0,933)          
PEU4 - Coù theå töï hoïc caùch duøng, khoâng caàn
  0,935      
höôùng daãn
PEU3 - Giao dieän söû duïng tröïc quan, deã hieåu   0,893      
PEU2 - Caùc tính naêng ñôn giaûn vaø deã duøng   0,882      
Nhaän thöùc ruûi ro (Alpha = 0.911)          
PR3 - Chöa bieát nhieàu veà tính naêng     0,924    
PR1 - Giaûm suùt keát quaû hoïc taäp     0,860    
PR2 - “Ngoä ñoäc” thoâng tin giaû, sai leäch     0,846    
Chuaån chuû quan (Alpha = 0.833)          
SN1 - Gia ñình, ngöôøi thaân       0,775  
SN3 - Thaày coâ       0,761  
SN4 - Traøo löu, xu höôùng xaõ hoäi vaø ñaùm ñoâng       0,732  
SN2 - Baïn beø       0,721  
Nhaän thöùc lôïi ích (Alpha = 0.844)          
PB1 - Giuùp hoïc taäp hieäu quaû hôn         0,906
PB2 - Giuùp keát baïn, giao löu         0,774
PB4 - Giuùp giaûi trí         0,711
BAÛNG 2: KIEÅM ÑÒNH ÑOÄ TIN CAÄY, TÍNH HOÄI TUÏ VAØ TÍNH PHAÂN BIEÄT
CUÛA MOÂ HÌNH
  CR AVE MSV MaxR(H) SNUB PEU PR SN PB
SNUB 0,899 0,689 0,314 0,9 0,83        
PEU 0,934 0,825 0,32 0,937 0,310*** 0,908      
PR 0,911 0,773 0,314 0,912 -0,560*** -0,193** 0,879    
SN 0,834 0,556 0,043 0,835 0,208** 0,013 -0,148* 0,746  
PB 0,847 0,649 0,32 0,867 0,313*** 0,566*** -0,252*** -0,097 0,806
N = 250; † p < 0,100; * p < 0,050; ** p < 0,010; *** p < 0,001
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû toång hôïp töø döõ lieäu nghieân cöùu naêm 2021
cuûa caùc chæ soá kieåm ñònh Chi-square CMIN/df; chæ soá
möùc ñoä phuø hôïp GFI; chæ soá CFI; chæ soá RMSEA vaø chæ
soá PCLOSE ñeàu ôû möùc toát. Keát quaû naøy phuø hôïp ñeå söû
duïng cho kieåm ñònh caùc giaû thuyeát nghieân cöùu (Baûng 3).
Keát quaû kieåm ñònh giaû thuyeát trong moâ hình nghieân
cöùu ôû Baûng 3 cho thaáy, so vôùi moâ hình ban ñaàu, giaû
thuyeát H2a (β = -0,142 vaø p = 0,022) bò baùc boû (Nhaän
thöùc lôïi ích cuûa vieäc söû duïng TikTok cuûa hoïc sinh THPT
khoâng bò aûnh höôûng bôûi Nhaän thöùc ruûi ro). Giaû thuyeát
H4 (β = 0,138 vaø p = 0,026) cuõng bò baùc boû (Chuaån chuû
quan khoâng coù taùc ñoäng ñeán Haønh vi söû duïng TikTok).
Trong nhoùm nhaân toá coù taùc ñoäng tích cöïc, “Nhaän thöùc
söï deã daøng söû duïng” coù taùc ñoäng maïnh nhaát β = 0,544
tôùi “Nhaän thöùc lôïi ích”. ÔÛ chieàu ngöôïc laïi, “Nhaän thöùc
ruûi ro coù taùc ñoäng tieâu cöïc vôùi β = -0,484 ñeán “Haønh
vi söû duïng TikTok”. Nhoùm nghieân cöùu nhaän thaáy raèng,
TikTok coù giao dieän söû duïng vaø caùc chöùc naêng raát ñôn
giaûn vaø raát deã daøng tieáp caän. Ñaây laø MXH coù theå gaây
nghieän. Caùc video ngaén ñöôïc coâng ngheä trí tueä nhaân
taïo giôùi thieäu lieân tuïc ñeán ngöôøi duøng, neân laøm cho hoï
lieân tuïc xem. Ñaây laø lyù do lyù giaûi cho vieäc caùc hoïc sinh
THPT ñaùnh giaù veà “Nhaän thöùc ruûi ro” ñoái vôùi “Haønh
vi söû duïng TikTok” lieân tuïc, trong thôøi gian daøi coù theå
aûnh höôûng ñeán keát quaû hoïc taäp.
Haønh vi söû duïng TikTok cuûa hoïc sinh THPT taïi Haø
Noäi veà thôøi gian vaø taàn suaát söû duïng chieám tyû leä % cao
77
BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT NGHIEÂN CÖÙU (N = 250)
Quan heä β Sai soá chuaån P Caùc giaû thuyeát
PEU  PB 0,544 0,054 *** H1: Chaáp nhaän giaû thuyeát
PR  PB -0,142 0,057 0,022 H2a: Baùc boû giaû thuyeát  cheá, vieäc khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc thôøi
PR  SNUB -0,484 0,067 *** H2b: Chaáp nhaän giaû thuyeát
PB  SNUB 0,215 0,069 *** H3: Chaáp nhaän giaû thuyeát
SN  SNUB 0,138 0,083 0,026 H4: Baùc boû giaû thuyeát
*** Möùc yù nghóa p < 0,001.
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû toång hôïp töø döõ lieäu nghieân cöùu naêm 2021
nhaát laø nhoùm söû duïng döôùi 1 tieáng moãi ngaøy, vôùi 94
hoïc sinh töông öùng 37,6%. Hai nhoùm söû duïng TikTok
töø 3-4 tieáng moãi ngaøy vaø treân 5 tieáng moãi ngaøy chæ coù
10 hoïc sinh, töông öùng vôùi 4%. Vôùi thôøi gian söû duïng
trung bình gaàn 2 tieáng (1,84 tieáng) moãi ngaøy, con soá
naøy roõ raøng khoâng heà nhoû, nhaát laø ñoái vôùi caùc hoïc sinh
THPT coù coâng vieäc chính laø hoïc taäp ôû tröôøng. Ñaây laø
con soá ñaùng baùo ñoäng cho caùc phuï huynh vaø nhaø tröôøng
veà tình traïng söû duïng TikTok cuûa hoïc sinh THPT. Keát
quaû ñieàu tra cho thaáy, 240 (töông öùng 96%) hoïc sinh
THPT söû duïng ñieän thoaïi thoâng minh ñeå truy caäp
TikTok. Hoïc sinh chuû yeáu söû duïng MXH naøy ñeå xem
video tröïc tuyeán, vôùi 127 hoïc sinh, töông öùng 50,5%;
döïng video laø 93 hoïc sinh, töông öùng 37,2%...
KEÁT LUAÄN
Vôùi ñoä tuoåi coøn nhoû vaø nhaän thöùc haïn
gian söû duïng TikTok, cuõng nhö bò nghieän
TikTok laø ñieàu raát coù theå xaûy ra, neáu
nhö haønh vi söû duïng MXH naøy cuûa hoïc
sinh THPT khoâng ñöôïc giaùm saùt bôûi phuï
huynh vaø nhaø tröôøng. Keát quaû nghieân
cöùu ñaõ khaúng ñònh, nhaân toá “Nhaän thöùc
ruûi ro” coù taùc ñoäng ñeán haønh vi söû duïng
TikTok cuûa hoïc sinh THPT taïi Haø Noäi.
Veà maët lyù thuyeát, nghieân cöùu ñaõ
toång hôïp, moâ hình hoùa caùc nhaân toá taùc
ñoäng, cuõng nhö ñaùnh giaù vaø ño löôøng
töøng nhaân toá taùc ñoäng ñeán haønh vi söû
duïng TikTok, neân cho pheùp xaây döïng
cô sôû lyù thuyeát cho caùc nghieân cöùu
trong töông lai veà lónh vöïc naøy. Veà maët
thöïc tieãn, nhöõng phaùt hieän veà caùc nhaân
toá caáu thaønh haønh vi söû duïng TikTok,
goùp phaàn laøm cô sôû ñöa ra caùc quyeát
ñònh cuûa phuï huynh vaø nhaø tröôøng veà
söû duïng caùc MXH noùi chung vaø TikTok
noùi rieâng ñoái vôùi hoïc sinh.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Ñoaøn Thò Kim Loan vaø Löu Thò Trinh (2016). Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán yù ñònh söû duïng maïng
xaõ hoäi cuûa sinh vieân: Tröôøng hôïp khaûo saùt taïi caùc tröôøng hoïc ôû thaønh phoá Bieân Hoøa, Ñoàng Nai, Taïp
chí Khoa hoïc Laïc Hoàng, soá 5, 42-46
2. Leâ Thò Nhò (2011). Nghieân cöùu ñeà xuaát xaây döïng maïng xaõ hoäi hoïc taäp taïi Vieät Nam, Luaän vaên
thaïc só ngaønh Coâng ngheä phaàm meàm, Tröôøng Ñaïi hoïc Coâng ngheä
3. Buøi Thanh Traùng (2013). Nhaän thöùc ruûi ro taùc ñoäng ñeán yù ñònh mua saém tröïc tuyeán cuûa khaùch
haøng, Taïp chí Phaùt trieån kinh teá, 278(12), 26-38
4. Adrian D. Pearson (2010). Media influence on deviant behavior in middle school, North
Carolina University
5. Ajzen I., Fishbein M (1985). Belief, Attitude, Intention and Behavior: An introduction to theory
and research, Addition-Wesley, Reading, MA
6. Arteaga Saùnchez, R., Cortijo, V., and Javed, U (2014). Students’ perceptions of Facebook for
academic purposes, Computers and Education, 70, 138-149.
7. BahireEfe OZAD (2012). Tertiary students’ attitudes towards using SNS, Turkey
8. Bauer R. A (1960). Consumer behavior as risk taking, in R.S. Hancock (ed.), Dynamic marketing
for a changing world, Proceedings of the 43rd American Marketing Association Conference,
Chicago, IL, June, 389-398
9. Lenhart, A., and Madden, M (2007). Teens, privacy and online social networks: How teens
manage their online identities and personal information in the age of MySpace, Washington, DC:
Pew Internet and American Life Project
10. Park, S. Y. (2009). An analysis of the technology acceptance model in understanding
university students’ behavioral intention to use e-learning, Journal of Educational Technology and
Society, 12(3), 150-162
11. Taylor, S., and Todd, P. (1995). Decomposition and crossover effects in the theory of
planned behavior: A study of consumer adoption intentions, International Journal of Research in
Marketing, 12, 137-156
12. Vishranti Raut (2016). Use of Social Media in Education: Positive and Negative impact on the
Students, International Journal on Recent and Innovation Trends in Computing and Communication,
4(1), 281-285

78 Kinh teá vaø Döï baùo

Ñaùnh giaù söï haøi loøng veà
chaát löôïng dòch vuï thöông maïi
cuûa caùc doanh nghieäp phaân phoái
haøng hoùa taïi Laøo Cai NGUYEÃN NGOÏC DÖÔNG*

Toùm taét
Phaùt trieån dòch vuï thöông maïi laø mong muoán ñoái vôùi taát caû caùc doanh nghieäp trong lónh vöïc
phaân phoái haøng hoùa noùi chung, treân ñòa baøn tænh Laøo Cai noùi rieâng, trong ñoù naâng cao chaát
löôïng dòch vuï thöông maïi laø moät trong nhöõng noäi dung cô baûn. Baøi vieát söû duïng moâ hình
SERVPERF ñeå ñaùnh giaù söï haøi loøng cuûa khaùch haøng veà chaát löôïng dòch vuï thöông maïi taïi caùc
doanh nghieäp trong lónh vöïc phaân phoái haøng hoùa treân ñòa baøn tænh Laøo Cai, töø ñoù ñöa ra moät
soá keát luaän, trao ñoåi.

Töø khoùa: chaát löôïng dòch vuï thöông maïi, söï haøi loøng cuûa khaùch haøng, doanh nghieäp phaân phoái
haøng hoùa, tænh Laøo Cai

Summary
Development of commercial services is a desire of all businesses in the field of goods
distribution in general and enterprises in Lao Cai province in particular, in which improving
the quality of commercial services is one of the main issues. This article uses SERVPERF
model to assess customer satisfaction with the quality of commercial services in distribution
enterprises in Lao Cai province, and then makes some conclusions and discussion.

Keywords: quality of commercial service, customer satisfaction, distribution enterprises,

Lao Cai province

GIÔÙI THIEÄU
Hieäp ñònh Ñoái taùc Kinh teá toaøn dieän
khu vöïc (RCEP) ñöôïc kyù keát naêm 2020
vôùi söï tham gia cuûa caùc quoác gia ASEAN
(trong ñoù coù Vieät Nam) vaø Nhaät Baûn,
Trung Quoác, Haøn Quoác, Australia, New
Zealand ñaõ laøm noåi baät vai troø, vò trí cuûa
Vieät Nam trong vieäc keát noái, löu thoâng
haøng hoùa giöõa caùc thò tröôøng. Quyeát
ñònh soá 1804/QÑ-TTg, ngaøy 13/12/2019
cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc pheâ
duyeät nhieäm vuï laäp Quy hoaïch tænh Laøo
Cai thôøi kyø 2021-2030, taàm nhìn ñeán
naêm 2050 ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu ñeán
2050, Laøo Cai trôû thaønh moät tænh dòch
vuï, coâng nghieäp coâng ngheä cao, laø tænh
phaùt trieån toaøn dieän cuûa caû nöôùc. Ñeå
ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu treân, moät trong
nhöõng nhieäm vuï then choát laø ñaåy nhanh
toác ñoä phaùt trieån caùc ngaønh dòch vuï, laáy
*
ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc Thöông maïi
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
troïng taâm laø phaùt trieån dòch vuï thöông maïi (DVTM),
logistics, xuaát - nhaäp khaåu vaø du lòch quoác teá, gaén
vôùi tuyeán haønh lang kinh teá vaø caùc tænh trong vuøng
kinh teá Trung du mieàn nuùi Baéc Boä. Naâng cao chaát
löôïng DVTM laø moät trong nhöõng noäi dung cô baûn,
nhaèm phaùt trieån DVTM cuûa caùc doanh nghieäp (DN)
noùi chung vaø caùc DN trong lónh vöïc phaân phoái haøng
hoùa noùi rieâng.
Chính vì vaäy, nghieân cöùu ñaùnh giaù söï haøi loøng cuûa
khaùch haøng veà chaát löôïng DVTM cuûa caùc DN trong
lónh vöïc phaân phoái haøng hoùa treân ñòa baøn tænh Laøo Cai
laø raát caàn thieát, laø cô sôû cho vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp,
goùp phaàn phaùt trieån DVTM theo muïc tieâu quy hoaïch
ñeà ra cuûa Tænh.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Theo Ñaëng Ñình Ñaøo, Hoaøng Ñöùc Thaân (2012),
DVTM laø nhöõng hoaït ñoäng tieáp tuïc, hoaøn thieän,
hoã trôï, khueách tröông cho quaù trình saûn xuaát kinh

Economy and Forecast Review 79

 HÌNH 1: MOÂ HÌNH ÑAÙNH GIAÙ SÖÏ HAØI LOØNG CUÛA KHAÙCH HAØNG VEÀ DVTM 2012). Parasuraman vaø coäng söï (1985)
cho raèng, chaát löôïng dòch vuï laø khoaûng
caùch giöõa söï mong ñôïi cuûa khaùch haøng
vaø nhaän thöùc cuûa hoï khi ñaõ söû duïng qua
dòch vuï. Theo Philip Kotler vaø coäng söï
(2005), chaát löôïng dòch vuï laø khaû naêng
cuûa moät dòch vuï bao goàm: ñoä beàn toång
theå, ñoä tin caäy, ñoä chính xaùc, söï deã vaän
haønh, deã söûa chöõa vaø caùc thuoäc tính coù
giaù trò khaùc ñeå thöïc hieän caùc chöùc naêng
cuûa noù.
Philip Kotler (2000) ñònh nghóa, söï
haøi loøng laø moät caûm giaùc haøi loøng hoaëc
thaát voïng cuûa moät ngöôøi baèng keát quaû
cuûa vieäc so saùnh thöïc teá nhaän ñöôïc cuûa
saûn phaåm (hay keát quaû) trong moái lieân
Nguoàn: Taùc giaû ñeà xuaát (2020) heä vôùi nhöõng mong ñôïi cuûa hoï. Theo
Hansemark vaø Albinsson (2004), söï haøi
BAÛNG 1: ÑAËC ÑIEÅM MAÃU KHAÛO SAÙT KHAÙCH HAØNG CUÛA DN loøng cuûa khaùch haøng laø moät thaùi ñoä toång
Soá KH Tyû troïng theå cuûa khaùch haøng ñoái vôùi moät nhaø cung
Ñaëc ñieåm khaùch haøng caáp dòch vuï, hoaëc moät caûm xuùc phaûn öùng
trong maãu (%)
vôùi söï khaùc bieät giöõa nhöõng gì khaùch
Caù nhaân 134 53.39
Loaïi khaùch haøng cuûa DN
Toå chöùc 117 46.61
haøng döï ñoaùn tröôùc vaø nhöõng gì hoï tieáp
nhaän, ñoái vôùi söï ñaùp öùng moät soá nhu caàu,
Tp. Laøo Cai 123 49 muïc tieâu hay mong muoán.
Huyeän Sa Pa 43 17.13 Söï haøi loøng cuûa khaùch haøng vaø chaát
Khu vöïc Huyeän Baûo Thaéng 32 12.75
Caùc huyeän khaùc cuûa tænh 28 11.16 löôïng dòch vuï coù söï lieân heä chaët cheõ vôùi
Ngoaøi tænh 25 9.96 nhau, trong ñoù khoâng ít nghieân cöùu ñaõ
chæ ra raèng, caûm nhaän chaát löôïng dòch
Moät laàn trong tuaàn 26 10.36
Nhieàu hôn moät laàn trong tuaàn 37 14.74 vuï daãn ñeán söï thoûa maõn cuûa khaùch haøng.
Möùc ñoä thöôøng xuyeân Do ñoù, muoán naâng cao söï haøi loøng cuûa
Moät laàn trong thaùng 84 33.47
mua haøng taïi DN
Nhieàu hôn moät laàn trong thaùng 91 36.25 khaùch haøng trong cung öùng dòch vuï thì
Vaøi thaùng moät laàn 13 5.18 caàn phaûi naâng cao chaát löôïng dòch vuï
Döôùi 1 trieäu 27 10.76 vaø söï haøi loøng cuûa khaùch haøng laø moät
1-10 trieäu ñoàng 95 37.85 thang ño. Ñeå nghieân cöùu chaát löôïng dòch
Giaù trò ñôn haøng giao
dòch lôùn nhaát gaàn ñaây
10-döôùi 50 trieäu ñoàng 49 19.52 vuï noùi chung, coù nhieàu moâ hình nhö
50-döôùi 100 trieäu ñoàng 37 14.74 moâ hình ñaùnh giaù chaát löôïng kyõ thuaät
100 trieäu ñoàng trôû leân 53 21.12
- chöùc naêng (Gronroos,1984); moâ hình
Nguoàn: Toång hôïp töø keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû (2020), N=251 SERVQUAL (Parasuramang vaø coäng söï,
1985); moâ hình toång hôïp chaát löôïng dòch
doanh, bao goàm caùc hoaït ñoäng tröôùc, trong vaø sau vuï (Brogowicz vaø coäng söï, 1990)… Theo
quaù trình saûn xuaát kinh doanh, laø phaàn meàm cuûa saûn nghieân cöùu cuûa Phan Chí Anh vaø coäng
phaåm ñöôïc cung öùng cho khaùch haøng. Theo Haø Vaên söï (2013) veà caùc moâ hình ñaùnh giaù chaát
Söï (2015), hoaït ñoäng thöông maïi laø moät quaù trình löôïng dòch vuï, thì moâ hình SERVPERF
bao goàm caùc hoaït ñoäng cô baûn laø mua vaø baùn, ngoaøi (Cronin vaø Taylor, 1992) laø moät trong
caùc hoaït ñoäng cô baûn coøn coù caùc hoaït ñoäng hoã trôï, nhöõng moâ hình phuø hôïp toát nhaát vôùi caùc
goïi chung caùc hoaït ñoäng naøy laø DVTM. Trong phaïm tieâu chí ñaùnh giaù toaøn dieän maø nhoùm taùc
vi nghieân cöùu, taùc giaû söû duïng khaùi nieäm: “Dòch vuï giaû ñöa ra.
thöông maïi laø caùc dòch vuï hoã trôï, thuùc ñaåy quaù trình Trong phaïm vi nghieân cöùu naøy, taùc
mua, baùn saûn phaåm, cung öùng giaù trò cho khaùch haøng giaû söû duïng moâ hình SERVPERF ñeå
cuûa doanh nghieäp”. ñaùnh giaù söï haøi loøng cuûa khaùch haøng veà
Chaát löôïng dòch vuï noùi chung vaø chaát löôïng DVTM chaát löôïng DVTM taïi caùc DN trong lónh
noùi rieâng coù nhieàu caùch ñònh nghóa vaø quan ñieåm tieáp vöïc phaân phoái haøng hoùa treân ñòa baøn tænh
caän. Chaát löôïng dòch vuï ñöôïc xem laø phöông thöùc tieáp Laøo Cai. Taùc giaû thieát laäp moâ hình hoài
caän quan troïng trong quaûn lyù kinh doanh, nhaèm ñaûm quy vôùi moät bieán phuï thuoäc laø Söï haøi loøng
baûo söï haøi loøng cuûa khaùch haøng, ñoàng thôøi giuùp taêng cuûa khaùch haøng veà DVTM (SATI) vaø 5
khaû naêng caïnh tranh vaø hieäu quaû cuûa ngaønh (Arun bieán ñoäc laäp goàm: Ñoä tin caäy (RELI);
Kumar G., Manjunath S.J. vaø Naveen Kumar H., Tính traùch nhieäm (RESP); Söï ñaûm baûo

80 Kinh teá vaø Döï baùo

(ASSU); Söï thaáu caûm (EMPA); Tính höõu HÌNH 2: TYÛ LEÄ LOAÏI HÌNH DVTM KHAÙCH HAØNG ÑÖÔÏC CUNG ÖÙNG
hình (TANG) (Hình 1).” TÖØ DN BAÙN BUOÂN
Caùc giaû thuyeát caàn kieåm ñònh nhö sau:
H1: Ñoä tin caäy coù quan heä cuøng
chieàu vôùi söï haøi loøng cuûa khaùch haøng
veà DVTM.
H2: Tính traùch nhieäm coù quan heä
cuøng chieàu vôùi söï haøi loøng cuûa khaùch
haøng veà DVTM.
H3: Söï ñaûm baûo coù quan heä cuøng
chieàu vôùi söï haøi loøng cuûa khaùch haøng
veà DVTM.
H4: Söï thaáu caûm coù quan heä cuøng
chieàu vôùi söï haøi loøng cuûa khaùch haøng
veà DVTM.
H5: Tính höõu hình coù quan heä cuøng
chieàu vôùi söï haøi loøng cuûa khaùch haøng
veà DVTM.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu söû duïng 2 phöông phaùp
cô baûn laø nghieân cöùu ñònh tính vaø
nghieân cöùu ñònh löôïng. Nghieân cöùu Nguoàn: Keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû (2020), N=183
ñònh tính ñöôïc taùc giaû söû duïng chuû yeáu
nhaèm muïc ñích boå sung, ñieàu chænh HÌNH 3: TYÛ LEÄ LOAÏI HÌNH DVTM KHAÙCH HAØNG ÑÖÔÏC CUNG ÖÙNG
bieán quan saùt cho thang ño. Nghieân TÖØ DN BAÙN LEÛ
cöùu ñònh löôïng ñöôïc taùc giaû tieán haønh
thoâng qua phöông phaùp ñieàu tra baèng
phieáu khaûo saùt. Ñeå ñaùnh giaù söï haøi loøng
cuûa khaùch haøng veà DVTM cuûa caùc DN
trong lónh vöïc phaân phoái haøng hoùa treân
ñòa baøn tænh Laøo Cai, taùc giaû söû duïng
maãu phieáu khaûo saùt ñöôïc thieát keá vôùi
caáu truùc goàm 2 phaàn:
Phaàn moät: Goàm caùc caâu hoûi nhaèm
khai thaùc nhöõng thoâng tin chung veà khaùch
haøng ñöôïc khaûo saùt nhö: loaïi khaùch haøng
cuûa DN, ñòa chæ, möùc ñoä thöôøng xuyeân
mua haøng, DVTM ñöôïc cung öùng töø DN.
Phaàn hai: Goàm caùc caâu hoûi vôùi 25
bieán nghieân cöùu ñöôïc xaây döïng döïa treân
boä thang ño SERVPERF trong ñoù, 22
bieán thuoäc 5 nhoùm nhaân toá: Ñoä tin caäy;
Tính traùch nhieäm; Söï ñaûm baûo; Söï thaáu Nguoàn: Keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû (2020), N=68
caûm; Tính höõu hình. 3 bieán nghieân cöùu
coøn laïi laø thang ño söï haøi loøng cuûa khaùch DN baùn leû. Thôøi gian khaûo saùt töø thaùng 01 ñeán thaùng
haøng vôùi DVTM. 6/2020.
Do toång theå muïc tieâu nghieân cöùu naøy Döõ lieäu ñöôïc thu thaäp ñöôïc xöû lyù thoâng qua phaàn
raát lôùn vaø ña daïng, nghieân cöùu söû duïng meàm SPSS 20.0. Ñaëc ñieåm cuûa maãu khaûo saùt nhö
phöông phaùp choïn maãu phi xaùc suaát, Baûng 1 (Baøi vieát söû duïng caùch vieát soá lieäu theo chuaån
vôùi caùch thöùc choïn maãu thuaän tieän keát quoác teá).
hôïp vôùi maãu ñònh möùc. Kích thöôùc maãu Theo keát quaû ñieàu tra khaûo saùt cuûa taùc giaû, tyû leä caùc
phuø hôïp ñöôïc löïa choïn laø 300 phieáu DVTM theo noäi dung ñöôïc cung caáp cho khaùch haøng töø
khaûo saùt cho khaùch haøng, vôùi ñònh möùc caùc DN nhö Hình 2, 3.
210 khaùch haøng cuûa DN baùn buoân vaø Ñoái vôùi caùc loaïi hình DVTM khaùch haøng ñöôïc cung
90 khaùch haøng cuûa DN baùn leû. Keát quaû öùng töø DN baùn buoân phoå bieán nhaát laø Dòch vuï kho vaän
thu veà 278 phieáu, trong ñoù coù 251 phieáu chieám 94.3%; Dòch vuï tö vaán, tìm kieám ñoái taùc chieám
coù theå söû duïng, ñeán töø 183 khaùch haøng 90.2%; Dòch vuï baûo trôï, hoã trôï kyõ thuaät chieám 85%;
cuûa DN baùn buoân vaø 68 khaùch haøng cuûa Dòch vuï cung caáp thoâng tin thöông maïi chieám 78.8%

Economy and Forecast Review 81

 BAÛNG 2: PHAÂN TÍCH EFA CHO CAÙC BIEÁN ÑOÄC LAÄP
dòch vuï ít phoå bieán nhaát laø Dòch vuï öu ñaõi
thaønh vieân chieám 7.8%; Dòch vuï toång ñaøi
Kieåm tra heä soá KMO vaø Bartlett hoã trôï khaùch haøng chieám 9.7%; Dòch vuï
Heä soá KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) 0.931 hoã trôï thuû tuïc haønh chính chieám 23.7%
treân toång soá khaùch haøng ñöôïc khaûo saùt.
Approx. Chi-Square 2531.416 Ngoaøi ra, khaùch haøng coøn ñöôïc cung öùng
Df 231 moät soá DVTM, nhö: Dòch vuï hoã trôï saûn
Kieåm ñònh Bartlett
phaåm thöïc teá, Dòch vuï keùo daøi thôøi gian
Sig. 0.000
baûo haønh, Dòch vuï nghieân cöùu tieàn khaû
thi, Dòch vuï ñaøo taïo… nhöng khoâng phoå
BAÛNG 3: PHAÂN TÍCH EFA CHO BIEÁN PHUÏ THUOÄC
bieán (Hình 3).

Kieåm tra heä soá KMO vaø Bartlett

KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU

Heä soá KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) 0.673 Kieåm ñònh thang ño theo heä soá
Cronbach’s Alpha cho keát quaû taát caû caùc
Approx. Chi-Square 187.246
thang ño vaø bieán quan saùt ñeàu ñaûm baûo
Kieåm ñònh Bartlett df 3 ñieàu kieän heä soá töông quan bieán toång ñeàu
> 0.3, heä soá Cronbach’s Alpha > 0.6 vaø
Sig. 0.000
< 0.95. Chính vì vaäy, taát caû caùc thang ño
ñeàu ñaûm baûo ñuû ñoä tin caäy ñeå ñöa vaøo
BAÛNG 4: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY (COEFFICIENTS) phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA).
Heä soá Heä soá Thoáng keâ Theo keát quaû xöû lyù döõ lieäu taïi Baûng 2,
chöa chuaån hoùa chuaån hoùa ña coäng tuyeán vôùi phaân tích EFA cho caùc bieán ñoäc laäp,
Moâ hình t Sig.
heä soá KMO laø 0.931 ôû möùc > 0.5; < 1 vaø
B Std. Error Beta Tolerance VIF möùc yù nghóa cuûa kieåm ñònh Bartlett < 0.05
(Constant) -.351 .229 -1.589 .112 neân EFA phuø hôïp vôùi döõ lieäu. Thoáng keâ
Chi-squares cuûa kieåm ñònh Bertlett ñaït
ASSU .153 .073 .145 2.587 .013 .635 1.549 giaù trò vôùi möùc yù nghóa 0.000, neân xeùt
TANG .145 .050 .153 2.789 .005 .715 1.368 treân phaïm vi toång theå caùc bieán quan saùt
coù töông quan vôùi nhau. Beân caïnh ñoù, heä
RESP .125 .058 .114 1.775 .062 .557 1.898 soá phöông sai trích theå hieän raèng, moâ hình
1 EFA laø phuø hôïp vôùi 5 nhaân toá ñöôïc trích
EMPA .346 .067 .338 5.135 .000 .471 2.128
giaûi thích 73.413% (> 50%) bieán thieân cuûa
RELI .312 .072 .331 4.721 .000 .413 2.420 döõ lieäu. Hôn nöõa, heä soá Eigenvalue cho
keát quaû laø 1.058 > 1. Toùm laïi, taát caû caùc
a. Bieán phuï thuoäc: SAT
tieâu chí trong phaân tích EFA ñeàu phuø hôïp,
thang ño ñöôïc chaáp nhaän, thang ño aûnh
BAÛNG 5: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY (MODEL SUMMARY) höôûng ñeán söï haøi loøng cuûa khaùch haøng veà
DVTM khi phaân tích EFA, thì ñöôïc taùch
Moâ hình R R2 R2 hieäu chænh Thoáng keâ thay ñoåi Durbin-Watson
ra laøm 5 nhaân toá vôùi 22 bieán quan saùt.
1 .823a .685 .675 .5221795 2.075 Ñoái vôùi keát quaû phaân tích EFA cho bieán
phuï thuoäc taïi Baûng 3, coù theå thaáy raèng, heä soá
a. Bieán ñoäc laäp: (Constant), ASSU, TANG, RESP, EMPA, RELI KMO = 0.673 ôû möùc > 0.5 vaø < 1, neân EFA
b. Bieán phuï thuoäc: SAT
phuø hôïp vôùi döõ lieäu. Chi-squares cuûa kieåm
ñònh Bertlett ñaït giaù trò 187.246 vôùi möùc yù
Nguoàn: Keát quaû phaân tích döõ lieäu khaûo saùt (2020) nghóa 0.000, chöùng toû, caùc bieán quan saùt
coù töông quan vôùi nhau, xeùt treân phaïm
soá khaùch haøng ñöôïc khaûo saùt. Caùc DVTM ít phoå bieán laø vi toång theå. Hôn nöõa, heä soá phöông sai
Dòch vuï nhöôïng quyeàn thöông maïi chieám 10.9%; Dòch trích laø 74.677% (> 50%) theå hieän raèng,
vuï nghieân cöùu thò tröôøng chieám 18.7%; Dòch vuï cung nhaân toá ñöôïc trích giaûi thích 74.677% bieán
caáp cô sôû haï taàng chieám 24.9% soá khaùch haøng ñöôïc thieân cuûa döõ lieäu. Heä soá Eigenvalue cho
khaûo saùt (Hình 2). keát quaû laø 2.033 > 1. Toùm laïi, caùc thang
Ñoái vôùi caùc loaïi hình DVTM khaùch haøng ñöôïc cung ño ruùt ra laø chaáp nhaän ñöôïc.
öùng töø DN baùn leû, caùc dòch vuï phoå bieán nhaát laø Dòch vuï Baûng 4, 5 cho thaáy, döïa vaøo heä soá R2,
tö vaán khaùch haøng chieám 98.9%; Dòch vuï vaän chuyeån coù theå ruùt ra raèng, möùc ñoä giaûi thích cuûa
vaø laép ñaët chieám 85.7%; Dòch vuï troâng giöõ taøi saûn, moâ hình laø 68.5% > 50% chöùng toû moâ
baûo veä chieám 73.3%; Dòch vuï baûo haønh, baûo trì chieám hình nghieân cöùu laø phuø hôïp. Theo ñoù,
70.7% treân toång soá khaùch haøng ñöôïc khaûo saùt. Caùc 68.5% theå hieän ñöôïc möùc ñoä giaûi thích

82 Kinh teá vaø Döï baùo

cuûa 5 bieán ñoäc laäp bao goàm: ASSU,
TANG, RESP, EMPA vaø RELI leân söï
haøi loøng cuûa khaùch haøng veà DVTM.
Phaàn giaûi thích coøn laïi 31.5% laø caùc yeáu
toá khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán moâ hình.
Döïa vaøo caùc heä soá beta ñöôïc xaùc ñònh
theo keát quaû phaân tích hoài quy, haøm hoài
quy vieát theo heä soá beta ñöôïc chuaån hoùa
coù daïng nhö sau:
SÖÏ HAØI LOØNG = 0.145*SÖÏ ÑAÛM
BAÛO + 0.153*TÍNH HÖÕU HÌNH +
0.114*TÍNH TRAÙCH NHIEÄM + 0.338*SÖÏ
THAÁU CAÛM + 0.331*ÑOÄ TIN CAÄY + ɛ
Trong ñoù, bieán phuï thuoäc laø söï haøi
loøng cuûa khaùch haøng veà DVTM (SAT),
coøn laïi laø caùc bieán ñoäc laäp ñaõ ñöôïc neâu
treân. Heä soá ɛ laø phaàn dö. Caùc heä soá beta
chuaån hoùa phaûn aùnh möùc ñoä aûnh höôûng
cuûa bieán ñoäc laäp tôùi bieán phuï thuoäc. AÛnh
höôûng lôùn nhaát laø nhaân toá EMPA (Söï
thaáu caûm) vôùi β = 0.338; tieáp theo laø
nhaân toá RELI (Ñoä tin caäy) vôùi β = 0.331;
nhaân toá TANG (Tính höõu hình) vôùi β =
0.153; nhaân toá ASSU (Söï ñaûm baûo) vôùi
β = 0.145; vaø cuoái cuøng laø nhaân toá RESP
(Tính traùch nhieäm) vôùi β = 0.114.
KEÁT LUAÄN VAØ KHUYEÁN NGHÒ
DVTM ñi lieàn vôùi cung öùng haøng hoùa
ñoùng vai troø chuû ñaïo chi phoái quyeát ñònh
cuûa khaùch haøng. DVTM coøn laø yeáu toá
caáu thaønh vaên minh thöông maïi, trong
ñoù söï haøi loøng cuûa khaùch haøng laø moät thang ño höõu
hieäu trong vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng DVTM. Nghieân
cöùu cuûa taùc giaû cho thaáy, caùc giaû thuyeát nghieân cöùu
H1, H2, H3, H4, H5 ñeàu ñöôïc chaáp nhaän. Theo ñoù,
keát quaû nghieân cöùu chæ ra raèng, “Söï thaáu caûm” vaø
“Ñoä tin caäy” laø nhöõng nhaân toá aûnh höôûng maïnh nhaát
ñeán söï haøi loøng cuûa khaùch haøng veà DVTM. Noùi caùch
khaùc, ñaây laø nhöõng nhaân toá coù aûnh höôûng nhieàu nhaát
ñeán chaát löôïng DVTM cuûa caùc DN trong lónh vöïc
phaân phoái haøng hoùa treân ñòa baøn tænh Laøo Cai. Do ñoù,
caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp taäp trung taêng cöôøng vaø
hoaøn thieän caùc nhaân toá naøy.
Söï thaáu caûm ñöôïc theå hieän thoâng qua caùc yeáu toá
veà söï quan taâm cuûa nhaân vieân ñoái vôùi khaùch haøng,
DN coi khaùch haøng laø trung taâm, am hieåu nhu caàu vaø
ñaët lôïi ích cuûa khaùch haøng leân haøng ñaàu. Ñoä tin caäy
ñöôïc theå hieän thoâng qua caùc yeáu toá ñaûm baûo veà vieäc
thöïc hieän ñuùng cam keát, traùnh sai soùt vaø chaân thaønh
giaûi quyeát vaán ñeà. Hai nhaân toá naøy caàn ñöôïc ñöa vaøo
trong noäi dung ñaøo taïo cuûa DN ñoái vôùi nhaân vieân,
nhaèm naâng cao nhaän thöùc cuûa nhaân söï trong cung
öùng DVTM.
Trong thôøi ñaïi coâng ngheä soá vaø giao thöông thöông
maïi ngaøy caøng môû roäng giöõa caùc quoác gia, hoaït ñoäng
thöông maïi ñang phaùt trieån vôùi raát nhieàu hình thaùi
môùi. Beân caïnh phaùt trieån caùc yeáu toá neàn taûng treân ñeå
phaùt trieån dòch vuï thöông maïi, caùc nhaø quaûn lyù cuõng
nhö laõnh ñaïo doanh nghieäp caàn naém baét xu höôùng
thöông maïi ñieän töû, trau doài kieán thöùc vaø kyõ naêng
quaûn lyù, ñeå chuû ñoäng naém baét cô hoäi, ñaùp öùng toát hôn
nhu caàu cuûa khaùch haøng vaø ñoùng goùp hieäu quaû vaøo
muïc tieâu phaùt trieån caùc ngaønh dòch vuï treân ñòa baøn
tænh Laøo Cai.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Löu Vaên Nghieâm (2008). Marketing dòch vuï, Nxb Ñaïi hoïc Kinh teá quoác daân, Haø Noäi
2. Leâ Quaân, Hoaøng Vaên Haûi (2010). Quaûn trò taùc nghieäp doanh nghieäp thöông maïi, Nxb Thoáng
Keâ, Haø Noäi
3. Nguyeãn Thò Thanh Nhaøn (2009). Hoaøn thieän chính saùch phaùt trieån kinh doanh dòch vuï thöông
maïi chaát löôïng cao treân ñòa baøn Haø Noäi, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp Boä, Tröôøng Ñaïi hoïc
Thöông maïi
4. Mai Thanh Lan (2012). Naâng cao naêng löïc cung öùng dòch vuï tö vaán quaûn lyù cuûa caùc doanh
nghieäp tö vaán Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay, Luaän aùn tieán só kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc
Thöông maïi
5. Phan Chí Anh vaø coäng söï (2013). Nghieân cöùu caùc moâ hình ñaùnh giaù chaát löôïng dòch vuï, Taïp
chí Khoa hoïc ÑHQGHN, Kinh teá vaø Kinh doanh, taäp 29, soá 1
6. Nguyeãn Ngoïc Döông (2020). Phaùt trieån caùc dòch vuï thöông maïi cuûa doanh nghieäp trong lónh
vöïc phaân phoái haøng hoùa taïi tænh Laøo Cai, Taïp chí Kinh teá vaø Döï baùo, soá 07/2020
7. Cronin, J. J., Taylor, S. A. (1992). Measuring service quality: a reexamination and extension,
Journal of Marketing, 6, 55-68.
8. Parasuraman, A., Zeithaml, V. A., Berry, L. L. (1985). A conceptual model of service
quality and its implications for future research, Journal of Marketing, 49 (3), 41-50
9. W. Edwards Deming (1992). The Deming Management Method, Management Books 2000
Ltd, United Kingdom
10. Zeithaml, V.A. and Bitner, M.J. (2000). Services Marketing Integrating Customer Focus
across the Firm, 2nd Edition, McGraw-Hill, Boston

Economy and Forecast Review 83

Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán
nhaän thöùc ruûi ro veà thieân tai
cuûa caùc hoä gia ñình taïi Quaûng Bình
THAÙI TRAÀN HIEÀN TRANG*
ÑOÃ PHÖÔNG THAÛO**
NGUYEÃN THÒ VIEÄT NGA***
Toùm taét
Treân theá giôùi, Vieät Nam laø moät trong nhöõng quoác gia chòu aûnh höôûng naëng neà bôûi thieân tai, do
bieán ñoåi khí haäu. Ñeå giaûm thieåu aûnh höôûng töø thieân tai, chính quyeàn vaø ngöôøi daân caàn coù nhieàu
giaûi phaùp, trong ñoù, giaûi phaùp thuùc ñaåy nhaän thöùc laø raát quan troïng. Nhoùm taùc giaû choïn tìm
hieåu veà taùc ñoäng cuûa söï chuaån bò taøi chính vaø kinh nghieäm traûi qua thieân tai ñeán nhaän thöùc veà
ruûi ro thieân tai ñeå thöïc hieän nghieân cöùu naøy. Nghieân cöùu söû duïng döõ lieäu thöïc teá töø khaûo saùt
caùc hoä gia ñình taïi tænh Quaûng Bình vaø moâ hình bình phöông nhoû nhaát OLS, nhaèm tính toaùn
keát quaû, töø ñoù ñöa ra moät soá khuyeán nghò, vôùi mong muoán ñoùng goùp giaûi phaùp giaûm thieåu ruûi
ro thieân tai cho ngöôøi daân tænh Quaûng Bình noùi rieâng vaø Vieät Nam noùi chung.

Töø khoùa: ruûi ro thieân tai, nhaän thöùc ruûi ro thieân tai, söï chuaån bò taøi chính, kinh nghieäm thieân tai

Summary
Vietnam is among countries in the world heavily affected by natural disasters and climate
change. In order to minimize the impact of natural disasters, the government and people need
many solutions, in which, solution to enhance awareness is of great importance. In this study,
the authors evaluate the impact of financial preparation and disaster experience on perception
of disaster risk. Data was collected from a survey of households in Quang Binh province and
then processed by OLS least squares model in order to calculate the results. Finally, some
recommendations are proposed to reduce disaster risks for the people of Quang Binh province
in particular and of Vietnam in general.

Keywords: disaster risk, disaster risk perception, financial preparation, disaster experience

GIÔÙI THIEÄU CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG

ÔÛ Vieät Nam, thaûm hoïa thieân nhieân gaây haäu quaû
nghieâm troïng nhaát, taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán ñoâng ñaûo
ngöôøi daân nhaát laø luõ luït, trong ñoù, khu vöïc Baéc Trung Boä
laø nôi phaûi höùng chòu nhieàu côn baõo, luõ nhaát trong naêm.
Taïi Quaûng Bình, naêm 2020, toång soá thieät haïi do thieân tai
gaây neân leân tôùi 3.500 tyû ñoàng. Cuøng vôùi ñoù, haøng chuïc
ngöôøi bò thieät maïng, haøng traêm ngöôøi bò thöông, nhieàu
nhaø cöûa, ruoäng vöôøn, trang traïi cuûa ngöôøi noâng daân bò
taøn phaù. Ñaây laø nhöõng con soá ñaùng baùo ñoäng, caàn coù giaûi
phaùp ñeå giaûm thieåu söï maát maùt trong thôøi gian tôùi.
Nghieân cöùu naøy nhaèm höôùng tôùi ba muïc tieâu: (1)
Heä thoáng hoùa caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi nhaän thöùc ruûi
ro thieân tai; (2) Phaân tích taùc ñoäng cuûa söï chuaån bò veà
taøi chính, kinh nghieäm traûi qua thieân tai vaø nhaän thöùc
veà thieân tai cuûa caùc hoä gia ñình thoâng qua phöông phaùp
ñònh löôïng; (3) Ñeà xuaát caùc khuyeán nghò ñoái vôùi cô
quan chöùc naêng vaø ngöôøi daân.
*
, **, ***, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Ñònh nghóa ruûi ro thieân tai
Ruûi ro thieân tai ñöôïc ñònh nghóa laø saûn
phaåm cuûa caùc nguy cô xaûy ra hieåm hoïa,
tính deã bò toån thöông vaø möùc ñoä toån thaát
(Kron, 2002). Theo ñoù:
RISK = HAZARD x VULNERABILITY
x EXPOSURE
Trong ñoù, Nguy cô xaûy ra hieåm hoïa
(Hazard) laø caùc khaû naêng xaûy ra thaûm
hoïa thieân nhieân vaø taàn suaát xaûy ra.
Tính deã bò toån thöông (Vulnerability)
laø söï thieáu khaû naêng ñoái phoù vôùi thieân
tai vaø Möùc ñoä toån thaát (Exposure) laø
haäu quaû maø con ngöôøi phaûi gaùnh chòu
döôùi taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa thaûm hoïa
thieân tai.

84 Kinh teá vaø Döï baùo

 Becker vaø coäng söï (2012) thì cho
raèng, ruûi ro thieân tai ñöôïc ñònh nghóa laø
khaû naêng xaûy ra nhöõng thay ñoåi nghieâm
troïng trong hoaït ñoäng cuûa moät coäng
ñoàng, do hieän töông thieân nhieân gaây ra.
Gioáng vôùi quan ñieåm cuûa Kron (2002),
ruûi ro thieân tai goàm 3 thaønh phaàn, ñoù laø:
Nguy cô hieåm hoïa (Hazard); Tính deã bò
toån thöôûng (Vulnerability) vaø Möùc ñoä
toån thaát (Exposure). Trong baøi vieát naøy,
nhoùm nghieân cöùu söû duïng khaùi nieäm ruûi
ro thieân tai nhö sau: “Ruûi ro thieân tai laø
khaû naêng xaûy ra caùc haäu quaû baát lôïi khi
caùc hieåm hoïa thieân tai taùc ñoäng tieâu cöïc
ñeán moïi maët cuûa ñôøi soáng con ngöôøi”.
Söï chuaån bò taøi chính
Naêm 2008, Miceli vaø caùc coäng söï, döïa
treân moät soá nghieân cöùu tröôùc ñoù ñaõ ñöa ra
nhaän ñònh: “Söï chuaån bò cho thieân tai ñöôïc
ñaùnh giaù baèng moät boä caâu hoûi ñeå xaùc ñònh
loaïi vaø soá löôïng caùc haønh vi baûo veä ñöôïc
ngöôøi daân aùp duïng, nhaèm ñoái phoù vôùi moät
thieân tai luõ luït coù khaû naêng xaûy ra”.
Döïa treân moät soá nghieân cöùu ñeà caäp
ñeán vieäc thieát laäp chuaån bò taøi chính cuûa
ngöôøi daân (Armas, 2006; Keil vaø coäng söï,
2008; Le Dang vaø coäng söï. 2014), khaùi
nieäm veà söï chuaån bò taøi chính cho thieân tai
maø chuùng toâi ñeà caäp trong baøi nghieân cöùu
naøy laø: “Söï chuaån bò taøi chính cho thieân
tai laø moät loaït haønh vi nhaèm phoøng traùnh
thieân tai vaø taùi thieát cuoäc soáng sau thieân
tai cuûa ngöôøi daân, döïa treân quan ñieåm veà
taøi chính bao goàm hai khía caïnh, ñoù laø söï
hoã trôï taøi chính töø beân ngoaøi vaø söï chuaån
bò taøi chính cuûa ngöôøi daân soáng trong khu
vöïc chòu aûnh höôûng cuûa thieân tai”.
Moâ hình nghieân cöùu
Vì xaùc suaát xaûy ra thieân tai vaø möùc
ñoä nghieâm troïng cuûa thaûm hoïa laø caùc
bieán phuï thuoäc, neân nghieân cöùu söû duïng
phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát thoâng
thöôøng (OLS) ñeå öôùc tính caùc moâ hình
khi khaùm phaù moái töông quan giöõa vieäc
chuaån bò taøi chính cuûa caùc hoä gia ñình
taïi tænh Quaûng Bình, hoaëc traûi nghieäm
thieân tai vaø nhaän thöùc veà ruûi ro thieân tai.
Phöông trình cuûa moâ hình nhö sau:
Yi = α0 + β1i × Söï chuaån bò taøi chínhi
+ β2i × Kinh nghieämi + β3i × Nhaân khaåu
hoïci + ɛi
Trong phöông trình treân, Yi laø bieán
phuï thuoäc cuûa moâ hình, coù theå ñöôïc phaân
taùch thaønh hai thaønh phaàn, cuï theå laø “Khaû
naêng xaûy ra” vaø “Möùc ñoä nghieâm troïng”.
Söï chuaån bò taøi chínhi, Kinh nghieämi vaø
Nhaân khaåu hoïci ñaïi dieän töông öùng cho söï
chuaån bò taøi chính, kinh nghieäm thieân tai
Economy and Forecast Review
BAÛNG 1: GIAÛ THUYEÁT VEÀ DAÁU CUÛA CAÙC BIEÁN
Teân bieán Ñònh nghóa vaø caùch ño Daáu cuûa bieán References
Ña daïng nguoàn Laø söï ña daïng trong caùc nguoàn thu
(-)
thu nhaäp nhaäp cuûa hoä gia ñình
Toång thu nhaäp cuûa caû hoä gia ñình
Thu nhaäp (-)
theo thang ño Likert
Armas
Tieàn göûi
Hoä gia ñình coù tieàn göûi tieát kieäm
(-) (2006), Keil
hay khoâng (0 = khoâng, 1 = coù) vaø coäng
Söï chuaån Khoaûn vay töø caùc
Hoä gia ñình coù theå vay tieàn töø caùc söï (2008),
ngaân haøng khi thieân tai xaûy ra hay (-) Becker
bò taøi toå chöùc taøi chính
khoâng (0 = khoâng, 1 = coù) vaø coäng
chính
Hoä gia ñình coù theå möôïn tieàn töø baïn söï (2012),
Khoaûn möôïn beø vaø ngöôøi thaân khi thieân tai xaûy ra (-) Paul and
hay khoâng (0 = khoâng, 1 = coù) Bhuiyan
Hoä gia ñình coù mua baûo hieåm hay (2010), Le
Baûo hieåm xaõ hoäi (-) Dang vaø
khoâng (0 = khoâng, 1 = coù)
coäng söï
Hoä gia ñình coù mua baûo hieåm thieân (2014)
Baûo hieåm thieân taïi (-)
tai hay khoâng (0 = khoâng, 1 = coù)
Kinh Möùc ñoä nghieâm troïng cuûa thieân tai
nghieäm Kinh nghieäm maø hoä gia ñình töøng traûi qua (theo (+)
thieân tai thang ño Likert)
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû toång hôïp (2021)
vaø caùc bieán veà nhaân khaåu hoïc; α0, β1i, β2i vaø β3i ñaïi dieän
töông öùng cho caùc tham soá moâ hình ñöôïc öôùc löôïng; ɛi
ñaïi dieän cho phaàn dö cuûa moâ hình (nhöõng yeáu toá chöa
ñöôïc xeùt ñeán). SPSS 20.0 laø phaàn meàm ñöôïc söû duïng
ñeå thöïc hieän chaïy moâ hình.
Giaû thuyeát nghieân cöùu
Döïa treân toång quan nghieân cöùu, nhoùm nghieân cöùu
ñöa ra hai giaû thuyeát sau ñaây:
H1: Söï chuaån bò taøi chính coù taùc ñoäng ngöôïc chieàu
vôùi nhaän thöùc ruûi ro thieân tai;
H2: Kinh nghieäm traûi qua thieân tai cuûa caùc hoä gia ñình
coù taùc ñoäng cuøng chieàu vôùi nhaän thöùc ruûi ro thieân tai.
Giaû thuyeát vaø daáu cuûa caùc bieán ñöôïc moâ taû trong
Baûng 1.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nhoùm taùc giaû thöïc hieän nghieân cöùu döïa vaøo maãu
laø hoä gia ñình cuûa tænh Quaûng Bình. Nhoùm nghieân cöùu
choïn khoaûng thôøi gian töø ngaøy 06/10/2020 ñeán ngaøy
01/12/2020, ñaây laø giai ñoaïn caùc tænh mieàn Trung, trong
ñoù coù tænh Quaûng Bình chöùng kieán söï taøn phaù khuûng
khieáp cuûa moät ñôït luõ luït lòch söû môùi ñöôïc ghi nhaän sau
hôn 40 naêm, theo UNICEF (2020).
Kích côõ maãu toái thieåu maø nghieân cöùu naøy caàn ñaït ñöôïc
laø 200 maãu. Tuy nhieân, kích thöôùc maãu caøng lôùn thì sai
soá caøng nhoû, ñoä chính xaùc trong phaân tích caøng lôùn. Sau
khi ñaùnh giaù vaø kieåm tra, nhoùm taùc giaû ñaõ thu veà ñöôïc
350 maãu quan saùt trong ñoù coù 42 phieáu traû lôøi khoâng
hôïp leä. Vôùi toång soá 308 phieáu hôïp leä, maãu khaûo saùt ñaûm
baûo tính ña daïng vaø phong phuù veà ñaëc tröng cuûa caùc hoä
gia ñình cuûa tænh Quaûng Bình, töø ñoù taïo ñöôïc tính khaùch
quan cho nghieân cöùu. Do dieãn bieán phöùc taïp cuûa tình hình
dòch beänh Covid-19 trong thôøi gian nghieân cöùu, nhoùm ñaõ
quyeát ñònh vieäc thu thaäp döõ lieäu ñoàng thôøi baèng phöông
phaùp phoûng vaán tröïc tieáp vaø baèng hình thöùc online ñeå vaãn
ñaûm baûo tính chính xaùc cuûa nghieân cöùu (Baøi vieát söû duïng
caùch vieát soá thaäp phaân theo chuaån quoác teá).
85
 BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ MOÂ HÌNH HOÀI QUY bieán veà söï chuaån bò taøi chính giaûi thích
Teân bieán KHAÛ NAÊNG XAÛY RA MÖÙC ÑOÄ NGHIEÂM TROÏNG ñöôïc laàn löôït 28.7% vaø 30.9% söï bieán
(1) (2) (3) (4) (5) (6) ñoäng cuûa bieán phuï thuoäc “Khaû naêng xaûy
3.576 2.231 4.817 2.834 2.363 4.538 ra”. Do ñoù, taùc ñoäng cuûa Söï chuaån bò taøi
C
(.000) (.000) (.000) (.000) (.000) (.000) chính vaø Kinh nghieäm traûi qua thieân tai
Thu nhaäp
-.255 -.337 -.048 -.161 leân Nhaän thöùc veà khaû naêng xaûy ra thieân
(.000) (.000) (.079) (.000) tai mang yù nghóa gaàn nhö nhau.
-.221 -.052 -.096 -.329 Heä soá xaùc ñònh R2 ôû moâ hình 5 vaø moâ
Tieàn göûi
(.043) (.037) (.076) (.004)
hình 6 laàn löôït laø .366 vaø .274 cho thaáy,
Khoaûn vay töø caùc toå -.127 -.203 -.248 -.352
chöùc taøi chính (.195) (.047) (.012) (.000) bieán “Kinh nghieäm” vaø caùc bieán veà Ssöï
-.339 -.573 -.110 -.431 chuaån bò taøi chính giaûi thích ñöôïc laàn löôït
Baûo hieåm xaõ hoäi 36.6% vaø 27.4% söï bieán ñoäng cuûa bieán
(.078) (.004) (.068) (.035)
.267 .419 .367 .478 phuï thuoäc “Möùc ñoä nghieâm troïng”. Coù
Kinh nghieäm
(.000) (.000) (.000) (.000) theå thaáy, Kinh nghieäm traûi qua thieân tai
Soá quan saùt 308 308 308 308 308 308 coù taùc ñoäng lôùn hôn ñeán Nhaän thöùc ruûi ro
R2 .370 .287 .309 .388 .366 .274 veà möùc ñoä nghieâm troïng so vôùi Söï chuaån
bò veà taøi chính. Caùc hoä gia ñình coù kinh
BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ DAÁU CUÛA CAÙC BIEÁN TRONG MOÂ HÌNH SO VÔÙI GIAÛ THUYEÁT nghieäm caøng lôùn, thì caøng coù nhaän thöùc
Teân bieán Giaû thuyeát Keát quaû Keát luaän saâu saéc hôn khi ñeà caäp ñeán tính nghieâm
Ña daïng nguoàn thu nhaäp (-) (+) Baùc boû troïng do thieân tai ñeå laïi.
Thu nhaäp (-) (-) Chaáp nhaän Töø keát quaû moâ hình hoài quy, nhoùm
Tieàn göûi (-) (-) Chaáp nhaän nghieân cöùu toång hôïp laïi giaû thuyeát vaø caùc
Söï chuaån bò taøi keát luaän veà caùc bieán theo Baûng 3.
Khoaûn vay töø caùc toå chöùc taøi chính (-) (-) Chaáp nhaän
chính
Khoaûn möôïn (-) (-) Baùc boû
Baûo hieåm xaõ hoäi (-) (-) Chaáp nhaän MOÄT SOÁ KHUYEÁN NGHÒ
Baûo hieåm thieân tai (-) (-) Baùc boû
Kinh nghieäm Döïa treân keát quaû nghieân cöùu, caùc taùc
Kinh nghieäm (+) (+) Chaáp nhaän
traûi qua thieân tai giaû ñaõ cuøng thaûo luaän vaø ñeà xuaát moät soá
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû toång hôïp vaø tính toaùn (2021) khuyeán nghò ñoái vôùi caùc cô quan chöùc
naêng vaø ngöôøi daân khu vöïc chòu aûnh
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU höôûng cuûa thieân tai, cuï theå nhö sau:
Thöù nhaát, ñoái vôùi caùc cô quan
Sau khi chaïy moâ hình hoài quy vaø loaïi boû ñi caùc bieán chöùc naêng
khoâng phuø hôïp, nhoùm nghieân cöùu ñöa ra keát quaû cuoái Nghieân cöùu chæ ra raèng, kinh nghieäm
cuøng ôû Baûng 2. traûi qua thieân tai cuûa caùc hoä gia ñình caøng
Coät 1, 2 vaø 3 laø keát quaû moâ hình hoài quy cuûa caùc saâu saéc, thì nhaän thöùc veà ruûi ro thieân tai
bieán ñoäc laäp vôùi bieán phuï thuoäc “Khaû naêng xaûy ra”. cuûa hoï caøng cao. Do ñoù, caùc cô quan chöùc
Coät 4, 5 vaø 6 laø keát quaû moâ hình hoài quy cuûa caùc bieán naêng, cuï theå laø Ban chæ ñaïo Phoøng choáng
ñoäc laäp vôùi bieán phuï thuoäc “Möùc ñoä nghieâm troïng”. thieân tai vaø tìm kieám cöùu naïn taïi Quaûng
Trong ñoù, coät 1 vaø coät 4 thöïc hieän chaïy moái töông quan Bình cuõng nhö caùc ñòa phöông khaùc, caàn
giöõa bieán phuï thuoäc vaø caùc bieán: Söï chuaån bò taøi chính, toå chöùc phoå bieán, tuyeân truyeàn naâng cao
Kinh nghieäm traûi qua thieân tai. Coät 2 vaø coät 5 theå hieän nhaän thöùc trong coäng ñoàng veà phoøng,
moái töông quan giöõa bieán phuï thuoäc vaø Kinh nghieäm choáng thieân tai thoâng qua caùc thoâng tin
traûi qua thieân tai. Coät 3 vaø coät 6 theå hieän moái töông veà kinh nghieäm thieân tai. Nhöõng hình
quan giöõa bieán phuï thuoäc vaø Söï chuaån bò veà taøi chính. aûnh, con soá thieät haïi do thaûm hoïa gaây ra
Döïa vaøo keát quaû taïi Baûng 2 coù theå thaáy, heä soá R2 cuûa goùp phaàn naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi daân
Moâ hình 1 vaø Moâ hình 4 laàn löôït laø .370 vaø .388. Heä soá veà vaán ñeà naøy. Vieäc tuyeân truyeàn caàn
R2 cuûa Moâ hình 1 cho thaáy vôùi ñoä tin caäy 95%, nhö vaäy ñöôïc lan toûa ñeán caùc tröôøng hoïc. Caùc em
caùc bieán ñoäc laäp cuûa moâ hình giaûi thích ñöôïc 37% söï hoïc sinh ngay töø khi ngoài treân gheá nhaø
thay ñoåi cuûa bieán phuï thuoäc “Khaû naêng xaûy ra”. Töông tröôøng, caàn ñöôïc giaùo duïc veà caùc vaán ñeà
töï, vôùi ñoä tin caäy 95%, ôû Moâ hình 4, caùc bieán ñoäc laäp cuûa thieân tai, tích hôïp caùc kyõ naêng phoøng
giaûi thích ñöôïc 38.8% söï bieán ñoäng cuûa bieán phuï thuoäc choáng thieân tai.
“Möùc ñoä nghieâm troïng”. Giaù trò cuûa heä soá R-squared Nghieân cöùu ñaõ chæ ra moái töông quan
cuûa caùc moâ hình ñeàu nhoû hôn 50% laø khaù thaáp cho giöõa khaû naêng vay möôïn töø caùc toå chöùc
thaáy, möùc ñoä giaûi thích cuûa caùc bieán ñoäc laäp cho caùc taøi chính ñeán nhaän thöùc ruûi ro thieân tai,
bieán phuï thuoäc laø khoâng cao. nhoùm taùc giaû coù khuyeán nghò, Ngaân haøng
Heä soá xaùc ñònh R2 ôû moâ hình 2 vaø moâ hình 3 laàn löôït Chính saùch xaõ hoäi (VBSP) caàn taïo ra caùc
laø .287 vaø .309 cho thaáy, bieán “Kinh nghieäm” vaø caùc saûn phaåm hoã trôï ngöôøi daân khoâng coù khaû

86 Kinh teá vaø Döï baùo

naêng vay töø caùc toå chöùc tín duïng khaùc.
Ñaây laø ñoái töôïng deã bò toån thöông sau khi
thieân tai xaûy ra, caàn coù söï giuùp ñôõ ñaëc bieät
veà taøi chính ñeå coù theå taùi thieát laïi cuoäc
soáng. Cuï theå, ñeà xuaát cho pheùp naâng haïn
möùc cho vay vaø môû roäng ñoái töôïng hoä gia
ñình thuoäc dieän hoä caän ngheøo ñöôïc vay
theo chöông trình cho vay hoä ngheøo, xaây
döïng nhaø ôû phoøng choáng baõo luït. Theâm
vaøo ñoù, coù theå ñeà xuaát keùo thôøi gian
chöông trình cho vay öu ñaõi naøy. Cuøng
vôùi ñoù, caàn khuyeán khích caùc hoaït ñoäng
huy ñoäng hoã trôï töø coäng ñoàng thoâng qua
Maët traän Toå quoác Vieät Nam, Hoäi Chöõ
thaäp ñoû, voán vay vaø caùc nguoàn vieän trôï
töø caùc toå chöùc quoác teá, nhö: Ngaân haøng
Phaùt trieån Chaâu AÙ (ADB), Ngaân haøng
Theá giôùi (World Bank) hay Cô quan Hôïp
taùc Quoác teá Nhaät Baûn (JICA)…
Nghieân cöùu cuõng cho thaáy, chöa tôùi
5% hoä gia ñình ôû Quaûng Bình ñaõ mua
baûo hieåm thieân tai, vôùi lyù do chuû ñaïo
laø chöa bieát tôùi loaïi baûo hieåm naøy. Do
möùc ñoä thaâm nhaäp cuûa baûo hieåm thieân
tai trong coäng ñoàng coøn thaáp, caùc cô
quan chöùc naêng caàn taïo ñieàu kieän ñeå
caùc toå chöùc taøi chính vi moâ phoå bieán,
giôùi thieäu roäng raõi vôùi ngöôøi daân veà baûo
hieåm thieân tai. Ñaây cuõng laø moät giaûi
phaùp giaûm bôùt khoù khaên cho ngöôøi daân
khi ruûi ro xaûy ra.
Thöù hai, ñoái vôùi ngöôøi daân khu vöïc
chòu aûnh höôûng cuûa thieân tai
Thieân tai ñeán töø nguyeân nhaân khaùch
quan, nhöng cuõng ñeán töø caû nguyeân nhaân
chuû quan, do con ngöôøi taïo neân khi toác ñoä ñoâ thò hoùa
taêng maïnh, saûn xuaát, kinh doanh, khai thaùc taøi nguyeân
thieân nhieân khoâng ñi ñoâi vôùi baûo veä moâi tröôøng. Thöïc
teá naøy ñoøi hoûi caàn coù giaûi phaùp tuyeân truyeàn, giaùo
duïc maïnh meõ vôùi ngöôøi daân vaø caùc nhaø ñaàu tö, doanh
nghieäp, beân caïnh caùc giaûi phaùp taïo neân söï caân baèng
sinh thaùi. Chaúng haïn, vieäc ñaàu tö phaùt trieån, nhö: xaây
döïng coâng trình thuûy ñieän, coâng trình giao thoâng mieàn
nuùi, ñöôøng daây taûi ñieän… phaûi gaén lieàn vôùi caùc bieän
phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, nghieân cöùu vaø ñaùnh
giaù caùc taùc ñoäng cuûa coâng trình ñoái vôùi moâi tröôøng
thieân nhieân, caân baèng giöõa lôïi ích vaø ruûi ro thieân tai.
Beân caïnh vieäc taêng cöôøng naêng löïc phoøng ngöøa vaø öùng
phoù vôùi ruûi ro thieân tai, ngöôøi daân ôû caùc khu vöïc deã aûnh
höôûng caàn hôïp taùc vôùi nhau chaët cheõ hôn, hôïp söùc cuøng
cô quan chöùc naêng xaây döïng vaên hoùa soáng xanh, vì moâi
tröôøng, ñeå taïo söùc maïnh beàn vöõng, choáng laïi caùc ruûi ro
khaùch quan.
Keát quaû nghieân cöùu coù theå ñoùng goùp tích cöïc vaøo
vieäc hoaïch ñònh chính saùch cuûa cô quan chöùc naêng
trong thôøi gian tôùi, tuy nhieân, nghieân cöùu vaãn coøn moät
soá haïn cheá. Cuï theå, do giôùi haïn veà thôøi gian, cô sôû
vaät chaát, soá löôïng phieáu khaûo saùt phaùt ra coøn haïn cheá.
Nhoùm nghieân cöùu cuõng chöa thöïc hieän ño löôøng bieán
“Kinh nghieäm thieân tai” moät caùch ñaày ñuû maø môùi chæ
döøng laïi ôû vieäc ñieàu tra möùc ñoä aûnh höôûng vaø toån thaát
taøi saûn höõu hình cuûa caùc hoä gia ñình do luõ luït gaây ra,
chöa tìm hieåu saâu hôn veà khía caïnh taøi saûn voâ hình
(tinh thaàn). Chuùng toâi seõ tieáp tuïc phaùt trieån caùc nghieân
cöùu saâu hôn veà nhaän thöùc ruûi ro thieân tai vaø caùc giaûi
phaùp ñeå haïn cheá nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc, ñoàng thôøi
mong raèng, chuû ñeà naøy seõ nhaän ñöôïc söï quan taâm roäng
raõi cuûa caùc nhaø nghieân cöùu, coäng ñoàng xaõ hoäi, ñeå cuøng
goùp söùc nhaän dieän thöïc teá vaø kieán taïo nhöõng giaûi phaùp
cho cuoäc soáng haïnh phuùc hôn.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. UNICEF Vieät Nam (2020). Quaûng Bình chöùng kieán söï taøn phaù khuûng khieáp cuûa moät ñôït
luõ luït lòch söû môùi ñöôïc ghi nhaän sau hôn 40 naêm, truy caäp töø https://www.unicef.org/vietnam/
vi/c%E1%BA%ADn-c%E1%BA%A3nh-l%C5%A9-l%E1%BB%A5t-t%E1%BA%A1i-
mi%E1%BB%81n-trung-vi%E1%BB%87t-nam
2. Armas, I. (2006). Earthquake risk perception in Bucharest, Romania, Risk Analysis, 26, 1223-1234
3. Becker, J. S., Paton, D., Johnston, D.M., Ronan, K. R. (2012). A model of household
preparedness for earthquakes: How individuals make meaning of earthquake information and how
this influences preparedness, Nature Hazards, 64, 107–137
4. Keil, A., Zeller, M., Wida, A., Sanim, B., Birner, R. (2008). What determines farmers’
resilience towards ENSO-related drought? An empirical assessment in central Sulawesi, Indonesia,
Clim Chang, 86, 291-307
5. Kron, W. (2002). Flood Risk = Hazard × Exposure × Vulnerability. In: Wu, M., et al., Eds.,
Flood Defence, Science Press, New York, 82-97
6. Le Dang, H., Li, E., Nuberg, I., Bruwer, J. (2014). Farmers’ assessments of private adaptive
measures to climate change and influential factors: A study in the Mekong Delta, Vietnam, Nature
Hazards, 71, 385-401
7. Miceli M. P. at al (2008). Whistle-Blowing in Organizations, Psychology Press, New York
8. Paul, B. K.; Bhuiyan, R. H. 2010. Urban earthquake hazard: Perceived seismic risk and
preparedness in Dhaka city, Bangladesh, Disasters, 34, 337-359

Economy and Forecast Review 87

So saùnh yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân
caùc khoái ngaønh kyõ thuaät
- Nghieân cöùu taïi Tröôøng Ñaïi hoïc
Baùch khoa Haø Noäi1
ÑOAØN THÒ THU TRANG*
Toùm taét
Baøi vieát ñaùnh giaù caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán yù ñònh khôûi nghieäp, ñoàng thôøi so saùnh yù ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân thuoäc boán nhoùm ngaønh kyõ thuaät khaùc nhau taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa
Haø Noäi. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, sinh vieân nhoùm ngaønh Cô khí, cô khí cheá taïo vaø khoa
hoïc vaät lieäu coù yù ñònh khôûi nghieäp cao nhaát, ñoàng thôøi möùc ñoä aûnh höôûng cuûa Thaùi ñoä ñeán YÙ
ñònh khôûi nghieäp cuõng cao nhaát ôû nhoùm ngaønh naøy. Töø nhöõng keát quaû naøy, taùc giaû ñöa ra gôïi
yù ñeå thuùc ñaåy yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân khoái ngaønh kyõ thuaät.

Töø khoaù: khôûi nghieäp, yù ñònh khôûi nghieäp, sinh vieân kyõ thuaät, Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi

Summary
This paper assesses determinants of entrepreneurial intention, and also compares entrepreneurial
intention of engineering students in four fields of study at Hanoi University of Science and
Technology. The research results show that the highest level of entrepreneurial intention belongs
to the group of mechanical students while attitude toward entrepreneurship is affected mostly
to the same group. From obtained results, suggestions are made to promote entrepreneurial
intention of engineering students.

Keywords: entrepreneurship, entrepreneurial intention, engineering students, Hanoi University

of Science and Technology

GIÔÙI THIEÄU
Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, khôûi nghieäp ñöôïc hieåu ñôn
giaûn laø theo ñuoåi nhöõng quyeát ñònh maïo hieåm trong
töông lai. Ñaây laø moät quaù trình gaàn nhö taát yeáu trong
khôûi nghieäp, nhöng do tính chaát ruûi ro, neân khoâng phaûi
coâng ty khôûi nghieäp naøo cuõng thaønh coâng (Nguyeãn
Quaân, 2016). Do ñoù, ñeå thuùc ñaåy tinh thaàn khôûi nghieäp,
caàn phaûi hieåu caùch moïi ngöôøi ñöa ra quyeát ñònh ñoù. YÙ
ñònh khôûi nghieäp vaø caùc tieàn toá cuûa noù chòu aûnh höôûng
cuûa caùc nhaân toá beân trong vaø beân ngoaøi, trong ñoù, ñoái
vôùi sinh vieân coù tri thöùc, caùc nhaân toá beân trong nhö thaùi
ñoä tích cöïc ñoái vôùi khôûi nghieäp ñoùng vai troø quan troïng
daãn ñeán haønh vi löïa choïn laäp nghieäp sau khi ra tröôøng
(Fayolle vaø coäng söï, 2015).
Vì vaäy, baøi vieát naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm nghieân
cöùu thaùi ñoä khôûi nghieäp coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán
yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân ngaønh kyõ thuaät taïi
Vieät Nam. Taùc giaû taäp trung vaøo sinh vieân kyõ thuaät vì
hoï laø nhöõng doanh nhaân töông lai vaø so vôùi caùc ngaønh
khaùc, sinh vieân toát nghieäp trong caùc ngaønh kyõ thuaät coù
*
Vieän Kinh teá vaø Quaûn lyù, Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi
Ngaøy nhaän baøi: 04/5/2021; Ngaøy phaûn bieän: 12/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 20/5/2021
1
Nghieân cöùu naøy ñöôïc taøi trôï bôûi Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi trong Ñeà taøi maõ soá T2018-TT-203
nhieàu mong ñôïi ñeå thaønh laäp caùc coâng ty
trong caùc lónh vöïc naêng ñoäng vaø saùng taïo
(Henderson vaø coäng söï, 1999).
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
YÙ ñònh khôûi nghieäp
YÙ ñònh khôûi nghieäp ñöôïc ñònh nghóa
laø moät keá hoaïch hoaëc mong muoán taïo
ra moät lieân doanh môùi. Popescu vaø coäng
söï (2016) cho raèng, yù ñònh khôûi nghieäp
cuûa moät caù nhaân coù theå ñöôïc coi laø mong
muoán ñöôïc cho laø baét ñaàu khôûi nghieäp
hoaëc thaønh laäp moät toå chöùc môùi trong
töông lai.
Trong lónh vöïc taâm lyù hoïc haønh vi, Lyù
thuyeát haønh vi coù keá hoaïch (TPB) cuûa
Ajzen (1991) ñaõ chöùng minh, yù ñònh laø
chæ baùo chính xaùc nhaát veà haønh vi öùng xöû

88 Kinh teá vaø Döï baùo

trong töông lai vôùi xaùc suaát döï ñoaùn thaønh
coâng ñaït hôn 30% so vôùi 10% thuoäc veà
caùc ñaëc ñieåm coù theå döï ñoaùn khaùc.
Vì vaäy, yù ñònh khôûi nghieäp ñoùng vai
troø raát quan troïng trong vieäc hình thaønh
haønh vi khôûi nghieäp, nhaát laø ñoái vôùi sinh
vieân ñaïi hoïc, vì hoï ñang trong giai ñoaïn
ñònh höôùng ngheà nghieäp töông lai.
Thaùi ñoä ñoái vôùi khôûi nghieäp
Thaùi ñoä ñoái vôùi khôûi nghieäp ñeà caäp
ñeán möùc ñoä maø moät ngöôøi coù ñaùnh giaù
thuaän lôïi hoaëc khoâng thuaän lôïi veà vieäc
taïo ra moät lieân doanh môùi ñöôïc ñeà caäp.
Noù cuõng phaûn aùnh ñaùnh giaù cuûa caù nhaân
veà mong muoán caù nhaân trong vieäc taïo ra
moät lieân doanh môùi. Ñoù laø möùc ñoä maø
caùc caù nhaân caûm nhaän ñöôïc söùc haáp daãn
cuûa haønh vi khôûi nghieäp ñöôïc ñeà caäp.
Noùi chung, moät ngöôøi tin raèng vieäc thöïc
hieän moät haønh vi nhaát ñònh, vôùi khaû naêng
cao, daãn ñeán haàu heát caùc keát quaû tích
cöïc, seõ coù thaùi ñoä thuaän lôïi ñoái vôùi haønh
vi ñoù (Ajzen, 1991).
Theo Lyù thuyeát TPB cuûa Ajzen (1991),
thaùi ñoä ñoái vôùi tinh thaàn khôûi nghieäp bò
aûnh höôûng bôûi moät bieán soá ñoäc laäp, trong
ñoù coù giaù trò kyø voïng caù nhaân. Giaù trò
kyø voïng cuûa caù nhaân caøng cao, thì caøng
coù thaùi ñoä tích cöïc ñoái vôùi coâng ty khôûi
nghieäp. Noùi caùch khaùc, giaù trò kyø voïng cuûa
caù nhaân caøng cao, thì caøng coù moái quan heä
tích cöïc vôùi thaùi ñoä ñoái vôùi tinh thaàn khôûi
nghieäp. Beân caïnh ñoù, caùc nghieân cöùu cuõng
cho thaáy, söï oån ñònh cuûa thaùi ñoä ñoái vôùi
tinh thaàn khôûi nghieäp coù aûnh höôûng tích
cöïc ñeán yù ñònh khôûi nghieäp.
Moâ hình nghieân cöùu
Döïa treân caùc nghieân cöùu ñi tröôùc vaø
Lyù thuyeát TPB, taùc giaû xaây döïng moâ hình
nghieân cöùu, ñöôïc trình baøy taïi Hình.
Giaû thuyeát nghieân cöùu ñöôïc ñöa ra
nhö sau:
H1: Giaù trò mong ñôïi cuûa caù nhaân coù
taùc ñoäng cuøng chieàu ñeán Thaùi ñoä cuûa
sinh vieân vôùi vieäc khôûi nghieäp.
H2: Giaù trò mong ñôïi cuûa caù nhaân coù
taùc ñoäng cuøng chieàu ñeán YÙ ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân.
H3: Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc khôûi nghieäp
coù taùc ñoäng cuøng chieàu ñeán YÙ ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Thieát keá nghieân cöùu vaø xaây döïng
thang ño
Taùc giaû tieán haønh khaûo saùt thöû nghieäm
20 sinh vieân ngaønh kyõ thuaät cuûa Tröôøng
Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi nhaèm ñaûm
baûo ñoä tin caäy, nhaát quaùn vaø deã hieåu cuûa
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa taùc giaû
caùc caâu hoûi nghieân cöùu. Tieáp theo, döïa treân keát quaû
ñaùnh giaù cuûa moät cuoäc khaûo saùt thí ñieåm vôùi moät nhoùm
150 sinh vieân taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi,
taùc giaû tieáp tuïc ñieàu chænh vaø hoaøn thieän caùc tieâu chí
caàn thieát cho töøng nhaân toá trong moâ hình. Thôøi gian
khaûo saùt ñöôïc tieán haønh trong thaùng 10/2019. Keát quaû
ñaõ xaây döïng 4 thang ño ñaùnh giaù bieán Giaù trò mong ñôïi
cuûa caù nhaân, 4 thang ño ñaùnh giaù bieán Thaùi ñoä ñoái vôùi
vieäc khôûi nghieäp vaø 5 thang ño ñaùnh giaù bieán YÙ ñònh
khôûi nghieäp.
Maãu nghieân cöùu
Taùc giaû phaùt ra toång coäng 700 phieáu ñeán sinh vieân
Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi thoâng qua baûng hoûi.
Sinh vieân töø naêm thöù 3 ñeán naêm thöù 5 ñöôïc löïa choïn
khaûo saùt vì ôû ñoä tuoåi töø 20 ñeán 25, yù ñònh khôûi nghieäp
ñöôïc cho laø ôû möùc cao nhaát. Vieäc choïn maãu ñöôïc thöïc
hieän baèng phöông phaùp choïn maãu phaân taàng theo khoa,
goàm 4 khoa: Coâng ngheä thoâng tin, truyeàn thoâng, ñieän,
ñieän töû vaø töï ñoäng hoùa; Cô khí, cô khí cheá taïo vaø khoa
hoïc vaät lieäu; Lyù, hoùa, sinh vaø moâi tröôøng; Ngaønh khaùc.
Sau khi thu veà vaø laøm saïch, coøn laïi 596 maãu khaûo saùt
ñuû ñieàu kieän ñeå ñöa vaøo phaân tích.
Phöông phaùp thu thaäp vaø phaân tích döõ lieäu
Nghieân cöùu söû duïng phaàn meàm SPSS 18.0 vaø
AMOS 18.0 ñeå phaân tích döõ lieäu thu thaäp. Taùc giaû söû
duïng phöông phaùp phaân tích Cronbach’s Alpha, phaân
tích töông quan bieán toång vaø phaân tích nhaân toá khaùm
phaù (EFA) ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä nhaát quaùn noäi boä. Tieáp
theo, nghieân cöùu söû duïng phaân tích nhaân toá khaúng ñònh
(CFA) ñeå xem xeùt lieäu moâ hình phuø hôïp vôùi döõ lieäu
thöïc teá vaø ñoä tin caäy cuõng nhö tính hôïp leä cuûa moãi caáu
truùc trong moâ hình (giaù trò hoäi tuï vaø phaân bieät). Cuoái
cuøng, ñeå kieåm tra caùc giaû thuyeát, taùc giaû söû duïng moâ
hình phöông trình caáu truùc (SEM).
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Ñaùnh giaù sô boä thang ño
Keát quaû ñaùnh giaù sô boä thang ño cho thaáy, 3 thang
ño ñöa vaøo moâ hình ñeàu ñaït tính nhaát quaùn noäi taïi vôùi
heä soá Cronbach’s Alpha > 0,6. Caû 15 bieán quan saùt
thuoäc 3 thang ño ñeàu thoûa maõn ñieàu kieän vôùi heä soá
töông quan bieán toång > 0,3.
Keát quaû phaân tích EFA laàn löôït cho töøng khaùi nieäm
nghieân cöùu cho thaáy, caùc nhaân toá ñeàu laø khaùi nieäm ñôn
89
 BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH ANOVA 4,950 < 5; CFI = 0,941, TLI = 0,931, IFI
Nhoùm sinh vieân Trung bình Ñoä leäch chuaån p-value (Levene) p-value (F) = 0,941; GFI = 0,930 ñeàu lôùn hôn 0,9 vaø
1 3,542 0,898 RMSEA = 0,045. Ñieàu ñoù chöùng toû, moâ
Thaùi ñoä ñoái 2 3,837 0,774
hình nghieân cöùu töông thích vôùi döõ lieäu
vôùi khôûi
3 3,668 0,826
,069 ,013 thò tröôøng. Caùc heä soá taûi nhaân toá ñeàu >
nghieäp 0,5, cho thaáy caùc nhaân toá trong moâ hình
4 3,629 0,778
ñaït giaù trò hoäi tuï. Caùc heä soá töông quan
1 3,106 0,921
giöõa caùc nhaân toá ñeàu < 0,9, chöùng toû caùc
YÙ ñònh khôûi 2 3,294 0,878
,728 ,016 nhaân toá ñaït giaù trò phaân bieät.
nghieäp 3 3,113 0,866 Keát quaû ñaùnh giaù ñoä tin caäy toång hôïp
4 3,198 0,819 vaø phöông sai trích chæ ra, caùc heä soá tin
Ghi chuù: 1. Coâng ngheä thoâng tin, truyeàn thoâng, ñieän, ñieän töû vaø töï ñoäng hoùa; 2. Cô caäy toång hôïp ñeàu > 0,7, phaàn lôùn phöông
khí, cô khí cheá taïo vaø khoa hoïc vaät lieäu; 3. Lyù, hoùa, sinh vaø moâi tröôøng; 4. Ngaønh khaùc sai trích cuûa caùc nhaân toá ñeàu lôùn hôn 0,5,
moät soá bieán coù phöông sai trích hôi thaáp,
BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ THÖÛ NGHIEÄM POST HOC TEST nhöng vaãn naèm trong vuøng chaáp nhaän
Bieán phuï thuoäc Sai phaân trung bình (I-J) Sai soá chuaån Sig. ñöôïc (> 0,3). Nhö vaäy, caùc thang ño cho
2 -,29490* ,09077 ,001 töøng nhaân toá ñaït tính tin caäy vaø mang giaù
1
trò hoäi tuï cuûa moät thang ño.
3 -,12631 ,09062 ,164
Keát quaû kieåm ñònh heä soá töông quan
4 -,08653 ,10196 ,396
khaùc ñôn vò baèng phöông phaùp bootstrap
1 ,29490* ,09077 ,001 cho thaáy khoaûng tin caäy 95% cuûa caùc
2 3 ,16859 ,09317 ,071 heä soá töông quan giöõa caùc bieán nghieân
Thaùi ñoä ñoái vôùi 4 ,20837* ,10424 ,046 cöùu trong moâ hình khoâng coù quan heä naøo
khôûi nghieäp 1 ,12631 ,09062 ,164 chöùa giaù trò 1. Ñieàu naøy nghóa laø, caùc
3 2 -,16859 ,09317 ,071 khaùi nieäm nghieân cöùu trong moâ hình ñaït
4 ,03978 ,10411 ,702 giaù trò phaân bieät.
1 ,08653 ,10196 ,396 Phaân tích baèng moâ hình SEM
4 2 -,20837* ,10424 ,046 Keát quaû phaân tích SEM cho keát quaû
3 -,03978 ,10411 ,702
Chi–square = 2,541 < 3; CFI = 0,903 vaø
IFI = 0,904 (ñeàu > 0,9); RMSEA = 0,072
2 -,18859 ,09638 ,051
< 0,08. Nhö vaäy, moâ hình phuø hôïp vôùi döõ
1 3 -,00698 ,09621 ,942 lieäu thöïc teá.
4 -,09241 ,10826 ,394 Toùm laïi, YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh
1 ,18859 ,09638 ,051 vieân kyõ thuaät ôû Vieät Nam bò aûnh höôûng
2 3 ,18161 ,09893 ,067 bôûi Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc khôûi nghieäp (β
4 ,09617 ,11068 ,385 = 0,688) vaø Giaù trò mong ñôïi cuûa caù nhaân
YÙ ñònh khôûi nghieäp
1 ,00698 ,09621 ,942 (β = 0,275); Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc khôûi
3 2 -,18161 ,09893 ,067 nghieäp bò aûnh höôûng bôûi Giaù trò mong ñôïi
4 -,08544 ,11054 ,440 cuûa caù nhaân (β = 0,275). Do ñoù, caû 3 giaû
1 ,09241 ,10826 ,394
thuyeát ñöôïc chaáp nhaän.
So saùnh söï khaùc bieät veà thaùi ñoä vaø
4 2 -,09617 ,11068 ,385
yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân trong
3 ,08544 ,11054 ,440 caùc nhoùm khaùc nhau
* Sai phaân trung bình coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 0,05 Keát quaû phaân tích ANOVA ôû Baûng
Ghi chuù: 1. Coâng ngheä thoâng tin, truyeàn thoâng, ñieän, ñieän töû vaø töï ñoäng hoùa; 2. Cô 1 cho thaáy, coù söï khaùc bieät veà thaùi ñoä
khí, cô khí cheá taïo vaø khoa hoïc vaät lieäu; 3. Lyù, hoùa, sinh vaø moâi tröôøng; 4. Ngaønh khaùc vaø yù ñònh khôûi nghieäp giöõa caùc sinh
Nguoàn: Taùc giaû xöû lyù döõ lieäu vieân thuoäc caùc chuyeân ngaønh khaùc nhau
(p-value < 0,05).
höôùng vaø söû duïng phaân tích EFA phuø hôïp vôùi döõ lieäu Keát quaû thöû nghieäm post hoc khaúng
nghieân cöùu, do heä soá KMO cuûa caùc nhaân toá trong moâ ñònh, Thaùi ñoä ñoái vôùi YÙ ñònh khôûi nghieäp
hình ñeàu > 0,5; kieåm ñònh Bartlett coù yù nghóa thoáng cuûa nhoùm 2 (Cô khí, cô khí cheá taïo vaø
keâ vôùi p-value < 0,05; toång phöông sai giaûi thích ñeàu khoa hoïc vaät lieäu) coù xu höôùng tích cöïc
> 50% vaø caùc bieán quan saùt ñeàu hoäi tuï thaønh nhaân toá hôn caùc nhoùm khaùc (p-value < 0,1), trong
duy nhaát. khi ñoù, khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa
Ñaùnh giaù chính thöùc thang ño thoáng keâ ôû caùc ngaønh khaùc. Ñoàng thôøi, coù
Thang ño nhaân toá ñöôïc ñaùnh giaù chính thöùc baèng söï khaùc bieät veà möùc ñoä yù ñònh khôûi nghieäp
phaân tích CFA. Keát quaû phaân tích baèng moâ hình tôùi giöõa nhoùm ngaønh Cô khí, cô khí cheá taïo
haïn töø döõ lieäu nghieân cöùu cho thaáy, Chi-square/df = vaø khoa hoïc vaät lieäu, nhoùm ngaønh Coâng

90 Kinh teá vaø Döï baùo

ngheä thoâng tin, truyeàn thoâng, ñieän, ñieän
töû vaø töï ñoäng hoùa vaø nhoùm ngaønh Lyù,
hoùa, sinh vaø moâi tröôøng. Noùi caùch khaùc,
aûnh höôûng cuûa Thaùi ñoä khôûi nghieäp ñeán
YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa caùc nhoùm ngaønh
Cô khí, cô khí cheá taïo vaø khoa hoïc vaät
lieäu maïnh hôn caùc nhoùm ngaønh coøn laïi.
Ñaây laø ñieåm khaùc bieät so vôùi haàu heát caùc
keát quaû nghieân cöùu treân theá giôùi, khaùc
vôùi nhaän ñònh cuûa nhieàu chuyeân gia veà
khôûi nghieäp vaø ñaëc bieät khaùc vôùi thöïc teá
khôûi nghieäp ôû Vieät Nam khi nhoùm ngaønh
Coâng ngheä thoâng tin ñang chieám vò trí
haøng ñaàu veà khôûi nghieäp saùng taïo.
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù
hai nhaân toá aûnh höôûng ñeán YÙ ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân ngaønh kyõ thuaät, ñoù
laø: Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc khôûi nghieäp vaø
Giaù trò mong ñôïi cuûa caù nhaân. Phaùt hieän
naøy uûng hoä theâm cho Lyù thuyeát TPB.
Trong ñoù, Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc khôûi
nghieäp laø nhaân toá quan troïng nhaát, quyeát
ñònh YÙ ñònh khôûi nghieäp. Do ñoù, ñeå taêng
cöôøng hoaït ñoäng khôûi nghieäp cuûa sinh
vieân kyõ thuaät vaø sinh vieân toát nghieäp, caùc
nhaø giaùo duïc, caùc nhaø hoaïch ñònh chính
saùch vaø caùc cô quan chính phuû tröôùc heát caàn taäp trung
vaøo vieäc naâng cao thaùi ñoä khôûi nghieäp. Beân caïnh ñoù,
caùc chính saùch cuûa Chính phuû neân taäp trung vaøo caùc
chöông trình thuùc ñaåy saùng taïo maïo hieåm vaø mong
muoán töï khôûi nghieäp cuûa sinh vieân kyõ thuaät.
Moät ñieåm ñaùng chuù yù cuûa keát quaû nghieân cöùu laø, xu
höôùng sinh vieân ngaønh Cô khí, cô khí cheá taïo vaø khoa
hoïc vaät lieäu coù yù ñònh khôûi nghieäp cao hôn sinh vieân
caùc ngaønh Coâng ngheä thoâng tin, truyeàn thoâng, ñieän,
ñieän töû vaø töï ñoäng hoùa. Keát quaû naøy hoaøn toaøn traùi
ngöôïc vôùi döï ñoaùn cuûa caùc chuyeân gia khôûi nghieäp
laø nhöõng sinh vieân coâng ngheä thoâng tin ñi ñaàu trong
hoaït ñoäng khôûi nghieäp. Ñieàu naøy coù theå do “hieäu öùng
phoùng ñaïi truyeàn thoâng” laøm sai leäch thöïc teá khôûi
nghieäp khi maø caùc start-up trong lónh vöïc coâng ngheä
thoâng tin thöôøng gaây ñöôïc tieáng vang, daãn ñeán hieäu
öùng truyeàn thoâng toát vôùi nhieàu hoaït ñoäng khôûi nghieäp
hôn, lan toûa hôn.
Cuoái cuøng, keát quaû nghieân cöùu phaùt hieän ra raèng,
aûnh höôûng cuûa Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc khôûi nghieäp ñeán YÙ
ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân nhoùm ngaønh Cô khí, cô
khí cheá taïo vaø khoa hoïc vaät lieäu maïnh hôn caùc nhoùm
ngaønh coøn laïi. Keát quaû naøy haøm yù raèng, Nhaø tröôøng
caàn quan taâm ñeán vieäc naâng cao quan ñieåm tích cöïc
cuûa sinh vieân veà khôûi nghieäp, tieáp theo laø xaây döïng
nieàm tin cuûa sinh vieân vôùi naêng löïc khôûi nghieäp cuûa hoï
vaø cung caáp caùc nguoàn löïc hoã trôï khôûi nghieäp caàn thieát
cho sinh vieân, qua ñoù naâng cao yù ñònh khôûi nghieäp cuûa
sinh vieân.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Nguyeãn Quaân (2016). Vieät Nam coù trôû thaønh Quoác gia khôûi nghieäp?, truy caäp töø http://www.
hhtp.gov.vn/
2. Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior, Organizational behavior and human decision
processes, 50(2), 179-211
3. Bird, B. (1988). Implementing entrepreneurial ideas: The case for intention, Academy of
management Review, 13(3), 442-453
4. Bosma, N., Jones, K., Autio, E., Levie, J. D. (2008). Global Entrepreneurship Monitor 2007
5. Comrey, A.., Lee, H. (1992). A first course in factor analysis, Hilsdale, New York, Erlbaun
6. Fayolle, A., Gailly, B. (2015). The impact of entrepreneurship education on entrepreneurial
attitudes and intention: Hysteresis and persistence. Journal of Small Business Management, 53(1),
75-93
7. Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., Tatham, R. L. (2006). Multivariate
data analysis 6th Edition, Pearson Prentice Hall, New Jersey
8. Henderson, R., Robertson, M. (1999). Who wants to be an entrepreneur? Young adult
attitudes to entrepreneurship as a career, Education & Training, 41(5), 236-245
9. Krueger, N. F., Carsrud, A. L. (1993). Entrepreneurial intentions: applying the theory of
planned behaviour, Entrepreneurship & Regional Development, 5(4), 315-330
10. Krueger, N. F., Reilly, M. D., Carsrud, A. L. (2000). Competing models of entrepreneurial
intentions, Journal of business venturing, 15(5), 411-432
11. Lee Wong, P. K., Der Foo, M., Leung, A. (2011). Entrepreneurial intentions: The influence
of organizational and individual factors, Journal of business venturing, 26(1), 124-136
12. Popescu, C., et al. (2016). An Analysis of the Determinants of Entrepreneurial Intentions
among Students: A Romanian Case Study, Sustainability, 8(8)
13. Schlaegel, C., Koenig, M. (2014). Determinants of entrepreneurial intent: a meta-analytic
test and integration of competing models, Entrepreneurship Theory and Practice, 38(2), 291-332

Economy and Forecast Review 91

Ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa voán vay
Ngaân haøng Chính saùch xaõ hoäi
ñeán möùc soáng cuûa hoä ngheøo ôû caùc
huyeän thuoäc Haø Noäi PHAN THÒ MINH LYÙ*
Toùm taét
Döïa treân keát quaû khaûo saùt 115 hoä ngheøo taïi caùc huyeän thuoäc TP. Haø Noäi coù vay voán cuûa Ngaân
haøng Chính saùch xaõ hoäi (NHCSXH) giai ñoaïn 2018-2020, baøi vieát ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa voán
vay ngaân haøng ñeán möùc soáng cuûa caùc hoä ngheøo vay voán. Keát quaû cho thaáy, caùc khoaûn vay töø
NHCSXH coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán taêng phuùc lôïi kinh teá - xaõ hoäi vaø taêng möùc soáng cho caùc hoä
ngheøo, nhöng möùc ñoä taùc ñoäng coøn khaù haïn cheá. Treân thöïc teá, möùc ñoä caûi thieän cuoäc soáng cuûa
caùc hoä sau vay voán laø raát ít. Tuy tyû leä hoä vay thoaùt ngheøo töông ñoái cao (41,7%), nhöng chöa
beàn vöõng vaø nguy cô taùi ngheøo laø raát lôùn, ñaëc bieät laø khi chuaån ngheøo môùi seõ taêng vaøo naêm
2022. Vì vaäy, NHCSXH caàn quan taâm caûi thieän chính saùch ñeå giuùp caùc hoä thoaùt ngheøo.

Töø khoùa: Ngaân haøng Chính saùch xaõ hoäi, cho vay hoä ngheøo, tieáp caän möùc soáng

Summary
Based on a survey of 115 poor households in districts of Hanoi who loaned from the Vietnam
Bank for Social Policies (VBSP) in the period 2018-2020, this article evaluated the impacts of
the loans on their welfare. The results showed that the loans from the bank have made positive
impacts on the improvement of social-economic conditions and welfare of the households, but
the impact was comparatively limited. In fact, there has been little improvement on their overall
well-being. The ratio of the households that have crossed the poverty threshold was relatively
high (41,7%) but this is not sustainable and the possibility of falling back to poverty is high
when the new poverty threshold will increase in 2022. Therefore, VBSP needs to ameliorate
the policies so that households can be sustainably kept out of poverty.

Keywords: VBSP, loans for poor households, welfarist approach

GIÔÙI THIEÄU
Ñaõ coù raát nhieàu nghieân cöùu veà taùc ñoäng cuûa hoaït
ñoäng cho vay ñeán xoùa ñoùi giaûm ngheøo noùi chung vaø
cuûa Vieät Nam noùi rieâng. Vai troø quan troïng cuûa hoaït
ñoäng cho vay cuøng nhöõng ñieàu kieän öu ñaõi daønh rieâng
cho ngöôøi ngheøo nhaèm giuùp hoï thoaùt ngheøo ñaõ ñöôïc
khaúng ñònh trong nhieàu nghieân cöùu, nhö cuûa Yasmine
(2007), Shahidur (2005), Quach vaø coäng söï (2004),
Phan Thò Minh Lyù vaø coäng söï (2003)... Keát luaän trong
caùc nghieân cöùu naøy cho thaáy, möùc ñoä taùc ñoäng cuûa voán
vay cho ngöôøi ngheøo laø raát khaùc nhau ôû nhöõng quoác gia
vaø ñòa phöông khaùc nhau, trong nhöõng thôøi gian vaø boái
caûnh khaùc nhau. Do vaäy, nghieân cöùu cuûa taùc giaû döïa
treân soá lieäu khaûo saùt môùi ñaây (naêm 2020) treân ñòa baøn
TP. Haø Noäi coù yù nghóa khoa hoïc nhaát ñònh, boå sung cho
nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây trong lónh vöïc naøy.
Maët khaùc, tuy tyû leä hoä ngheøo ôû Haø Noäi hieän nay
*
PGS, TS., Tröôøng Ñaïi hoïc Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng Haø Noäi
Ngaøy nhaän baøi: 05/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 15/5/2021
thaáp hôn raát nhieàu so vôùi möùc bình quaân
chung cuûa caû nöôùc, nhöng tính ñeán cuoái
naêm 2020, vaãn coøn hôn 4.400 hoä ngheøo
vaø hôn 31.400 hoä caän ngheøo, chieám 1,5%
toång soá hoä daân ôû Haø Noäi (UBND TP. Haø
Noäi, 2021). Vì vaäy, nghieân cöùu seõ giuùp
ñöa ra nhöõng gôïi yù giaûi phaùp taêng cöôøng
hoaït ñoäng cho vay cuûa NHCSXH, goùp
phaàn giuùp caùc hoä vay voán thoaùt ngheøo
beàn vöõng, töø ñoù giaûm tyû leä hoä ngheøo ôû
TP. Haø Noäi vaø höôùng ñeán moät Vieät Nam
khoâng ñoùi ngheøo vaøo naêm 2045.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT
Trong caùc nghieân cöùu veà cho vay
ngöôøi ngheøo, caùc taùc giaû thöôøng söû duïng
hai phöông phaùp tieáp caän: tieáp caän theå

92 Kinh teá vaø Döï baùo

cheá (institutionist approach) vaø tieáp caän
theo möùc soáng hay phuùc lôïi (welfarist
approach). Hai caùch tieáp caän maëc duø
khaùc nhau, nhöng ñeàu höôùng ñeán moät
muïc tieâu chung laø tìm ra con ñöôøng toát
nhaát giuùp cho ngöôøi ngheøo coù theå tieáp
caän dòch vuï taøi chính.
Caùch tieáp caän theå cheá taäp trung vaøo
vieäc taïo ra nhöõng toå chöùc taøi chính ñeå
phuïc vuï cho nhöõng ñoái töôïng khaùch haøng
khoù hoaëc khoâng theå tieáp caän ñöôïc heä
thoáng taøi chính chính thoáng. Nhöõng toå
chöùc naøy taäp trung theo ñuoåi muïc tieâu
ñoäc laäp taøi chính, quan taâm ñeán môû roäng
soá löôïng khaùch haøng (theo chieàu roäng)
hôn laø möùc ñoä ngheøo ñoùi cuûa khaùch haøng.
Theo quan ñieåm naøy, cho vay ngöôøi
ngheøo ñöôïc cung caáp bôûi caùc toå chöùc taøi
chính theo ñuoåi muïc tieâu lôïi nhuaän coù
quy moâ lôùn vaø chaát löôïng dòch vuï cao.
Ngöôïc laïi, tieáp caän theo möùc soáng
ñeà cao vieäc phaùt trieån theo chieàu saâu,
nhaán maïnh vaøo caûi thieän phuùc lôïi cho caùc
hoä vay. Theo quan ñieåm naøy, caùc dòch
vuï taøi chính ñöôïc söû duïng nhö laø coâng
cuï ñeå giaûm ñoùi ngheøo hôn laø vì muïc tieâu
lôïi nhuaän cuûa toå chöùc taøi chính. Muïc tieâu
cuûa caùch tieáp caän naøy laø höôùng ñeán vieäc
taïo tính töï chuû cho nhöõng ngöôøi ngheøo,
giuùp hoï taêng thu nhaäp vaø tieát kieäm, qua
ñoù, caûi thieän ñieàu kieän soáng cho baûn thaân
vaø gia ñình.
Thöïc teá taïi Vieät Nam cho thaáy,
NHCSXH laø moät ñònh cheá taøi chính ñaëc
bieät, hoaït ñoäng khoâng vì muïc tieâu lôïi
nhuaän maø chuû yeáu thöïc hieän caùc chöông
trình cuûa Nhaø nöôùc veà cho vay caùc ñoái
töôïng chính saùch, nhöõng ñoái töôïng khoù
khaên vôùi caùc ñieàu kieän öu ñaõi, döïa treân
nguoàn voán chuû yeáu ñöôïc caáp töø Trung
öông. Ñoái töôïng vay voán cuûa NHCSXH
cuõng ñaëc bieät, hoï vay voán vôùi muïc ñích
chính laø ñeå phaùt trieån kinh teá nhaèm thoaùt
khoûi ñoùi ngheøo. Do vaäy, caùch tieáp caän
theo möùc soáng laø phuø hôïp.
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa voán vay
ñeán möùc soáng cuûa hoä ngheøo vay voán,
phaân tích hoài quy ñöôïc söû duïng, trong
ñoù bieán phuï thuoäc laø caùc bieán veà möùc
soáng cuûa hoä ngheøo vaø bieán ñoäc laäp laø
giaù trò cuûa khoaûn vay taïi NHCSXH
trong giai ñoaïn 2018-2020. Theo Quach
vaø coäng söï (2004), möùc soáng ñöôïc ño
baèng caùc bieán soá veà phuùc lôïi kinh teá -
xaõ hoäi cuûa hoä ngheøo. Ñaàu tieân laø bieán
Economy and Forecast Review
Thu nhaäp (moâ hình 1) vaø Chi tieâu (moâ hình 2, 3 vaø 4)
cuûa hoä ngheøo vay voán. Ñaây laø nhöõng bieán raát quan
troïng, bôûi vì caùc hoä ngheøo muoán caûi thieän cuoäc soáng,
hoï caàn taêng chi tieâu, maø muoán taêng chi tieâu, hoï caàn
phaûi taêng thu nhaäp. Nhöõng bieán veà chi tieâu ñöôïc xem
xeùt, bao goàm: Toång chi tieâu, Chi tieâu cho aên uoáng vaø
Chi tieâu ngoaøi aên uoáng cuûa hoä. Tieáp theo, trình ñoä
hoïc vaán cuûa treû em trong gia ñình (moâ hình 5) cuõng
laø moät bieán quan troïng, bôûi noù theå hieän taùc ñoäng cuûa
voán vay ñeán vieäc naâng cao daân trí laø cô sôû ñeå caûi
thieän möùc soáng trong töông lai cho caùc hoä ngheøo.
Ngoaøi ra, trong moâ hình coøn theâm vaøo caùc bieán kieåm
soaùt, goàm: Tuoåi cuûa chuû hoä, Hoïc vaán cuûa chuû hoä vaø
Soá thaønh vieân coù vieäc laøm.
Caùc moâ hình hoài quy coù daïng nhö sau:
(1) Ri = a0 + a1Li + a2Ai + a3Ei + a4Si
(2) Ci = b0 + b1Li + b2Ai + b3Ei + b4Si
(3) CFi = c0 + c1Li + c2Ai + c3Ei + c4Si
(4) CNFi = d0 + d1Li + d2Ai + d3Ei + d4Si
(5) ECi = e0 + e1Li + e2Ai + e3Ei + e4Si
Trong ñoù:
Ri: Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoä vay voán i
(ñoàng/ngöôøi/thaùng);
Ci: Toång chi tieâu bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoä vay
voán i (ñoàng/ngöôøi/thaùng);
CFi: Chi tieâu aên uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoä
vay voán i (ñoàng/ngöôøi/thaùng);
CNFi: Chi tieâu ngoaøi aên uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi
cuûa hoä vay voán i (ñoàng/ngöôøi/thaùng);
ECi: Hoïc vaán cuûa treû trong ñoä tuoåi ñi hoïc cuûa hoä vay
voán i (soá naêm ñi hoïc trung bình/treû em);
Li: Khoaûn vay bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoä vay voán
i (ñoàng/ngöôøi);
Ai: Tuoåi cuûa chuû hoä vay voán i (naêm);
Ei: Hoïc vaán cuûa chuû hoä vay voán i (soá naêm ñi hoïc
cuûa chuû hoä);
Si: Soá thaønh vieân coù vieäc laøm cuûa hoä vay voán i (ngöôøi).
Trong caùc moâ hình hoài quy, caùc heä soá ñöôïc quan
taâm nhaát laø a1, b1, c1, d1 vaø e1. Neáu nhöõng heä soá naøy coù
giaù trò döông, thì khoaûn vay taïi NHCSXH coù taùc ñoäng
tích cöïc leân möùc soáng cuûa caùc hoä ngheøo vay voán vaø
ngöôïc laïi.
Tyû leä hoä thoaùt ngheøo sau vay voán cuõng laø moät chæ
tieâu raát quan troïng ño löôøng taùc ñoäng cuûa voán vay, neân
cuõng ñöôïc ñöa vaøo ñeå phaân tích. Trong nghieân cöùu naøy,
taùc giaû söû duïng chuaån ngheøo quy ñònh taïi Quyeát ñònh
soá 12/2016/QÑ-UBND, ngaøy 13/04/2016 cuûa UBND
TP. Haø Noäi.
Ñeå thu thaäp döõ lieäu nghieân cöùu, taùc giaû tieán haønh
khaûo saùt 14 huyeän, thò xaõ ôû Haø Noäi coù nhieàu hoä ngheøo
hôn caùc quaän, huyeän khaùc, ñoù laø: Sôn Taây, Ñan Phöôïng,
Myõ Ñöùc, Quoác Oai, ÖÙng Hoøa, Ba Vì, Chöông Myõ, Phuù
Xuyeân, Phuùc Thoï, Soùc Sôn, Thanh Oai, Thanh Trì,
Thaïch Thaát, Thöôøng Tín. Toång soá 115 hoä ñöôïc khaûo
saùt theo phöông phaùp choïn maãu thuaän tieän trong naêm
2020. Ñaây laø nhöõng hoä ngheøo coù vay voán taïi NHCSXH
giai ñoaïn 2018-2020. Khaûo saùt ñöôïc thöïc hieän vôùi chuû
hoä baèng baûng hoûi thieát keá saün.
93
BAÛNG 1: TAÙC ÑOÄNG CUÛA VOÁN VAY ÑEÁN THU NHAÄP CUÛA HOÄ NGHEØO VAY VOÁN coù taùc ñoäng tích cöïc leân Thu nhaäp bình
Bieán phuï thuoäc Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi quaân ñaàu ngöôøi. Cuï theå, vôùi 1 ñoàng voán
Bieán ñoäc laäp Heä soá T-Statistics Möùc yù nghóa vay bình quaân ñaàu ngöôøi taêng theâm, thu
Khoaûn vay bình quaân ñaàu ngöôøi 0,112 2,198 0,006 nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoä taêng
Tuoåi cuûa chuû hoä 3196,321 1,624 0,004 theâm 0,112 ñoàng. Ñoàng thôøi, Trình ñoä
Hoïc vaán cuûa chuû hoä 12202,645 2,118 0,001 hoïc vaán cuûa chuû hoä caøng cao, thì Thu
Soá thaønh vieân coù vieäc laøm -25657,412 -1,426 0,005 nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi caøng cao.
R2 = 0,151 F = 8,532 (Sig. F = 0,000) Taùc ñoäng cuûa voán vay ñeán chi tieâu
cuûa hoä ngheøo vay voán
BAÛNG 2: TAÙC ÑOÄNG CUÛA VOÁN VAY ÑEÁN CHI TIEÂU CUÛA HOÄ NGHEØO VAY VOÁN Theo keát quaû hoài quy trình baøy taïi
Bieán phuï thuoäc Toång chi tieâu bình quaân ñaàu ngöôøi Baûng 2, Khoaûn vay coù taùc ñoäng tích cöïc
Bieán ñoäc laäp Heä soá T-Statistics Möùc yù nghóa leân toång Chi tieâu bình quaân ñaàu ngöôøi
Khoaûn vay bình quaân ñaàu ngöôøi 0,042 2,108 0,001 cuûa hoä vay voán. Cuï theå, neáu khoaûn vay
Tuoåi cuûa chuû hoä 1769,825 1,742 0,006 bình quaân ñaàu ngöôøi taêng theâm 1 ñoàng,
Hoïc vaán cuûa chuû hoä 16807,250 2,403 0,006 toång chi tieâu bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa
Soá thaønh vieân coù vieäc laøm -25671,346 -1,942 0,003 hoä vay voán taêng theâm 0,042 ñoàng. Ñoàng
R2 = 0,127 F = 6,214 (Sig. F = 0,000) thôøi, Toång chi tieâu bình quaân ñaàu ngöôøi
coù xu höôùng taêng khi Trình ñoä hoïc vaán
BAÛNG 3: TAÙC ÑOÄNG CUÛA VOÁN VAY ÑEÁN CHI TIEÂU AÊN UOÁNG cuûa chuû hoä taêng.
CUÛA HOÄ NGHEØO VAY VOÁN Keát quaû hoài quy trình baøy trong Baûng
Bieán phuï thuoäc Chi tieâu aên uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi 3 vaø 4 cho thaáy, Khoaûn vay coù taùc ñoäng
Bieán ñoäc laäp Heä soá T-Statistics Möùc yù nghóa tích cöïc leân caû Chi tieâu aên uoáng vaø Chi
Khoaûn vay bình quaân ñaàu ngöôøi 0,031 2,994 0,008 tieâu ngoaøi aên uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi
Tuoåi cuûa chuû hoä -653,720 -1,672 0,001 cuûa hoä. Vôùi 1 ñoàng voán vay bình quaân
Hoïc vaán cuûa chuû hoä 8082,515 1,721 0,007 ñaàu ngöôøi taêng theâm, chi tieâu cho aên
Soá thaønh vieân coù vieäc laøm -8932,428 -1,423 0,006 uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoä taêng
R2 = 0,038 F = 1,653 (Sig. F = 0,007) theâm 0,031 ñoàng vaø chi tieâu ngoaøi aên
uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi taêng theâm
BAÛNG 4: TAÙC ÑOÄNG CUÛA VOÁN VAY ÑEÁN CHI TIEÂU NGOAØI AÊN UOÁNG 0,011 ñoàng. Nhö vaäy, möùc ñoä taùc ñoäng
CUÛA HOÄ NGHEØO VAY VOÁN cuûa Khoaûn vay ñeán Chi tieâu aên uoáng lôùn
Bieán phuï thuoäc Chi tieâu ngoaøi aên uoáng bình quaân ñaàu ngöôøi hôn möùc taùc ñoäng ñeán Chi tieâu ngoaøi aên
Bieán ñoäc laäp Heä soá T-Statistics Möùc yù nghóa uoáng cuûa hoä. Noùi caùch khaùc, chi tieâu cho
Khoaûn vay bình quaân ñaàu ngöôøi 0,011 1,921 0,069 aên uoáng vaãn laø öu tieân haøng ñaàu ñoái vôùi
Tuoåi cuûa chuû hoä 2405,505 1,717 0,087 caùc hoä ngheøo. Vôùi hoï, quan troïng nhaát
Hoïc vaán cuûa chuû hoä 8724,735 1,911 0,057 vaãn laø ñaûm baûo ñöôïc nhu caàu aên uoáng
Soá thaønh vieân coù vieäc laøm -16738,918 -1,879 0,062 haøng ngaøy.
R2 = 0,053 F = 3,324 (Sig. F = 0,008) Taùc ñoäng cuûa voán vay ñeán hoïc vaán
cuûa treû em cuûa hoä ngheøo vay voán
BAÛNG 5: TAÙC ÑOÄNG CUÛA VOÁN VAY ÑEÁN HOÏC VAÁN CUÛA TREÛ EM Keát quaû ôû Baûng 5 cho bieát, Khoaûn
CUÛA HOÄ NGHEØO VAY VOÁN vay coù taùc ñoäng tích cöïc leân hoïc vaán cuûa
Bieán phuï thuoäc Hoïc vaán cuûa treû treû em. Tuy nhieân, taùc ñoäng naøy laø raát
Bieán ñoäc laäp Heä soá T-Statistics Möùc yù nghóa nhoû. Noùi caùch khaùc, vieäc coù khoaûn vay
Trò giaù khoaûn vay 3.98E-08 1,783 0,005 hay khoâng cuõng khoâng aûnh höôûng nhieàu
Tuoåi cuûa chuû hoä -0,031 -2,490 0,009 ñeán vieäc cho treû em ñi hoïc. Keát quaû naøy
Hoïc vaán cuûa chuû hoä -0,025 -1,452 0,013 khaù phuø hôïp vôùi thöïc teá ôû Vieät Nam khi
Soá thaønh vieân coù vieäc laøm -0,069 -1,416 0,015 moïi gia ñình duø ngheøo hay giaøu ñeàu raát
R2 = 0,095 F = 6,112 (Sig. F = 0,000) chuù troïng ñeán vieäc hoïc haønh cuûa con caùi,
Nguoàn: Soá lieäu khaûo saùt cuûa taùc giaû naêm 2020 bôûi hoï yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa
tri thöùc ñoái vôùi cuoäc soáng töông lai cuûa
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ THAÛO LUAÄN con treû.
Taùc ñoäng cuûa voán vay giuùp caùc hoä
Ñeå ño löôøng taùc ñoäng cuûa voán vay ñeán möùc soáng thoaùt ngheøo
cuûa caùc hoä ngheøo vay voán taïi NHCSXH, 5 moâ hình hoài Sau thôøi gian vay vaø söû duïng voán vay
quy ñöôïc ñöa vaøo phaân tích. Keát quaû cuï theå nhö sau: NHCSXH töø naêm 2018 ñeán 2020, trong
Taùc ñoäng cuûa voán vay ñeán thu nhaäp cuûa hoä ngheøo soá 115 hoä ñöôïc khaûo saùt coù 48 hoä thoaùt
vay voán ngheøo, chieám 41,7%. Tuy nhieân, möùc
Keát quaû ôû Baûng 1 cho thaáy, heä soá hoài quy a1 mang thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caùc hoä
daáu döông, coù nghóa laø Khoaûn vay bình quaân ñaàu ngöôøi thoaùt ngheøo coøn khaù thaáp vaø coøn caùch raát

94 Kinh teá vaø Döï baùo

xa möùc thu nhaäp trung bình cuûa Haø Noäi BAÛNG 6: TYÛ LEÄ HOÄ THOAÙT NGHEØO SAU KHI VAY VOÁN
(Baûng 6). Hôn nöõa, chuaån ngheøo ña chieàu Soá löôïng Tyû leä Thu nhaäp bình quaân
Chæ tieâu
seõ taêng cho giai ñoaïn 2022-2025 daãn ñeán (hoä) (%) (ñoàng/ngöôøi/thaùng)
nguy cô taùi ngheøo cuûa caùc hoä raát lôùn. Toång soá hoä khaûo saùt 115 100
Taùc ñoäng cuûa voán vay ñeán caûi thieän Hoä thoaùt ngheøo 48 41,7 1.870.000
cuoäc soáng theo ñaùnh giaù cuûa hoä vay voán Hoä döôùi ngöôõng ngheøo 67 58,3 1.060.000
Ñeå coù theâm thoâng tin ñaùnh giaù taùc
ñoäng cuûa voán vay ñeán cuoäc soáng cuûa caùc BAÛNG 7: MÖÙC ÑOÄ HAØI LOØNG CUÛA CAÙC HOÄ NGHEØO
hoä ngheøo vay voán, taùc giaû phaân tích yù kieán VEÀ HOAÏT ÑOÄNG CHO VAY CUÛA NHCSXH
ñaùnh giaù töø chính caùc hoä vay. Keát quaû Chæ tieâu ñaùnh giaù Möùc ñoä haøi loøng
khaûo saùt cho thaáy, 87,5% hoä cho raèng, 1. Soá tieàn vay 3,2
voán vay giuùp hoï caûi thieän cuoäc soáng, tuy 2. Laõi suaát vay 3,3
nhieân möùc ñoä caûi thieän ít chieám ña soá 3. Thôøi haïn vay 3,3
(66,7%), 10% soá hoä cho raèng, khoâng coù 4. Thôøi gian chôø ñôïi xöû lyù hoà sô 3,7
caûi thieän gì vaø 2,5% hoä cho raèng, cuoäc 5. Thaùi ñoä cuûa nhaân vieân tieáp nhaän hoà sô 3,8
soáng cuûa hoï bò giaûm suùt. Ñieàu naøy gôïi yù 6. Naêng löïc cuûa nhaân vieân tieáp nhaän hoà sô 3,9
raèng, tuy voán vay ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc, Ñaùnh giaù chung 3,5
nhöng taùc ñoäng naøy coøn raát haïn cheá. Nguoàn: Soá lieäu khaûo saùt cuûa taùc giaû naêm 2020
Ñeå coù theâm caên cöù ñöa ra nhöõng giaûi
phaùp cuï theå, taùc giaû tieáp tuïc khaûo saùt ñöôïc nhu caàu vay, laõi suaát, thôøi haïn vay; tyû leä hoä vay
möùc ñoä haøi loøng cuûa caùc hoä ngheøo vay thoaùt ngheøo tuy khaù cao, nhöng chöa thaät beàn vöõng.
voán veà hoaït ñoäng cho vay hoä ngheøo taïi Töø keát quaû treân, taùc giaû ñöa ra moät soá khuyeán caùo
NHCSXH vôùi thang ño 5 möùc, töø möùc 1 cho NHCSXH nhö sau:
= Raát khoâng haøi loøng ñeán möùc 5 = Raát Thöù nhaát, caùc hoä ñaùnh giaù thaáp nhaát veà soá tieàn
haøi loøng. Vôùi ñaùnh giaù trung bình chæ vay do chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu vay voán cuûa hoï
ôû möùc 3,5/5, caùc hoä chöa thöïc söï haøi (möùc 3,1/5). Keát quaû phaân tích cuõng chæ ra, voán vay taùc
loøng veà hoaït ñoäng cho vay hoä ngheøo taïi ñoäng ñeán taêng thu nhaäp cuûa hoä laø khaù thaáp, neáu quy
NHCSXH trong thôøi gian qua (Baûng 7). moâ khoaûn vay vaãn giöõ nguyeân trong khi chuaån ngheøo
seõ taêng vaøo naêm 2022, thì möùc taêng thu nhaäp khoù coù
MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP theå giuùp caùc hoä vöôït qua ngöôõng ngheøo môùi. Do vaäy,
Nhaø nöôùc vaø TP. Haø Noäi caàn hoã trôï theâm nguoàn cho
Keát quaû nghieân cöùu chæ ra, caùc khoaûn NHCSXH ñeå taêng quy moâ khoaûn vay cho hoä ngheøo.
vay töø NHCSXH coù taùc ñoäng laøm taêng Thöù hai, aùp duïng caùc chính saùch linh hoaït vaø phuø
thu nhaäp, taêng chi tieâu, taêng soá naêm ñi hôïp hôn veà laõi suaát vaø thôøi haïn vay ñeå caùc hoä coù theå traû
hoïc cuûa treû, goùp phaàn caûi thieän cuoäc soáng ñöôïc nôï goác vaø laõi vay.
cho caùc hoä ngheøo vay voán ôû caùc huyeän Thöù ba, quan taâm hôn nöõa ñeán caûi thieän quy trình
cuûa Haø Noäi. Tuy nhieân, möùc ñoä taùc ñoäng vaø thuû tuïc cho vay, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi vaø deã daøng
cuûa voán vay coøn haïn cheá vaø chöa ñaùp öùng hôn cho caùc hoä vay voán.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. UBND TP. Haø Noäi (2021). Quyeát ñònh soá 472/QÑ-UBND, ngaøy 21/01/2021 veà vieäc pheâ duyeät
keát quaû raø soaùt hoä ngheøo, hoä caän ngheøo cuoái naêm 2020 vaø aùp duïng chuaån quy ñònh taïi Quyeát ñònh soá
12/2016/QÑ-UBND ngaøy 13/4/2016 cuûa UBND Thaønh phoá ñeå thöïc hieän chính saùch cho hoä ngheøo,
hoä caän ngheøo naêm 2021
2. UBND TP. Haø Noäi (2016). Quyeát ñònh soá 12/2016/QÑ-UBND, ngaøy 13/04/2016 veà vieäc ban
haønh chuaån hoä ngheøo, hoä caän ngheøo vaø hoä coù möùc soáng trung bình tieáp caän ña chieàu cuûa TP. Haø Noäi
giai ñoaïn 2016-2020
3. Phan Thò Minh Lyù vaø coäng söï (2003). Thöïc traïng vaø khaû naêng beàn vöõng cuûa caùc chöông trình
tín duïng cho ngöôøi ngheøo taïi tænh Thöøa Thieân - Hueá, Taïp chí Noâng nghieäp & Phaùt trieån noâng thoân,
soá 8/2003
4. Quach M. H., Mullineux A. W., Murinde V. (2004). Rural credit and household poverty reduction
in Vietnam: Evidence using panel data from household surveys, Birmingham Business School
5. Shahidur R. Khandker (2005). Microfinance and Poverty: Evidence Using Panel Data form
Bangladesh, The World Bank Economic Review
6. Yasmine F. Nader (2007). Microcredit and the socio-economic wellbeing of women and their
families in Cairo, The Journal of Socio-Economics, 37(2), 644-656

Economy and Forecast Review 95

Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán
yù ñònh tieáp nhaän marketing qua caùc
coâng cuï truyeàn thoâng xaõ hoäi
NGUYEÃN VAÊN ANH*
PHAN TUAÁN ANH**
Toùm taét
Nghieân cöùu xaùc ñònh caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán yù ñònh tieáp nhaän marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
cuûa ngöôøi duøng taïi Vieät Nam. Keát quaû cho thaáy, YÙ ñònh tieáp nhaän marketing qua caùc coâng cuï truyeàn
thoâng xaõ hoäi bò aûnh höôûng tröïc tieáp bôûi Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi vaø Thaùi
ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû. Nhaän thöùc höõu ích; Möùc ñoä tìm kieám vaø Nhaän thöùc söï ruûi ro laø
nhöõng nhaân toá aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi. Trong
khi ñoù, Ñieàu kieän vaät chaát vaø Nhaän thöùc söï höõu ích coù taùc ñoäng ñeán Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän
töû. Keát quaû naøy laø cô sôû khoa hoïc ñeå caùc nhaø laøm marketing coù theå gia taêng söï tin töôûng vaø hieäu quaû
cuûa caùc chieán dòch, chöông trình marketing thoâng qua coâng cuï truyeàn thoâng xaõ hoäi.

Töø khoùa: marketing, truyeàn thoâng xaõ hoäi, thoâng tin, thaùi ñoä

Summary
The study identifies factors that influence marketing through social media of users in Vietnam.
Research results show that Intention to receive marketing through social media tools is directly
affected by Attitude towards social media advertising and Attitude towards electronic word of
mouth. Additionally, Perceived usefulness, Search level and Perceived risk create impacts on
Attitude towards social media advertising. Whereas, Material condition and Perceived usefulness
influence Attitude towards electronic word of mouth. Those findings help marketers to increase
the confidence and effectiveness of marketing campaigns and programs through social media.

Keywords: marketing, social media, information, attitude

GIÔÙI THIEÄU
Marketing thoâng qua caùc coâng cuï truyeàn thoâng xaõ
hoäi (Facebook, Twitter, LinkedIn, Youtube, Pinterest,
Instagram…) ñaõ vaø ñang trôû thaønh moät keânh quan troïng
ñeå laéng nghe vaø nghieân cöùu veà haønh vi cuûa khaùch
haøng, nhaän ñònh thò tröôøng vaø môû ra voâ soá cô hoäi môùi
cho doanh nghieäp. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu yù ñònh tieáp
nhaän marketing thoâng qua truyeàn thoâng xaõ hoäi laø raát
caàn thieát, giuùp cho caùc nhaø saûn xuaát vaø nhaø baùn leû hieåu
hôn veà baûn chaát haønh vi tieáp nhaän cuûa ngöôøi tieâu duøng
vaø phaùt hieän caùc ñieåm yeáu trong caùc hoaït ñoäng quaûng
baù cuûa hoï thoâng qua truyeàn thoâng xaõ hoäi. Töø ñoù, caùc
nhaø marketing vaø ngöôøi baùn coù theå döï ñoaùn ñöôïc haønh
vi mua haøng cuûa khaùch haøng.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Truyeàn thoâng xaõ hoäi
Truyeàn thoâng xaõ hoäi bao goàm moät loaït caùc dieãn ñaøn
truyeàn thoâng tröïc tuyeán nhö: trang blog, trang thaûo luaän
*
, **, Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 20/5/2021
cuûa caùc coâng ty hay caùc phoøng chat, trang
ñaùnh giaù dòch vuï, trang thaûo luaän tröïc
tuyeán, cuõng nhö caùc trang maïng xaõ hoäi
(W. G. Mangold vaø coäng söï, 2009). Caùc
trang truyeàn thoâng xaõ hoäi phuï thuoäc raát
nhieàu vaøo ngöôøi duøng ñeå taïo ra vaø ñoùng
goùp caùc noäi dung; phaân chia nhöõng noäi
dung khaùc nhau döïa vaøo caùc theû, nhöõng
ñaùnh giaù, nhöõng nhaän xeùt; xaây döïng moái
quan heä tröïc tuyeán; gia nhaäp caùc coäng
ñoàng tröïc tuyeán (I. Guy vaø coäng söï, 2010).
Marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
Marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
chính laø noã löïc söû duïng phöông tieän
truyeàn thoâng xaõ hoäi ñeå thuyeát phuïc ngöôøi
tieâu duøng raèng, coâng ty, saûn phaåm hoaëc
dòch vuï cuûa hoï laø ñaùng giaù (M. S. Neti,
2011). Hai nhaân toá cô baûn cuûa marketing
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi laø truyeàn mieäng
ñieän töû (eWOM) vaø quaûng caùo qua
truyeàn thoâng xaõ hoäi.

96 Kinh teá vaø Döï baùo

 Theo Montgomery (2001), eWOM laø
moät daïng marketing taùc ñoäng ñeán khaùch
haøng baèng thoâng ñieäp quaûng caùo vaø lan
truyeàn töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc
nhö moät daïng virus caûm cuùm. Thöïc teá
cho thaáy, eWOM coù theå mang yù nghóa
tích cöïc hoaëc tieâu cöïc cho coâng ty. Khi
maø thoâng ñieäp tích cöïc ñöôïc lan truyeàn
nhanh choùng noù coù theå ñem laïi hieäu quaû
quaûng caùo mieãn phí cho coâng ty, xaây
döïng nhaän dieän thöông hieäu cuõng nhö
gia taêng doanh soá (P. Longart, 2010).
Trong khi ñoù, quaûng caùo qua truyeàn
thoâng xaõ hoäi laø vieäc söû duïng moät caùch
toái öu neàn taûng truyeàn thoâng xaõ hoäi cuûa
internet ñeå truyeàn taûi caùc thoâng ñieäp ñeán
caùc khaùch haøng tieàm naêng.
Caùc lyù thuyeát neàn taûng
Moâ hình tieáp nhaän coâng ngheä (TAM)
laø moät trong nhöõng lyù thuyeát ñöôïc chaáp
nhaän vaø söû duïng roäng raõi khi giaûi thích
söï hoäi nhaäp cuûa coâng ngheä. Davis (1989)
cho raèng, moâ hình TAM giuùp phaân tích
töø goùc nhìn cuûa ngöôøi tieâu duøng khi tieáp
nhaän caùc coâng ngheä môùi.
Lyù thuyeát thoáng nhaát veà tieáp nhaän vaø
söû duïng coâng ngheä (UTAUT) laø moät lyù
thuyeát ñöôïc ñöa ra nhaèm hieåu theâm veà
söï thích öùng cuûa ngöôøi söû duïng ñoái vôùi
caùc coâng ngheä môùi. Lyù thuyeát naøy ñöa ra
4 nhaân toá coù aûnh höôûng ñeán yù ñònh haønh
vi khi söû duïng moät coâng ngheä, ñoù laø: Kyø
voïng hieäu suaát; Kyø voïng noã löïc; AÛnh
höôûng xaõ hoäi vaø Ñieàu kieän vaät chaát (V.
Venkatesh vaø coäng söï, 2003).
Moâ hình nghieân cöùu
Nhoùm taùc giaû xaây döïng moâ hình
nghieân cöùu döïa treân lyù thuyeát TAM vaø
UTAUT. Trong ñoù, 3 nhaân toá ñöôïc thöøa
keá töø moâ hình UTAUT, ñoù laø: Kyø voïng noã
löïc; AÛnh höôûng xaõ hoäi vaø Ñieàu kieän vaät
chaát; 2 nhaân toá töø moâ hình TAM ñöôïc söû
duïng, goàm: Nhaän thöùc höõu ích vaø Thaùi ñoä
ñoái vôùi coâng ngheä (trong ñoù goàm: Thaùi ñoä
ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
vaø Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû).
Nhoùm taùc giaû cuõng ñeà xuaát theâm 2 nhaân
toá mang ñaëc ñieåm caù nhaân cuûa ngöôøi duøng
ñeå hieåu hôn veà thaùi ñoä cuûa hoï, ñoù laø: Möùc
ñoä tham gia (cuûa ngöôøi duøng vaøo truyeàn
thoâng xaõ hoäi) vaø Nhaän thöùc ruûi ro (lieân
quan ñeán vieäc mua saûn phaåm thoâng qua
caùc neàn taûng truyeàn thoâng xaõ hoäi).
Nhö vaäy, moâ hình nghieân cöùu goàm 6
nhaân toá taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán Thaùi ñoä
cuûa ngöôøi duøng vaø Thaùi ñoä seõ laø nhaân toá
quyeát ñònh tröïc tieáp YÙ ñònh tieáp nhaän cuûa
ngöôøi duøng (Hình).
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
Giaû thuyeát nghieân cöùu ñöôïc trình baøy nhö sau:
H1-1: Kyø voïng noã löïc cuûa ngöôøi duøng ñoái vôùi
marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng lôùn, thì thaùi
ñoä cuûa hoï ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
seõ caøng tích cöïc.
H1-2: Kyø voïng noã löïc cuûa ngöôøi duøng ñoái vôùi
marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng lôùn, thì thaùi ñoä
cuûa hoï ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû seõ caøng tích cöïc.
H2-1: AÛnh höôûng xaõ hoäi ñoái vôùi tieáp nhaän marketing
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng lôùn, thì thaùi ñoä ñoái vôùi
quaûng caùo thoâng qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng tích cöïc.
H2-2: AÛnh höôûng xaõ hoäi ñoái vôùi tieáp nhaän marketing
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng lôùn, thì thaùi ñoä ñoái vôùi
truyeàn mieäng ñieän töû caøng tích cöïc.
H3-1: Ñieàu kieän söû duïng phöông tieän truyeàn thoâng
xaõ hoäi caøng thuaän lôïi, thì thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua
truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng tích cöïc.
H3-2: Ñieàu kieän söû duïng phöông tieän truyeàn thoâng
xaõ hoäi caøng thuaän lôïi, thì thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng
ñieän töû caøng tích cöïc.
H4-1: Nhaän thöùc söï höõu ích ñoái vôùi marketing qua
truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng cao, thì thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng
ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng tích cöïc.
H4-2: Nhaän thöùc söï höõu ích ñoái vôùi marketing qua
truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng cao, thì thaùi ñoä cuûa ngöôøi
duøng ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû caøng tích cöïc.
H5-1: Möùc ñoä tham gia vaøo truyeàn thoâng xaõ hoäi
caøng cao, thì aûnh höôûng ñeán thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng ñoái
vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng tích cöïc.
H5-2: Möùc ñoä tham gia vaøo truyeàn thoâng xaõ hoäi
caøng cao, thì aûnh höôûng ñeán thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng
ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû caøng tích cöïc.
H6-1: Nhaän thöùc ruûi ro ñoái vôùi marketing qua truyeàn
thoâng xaõ hoäi caøng cao, thì thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng veà
quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng tieâu cöïc.
H6-2: Nhaän thöùc ruûi ro ñoái vôùi marketing qua truyeàn
thoâng xaõ hoäi caøng cao, thì thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng veà
truyeàn mieäng ñieän töû caøng tieâu cöïc.
97
 H7-1: Thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng veà quaûng caùo qua truyeàn
thoâng xaõ hoäi caøng tích cöïc, thì yù ñònh söû duïng marketing
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi cuûa hoï caøng chaéc chaén.
H7-2: Thaùi ñoä cuûa ngöôøi duøng veà truyeàn mieäng
ñieän töû caøng tích cöïc, thì yù ñònh söû duïng marketing qua
truyeàn thoâng xaõ hoäi cuûa hoï caøng chaéc chaén.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nhoùm taùc giaû söû duïng phöông phaùp ñònh löôïng nhaèm
kieåm ñònh moâ hình nghieân cöùu vaø caùc giaû thuyeát. Döõ
lieäu ñöôïc thu thaäp thoâng qua baûng caâu hoûi tröïc tuyeán
laãn baûng caâu hoûi baèng giaáy trong khoaûng thôøi gian töø
thaùng 12/2019 ñeán thaùng 5/2020. Ngöôøi tham gia khaûo
saùt baèng giaáy chuû yeáu laø caùc sinh vieân taïi caùc tröôøng ñaïi
hoïc, ñaây laø ñoái töôïng coù söï töông taùc nhieàu vôùi maïng
xaõ hoäi. Trong khi ñoù, ñoái vôùi phaàn khaûo saùt tröïc tuyeán,
baûng hoûi ñöôïc xaây döïng treân heä thoáng Google Forms,
sau ñoù ñöôïc göûi cho nhöõng ngöôøi tham gia ñieàu tra baèng
caùc coâng cuï truyeàn thoâng xaõ hoäi, ngöôøi tham gia traû lôøi
baûng hoûi tröïc tuyeán cuõng ñöôïc ñeà nghò chuyeån tieáp baûng
hoûi cho caùc baïn beø cuûa mình. Coù 416 maãu thu veà ñöôïc
söû duïng cho nghieân cöùu chính thöùc (Nghieân cöùu söû duïng
caùch vieát soá thaäp phaân theo chuaån quoác teá).
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Kieåm ñònh thang ño
Heä soá tin caäy Cronbach’s Alpha
Keát quaû kieåm ñònh cho thaáy, caùc thaønh phaàn cuûa
thang ño ña phaàn ñeàu coù heä soá Cronbach’s Alpha ñöôïc
chaáp nhaän veà maët tin caäy (> 0.7). Quaù trình phaân tích
Cronbach’s Alpha ñaõ loaïi boû nhaân toá AÛnh höôûng xaõ hoäi
(SI) do coù ñoä tin caäy thaáp hôn 0.7. Beân caïnh ñoù, 2 bieán
quan saùt EE2 vaø IN6 cuõng ñöôïc loaïi boû ñeå caûi thieän ñoä
tin caäy.
Phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA)
Nhoùm taùc giaû söû duïng phöông phaùp trích Principal
Axis Factoring vôùi pheùp xoay Promax vaø ñieåm döøng
khi trích caùc nhaân toá coù Eigenvalues laø 1.
Keát quaû EFA cho caùc bieán ñoäc laäp ñaõ ruùt trích ñöôïc
6 nhaân toá nhö sau:
- Nhaân toá 1: Goàm FC1, FC2, FC3, IN1, EE3, EE4 
ñöôïc ñaët teân laø “Ñieàu kieän vaät chaát” (DKVC).
- Nhaân toá 2: Goàm IN5, IN7, IN8, IN9, IN10  ñöôïc
ñaët teân laø “Möùc ñoä tham gia” (MDTG).
- Nhaân toá 3: Goàm EE1, PU4  ñöôïc ñaët teân laø “Kyø
voïng noã löïc” (KVNL).
- Nhaân toá 4: Goàm PR1, PR2, PR3  ñöôïc ñaët teân laø
“Nhaän thöùc ruûi ro” (NTRR).
- Nhaân toá 5: Goàm PU1, PU2, PU3  ñöôïc ñaët teân laø
“Nhaän thöùc höõu ích” (NTHI).
- Nhaân toá 6: Goàm IN3, IN4  ñöôïc ñaët teân laø “Möùc ñoä
tìm kieám” (MÑTK), ñaây laø nhaân toá môùi ñöôïc taïo thaønh.
Toång phöông sai trích baèng 53.132% (> 50%),
KMO = 0.870 (> 0.5) vaø kieåm ñònh Bartlett coù yù nghóa
thoáng keâ (Sig. = 0.000 < 0.05). Nhö vaäy, phaân tích EFA
laø phuø hôïp vôùi döõ lieäu.
Trong khi ñoù, keát quaû phaân tích EFA cho caùc bieán
phuï thuoäc ñaõ ruùt trích ñöôïc 3 nhaân toá:
98
- Nhaân toá 1: Goàm AW1, AW2, AW3,
AW4  ñöôïc ñaët teân laø “Thaùi ñoä ñoái vôùi
truyeàn mieäng ñieän töû” (TDTMDT).
- Nhaân toá 2: Goàm IU1, IU2, IU3, IU4,
IU5  ñöôïc ñaët teân laø “YÙ ñònh söû duïng”
(YDSD).
- Nhaân toá 3: Goàm AA2, AA3, AA4, AA6
 ñöôïc ñaët teân laø “Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng
caùo treân truyeàn thoâng xaõ hoäi” (TÑQC).
Phaân tích EFA cho caùc bieán phuï thuoäc
cuõng phuø hôïp vôùi döõ lieäu vì toång phöông
sai trích baèng 51.160% (> 50%); KMO =
0.900 (> 0.5) vaø kieåm ñònh Bartlett coù yù
nghóa thoáng keâ (Sig. = 0.000 < 0.05).
Toùm laïi, sau khi phaân tích EFA, nhaân
toá “AÛnh höôûng xaõ hoäi” bò loaïi boû vaø thay
theá baèng nhaân toá môùi laø “Möùc ñoä tìm
kieám”. Giaû thuyeát môùi töông öùng ñöôïc
ñaët ra nhö sau:
H2-1: Möùc ñoä tìm kieám ñoái vôùi tieáp
nhaän marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
caøng lôùn, thì thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo thoâng
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi caøng tích cöïc.
H2-2: Möùc ñoä tìm kieám ñoái vôùi tieáp
nhaän marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi
caøng lôùn, thì thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng
ñieän töû caøng tích cöïc.
Kieåm ñònh ñoä tin caäy toång hôïp
Theo keát quaû ôû Baûng 1, caên baäc hai
cuûa AVE (naèm ôû haøng cheùo in ñaäm) cho
moãi khaùi nieäm lôùn hôn heä soá töông quan
giöõa moät nhaân toá vôùi caùc nhaân toá coøn laïi,
cho thaáy thang ño coù giaù trò phaân bieät. Moâ
hình ño löôøng naøy phuø hôïp vôùi döõ lieäu thò
tröôøng vaø khoâng coù tröôøng hôïp sai soá cuûa
caùc bieán coù töông quan vôùi nhau, do ñoù
bieán quan saùt ñaït tính ñôn nguyeân.
Kieåm ñònh moâ hình lyù thuyeát vaø
giaû thuyeát
Döïa vaøo moâ hình caáu truùc tuyeán tính
vôùi pheùp öôùc löôïng Maximum Likehood,
nhoùm taùc giaû tieán haønh kieåm ñònh caùc giaû
thuyeát cuõng nhö möùc ñoä phuø hôïp cuûa moâ
hình xaây döïng vôùi döõ lieäu thò tröôøng.
Keát quaû cho thaáy, moâ hình lyù thuyeát
coù 502 baäc töï do. Theo keát quaû SEM, moâ
hình ñaït ñoä töông thích vôùi döõ lieäu thò
tröôøng: χ2 (502) = 993.473; Chi-square/
df = 1.979 (< 3); TLI = 0.906 (> 0.9); CFI
= 0.916; GFI = 0.877(> 0.9); RMSEA =
0.049 (< 0.08) (ñaït yeâu caàu).
Keát quaû öôùc löôïng ôû Baûng 2 cho thaáy,
khoâng coù baèng chöùng thoáng keâ veà söï taùc
ñoäng cuûa Kyø voïng noã löïc, Möùc ñoä tìm
kieám ñeán Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua
truyeàn thoâng xaõ hoäi cuõng nhö Thaùi ñoä ñoái
vôùi truyeàn mieäng ñieän töû, coù nghóa laø caùc
giaû thuyeát H1-1, H1-2, H2-1, H2-2 bò baùc
Kinh teá vaø Döï baùo
boû. Beân caïnh ñoù, khoâng coù baèng chöùng BAÛNG 1: ÑOÄ TIN CAÄY TOÅNG HÔÏP VAØ PHÖÔNG SAI TRÍCH CAÙC NHAÂN TOÁ
thoáng keâ veà taùc ñoäng cuûa Ñieàu kieän vaät CR AVE YDSD KVNL MDTG DKVC TÑQC TDTMDT NTRR NTHI MÑTK
chaát ñeán Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua YDSD 0.837 0.508 0.723                
truyeàn thoâng maïng xaõ hoäi, taùc ñoäng cuûa KVNL 0.777 0.636 0.450 0.798              
Möùc ñoä tham gia vaø cuûa Nhaän thöùc ruûi ro MDTG 0.852 0.506 0.544 -0.006 0.695            
DKVC 0.818 0.529 0.581 0.557 0.237 0.755          
ñeán Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän TÑQC 0.763 0.509 0.722 0.274 0.690 0.527 0.770        
töû, coù nghóa laø caùc giaû thuyeát H3-1, H5-2 TDTMDT 0.822 0.537 0.635 0.500 0.203 0.716 0.551 0.733      
vaø H6-2 bò baùc boû. NTRR 0.703 0.541 0.325 0.144 0.424 0.339 0.495 0.252 0.664    
Trong khi ñoù, giaû thuyeát H3-2, H4- NTHI 0.757 0.511 0.631 0.640 0.290 0.706 0.604 0.652 0.186 0.715  
1, H4-2, H5-1, H6-1, H7-1 vaø H7-2 ñeàu MÑTK 0.803 0.671 0.593 0.445 0.364 0.512 0.455 0.466 0.259 0.621 0.819
coù baèng chöùng thoáng keâ vaø ñöôïc chaáp
nhaän. Töùc laø toàn taïi moái quan heä giöõa BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG CHÖA CHUAÅN HOÙA
Ñieàu kieän vaät chaát vôùi Thaùi ñoä ñoái vôùi Giaû thuyeát Caáu truùc Öôùc tính hoài quy S.E C.R P-value Chaáp nhaän/Töø choái
truyeàn mieäng ñieän töû; Nhaän thöùc höõu ích H1-1 KVNLTÑQC -.027 .067 -.410 .681 Töø choái
vôùi Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn H1-2 KVNLTDTMDT .088 .071 1.239 .215 Töø choái
thoâng xaõ hoäi vaø Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn H2-1 MÑTKTÑQC -.022 .053 -.417 .676 Töø choái
mieäng ñieän töû; Möùc ñoä tham gia vaø Nhaän H2-2 MÑTKTDTMDT .060 .055 1.102 .270 Töø choái
thöùc ruûi ro vôùi Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo H3-1 DKVCTÑQC .110 .084 1.306 .192 Töø choái
H3-2 DKVCTDTMDT .492 .097 5.048 .000 Chaáp nhaän
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi; Thaùi ñoä ñoái
H4-1 NTHITÑQC .472 .119 3.971 .000 Chaáp nhaän
vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi H4-2 NTHITDTMDT .321 .121 2.655 .008 Chaáp nhaän
vaø Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû H5-1 MDTGTÑQC .501 .064 7.857 .000 Chaáp nhaän
vôùi YÙ ñònh söû duïng marketing qua truyeàn H5-2 MDTGTDTMDT .039 .058 .675 .500 Töø choái
thoâng xaõ hoäi. H6-1 NTRRTÑQC .208 .073 2.859 .004 Chaáp nhaän
Keát quaû nghieân cöùu cuõng chæ ra, caùc H6-2 NTRRTDTMDT .001 .075 .018 .985 Töø choái
nhaân toá: Möùc ñoä tham gia; Nhaän thöùc H7-1 TÑQCYDSD .580 .066 8.838 .000 Chaáp nhaän
höõu ích vaø Nhaän thöùc ruûi ro giaûi thích H7-2 TDTMDTYDSD .429 .065 6.615 .000 Chaáp nhaän
ñöôïc 74.5% Thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo Nguoàn: Tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû
qua truyeàn thoâng xaõ hoäi. Trong ñoù, Möùc
ñoä tham gia coù aûnh höôûng maïnh nhaát thoâng xaõ hoäi, thì hoï seõ coù yù ñònh tieáp nhaän marketing
ñeán thaùi ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng. Ñoàng qua truyeàn thoâng xaõ hoäi cao hôn.
thôøi, nhaân toá Nhaän thöùc höõu ích vaø Ñieàu Keát quaû cuõng chæ ra raèng, Möùc ñoä tham gia; Nhaän
kieän vaät chaát giaûi thích ñöôïc 60.6% thöùc höõu ích vaø Nhaän thöùc ruûi ro coù aûnh höôûng tröïc tieáp
Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn mieäng ñieän töû, ñeán thaùi ñoä ñoái vôùi quaûng caùo qua truyeàn thoâng xaõ hoäi.
trong ñoù Ñieàu kieän vaät chaát coù taùc ñoäng Hôn nöõa, Ñieàu kieän vaät chaát vaø Nhaän thöùc höõu ích laø
maïnh nhaát. caùc tieàn ñeà quan troïng nhaát cuûa Thaùi ñoä ñoái vôùi truyeàn
mieäng ñieän töû.
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ Do ñoù, ñeå thuùc ñaåy moät nhoùm ngöôøi tieâu duøng tieáp
nhaän marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi, caàn phaûi
Töø nhöõng keát quaû ñaõ phaân tích ôû treân, phaùt trieån caùc trang truyeàn thoâng xaõ hoäi theo höôùng deã
coù theå thaáy raèng, neáu ngöôøi duøng coù thaùi söû duïng ñeå taêng cöôøng nhaän thöùc cuûa hoï veà tính höõu
ñoä tích cöïc ñoái vôùi quaûng caùo treân maïng duïng, cuõng nhö giaûm thieåu nhaän thöùc ruûi ro cuûa hoï veà
vaø caùc nhaän xeùt, ñaùnh giaù treân truyeàn marketing qua truyeàn thoâng xaõ hoäi.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. F. D. Davis (1989). Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use, and User Acceptance of
Information Technology, MIS Q., 13(3), 319-340
2. I. Guy, N. Zwerdling, I. Ronen, D. Carmel, E. Uziel (2010). Social media recommendation
based on people and tags, Proceedings of the 33rd international ACM SIGIR conference on
Research and development in information retrieval
3. M. S. Neti (2011). Social media and its role in marketing, Int. J. Enterp. Comput. Bus. Syst., 1(2)
4. P. Longart (2010). What drives word-of-mouth in restaurants?, International Journal of
Contemporary Hospitality Management, 22(1)
5. W. G. Mangold and D. J. Faulds (2009). Social media: The new hybrid element of the
promotion mix, Bus. Horiz., 52(4), 357-365
6. V. Venkatesh, M. G. Morris, G. B. Davis, and F. D. Davis (2003). User Acceptance of
Information Technology: Toward a Unified View, Source MIS Q., 27(3), 425-478

Economy and Forecast Review 99

Xaùc ñònh chæ soá phaùt trieån toaøn dieän
tænh Vónh Phuùc PHAÏM MYÕ HAÈNG PHÖÔNG*
Toùm taét
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän nhaèm xaùc ñònh vaø tính toaùn chæ soá phaùt trieån toaøn dieän tænh Vónh
Phuùc. Keát quaû cho thaáy, phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Vónh Phuùc thôøi gian qua ñaõ ñaït nhieàu
thaønh töïu. Ñieåm bình quaân chæ soá phaùt trieån toaøn dieän cuûa Vónh Phuùc töø 5,8 ñieåm naêm 2010
taêng leân 6,48 ñieåm naêm 2019, ñöùng ôû vò trí thöù 12/63 tænh, thaønh. Nhieàu chæ soá kinh teá quan
troïng, nhö: thu nhaäp, GRDP bình quaân ñaàu ngöôøi ngaøy caøng taêng, trong khi nhieàu chæ soá xaõ
hoäi quan troïng, bao goàm: tyû leä ngheøo ñoùi, khaû naêng tieáp caän caùc dòch vuï y teá, giaùo duïc… cuõng
cho thaáy söï caûi thieän. Tuy vaäy, söï caûi thieän naøy coøn chaäm, chöa ñoàng ñeàu giöõa caùc lónh vöïc.

Töø khoùa: phaùt trieån toaøn dieän, Vónh Phuùc, chæ soá

Summary
The article is conducted to determine and estimate the inclusive development index of Vinh
Phuc province. The calculated index showed that Vinh Phuc’s socio-economic development
has obtained certain achivements. Vinh Phuc’s average inclusive development score witnessed
an increase from 5.8 points in 2010 to 6.38 points in 2019, ranked 12th out of 63 provinces and
cities. Many important economic indicators such as income, GRDP per capita have showned
a marked improvement while important social indicators such as poverty rate, capacity to
access health and education service have also improved. However, the speed of improvement
is still low and uneven across sectors.

Keywords: inclusvie development, Vinh Phuc, index

GIÔÙI THIEÄU CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT

Hieän nay, heä thoáng ño löôøng söï phaùt trieån kinh teá
- xaõ hoäi cuûa tænh Vónh Phuùc laø moät nhoùm caùc chæ soá
ñôn leû. Trong ñoù, nhoùm chæ soá phaûn aùnh taêng tröôûng
kinh teá bao goàm toác ñoä taêng tröôûng kinh teá haøng naêm
(GRDP) hay bình quaân naêm cuûa moät giai ñoaïn nhaát
ñònh. Nhoùm chæ soá phaûn aùnh chaát löôïng cuoäc soáng goàm:
thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi vaø toác ñoä taêng tröôûng thu
nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi; caùc chæ soá veà giaùo duïc (tyû leä
ngöôøi bieát chöõ, soá naêm ñi hoïc bình quaân…); caùc chæ soá
phaûn aùnh söû duïng nöôùc saïch hay caùc dòch vuï coâng coäng
cô baûn… Caùc chæ soá toång hôïp theo ñòa phöông chæ bao
goàm 2 chæ soá laø: Chæ soá hieäu quaû quaûn trò vaø haønh chính
coâng caáp tænh (PAPI) vaø Chæ soá naêng löïc caïnh tranh
caáp tænh (PCI) thöïc hieän theo döõ lieäu ñieàu tra haèng
naêm, nhaèm ño löôøng chaát löôïng ñieàu haønh neàn kinh
teá, nhöng khoâng phaûi laø nguoàn thoáng keâ chính thöùc töø
Toång cuïc Thoáng keâ. Nhieàu chæ soá toång hôïp khaùc, nhö:
chæ soá phaùt trieån con ngöôøi hay heä soá GINI… ñeàu chöa
ñöôïc xaây döïng vaø coâng boá chính thöùc theo ñòa phöông.
Ñeå ñaùnh giaù toång hôïp keát quaû phaùt trieån kinh teá -
xaõ hoäi, caùc chæ soá ñôn leû laø khoâng ñuû. Vì vaäy, vieäc tìm
kieám moät boä chæ soá phuø hôïp laø caàn thieát ñeå theå hieän
tính toaøn dieän cuûa taêng tröôûng tænh Vónh Phuùc noùi rieâng
vaø caùc ñòa phöông khaùc treân caû nöôùc noùi chung.
*
TS., Hoïc vieän Chính saùch vaø Phaùt trieån
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 20/5/2021
Löïa choïn phöông phaùp tính toaùn
chæ soá ño löôøng phaùt trieån beàn vöõng
cho Vónh Phuùc
Vieäc nghieân cöùu caùc phöông phaùp ño
löôøng phaùt trieån beàn vöõng treân theá giôùi
cho thaáy taàm quan troïng cuûa yeáu toá thu
nhaäp vaø söï coâng baèng veà phuùc lôïi cho
ngöôøi daân trong quaù trình phaùt trieån beàn
vöõng. Vôùi lyù do ñoù, phöông phaùp tính
toaùn chæ soá theo caùch thöùc chaám ñieåm
cuûa McKinley (2010) laø phöông phaùp
ñaûm baûo ñöôïc tính toaøn dieän nhaát trong
caùc phöông phaùp ño löôøng. Trong phöông
phaùp naøy, chæ soá phaùt trieån toaøn dieän ñöôïc
toång hôïp töø nhieàu chæ soá thaønh phaàn bao
goàm caùc lónh vöïc, nhö: kinh teá, vieäc laøm,
baát bình ñaúng, giaùo duïc, y teá, moâi tröôøng…
Vôùi phöông phaùp naøy, moät chæ soá toång hôïp
seõ laø söï toång hoøa ño löôøng caùc keát quaû
ñaït ñöôïc trong quaù trình phaùt trieån toaøn
dieän khoâng giôùi haïn veà khoâng gian hay
thôøi gian. Phöông phaùp naøy cuõng theå hieän
ñöôïc tính linh hoaït, caùc chæ soá thaønh phaàn
coù theå thay theá baèng nhöõng chæ soá saün coù

100 Kinh teá vaø Döï baùo

 BAÛNG: CAÙC CHÆ SOÁ THAØNH PHAÀN CUÛA PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
TT Nhoùm chæ soá Chæ soá thaønh phaàn Troïng soá Nguoàn
I Nhoùm chæ soá veà kinh teá 0,5
- GRDP bình quaân ñaàu ngöôøi
- Toác ñoä taêng tröôûng GRDP
- Tyû troïng ngaønh dòch vuï trong toång saûn phaåm treân ñòa baøn
- Heä soá ICOR Tính toaùn töø soá lieäu Toång cuïc Thoáng
1 Nhoùm chæ soá veà kinh teá 0,25
- Naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi keâ, PAPI
- Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi
- Tyû leä thu/chi ngaân saùch
- Thay ñoåi veà cô sôû haï taàng
- Tyû leä lao ñoäng coù vieäc laøm treân toång daân soá
- Tyû leä thaát nghieäp
2 Nhoùm chæ soá veà vieäc laøm 0,25 Toång cuïc Thoáng keâ
- Tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo
- Tyû leä lao ñoäng tham gia baûo hieåm xaõ hoäi
II Nhoùm chæ soá veà xaõ hoäi - moâi tröôøng 0,5
1 Nhoùm chæ soá veà xoùa ñoùi giaûm ngheøo Tyû leä hoä ngheøo 0,1 Toång cuïc Thoáng keâ
- Suy dinh döôõng caân naëng/tuoåi, Suy dinh döôõng chieàu cao/tuoåi,
Suy dinh döôõng caân naëng/chieàu cao
- Soá baùc só/1.000 daân
Nhoùm chæ soá veà söùc khoûe Nieân giaùm Thoáng keâ y teá, Toång cuïc
2 - Soá giöôøng beänh/1.000 daân 0,05
Thoáng keâ
- Soá cô sôû khaùm chöõa beänh/1.000 daân
- Tuoåi thoï trung bình
- Chi ngaân saùch cho y teá treân toång chi ngaân saùch ñòa phöông
- Tyû leä hoïc sinh phoå thoâng toát nghieäp
Tính toaùn töø soá lieäu Toång cuïc Thoáng
3 Nhoùm chæ soá veà giaùo duïc - Soá giaùo vieân/hoïc sinh 0,05
keâ
- Chi ngaân saùch cho giaùo duïc treân toång chi ngaân saùch ñòa phöông
- Tyû leä nöõ hoïc sinh/nam hoïc sinh Tính toaùn töø soá lieäu Toång cuïc Thoáng
4 Nhoùm chæ soá veà bình ñaúng giôùi 0,05
- Cheânh leäch thu nhaäp nam/nöõ keâ, Ñieàu tra Möùc soáng hoä gia ñình
5 Nhoùm chæ soá veà baát bình ñaúng Cheânh leäch thu nhaäp giöõa nhoùm cao nhaát vaø thaáp nhaát 0,1 Toång cuïc Thoáng keâ
6 Nhoùm chæ soá veà quaûn trò/theå cheá Chæ soá PCI 0,05 PCI
- Tyû leä hoä coù nguoàn nöôùc maùy hôïp veä sinh duøng sinh hoaït
Tính toaùn töø soá lieäu Toång cuïc Thoáng
- Ñaùnh giaù veà chaát löôïng khoâng khí
7 Nhoùm chæ soá veà moâi tröôøng 0,1 keâ, Ñieàu tra Möùc soáng hoä gia ñình,
- Ñaùnh giaù veà chaát löôïng nöôùc
PAPI
- Tyû leä chaát thaûi raén ñöôïc thu gom, xöû lyù
Nguoàn: Taùc giaû toång hôïp

taïi ñòa phöông. Caùch tính thang ñieåm 10
coù öu ñieåm laø deã so saùnh, deã ñaùnh giaù veà
maët hình thöùc theå hieän.
Tuy vaäy, phöông phaùp cuõng toàn taïi moät
soá haïn cheá nhaát ñònh, nhö: chöa hình thaønh
ñöôïc thang ñieåm chuaån hay vieäc ñaùnh
troïng soá coøn mang tính caûm tính, cuõng nhö
vieäc ñöa ra caùc chæ soá thaønh phaàn khoâng
theo moät tieâu chí cuï theå naøo, nhieàu chæ soá
thaønh phaàn ñöôïc ñeà xuaát khoâng ñöôïc thu
thaäp taïi Vieät Nam neân phaûi söû duïng caùc
chæ soá khaùc saün coù ñeå thay theá. Do ñoù, taùc
giaû chæ thöïc hieän ôû möùc ñoä thöû nghieäm
tính toaùn vôùi caùc chæ soá thaønh phaàn chæ
mang tính ñaïi dieän töông ñoái.
ÖÙng duïng tính toaùn chæ soá phaùt
trieån beàn vöõng
Phöông phaùp tính toaùn
Trong nghieân cöùu naøy, taùc giaû öùng
duïng phöông phaùp tính toaùn chæ soá
phaùt trieån toaøn dieän cho Vieät Nam theo
phöông phaùp cuûa McKinley (2010).
Veà soá lieäu, baøi vieát söû duïng döõ lieäu
baûng cuûa 63 tænh, thaønh treân caû nöôùc trong
3 naêm: 2010, 2015 vaø 2019.
Veà phöông phaùp cho ñieåm, baøi vieát söû duïng phöông
phaùp thoáng keâ thang ño ñònh khoaûng (interval scale) ñeå
thöïc hieän cho ñieåm soá theo moãi chæ soá. Ñaây laø thang ño
thöù baäc coù khoaûng caùch ñeàu nhau maø khoâng coù ñieåm
moác laø 0. Theo ñoù, xaùc ñònh caùc khoaûng caùch ñeàu nhau
ñeå phaân chia thöù baäc cuûa moãi chæ soá. Nhö vaäy, ñieåm soá
ñöôïc cho seõ phuï thuoäc vaøo: (i) Ñoä cheânh leäch giöõa giaù trò
lôùn nhaát vaø nhoû nhaát cuûa moãi chæ soá (töùc laø giaù trò toát nhaát
vaø giaù trò keùm nhaát), töø ñaây xaùc ñònh caùc moác chuyeån
khoaûng; (ii) Giaù trò thöïc teá cuûa moãi tænh ñaït ñöôïc.
Cuï theå, neáu goïi n laø giaù trò ñònh khoaûng cuûa moät chæ
soá, khi ñoù giaù trò cuûa n seõ ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
n = {max(xi) - min(xi)}/10
Trong ñoù: xi laø giaù trò cuûa chæ soá, i laø thöù töï tænh.
Theo ñoù, caùc giaù trò xi nhoû hôn hoaëc baèng min(xi)+n
töông öùng vôùi ñieåm 1. Caùc giaù trò xi lôùn hôn min(xi)+n
nhöng nhoû hôn hoaëc baèng min(xi)+2n töông öùng vôùi
ñieåm 2. Töông töï cho caùc ñieåm soá coøn laïi. Giaù trò nhoû
nhaát töông öùng vôùi ñieåm 1. Giaù trò lôùn nhaát töông öùng
vôùi ñieåm 10.
Phöông phaùp thang ño ñònh khoaûng nhö vaäy seõ phaân
chia giaù trò cuûa chæ soá thaønh 10 nhoùm (classes) vôùi giaù
trò töø thaáp ñeán cao, ñöôïc quy ñoåi thaønh ñieåm soá trong
moái quan heä töông quan vôùi caùc giaù trò coøn laïi cuûa chæ
soá. Khoaûng caùch giöõa caùc moác ñieåm nhö nhau seõ ñaûm

Economy and Forecast Review 101

 HÌNH 1: ÑIEÅM SOÁ NHOÙM CHÆ SOÁ THAØNH PHAÀN
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG NAÊM 2019
HÌNH 2: ÑIEÅM SOÁ THAØNH PHAÀN NHOÙM CHÆ SOÁ VEÀ KINH TEÁ
NAÊM 2019
Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû
baûo cho vieäc chaám ñieåm coâng baèng hôn so vôùi caùch
cho ñieåm mang tính caûm tính. Ñieåm soá cuõng theå hieän
ñöôïc vò trí töông ñoái cuûa giaù trò xi trong toång theå taäp hôïp
xi, khoaûng caùch so vôùi giaù trò nhoû nhaát (1 ñieåm) vaø lôùn
nhaát (10 ñieåm). Moác chuyeån khoaûng cuõng seõ ñöôïc thay
ñoåi haøng naêm neáu giaù trò cuûa chæ soá thay ñoåi do xaùc
ñònh moác chuyeån khoaûng theo caùc giaù trò môùi.
Veà caùch xaùc ñònh troïng soá, trong nghieân cöùu naøy, taùc
giaû söû duïng troïng soá laø 0,5-0,5 cho lónh vöïc kinh teá vaø
lónh vöïc xaõ hoäi - moâi tröôøng, theo ñoù coi vai troø laø nhö
nhau giöõa 2 lónh vöïc naøy. Ñaây laø troïng soá ñöôïc ñeà xuaát
trong nghieân cöùu cuûa McKinley (2010). Ñoái vôùi caùc vaán
ñeà veà xaõ hoäi - moâi tröôøng, troïng soá ñeà xuaát laø 0,4-0,1
töông öùng. ÔÛ Vieät Nam, caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng ñöôïc
ñeà caäp nhieàu hôn trong thôøi gian gaàn ñaây, nhöng treân
thöïc teá, caùc chæ soá ño löôøng, giaùm saùt vaø ñaùnh giaù thöïc
traïng veà moâi tröôøng coøn raát haïn cheá, do ñoù taùc giaû chæ söû
duïng troïng soá 0,1 cho lónh vöïc naøy, vì möùc ñoä ñaïi dieän
cuûa caùc chæ soá thaønh phaàn trong lónh vöïc naøy khoâng cao.
Trong lónh vöïc xaõ hoäi, öu tieân nhieàu hôn troïng soá cho
ñaùnh giaù bình ñaúng veà thu nhaäp - ñaây laø moät noäi dung
quan troïng trong phaùt trieån beàn vöõng, vôùi troïng soá laø
0,1. Töông töï, thaønh töïu trong giaûm ngheøo ñöôïc coi laø
chæ soá quan troïng trong phaùt trieån beàn vöõng do ñoù, troïng
soá laø 0,1. Coøn laïi laø caùc nhoùm veà y teá, giaùo duïc, bình
ñaúng giôùi coù troïng soá töông töï nhau.
Löïa choïn chæ soá thaønh phaàn
Qua nghieân cöùu kinh nghieäm quoác teá veà chæ soá giaùm
saùt phaùt trieån beàn vöõng taïi ñòa phöông cuõng nhö khaû
naêng thu thaäp döõ lieäu, möùc ñoä phuø hôïp vôùi caùc tieâu chí
löïa choïn, baøi vieát ñeà xuaát 32 chæ soá phaùt trieån beàn vöõng
102
ñaïi dieän cho caùc lónh vöïc, ñöôïc trình baøy
taïi Baûng.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Keát quaû tính toaùn chæ soá phaùt trieån
toaøn dieän cuûa Vónh Phuùc trong giai ñoaïn
2010-2019 cho thaáy, ñieåm soá bình quaân
cuûa Vónh Phuùc ñaït ñöôïc trong naêm 2010
laø 5,8 ñieåm treân thang ñieåm 10, naèm
trong thang ñieåm cuûa möùc taêng tröôûng
trung bình trong phaùt trieån beàn vöõng.
Ñieåm soá naøy coù söï thay ñoåi theo höôùng
tích cöïc, sau 9 naêm, chæ soá naøy taêng leân
6,48 ñieåm, ñöùng ôû vò trí thöù 12/62 tænh,
thaønh. Ñieåm soá naøy cao hôn möùc bình
quaân cuûa caû nöôùc laø 5,8 ñieåm.
Vôùi ñieåm soá naøy, Vónh Phuùc vaãn coøn
moät khoaûng caùch lôùn vôùi caùc ñòa phöông,
nhö: TP. Hoà Chí Minh, Quaûng Ninh, Haø
Noäi…, nhöng ñaõ vöôït qua caùc tænh: Höng
Yeân, Haø Nam, Nam Ñònh. Trong vuøng
Ñoàng baèng soâng Hoàng, Vónh Phuùc ñöùng
vò trí töù 6/11 tænh ôû möùc trung bình. Maëc
duø GRDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Vónh
Phuùc cao hôn Haûi Döông, nhöng neáu ñaùnh
giaù toång theå phaùt trieån toaøn dieän, thì ñieåm
soá cuûa Vónh Phuùc thaáp hôn Haûi Döông.
Nhìn toång quan, trong 9 chæ soá thaønh
phaàn, Vónh Phuùc ñang ñaït möùc ñieåm
töông ñoái toát vôùi caùc lónh vöïc veà vieäc
laøm, xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø vaán ñeà baát
bình ñaúng trong thu nhaäp, quaûn trò theå
cheá. Tuy nhieân, caùc lónh vöïc xaõ hoäi nhö:
y teá, giaùo duïc, bình ñaúng giôùi cuõng nhö
moâi tröôøng ñieåm soá chæ ôû möùc khaù (Hình
1). Phaân tích cuï theå töøng nhoùm chæ soá, keát
quaû thu ñöôïc nhö sau:
(1) Nhoùm chæ soá veà kinh teá
Taêng tröôûng kinh teá cuûa Vónh Phuùc
trong giai ñoaïn vöøa qua ñaït ñöôïc nhieàu
thaønh töïu, trong ñoù roõ reät nhaát laø naâng
cao möùc soáng cuûa ngöôøi daân. GRDP bình
quaân ñaàu ngöôøi cuûa Tænh ñaõ taêng töø 45,3
trieäu ñoàng/ngöôøi naêm 2010 leân gaáp 2 laàn,
ñaït 103 trieäu ñoàng/ngöôøi naêm 2019. Vôùi
keát quaû naøy, ñieåm soá cuûa Vónh Phuùc ñaõ
taêng töø 6 leân 7 ñieåm trong cuøng giai ñoaïn.
Taêng tröôûng kinh teá cuûa Tænh coù daáu
hieäu chaäm laïi so vôùi nhieàu tænh trong
vuøng Ñoàng baèng soâng Hoàng, töø 12% naêm
2010 xuoáng coøn 8,1% naêm 2019, nhöng
ñaây vaãn laø möùc taêng tröôûng töông ñoái
khaù so vôùi caùc tænh, thaønh khaùc vaø ñieåm
soá cuûa chæ soá naøy ñaõ taêng töø 5 ñieåm leân 6
ñieåm naêm 2019 (Hình 2).
Nhìn chung, ñieåm ñaùnh giaù nhoùm kinh
teá cuûa Vónh Phuùc coù xu höôùng taêng nheï, töø
Kinh teá vaø Döï baùo
5,3 ñieåm naêm 2010 leân 5,7 ñieåm naêm 2019. HÌNH 3: ÑIEÅM SOÁ CAÙC CHÆ SOÁ THAØNH PHAÀN VEÀ VIEÄC LAØM
Trong ñoù, ñoùng goùp chuû yeáu ñeán töø toác ñoä
taêng tröôûng khaù, GRDP bình quaân ñaàu
ngöôøi vaø naêng suaát lao ñoäng taêng nhanh,
hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö toát. Ngöôïc laïi,
chuyeån dòch cô caáu coøn chaäm, chöa ñaït kyø
voïng, ñaùnh giaù veà cô sôû haï taàng coøn chöa
ñaùp öùng ñöôïc toát nhu caàu cuûa ngöôøi daân.
Thu ngaân saùch coøn haïn cheá khaû naêng môû
roäng chi ngaân saùch cho taêng tröôûng.
(2) Nhoùm chæ soá veà vieäc laøm
Tyû leä lao ñoäng coù vieäc laøm treân toång
daân soá cuûa Vónh Phuùc ñaït 59,5% naêm HÌNH 4: ÑIEÅM SOÁ THAØNH PHAÀN NHOÙM CHÆ SOÁ CHAÊM SOÙC
2010, sau ñoù coù xu höôùng giaûm daàn veà SÖÙC KHOÛE VAØ Y TEÁ
55,2% naêm 2019. Ñieàu naøy cho thaáy, soá
löôïng ngöôøi phuï thuoäc coù xu höôùng taêng
leân vaø tyû leä tham gia löïc löôïng lao ñoäng
giaûm xuoáng. So vôùi tieâu chuaån cuûa caû nöôùc
vôùi ngöôõng trong khoaûng [50%; 66,5%],
thì möùc ñieåm cuûa Vónh Phuùc chæ ñaït 4
ñieåm naêm 2019, so vôùi 7 ñieåm naêm 2010.
Söï giaûm xuoáng cuûa tyû leä lao ñoäng coù vieäc
laøm cho thaáy, vieäc huy ñoäng nguoàn löïc cho
kinh teá giaûm, trong khi caùc aùp löïc veà chaêm
lo ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân taêng leân vôùi tyû leä HÌNH 5: ÑIEÅM SOÁ THAØNH PHAÀN NHOÙM CHÆ SOÁ VEÀ GIAÙO DUÏC
taêng nhanh cuûa soá ngöôøi phuï thuoäc.
Tyû leä thaát nghieäp laø moät chæ soá khaùc
ño löôøng khaû naêng taïo vieäc laøm cuûa neàn
kinh teá. Tuy nhieân, chæ soá naøy môùi ñöôïc
caùc ñòa phöông coâng boá trong thôøi gian
gaàn ñaây, neân khoâng coù döõ lieäu trong naêm
2010. Taùc giaû ñöa chæ soá naøy vaøo boä chæ soá
thaønh phaàn keå töø naêm 2015 trôû ñi ñeå ñaûm
baûo tính so saùnh. Keát quaû cho thaáy, tyû leä Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû
thaát nghieäp cuûa Vónh Phuùc ôû möùc töông
ñoái thaáp, chæ xaáp xæ 1,7% naêm 2015, ñaït 8 ñaït 1,4 ngöôøi. Chæ soá naøy ñöôïc ñaùnh giaù cao, taêng töø
ñieåm neáu so saùnh vôùi caùc tænh, thaønh khaùc. möùc 3 ñieåm leân 7 ñieåm trong giai ñoaïn 2010-2019. Tuy
Tuy nhieân, naêm 2019, tyû leä thaát nghieäp nhieân, chæ soá veà cô sôû khaùm chöõa beänh, giöôøng beänh
cuûa Vónh Phuùc laïi coù xu höôùng taêng leân, khoâng ñaït ñöôïc keát quaû tích cöïc, coù xu höôùng giaûm. Soá
ôû möùc 1,79%, do ñoù, ñieåm soá thaønh phaàn cô sôû khaùm chöõa beänh treân vaïn daân cuûa Tænh ñaït 0,16
naøy chæ ñaït 6 (Hình 3). naêm 2010, nhöng ñeán naêm 2019 chæ coøn 0,14; töông töï
(3) Nhoùm chæ soá veà xoùa ñoùi giaûm ngheøo vôùi soá giöôøng beänh treân vaïn daân laàn löôït giaûm töø 3,8
Vónh Phuùc laø tænh ñaït ñöôïc nhieàu coøn 3,4 giöôøng/1.000 daân. Do ñoù, möùc ñieåm cuûa hai chæ
thaønh töïu trong coâng cuoäc xoùa ñoùi giaûm soá naøy laàn löôït laø 3 vaø 4, ôû möùc khoâng haøi loøng (Hình 4).
ngheøo. Tyû leä hoä ngheøo taïi Tænh ñaõ giaûm (5) Nhoùm chæ soá veà giaùo duïc
töø möùc 10,4% naêm 2010 xuoáng chæ coøn Vónh Phuùc ñöôïc ñaùnh giaù cao ôû tyû leä hoïc sinh phoå
3,7% naêm 2015. Ñeán naêm 2019, tyû leä thoâng toát nghieäp ñaït möùc cao, ñaït möùc ñieåm 10 naêm
ngheøo ña chieàu cuûa Vónh Phuùc chæ coøn 2019 (Hình 5). Tuy vaäy, xeùt chung nhoùm tieâu chí veà
2,9%. Vôùi söï giaûm xuoáng nhanh choùng giaùo duïc, möùc ñieåm bình quaân cho nhoùm chæ ñaït 6,3
cuûa tyû leä hoä ngheøo, ñieåm soá cuûa Vónh ñieåm naêm 2019, giaûm nheï so vôùi möùc 6,7 ñieåm naêm
Phuùc ñöôïc ñaùnh giaù raát cao, töø möùc 9 2010. Vôùi ñieåm soá nhö vaäy, Vónh Phuùc hieän ñang ôû
ñieåm naêm 2010 leân 10 ñieåm naêm 2019. möùc ñieåm thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc tænh, thaønh khaùc,
Hieän Vónh Phuùc ñang laø moät trong nhöõng nhö: Nam Ñònh, Höng Yeân, Haûi Döông, Haø Nam…
tænh coù tyû leä hoä ngheøo thaáp nhaát caû nöôùc. (6) Nhoùm chæ soá veà bình ñaúng giôùi
(4) Nhoùm chæ soá veà söùc khoûe Thôøi gian qua, Vónh Phuùc ñaõ coù söï caûi thieän töông
Taïi Vónh Phuùc, soá baùc só treân vaïn daân ñoái tích cöïc veà bình ñaúng giôùi. Tyû leä nöõ ñöôïc tham gia
môùi chæ ñaït 0,6 ngöôøi naêm 2010 nhöng ñi hoïc so vôùi nam giôùi ñaõ taêng leân töø 0,86 leân 0,97 laàn
sau ñoù ñaõ taêng leân gaáp 2 laàn naêm 2019, trong giai ñoaïn 2010-2019, töông ñöông möùc taêng töø

Economy and Forecast Review 103

 HÌNH 6: ÑIEÅM SOÁ THAØNH PHAÀN NHOÙM CHÆ SOÁ MOÂI TRÖÔØNG
NAÊM 2019
Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû
3 ñieåm leân 10 ñieåm. Naêm 2010, thu nhaäp cuûa nöõ giôùi
tham gia laøm coâng aên löông chæ baèng 79% nam giôùi,
song tyû leä naøy ñaõ taêng leân 85% naêm 2019. Cheânh leäch
thu nhaäp nöõ/nam taêng töø 3 ñieåm leân 4 ñieåm giai ñoaïn
2010-2019. Ñaùnh giaù chung, chæ soá toång hôïp nhoùm
bình ñaúng giôùi ñaït 4,5 ñieåm naêm 2010, taêng leân 8 ñieåm
naêm 2019. Vôùi keát quaû naøy, Vónh Phuùc vaø Haø Nam laø
hai tænh coù ñieåm soá cao nhaát veà bình ñaúng giôùi trong
vuøng Ñoàng baèng soâng Hoàng.
(7) Nhoùm chæ soá veà baát bình ñaúng
Taïi Vónh Phuùc, cheânh leäch thu nhaäp töø 6,3 laàn naêm
2010 ñaõ taêng leân 7,3 laàn naêm 2019. Ñaây laø yeáu toá tieâu
cöïc trong phaùt trieån beàn vöõng. Khi cheânh leäch caøng saâu
saéc, thì cô hoäi cuûa ngöôøi daân coù theå tieáp caän ñöôïc caùc
dòch vuï caøng baát bình ñaúng, daãn ñeán caùc haäu quaû tieâu
cöïc veà maët xaõ hoäi. Tuy nhieân, vôùi möùc cheânh leäch 7,3
laàn töông ñöông 8 ñieåm, Vónh Phuùc vaãn laø moät trong
nhöõng tænh/thaønh phoá coù möùc cheânh leäch thu nhaäp thaáp
nhaát trong caû nöôùc.
(8) Nhoùm chæ soá veà quaûn trò/theå cheá
Vónh Phuùc ñöôïc ñaùnh giaù töông ñoái toát veà heä thoáng
ñieàu haønh cuûa ñòa phöông, ñieåm soá PCI laø 61,7 ñieåm
naêm 2010 ñaõ taêng leân 66,7 ñieåm naêm 2019. Tuy nhieân,
do söï thay ñoåi veà ñieåm soá PCI thaáp hôn so vôùi nhieàu
tænh, thaønh khaùc, neân Vónh Phuùc ñöôïc ñaùnh giaù ñaït 7
ñieåm naêm 2010, taêng leân 8 ñieåm naêm 2015 tröôùc khi
giaûm veà 6 ñieåm naêm 2019. Vôùi soá ñieåm naøy, Vónh Phuùc
vaãn coøn khoaûng caùch khaù lôùn vôùi caùc ñòa phöông khaùc,
nhö: Quaûng Ninh, Baéc Ninh, Haûi Phoøng vaø Haø Noäi.
(9) Nhoùm chæ soá veà moâi tröôøng
Do thieáu huït veà döõ lieäu ñaùnh giaù, neân keát quaû cho
thaáy, caùc chæ soá ño löôøng nöôùc, khoâng khí, khoâng gian
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. UBND tænh Vónh Phuùc (2020). Baùo caùo tình hình thöïc hieän keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi
tænh Vónh Phuùc giai ñoaïn 2016-2020
2. Toång cuïc Thoáng keâ (2020). Nieân giaùm Thoáng keâ 2019, Nxb Thoáng keâ
3. Terry McKinley (2010). Inclusive Growth Criteria And Indicators: An Inclusive Growth Index
for Diagnosis of Country Progress
104
soáng cuûa tænh Vónh Phuùc coøn raát haïn cheá
(Hình 6).
KEÁT LUAÄN
Keát quaû tính toaùn chæ soá phaùt trieån
toaøn dieän cuûa Vónh Phuùc trong giai ñoaïn
2010-2019 cho thaáy, ñieåm soá bình quaân
cuûa Vónh Phuùc ñaït ñöôïc trong naêm 2010
laø 5,8 ñieåm treân thang ñieåm 10, naèm
trong thang ñieåm cuûa möùc taêng tröôûng
trung bình trong phaùt trieån beàn vöõng.
Ñieåm soá naøy coù söï thay ñoåi theo höôùng
tích cöïc, sau 9 naêm, chæ soá naøy taêng leân
6,48 ñieåm, ñöùng ôû vò trí thöù 12/63 tænh,
thaønh vaø cao hôn möùc bình quaân cuûa caû
nöôùc laø 5,8 ñieåm.
Vieäc xaây döïng vaø söû duïng caùc chæ soá
phaùt trieån beàn vöõng ñaõ theå hieän moät caùch
toång hôïp caùc vaán ñeà ña chieàu, ñöa ra
ñöôïc moät böùc tranh toång theå, töø ñoù nhìn
nhaän ñöôïc xu höôùng phaùt trieån beàn vöõng
thay vì coá gaéng tìm kieám moät xu höôùng
chung töø caùc chæ soá rieâng bieät, ñoàng thôøi
deã daøng so saùnh vaø xeáp haïng caùc tænh
trong phaùt trieån beàn vöõng. Beân caïnh ñoù,
chæ soá phaùt trieån beàn vöõng khaù linh hoaït,
coù theå giaûm hoaëc boå sung theâm caùc chæ soá
thaønh phaàn ñeå phaân tích cuï theå vaø ñi saâu
hôn tuøy thuoäc muïc tieâu nghieân cöùu. Vieäc
aùp duïng phöông phaùp tính chæ soá naøy phuø
hôïp vôùi thöïc traïng soá lieäu thieáu vaø yeáu
cuûa Vieät Nam hieän taïi.
Tuy nhieân, boä chæ soá thaønh phaàn chöa
hoaøn thieän; phöông phaùp xaùc ñònh troïng
soá cho moãi nhoùm chæ soá thaønh phaàn coøn
mang tính caûm tính, coù theå laøm sai leäch
keát quaû toång hôïp so vôùi thöïc teá ñaït ñöôïc.
Chæ soá phaùt trieån beàn vöõng laø chæ soá toång
hôïp ñöa ra moät böùc tranh toaøn caûnh, neáu
chæ nhìn vaøo moät con soá thì keát luaän ruùt ra
bò ñôn giaûn hoùa, do ñoù raát khoù ñeå döïa vaøo
ñoù ñeå ñöa ra moät ñònh höôùng chính saùch
cuï theå. Do vaäy, khoâng neân chæ nhìn vaøo
keát quaû cuoái cuøng, maø caàn keát hôïp vôùi
vieäc xem xeùt ñeán caùc chæ soá thaønh phaàn
caáu thaønh neân chæ soá toång hôïp. Ñieàu naøy
ñoøi hoûi döõ lieäu thaønh phaàn taêng leân ñeå coù
caùc phaân tích saâu hôn trong töông lai.
Kinh teá vaø Döï baùo
Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán keát quaû hoïc taäp
cuûa sinh vieân trong boái caûnh hoïc tröïc tuyeán
- Nghieân cöùu
thöïc nghieäm töø Hoïc vieän Ngaân haøng
LEÂ THÒ QUYØNH NHUNG*
Toùm taét
Baøi vieát ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá ñoäng löïc ñeán keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân trong
boái caûnh hoïc tröïc tuyeán do taùc ñoäng cuûa ñaïi dòch Covid-19. Keát quaû cho thaáy, caùc lôïi ích veà
giaù trò nhö Phaàn thöôûng vaø ñöôïc khen ngôïi coù taùc ñoäng tích cöïc lôùn nhaát ñeán keát quaû hoïc taäp
cuûa sinh vieân. Naêng löïc noäi taïi cuûa sinh vieân vaø Taøi lieäu hoïc taäp cuõng ñem laïi hieäu quaû roõ reät
ñoái vôùi Keát quaû hoïc taäp. Ngöôïc laïi, ñoäng löïc töø caùc dòch vuï phuï trôï (nhö: aên uoáng, giaûi khaùt,
photo) coù taùc ñoäng tieâu cöïc. Nghieân cöùu cuõng chæ ra raèng, taùc ñoäng hoã trôï hoïc taäp töø internet
laø tích cöïc, song hieäu quaû cuûa vieäc hoïc tröïc tuyeán laø tieâu cöïc.

Töø khoùa: keát quaû hoïc taäp, ñoäng löïc hoïc taäp, hoïc tröïc tuyeán, Covid-19

Summary
This study aim to assess the effect of motivation factors on students’ academic performance in
the context of online learning due to the impact of the Covid-19 pandemic. The results show that
value benefits such as rewards and praise have a huge effect on students’ academic performance.
In addition, individual capacity and learning materials is remarkably effective. Howerver,
motivation from auxiliary services such as food, drink and photocopy services has a negative
impact. The impact of internet support is positive but the effect of online learning is negative.

Keywords: academic performance, learning motivation, online learning, Covid-19

GIÔÙI THIEÄU
Trong boái caûnh ñaïi dòch Covid-19
dieãn bieán phöùc taïp, nhieàu tröôøng ñaïi hoïc
noùi chung vaø Hoïc vieän Ngaân haøng noùi
rieâng ñaõ quyeát ñònh keát hôïp giaûng daïy
qua caùc phaàn meàm tröïc tuyeán. Ñaây laø
phöông phaùp giaûng daïy môùi ñoái vôùi caû
giaûng vieân vaø sinh vieân. Do ñoù, tìm hieåu
veà taùc ñoäng cuûa noù ñeán keát quaû hoïc taäp
cuûa sinh vieân laø voâ cuøng caàn thieát döôùi
goùc ñoä cuûa baûn thaân ngöôøi hoïc vaø cuûa
caùc nhaø quaûn lyù nhaèm haïn cheá taùc ñoäng
tieâu cöïc vaø naâng cao hieäu quaû töø phöông
phaùp giaûng daïy môùi.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Keát quaû hoïc taäp thöôøng ñöôïc coi laø
söï phaûn aùnh möùc ñoä thaønh coâng trong
*
Boä moân Toaùn, Hoïc vieän Ngaân haøng
Ngaøy nhaän baøi: 20/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 15/5/2021
hoïc taäp, ñöôïc theå hieän thoâng qua ñieåm toång keát naêm
hoïc. Keát quaû hoïc taäp bò taùc ñoäng töø nhieàu nhaân toá khaùc
nhau lieân quan ñeán ñoäng löïc hoïc taäp. Qua toång hôïp
caùc nghieân cöùu cuûa Pintrich (2003), CEP (2012), coù
4 khía caïnh lieân quan ñeán ñoäng löïc, goàm: Naêng löïc
(competence); Khaû naêng kieåm soaùt, töï chuû (control/
autonomy); Söï yeâu thích, lôïi ích, giaù trò nhieäm vuï
(interest/value); Moái quan heä lieân quan (relatedness).
Ít nhaát moät trong nhöõng thaønh phaàn treân phaûi ñöôïc thoûa
maõn ñeå sinh vieân caûm thaáy coù ñoäng löïc hoaøn thaønh moät
hoaït ñoäng hoaëc höôùng tôùi muïc tieâu. Caøng nhieàu thaønh
phaàn ñöôïc ñaùp öùng maïnh meõ, ñoäng löïc maø sinh vieân
caûm thaáy seõ caøng lôùn.
Miller (2008), Mueller vaø Dweck (1998)… cho raèng,
phaàn thöôûng laø moät nhaân toá taïo ñoäng löïc toát cho ngöôøi
hoïc. Trong quaù trình theo ñuoåi phaàn thöôûng, ngöôøi hoïc coù
theå ñaït ñöôïc ñieàu gì ñoù nhö kyõ naêng hoïc taäp toát hôn hoaëc
söï töï tin cao hôn, ñieàu ñoù seõ daãn ñeán nhöõng thay ñoåi cuûa
haønh vi, ngay caû khi phaàn thöôûng bieán maát.
Nhieàu nghieân cöùu laïi khaúng ñònh, caùc muïc tieâu vôùi
haïn thôøi gian nhaát ñònh laø moät ñoäng löïc trong quaù trình
hoïc taäp. Caùc nhaø lyù thuyeát muïc tieâu thöôøng chia caùc

Economy and Forecast Review 105

 HÌNH 1: KHUNG PHAÂN TÍCH CUÛA NGHIEÂN CÖÙU muïc tieâu giaùo duïc thaønh hai nhoùm: muïc
tieâu thöïc hieän vaø muïc tieâu laøm chuû thaønh
coâng. Barry (2007) keát luaän, khi sinh vieân
thieáu ñoäng löïc hoïc taäp, hoï seõ khoâng thieát
laäp muïc tieâu cuûa rieâng mình, song neáu
ñöôïc giuùp ñaët muïc tieâu, hoï coù theå thieát
laäp ñoäng löïc vaø taêng thaønh tích hoïc taäp.
Nghieân cöùu coøn cho thaáy, caùc muïc tieâu
caøng thöïc teá, möùc ñoä aûnh höôûng caøng lôùn.
Pintrich (2003) cuõng nhaän thaáy, khi muïc
tieâu roõ raøng vaø thoáng nhaát, thì caùc caù nhaân
seõ coù ñoäng löïc hôn vaø thöïc hieän toát hôn.
Nguoàn: Taùc giaû ñeà xuaát Tuy nhieân, theo Atkinson (1964), nhöõng
muïc tieâu quaù khoù ñang laøm maát ñoäng löïc,
BAÛNG 1: TEÂN CAÙC NHAÂN TOÁ VAØ BAÛNG HOÛI do ñoù, caùc muïc tieâu caàn phaûi phuø hôïp vôùi
Nhoùm bieán Nhaân toá Caâu hoûi chính ngöôøi hoïc.
TuTin Baûn thaân töï tin veà söï thaønh coâng chieám lónh kieán thöùc? Baùo caùo cuûa CEP (2012) cho thaáy, caùc
Muïc ñích cuûa toâi khi hoïc taøi lieäu moân hoïc? loaïi hình hoïc taäp khaùc nhau, nhö: hoïc qua
MucDich (Bao goàm: “Naém ñöôïc raát toát”, “Naém ñöôïc toát”, “Naém ñöôïc cô
baûn”, “Chæ caàn naém ñöôïc chuùt” vaø “Khoâng coù muïc ñích roõ raøng”)
maïng, hoïc töông taùc treân lôùp vôùi caùc tình
MucDoNamBat Möùc ñoä naém baét noäi dung troïng taâm cuûa moãi buoåi hoïc? huoáng thöïc teá, hoïc qua caùc hoaït ñoäng ngoaïi
TS_TTrinh Möùc ñoä thöôøng xuyeân tham gia phaùt bieåu/thuyeát trình ôû lôùp? khoùa laø nhaân toá chi phoái ñoäng löïc hoïc taäp.
Naêng löïc MucTieu
Baûn thaân coù hay ñaët tröôùc caùc muïc tieâu hoïc taäp cho moãi moân Söï höùng thuù tieáp xuùc vôùi coâng ngheä hieän
hoïc khoâng? ñaïi, bao goàm: internet, ñieän thoaïi thoâng
Muïc tieâu hoïc taäp taùc ñoäng theá naøo ñeán quaù trình hoaøn thaønh moân minh vaø keát noái qua caùc maïng xaõ hoäi goùp
DL_MucTieu
hoïc cuûa toâi?
Thôøi gian toâi hoïc ôû nhaø laø:…?
phaàn chi phoái ñoäng löïc hoïc taäp cuûa ngöôøi
QLTGian hoïc, töø ñoù taùc ñoäng leân keát quaû hoïc taäp.
(Töø “Raát khoâng ñuû” cho ñeán “Raát nhaøn”)
Trong giôø hoïc, toâi coù boû lôõ nhöõng ñieåm quan troïng vì söï chi phoái Ngoaøi ra, moät soá nghieân cöùu chæ ra
TapTrung
töø nhöõng thöù khaùc? raèng, tuoåi taùc coù aûnh höôûng ñeán keát quaû
TS_NghiHoc Soá löôïng buoåi nghæ hoïc trung bình/1 hoïc kyø? hoïc taäp (Morrison vaø coäng söï, 2005;
Taøi lieäu hoïc taäp (giaùo trình, taøi lieäu lieân quan) ñöôïc giôùi thieäu hieän
TLieuHT
nay ñaùp öùng nhu caàu?
Sheard, 2008).
Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo höùng thuù hoïc taäp tích cöïc töø taøi lieäu hoïc taäp Treân cô sôû toång quan nghieân cöùu, taùc
DL_TLieuHT giaû xaây döïng khung phaân tích taïi Hình 1.
ñoái vôùi baïn?
GDuongKV Ñaùnh giaù veà khung caûnh giaûng ñöôøng, khuoân vieân ngoâi tröôøng? Phöông phaùp nghieân cöùu
DL_ Ñaùnh giaù möùc ñoä gaây höùng thuù ñi hoïc/hoïc taäp cuûa khung caûnh Taùc giaû tieán haønh göûi baûng hoûi ñeán
GDuongKV giaûng ñöôøng, khuoân vieân tröôøng hoïc? caùc lôùp hoïc tröïc tuyeán thoâng qua giaûng
CLB Ñaùnh giaù veà söï loâi cuoán cuûa caùc caâu laïc boä?
DL_CLB Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo ñoäng löïc hoïc taäp tích cöïc cuûa caùc caâu laïc boä?
vieân cuûa caùc khoa trong Hoïc vieän Ngaân
Moái quan
heä lieân quan DichVuPT Baïn coù haøi loøng vôùi caùc dòch vuï phuï trôï: dòch vuï nhaø aên, giaûi khaùt, haøng. Thôøi gian tieán haønh khaûo saùt töø
(giaûng vieân, photo... ? ngaøy 24/02/2021 ñeán ngaøy 01/3/2021.
sinh vieân, DL_DichVuPT Dòch vuï phuï trôï (dòch vuï nhaø aên, giaûi khaùt...) coù gaây höùng thuù ñeán tröôøng? Ñaây laø thôøi gian Hoïc vieän Ngaân haøng
taøi lieäu hoïc Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo ñoäng löïc hoïc taäp tích cöïc töø caùc moái quan heä tieán haønh giaûng daïy tröïc tuyeán. Toång soá
DL_SVien
taäp, giaûng vôùi baïn beø, anh chò em ñang laø sinh vieân?
coù 1.098 sinh vieân traû lôøi khaûo saùt. Sau
ñöôøng, Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo ñoäng löïc hoïc taäp tích cöïc töø caùc moái quan heä vôùi
khuoân vieân,
DL_CuuSV
anh chò laø cöïu sinh vieân (bao goàm caùc anh chò ñang hoïc cao hoïc, tieán só)? khi laøm saïch, coøn laïi 690 maãu ñöôïc söû
caùc dòch vuï GDinh Gia ñình quan taâm veà tình hình hoïc taäp cuûa toâi? duïng cho phaân tích ñònh löôïng.
phuï trôï…) DL_GDinh Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo ñoäng löïc hoïc taäp tích cöïc töø gia ñình ñoái vôùi baïn? Baûng hoûi ñöôïc ñaùnh giaù theo thang ño
GV_KK
Caùc giaûng vieân cuûa toâi khuyeán khích sinh vieân thaûo luaän/phaùt bieåu Likert 5 caáp ñoä, vôùi 1 - Tính hieäu quaû/söï
trong lôùp? tích cöïc thaáp nhaát vaø 5 - Tính hieäu quaû/söï
GV_KN Giaûng vieân coù thöôøng khen ngôïi sinh vieân?
tích cöïc cao nhaát. Teân nhaân toá vaø caâu hoûi
Khi baïn ñaõ nhôø giaûng vieân hoã trôï trong hoïc taäp, caùc phaûn hoài laø
HTGV
kòp thôøi? töông öùng ñöôïc theå hieän taïi Baûng 1. Keát
Khi caàn giuùp ñôõ, baûn thaân coù thöôøng nhôø (qua mail, ñieän thoaïi) söï quaû hoïc taäp ñöôïc ño löôøng thoâng qua bieán
TS_HTGV
hoã trôï cuûa giaûng vieân khoâng? Ñieåm (Diem), toång hôïp töø ñieåm tín chæ
DL_HTGV Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo ñoäng löïc hoïc taäp töø söï hoã trôï giaûi ñaùp töø giaûng vieân? tích luõy (DiemTLTC) vaø ñieåm tín chæ hoïc
DL_ kyø gaàn nhaát (DiemTBTC) cuûa sinh vieân.
Phaàn Phaàn thöôûng, hoïc boång coù phaûi laø ñoäng löïc hoïc taäp cuûa toâi?
PhanThuong
thöôûng, lôïi
Ñöôïc ghi nhaän tích cöïc/khen ngôïi ôû lôùp coù gaây ñoäng löïc hoïc taäp
Quaù trình phaân tích ñöôïc tieán haønh
ích giaù trò DL_DKhNgoi theo 3 böôùc:
cho toâi?
Hoïc tröïc HQ_Online Ñaùnh giaù möùc ñoä taïo höùng thuù/hoã trôï hoïc taäp töø vieäc hoïc online? Böôùc 1: Phaân tích nhaân toá khaùm phaù
tuyeán, hoã
HQ_Inter Ñaùnh giaù möùc ñoä taùc ñoäng/hoã trôï vieäc hoïc taäp töø nguoàn internet?
(EFA) bôûi phaàn meàm SPSS.
trôï internet Böôùc 2: Phaân tích nhaân toá khaúng ñònh
Nguoàn: Thieát keá cuûa taùc giaû treân cô sôû caùc taøi lieäu toång quan (CFA) bôûi phaàn meàm AMOS. Töø ñoù, tìm

106 Kinh teá vaø Döï baùo

ñöôïc caùc bieán ñaïi dieän cho caùc nhoùm
nhaân toá.
Böôùc 3: Öôùc löôïng ñònh löôïng phaân
tích taùc ñoäng cuûa caùc bieán ñeán keát quaû
hoïc taäp bôûi phaàn meàm SPSS.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Phaân tích EFA
Keát quaû phaân tích EFA cho bieát, caùc
nhaân toá ñöôïc nhoùm thaønh 11 bieán tieàm aån.
Taùc giaû tieán haønh kieåm ñònh heä soá KMO ñeå
xem xeùt söï thích hôïp cuûa phaân tích EFA,
keát quaû cho heä soá KMO = 0,83 > 0,7, neân
ñaït yeâu caàu toát. Heä soá Bartlett coù yù nghóa
ôû möùc 1%, neân caùc nhaân toá coù töông quan
vôùi nhau trong moät bieán tieàm aån. Heä soá tích
luõy laø 0,61, ñaùp öùng yeâu caàu toái thieåu laø
50%. Caùc heä soá taûi ñeàu > 0,3, tröø heä soá cuûa
moät nhaân toá xaáp xæ 0,3, song nhaân toá naøy
giuùp traùnh taûi cheùo cuûa boä 2 bieán tieàm aån,
neân ñöôïc giöõ laïi cho phaân tích CFA.
Phaân tích CFA
Töø 11 nhoùm bieán tieàm aån, taùc giaû tieán
haønh kieåm ñònh CFA, loaïi boû caùc nhaân toá
coù heä soá taûi < 50%. Rieâng heä soá taûi cuûa
HQ_Online = 0,48 < 50%, song ñöôïc caân
nhaéc ñeå tieáp tuïc kieåm tra vieäc giöõ 2 nhaân
toá trong cuøng 1 bieán laø hôïp lyù hay khoâng.
Taùc giaû tieán haønh kieåm ñònh heä soá ñoä
tin caäy toång hôïp cho 11 nhoùm bieán. Keát
quaû kieåm ñònh CFA ôû Baûng 2 cho thaáy,
nhoùm bieán 11 coù heä soá ñoä tin caäy toång
hôïp nhoû (0,409 < 0,6), do ñoù taùc giaû loaïi
boû bieán naøy vaø seõ ñöôïc xeùt taùch bieät ñeå
phaân tích taùc ñoäng. Nhoùm bieán 7 coù giaù
trò ñoä tin caäy toång hôïp chaáp nhaän ñöôïc
vôùi maãu quan saùt lôùn (thuoäc [0,6; 0,7]),
song coù töông quan vôùi nhoùm bieán 3, neân
nghieân cöùu tieán haønh loaïi boû.
Keát quaû sau phaân tích CFA ñöôïc theå
hieän taïi Hình 3, taùc giaû tieán haønh ñaët teân
caùc bieán ñaïi dieän cho caùc nhoùm nhaân
toá nhö sau: Giaûng vieân (GV); Naêng löïc
noäi taïi trong moãi sinh vieân (NangLuc);
Caâu laïc boä (CLB); Ñieåm (Diem); Dòch
vuï phuï trôï (DV); Gia ñình (GD); Giaûng
ñöôøng, khuoân vieân (GDKV); Ñoäng löïc
ñöôïc phaàn thöôûng vaø ñöôïc khen ngôïi
(LoiIch); Taøi lieäu (TaiLieu). Heä soá taûi
cuûa caùc nhaân toá ñeàu ñaït töø 50% trôû leân.
Caùc tieâu chuaån CMIN/df = 2,837; CFI =
0,923; GFI = 0,926; RMSEA = 0,052 vaø
PCLOSE = 0,279. Nhö vaäy, caùc nhaân toá
khaúng ñònh cho bieán ñaïi dieän laø phuø hôïp.
Phaân tích taùc ñoäng cuûa caùc bieán
Keát quaû kieåm ñònh cho bieát, heä soá cuûa
bieán ñaïi dieän Giaûng vieân (GV) vaø Taøi lieäu
Economy and Forecast Review
BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH CFA
Nhoùm nhaân toá 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
CR 0,652 0,727 0,865 0,93 0,719 0,75 0,631 0,757 0,748 0,646 0,409
HÌNH 2: HEÄ SOÁ TAÛI CUÛA CAÙC NHAÂN TOÁ ÑEÁN BIEÁN ÑAÏI DIEÄN
Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû döïa treân phaàn meàm AMOS
hoïc taäp (TaiLieu) coù heä soá tin caäy toång hôïp chaáp nhaän
ñöôïc vôùi maãu lôùn. Phaân tích cuûa taùc giaû cho thaáy, coù
söï töông quan giöõa moät nhaân toá khaúng ñònh cuûa GV laø
GV_KK vaø TaiLieu; do ñoù, moâ hình ñònh löôïng bao goàm
TaiLieu vaø GV_KK. Ngoaøi ra, do bieán ONL coù heä soá
tin caäy toång hôïp nhoû, heä soá taûi cuûa moät nhaân toá laø 0,48 <
50%, neân moâ hình ñöôïc öôùc löôïng taùch bieät hai nhaân toá
laø HQ_Online vaø HQ_Inter. Bieán kieåm soaùt ñaïi dieän cho
tuoåi laø SvNam. Caùc bieán khaùc, nhö: GDKV, CLB chöa
tìm thaáy yù nghóa thoáng keâ.
Keát quaû ôû öôùc löôïng Baûng 3 coù R2 hieäu chænh laø
0,89, cho thaáy moâ hình giaûi thích ñöôïc 89% söï taùc ñoäng
ñeán bieán phuï thuoäc. Moâ hình thoûa maõn caùc kieåm ñònh
khaùc, nhö: kieåm ñònh F_test, kieåm ñònh Anova, bieåu ñoà
phaàn dö chuaån hoùa coù phaân phoái chuaån.
Phaân tích taùc ñoäng cuï theå cuûa töøng bieán nhö sau:
- Tuoåi (SvNam) coù yù nghóa thoáng keâ khi xeùt taùc
ñoäng ñeán keát quaû hoïc taäp. Trong giôùi haïn löùa tuoåi sinh
vieân, trung bình sau 1 naêm, ñieåm trung bình tín chæ cuûa
sinh vieân taêng theâm 0,042.
- Ñoäng löïc ñöôïc phaàn thöôûng vaø ñöôïc khen ngôïi
(LoiIch) coù yù nghóa thoáng keâ maïnh meõ vôùi heä soá taùc
ñoäng 0,306. Ñieàu naøy khaúng ñònh, khi phaàn thöôûng taêng
leân, keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân coù caûi thieän roõ reät.
- Naêng löïc noäi taïi trong moãi sinh vieân (NangLuc) coù
taùc ñoäng maïnh meõ ñeán Keát quaû hoïc taäp vôùi heä soá taùc
ñoäng 0,216. Ñieàu naøy phaûn aùnh söï chi phoái cuûa naêng
löïc noäi taïi vaø khaû naêng töï chuû cuûa sinh vieân ñoái vôùi keát
quaû hoïc taäp laø lôùn.
- Taøi lieäu hoïc taäp (TaiLieu) coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán
Keát quaû hoïc taäp vôùi heä soá taùc ñoäng 0,123. Ñaây laø bieán
coù töông quan cao vôùi Giaûng vieân.
107
 BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH nhaát ñeán Keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân,
Bieán Heä soá tieáp ñoù laø Naêng löïc noäi taïi cuûa sinh vieân
SvNam
0,042 *** vaø Taøi lieäu hoïc taäp. Taùc ñoäng hoã trôï hoïc
(0,015) taäp töø internet laø tích cöïc, song hieäu quaû
0,216 *** cuûa vieäc hoïc tröïc tuyeán laø tieâu cöïc. Caùc
NangLuc
(0,065)
dòch vuï phuï trôï cuõng coù aûnh höôûng tieâu
0,123 **
TaiLieu
(0,055) cöïc ñeán Keát quaû hoïc taäp. Töø keát quaû
0,050 ** nghieân cöùu, taùc giaû ñöa ra moät soá haøm
GV_KK yù sau:
(0,024)
LoiIch
0,306 *** - Nhaø tröôøng noùi chung vaø caùc giaûng
(0,025) vieân noùi rieâng neân chuù troïng thieát keá
-0,063 ** theâm nhieàu caùc phaàn thöôûng, keå caû caùc
DV
(0,027)
-0,038 **
phaàn thöôûng nhoû ñeå ghi nhaän caùc noã löïc
HQ_Online
(0,017) vaø coá gaéng cuûa sinh vieân.
0,069 *** - Phaùt trieån caùc dòch vuï phuï trôï (dòch
HQ_Inter
(0,018) vuï aên uoáng, giaûi khaùt, photo...) theo ñònh
R2 0,89 höôùng tinh goïn, caân nhaéc kyõ khi phaùt
(***: coù yù nghóa möùc 1%; **: coù yù nghóa möùc 5%) trieån caùc dòch vuï naøy.
Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû töø phaàn meàm SPSS - Naâng cao chaát löôïng giaùo trình, coù
chieán löôïc ñònh höôùng xaây döïng heä thoáng
- Giaûng vieân khuyeán khích sinh vieân phaùt bieåu, saùch giaùo trình chaát löôïng cao. Ñoàng
thuyeát trình (GV_KK) coù heä soá taùc ñoäng 0,05. Ñieàu thôøi, giaûng vieân caàn thieát keá taøi lieäu
naøy nghóa laø, beân caïnh ñoäng löïc töø caùc phaàn thöôûng, thì giaûng daïy haáp daãn, hieäu quaû vaø caûi thieän
söï khen ngôïi cuûa giaûng vieân taùc ñoäng raát tích cöïc cho daàn trong quaù trình giaûng daïy. Ngoaøi ra,
keát quaû hoïc taäp. giaûng vieân cuõng caàn khuyeán khích sinh
- Hieäu quaû cuûa caùc dòch vuï phuï trôï (DV) taùc ñoäng vieân phaùt bieåu, thuyeát trình keøm theo
tieâu cöïc ñeán Keát quaû hoïc taäp. Nhö vaäy, vieäc thoûa maõn phaùt huy ñoäng löïc cuûa caùc phaàn thöôûng
nhu caàu cuûa sinh vieân quaù cao seõ gaây aûnh höôûng tieâu vaø söï khen ngôïi ñeå taùc ñoäng tích cöïc ñeán
cöïc ñeán keát quaû hoïc taäp. keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân.
- Hieäu quaû cuûa hoïc tröïc tuyeán (HQ_Online) coù heä - Trong boái caûnh chuyeån sang daïy
soá aâm, ñieàu naøy cho thaáy taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán Keát hoïc tröïc tuyeán, caùc giaûng vieân vaø ñaëc
quaû hoïc taäp. Tính trung bình, vieäc trieån khai hoïc tröïc bieät laø sinh vieân caàn chuù troïng ñaàu
tuyeán gaây caùc taùc ñoäng tieâu cöïc vôùi heä soá laø -0,038. tö, naâng caáp chaát löôïng ñöôøng truyeàn
Tuy nhieân, hieäu quaû cuûa internet (HQ_Inter) laø tích internet. Nhaø tröôøng vaø giaûng vieân caàn
cöïc vaø coù heä soá lôùn hôn khi so saùnh giaù trò tuyeät ñoái. hoã trôï, ñoàng haønh cuøng ngöôøi hoïc ñeå
khai thaùc hieäu quaû töø internet thoâng
KEÁT LUAÄN VAØ KHUYEÁN NGHÒ qua caùc giaùo trình vaø taøi lieäu giaûng daïy
tröïc tuyeán, höôùng tôùi xaây döïng kho taøi
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, caùc lôïi ích veà giaù trò nguyeân soá giuùp sinh vieân deã daøng truy
nhö Phaàn thöôûng vaø ñöôïc khen ngôïi coù taùc ñoäng lôùn caäp töø xa.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Atkinson, J. W. (1964). An introduction to motivation, Princeton, NJ: Von Nostrand

2. Barry, N. H. (2007). Motivating the reluctant student, American Music Teacher, 56(5), 23-27
3. CEP (2012). Student motivation: An overlooked piece of educational reform, The George
Washington University, USA
4. Miller, S. J. (2008). Schools use cash as an incentive to boost attendance and scores, access to
http://www.csmonitor.com/USA/Society/2008/0429/p20s01-ussc.html
5. Morrison, J., Merrick, B., Higgs, S., Meùtais, J. Le. (2005). Researching the performance of
international students in the UK, Studies in Higher Education, 30(3), 327-337
6. Mueller, C. M., Dweck, S. (1998). Praise for intelligence can undermine children’s motivation
and performance, Journal of Personality and Social Psychology, 75(1), 33-52
7. Pintrich, P. R. (2003). A motivational science perspective on the role of student motivation in
learning and teaching contexts, Journal of Educational Psychology, 95(4), 667-686
8. Sheard, M. (2008). Hardiness commitment, gender, and age differentiate university academic
performance, British Journal of Educational Psychology, 79(1), 189-204

108 Kinh teá vaø Döï baùo

Nhaän thöùc vaø thaùi ñoä cuûa giôùi
treû TP. Haø Noäi ñoái vôùi saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng1
TRÒNH THU THUÛY*
NGUYEÃN THÒ BÍCH NGUYEÄT**
Toùm taét
Thoâng qua khaûo saùt ñieàu tra giôùi treû tieâu duøng taïi TP. Haø Noäi, baøi vieát ñaùnh giaù veà nhaän thöùc
vaø thaùi ñoä cuûa giôùi treû ñoái vôùi saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng. Keát quaû cho thaáy, saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng ñaõ hieän höõu vaø toàn taïi trong taâm thöùc cuûa ngöôøi tieâu duøng treû. Maëc duø
coøn chöa phoå quaùt heát, nhöng ñaõ coù moät soá löôïng nhaát ñònh caùc baïn treû ñaõ quan taâm vaø bieát
ñeán saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng. Trong töông lai, ñieàu naøy seõ giuùp thay ñoåi thoùi quen vaø
haønh vi tieâu duøng ñoái vôùi saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng.

Töø khoùa: saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng, nhaän thöùc, thaùi ñoä, TP. Haø Noäi

Summary
Through a survey of young consumers in Hanoi city, this article assesses their perception
and attitude towards eco-friendly products. The results show that eco-friendly products have
existed in the minds of young consumers. Although it is not common, there is a certain number
of young people who have shown interest and have awareness of these products. In the future,
this will help change consumer habits and behaviors towards eco-friendly products.

Keywords: eco-friendly products, perception, attitude, Hanoi city

GIÔÙI THIEÄU
Saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng ñem
laïi raát nhieàu lôïi ích, nhö: giaûm thieåu oâ
nhieãm moâi tröôøng, tieát kieäm taøi nguyeân,
giaûm thieåu löôïng chaát thaûi, giaûm chi phí
chaêm soùc söùc khoûe, caûi thieän myõ quan
ñoâ thò… Thôøi gian qua, Vieät Nam ñaõ coù
nhöõng böôùc tieán veà tieâu duøng saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng, song quaù trình
chuyeån ñoåi töø nhaän thöùc ñeán haønh ñoäng
tieâu duøng saûn phaåm thaân thieän moâi
tröôøng cuûa ngöôøi tieâu duøng chöa thaät
söï maïnh meõ. Nghieân cöùu cuûa Ngoâ Thò
Duyeân vaø Phaïm Thò Ngoan (2019) ñaõ
chæ ra, tieâu duøng xanh ôû Vieät Nam hieän
nay vaãn coøn nhieàu haïn cheá, nhaát laø taïi
TP. Haø Noäi - nôi taäp trung hôn 8,2 trieäu
daân, ñoùng goùp hôn 16,5% cho GDP caû
nöôùc. Do ñoù, vieäc naâng cao nhaän thöùc
vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi daân Haø Noäi, ñaëc
bieät laø giôùi treû, ñoái vôùi moâi tröôøng seõ
khuyeán khích thay ñoåi thoùi quen vaø
haønh vi tieâu duøng ñoái vôùi caùc saûn phaåm
*
, **, Vieän Kinh teá vaø Quaûn lyù, Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi
Ngaøy nhaän baøi: 04/5/2021; Ngaøy phaûn bieän: 10/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 15/5/2021
1
Nghieân cöùu laø moät phaàn cuûa Ñeà taøi T2020-PC-038. Xin chaân thaønh caûm ôn Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi, Vieän
Kinh teá vaø Quaûn lyù ñaõ hoã trôï nhoùm taùc giaû.
thaân thieän moâi tröôøng, giuùp giaûm thieåu oâ nhieãm vaø
tieát kieäm caùc nguoàn taøi nguyeân khan hieám.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng
Theo Nghò ñònh soá 19/2015/NÑ-CP, ngaøy 14/02/2015
cuûa Chính phuû quy ñònh chi tieát thi haønh moät soá ñieàu
cuûa Luaät Baûo veä moâi tröôøng (naêm 2014), thì “saûn phaåm
thaân thieän vôùi moâi tröôøng laø saûn phaåm ñaùp öùng caùc tieâu
chí nhaõn sinh thaùi vaø ñöôïc chöùng nhaän nhaõn sinh thaùi”.
Theo ñònh nghóa naøy, moät saûn phaåm ñöôïc xaùc ñònh laø
saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng khi ñaùp öùng caùc
tieâu chí nhaõn sinh thaùi vaø ñöôïc chöùng nhaän nhaõn sinh
thaùi. Ñieàu kieän “ñaùp öùng caùc tieâu chí nhaõn sinh thaùi” laø
ñieàu kieän caàn vaø ñieàu kieän “ñöôïc chöùng nhaän nhaõn sinh
thaùi” laø ñieàu kieän ñuû ñeå moät saûn phaåm ñöôïc xaùc ñònh laø
saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng.
Theo Ñieàu 1, Thoâng tö soá 41/2013/TT-BTNMT,
ngaøy 02/12/2013 cuûa Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng
quy ñònh trình töï, thuû tuïc, chöùng nhaän nhaõn sinh thaùi
cho saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng, thì nhaõn sinh

Economy and Forecast Review 109

 BAÛNG: THOÁNG KEÂ VEÀ NHAÄN THÖÙC VAØ THAÙI ÑOÄ CUÛA GIÔÙI TREÛ HAØ NOÄI hoûi ñöôïc ñaùnh giaù theo thang ño Likert 5
ÑOÁI VÔÙI SAÛN PHAÅM THAÂN THIEÄN MOÂI TRÖÔØNG möùc ñoä, töø Raát khoâng ñoàng yù (möùc ñoä 1)
Ñôn vò: % ñeán Raát ñoàng yù (möùc ñoä 5).
Raát khoâng Khoâng Bình Ñoàng Raát
TT Saûn phaåm Toång
ñoàng yù ñoàng yù thöôøng yù ñoàng yù KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
1 Nhöïa taùi cheá 10 14,3 34,3 36,7 4,7 100
2 Nylon taùi cheá 8,1 16,7 35,2 29 11 100 Keát quaû khaûo saùt cuûa nhoùm taùc giaû cho
3 Nylon sinh hoïc töï huûy 6,7 3,3 19,5 49 21,4 100 thaáy, 67,1% soá ngöôøi traû lôøi thöôøng xuyeân
4 Tuùi giaáy taùi cheá 6,7 2,9 21,4 45,7 23,3 100 nghe tôùi saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng;
5 Tuùi giaáy töï phaân huûy 6,2 2,4 19,5 39 32,9 100 32,9% coøn laïi ít khi nghe ñeán hoaëc chöa
Tuùi vaûi duøng khi ñi mua saém bao giôø nghe tôùi saûn phaåm thaân thieän moâi
6 5,7 5,2 18,1 41,4 29,5 100
thay cho tuùi nylon duøng moät laàn
tröôøng. Nhö vaäy, ñaõ coù moät soá löôïng nhaát
7 OÁng huùt (coû, tre, boät gaïo) 6,2 3,3 18,1 40,5 31,9 100
8 Hoäp baõ mía 7,2 1,4 15,2 46,7 29,5 100
ñònh caùc baïn treû ñaõ quan taâm vaø bieát ñeán
Bình nöôùc kim loaïi, thuûy tinh
saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng. Trong
9
thay chai nhöïa duøng moät laàn
11,9 6,7 25,7 41,4 14,3 100 töông lai, ñieàu naøy seõ giuùp thay ñoåi thoùi
10 Baøn chaûi tre 5,3 3,8 21,4 47,6 21,9 100 quen vaø haønh vi tieâu duøng ñoái vôùi saûn
11 Saûn phaåm töø xô möôùp 5,2 3,4 20 43,8 27,6 100 phaåm thaân thieän moâi tröôøng.
Tuùi nylon thoâng thöôøng khoâng Ñaùnh giaù nhaän thöùc vaø thaùi ñoä cuûa
12 phaûi laø saûn phaåm thaân thieän 9,5 5,7 14,3 44,8 25,7 100 giôùi treû Haø Noäi ñoái vôùi saûn phaåm thaân
moâi tröôøng thieän moâi tröôøng, theo soá lieäu ôû Baûng,
Nguoàn: Nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû chæ coù 41,4% ñoàng yù, nhöïa taùi cheá laø
saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng, 34,3%
thaùi gaén cho caùc saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng ngöôøi ñöôïc hoûi cho laø saûn phaåm bình
ñöôïc goïi laø Nhaõn xanh Vieät Nam. Ñeå ñöôïc caáp chöùng thöôøng vaø 24,3% soá ngöôøi ñöôïc hoûi theå
nhaän Nhaõn xanh Vieät Nam, caùc saûn phaåm phaûi ñaùp öùng hieän söï khoâng ñoàng yù. Ñoái vôùi nylon taùi
tieâu chí theo Quyeát ñònh soá 154/QÑ-BTNMT, ngaøy cheá, 40% ngöôøi ñoàng yù ñaây laø saûn phaåm
25/01/2014 cuûa Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, chaúng thaân thieän moâi tröôøng, 35,2% cho laø bình
haïn nhö: tuaân thuû quy ñònh cuûa phaùp luaät veà ñaùnh giaù thöôøng vaø 24,8% khaúng ñònh, nylon taùi
taùc ñoäng moâi tröôøng vaø cam keát baûo veä moâi tröôøng; cheá khoâng phaûi laø saûn phaåm thaân thieän
tuaân thuû quy ñònh cuûa phaùp luaät veà quan traéc, baùo caùo moâi tröôøng. Nhö vaäy, coù theå thaáy, caùc
giaùm saùt moâi tröôøng; tuaân thuû vieäc xaû nöôùc thaûi theo saûn phaåm nhöïa taùi cheá hay nylon taùi cheá
nhö caùc cam keát trong baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi ñeàu phaàn lôùn chöa ñöôïc chaáp nhaän laø saûn
tröôøng hoaëc baûn cam keát baûo veä moâi tröôøng ñaõ ñöôïc cô phaåm thaân thieän moâi tröôøng. Hoaït ñoäng
quan coù thaåm quyeàn pheâ duyeät, xaùc nhaän… taùi cheá nhöïa thöôøng gaây möùc ñoä oâ nhieãm
Nhaän thöùc vaø thaùi ñoä ñoái vôùi haønh vi nhaát ñònh ñoái vôùi khoâng khí vaø tieâu hao
Thaùi ñoä ñoái vôùi vieäc söû duïng saûn phaåm thaân thieän nhieàu naêng löôïng.
moâi tröôøng ñöôïc hình thaønh döïa treân nhaän thöùc nieàm Lieân quan ñeán caùc saûn phaåm töï phaân
tin cuûa ngöôøi söû duïng veà lôïi ích saûn phaåm, nhaän thöùc veà huûy trong moâi tröôøng, 70,4% soá ngöôøi
baûo veä moâi tröôøng vaø an toaøn trong quaù trình söû duïng. khaûo saùt cho raèng, tuùi nylon sinh hoïc töï
Hoaøng Troïng Huøng vaø coäng söï (2018) khaúng ñònh, thaùi phaân huûy laø saûn phaåm thaân thieän moâi
ñoä laø moät yeáu toá chính trong 5 yeáu toá aûnh höôûng ñeán tröôøng. Töông töï, xaáp xæ 71,9% soá ngöôøi
yù ñònh tieâu duøng xanh, qua ñoù taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán traû lôøi cho raèng, tuùi giaáy töï phaân huûy laø
haønh vi tieâu duøng xanh cuûa ngöôøi tieâu duøng taïi TP. Hueá. saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng. 19,5%
Moät soá taùc giaû khaùc laïi cho raèng, nhaän thöùc veà moâi soá ngöôøi ñöôïc hoûi ñeàu cho raèng, tuùi nylon
tröôøng, tính hieäu quaû cuûa saûn phaåm laø nhaân toá coù taùc töï phaân huûy vaø tuùi giaáy töï phaân huûy laø saûn
ñoäng tôùi moái quan heä giöõa yù ñònh vaø haønh vi tieâu duøng phaåm bình thöôøng. Chæ coù 8,6% khoâng
xanh. Nghieân cöùu cuûa Wilson Kong vaø coäng söï (2014) ñoàng yù, tuùi giaáy töï phaân huûy laø saûn phaåm
ñaõ cho thaáy, trong phaïm vi nhaän thöùc ngöôøi tieâu duøng, thaân thieän moâi tröôøng, ít hôn con soá 10%
nhaän thöùc veà toå chöùc xanh, nhaõn sinh thaùi vaø saûn phaåm khoâng ñoàng yù tuùi nylon sinh hoïc töï phaân
xanh coù aûnh höôûng tích cöïc ñaùng keå leân yù ñònh mua saûn huûy laø saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng.
phaåm xanh. Ñoái vôùi caùc saûn phaåm laøm töø vaät lieäu
Phöông phaùp nghieân cöùu thieân nhieân, tyû leä phaàn traêm ngöôøi khaûo
Baøi vieát söû duïng phöông phaùp ñònh tính thoáng keâ saùt ñoàng yù laø saûn phaåm thaân thieän moâi
moâ taû. Döïa treân döõ lieäu 248 baûng hoûi ñieàu tra giôùi treû tröôøng khaù lôùn: 72,4% theå hieän ñoàng yù
töø 18-38 tuoåi taïi TP. Haø Noäi, nhoùm taùc giaû ñaùnh giaù ñoái vôùi caùc loaïi oáng huùt laøm töø nguyeân
nhaän thöùc vaø thaùi ñoä cuûa giôùi treû TP. Haø Noäi ñoái vôùi lieäu coû, tre vaø boät gaïo; 76,25% ñoái vôùi
saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng. Thôøi gian khaûo saùt hoäp baõ mía; 71,4% ñoái vôùi saûn phaåm xô
ñöôïc thöïc hieän töø thaùng 1 ñeán thaùng 3 naêm 2021. Baûng möôùp; 69,5% ñoái vôùi baøn chaûi tre. Tuy

110 Kinh teá vaø Döï baùo

nhieân, vaãn coøn moät tyû leä khoâng nhoû 7,7%
ngöôøi khaûo saùt cho raèng, saûn phaåm xô
möôùp khoâng phaûi laø saûn phaåm thaân thieän
moâi tröôøng; 9,1% cho raèng, baøn chaûi tre
khoâng phaûi laø saûn phaåm thaân thieän moâi
tröôøng; 8,6% cho raèng, hoäp baõ mía khoâng
phaûi laø saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng
vaø 8,5% cho raèng, oáng huùt töø nguyeân lieäu
coû, tre, boät gaïo khoâng phaûi laø saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng.
Trong khi ñoù, chæ coù 55,7% ngöôøi traû
lôøi ñoàng yù raèng, bình nöôùc kim loaïi, thuûy
tinh thay chai nhöïa duøng moät laàn laø saûn
phaåm thaân thieän moâi tröôøng, 18,6% ngöôøi
khaûo saùt khoâng ñoàng yù laø saûn phaåm thaân
thieän moâi tröôøng. Thöïc teá, bình nöôùc kim
loaïi vaø thuûy tinh coù quaù trình saûn xuaát
tieâu hao nhieàu naêng löôïng vaø gaây khí
thaûi oâ nhieãm moâi tröôøng.
Hôn 70% soá ngöôøi ñöôïc hoûi cho raèng,
tuùi nylon thoâng thöôøng khoâng phaûi laø saûn
phaåm thaân thieän moâi tröôøng vaø vaãn coøn
15,2% khaúng ñònh, tuùi nylon laø saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng.
Nhö vaäy, soá lieäu khaûo saùt cho thaáy,
trình ñoä nhaän thöùc cuûa giôùi treû ñoái vôùi
caùc saûn phaåm söû duïng haøng ngaøy coù xu
höôùng gaén lieàn vôùi nhaän thöùc veà caùc vaán
ñeà an toaøn söùc khoûe, baûo veä moâi tröôøng.
Caùc saûn phaåm tieâu duøng thaân thieän moâi
tröôøng ngaøy caøng ñöôïc nhìn nhaän vaø
nhaän thöùc chuaån möïc vaø caån troïng hôn.
Soá löôïng ngöôøi khoâng ñoàng yù coù leõ do
chöa nhaän thöùc roõ veà nhöõng vaán ñeà nguy
haïi cuûa oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söï khoâng an toaøn veà söùc
khoûe khi tieâu duøng caùc saûn phaåm thoâng thöôøng, hoaëc
do ñieàu kieän kinh teá, khu vöïc sinh soáng, khoâng deã daøng
tieáp caän vôùi caùc thoâng tin, truyeàn thoâng vaø saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng.
KEÁT LUAÄN VAØ MOÄT SOÁ HAØM YÙ
Keát quaû khaûo saùt cho thaáy, giôùi treû Haø Noäi ñaõ coù
nhaän thöùc veà saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng. Caùc saûn
phaåm thaân thieän moâi tröôøng ngaøy caøng ñöôïc quan taâm
vaø ñöôïc nhìn nhaän vai troø yù nghóa hôn khi vieäc tieâu
duøng gaén lieàn vôùi caùc vaán ñeà moâi tröôøng.
Tuy nhieân, nhaän thöùc cuûa moät boä phaän giôùi treû veà
caùc saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng coøn chöa ñöôïc roõ
neùt. Hoï chöa thöïc söï quan taâm ñeán vieäc tieâu duøng xanh
hay chöa coù thaùi ñoä roõ reät naøo ñoái vôùi saûn phaåm thaân
thieän moâi tröôøng. Vì vaäy, moät soá cho raèng, saûn phaåm
taùi cheá hay tuùi nylon sinh hoïc töï huûy cuõng nhö nylon
thoâng thöôøng laø saûn phaåm bình thöôøng (tyû leä khaûo saùt töø
14,3%-35,2%), hoaëc khoâng ñoàng yù cho laø caùc saûn phaåm
thaân thieän moâi tröôøng (tyû leä khaûo saùt töø 8,6%-24,3%).
Ñeå giaûm thieåu caùc nguoàn taøi nguyeân bò khai thaùc
caïn kieän vaø giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng, trong thôøi
gian tôùi, theo chuùng toâi, caàn naâng cao nhaän thöùc vaø
thaùi ñoä cuûa giôùi treû ñoái vôùi caùc saûn phaåm thaân thieän
moâi tröôøng, qua ñoù giuùp thay ñoåi haønh vi, thoùi quen
tieâu duøng, höôùng tôùi saûn phaåm thaân thieän moâi tröôøng.
Cuï theå nhö: tuyeân truyeàn, quaûng baù hình aûnh, naâng cao
yù thöùc traùch nhieäm cuûa moãi ngöôøi ñoái vôùi coäng ñoàng;
thay ñoåi thoùi quen, noùi khoâng vôùi caùc saûn phaåm nhöïa
söû duïng moät laàn, tuùi nylon thoâng qua vieäc mua saém,
sinh hoaït thöôøng ngaøy; söû duïng thay theá baèng caùc loaïi
saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng…

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Quoác hoäi (2020). Luaät Baûo veä moâi tröôøng, soá 72/2020/QH14, ngaøy 17/11/2020
2. Chính phuû (2015). Nghò ñònh soá 19/2015/NÑ-CP, ngaøy 14/02/2015 quy ñònh chi tieát thi haønh
moät soá ñieàu cuûa Luaät Baûo veä moâi tröôøng naêm 2014
3. Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (2013). Thoâng tö soá 41/2013/TT-BTNMT, ngaøy 02/12/2013 quy
ñònh trình töï, thuû tuïc, chöùng nhaän nhaõn sinh thaùi cho saûn phaåm thaân thieän vôùi moâi tröôøng
4. Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (2014). Quyeát ñònh soá 154/QÑ-BTNMT, ngaøy 25/01/2014 coâng
boá tieâu chí Nhaõn xanh Vieät Nam
5. Hoaøng Thò Baûo Thoa (2016). Nghieân cöùu nhöõng nhaân toá taùc ñoäng tôùi moái quan heä giöõa yù ñònh
vaø haønh vi tieâu duøng xanh cuûa ngöôøi tieâu duøng Vieät Nam, Luaän aùn tieán só, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá,
Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi
6. Vuõ Anh Duõng, Nguyeãn Thò Ngoïc AÙnh, Nguyeãn Thu Huyeàn (2012). Kieåm ñònh moâ hình caùc yeáu toá
aûnh höôûng ñeán haønh vi tieâu duøng xanh, Taïp chí Nhöõng vaán ñeà Kinh teá vaø Chính trò theá giôùi, 7, 30-52
7. Hoaøng Troïng Huøng, Huyønh Thò Thu Quyeân, Huyønh Thò Nhi (2018). Caùc yeáu toá aûnh höôûng
ñeán haønh vi tieâu duøng xanh cuûa ngöôøi tieâu duøng taïi thaønh phoá Hueá, Taïp chí Khoa hoïc Ñaïi hoïc Hueá:
Kinh teá vaø Phaùt trieån, 127(5A), 199-212
8. Ngoâ Thò Duyeân, Phaïm Thò Ngoan (2019). Thuùc ñaåy tieâu duøng xanh cuûa caùc hoä gia ñình Vieät
Nam hieän nay, truy caäp töø http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi//thuc-day-tieu-dung-xanh-
cua-cac-ho-gia-dinh-viet-nam-hien-nay-302162.
9. Wilson Kong et al. (2014). The influence of consumer’s perception of green products on
green purchase intention, International Journal of Asian Social Science, 4(8), 924-939

Economy and Forecast Review 111

Ñoäng cô thuùc ñaåy tham gia mua saém
treân maïng xaõ hoäi cuûa nhaân vieân
vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh
NGUYEÃN THÒ HOAØNG OANH*
Toùm taét
Nghieân cöùu nhaèm khaùm phaù caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi
cuûa nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh. Keát quaû nghieân cöùu ñöôïc khaúng ñònh döïa treân
khaûo saùt 317 nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh ñaõ coù kinh nghieäm mua saém treân maïng
xaõ hoäi. Keát quaû cho thaáy, taát caû 6 nhaân toá: Ñoåi môùi caù nhaân; AÛnh höôûng xaõ hoäi; Hieäu quaû kyø
voïng; Noã löïc kyø voïng; Tin töôûng; Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi ñeàu aûnh höôûng tích cöïc ñeán Quyeát
ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi cuûa nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh. Trong ñoù, nhaân
toá Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi coù aûnh höôûng maïnh nhaát.

Töø khoùa: maïng xaõ hoäi, UTAUT2, ñoåi môùi caù nhaân, aûnh höôûng xaõ hoäi, coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi

Summary
This study aims to explore determinants of buying decisions on social media of office workers in Ho
Chi Minh City. Through a survey of 317 office workers in the City who have shopped on social media,
it points out six factors creating positive influence on their shopping decisions on social media,
including Personal innovativeness; Social influence; Performance expectancy; Effort expectancy;
Trust; Social commerce tool. In particular, Social commerce tool has the strongest effect.

Keywords: social media, UTAUT2, personal innovativeness, social influence, social commerce tool

GIÔÙI THIEÄU
Taïi Vieät Nam, hieän nay coù hôn 65 trieäu ngöôøi söû
duïng maïng xaõ hoäi, trong ñoù, maïng xaõ hoäi phoå bieán laø
Facebook, Youtube, Zalo hay Instagram (Hootsuite,
2020). Thöông maïi xaõ hoäi coù ñöôïc söï phoå bieán taïi Vieät
Nam laø nhôø nhu caàu mua saém deã daøng, thuaän tieän vaø
tích hôïp nhieàu coâng cuï, deã daøng thao taùc, coù nhieàu
saûn phaåm vaø mang tính giaûi trí. Chính vì vaäy, baøi vieát
nghieân cöùu ñoäng cô thuùc ñaåy tham gia mua saém treân
maïng xaõ hoäi cuûa nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí
Minh. Töø ñoù, ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cho caùc doanh
nghieäp nhaèm thuùc ñaåy söï tham gia mua saém treân maïng
xaõ hoäi cuûa nhoùm ñoái töôïng naøy.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Thöông maïi xaõ hoäi
Thöông maïi xaõ hoäi laø phöông thöùc baùn haøng tröïc tieáp
thoâng qua caùc neàn taûng maïng xaõ hoäi. Kem vaø coäng söï
(2016) cho raèng, thöông maïi xaõ hoäi noåi leân vaøo naêm 2005
trong boái caûnh söû duïng thöông maïi ngaøy caøng taêng cuûa
caùc trang maïng xaõ hoäi vaø nhieàu trang web truyeàn thoâng
*
Tröôøng Ñaïi hoïc Coâng nghieäp Thöïc phaåm TP. Hoà Chí Minh
Ngaøy nhaän baøi: 14/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 16/4/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 24/5/2021
xaõ hoäi khaùc. Khoâng gioáng nhö thöông maïi
ñieän töû truyeàn thoáng nôi ngöôøi tieâu duøng
thöôøng töông taùc vôùi caùc trang web mua
saém tröïc tuyeán rieâng bieät, thöông maïi xaõ
hoäi lieân quan ñeán coäng ñoàng tröïc tuyeán hoã
trôï töông taùc cuûa ngöôøi duøng vaø noäi dung
do ngöôøi duøng taïo.
Chen vaø coäng söï (2018) cho raèng, thöông
maïi xaõ hoäi laø moät moâ hình kinh doanh môùi
baét nguoàn töø söï phaùt trieån cuûa maïng xaõ hoäi
vaø thöông maïi ñieän töû, nhaèm thuùc ñaåy vieäc
baùn saûn phaåm vaø aûnh höôûng ñeán haønh vi
mua haøng cuûa ngöôøi duøng thoâng qua moät
maïng löôùi caùc trang maïng xaõ hoäi.
Moâ hình thoáng nhaát chaáp nhaän
vaø söû duïng coâng ngheä cuûa (Extended
Unified Theory of Acceptance and Use
of Technology 2 - UTAUT2)
UTAUT ñöôïc Venkatesh (2003) xaây
döïng vôùi 4 nhaân toá coát loõi cuûa yù ñònh vaø
haønh vi söû duïng coâng ngheä thoâng tin, ñoù
laø: (1) Kyø voïng hieäu quaû; (2) Kyø voïng noã
löïc; (3) AÛnh höôûng xaõ hoäi; (4) Ñieàu kieän
thuaän lôïi. Theo ñoù, maëc duø UTAUT1 ñöa
ra moät moâ hình hôïp lyù ñeå hieåu ñöôïc vieäc

112 Kinh teá vaø Döï baùo

chaáp nhaän vaø söû duïng coâng ngheä, nhöng
moâ hình naøy vaãn coøn moät soá haïn cheá. Keå
töø ñoù, moâ hình UTAUT1 ñaõ phaùt trieån ñeå
phuø hôïp vôùi boái caûnh môùi, nhö: coâng ngheä
môùi, daân soá ngöôøi duøng môùi vaø söï thay ñoåi
veà vaên hoùa. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán vieäc boå
sung caùc caáu truùc nhaân toá môùi, cuoái cuøng
hình thaønh moâ hình UTAUT2.
Caùc nghieân cöùu ñaõ aùp duïng moâ hình
naøy cho raèng, UTAUT2 laø lyù thuyeát hoaëc
moâ hình toaøn dieän nhaát trong vieäc hieåu
vieäc aùp duïng vaø söû duïng coâng ngheä caù
nhaân (Susanto vaø coäng söï, 2020).
Caùc giaû thuyeát vaø moâ hình nghieân cöùu
Keát hôïp ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi tieâu duøng
hieän nay cuøng vôùi moâ hình UTAUT2 laøm
neàn taûng lyù thuyeát, nghieân cöùu naøy tích
hôïp vôùi caùc taøi lieäu veà tính ñoåi môùi cuûa
caù nhaân vaø UTAUT2 ñeå ñeà xuaát moät moâ
hình (Hình), trong ñoù coù söï taùc ñoäng cuûa
hai nhoùm nhaân toá taùc ñoäng ñeán Quyeát
ñònh mua saém treân thöông maïi xaõ hoäi.
Ñaëc ñieåm ngöôøi tieâu duøng: Ñoåi môùi caù
nhaân (Personal Innovativeness) vaø AÛnh
höôûng xaõ hoäi (Social Influence). Ñaëc
ñieåm thöông maïi xaõ hoäi: Hieäu quaû kyø
voïng (Performance Expectancy); Noã löïc
kyø voïng (Effort Expectancy); Tin töôûng
(Trust); Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi
(Social commerce components).
Ñoåi môùi caù nhaân
Caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây cho thaáy,
caù nhaân coù ñaëc ñieåm ñoåi môùi seõ deã
daøng chaáp nhaän söû duïng caùc coâng ngheä
môùi nhö thanh toaùn di ñoäng (Thakur vaø
Srivastava, 2014). Noùi chung, nhöõng caù
nhaân coù tö duy ñoåi môùi cao hôn coù xu
höôùng trôû thaønh ngöôøi ñoåi môùi hoaëc chaáp
nhaän sôùm hôn caùc caù nhaân khaùc. Do ñoù,
nhöõng caù nhaân coù möùc ñoä ñoåi môùi caù
nhaân cao hôn thöôøng ñöôïc kyø voïng seõ
phaùt trieån nieàm tin tích cöïc hôn veà coâng
ngheä môùi. Töø cô sôû lyù thuyeát treân, taùc giaû
ñeà xuaát giaû thuyeát nhö sau:
H1: Ñoåi môùi caù nhaân coù taùc ñoäng tích cöïc
ñeán Quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi.
AÛnh höôûng xaõ hoäi
AÛnh höôûng xaõ hoäi ñeà caäp ñeán aûnh
höôûng cuûa caùc nhaân toá beân ngoaøi (nhö: baïn
beø, gia ñình…) thuùc ñaåy moät ngöôøi söû duïng
caùc dòch vuï hay saûn phaåm. Coù theå hieåu, lôøi
khuyeân vaø phaûn öùng töø nhöõng ngöôøi khaùc
seõ hình thaønh nhaän thöùc cuûa moät caù nhaân
veà dòch vuï hay saûn phaåm vaø aûnh höôûng ñeán
yù ñònh söû duïng (Susanto vaø coäng söï, 2020).
Lyù thuyeát UTAUT2 cuõng ñeà caäp raèng,
ngöôøi duøng coâng ngheä coù xu höôûng chòu
aûnh höôûng bôûi nhöõng ngöôøi quan troïng,
Economy and Forecast Review
nhö: baïn beø, gia ñình… vaø tin raèng, hoï neân söû duïng coâng
ngheä cuï theå (Venkatesh vaø coäng söï, 2012). Töø nhöõng
nghieân cöùu treân, taùc giaû ñeà xuaát giaû thuyeát nhö sau:
H2: AÛnh höôûng xaõ hoäi taùc ñoäng tích cöïc ñeán Quyeát
ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi.
Hieäu quaû kyø voïng
Hieäu quaû kyø voïng phaûn aùnh hieäu suaát cuûa dòch vuï
thöông maïi xaõ hoäi döïa treân möùc ñoä nhaän thöùc cuûa ngöôøi
tieâu duøng veà nieàm tin cuûa ngöôøi tieâu duøng ñoái vôùi thöông
maïi xaõ hoäi. Theo nghieân cöùu cuûa Venkatesh vaø coäng söï
(2012), moïi ngöôøi seõ coù nieàm tin vaøo heä thoáng, neáu noù
coù theå caûi thieän cuoäc soáng hoaëc hieäu suaát coâng vieäc cuûa
hoï. Noùi caùch khaùc, moät coâng ngheä thöïc teá ñôn giaûn hoùa
coâng vieäc haøng ngaøy cuûa ngöôøi duøng seõ daãn ñeán yù ñònh
haønh vi tích cöïc (Susanto vaø coäng söï, 2020). Treân cô sôû
lyù thuyeát treân, taùc giaû ñeà xuaát giaû thuyeát nhö sau:
H3: Hieäu quaû kyø voïng taùc ñoäng tích cöïc ñeán Quyeát
ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi.
Noã löïc kyø voïng
Trong thöông maïi xaõ hoäi, noã löïc kyø voïng aûnh höôûng
ñeán ngöôøi tieâu duøng khi hoï caûm thaáy raèng, caùc caùc giao
dòch mua saém treân caùc trang maïng xaõ hoäi naøy khoâng
khoù hieåu, deã hoïc hoûi vaø deã söû duïng. Chính vì vaäy, noã
löïc kyø voïng ñöôïc coi laø moät trong nhöõng nhaân toá quan
troïng aûnh höôûng ñeán vieäc chaáp nhaän vaø söû duïng coâng
ngheä môùi cuûa ngöôøi tieâu duøng (Chen vaø coäng söï, 2018).
Töø ñoù, taùc giaû ñeà xuaát giaû thuyeát nhö sau:
H4: Noã löïc kyø voïng taùc ñoäng tích cöïc ñeán Quyeát ñònh
mua saém treân maïng xaõ hoäi.
Söï tin töôûng
Söï tin töôûng coù theå ñöôïc hieåu laø nieàm tin chaéc chaén
vaøo ñieàu gì ñoù coù theå aûnh höôûng ñeán haønh ñoäng cuûa
moät caù nhaân (Attar vaø coäng söï, 2020). Söï tin töôûng
trong boái caûnh thöông maïi xaõ hoäi söï tin töôûng ñöôïc
hình thaønh do vieäc vieäc tieáp caän thoâng tin veà chaát löôïng
cuûa saûn phaåm töø traûi nghieäm (tích cöïc vaø tieâu cöïc) cuûa
nhöõng ngöôøi duøng khaùc (ñaùnh giaù). Töø cô sôû lyù thuyeát
treân, taùc giaû ñeà xuaát giaû thuyeát nhö sau:
H5: Tin töôûng taùc ñoäng tích cöïc ñeán Quyeát ñònh mua
saém treân maïng xaõ hoäi.
Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi
Caùc coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi ñöôïc ñònh nghóa laø söï
hieän dieän cuûa caùc nhaän xeùt, xeáp haïng vaø ñaùnh giaù veà saûn
phaåm - ñöôïc nhieàu taùc giaû goïi laø truyeàn mieäng ñieän töû
(Maia vaø coäng söï, 2018). Giao tieáp tröïc tuyeán treân maïng
xaõ hoäi naøy lieân quan ñeán vieäc trao ñoåi thoâng tin ñöôïc thöïc
hieän tröïc tieáp giöõa caùc caù nhaân, tích cöïc hoaëc tieâu cöïc.
Theo yù nghóa naøy, coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi laø heä thoáng
khuyeán nghò ñöôïc coi laø moät coâng cuï quan troïng ñeå xaây
döïng danh tieáng cuûa ngöôøi baùn, nhaèm muïc ñích giaûm söï
khoâng chaéc chaén cuûa ngöôøi tieâu duøng veà saûn phaåm. Do
vaäy, taùc giaû ñeà xuaát giaû thuyeát nghieân cöùu nhö sau:
H6: Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi taùc ñoäng tích cöïc
ñeán Quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän thoâng qua khaûo saùt baèng
baûng hoûi ñoái vôùi 317 nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà
Chí Minh ñaõ töøng mua haøng tröïc tuyeán qua maïng xaõ
113
 HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT theå hieän ôû Baûng 1 cho thaáy, taát caû thang
ño ñaït giaù trò tin caäy ñöôïc tieáp tuïc phaân
tích EFA.
Phaân tích EFA
Phaân tích nhaân toá trong nghieân cöùu
naøy ñöôïc thöïc hieän treân 24 caâu hoûi theo
khaùi nieäm cuûa moâ hình nghieân cöùu. Toång
coäng 24 caâu hoûi coù tyû leä giaûi thích tích
luõy 61,563% cuûa toång phöông sai. Söï
phuø hôïp cuûa phaân tích nhaân toá ñöôïc xaùc
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa taùc giaû ñònh bôûi Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) laø
0,826; giaù trò Chi-square test Bartlett ñaït
BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH ÑOÄ TIN CAÄY THANG ÑO möùc yù nghóa Sig. = 0,000 (p < 0,001).
Thang ño
Kyù Soá bieán Cronbach’s Phöông phaùp xoay Varimax caùc thaønh
hieäu quan saùt Alpha phaàn chính xaùc ñònh kích thöôùc cô baûn
Ñoåi môùi caù nhaân DMCN 4 0,787
AÛnh höôûng xaõ hoäi AHXH 4 0,739 cuûa 6 nhaân toá coù giaù trò Eigenvalues =
Hieäu quaû kyø voïng HQKV 4 0,750 1,367 > 1. Moãi nhaân toá coù caùc heä soá taûi
Noã löïc kyø voïng NLKV 4 0,750 nhaân toá lôùn hôn 0,5 (Baûng 2).
Tin töôûng TINT 4 0,827
Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi CCTM 4 0,808 Nhaân toá Quyeát ñònh mua saém treân
Quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi QÑ 4 0,845 maïng xaõ hoäi vôùi 4 bieán quan saùt giaûi thích
68,859% cuûa toång phöông sai. Söï phuø
BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA hôïp cuûa phaân tích nhaân toá ñöôïc xaùc ñònh
Kyù hieäu Heä soá taûi caùc nhaân toá thaønh phaàn bôûi KMO laø 0,812; giaù trò Chi-square test
1 2 3 4 5 6 Bartlett ñaït möùc yù nghóa Sig. = 0,000 (p
DMCN3 0,816
DMCN2 0,785 < 0,001), caùc bieán quan saùt coù heä soá taûi
DMCN4 0,754 nhaân toá lôùn hôn 0,5.
DMCN1 0,737
AHXH3 0,791 Kieåm ñònh giaû thuyeát nghieân cöùu
AHXH1 0,757 Phaân tích hoài quy nhaèm xaùc ñònh möùc
AHXH2 0,743
AHXH4 0,658 ñoä taùc ñoäng cuûa 6 nhaân toá: (1) Ñoåi môùi
CCTM3 0,829 caù nhaân - X1; (2) AÛnh höôûng xaõ hoäi - X2;
CCTM1 0,805
CCTM2 0,794 (3) Hieäu quaû kyø voïng - X3; (4) Noã löïc kyø
CCTM4 0,690 voïng - X4; (5) Tin töôûng - X5; (6) Coâng cuï
TINT2 0,787
TINT4 0,745 thöông maïi xaõ hoäi - X6 taùc ñoäng ñeán Quyeát
TINT3 0,690 ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi cuûa nhaân
TINT1 0,658
NLKV1 0,798 vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh - Y.
NLKV2 0,764 Töø caùc giaû thuyeát, taùc giaû xaây döïng phöông
NLKV4 0,740 trình hoài quy coù daïng nhö sau:
NLKV3 0,687
HQKV3 0,805 Y = B0 + B1 *X1 + B2 *X2 + B3 * X3 + B4
HQKV4 0,684 * X4 + B5 * X5 + B6 * X6
HQKV1 0,672
HQKV2 0,623 Nghieân cöùu thöïc hieän hoài quy ña bieán
Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa taùc giaû theo phöông phaùp Enter: 6 nhaân toá ñoäc
laäp vaø 1 nhaân toá phuï thuoäc ñöôïc ñöa vaøo
hoäi. Keát quaû taát caû 317 baûng hoûi hôïp leä ñeàu ñöôïc ñöa moät laàn vaø xem xeùt caùc keát quaû thoáng keâ
vaøo söû duïng trong nghieân cöùu. Nghieân cöùu ñöôïc thöïc lieân quan ñeán vaán ñeà nghieân cöùu. Keát quaû
hieän trong naêm 2020. phaân tích hoài quy ôû Baûng 3 cho thaáy: (1)
Thoâng tin ñöôïc thu thaäp seõ ñöôïc xöû lyù baèng phaàn Heä soá phoùng ñaïi phöông sai VIF cuûa caùc
meàm SPSS 20.0. Caùc phöông phaùp phaân tích ñöôïc bieán ñoäc laäp trong moâ hình ñeàu nhoû hôn
söû duïng trong nghieân cöùu laø: phaân tích heä soá tin caäy 2, chöùng toû khoâng coù hieän töôïng ña coäng
Cronbach’s Alpha, phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA), tuyeán; (2) Heä soá R2 hieäu chænh laø 0,455
phaân tích töông quan. Sau ñoù, söû duïng phöông phaùp hoài < heä soá R2 laø 0,466 vaø duøng heä soá naøy
quy tuyeán tính ñeå ño löôøng möùc ñoä aûnh höôûng cuûa töøng ñeå ñaùnh giaù söï phuø hôïp cuûa moâ hình seõ
nhaân toá ñeán quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi cuûa an toaøn hôn vì noù khoâng thoåi phoàng möùc
nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí Minh. ñoä phuø hôïp cuûa moâ hình; (3) Phaân tích
phöông sai ANOVA cho trò soá F coù möùc
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU yù nghóa Sig. = 0,000 (< 0,05), coù nghóa laø
moâ hình hoài quy phuø hôïp vôùi döõ lieäu thu
Phaân tích ñoä tin caäy thang ño Cronbach’s Alpha thaäp ñöôïc vaø caùc bieán ñöa vaøo ñeàu coù yù
Keát quaû ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa caùc thang ño ñöôïc nghóa thoáng keâ vôùi möùc yù nghóa 5%.

114 Kinh teá vaø Döï baùo

 Ñeå xaùc ñònh taàm quan troïng cuûa caùc BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ HOÀI QUY TUYEÁN TÍNH
nhaân toá ñoäc laäp trong moái quan heä vôùi Heä soá Heä soá
Ña coäng tuyeán
bieán phuï thuoäc, taùc giaû caên cöù vaøo heä Moâ hình chöa chuaån hoùa chuaån hoùa t Sig.
soá Beta cuûa nhaân toá naøo caøng lôùn, thì B Ñoä leäch chuaån Beta Tolerance VIF
nhaân toá ñoù caøng aûnh höôûng quan troïng (Constant) -0,312 0,281 -1,111 0,267
Ñoåi môùi caù nhaân - X1 0,225 0,053 0,206 4,234 0,000 0,730 1,370
ñeán Quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ
AÛnh höôûng xaõ hoäi - X2 0,146 0,051 0,139 2,869 0,004 0,738 1,356
hoäi cuûa nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà 1
Hieäu quaû kyø voïng - X3 0,100 0,049 0,096 2,058 0,040 0,787 1,271
Chí Minh. Phöông trình hoài quy ñöôïc xeáp Noã löïc kyø voïng - X4 0,215 0,046 0,201 4,681 0,000 0,934 1,071
theo thöù töï taùc ñoäng, nhö sau: Tin töôûng - X5 0,211 0,048 0,211 4,420 0,000 0,755 1,325
Y = -0,312 + 0,239*X6 + 0,225*X1 Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi - X6 0,239 0,040 0,263 5,962 0,000 0,884 1,132
+ 0,215*X4 + 0,211*X5 + 0,146*X2 + Nhaân toá phuï thuoäc: Quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi
0,100 *X3 Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa taùc giaû
Döïa vaøo heä soá Sig. thì taát caû 6 giaû
thuyeát ñeàu ñöôïc chaáp nhaän. xaõ hoäi. Moät coâng cuï nhö vaäy, coù theå ñöôïc caùc coâng ty söû
duïng ñeå ñaùnh giaù haønh vi vaø nhaän thöùc cuûa khaùch haøng
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ CHÍNH SAÙCH veà hieäu suaát cuûa hoï trong moâi tröôøng tröïc tuyeán. Taêng
cöôøng söï aûnh höôûng töø caùc coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi
Keát luaän ñoái vôùi nhaân vieân vaên phoøng thoâng qua vieäc thuùc ñaåy
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, taát caû hoaït ñoäng töông taùc treân maïng xaõ hoäi.
6 nhaân toá ñeàu aûnh höôûng tích cöïc ñeán Thöù hai, ñoái vôùi nhöõng dòch vuï coâng ngheä, nhöõng
quyeát ñònh mua saém treân maïng xaõ hoäi saûn phaåm coâng ngheä môùi ra maét, caùc doanh nghieäp caàn
cuûa nhaân vieân vaên phoøng taïi TP. Hoà Chí coù caùc chöông trình hay chieán löôïc ñeå hoã trôï khaùch
Minh theo thöù töï taùc ñoäng giaûm daàn, ñoù haøng vaø taïo moïi ñieàu kieän ñeå khuyeán khích hoï thöû
laø: Coâng cuï thöông maïi xaõ hoäi; Ñoåi môùi nhöõng caùi môùi, traûi nghieäm dòch vuï tieän ích tröôùc caû
caù nhaân; Noã löïc kyø voïng; Tin töôûng; AÛnh baïn beø/ngöôøi thaân/ñoàng nghieäp. Ñoàng thôøi, coù nhöõng
höôûng xaõ hoäi; Hieäu quaû kyø voïng. chính saùch ñeå hoï phoå bieán vaø daãn daét nhöõng thaønh vieân
Haøm yù chính saùch trong maïng löôùi tröïc tuyeán cuûa hoï.
Ñeå thuùc ñaåy söï tham gia mua saém treân Thöù ba, trong boái caûnh mang laïi söï kyø voïng veà hieäu
maïng xaõ hoäi cuûa ngöôøi tieâu duøng noùi chung quaû vaø noã löïc, caùc doanh nghieäp thieát keá, ñoåi môùi boá
vaø boä phaän nhaân vieân vaên phoøng noùi rieâng, cuïc giao dieän öùng duïng sao cho thöïc söï haáp daãn, thaân
taùc giaû ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp, nhö sau: thieän vaø deã söû duïng ñoái vôùi nhieàu ñoái töôïng khaùch haøng
Thöù nhaát, caàn xaây döïng coâng cuï xaùc khaùc nhau. Beân caïnh ñoù, doanh nghieäp caàn tieáp thu yù
ñònh caùc nhaân toá vaø ñaëc ñieåm ñöôïc ngöôøi kieán cuûa khaùch haøng moät caùch thöôøng xuyeân ñeå doanh
tieâu duøng xem xeùt khi tham gia vaøo maïng nghieäp caûi tieán khoâng ngöøng.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Attar, R. W., Shanmugam, M., Hajli, N. (2020). Investigating the antecedents of e-commerce
satisfaction in social commerce context, British Food Journal, 123(3), 849-868
2. Chen, C. C., Hsiao, K. L., Wu, S. J. (2018). Purchase intention in social commerce, Library Hi Tech
3. Hootsuite (2020). Digital 2020: Vietnam, access to https://datareportal.com/reports/digital-
2020-vietnam
4. Kem Zhang Z. K., Morad Benyoucef (2016). Consumer behavior in social commerce: A
literature review, Decision Support Systems, 86, 95-108
5. Maia, C., Lunardi, G., Longaray, A., and Munhoz, P. (2018). Factors and characteristics that
influence consumers’ participation in social commerce, Revista de Gestaõo, 25(2), 194-211
6. Susanto, P., Hoque, M. E., Hashim, N. M .H . N., Shah, N. U., and Alam, M. N. A. (2020).
Moderating effects of perceived risk on the determinants-outcome nexus of e-money behavior, access
to https://doi.org/10.1108/IJOEM-05-2019-0382
7. Thakur, R., and Srivastava, M. (2014). Adoption readiness, personal innovativeness,
perceived risk and usage intention across customer groups for mobile payment services in India,
Internet Research, 24(3), 369-392
8. Venkatesh, V., Davis, G. B., Davis, F. D., and Morris, M. G. (2003). User acceptance of
information technology: toward a unified view, MIS Quarterly, 27(3), 425-478
9. Venkatesh, V., Thong, J. Y. L., and Xu, X. (2012). Consumer acceptance and use of
information technology: extending the unified theory of acceptance and use of technology, MIS
Quarterly, 36(1), 157-178

Economy and Forecast Review 115

Nhaän dieän aûnh höôûng ruûi ro
coâng ngheä thoâng tin ñeán chaát löôïng
heä thoáng thoâng tin keá toaùn taïi caùc
tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø Vinh
NGUYEÃN NHÖ YÙ*
PHAÏM VAÊN CAØ**
PHAÏM QUOÁC KHÔÛI***
HUYØNH THÒ MYÕ HÖÔNG****
LEÂ THÒ HUEÁ TRAÂM*****
Toùm taét
Nghieân cöùu nhaèm xaùc ñònh caùc nhaân toá ruûi ro coâng ngheä thoâng tin (CNTT) aûnh höôûng ñeán chaát
löôïng heä thoáng thoâng tin keá toaùn taïi caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø Vinh. Thoâng qua vieäc
khaûo saùt 150 ñoái töôïng keá toaùn, caùn boä quaûn lyù taøi chính taïi caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh
Traø Vinh, keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, caùc ruûi ro CNTT aûnh höôûng ñeán chaát löôïng thoâng tin
keá toaùn ñöôïc saép xeáp theo thöù töï giaûm daàn, goàm: Ruûi ro moâi tröôøng beân ngoaøi; Ruûi ro yeáu toá
con ngöôøi; Ruûi ro döõ lieäu; Ruûi ro döõ lieäu ñaàu vaøo; Ruûi ro döõ lieäu ñaàu ra.

Töø khoùa: ruûi ro coâng ngheä thoâng tin, chaát löôïng thoâng tin keá toaùn

Summary
Through a survey of 150 accountants and financial managers at Tra Vinh city-based schools,
this study aims to identify impact of information technology risks on the quality of accounting
information. The results show that information technology risks create effects on the quality
of accounting information, sorted in descending order of influence, which are External risk;
Human risk; Data risk; Input risk; Output risk.

Keywords: information technology risks, quality of accounting information

GIÔÙI THIEÄU
Hieän nay, caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø Vinh
haàu heát ñeàu ñaõ öùng duïng CNTT trong coâng taùc keá toaùn.
Tuy nhieân, thöïc teá, trong heä thoáng xöû lyù tröïc tuyeán, döõ
lieäu vaø chöông trình ñöôïc truy caäp töø nhieàu nôi laøm
vieäc hoaëc töø caùc nôi truyeàn thoâng tin vaø khaû naêng bò
söûa ñoåi, aên caép, phaù huûy döõ lieäu vaø chöông trình raát
cao. Chính vì vaäy, khaû naêng xaûy ra gian laän trong heä
thoáng maùy tính cuõng coù theå cao hôn do vieäc truy caäp
traùi pheùp, ñaùnh caép thoâng tin vaø söûa ñoåi döõ lieäu maø
khoâng ñeå laïi caùc baèng chöùng hay daáu veát coù theå thaáy
ñöôïc. Do vaäy, nhöõng gian laän xaûy ra ôû ñaây, ngoaøi yeáu
toá cuûa ngöôøi laøm keá toaùn, coøn coù theå laø truïc traëc thieáu
an toaøn cuûa maùy moùc vaø ñöôøng truyeàn döõ lieäu. Nghieân
cöùu naøy nhaèm xaùc ñònh caùc nhaân toá ruûi ro CNTT aûnh
höôûng ñeán chaát löôïng heä thoáng thoâng tin keá toaùn taïi
caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø Vinh, töø ñoù, ñeà
xuaát haøm yù quaûn trò nhaèm thieát laäp caùc thuû tuïc kieåm
*
, ** ThS., ***, ****, *****, Tröôøng Ñaïi hoïc Traø Vinh
Ngaøy nhaän baøi: 21/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 16/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/05/2021
soaùt caùc ruûi ro CNTT taïi caùc tröôøng hoïc
treân ñòa baøn tænh Traø Vinh.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Khaùi nieäm chaát löôïng thoâng tin keá toaùn
Theo Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam,
chaát löôïng thoâng tin keá toaùn, bao goàm: (i)
Trung thöïc: Caùc thoâng tin vaø soá lieäu keá
toaùn phaûi ñöôïc ghi cheùp vaø baùo caùo treân
cô sôû caùc baèng chöùng ñaày ñuû, khaùch quan
vaø ñuùng vôùi thöïc teá veà hieän traïng, baûn chaát
noäi dung vaø giaù trò cuûa nghieäp vuï kinh teá
phaùt sinh; (ii) Khaùch quan: Caùc thoâng tin
vaø soá lieäu keá toaùn phaûi ñöôïc ghi cheùp vaø
baùo caùo ñuùng vôùi thöïc teá, khoâng bò xuyeân
taïc, khoâng bò boùp meùo; (iii) Ñaày ñuû: Moïi

116 Kinh teá vaø Döï baùo

nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh lieân
quan tôùi kyø keá toaùn phaûi ñöôïc ghi cheùp vaø
baùo caùo ñaày ñuû, khoâng bò boû soùt; (iv) Kòp
thôøi: Caùc thoâng tin vaø soá lieäu keá toaùn phaûi
ñöôïc ghi cheùp vaø baùo caùo kòp thôøi, ñuùng
hoaëc tröôùc thôøi haïn qui ñònh, khoâng ñöôïc
chaäm treã (Boä Taøi chính, 2002).
Khaùi nieäm ruûi ro CNTT
Ruûi ro CNTT laø khaû naêng xaûy ra toån
thaát khi thöïc hieän caùc hoaït ñoäng lieân
quan ñeán heä thoáng CNTT. Ruûi ro CNTT
lieân quan ñeán quaûn lyù, söû duïng phaàn
cöùng, phaàn meàm, truyeàn thoâng, giao dieän
heä thoáng, vaän haønh vaø con ngöôøi (Azhar
Susanto, 2018).
Caùc ruûi ro CNTT
Nhöõng ruûi ro xuaát phaùt töø söï vaän haønh
cuûa heä thoáng maïng
Heä thoáng maïng ñöôïc xem laø con
ñöôøng huyeát maïch veà trao ñoåi thoâng tin
giöõa nhöõng ngöôøi duøng maùy tính. Tuy
nhieân, do cô cheá chia seû thoâng tin treân
maïng cho nhieàu ngöôøi cuøng söû duïng
ñaõ taïo ñieàu kieän cho söï xaâm nhaäp baát
hôïp phaùp hay phaù hoaïi. Lôïi duïng keõ hôû
naøy maø nhieàu ngöôøi duøng, vì lôïi ích caù
nhaân, ñaõ coá tình truy xuaát nhöõng thoâng
tin khoâng ñöôïc pheùp, söû duïng thoâng tin
sai muïc ñích hay vì muïc ñích phaù hoaïi.
Theâm vaøo ñoù, toác ñoä xöû lyù döõ lieäu, toác
ñoä truyeàn tin töø phaàn meàm khi chaïy treân
maïng bò giaùn ñoaïn, bò chaäm laïi hay thaäm
chí keát quaû thoâng tin truyeàn ñi bò xöû lyù sai
(Nguyeãn Bích Lieân vaø coäng söï, 2016).
Nhöõng ruûi ro xuaát phaùt töø söï thieát keá
cuûa phaàn meàm öùng duïng
Ruûi ro naøy xaûy ra khi nhaân vieân phuï
traùch heä thoáng CNTT coù ñöôïc ñaëc quyeàn
truy caäp nhieàu hôn möùc caàn thieát so vôùi
nhieäm vuï ñöôïc giao, do ñoù, phaù vôõ söï
phaân nhieäm; Hoaëc nhöõng thay ñoåi traùi
pheùp heä thoáng hoaëc chöông trình; Khaû
naêng maát döõ lieäu hoaëc khoâng theå truy caäp
vaøo döõ lieäu khi ñöôïc yeâu caàu (Nguyeãn
Bích Lieân vaø coäng söï, 2016).
Nhöõng ruûi ro do aûnh höôûng cuûa CNTT
trong keá toaùn
ÖÙng duïng CNTT trong coâng taùc keá
toaùn, sai soùt vaø gian laän trong moâi tröôøng
maùy tính coù theå xaûy ra caùc ruûi ro ñaëc
tröng rieâng, ruûi ro coù sai soùt vaø gian laän
trong moâi tröôøng maùy tính cao hôn vôùi
moâi tröôøng thuû coâng, nhö: sai soùt vaø gian
laän veà nhaäp lieäu, sai soùt vaø gian laän veà xöû
lyù nghieäp vuï, sai soùt vaø gian laän veà löu
tröõ vaø baûo maät thoâng tin, sai soùt vaø gian
laän treân goùc ñoä kyõ thuaät (Nguyeãn Bích
Lieân vaø coäng söï, 2016).
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa nhoùm taùc giaû
Nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán thoâng tin caù nhaân
Moät soá tin taëc coøn coù theå thay ñoåi thoâng tin caù nhaân
khieán cho ngöôøi söû duïng gaëp nhieàu raéc roái khoâng chæ
trong giao dòch treân maïng, maø coøn trong cuoäc soáng beân
ngoaøi. Söû duïng caùc chöông trình phaù hoaïi nhaèm gaây
ra caùc söï coá, laøm maát uy tín cuûa ñôn vò, söû duïng moät
ñoaïn maõ bí maät gaén vaøo thoâng tin thö ñieän töû, cho pheùp
ngöôøi naøo ñoù coù theå giaùm saùt toaøn boä caùc thoâng tin,
döõ lieäu chuyeån tieáp ñöôïc göûi ñi (Nguyeãn Bích Lieân vaø
coäng söï, 2016).
Nhöõng ruûi ro trong coâng taùc quaûn lyù taïi ñôn vò
Phaàn lôùn quaù trình xöû lyù döõ lieäu naèm trong nhöõng
quy trình kheùp kín vaø coù lieân quan chaët cheõ giöõa caùc boä
phaän vôùi nhau, nhöng ñoâi khi coù nhöõng ruûi ro trong quaù
trình lieân keát caùc phoøng vôùi nhau seõ loä nhöõng thoâng tin
maät cuûa ñôn vò, hoaëc heä thoáng coù vaán ñeà seõ aûnh höôûng
ñeán caùc döõ lieäu khaùc taïi caùc boä phaän, moät phaàn ruûi ro laø
do söï quaûn lyù cuûa ñôn vò chöa ñöôïc chaët cheõ trong quaù
trình lieân keát caùc boä phaän vôùi nhau (Nguyeãn Bích Lieân
vaø coäng söï, 2016).
Nhöõng ruûi ro trong quaù trình xöû lyù döõ lieäu keá toaùn
Quaù trình xöû lyù cuûa moät phaàn meàm keá toaùn aûnh
höôûng ñeán tính chính xaùc cuûa thoâng tin keá toaùn, caùc döõ
lieäu caäp nhaät moät laàn seõ deã aûnh höôûng tôùi nhieàu taäp tin,
trong ñieàu kieän tin hoïc hoùa coâng taùc keá toaùn, nghieäp vuï
kinh teá phaùt sinh chæ caàn nhaäp vaøo maùy moät laàn laø taát
caû caùc taäp tin lieân quan tôùi nghieäp vuï seõ ñöôïc caäp nhaät.
Ruûi ro laø neáu vieäc nhaäp döõ lieäu hoaëc chöông trình xöû
lyù sai seõ daãn ñeán toaøn boä caùc taäp tin lieân quan bò sai
(Nguyeãn Bích Lieân vaø coäng söï, 2016).
Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng heä thoáng
thoâng tin keá toaùn
Trong moâi tröôøng öùng duïng CNTT, chaát löôïng
thoâng tin keá toaùn khoâng chæ döøng ôû vieäc ñaùp öùng baûn
chaát cuûa thoâng tin, maø vaán ñeà truy caäp an toaøn thoâng
tin raát quan troïng. Neáu thoâng tin khoâng theå truy caäp
vaø khoâng an toaøn, thì baûn chaát thoâng tin cuõng khoâng
theå ñaùp öùng ñöôïc. Vì vaäy, quan ñieåm chaát löôïng thoâng
tin laø söû duïng CNTT trong xöû lyù caùc nghieäp vuï ñeå ñaït
ñöôïc tính chính xaùc veà maët soá hoïc vaø chính xaùc theo
phöông phaùp tính toaùn ñaõ choïn löïa, an toaøn baûo maät
vaø saün saøng ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Do muïc tieâu cuûa
nghieân cöùu laø tìm hieåu caùc caùc ruûi ro cuûa moâi tröôøng
öùng duïng CNTT trong xöû lyù thoâng tin tôùi chaát löôïng
117
thoâng tin keá toaùn, neân nghieân cöùu xem xeùt vaø löïa choïn
caùc tieâu chuaån chaát löôïng thoâng tin theo Chuaån möïc keá
toaùn Vieät Nam (goàm: trung thöïc, khaùch quan, ñaày ñuû
vaø kòp thôøi).
Nhö vaäy, treân cô sôû keá thöøa nghieân cöùu cuûa Azhar
Susanto (2018), Nguyeãn Bích Lieân vaø coäng söï (2016)
vaø xem xeùt hoaït ñoäng ñaëc thuø cuûa caùc tröôøng hoïc treân
ñòa baøn tænh Traø Vinh, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moâ hình
nghieân cöùu nhaän dieän caùc ruûi ro CNTT aûnh höôûng ñeán
Chaát löôïng heä thoáng thoâng tin keá toaùn nhö Hình.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeå thöïc hieän nghieân cöùu, nhoùm taùc giaû ñaõ thu thaäp
soá lieäu thoâng qua khaûo saùt tröïc tieáp 150 keá toaùn, caùn boä
quaûn lyù taøi chính taïi caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø
Vinh trong naêm 2020. Keát quaû taát caû 150 phieáu khaûo
saùt hôïp leä ñöôïc ñöa vaøo söû duïng trong nghieân cöùu. Döõ
lieäu thu thaäp ñöôïc xöû lyù treân SPSS 20.0. Nghieân cöùu söû
duïng caùc phöông phaùp: Kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño
Cronbach’s Alpha; Phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA);
BAÛNG 1: KIEÅM ÑÒNH THANG ÑO CRONBACH’S ALPHA
Cronbach’s Soá bieán
Caùc nhaân toá
Alpha quan saùt
Ruûi ro döõ lieäu (X1) 0,776
Ruûi ro döõ lieäu ñaàu vaøo (X2) 0,860
Ruûi ro döõ lieäu ñaàu ra (X3) 0,932
Ruûi ro yeáu toá con ngöôøi (X4) 0,959
Ruûi ro moâi tröôøng beân ngoaøi (X5) 0,823
Chaát löôïng heä thoáng thoâng tin keá toaùn (Y) 0,825
BAÛNG 2: BAÛNG KIEÅM ÑÒNH KMO VAØ BARLETT’S
Chæ soá KMO
Chi bình phöông
Kieåm ñònh
df
Bartlett’s
Sig.
Kieåm ñònh giaû thuyeát nghieân cöùu baèng
moâ hình hoài quy ña bieán.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Kieåm ñònh thang ño Cronbach’s Alpha
Keát quaû kieåm ñònh thang ño
Cronbach’s Alpha goàm coù 28 bieán quan
saùt cho 6 thang ño ñöôïc ñöa vaøo phaân
tích EFA (Baûng 1).
Phaân tích EFA
Keát quaû phaân tích EFA ôû Baûng 2
cho thaáy, heä soá KMO = 0,907 vôùi giaù trò
Sig. = 0,000, caùc heä soá taûi nhaân toá ñeàu
> 0,5 vaø cheânh leäch giöõa caùc heä soá taûi
nhaân toá giöõa caùc bieán ñeàu < 0,3; giaù trò
Eigenvalues döøng ôû nhaân toá thöù 5 laø
1,129 > 1 vaø toång phöông sai trích laø
75,637% > 50%. Vì vaäy, keát quaû phaân
tích EFA laø phuø hôïp.
Ñaùnh giaù söï phuø hôïp cuûa moâ hình
baèng moâ hình
Keát quaû Baûng 3 cho thaáy, moâ hình coù
4 ñoä phuø hôïp ñaït yeâu caàu (R2 hieäu chænh =
0,716), ñieàu naøy coù nghóa laø 71,6% söï bieán
4
thieân cuûa chaát löôïng thoâng tin keá toaùn ñöôïc
4 giaûi thích bôûi söï bieán thieân cuûa 5 bieán ñoäc
7 laäp goàm: Ruûi ro döõ lieäu; Ruûi ro döõ lieäu ñaàu
4
vaøo; Ruûi ro döõ lieäu ñaàu ra; Ruûi ro do yeáu
toá con ngöôøi; Ruûi ro moâi tröôøng beân ngoaøi
5 vôùi ñoä tin caäy 99%. Nhö vaäy, chæ coù 28,4%
ñöôïc giaûi thích bôûi nhöõng nhaân toá khoâng
ñöôïc ñöa vaøo trong moâ hình.
0,907 Baûng 3 cuõng cho thaáy, heä soá Durbin-
Watson cuûa moâ hình nghieân cöùu ñaït
3078,034 1,901 naèm trong khoaûng 1 < d < 3, do
ñoù, keát luaän phaàn dö cuûa moâ hình laø ñoäc
253
laäp vôùi nhau vaø tính ñoäc laäp cuûa phaàn dö
0,000
ñöôïc ñaûm baûo. Nhö vaäy, khoâng coù töông

BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ ÖÔÙC LÖÔÏNG MOÂ HÌNH HOÀI QUY

Caùc heä soá hoài quy Caùc heä soá hoài quy
khoâng chuaån hoùa chuaån hoùa Giaù trò Möùc yù
Moâ hình
kieåm ñònh t nghóa
Heä soá Sai soá chuaån Beta
(Haèng soá) 0,000 0,044 0,000 1,000
Ruûi ro yeáu toá con ngöôøi 0,223 0,044 0,223 5,115 0,000
Ruûi ro döõ lieäu ñaàu ra 0,155 0,044 0,155 3,561 0,001
Ruûi ro döõ lieäu ñaàu vaøo 0,212 0,044 0,212 4,846 0,000
Ruûi ro moâi tröôøng beân ngoaøi 0,748 0,044 0,748 17,139 0,000
Ruûi ro döõ lieäu 0,216 0,044 0,216 4,954 0,000
R hieäu chænh
2
0,716
Durbin Watson (d) 1,901
Giaù trò F 76,121
Möùc yù nghóa 0,000
Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû

118 Kinh teá vaø Döï baùo

quan chuoãi baäc nhaát giöõa caùc phaàn dö,
giaû ñònh veà tính ñoäc laäp cuûa sai soá cuõng
ñöôïc ñaûm baûo.
Keát quaû nghieân cöùu Baûng 3 cuõng
cho thaáy:
Thöù nhaát, ñoái vôùi nhaân toá Ruûi ro moâi
tröôøng beân ngoaøi. Töø keát quaû öôùc löôïng
moâ hình hoài quy boäi ta coù heä soá Beta cuûa
bieán “Ruûi ro moâi tröôøng beân ngoaøi” laø
0,748 vaø giaù trò p - value = 0,00 < 0,05.
Ruûi ro moâi tröôøng beân ngoaøi coù taùc ñoäng
döông ñeán chaát löôïng heä thoáng thoâng tin
keá toaùn taïi caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn
tænh Traø Vinh.
Thöù hai, ñoái vôùi nhaân toá Ruûi ro döõ lieäu
ñaàu vaøo. Keát quaû öôùc löôïng moâ hình hoài
quy boäi ta coù heä soá Beta cuûa bieán “Ruûi
ro döõ lieäu ñaàu vaøo” laø 0,212 vaø p - Value
= 0,00 < 0,05. Ruûi ro döõ lieäu ñaàu vaøo coù
taùc ñoäng döông ñeán chaát löôïng heä thoáng
thoâng tin keá toaùn taïi caùc tröôøng hoïc treân
ñòa baøn tænh Traø Vinh.
Thöù ba, ñoái vôùi nhaân toá Ruûi ro döõ lieäu
ñaàu ra. Keát quaû öôùc löôïng moâ hình hoài
quy boäi ta coù heä soá Beta cuûa bieán “Ruûi
ro döõ lieäu ñaàu ra” laø 0,155 vaø p -value
= 0,00 < 0,05. Ruûi ro döõ lieäu ñaàu ra coù
taùc ñoäng döông ñeán chaát löôïng heä thoáng
thoâng tin keá toaùn taïi caùc tröôøng hoïc treân
ñòa baøn tænh Traø Vinh.
Thöù tö, ñoái vôùi nhaân toá Ruûi ro döõ lieäu.
Töø keát quaû öôùc löôïng moâ hình hoài quy
boäi ta coù heä soá Beta cuûa bieán “Ruûi ro
döõ lieäu” laø 0,216 vaø p - value = 0,00
< 0,05. Thöïc teá, döõ lieäu laø moät trong
nhöõng thaønh phaàn cô baûn, quan troïng
cuûa heä thoáng thoâng tin. Heä thoáng muoán
hoaït ñoäng lieân tuïc vaø oån ñònh caàn döõ lieäu
ñaày ñuû, tin caäy. Chaát löôïng döõ lieäu aûnh
höôûng tröïc tieáp tôùi chaát löôïng baùo caùo
taøi chính taïi caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn
tænh Traø Vinh.
Thöù naêm, ñoái vôùi nhaân toá Ruûi ro yeáu
toá con ngöôøi. Keát quaû öôùc löôïng moâ
hình hoài quy boäi cho thaáy, bieán “Ruûi ro
yeáu toá con ngöôøi” coù heä soá Beta = 0,223
vaø p - value = 0,00 < 0,05. Ruûi ro yeáu toá
con ngöôøi coù taùc ñoäng döông ñeán chaát
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Boä Taøi chính (2012). Thoâng tö soá 214 /2012/TT-BTC, ngaøy 06/12/2012 Ban haønh heä thoáng
chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam
2. Nguyeãn Bích Lieân, Phaïm Traø Lam, Nguyeãn Phöôùc Baûo AÁn, Buøi Quang Huøng (2016). Heä
thoáng thoâng tin keá toaùn, Taäp 2, Nxb Kinh teá TP. Hoà Chí Minh
3. Azhar Susanto (2018). Threats on accounting information systems, International journal of
scientific & technology research, 7(10), 51-53
Economy and Forecast Review
löôïng heä thoáng thoâng tin keá toaùn taïi caùc tröôøng hoïc
treân ñòa baøn tænh Traø Vinh.
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ QUAÛN TRÒ
Keát luaän
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 5 nhaân toá ruûi ro
CNTT aûnh höôûng ñeán chaát löôïng thoâng tin keá toaùn
ñöôïc saép xeáp theo thöù töï giaûm daàn, goàm: (1) Ruûi ro
moâi tröôøng beân ngoaøi; (2) Ruûi ro yeáu toá con ngöôøi; (3)
Ruûi ro döõ lieäu; (4) Ruûi ro döõ lieäu ñaàu vaøo; (5) Ruûi ro
döõ lieäu ñaàu ra.
Haøm yù quaûn trò
ÖÙng duïng CNTT ñaõ ñem laïi nhöõng thay ñoåi to lôùn
veà chaát löôïng heä thoáng thoâng tin keá toaùn taïi caùc ñôn vò
tröôøng hoïc treân ñòa baøn tænh Traø Vinh. Tuy nhieân, cuøng
vôùi ñoù cuõng xuaát hieän khaù nhieàu ruûi ro tieàm aån trong
quaù trình vaän haønh heä thoáng. Do ñoù, nhoùm taùc giaû ñöa
ra moät soá haøm yù quaûn trò, nhö sau:
Moät laø, caùc tröôøng hoïc neân thöôøng xuyeân baûo trì,
naâng caáp heä thoáng maùy moùc thieát bò trong cô quan,
ñaûm baûo ñöôïc toác ñoä hoaït ñoäng cuûa heä thoáng maùy tính,
cuõng nhö heä thoáng maïng.
Hai laø, caàn xaây döïng thuû tuïc kieåm soaùt öùng duïng
nhaäp lieäu, nhö: nguoàn döõ lieäu, kieåm soaùt quaù trình nhaäp
lieäu gaén keøm vaøo phaàn meàm xöû lyù; kieåm soaùt xöû lyù
vaø kieåm soaùt keát quaû xöû lyù… Ñoàng thôøi, thöôøng xuyeân
kieåm tra heä thoáng maùy tính ñeå ñaûm baûo tính oån ñònh,
lieân tuïc cuûa heä thoáng.
Ba laø, caùc tröôøng hoïc caàn xem xeùt caùc keát xuaát
nhaèm ñaûm baûo noäi dung thoâng tin cung caáp phuø hôïp;
Ñoái chieáu noäi dung keát xuaát vaø döõ lieäu nhaäp thoâng qua
caùc soá toång kieåm soaùt nhaèm ñaûm baûo tính chính xaùc
cuûa thoâng tin; Chuyeån giao chính xaùc thoâng tin ñeán
ngöôøi söû duïng thoâng tin; Taêng cöôøng giaûi phaùp heä
thoáng maïng trong tröôøng hôïp chuyeån giao thoâng tin
treân heä thoáng maïng maùy tính…
Boán laø, caàn xaây döïng tieâu chuaån chaát löôïng döõ lieäu
vaän haønh tieâu chuaån chaát löôïng; phaân tích ñeå xaùc ñònh
chính xaùc yeâu caàu ngöôøi söû duïng nhaèm xaùc ñònh roõ noäi
dung vaø möùc ñoä chi tieát noäi dung döõ lieäu caàn vaøo heä thu
thaäp vaø nhaäp vaøo heä thoáng; phaân chia traùch nhieäm cho
nhaân vieân ñeå kieåm soaùt vieäc tieáp caän, truy caäp döõ lieäu.
Naêm laø, caùc tröôøng hoïc neân truyeàn thoâng vaø huaán
luyeän nhaân vieân quy trình söû duïng vaø an toaøn cho heä
thoáng thieát bò cho vaø caùc thoâng tin huaán luyeän naøy caàn ghi
roõ trong caåm nang nhaân vieân. Thöôøng xuyeân giaùm saùt,
ñaùnh giaù vieäc thöïc hieän keá hoaïch an ninh heä thoáng...
119
Ñeà xuaát thang ño caùc nhaân toá
aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp
cuûa sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc
Ñoàng Thaùp NGUYEÃN GIAÙC TRÍ*

Toùm taét
Treân cô sôû nghieân cöùu ñònh tính vaø ñònh löôïng sô boä, baøi vieát ñeà xuaát caùc thang ño aûnh höôûng tôùi
ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 4 thang
ño, vôùi 23 bieán quan saùt aûnh höôûng tôùi ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp.

Töø khoùa: ñoäng löïc hoïc taäp, yeáu toá giaûng vieân, muïc tieâu hoïc taäp, phöông phaùp giaûng daïy, moâi
tröôøng hoïc taäp

Summary
On the basis of preliminary qualitative and quantitative research, the article proposes scales
affecting learning motivation of students at Dong Thap University. Research results discover
4 scales with 23 observable variables affecting their learning motivation.

Keywords: learning motivation, factor of lecturer, learning objectives, teaching methods,

learning environment

GIÔÙI THIEÄU
Giaùo duïc ñaïi hoïc hay giaùo duïc baäc cao laø böôùc khôûi
ñaàu cho löïc löôïng lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo coù trình ñoä, laø
löïc löôïng noøng coát cho söï oån ñònh vaø phaùt trieån cuûa ñaát
nöôùc. Ñaây laø giai ñoaïn giaùo duïc thöôøng ñöôïc dieãn ra ôû
caùc tröôøng ñaïi hoïc, vieän ñaïi hoïc, tröôøng cao ñaúng, hoïc
vieän, vaø vieän coâng ngheä.
Trong thöïc teá, caùc cô sôû giaùo duïc ñaïi hoïc ngaøy nay
phuï thuoäc raát nhieàu vaøo sinh vieân, vì vaäy caàn phaûi tìm
hieåu nhu caàu hieän taïi vaø kyø voïng töông lai cuûa sinh
vieân ñeå ñaùp öùng toát hôn nhöõng gì maø hoï mong ñôïi. Söï
haøi loøng cuûa sinh vieân laø moät trong caùc chæ soá giuùp caùc
tröôøng ñaïi hoïc ño löôøng möùc ñoä ñaùp öùng cuûa hoï vôùi nhu
caàu cuûa sinh vieân. Vaäy nhöõng nhaân toá naøo aûnh höôûng
ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân?. Ñeå traû lôøi caâu hoûi
naøy, taùc giaû thöïc hieän nghieân cöùu “Ñeà xuaát thang ño
caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh
vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp”.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Ñoäng löïc laø nhöõng gì thuùc ñaåy baïn haønh ñoäng. Ñoù laø
nguoàn caûm höùng cuûa chuùng ta ñeå thöïc hieän moät ñieàu gì
*
TS., Khoa Kinh teá - Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp
Ngaøy nhaän baøi: 09/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 14/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 22/5/2021
ñoù. Thaät vaäy, ñoäng löïc töø laâu ñaõ ñöôïc xem
nhö laø nguyeân nhaân chính khôûi nguoàn cho
caùc haønh vi mang tính caù nhaân. Ñoäng löïc
ñöôïc ñònh nghóa laø caùc haønh ñoäng hoaëc
quaù trình thuùc ñaåy; söï kích thích hay söï taùc
ñoäng nhaèm khuyeán khích taïo ra nhöõng noã
löïc cho caù nhaân naøo ñoù, noùi chung ñoäng
löïc laø moät caùi gì ñoù, seõ laø nguyeân nhaân
giuùp ñònh höôùng haønh ñoäng cuûa moät caù
nhaân (Merriam-Webster, 1997).
Ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân phaûn
aùnh möùc ñoä ñònh höôùng, taäp trung vaø noã
löïc cuûa sinh vieân trong quaù trình hoïc taäp
nhöõng noäi dung cuûa moân hoïc (Nguyeãn
Ñình Thoï vaø coäng söï, 2003).
Theo Brian K. Boyd (1990), vieäc hoïc
taäp coù yù nghóa hôn, khi moïi ngöôøi tham
gia vì moät lôïi ích caù nhaân naøo ñoù cuûa hoï,
chöù khoâng phaûi nhaèm thoûa maõn moät nhu
caàu beân ngoaøi. Coøn Kroll (1988) laäp luaän
raèng, ñoäng löïc noäi taïi seõ daãn daét ngöôøi
hoïc tìm ra hoaëc chaáp nhaän nhöõng kinh
nghieäm hoïc taäp roõ raøng vaø phöùc taïp, ñieàu
naøy taïo cô hoäi cho hoï coù theå thaùch thöùc
caû theá giôùi quan cuûa chính mình vaø do ñoù
thuùc ñaåy tö duy tröøu töôïng cuûa hoï.

120 Kinh teá vaø Döï baùo

 Nghieân cöùu cuûa Klein vaø coäng söï HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
(2006) cho thaáy, beân caïnh nhaân toá Ñoäng
löïc ñaøo taïo, thì Ñaëc ñieåm caù nhaân vaø caùc
nhaân toá hoaøn caûnh ñöôïc xem xeùt laø coù taùc
ñoäng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán ñoäng löïc
vaø keát quaû hoïc taäp. Nhoùm taùc giaû cuõng cho
raèng, caùch thöùc truyeàn ñaït (nhö: söï truyeàn
ñaït kieán thöùc trong lôùp hoïc vaø kieán thöùc
ñöôïc toång hôïp) coù theå aûnh höôûng khaùc ñeán
ñoäng löïc vaø keát quaû hoïc taäp sau naøy.
Nghieân cöùu cuûa Phan Höõu Tín vaø
Nguyeãn Thuùy Quyønh Loan (2011) chæ ra Nguoàn: Taùc giaû ñeà xuaát
raèng, Ñoäng löïc hoïc taäp; Giaùo trình vaø noäi
dung moân hoïc; Giaûng vieân; Ñieàu kieän aên BAÛNG 1: TOÅNG HÔÏP HEÄ SOÁ CRONBACH’S ALPHA CHO 5
ôû sinh hoaït; Thöïc haønh vaø thöïc taäp thöïc THANG ÑO
teá; Heä thoáng cô sôû vaät chaát vaø Phöông Soá bieán Heä soá
STT Thang ño
phaùp giaûng daïy coù aûnh höôûng saâu saéc quan saùt Cronbach’s Alpha
ñeán thaùi ñoä hoïc taäp cuûa sinh vieân. 1 Haønh vi giaûng vieân (GV) 7 0.856
Theo Nguyeãn Troïng Nhaân vaø Tröông 2
Ñònh höôùng muïc tieâu hoïc taäp
6 0.789
Thò Kim Thuûy (2014), ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân (SV)
cuûa sinh vieân phuï thuoäc vaøo 3 tieâu chí: 3 Moâi tröôøng hoïc taäp (MT) 3 0.765
Hoaït ñoäng giaùo duïc vaø ñaøo taïo; Söï töông 4 Phöông phaùp giaûng daïy (PP) 7 0.874
thích cuûa ngaønh hoïc vaø nhaän thöùc cuûa sinh 5 Ñoäng löïc hoïc taäp (ÑL) 4 0.763
vieân; Ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa
sinh vieân. BAÛNG 2: TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA
Moâ hình nghieân cöùu CAÙC BIEÁN ÑOÄC LAÄP
Döïa treân caùc nghieân cöùu cuûa Kinman Bieán quan saùt
Nhaân toá
vaø Kinman (2001), Klein vaø coäng söï 1 2 3 4
GV3 0.801
(2006), Williams vaø Williams (2011), taùc GV5 0.773
giaû ñeà xuaát moâ hình nghieân cöùu nhö Hình. GV4 0.741
Caùc giaû thuyeát ñöa ra nhö sau: GV7 0.695
H1: Haønh vi cuûa giaûng vieân coù taùc ñoäng GV2 0.675
GV1 0.629
döông ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân. PP1 0.599
H2: Ñònh höôùng muïc tieâu hoïc taäp cuûa GV6 0.597
sinh vieân coù taùc ñoäng döông ñeán ñoäng PP6 0.853
löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân. PP5 0.852
PP3 0.766
H3: Moâi tröôøng hoïc taäp trong lôùp coù PP4 0.682
taùc ñoäng döông ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa PP2 0.346 0.669
sinh vieân. PP7 0.665
H4: Phöông phaùp giaûng daïy coù taùc ñoäng SV2 0.782
SV6 0.760
döông ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh vieân. SV4 0.742
Phöông phaùp nghieân cöùu SV3 0.645
Ñeå coù döõ lieäu phaân tích, taùc giaû thöïc SV5 0.640
SV1 0.543
hieän khaûo saùt ñoái vôùi 220 sinh vieân Tröôøng MT1 0.812
Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp. Keát quaû thu veà 196 MT3 0.765
phieáu hôïp leä. Sau ñoù, nghieân cöùu tieán haønh MT2 0.744
phaân tích ñoä tin caäy (Cronbach’s Alpha), Cronbach’s Alpha laàn 2 0.868 0.883 0.789 0.765
KMO 0.835
phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA). Khaûo Bartlett’s (Sig.) 0.000
saùt ñöôïc thöïc hieän trong naêm 2020 (Baøi Phöông sai trích 57.409%
vieát söû duïng caùch vieát soá thaäp phaân theo Egienvalue 1.518
chuaån quoác teá). Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû

KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Kieåm ñònh Cronbach’s Alpha
Keát quaû phaân tích (Baûng 1) cho thaáy,
caùc thang ño ban ñaàu ñeàu ñaït ñöôïc ñoä tin
caäy (Heä soá Cronbach’s Alpha ñaït töø 0.60
trôû leân). Caû 5 thang ño ñeàu coù giaù trò ñoä tin caäy cao vaø
bieán thieân trong khoaûng 0.7-0.90 (Baûng 1).
Phaân tích EFA
Sau khi phaân tích Cronbach’s Alpha, 4 bieán ñoäc laäp
cuûa moâ hình nghieân cöùu vaø 1 bieán phuï thuoäc vôùi 27
bieán quan saùt vaãn ñöôïc giöõ nguyeân ñeå tieán haønh phaân

Economy and Forecast Review 121

 BAÛNG 3: TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA BIEÁN PHUÏ THUOÄC
STT Bieán quan saùt Nhaân toá
1 DL4 0.781
2 DL1 0.776
3 DL3 0.756
4 DL2 0.744
KMO 0.766
Bartlett’s (Sig.) 0.000
Phöông sai trích Egienvalue
58.433%
2.337
Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû
tích EFA. Caùc bieán ñoäc laäp ñöôïc phaân tích cuøng moät
luùc, rieâng bieán phuï thuoäc “Ñoäng löïc hoïc taäp” seõ ñöôïc
phaân tích rieâng.
Phaân tích EFA caùc bieán ñoäc laäp
Kieåm ñònh KMO vaø Bartlett trong phaân tích nhaân
toá cho thaáy, KMO = 0.835 > 0.5 vaø Sig. < 0.05, cho
thaáy döõ lieäu phuø hôïp ñeå tieán haønh phaân tích nhaân toá.
Phöông sai trích ñaït 57.409% (> 50%) cho bieát 4 nhaân
toá ñöôïc ruùt trích ra giaûi thích ñöôïc 57.409% bieán thieân
cuûa döõ lieäu. Vôùi keát quaû naøy, thang ño ruùt ra ñaït yeâu
caàu. Ñieåm döøng khi trích caùc yeáu toá taïi nhaân toá 4 vôùi
Eigenvalue = 1.518.
Keát quaû phaân tích Baûng 2 cho thaáy, bieán quan saùt
PP1 thuoäc nhaân toá Phöông phaùp giaûng daïy (PP) hoäi tuï
veà cuøng vôùi nhoùm nhaân toá Haønh vi giaûng vieân (GV).
Trong khi ñoù, bieán quan saùt PP2, “Söû duïng phöông
phaùp giaûng daïy hieän ñaïi” vöøa ño löôøng nhaân toá “Haønh
vi giaûng vieân”, vöøa ño löôøng nhaân toá “Phöông phaùp
giaûng daïy”. Tuy nhieân, heä soá taûi cuûa PP2 ôû nhaân toá 1 laø
thaáp hôn so vôùi nhaân toá 2 (cuï theå laàn löôït laø 0.346 < 0.5
vaø 0.669), vì vaäy PP2 vaãn ñöôïc giöõ ôû nhaân toá 2.
Phaân tích EFA bieán phuï thuoäc “Ñoäng löïc hoïc taäp”
Keát quaû phaân tích cho thaáy, coù moät nhaân toá ñöôïc ruùt
trích ra töø phaân tích EFA cho bieán ñoäng löïc hoïc taäp, ñieàu
naøy laø phuø hôïp vôùi lyù thuyeát vaø thang ño
ban ñaàu. Phöông sai trích ñaït 58.433% >
50%, giaù trò Eigenvalue = 2.337 > 1, ñaït
yeâu caàu. Caùc bieán quan saùt ñeàu coù heä soá
taûi nhaân toá > 0.5, phuø hôïp (Baûng 3). Kieåm
ñònh KMO vaø Bartlett trong phaân tích
nhaân toá cho bieán phuï thuoäc Ñoäng löïc hoïc
taäp cho thaáy, heä soá KMO = 0.766 (> 0.5)
vaø giaù trò Sig. trong thoáng keâ Chi-square
laø 0.000. Ñieàu naøy cho thaáy, döõ lieäu laø phuø
hôïp ñeå tieán haønh phaân tích.
Ñieàu chænh thang ño
Sau phaân tích EFA, bieán quan saùt PP1
hoäi tuï veà thang ño Haønh vi giaûng vieân.
Nhö vaäy, 2 thang ño Haønh vi giaûng vieân vaø
Phöông phaùp giaûng daïy coù söï thay ñoåi veà
bieán ño löôøng ñöôïc ñieàu chænh. Ba thang
ño coøn laïi bao goàm: Ñònh höôùng muïc tieâu
hoïc taäp cuûa sinh vieân; Moâi tröôøng hoïc taäp;
Ñoäng löïc hoïc taäp ñöôïc giöõ nguyeân.
KEÁT LUAÄN
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, caùc
thang ño Haønh vi giaûng vieân; Phöông
phaùp giaûng daïy; Moâi tröôøng hoïc taäp;
Ñònh höôùng muïc tieâu hoïc taäp cuûa sinh
vieân ñaït yeâu caàu veà ñoä tin caäy, phöông
sai trích, tính ñôn höôùng, giaù trò hoäi tuï,
giaù trò phaân bieät vaø phuø hôïp vôùi döõ lieäu
nghieân cöùu. Keát quaû nghieân cöùu naøy coù
theå tieáp tuïc ñöôïc söû duïng ñeå thöïc hieän
nghieân cöùu chính thöùc caùc nhaân toá aûnh
höôûng ñeán ñoäng löïc hoïc taäp cuûa sinh
vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Thaùp.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Nguyeãn Ñình Thoï vaø Nguyeãn Thò Mai Trang (2003). Nguyeân lyù Marketing, Nxb Ñaïi hoïc Quoác
gia TP. Hoà Chí Minh
2. Nguyeãn Troïng Nhaân, Tröông Thò Kim Thuûy (2014). Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoäng cô
hoïc taäp cuûa sinh vieân ngaønh Vieät Nam hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô, Taïp chí Khoa hoïc Tröôøng Ñaïi
hoïc Caàn Thô, soá 33, 106-113
3. Phan Höõu Tín vaø Nguyeãn Thuùy Quyønh Loan (2011). Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán thaùi ñoä hoïc taäp
cuûa sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït, Taïp chí Phaùt trieån Khoa hoïc & Coâng Ngheä, soá 14 (Q2), 89-96
4. Brian K. Boyd (1990). Corporate Linkages and Organizational Environment: A Test of the
Resource Dependence Model, Strategic Management Journal, 11(6), 419-430
5. G. Kinman., R. Kinman (2001). The role of motivation to learn in management education,
Journal of workplace learning, 13(4), 132-144
6. Kroll, J. (1988). The challenge of the borderline patient: Competency in diagnosis and
treatment, W. W. Norton & Co
7. H. J. Klein., R. A. Noe., and C. Wang (2006). Motivation to learn and course outcomes: The
impact of delivery mode, learning goal orientation, and perceived barriers and enablers, Personnel
Psychology, 59(3), 665-702
8. Merriam-Webster (1997). The Merriam-Webster Dictionary, Merriam-Webster
9. Williams, Kaylene C. and Caroline C. Williams (2011). Five Key Ingredients for Improving
Student Motivation, Research in Higher Education Journal, 12, 104-122

122 Kinh teá vaø Döï baùo

Nhu caàu nhaân löïc trong caùc
khu coâng nghieäp tænh Bình Döông
vaø caùch thöùc caùc doanh nghieäp
duy trì nguoàn nhaân löïc HUYØNH THÒ THU SÖÔNG*
NGUYEÃN VAÊN DAØNH**
Toùm taét
Nghieân cöùu taäp trung nhaän dieän caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán duy trì nguoàn nhaân löïc (NNL) taïi
caùc khu coâng nghieäp (KCN) treân ñòa baøn tænh Bình Döông. Söû duïng kyõ thuaät thu thaäp döõ lieäu
sô caáp qua baûng hoûi khaûo saùt vaø xöû lyù treân SPSS. Keát quaû cho thaáy, trong caùc nhaân toá coù aûnh
höôûng ñeán duy trì NNL trong caùc KCN, Moâi tröôøng laøm vieäc coù taùc ñoäng maïnh nhaát vôùi heä soá
β = 0,278, keá ñeán laø Öu ñaõi khen thöôûng vôùi heä soá β = 0,159 vaø sau cuøng laø nhaân toá Quan heä
laõnh ñaïo vôùi β = 0,127. Keát quaû nghieân cöùu ñaõ cung caáp baèng chöùng thöïc tieãn giuùp cho caùc
nhaø quaûn trò taïi caùc doanh nghieäp (DN) trong caùc KCN nhaän ra taàm quan troïng cuûa caùc nhaân
toá coù taùc ñoäng ñeán duy trì NNL, töø ñoù coù nhöõng ñieàu chænh chieán löôïc quaûn trò NNL giuùp DN
coù ñoäi nguõ lao ñoäng oån ñònh laâu daøi phuïc vuï cho quaù trình ñaït muïc tieâu chieán löôïc beàn vöõng
cuûa DN taïi KCN noùi rieâng vaø tænh Bình Döông noùi chung.

Töø khoùa: duy trì nguoàn nhaân löïc, nhu caàu nguoàn nhaân löïc, khu coâng nghieäp, Binh Duong

Summary
This paper focuses on identifying factors affecting the maintenance of workforce for industrial
zones in Binh Duong province. The authors use primary data through survey questionnaires
and process it on SPSS. Results show that among factors affecting the maintenance of human
resources in these industrial zones, Work environment has the strongest impact (β = 0.278),
followed by Incentives and rewards (β = 0.159) and Leadership relationship (β = 0.127).
The findings provide evidence to help administrators of enterprises in these industrial zones
to realize the importance of determinants of the maintenance of human resources so as to
improve human resource management strategy, assisting enterprises in having a stable and
long-term workforce to achieve the goals of enterprises in industrial zones as well as in Binh
Duong province.

Keywords: maintenance of human resources, demand for human resources, industrial zones,
Binh Duong

GIÔÙI THIEÄU
Sau hôn 20 naêm xaây döïng vaø phaùt
trieån, hieän toaøn tænh Bình Döông coù 31
KCN, vôùi toång dieän tích hôn 12.721 ha,
trong ñoù coù 29 KCN ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng,
tyû leä laáp kín ñaït treân 70%. Hieän caùc KCN
ñaõ thu huùt hôn 2.914 döï aùn, goàm 2.262
döï aùn FDI vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù
hôn 24 tyû USD vaø 652 döï aùn ñaàu tö trong
nöôùc vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù gaàn
72.000 tyû ñoàng (BDIZA, 2020). Vì theá,
*
TS., Tröôøng Ñaïi hoïc Taøi chính - Marketing
**
ThS., Thò uûy Taân Uyeân, Bình Döông
Ngaøy nhaän baøi: 06/5/2021; Ngaøy phaûn bieän: 19/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 23/5/2021
vieäc ñaûm baûo cung öùng nguoàn nhaân löïc chaát löôïng luoân
ñöôïc chuù troïng. Tuy nhieân, theo döï baùo, haàu heát caùc
DN treân ñòa baøn tænh Bình Döông ñeàu laâm vaøo tình
traïng thieáu huït lao ñoäng. Lao ñoäng phoå thoâng, lao ñoäng
chaát löôïng cao, lao ñoäng coù chaát löôïng laø nhöõng löïc
löôïng thieáu huït nhieàu nhaát cuûa neàn kinh teá Bình Döông
hieän nay (BDIZA, 2020).
Töø thöïc teá treân, vieäc nghieân cöùu caùc nhaân toá aûnh
höôûng ñeán vieäc duy trì NNL taïi caùc KCN coù yù nghóa
quan troïng ñoái vôùi caùc DN taïi caùc KCN tænh Bình
Döông, nhaèm ñaûm baûo ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa
ñòa phöông.

Economy and Forecast Review 123

 HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát vaø khung phaân tích
Nhu caàu nhaân löïc laø mong muoán cuûa xaõ hoäi coù
ñöôïc löïc löôïng lao ñoäng ñaït moät trình ñoä kyõ naêng nhaát
ñònh. Ñoái vôùi DN, nhu caàu nhaân löïc ñöôïc xaùc ñònh
caên cöù vaøo nhu caàu phaùt trieån saûn xuaát, kinh doanh,
tình hình thöïc hieän coâng vieäc, cô caáu toå chöùc cuûa DN
ñeå tröïc tieáp xaùc ñònh soá löôïng nhaân vieân kyõ thuaät cuûa
töøng ngheà caàn thieát trong töøng boä phaän/phaân xöôûng,
sau ñoù toång hôïp laïi thaønh nhu caàu cuûa toaøn doanh
nghieäp (Söông vaø Höng, 2011). Trong khi ñoù, duy trì
NNL laø moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng cuûa
quaûn trò NNL nhaèm söû duïng coù hieäu quaû nguoàn löïc
trong DN (Clarke, 2001).
Theo Decenzo vaø coäng söï (2010), muïc ñích cuûa duy
trì NNL laø laøm theá naøo ñeå ngöôøi lao ñoäng gaén boù, trung
thaønh vôùi toå chöùc thoâng qua caùc bieän phaùp: khích leä,
ñoäng vieân vaø caùc hoaït ñoäng khaùc nhaèm taïo ñoäng löïc cho
hoï laøm vieäc haêng say, taän tình, coù yù thöùc traùch nhieäm
vaø hoaøn thaønh coâng vieäc vôùi chaát löôïng cao. Duy trì
NNL laø taïo ra moät moâi tröôøng ñeå NLÑ caûm thaáy phaán
khôûi vaø thieát tha veà coâng vieäc nhö laø moät phaàn khoâng
theå thieáu trong cuoäc soáng cuûa hoï taïi DN (Bisht vaø coäng
söï, 2016). Chöùc naêng naøy chuù troïng ñeán vieäc duy trì
vaø söû duïng coù hieäu quaû nguoàn nhaân löïc trong DN, cuï
theå kích thích, ñoäng vieân lieân quan ñeán caùc chính saùch
vaø caùc hoaït ñoäng nhaèm khuyeán khích, ñoäng vieân NLÑ
trong DN laøm vieäc haêng say, taän tình, coù yù thöùc traùch
nhieäm vaø hoaøn thaønh coâng vieäc vôùi naêng suaát cao.
Baèng vieäc giao cho NLÑ nhöõng coâng vieäc mang tính
thaùch thöùc cao, cho hoï bieát söï ñaùnh giaù cuûa caùn boä laõnh
ñaïo veà möùc ñoä hoaøn thaønh vaø yù nghóa cuûa vieäc hoaøn
thaønh coâng vieäc cuûa hoï ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa DN, traû
löông cao vaø coâng baèng, kòp thôøi khen thöôûng caùc caù
nhaân coù saùng kieán, caûi tieán kyõ thuaät, coù ñoùng goùp laøm
taêng hieäu quaû saûn xuaát, kinh doanh vaø uy tín cuûa DN
laø nhöõng bieän phaùp höõu hieäu ñeå thu huùt vaø duy trì ñöôïc
ñoäi nguõ lao ñoäng laønh ngheà cho DN.
Moät soá nghieân cöùu cuûa Chew vaø coäng söï (2005),
Neog vaø Barua (2015), Akhtar vaø coäng söï (2015) ñeàu
124
nhaän dieän ñöôïc caùc nhaân toá taùc ñoäng phoå
bieán nhaát, goàm: Moâi tröôøng laøm vieäc; Boá
trí coâng vieäc; Cô hoäi phaùt trieån; Öu ñaõi
vaø khen thöôûng; Vaên hoùa DN vaø Quan
heä lao ñoäng.
Döïa vaøo cô sôû lyù thuyeát veà duy trì
NNL, öùng duïng moâ hình nghieân cöùu cuûa
McKeown (2002), cuøng vôùi vieäc tham
khaûo caùc coâng trình nghieân cöùu coù lieân
quan, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moâ hình
nghieân cöùu nhö Hình.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeå coù döõ lieäu phaân tích, nhoùm taùc
giaû phaùt ñi 350 baûng hoûi, ñoái töôïng laø
ñaïi dieän cho caùc DN trong taát caû ngaønh
ngheà, bao goàm 3 loaïi quy moâ (lôùn, vöøa
vaø nhoû) vaø ñuû caùc thaønh phaàn: nöôùc
ngoaøi, lieân doanh, DN nhaø nöôùc, DN tö
nhaân trong nöôùc, coâng ty TNHH ñang
hoaït ñoäng treân 4 KCN phaân boå ñeàu treân
ñòa baøn tænh Bình Döông, goàm: VSIP 2,
Baøu Baøng, Myõ Phöôùc 2 vaø Khaùnh Bình.
Keát quaû thu laïi ñöôïc 279 phieáu hôïp leä.
Döõ lieäu ñöôïc maõ hoùa vaø ñöôïc xöû lyù
thoâng qua phaàn meàm SPSS 20. Khaûo saùt
ñöôïc thöïc hieän töø thaùng 01 ñeán thaùng
02/2021.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ
THAÛO LUAÄN
Phaân tích Cronbach’s Alpha
Kieåm ñònh ñoä tin caäy cho thaáy, coù 7
trong 8 thang ño ñaït yeâu caàu, rieâng thang
ño Vaên hoùa DN (VHDN) bò loaïi do chæ
ñaït 0,475. Heä soá töông quan bieán toång
cuûa caùc bieán trong caùc thang ño thaønh
phaàn ñeàu lôùn hôn 0,3; bieán coù heä soá
töông quan bieán toång lôùn nhaát laø bieán
UDKT4 ñaït 0,895 vaø bieán coù heä soá töông
quan bieán toång nhoû nhaát laø bieán DT1 ñaït
0,330. Do ñoù, sau khi ñaùnh giaù ñoä tin
caäy thang ño, moâ hình môùi seõ bao goàm
31 bieán quan saùt trong 7 nhaân toá, bao
goàm: Moâi tröôøng laøm vieäc; Boá trí coâng
vieäc; Ñaøo taïo phaùt trieån; Ñoäng vieân khen
thöôûng; Quan heä laõnh ñaïo; Quan heä vôùi
ñoàng nghieäp vaø Duy trì NNL.
Phaân tích heä soá tin caäy Cronbach’s
Alpha vôùi 7 thaønh phaàn vôùi 31 bieán quan
saùt ñeå xaùc ñònh laïi heä soá tin caäy cuûa thang
ño. Keát quaû cho thaáy, caùc thang ño ñeàu
coù heä soá tin caäy toát naèm trong khoaûng
bieán thieân [0,70-0,90] vaø heä soá töông
quan bieán toång hieäu chænh ñeàu lôùn hôn
0,30 (Baûng 1). Nhö vaäy, caùc bieán ñeà xuaát
ñeàu ñuû tin caäy ñeå ñöa vaøo phaân tích nhaân
toá khaùm phaù (EFA).
Kinh teá vaø Döï baùo
 Keát quaû phaân tích EFA BAÛNG 1: TOÙM TAÉT KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH CRONBACH’S ALPHA
Keát quaû (Baûng 2) cho thaáy, trong Kyù Soá bieán Cronbach’s Töông quan bieán
thaønh phaàn thang ño caùc bieán ñoäc laäp vôùi STT Thang ño
hieäu quan saùt Alpha toång nhoû nhaát
Sig.= 0,000 vaø heä soá KMO = 0,857 caùc
1 Moâi tröôøng laøm vieäc MTLV 6 0,848 0,574
bieán hoäi tuï laïi thaønh 6 nhaân toá phaân bieät
nhö giaû thuyeát ban ñaàu. Toång phöông sai 2 Boá trí coâng vieäc BTCV 4 0,769 0,493
trích ñöôïc ñaït 66,723%, nghóa laø 6 nhaân 3 Ñaøo taïo phaùt trieån ÑTPT 4 0,821 0,623
toá ruùt ra ñöôïc giaûi thích 66,723% bieán
4 Ñoäng vieân khen thöôûng ÑVKT 5 0,818 0,554
thieân cuûa döõ lieäu, taïi heä soá Eigenvalue
baèng 1,547. Töông töï, trong thaønh phaàn 5 Quan heä laõnh ñaïo QHLÑ 4 0,761 0,523
phuï thuoäc, vôùi Sig. = 0,000 vaø heä soá KMO 6 Quan heä ñoàng nghieäp QHÑN 4 0,740 0,494
= 0,843 caùc bieán hoäi tuï laïi thaønh 1 nhaân
7 Duy trì nguoàn nhaân löïc DTNL 4 0,891 0,724
toá vôùi toång phöông sai trích ñaït 75,333%
theå hieän raèng, 1 nhaân toá ruùt ra giaûi thích
ñöôïc 75,333% bieán thieân cuûa döõ lieäu, taïi BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA
heä soá Eigenvalue baèng 3.013. Troïng soá NHAÂN TOÁ
nhaân toá caùc bieán vaø toång phöông sai trích
MTLV BTCV ÑTPT ÑVKT QHLÑ QHÑN
ñeàu thoûa maõn caùc ñieàu kieän, vì vaäy coù
theå keát luaän moâ hình EFA phuø hôïp, caùc MTLV6 0,924
bieán tieáp tuïc ñöôïc ñöa vaøo phaân tích hoài MTLV3 0,878
quy sau khi kieåm ñònh heä soá töông quan
MTLV2 0,876
vaø ñaït yeâu caàu.
Keát quaû phaân tích töông quan MTLV1 0,872
Keát quaû phaân tích (Baûng 3) cho thaáy, MTLV5 0,788
heä soá töông quan Pearson giöõa caùc bieán BTCV1 0,877
ñoäc laäp vaø bieán phuï thuoäc vaø giöõa caùc
bieán ñoäc laäp coù yù nghóa ôû möùc 1%. Qua BTCV5 0,858
ñoù, keát luaän raèng, bieán phuï thuoäc töông BTCV2 0,829
quan vôùi caùc bieán ñoäc laäp. BTCV3 0,722
Keát quaû phaân tích hoài quy
Keát quaû thoáng keâ (Baûng 4) cho thaáy, BTCV4 0,681
taát caû caùc bieán ñoäc laäp ñeàu coù yù nghóa BTCV5 0,867
thoáng keâ ôû ñoä tin caäy 0,95 vì Sig. < 0,05. ÑTPT5 0,853
Ñoàng thôøi, coù theå keát luaän moâ hình hoài
ÑTPT1 0,810
quy phuø hôïp, heä soá phoùng ñaïi phöông
sai VIF < 2, neân khoâng coù hieän töôïng ña ÑTPT3 0,682
coäng tuyeán giöõa caùc nhaân toá. Keát quaû hoài ÑTPT2 0,679
quy cho thaáy, coù 6 nhaân toá coù taùc ñoäng ÑVKT5 0,920
cuøng chieàu ñeán duy trì NNL vôùi möùc yù
nghóa Sig. = 0,000, trong ñoù möùc ñoä taùc ÑVKT3 0,843
ñoäng cuûa caùc nhaân toá töø cao nhaát ñeán thaáp ÑVKT4 0,798
nhaát, goàm: MTLV (B=0,278); ÑVKT ÑVKT2 0,725
(B=0,159); QHLÑ (B=0,127); BTCV
(B=0,038); ÑTPT (B=0,033); QHÑN QHLÑ3 0,880
(B=0,007). Phöông trình hoài quy coù heä QHLÑ4 0,861
soá chöa chuaån hoaù coù daïng nhö sau: QHLÑ1 0,714
DTNL = 0,191 + 0,278MTLV
QHLÑ2 0,690
+ 0,159ÑVKT + 0,127QHLÑ +
0,038BTCV+ 0,033ÑTPT + 0,007QHÑN QHÑN4 0,816
QHÑN3 0,752
HAØM YÙ CHÍNH SAÙCH
QHÑN1 0,706

Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, duy trì QHÑN2 0,635
NNL taïi caùc KCN treân ñòa baøn tænh Bình Giaù trò rieâng 8,645 3,729 2,759 2,276 1,940 1,574
Döông chòu taùc ñoäng bôûi 6 nhaân toá, trong Phöông sai trích % 14,554 26,881 39,179 48,713 58,218 66,723
ñoù 3 nhaân toá chính ñoù laø: Moâi tröôøng
laøm vieäc, vôùi B = 0.278; Ñoäng vieân khen Heä soá tin caäy 0,791 0,824 0,825 0,854 0,895 0,644
thöôûng, vôùi B = 0.159 vaø Quan heä laõnh Nguoàn: Keát quaû phaân tích döõ lieäu cuûa nhoùm taùc giaû, 2021

Economy and Forecast Review 125

 BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH HEÄ SOÁ TÖÔNG QUAN

DTNL MTLV BTCV ÑTPT ÑVKT QHLÑ QHÑN

DTNL Pearson Correlation 1

MTLV Pearson Correlation -,593** 1

BTCV Pearson Correlation -,609** ,298** 1

ÑTPT Pearson Correlation ,434** -,075 -,132** 1

ÑVKT Pearson Correlation -,448** ,253** ,292** -,221** 1

QHLÑ Pearson Correlation ,354** -,141** -,126* ,394** -,262** 1

QHDN Pearson Correlation -,430** ,251** ,348** -,139** ,462** -,117* 1

BAÛNG 4: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH CAÙC GIAÛ THUYEÁT NGHIEÂN CÖÙU

Heä soá Heä soá Thoáng keâ

chöa chuaån hoùa chuaån hoùa Giaù trò Möùc yù nghóa thoáng ña coäng tuyeán
thoáng keâ (t) keâ (Sig.)*
B Sai soá chuaån Beta Tolerance VIF

(haèng soá) 0,001 0,056 0,020 0,984

QHLÑ 0,127 0,061 0,133 2,055 0,041 0,832 1,202

QHÑN 0,007 0,061 0,008 0,121 0,904 0,826 1,210

1 ÑVKT 0,159 0,075 0,163 2,006 0,046 0,550 1,818

ÑTPT 0,033 0,067 0,035 0,490 0,624 0,683 1,464

BTCV 0,038 0,062 0,035 0,531 0,596 0,797 1,255

MTLV 0,278 0,066 0,282 4,053 0,000 0,710 1,408

*. Töông quan coù yù nghóa ôû möùc 5%
Nguoàn: Keát quaû phaân tích döõ lieäu cuûa nhoùm taùc giaû, 2021

ñaïo, vôùi B = 0.127. Döïa treân keát quaû nghieân cöùu, nhoùm
taùc giaû ñeà xuaát moät soá haøm yù ñoái vôùi caùc DN coù söû duïng
lao ñoäng veà coâng taùc duy trì nguoàn nhaân löïc taïi caùc
KCN treân ñòa baøn tænh Bình Döông goàm:
Moät laø, duy trì NNL thoâng qua taïo moâi tröôøng
laøm vieäc toát. Caùc DN caàn phaûi boá trí thôøi gian laøm
vieäc hôïp lyù, taïo ñieàu kieän cho coâng nhaân coù thôøi gian
nghæ ngôi giaûi trí ñeå taùi taïo söùc lao ñoäng. Bôûi, ngöôøi lao
ñoäng laøm trong caùc KCN chuû yeáu laø coâng nhaân vaø lao
ñoäng phoå thoâng. Hoï thöôøng xuyeân phaûi laøm vieäc trong
moâi tröôøng laøm vieäc khaéc nghieät, thöôøng xuyeân phaûi
taêng ca vaø moãi ngöôøi phuï traùch moät maùy laøm vieäc ñoäc
laäp nhau, neân trong coâng vieäc hoï khoâng coù söï tieáp xuùc
qua laïi vôùi caùc nhaân vieân khaùc vaø caøng khoâng coù söï
töông taùc trong coâng vieäc.
Ñoàng thôøi, DN caàn giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng
trong khu vöïc xung quanh nôi laøm vieäc, caûi taïo nhaø
xöôûng ñeå coù khoâng gian laøm vieäc cho coâng nhaân thoaùng
maùt nhaèm naâng cao hieäu suaát laøm vieäc, giaûm caùc ruûi ro
aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coâng nhaân.
Hai laø, duy trì NNL thoâng qua chính saùch öu
ñaõi khen thöôûng hôïp lyù. DN caàn phaûi xaây döïng
ñöôïc moät chính saùch löông ñuû söùc caïnh
tranh vôùi caùc DN cuøng ngaønh, coù cheá
ñoä taêng löông theo hieäu suaát vaø thaâm
nieân laøm vieäc, xaây döïng caùc cheá ñoä thi
ñua - khen thöôûng roõ raøng nhaèm thuùc
ñaåy coâng nhaân haêng say laøm vieäc vaø
coáng hieán nhieàu hôn. Song song vôùi ñoù,
DN cuõng caàn xaây döïng caùc cheá ñoä ñaõi
ngoä khaùc nhaèm khuyeán khích nhaân vieân
trôû laïi laøm vieäc sau caùc ñôït nghæ teát, leã
daøi ngaøy, nhö: hoã trôï chi phí taøu xe cho
coâng nhaân ôû queâ xa, xaây döïng caùc beáp
aên taäp theå coù chaát löôïng, taêng tieàn hoã
trôï ca ñeâm, phoái hôïp vôùi caùc cô quan
ñôn vò khaùc xaây döïng caùc khu nhaø giöõ
treû ngoaøi giôø cho coâng nhaân yeân taâm
laøm vieäc. Ñieàu naøy caøng quan troïng hôn
ñoái vôùi caùc DN trong caùc KCN, nôi coù
möùc ñoä thaâm duïng lao ñoäng cao.
Ba laø, duy trì NNL thoâng qua xaây
döïng quan heä laõnh ñaïo. Vôùi nhöõng
ngöôøi lao ñoäng chuû yeáu coù trình ñoä

126 Kinh teá vaø Döï baùo

vaên hoùa haïn cheá, tuoåi ñôøi coøn khaù treû
töø caùc vuøng noâng thoân ñeán, thì moâi
tröôøng laøm vieäc trong caùc phaân xöôûng
coù nhieàu daây chuyeàn, maùy moùc coøn
khaù laï laãm ñoái vôùi hoï. Do ñoù, vai troø
cuûa nhöõng ngöôøi quaûn lyù töø tröôûng ca,
tröôûng nhoùm trôû leân laø raát quan troïng.
Ngoaøi vieäc thöôøng xuyeân hoã trôï coâng
nhaân veà chuyeân moân, höôùng daãn caùc
kyõ naêng laøm vieäc, ñaëc bieät laø caùc coâng
vieäc coù möùc ñoä chuyeân moân hoùa cao
hoaëc giuùp coâng nhaân giaûi quyeát caùc khoù
khaên trong coâng vieäc, thì ngöôøi quaûn lyù
cuõng phaûi kheùo leùo trong vieäc pheâ bình
coâng nhaân moät khi coâng nhaân phaïm sai
laàm. Laõnh ñaïo caàn quan taâm ñeán ngöôøi
lao ñoäng, thöôøng xuyeân giao tieáp vôùi hoï ñeå tìm hieåu
nhöõng khoù khaên, maø hoï gaëp phaûi trong coâng vieäc,
nhaèm hoã trôï hoï giaûi quyeát kòp thôøi caùc khoù khaên ñoù.
Laõnh ñaïo cuõng thöôøng xuyeân theo saùt ngöôøi lao ñoäng
ñeå höôùng daãn, chæ baûo hoï trong coâng vieäc. Do phaàn
nhieàu ngöôøi lao ñoäng trong caùc KCN ñeàu coù trình
ñoä giaùo duïc haïn cheá, neân vieäc xöû lyù kyû luaät phaûi
raén chaéc, nhöng caàn phaûi kheùo leùo ñeå khoâng gaây toån
thöông cho ngöôøi lao ñoäng, maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc
tính nghieâm minh cuûa kyû luaät lao ñoäng. Tuy nhieân,
ñaây laïi laø moät kyõ naêng meàm cuûa ngöôøi laõnh ñaïo, do
ñoù DN caàn coù keá hoaïch ñaøo taïo caùc kyõ naêng meàm
cho ngöôøi laõnh ñaïo, nhaèm xaây döïng ñöôïc ñoäi nguõ
toát hôn. Ñieàu naøy lyù giaûi vì sao quan heä laõnh ñaïo coù
aûnh höôûng quan troïng ñeán söï duy trì nguoàn nhaân löïc
trong caùc DN trong caùc KCN.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Buøi Anh Tuaán (2009). Giaùo trình Haønh vi Toå chöùc, Nxb Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân, Haø Noäi
2. Ban quaûn lyù caùc khu cheá xuaát - khu coâng nghieäp Bình Döông (BDIZA) (2020). Taøi lieäu Hoäi
nghò toång keát 25 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån KCX-KCN Bình Döông, Hoäi nghò toång keát 25 naêm xaây
döïng vaø phaùt trieån KCX-KCN Bình Döông
3. Traàn Kim Dung vaø coäng söï (2005). Ñaùnh giaù yù thöùc gaén keát vôùi toå chöùc vaø söï thoûa maõn coâng
vieäc trong boái caûnh Vieät Nam, Hoäi nghò khoa hoïc Quoác teá. TP Hoà Chí Minh
4. Nguyeãn Thò Truùc Phöông (2010). Xaùc ñònh caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán duy trì nguoàn nhaân löïc
trong caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi TP. Hoà Chí Minh, Luaän vaên Thaïc só, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh
TP. Hoà Chí Minh
5. Phaïm Theá Anh vaø Nguyeãn Thò Hoàng Ñaøo (2013). Quaûn trò nguoàn nhaân löïc vaø söï gaén keát cuûa
ngöôøi lao ñoäng vôùi doanh nghieäp, Taïp chí Khoa hoïc Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, 29(4), 24-34
6. Nguyeãn Thò Thuùy Nga vaø Nguyeãn Thò Bình An (2014). Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán duy trì vaø
phaùt trieån nhaân löïc y teá vuøng Duyeân haûi Nam Trung Boä, Taïp chí Y teá Coâng coäng, 33, 15-20
7. Huyønh Thò Thu Söông vaø Traàn Vaên Höng (2011). Nhu caàu nhaân löïc laøm ngheà nhaân söï, nghieân
cöùu tröôøng hôïp caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh, Taïp chí Nghieân cöùu Taøi chính -
Marketing, soá 61, 83-93
8. Akhtar, et al. (2015). Total Rewards and Retention: Case Study of Higher Education
Institutions in Pakistan, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 210, 251-259
9. Bisht, S., Chaubey, D. S., and Thapliyal, S. P. (2016). Analytical Study of Psychological
Contract and its impact on Employees Retention, Pacific Business Review International, 8(11)
10. Chew, J., Girardi, A., and Entrekin, L. (2005). Retaining Core Staff: The impact of
human resource practices on organisational commitment, Journal of Comparative International
Management, 8(22), 23-42
11. Clarke, K. F. (2001). What businesses are doing to attract and retain employee-becoming an
employer of choice, Employee Benefits, Journal of Management, 7(2), 36-41
12. Decenzo, A., and Robbins, S. (2010). Personel/Human Resource Management, Eight Edition,
Prentice Hall, New Jersey
13. Fitz-enz, J. (1990). Getting - and keeping - good employees, Personnel Psychology,
67(8), 25-29
14. Gonyea, J., and Googins, B. (1992). Linking the worlds of work and family: Beyond the
productivity trap, Human Resource Management, 31, 209-211
15. Holtom B.C, Mitchell TR, Lee T.W, Eberly M.B (2008). Turnover and retention research: a
glance at the past, a closer review of the present, and a venture into the future, Acad Manag Ann,
2, 231-274
16. McKeown , J. L. (2002). Retaining Top Employees, New Jersey: McGraw-Hill
17. Neog, B. B., and Barua, M. (2014). Factors Influencing Employee’s Job Satisfaction:
An Empirical Study among Employees of Automobile Service Workshops in Assam, The SIJ
Transactions on Industrial, Financial & Business Management, 2(7), 305-316

Economy and Forecast Review 127

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh
mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng
taïi caùc sieâu thò ôû TP. Hueá,
tænh Thöøa Thieân Hueá NGOÂ MINH TAÂM*
NGUYEÃN TAØI NAÊNG**
NGOÂ MINH TIEÁN***
Toùm taét
Baøi vieát söû duïng phöông phaùp phaân tích ñònh löôïng nhaèm phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán yù
ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa ngöôøi tieâu duøng treân ñòa baøn TP. Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá. Keát
quaû nghieân cöùu cho thaáy, YÙ ñònh mua saém saûn phaåm xanh bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá laø: Thaùi
ñoä; Nhaän thöùc veà baûo veä moâi tröôøng; Nhaän thöùc veà giaù caû; Chuaån chuû quan vaø Nieàm tin; trong
khi yeáu toá Söï saün coù cuûa saûn phaåm xanh khoâng aûnh höôûng ñeán yù ñònh mua cuûa khaùch haøng.

Töø khoùa: marketing xanh, saûn phaåm xanh, yù ñònh mua, sieâu thò, TP. Hueá

Summary
By quantitative method, this study aims to analyze factors influencing green purchase intention
of consumers in Hue city, Thua Thien Hue province. The result indicates that green purchase
intention is affected by Attitude, Environmental awareness, Price perception, Subjective norms
and Beliefs, except for Availability of green products.

Keywords: green marketing, green products, intention, supermarket, Hue city

GIÔÙI THIEÄU
Tieâu duøng xanh ñang ñöôïc xem laø xu höôùng tieâu
duøng cuûa nhaân loaïi khi moâi tröôøng trôû thaønh moái quan
taâm lôùn cuûa nhieàu quoác gia treân theá giôùi vaø Vieät Nam.
Theo baùo caùo cuûa AC Nielsen (2017), coù khoaûng 80%
ngöôøi tieâu duøng taïi Vieät Nam saün saøng chi traû nhieàu
hôn ñeå mua saûn phaåm coù nguyeân lieäu ñaûm baûo thaân
thieän vaø baûo veä moâi tröôøng; ñoàng thôøi, coù 79% ngöôøi
daân saün saøng traû theâm tieàn ñeå mua caùc saûn phaåm khoâng
chöùa caùc nguyeân lieäu, maø hoï khoâng mong muoán.
Ñeå ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa khaùch haøng,
nhieàu doanh nghieäp Vieät ñaõ khoâng ngöøng nghieân cöùu,
ñaàu tö vaø cho ra ñôøi nhöõng saûn phaåm xanh, nhö: thöïc
phaåm höõu cô, nhieân lieäu taùi taïo, caùc saûn phaåm tieát kieäm
naêng löôïng… nhaèm ñem ñeán nhöõng saûn phaåm toát nhaát
vaø ñaûm baûo söùc khoûe cho ngöôøi tieâu duøng. Hieän nay,
nhieàu doanh nghieäp xem caùc cam keát phaùt trieån beàn
vöõng, saûn phaåm xanh... laø ñoäng löïc ñeå hoaïch ñònh chieán
löôïc ñaàu tö, kinh doanh daøi haïn, höôùng ñeán baûo lôïi ích
vaø söùc khoûe ngöôøi tieâu duøng cuõng nhö naâng cao giaù
trò thöông hieäu. Ñaëc bieät, taïi caùc sieâu thò treân ñòa baøn
TP. Hueá cuõng chuù troïng ñeán vieäc phaùt trieån caùc nhaõn
*
ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá, Ñaïi hoïc Hueá
**
ThS., *** ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc Luaät, Ñaïi hoïc Hueá
Ngaøy nhaän baøi: 31/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 14/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 22/5/2021
haøng xanh ñeå phuïc vuï laâu daøi nhu caàu
cuûa ngöôøi tieâu duøng. Nhaän thaáy söï caáp
thieát naøy, nhoùm taùc giaû thöïc hieän nghieân
cöùu, “Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh
mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi
caùc sieâu thò ôû TP. Hueá, tænh Thöøa Thieân
Hueá” nhaèm muïc ñích giuùp caùc sieâu thò
thuùc ñaåy khaùch haøng tieâu duøng saûn phaåm
xanh nhieàu hôn.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Theo Elkingyon vaø Makower (1988),
saûn phaåm xanh laø saûn phaåm khoâng gaây
taùc ñoäng xaáu ñeán heä moâi tröôøng vaø söï phaùt
trieån cuûa heä sinh thaùi, ñoàng thôøi baûn thaân
quaù trình saûn xuaát cuõng phaûi thaân thieän
vôùi moâi tröôøng vaø khoâng gaây ra nhöõng taùc
haïi xaáu. Ñoù laø saûn phaåm maø coù chaát lieäu
hoaëc bao bì thaân thieän vôùi moâi tröôøng;
Cung caáp lôïi ích cho moâi tröôøng (Terra

128 Kinh teá vaø Döï baùo

Choice, 2010); Hay, saûn phaåm khoâng gaây
oâ nhieãm cho moâi tröôøng traùi ñaát hoaëc toån
haïi taøi nguyeân thieân nhieân vaø coù theå taùi
cheá, baûo toàn (Shamdasamin vaø coäng söï,
1993); Saûn phaåm söû duïng vaät lieäu taùi cheá,
giaûm thieåu toái ña pheá thaûi, löôïng nöôùc söû
duïng, tieát kieäm naêng löôïng, toái thieåu bao
bì vaø thaûi ít chaát ñoäc haïi ra moâi tröôøng
(Nimse vaø coäng söï, 2007).
Nghieân cöùu cuûa Vuõ Anh Duõng vaø
coäng söï (2012) cho raèng, caùc yeáu toá, nhö:
giaù, chaát löôïng, thöông hieäu, nhaõn sinh
thaùi, maãu maõ, söï saün coù... aûnh höôûng ñeán
quaù trình chuyeån töø yù ñònh thaønh haønh
vi tieâu duøng xanh. Theo Phaïm Thò Lan
Höông (2014), tính taäp theå coù aûnh höôûng
giaùn tieáp ñeán yù ñònh mua xanh thoâng qua
caùc bieán soá trung gian laø söï quan taâm
ñeán moâi tröôøng vaø thaùi ñoä ñoái vôùi tieâu
duøng xanh. Trong khi ñoù, Nguyeãn Vuõ
Huøng vaø coäng söï (2015) cho raèng, yù ñònh
mua saém saûn phaåm xanh chòu aûnh höôûng
bôûi phong caùch soáng. Ngoaøi ra, keát quaû
caùc coâng trình nghieân cöùu tröôùc ñaây caùc
nghieân cöùu thöïc nghieäm hieän ñaõ chöùng
minh moái quan heä giöõa thaùi ñoä, chuaån
chuû quan ñoái vôùi yù ñònh mua saûn phaåm
xanh, nhö: Vuõ Anh Duõng vaø coäng söï
(2012); Vermei vaø Verbeke (2006)...
Theo Arvola vaø coäng söï (2008), nieàm
tin cuûa khaùch haøng coù taùc ñoäng ñeán yù
ñònh mua cuûa khaùch haøng. Yeáu toá nhaân
khaåu hoïc ñaõ ñöôïc kieåm tra trong moät soá
nghieân cöùu laø moät trong nhöõng yeáu toá döï
baùo cuûa yù ñònh mua saûn phaåm xanh. Ñaëc
bieät, tình traïng hoân nhaân vaø giôùi tính ñaõ
ñöôïc tìm thaáy laø yeáu toá quan troïng aûnh
höôûng ñeán yù ñònh mua saûn phaåm xanh.
Hôn nöõa, nghieân cöùu tröôùc ñaây cuõng cho
thaáy taàm quan troïng cuûa tuoåi, trình ñoä
hoïc vaán ñeán yù ñònh mua saûn phaåm xanh.
Treân cô sôû neàn taûng lyù thuyeát vaø caùc
nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc ñöôïc ñeà
caäp ôû noäi dung treân caùc nhaân toá ñöôïc ñöa
ra coù theå coù yù nghóa ñeå ñaùnh giaù yù ñònh
mua saém saûn phaåm xanh taïi thò tröôøng
TP. Hueá nhö Hình.
Caùc giaû thuyeát ñöa ra laø:
H1: Thaùi ñoä aûnh höôûng tích cöïc ñeán
YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch
haøng taïi caùc sieâu thò ôû TP. Hueá, tænh
Thöøa Thieân Hueá;
H2: Chuaån möïc chuû quan aûnh höôûng
tích cöïc ñeán YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh
cuûa khaùch haøng taïi caùc sieâu thò ôû TP.
Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá;
H3: Nhaän thöùc veà baûo veä moâi tröôøng
aûnh höôûng tích cöïc ñeán YÙ ñònh mua saûn
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi caùc sieâu thò ôû TP. Hueá,
tænh Thöøa Thieân Hueá;
H4: Nhaän thöùc veà giaù caû aûnh höôûng tích cöïc ñeán YÙ
ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi caùc sieâu
thò ôû TP. Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá;
H5: Söï saün coù cuûa saûn phaåm xanh aûnh höôûng tích
cöïc ñeán yù ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi
caùc sieâu thò ôû TP. Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá;
H6: Nieàm tin aûnh höôûng tích cöïc ñeán YÙ ñònh mua
saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi caùc sieâu thò ôû TP.
Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra, nghieân cöùu söû
duïng ñoàng thôøi phöông phaùp nghieân cöùu ñònh tính vaø ñònh
löôïng. Nghieân cöùu ñònh tính ñöôïc söû duïng nhaèm hieäu
chænh vaø xaây döïng thang ño ñaùnh giaù veà caùc yeáu toá aûnh
höôûng ñeán YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng
taïi caùc sieâu thò ôû TP. Hueá. Cuï theå, nghieân cöùu tieán haønh
phoûng vaán chuyeân gia laø caùn boä quaûn lyù vaø nhaân vieân tröïc
tieáp tham gia baùn caùc saûn phaåm xanh taïi caùc sieâu thò.
Tieáp ñeán, ôû böôùc nghieân cöùu ñònh löôïng, nhoùm taùc
giaû söû duïng kyõ thuaät phoûng vaán tröïc tieáp baèng baûng hoûi
vôùi ñoái töôïng phoûng vaán laø khaùch haøng ñaõ vaø ñang mua
saûn phaåm xanh taïi caùc sieâu thò treân ñòa baøn TP. Hueá,
goàm: Co.opmart Hueá, Big C, Vinmart trong thôøi gian
töø thaùng 5 ñeán thaùng 9/2019. Vôùi thang ño ñaùnh giaù caùc
yeáu toá aûnh höôûng ñeán YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa
ngöôøi tieâu duøng maø baøi vieát söû duïng, coù taát caû 6 bieán
ñoäc laäp, 1 bieán phuï thuoäc vaø 28 tieâu chí, neân soá löôïng
maãu toái thieåu laø: 6*28 = 168 maãu. Ñeå ñaûm baûo tính ñaïi
dieän cao hôn cuûa maãu cho toång theå, nghieân cöùu tieán
haønh phaùt ra 300 phieáu khaûo saùt. Qua thu thaäp döõ lieäu
khaûo saùt thöïc teá, loaïi tröø caùc maãu traû lôøi khoâng hôïp leä,
côõ maãu ñöôïc choïn chính xaùc cuoái cuøng laø 232 maãu (Baøi
vieát söû duïng caùch vieát soá thaäp phaân theo chuaån quoác teá).
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ THAÛO LUAÄN
Ñoä tin caäy thang ño Cronbach’s Alpha
Cronbach’s Alpha laø pheùp kieåm ñònh thoáng keâ veà
möùc ñoä chaët cheõ hay khaû naêng giaûi thích cho moät khaùi
nieäm nghieân cöùu cuûa moät taäp hôïp caùc bieán quan saùt
129
 BAÛNG 1: KIEÅM ÑÒNH CRONBACH’S ALPHA CAÙC NHOÙM YEÁU TOÁ Keát quaû phaân tích nhaân toá khaùm
Kyù Soá bieán Cronbach’s Giaù trò phaù (EFA)
Yeáu toá
hieäu quan saùt Alpha thang ño Phöông phaùp phaân tích nhaân toá
Thaùi ñoä TÑ 4 0.865 Ñaït yeâu caàu Principal components vôùi pheùp xoay
Chuaån möïc chuû quan CQ 3 0.867 Ñaït yeâu caàu Varimax ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh soá
Nhaän thöùc veà baûo veä moâi tröôøng BVMT 4 0.820 Ñaït yeâu caàu löôïng caùc yeáu toá ñöôïc trích xuaát trong
Nhaän thöùc veà giaù caû GC 6 0.865 Ñaït yeâu caàu moãi thang ño. Vôùi caùc nhoùm bieán quan
Nhaän thöùc saün coù SSC 3 0.838 Ñaït yeâu caàu saùt veà yeáu toá taùc ñoäng leân YÙ ñònh mua
Nieàm tin NT 4 0.845 Ñaït yeâu caàu saûn phaåm xanh cuûa ngöôøi tieâu duøng.
YÙ ñònh mua YÑM 4 0.798 Ñaït yeâu caàu Keát quaû Baûng 2 cho thaáy, heä soá Kaiser
- MeyerOlkin = 0.819 (> 0.5) vôùi möùc yù
BAÛNG 2: KIEÅM ÑÒNH KMO VAØ BARTLETT ÑOÁI VÔÙI BIEÁN ÑOÄC LAÄP nghóa cuûa kieåm ñònh Bartlett’s Test of
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. 0.819 Sphericity laø 0.000 (< 0.05). Coù 24 bieán
Approx. Chi-Square 2499.911 ñöôïc nhoùm laïi thaønh 6 yeáu toá. Xem xeùt
Bartlett’s Test of Sphericity Df 276 giaù trò Eigenvalue cuûa caùc yeáu toá ñeàu
Sig. 0.000 coù Eigenvalue lôùn hôn 1 vaø ñöôïc giöõ laïi
trong moâ hình phaân tích. Toång phöông
BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH EFA sai trích ñöôïc 70.226% (> 50%).
Component Phaân tích hoài quy töông quan
1 2 3 4 5 6 Sau khi tieán haønh caùc kieåm ñònh veà
GIA5 .839 ñoä phuø hôïp cuûa moâ hình töông quan (vôùi
GIA2 .816 giaù trò R2 hieäu chænh = 0.556 > 0.5 vaø Sig.
GIA1 .779 cuûa kieåm ñònh F = 0.000 < 0.05), cuõng
GIA4 .696 nhö kieåm ñònh veà caùc khuyeát taät cuûa moâ
GIA3 .665
hình (vôùi giaù trò Durbin-watson = 1.712
GIA6 .656
NT3 .841
naèm trong khoaûng (1.6; 2.6) vaø caùc giaù trò
NT1 .827 VIF ñeàu beù hôn 10). Ñieàu naøy chöùng toû,
NT2 .814 moâ hình lyù thuyeát cuõng ñaït ñöôïc caùc yeâu
NT4 .757 caàu ñeå ñaûm baûo coù yù nghóa.
TD2 .827 Veà kieåm ñònh moái quan heä giöõa caùc
TD1 .813 giaû thuyeát thoáng keâ, thì rieâng giaû thuyeát
TD4 .771 H5 (SSC) khoâng ñöôïc chaáp nhaän, coøn laïi
TD3 .765 5 giaû thuyeát H1, H2, H3, H4, H6 töông öùng
BVMT4 .828 vôùi 5 moái quan heä kieåm ñònh ñöôïc chaáp
BVMT3 .796 nhaän vôùi heä soá hoài quy töông öùng laàn
BVMT2 .765
löôït laø 0.387; 0.123; 0.214; 0.175; 0.193.
BVMT1 .698
CQ3 .863
Phöông trình hoài quy toång quaùt cuûa moâ
CQ2 .841 hình ñöôïc vieát nhö sau:
CQ1 .762 YÑM= 0.387TÑ + 0.123CQ +
SSC3 .874 0.214BVMT + 0.175GC + 0.1938NT
SSC1 .844 Phaân tích söï khaùc bieät
SSC2 .801 Kieåm ñònh One way ANOVA vaø kieåm
Toång phöông sai trích 70.226 ñònh Independent Sample T-Test ñöôïc söû
duïng nhaèm kieåm ñònh söï khaùc bieät trong
BAÛNG 4: BAÛNG KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH ONE WAY ANOVA ñaùnh giaù cuûa caùc nhoùm ngöôøi tieâu duøng
Nhoùm tieâu chí ñaùnh giaù Ñaëc ñieåm nhaân khaåu hoïc khaùc nhau veà 6 nhoùm ñaëc ñieåm nhaân khaåu
Giôùi Ñoä Ngheà Thu Hoïc Hoân hoïc (giôùi tính, ñoä tuoåi, ngheà nghieäp, thu
tính tuoåi nghieäp nhaäp vaán nhaân nhaäp, hoïc vaán vaø tình traïng hoân nhaân) khi
YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh 0.00* 0.489** 0.719** 0.9266** 0.387** 0.00* ñaùnh giaù veà caùc nhoùm bieán taùc ñoäng leân yù
YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh 0.00*** 0.461*** 0.894*** 0.927*** 0.497*** 0.00*** ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa hoï, vôùi ñoä
* Kieåm ñònh Independent sample T Test; ** Kieåm ñònh One - way Anova; ** Kieåm tin caäy ñöôïc söû duïng laø 95%. Giaû thuyeát
ñònh Levene H0 cuûa kieåm ñònh Levene laø taát caû caùc
Nguoàn: Keát quaû xöû lyù SPSS nhoùm maãu ñeàu coù phöông sai ñoàng nhaát.
Keát quaû giaù trò kieåm ñònh Sig. ñeàu lôùn hôn
trong thang ño. Soá lieäu ôû Baûng 1 cho thaáy, caùc giaù trò 0.05, cho thaáy taát caû nhoùm bieán kieåm ñònh
thu ñöôïc cuûa taát caû 6 thang ño ñöôïc kieåm tra lôùn hôn ñeàu ñaùp öùng ñieàu kieän naøy.
giaù trò khuyeán nghò laø 0.7, do ñoù ñaùp öùng caùc yeâu caàu Keát quaû phaân tích söï khaùc bieät (Baûng
vaø coù theå ñöôïc söû duïng cho caùc phaân tích tieáp theo. 4) cho thaáy, trong soá 6 nhoùm bieán taùc

130 Kinh teá vaø Döï baùo

ñoäng leân YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa
ngöôøi tieâu duøng, coù 2 nhoùm hoaøn toaøn
xuaát hieän söï khaùc bieät trong ñaùnh giaù
cuûa ngöôøi tieâu duøng laø giôùi tính vaø tình
traïng hoân nhaân vôùi möùc yù nghóa 0.00 (<
0.05), nghóa laø coù söï khaùc bieät trong YÙ
ñònh mua. Coøn laïi caùc yeáu toá khaùc ñeàu
khoâng coù söï khaùc bieät giöõa caùc nhoùm khi
taùc ñoäng ñeán YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh
cuûa ngöôøi tieâu duøng.
KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ XUAÁT
Xuaát phaùt töø ñònh höôùng phaùt trieån
cuûa caùc sieâu thò treân ñòa baøn TP. Hueá vaø
töø vieäc xaùc ñònh, phaân tích caùc yeáu toá aûnh
höôûng ñeán YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh,
nghieân cöùu ñaõ ghi nhaän ñöôïc 5 yeáu toá
taùc ñoäng tröïc tieáp nhaát, ñoù laø: Thaùi ñoä;
Chuaån chuû quan; Nhaän thöùc veà baûo veä
moâi tröôøng; Nhaän thöùc veà giaù vaø Nieàm
tin. Maëc duø möùc ñoä taùc ñoäng cuûa moãi
yeáu toá ñeán YÙ ñònh mua cuûa khaùch haøng
laø khaùc nhau, nhöng veà cô baûn, baát kyø
moät söï thay ñoåi naøo trong ñaùnh giaù cuûa
khaùch haøng ñoái vôùi caùc yeáu toá treân cuõng
seõ daãn ñeán nhöõng thay ñoåi trong YÙ ñònh
mua ñoái vôùi caùc saûn phaåm xanh taïi caùc
sieâu thò treân ñòa baøn TP. Hueá, tænh Thöøa Thieân Hueá.
Döïa treân keát quaû nghieân cöùu, ñeå coù theå thu huùt vaø thuùc
ñaåy YÙ ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa khaùch haøng taïi caùc
sieâu thò treân ñòa baøn TP. Hueá, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moät
soá kieán nghò sau:
Thöù nhaát, caùc sieâu thò caàn khoâng ngöøng naâng cao
chaát löôïng saûn phaåm vaø ña daïng hoùa saûn phaåm, ñaëc
bieät laø maët haøng saûn phaåm xanh.
Thöù hai, ñaùnh giaù laïi coâng taùc quaûng caùo saûn phaåm
xanh, xaây döïng laïi caùc chöông trình loâi cuoán khaùch
haøng, aûnh höôûng ñeán yù ñònh mua saûn phaåm xanh cuûa
khaùch haøng.
Thöù ba, caùc sieâu thò caàn taän duïng toái ña yeáu toá
khoâng gian baøy trí saûn phaåm xanh ôû nhöõng nôi coù vò
trí ñeïp, baét maét nhaèm ñaùnh vaøo söï toø moø vaø kích thích
ngöôøi tieâu duøng. Song song vôùi ñoù laø quaûng caùo saûn
phaåm xanh tôùi taän tay khaùch haøng nhaèm gia taêng nhaän
thöùc veà saûn phaåm naøy.
Thöù tö, caùc sieâu thò caàn quan taâm hôn ñeán nhoùm
khaùch haøng VIP - nhoùm khaùch troïng ñieåm cuûa sieâu
thò, hoï laø nhoùm coù thu nhaäp cao, neân seõ coù nhu caàu söû
duïng saûn phaåm xanh nhieàu hôn. Vì vaäy, caàn coù cheá ñoä
öu ñaõi, chaêm soùc phuø hôïp nhaèm giöõ chaân khaùch haøng,
ñoàng thôøi taêng doanh thu cho sieâu thò.
Thöù naêm, khoâng ngöøng naâng cao nghieäp vuï vaø kyõ
naêng baùn haøng, phuïc vuï khaùch haøng cho nhaân vieân,
giuùp naâng cao dòch vuï ôû sieâu thò, cuõng nhö thuùc ñaåy yù
ñònh mua haøng cuûa ngöôøi tieâu duøng.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Vuõ Anh Duõng vaø coäng söï (2012). Ñaùnh giaù nhaän thöùc vaø haønh vi tieâu duøng xanh: tröôøng hôïp
ngöôøi tieâu duøng Haø Noäi, Taïp chí Kinh teá vaø Phaùt trieån, soá 184, 46-55
2. Nguyeãn Vuõ Huøng, Nguyeãn Huøng Cöôøng vaø Hoaøng Löông Vinh (2015). Phong caùch soáng vaø tieâu
duøng xanh döôùi goùc nhìn cuûa lyù thuyeát haønh vi coù keá hoaïch, Taïp chí Kinh teá vaø Phaùt trieån, 216, 57-65
3. Phaïm Thò Lan Höông (2014). Döï ñoaùn yù ñònh mua xanh cuûa ngöôøi tieâu duøng treû: AÛnh höôûng
cuûa caùc nhaân toá vaên hoùa vaø taâm lyù, Taïp chí Kinh teá vaø Phaùt trieån, soá 200(2), 66-78
4. Ajzen (1991). The theory of planned behavior, Organizational Behavior and Human Decision
Processes, 50(1), 179-211
5. Arvola, A., Vassallo, M., Dean, M., Lampila, P., Saba, A., Lahteenmaki, L., and Shepherd,
R. (2008). Predicting intentions to purchase organic food: The role of affective and moral attitudes
in the Theory of Planned Behaviour, Appetite, 50(2-3), 443-454
6. Chen, M., F. (2007). Consumer attitudes and purchase intentions in relation to organic foods in Taiwan:
moderating effects of food-related personality traits, Food Quality and Preference, 18(7), 1008-1021
7. Elkington, H., and Makower (1988). The green consumers, New York: Penguin Books
8. Kotler, P., and Armstrong, G. (2010). Principles of marketing, Englewood Cliffs, N. J.:
Prentice Hall
9. AC Nielsen (2017). Investing and Innocating for Growth, Efficiency, the Future, Annual Report,
access to https://sites.nielsen.com/yearinreview/2017/assets/pdfs/Nielsen_2017_Annual_Report.pdf
10. Prachi Nimse, Abhilash Vijayan, Ashok Kumar, Charanya Varadarajan (2017). A review of
green product databases, Environmental Progress, 26(2),131-137
11. Shamdasani, P., Chon-Lin, G. and Richmond, D (1993). Exploring green consumers in an
oriental culture: Role of personal and marketing mix, Advances in consumer research, 20, 488-493
12. Terra Choice (2010). The sins of greenwashing: Home and family edition [Online], access to
http://sinsofgreenwashing.com/index35c6.pdf
13. Vermei and Verbeke (2006). Attitudes and voting behaviour: An application of the theory
of reasoned action, Progress in applied social psychology, 1, 95-125

Economy and Forecast Review 131

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
söï haøi loøng cuûa beänh nhaân veà dòch vuï
KCB taïi Coâng ty Coå phaàn Beänh vieän
Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi TRAÀN KIM TUÙ*
PHAÏM VAÊN TAØI**
Toùm taét
Baøi vieát nhaèm xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng cuûa beänh nhaân veà dòch vuï khaùm, chöõa
beänh (KCB) taïi Coâng ty Coå phaàn Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi. Döõ lieäu nghieân cöùu ñöôïc
thu thaäp töø 250 beänh nhaân ñang khaùm vaø ñieàu trò beänh taïi Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi.
Keát quaû nghieân cöùu chæ ra raèng, coù 5 yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng veà dòch vuï KCB cuûa beänh
nhaân, bao goàm: Möùc ñoä tin caäy; Khaû naêng ñaùp öùng; Söï ñoàng caûm; Naêng löïc phuïc vuï; Phöông tieän
höõu hình. Trong ñoù, yeáu toá Söï ñaùp öùng taùc ñoäng maïnh nhaát ñeán Söï haøi loøng cuûa beänh nhaân.

Töø khoùa: söï haøi loøng, chaát löôïng dòch vuï, khaùm chöõa beänh, Coâng ty Coå phaàn Beänh vieän Hoaøn
Myõ Minh Haûi

Summary
The article aims to determine factors affecting patients’ satisfaction with medical examination and
treatment services of Hoan My Minh Hai General Hospital Joint Stock Company. Research data
was collected from 250 patients undergoing medical examination and treatment at the Hospital.
Results point out five factors including Reliability; Responsiveness; Empathy; Assurance;
Tangibles. In particular, Responsiveness has the strongest impact on their satisfaction.

Keywords: satisfaction, service quality, medical examination and treatment, Hoan My Minh
Hai General Hospital Joint Stock Company

GIÔÙI THIEÄU
Lónh vöïc chaêm soùc söùc khoûe hieän nay ñaõ vaø ñang
laø vaán ñeà quan taâm haøng ñaàu. Vôùi xu höôùng ngaøy caøng
phaùt trieån ñoøi hoûi nhu caàu chaêm soùc söùc khoûe toaøn dieän
cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, chaát löôïng
dòch vuï KCB phaùt trieån hoaøn thieän seõ goùp phaàn taïo
ñoäng löïc thu huùt beänh nhaân, taïo söï haøi loøng beänh nhaân.
Vì vaäy, söï haøi loøng beänh nhaân ñöôïc quan taâm ñaëc bieät
trong dòch vuï KCB laø moät trong nhöõng muïc tieâu öu tieân
cuûa haàu heát caùc cô sôû y teá KCB.
Vaán ñeà ñaët ra caáp thieát cho caùc cô sôû y teá KCB coâng
laäp vaø ngoaøi coâng laäp hieän nay khoâng chæ laø nôi uy tín
veà chaát löôïng ñieàu trò, maø coøn taäp trung phaùt trieån chaát
löôïng dòch vuï KCB. Khaùch haøng ñeán KCB quan taâm
ñaëc bieät ñeán dòch vuï KCB, moät cô sôû y teá ñaùp öùng toát veà
dòch vuï KCB seõ mang laïi nieàm tin cho khaùch haøng taïo
söï haøi loøng tuyeät ñoái. Vôùi thöïc traïng hieän nay, baát kyø cô
sôû y teá KCB naøo cuõng caàn nhaän thöùc khaùch haøng, laáy yù
kieán cuûa khaùch haøng nhaèm naâng cao hieäu quaû phuïc vuï.
*
Coâng ty Coå phaàn Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi
TS., Tröôøng Cao ñaúng Kinh teá ñoái ngoaïi TP. Hoà Chí Minh
**
Vì beänh nhaân laø khaùch haøng chính cuûa caùc
dòch vuï KCB cuûa beänh vieän, do ñoù beänh
nhaân laø nguoàn thoâng tin coù giaù trò ñaùnh giaù
chaát löôïng chaêm soùc vaø chaát löôïng dòch
vuï. Möùc ñoä haøi loøng cuûa beänh nhaân caàn
ñöôïc coâng nhaän vaø ñoä tin caäy nhaát veà caùc
dòch vuï KCB laø truy caäp vaøo quan ñieåm
cuûa töøng beänh nhaân. Töø ñoù, xaùc ñònh phaân
tích caùc nhaân toá aûnh höôûng möùc ñoä haøi
loøng cuûa beänh nhaân ñoái vôùi dòch vuï KCB.
Xuaát phaùt töø nhöõng lyù do treân, nhoùm
taùc giaû thöïc hieän nghieân cöùu “Caùc nhaân
toá aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng cuûa beänh
nhaân veà dòch vuï KCB taïi Coâng ty Coå
phaàn Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh
Haûi”. Treân cô sôû ñoù, nhoùm taùc ñeà xuaát
nhöõng haøm yù quaûn trò giuùp ñònh höôùng
cho Coâng ty trong quaù trình duy trì vaø
phaùt trieån hoaït ñoäng dòch vuï KCB giai
ñoaïn hieän nay.

Ngaøy nhaän baøi: 31/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 14/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 22/5/2021

132 Kinh teá vaø Döï baùo

 CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ MOÂ HÌNH
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Theo Kotler vaø Keller (2006), söï haøi
loøng cuûa khaùch haøng laø möùc ñoä cuûa traïng
thaùi caûm giaùc cuûa moät ngöôøi baét nguoàn töø
vieäc so saùnh keát quaû thu ñöôïc töø vieäc tieâu
duøng saûn phaåm/dòch vuï vôùi nhöõng kyø voïng
cuûa hoï. Möùc ñoä haøi loøng phuï thuoäc söï khaùc
bieät giöõa keát quaû nhaän ñöôïc vaø kyø voïng,
neáu keát quaû thöïc teá thaáp hôn kyø voïng, thì
khaùch haøng khoâng haøi loøng, neáu keát quaû
thöïc teá töông xöùng vôùi kyø voïng, thì khaùch
haøng seõ haøi loøng, neáu keát quaû thöïc teá cao
hôn kyø voïng, thì khaùch haøng raát haøi loøng.
Theo Cronin vaø Taylor (1992), chaát
löôïng dòch vuï laø yeáu toá taùc ñoäng nhieàu
nhaát ñeán söï haøi loøng cuûa khaùch haøng.
Neáu nhaø cung caáp dòch vuï ñem ñeán cho
khaùch haøng nhöõng saûn phaåm coù chaát
löôïng, thoûa maõn nhu caàu cuûa hoï, thì nhaø
cung caáp ñoù ñaõ böôùc ñaàu laøm cho khaùch
haøng haøi loøng. Coù theå noùi, chaát löôïng
dòch vuï vaø söï haøi loøng cuûa khaùch haøng
coù moái quan heä maät thieát vôùi nhau, trong
ñoù chaát löôïng dòch vuï laø caùi ñöôïc taïo ra
tröôùc vaø sau ñoù quyeát ñònh ñeán söï haøi
loøng cuûa khaùch haøng. Moái quan heä nhaân
quaû giöõa 2 yeáu toá naøy laø vaán ñeà then choát
trong haàu heát caùc nghieân cöùu veà söï haøi
loøng cuûa khaùch haøng.
Theo Phaïm Thò Maän (2013), coù 7 yeáu
toá aûnh höôûng ñeán möùc ñoä haøi loøng cuûa
beänh nhaân taïi Beänh vieän Phong - Da lieãu
Trung öông Quyù Hoøa goàm: Phöông tieän
höõu hình; Söï ñaûm baûo; Söï ñaùp öùng; Söï tin
caäy; Söï caûm thoâng; Chaát löôïng kyõ thuaät
vaø Thöông hieäu beänh vieän.
Nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Maïnh Tuyeán
vaø Ñaøo Mai Luyeán (2012) cho raèng, caùc
yeáu toá: Thôøi gian tieáp caän dòch vuï y teá; Söï
giao tieáp cuûa nhaân vieân; Söï tin caäy; Caùc
cô sôû vaät chaát phuïc vuï KCB; Söï ñaùp öùng
nhu caàu ngöôøi beänh vaø Söï caûm thoâng aûnh
höôûng tôùi söï haøi loøng cuûa ngöôøi beänh taïi
Beänh vieän Tröôøng Ñaïi hoïc Taây Nguyeân.
Theo Hong Qin vaø Victor R, Prybutok
(2009), caùc yeáu toá aûnh höôûng söï haøi loøng
cuûa beänh nhaân veà chaát löôïng chaêm soùc
goàm: Uy tín cuûa beänh vieän; Trình ñoä
chuyeân moân; Cô sôû vaät chaát vaø Vieän phí.
Thoâng qua caùc coâng trình nghieân cöùu
ñaõ löôïc khaûo nhö treân vaø thöïc teá khaûo
saùt, nhoùm taùc giaû ñeà xuaát moâ hình nghieân
cöùu nhö Hình.
Caùc giaû thuyeát ñöôïc ñöa ra laø:
H1: Caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa nhoùm taùc giaû
Möùc ñoä tin caäy cuûa dòch vuï KCB ñoàng bieán vôùi möùc ñoä
haøi loøng cuûa hoï.
H2: Caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà Khaû naêng ñaùp
öùng cuûa dòch vuï KCB ñoàng bieán vôùi möùc ñoä haøi loøng
cuûa hoï.
H3: Caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà Naêng löïc phuïc
vuï cuûa dòch vuï KCB ñoàng bieán vôùi möùc ñoä haøi loøng
cuûa hoï.
H4: Caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà Söï ñoàng caûm
thoâng caûm cuûa dòch vuï KCB ñoàng bieán vôùi möùc ñoä haøi
loøng cuûa hoï.
H5: Caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà Phöông tieän höõu
hình cuûa dòch vuï KCB ñoàng bieán vôùi möùc ñoä haøi loøng
cuûa hoï.
H6: Caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà Chi phí khaùm
vaø ñieàu trò cuûa dòch vuï KCB ñoàng bieán vôùi möùc ñoä haøi
loøng cuûa hoï.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeå coù döõ lieäu phaân tích, nhoùm taùc giaû thöïc hieän
khaûo saùt ñoái vôùi 250 beänh nhaân ñang khaùm vaø ñieàu trò
taïi Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi. Keát quaû
thu veà 238 maãu ñaït yeâu caàu. Khaûo saùt ñöôïc thöïc hieän
trong naêm 2020. Döõ lieäu ñöôïc maõ hoùa vaø xöû lyù treân
phaàn meàm SPSS 23.0.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ THAÛO LUAÄN
Kieåm ñònh ñoä tin caäy cuûa thang ño
Keát quaû kieåm ñònh ñoä tin caäy cuûa thang ño vôùi 38
bieán quan saùt ño löôøng caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï
haøi loøng cuûa dòch vuï KCB cho thaáy, coù 3 bieán quan saùt
bò loaïi, vì coù heä soá töông quan bieán - toång (Corrected
item - total correlation) nhoû hôn 0,3. Keát quaû kieåm
ñònh cuoái cuøng sau khi loaïi boû 3 bieán quan saùt naøy ra
khoûi moâ hình cho thaáy, heä soá Cronbach’s Alpha cuûa
töøng yeáu toá lôùn hôn heä soá Cronbach’s Alpha ban ñaàu
vaø heä soá töông quan bieán - toång cuûa 28 bieán quan saùt
coøn laïi trong moâ hình ñeàu lôùn hôn 0,3 (Baûng 1).
Do ñoù, caùc bieán coøn laïi ñöôïc ñöa vaøo söû duïng trong
phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA) tieáp theo.
Phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA)
Keát quaû phaân tích EFA cho thaáy, thang ño caùc bieán
ñoäc laäp cho thaáy, coù 6 nhaân toá trích ñöôïc taïi Eigenvalue
laø 1,323, toång phöông sai trích laø 72,344 ≥ 50%, nghóa
laø moâ hình EFA laø phuø hôïp (Heä soá nhaân toá taûi laø 0,5).
Nhö vaäy, 6 nhaân toá ñöôïc trích coâ ñoïng ñöôïc 72,344%
133
 BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH ÑOÄ TIN CAÄY CUÛA THANG ÑO bieán thieân caùc bieán quan saùt. Möùc yù
Töông quan bieán nghóa cuûa kieåm ñònh Bartlett = 0,000 nhoû
Bieán quan saùt
- toång hieäu chænh hôn 0,05, neân caùc bieán quan saùt coù töông
Möùc ñoä tin caäy - Cronbach’s Alpha = 0,852 quan xeùt treân phaïm vi toång theå. Heä soá
A1: Ñöôïc ñaûm baûo an toaøn, an ninh traät töï, yeân taâm KCB ,547 KMO = 0,773 lôùn hôn 0,5, neân döõ lieäu
A2: Ñoä chính xaùc cuûa ñieàu trò ,676 phaân tích nhaân toá laø phuø hôïp. Keát quaû
A3: NV caûm thoâng vaø taïo nieàm tin khi beänh nhaân gaëp vaán ñeà ,672 phaân tích EFA cho thaáy, thang ño caùc
A4: Beänh vieän luoân thöïc hieän ñuùng nhöõng gì ñaõ höùa ,695
bieán ñoäc laäp aûnh höôûng ñeán söï haøi loøng
töø 6 nhoùm yeáu toá ban ñaàu sau khi phaân
A5: Naêng löïc chuyeân moân cuûa baùc syõ, ñieàu döôõng ñaùp öùng mong ñôïi ,463
tích EFA, seõ ñöôïc nhoùm laïi thaønh 5 nhaân
A6: Thuû tuïc khaùm beänh, nhaäp vieän, xuaát vieän roõ raøng coâng khai
thuaän tieän
,786 toá vôùi 31 bieán quan saùt nhö Baûng 2.
Phaân tích töông quan vaø hoài quy
Khaû naêng ñaùp öùng - Cronbach’s Alpha = 0,932
Keát quaû phaân tích hoài quy tuyeán tính
B1: Nhaân vieân saün saøng giuùp ñôõ beänh nhaân ,795
cho thaáy, moâ hình coù heä soá Sig. F = 0,000
B2: Dòch vuï ñöôïc thöïc hieän nhanh choùng ,753
nhoû hôn raát nhieàu so vôùi möùc yù nghóa
B3: Nhaân vieân höôùng daãn thuû tuïc cho beänh nhaân ñaày ñuû, deã hieåu ,869 α=5%, neân moâ hình hoài quy laø coù yù nghóa
B4: Ñoäi nguõ y baùc syõ khaùm ñieàu trò beänh taän tình, chu ñaùo ,797 vaø phuø hôïp vôùi taäp döõ lieäu thu ñöôïc. Do
B5: Thôøi gian chôø ñôïi ,890 ñoù, caùc bieán ñoäc laäp trong moâ hình coù
Naêng löïc phuïc vuï - Cronbach’s Alpha = 0,760 moái quan heä ñoái vôùi bieán phuï thuoäc Söï
C1: Ñoäi nguõ y baùc syõ cuûa beänh vieän giaøu kinh nghieäm ,606 haøi loøng. Heä soá Durbin - Watson cuûa moâ
C2: Ñaûm baûo naêng löïc thöïc hieän khaùm vaø ñieàu trò beänh ,626 hình laø 1,560, chöùng toû moâ hình khoâng coù
C3: Beänh vieän ñaûm baûo naêng löïc thöïc hieän chaån ñoaùn hình aûnh, hieän töôïng töï töông quan (Hoaøng Troïng
,541
xeùt nghieäm vaø Chu Nguyeãn Moäng Ngoïc, 2008). Heä
Söï ñoàng caûm - Cronbach’s Alpha = 0,913 soá R2 hieäu chænh laø 0,663 nhoû hôn R2 laø
D1: Deã daøng trao ñoåi thoâng tin ,689 0,67, chöùng toû moâ hình hoài quy phuø hôïp
D2: Nhaân vieân saün saøng laéng nghe yù kieán cuûa beänh nhaân ,684 vôùi döõ lieäu ôû möùc 0,663, coù nghóa laø coù
D3: Nhaän yù kieán ñoùng goùp töø beänh nhaân ,875 66,3% söï bieán thieân cuûa Söï haøi loøng cuûa
D4: Dòch vuï caáp cöùu 24h luoân saün saøng ,873 beänh nhaân ñöôïc giaûi thích bôûi caùc bieán
D5: Nhaân vieân luoân xem beänh nhaân laø trung taâm ,763
coù trong moâ hình (Baûng 2). Vôùi giaù trò
naøy, ta coù theå keát luaän moâ hình hoài quy
D6: Baùc syõ/nhaân vieân thaáu hieåu nhu caàu ñaëc bieät cuûa beänh nhaân ,331
tuyeán tính ñöa ra laø phuø hôïp vôùi döõ lieäu
D7: Beänh vieän thöïc söï mong muoán phuïc vuï beänh nhaân moät caùch
toát nhaát
,812 vaø coù theå söû duïng ñöôïc.
Moâ hình ñöôïc bieåu dieãn laïi döôùi
D8: beänh nhaân nhaän ñöôïc thoâng baùo töø nhaân vieân nhöõng thoâng
tin caàn thieát
,737 daïng phöông trình hoài quy tuyeán tính
Phöông tieän höõu hình - Cronbach’s Alpha = 0,917
vôùi bieán phuï thuoäc Söï haøi loøng cuûa beänh
E1: Trang thieát bò, maùy moùc hieän ñaïi ,730
nhaân nhö sau:
Söï haøi loøng cuûa beänh nhaân = 0,274*
E2: Cô sôû vaät chaát khang trang ,800
Möùc ñoä tin caäy + 0,283* Khaû naêng ñaùp öùng
E3: Nhaân vieân aên maëc goïn gaøng, saïch ñeïp ,765
+ 0,144* Naêng löïc phuïc vuï + 0,139* Söï
E4: Phoøng chôø coù caùc phöông tieän giuùp ngöôøi beänh coù taâm lyù ñoàng caûm + 0,191* Phöông tieän höõu hình
,775
thoaûi maùi, nhö: tivi, tranh aûnh, tôø rôi, nöôùc uoáng...
E5: Ñöôïc baûo ñaûm söï rieâng tö khi khaùm beänh, chieáu chuïp, laøm
thuû thuaät...
,782 KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ
E6: Nhaø veä sinh thuaän tieän, söû duïng toát, saïch seõ. ,745
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 5 yeáu
Chi phí khaùm vaø ñieàu trò - Cronbach’s Alpha = 0,870
toá aûnh höôûng tích cöïc ñeán Söï haøi loøng
F1: Chi phí KCB phuø hôïp vôùi chaát löôïng dòch vuï ,672 veà dòch vuï KCB cuûa Coâng ty Coå phaàn
F2: Hoùa ñôn chöùng töø chính xaùc ,755 Beänh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi,
F3: Vieän phí ñöôïc tính ñuùng, ñuû theo thuï höôûng cuûa beänh nhaân ,724 goàm: Khaû naêng ñaùp öùng; Möùc ñoä tin caäy;
F6: Baûng keâ chi phí roõ raøng, minh baïch ,746 Phöông tieän höõu hình; Naêng löïc phuïc vuï;
Söï haøi loøng cuûa beänh nhaân - Cronbach’s Alpha = 0,765 Söï ñoàng caûm. Trong ñoù, yeáu toá Khaû naêng
G1: Anh/chò haøi loøng veà chaát löôïng dòch vuï KCB cuûa Beänh vieän
,528
ñaùp öùng coù taùc ñoäng maïnh nhaát, yeáu toá
Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi? taùc ñoäng thaáp nhaát laø Söï ñoàng caûm. Treân
G2: Keát quaû khaùm beänh ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nguyeän voïng cuûa Anh/chò? ,565 cô sôû keát quaû nghieân cöùu, nhoùm taùc giaû
G3: Khi coù nhu caàu KCB, Anh/chò seõ tieáp tuïc löïa choïn Beänh vieän
,548
ñöa ra moät soá haøm yù vôùi caùc nhaø quaûn trò
Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi? taïi Coâng ty Coå phaàn Beänh vieän Ña khoa
G4: Anh/chò seõ giôùi thieäu ngöôøi thaân, baïn beø söû duïng dòch vuï taïi
,625 Hoaøn Myõ Minh Haûi nhö sau:
Beânh vieän Ña khoa Hoaøn Myõ Minh Haûi? Moät laø, ñoái vôùi yeáu toá Khaû naêng
Nguoàn: Toång hôïp töø keát quaû kieåm ñònh Cronbach’s Alpha ñaùp öùng. Boä phaän chaêm soùc khaùch

134 Kinh teá vaø Döï baùo

haøng caàn boá trí nhaân vieân höôùng daãn BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY TUYEÁN TÍNH LAÀN 2
khaùch haøng ôû nhöõng vò trí, nhö: quaày Teân nhaân toá Beta Beta chuaån hoùa Sig. Tolerance VIF
tieáp nhaän, quaày boác soá thöù töï, quaày Möùc ñoä tin caäy ,254 ,274 ,000 ,507 1,974
thu ngaân, moät soá phoøng khaùm coù löôïng Khaû naêng ñaùp öùng ,245 ,283 ,000 ,526 1,901
beänh ñoâng… Ñoàng thôøi, trieån khai ñaêng
Naêng löïc phuïc vuï ,151 ,144 ,003 ,625 1,600
kyù khaùm beänh online, chöông trình hoã
Söï ñoàng caûm ,132 ,139 ,004 ,632 1,581
trôï khaùc… treân tinh thaàn tinh goïn caùc
bieåu maãu veà KCB. Phöông tieän höõu hình ,177 ,191 ,000 ,537 1,864
Hai laø, ñoái vôùi yeáu toá Möùc ñoä tin Nguoàn: Keát quaû phaân tích SPSS
caäy. Thöïc hieän caûi thieän caùc quy trình
baûo maät hoà sô beänh, ñaûm baûo tính rieâng boä “Höôùng daãn giao tieáp, öùng xöû cuûa caùn boä y teá vaø
tö trong quaù trình khaùm vaø chöõa beänh. nhaân vieân beänh vieän”.
Thöïc hieän toå chöùc hoäi thaûo, hoäi nghò trao Toå chöùc khaûo saùt ñaùnh giaù söï haøi loøng cuûa khaùch
ñoåi yù kieán nhaèm taäp trung naâng cao kinh haøng ñoái vôùi dòch vuï KCB cuûa Beänh vieän, qua ñoù ñöa
nghieäm, kieán thöùc giöõa caùc khoa, cuõng ra caùc chính saùch phuø hôïp ñaùp öùng yeâu caàu taïo thuaän
nhö caùc y baùc só. Thöôøng xuyeân ñaøo taïo lôïi cho hoaït ñoäng KCB cuûa khaùch haøng.
naâng cao trình ñoä chuyeân moân cho baùc só Boán laø, ñoái vôùi yeáu toá Phöông tieän höõu hình. Ñaàu
vaø nhaân vieân beänh vieän. tö xaây döïng caûi thieän phöông tieän vaät chaát khuoân vieân
Coâng khai roõ raøng thuû tuïc khaùm beänh, chôø KCB, xeùt nghieäm, mua thuoác roäng raõi, thoaùng maùt.
nhaäp vieän, xuaát vieän thuaän tieän, keát hôïp Taïo khoâng gian thoaûi maùi cho khaùch haøng trong khi chôø
coâng ngheä 4.0 vaø hoà sô beänh aùn ñieän töû ñeán löôït KCB. Thöôøng xuyeân nghieân cöùu, caûi tieán boá
göûi thoâng tin keát quaû ñieàu trò qua email trí caùc phoøng khaùm ñaûm baûo khoa hoïc, thuaän tieän phuø
caù nhaân, zalo, nhaèm ñaûm baûo nhanh hôïp vôùi nhu caàu KCB, coù sô ñoà chæ daãn cuï theå, roõ raøng.
choùng tieän lôïi cho khaùch haøng deã daøng Tieáp tuïc ñaàu tö, naâng caáp trang thieát bò coâng ngheä
caäp nhaät, nhöng ñaûm baûo baûo maät. tin hoïc, kyõ thuaät hieän ñaïi, hoã trôï höõu hieäu cho coâng taùc
Ba laø, ñoái vôùi yeáu toá Söï ñoàng caûm. quaûn lyù beänh vieän, taát caû vì muïc tieâu tieáp caän nhanh,
Thöôøng xuyeân ñaøo taïo naâng cao trình ñoä chaån ñoaùn chính xaùc, ñieàu trò kòp thôøi. Naâng caáp heä
nghieäp vuï, chuyeân moân cho nhaân vieân, thoáng camera giaùm saùt an ninh...
trang bò kieán thöùc veà taâm lyù hoïc, reøn Naêm laø, ñoái vôùi yeáu toá Naêng löïc phuïc vuï. Caàn coù
luyeän, trau doài phaåm chaát, ñaïo ñöùc, tö caùc quy trình cuï theå veà coâng taùc phuïc vuï beänh nhaân,
duy môùi vaø kyõ naêng giao tieáp, öùng xöû vôùi phaân coâng coâng vieäc vaø nhieäm vuï roõ raøng ñoái caùn boä,
khaùch haøng. nhaân vieân cuûa Beänh vieän. Ñoàng thôøi, coù caùc bieän phaùp
Toå chöùc caùc lôùp kyõ naêng meàm cho hoã trôï, giaûm taûi cho y baùc syõ KCB ñeå hoï coù theå daønh
caùn boä y teá vaø nhaân vieân cuûa Beänh nhieàu thôøi gian ñeå tieáp xuùc, ñoàng caûm, thaáu hieåu caùc
vieän, nhaèm naâng cao kyõ naêng giao tieáp vaán ñeà beänh nhaân; ñoàng thôøi, coù nhöõng chia seû, höôùng
vôùi khaùch haøng vaø ngöôøi nhaø cuûa khaùch daãn cuï theå; qua ñoù, giuùp cho beänh nhaân hieåu roõ tình
haøng. Höôùng daãn taän tình vaø nhaän ñaày ñuû traïng beänh cuûa mình ñeå coù nhöõng caùch chaêm soùc baûn
caùc taøi lieäu, bieåu maãu ñeå thöïc hieän caùc thaân phuø hôïp. Töø ñoù, naâng cao söï haøi loøng cuûa beänh
dòch vuï. Xaây döïng cho rieâng mình moät nhaân veà dòch vuï KCB cuûa Beänh vieän.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Hoaøng Troïng vaø Chu Nguyeãn Moäng Ngoïc (2008). Phaân tích döõ lieäu nghieân cöùu vôùi SPSS, Nxb
Hoàng Ñöùc
2 Phaïm Thò Maän (2013). Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa chaát löôïng dòch vuï KCB ñeán söï haøi loøng cuûa
beänh nhaân taïi Beänh vieän Phong - Da lieãu Trung öông Quyù Hoøa, Luaän vaên thaïc só, Ñaïi hoïc Ñaø Naüng
3. Nguyeãn Maïnh Tuyeán vaø Ñaøo Mai Luyeán (2012). Möùc ñoä haøi loøng cuûa beänh nhaân taïi Beänh vieän
Tröôøng Ñaïi hoïc Taây Nguyeân, Luaän vaên thaïc só, Tröôøng Ñaïi hoïc Taây Nguyeân
4. Cronin, J. J., and Taylor, S. A. (1992). Measuring Service Quality: a reexamination and
extension, Journal of Marketing, 56, 55-68
5. Hong Qin., and Victor R, Prybutok (2009). Service quality, customer satisfaction, and
behavioral intentions in fast-food restaurants, International Journal of Quality and Service
Sciences, 1(1),78-95
6. Kotler, P., and Keller, K. (2006). Marketing Management, 12th Edition, Prentice Hall, Upper
Saddle River
7. Zeithaml, V. A., and Bitner, M. J. (2000). Services Marketing: Integrating Customer Focus
across the Firm, 2nd Edition, Boston. McGraw-Hill

Economy and Forecast Review 135

Nghieân cöùu taùc ñoäng
cuûa Voán xaõ hoäi ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp
cuûa sinh vieân ngaønh kinh teá,
Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang DÖÔNG THÒ HUYØNH NHÖ*
Toùm taét
Döïa treân vieäc khaûo saùt 288 sinh vieân ñang theo hoïc caùc ngaønh kinh teá taïi Tröôøng Ñaïi hoïc An
Giang, vôùi phöông phaùp choïn maãu heä thoáng, nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp phaân tích ñònh
löôïng ñeå ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa Voán xaõ hoäi ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân ngaønh kinh
teá Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. Keát quaû cho thaáy, coù moái quan heä tröïc tieáp giöõa Söï gaén keát hoïc
ñöôøng; Tình baïn hoïc ñöôøng vaø Loøng tin ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân. Trong ñoù, Loøng
tin aûnh höôûng maïnh nhaát ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân.

Töø khoùa: voán xaõ hoäi, khôûi nghieäp, yù ñònh khôûi nghieäp

Summary
Based on a survey of 288 students studying economics at An Giang University by a systematic
sampling method, this study employs quantitative method to assess the effect of Social capital
on their Entrepreneurial intention. The results show that there is a direct relationship between
School cohesion, Friendship in school, Trust and Entrepreneurial intention. In particular,
Trust has the strongest influence on Entrepreneurial intention.

Keywords: social capital, entrepreneurship, entrepreneurial intention

GIÔÙI THIEÄU
Taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc, vieäc thuùc ñaåy hoaït ñoäng khôûi
nghieäp ñoái vôùi hoïc sinh, sinh vieân luoân ñöôïc söï quan taâm
cuûa ban laõnh ñaïo caùc cô sôû giaùo duïc - ñaøo taïo. Tuy nhieân,
ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû caàn nghieân cöùu xaùc ñònh nhöõng yeáu
toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh khôûi nghieäp trong sinh vieân.
Chia vaø Liang (2016) ñaõ nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa
söï saùng taïo vaø voán xaõ hoäi ñoái vôùi yù ñònh kinh doanh
cuûa 213 sinh vieân ngaønh du lòch taïi moät khu vöïc ñoâ thò
cho thaáy, söï saùng taïo vaø voán xaõ hoäi laø nhöõng yeáu toá caàn
thieát trong vieäc phaùt trieån yù ñònh kinh doanh (voán xaõ
hoäi cuûa sinh vieân ñöôïc hình thaønh thoâng qua caùc töông
taùc xaõ hoäi trong moâi tröôøng hoïc ñöôøng, chaúng haïn nhö
vôùi giaûng vieân, baïn beø vaø cha meï). Do ñoù, trong nghieân
cöùu naøy, taùc giaû xem xeùt aûnh höôûng cuûa caùc thaønh phaàn
caáu thaønh Voán xaõ hoäi ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh
vieân khoái ngaønh kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang.
CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP
NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Voán xaõ hoäi ñöôïc moâ taû laø möùc ñoä cuûa xu höôùng
vò tha vaø möùc ñoä tin caäy laãn nhau giöõa nhöõng ngöôøi
*
ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang
Ngaøy nhaän baøi: 08/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 18/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 23/5/2021
trong coäng ñoàng (Guiso, Sapienza vaø
Zingales, 2004). Trong caû 2 tröôøng
hôïp, Voán xaõ hoäi ñöôïc hình thaønh vaø
phaùt trieån thoâng qua caùc quan heä xaõ
hoäi (Seibert, Kraimer vaø Liden, 2013).
Nhö vaäy, theo muïc ñích cuûa nghieân
cöùu naøy, Voán xaõ hoäi laø giaù trò maø caùc
caù nhaân thu ñöôïc thoâng qua caùc töông
taùc xaõ hoäi ñeå phaùt trieån naêng löïc xaõ hoäi
cuûa hoï. Nhöõng ngöôøi coù voán xaõ hoäi cao
coù xu höôùng ñaùng tin caäy hôn, hôïp taùc
hôn vaø ít ích kyû hôn (Hasan, Hoi, Wu
vaø Zhang, 2016). Trong moät soá nghieân
cöùu, caùc hoïc giaû coi voán xaõ hoäi laø moät
nguoàn taøi nguyeân quyù giaù môû ra khaû
naêng tieáp caän vôùi nhieàu nguoàn löïc khaùc,
nhö: taøi chính, thoâng tin thò tröôøng vaø
khaùch haøng (Sengupta, 2010).
YÙ ñònh khôûi nghieäp coù theå ñöôïc ñònh
nghóa laø söï lieân quan yù ñònh cuûa moät
caù nhaân ñeå baét ñaàu moät doanh nghieäp
(Souitaris vaø coäng söï, 2007). Ñoù laø moät
quaù trình ñònh höôùng vieäc laäp keá hoaïch vaø
trieån khai thöïc hieän keá hoaïch taïo doanh
nghieäp môùi (Gupta vaø Bhawe, 2007).

136 Kinh teá vaø Döï baùo

 YÙ ñònh khôûi nghieäp trôû thaønh moät
trong nhöõng tieàn ñeà quan troïng nhaát cuûa
quaûn trò nhu caàu trong quaù trình cung
caáp dòch vuï ñeán khaùch haøng. Söï haøi loøng
khaùch haøng daãn ñeán nhieàu aûnh höôûng vaø
noù ñöôïc bieát ñeán nhö moät tieâu chí mang
laïi thu nhaäp, cuõng nhö lôïi nhuaän trong
töông lai cho coâng ty. Do ñoù, nhöõng
ngöôøi cung caáp dòch vuï neân ñaët öu tieân
cho vieäc ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa khaùch
haøng nhö laø moät muïc tieâu chính cuûa hoï.
Döïa vaøo vieäc löôïc khaûo caùc nghieân
cöùu tröôùc ñoù, taùc giaû ñeà xuaát moâ hình
nghieân cöùu nhö Hình 1. Trong ñoù, khaùi
nieäm Voán xaõ hoäi bao goàm 4 khía caïnh:
Söï gaén keát hoïc ñöôøng (GKHD) ñöôïc ño
löôøng bôûi 4 bieán quan saùt; Tình baïn hoïc
ñöôøng (TBHD) ñöôïc ño löôøng bôûi 3 bieán
quan saùt; Söï gaén keát xaõ hoäi laùng gieàng
(GKLG) ñöôïc ño löôøng bôûi 2 bieán quan
saùt vaø Loøng tin (hoïc ñöôøng/laùng gieàng)
(LT) ñöôïc ño löôøng bôûi 3 bieán quan saùt
(Paiva vaø coäng söï, 2014); khaùi nieäm YÙ
ñònh khôûi nghieäp ñöôïc ño löôøng bôûi 3
bieán quan saùt (Leâ Vuõ Troïng Baûo, 2020).
Caùc giaû thuyeát ñöa ra laø:
H1: Söï gaén keát hoïc ñöôøng taùc ñoäng tröïc
tieáp, cuøng chieàu ñeán yù ñònh khôûi nghieäp
cuûa sinh vieân ngaønh kinh teá, Tröôøng Ñaïi
hoïc An Giang;
H2: Tình baïn hoïc ñöôøng taùc ñoäng tröïc
tieáp, cuøng chieàu ñeán yù ñònh khôûi nghieäp
cuûa sinh vieân ngaønh kinh teá, Tröôøng Ñaïi
hoïc An Giang;
H3: Söï gaén keát xaõ hoäi laùng gieàng taùc
ñoäng tröïc tieáp, cuøng chieàu ñeán yù ñònh
khôûi nghieäp cuûa sinh vieân ngaønh kinh teá,
Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang;
H4: Loøng tin taùc ñoäng tröïc tieáp, cuøng
chieàu ñeán yù ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh vieân
ngaønh kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän thoâng qua
2 giai ñoaïn:
Nghieân cöùu sô boä: Söû duïng phöông
phaùp nghieân cöùu ñònh tính vôùi kyõ thuaät
thaûo luaän nhoùm muïc tieâu, cuï theå: taùc giaû
söû duïng phöông phaùp choïn maãu thuaän
tieän, choïn ra 5 sinh vieân ñang theo hoïc
caùc ngaønh kinh teá taïi Tröôøng Ñaïi hoïc An
Giang vaøo nhoùm thaûo luaän. Giai ñoaïn
nghieân cöùu naøy nhaèm ñieàu chænh vaø boå
sung bieán quan saùt cho thang ño ñoái vôùi
caùc khaùi nieäm trong moâ hình nghieân cöùu.
Nghieân cöùu chính thöùc: Söû duïng
phöông phaùp nghieân cöùu ñònh löôïng cuøng
vôùi phöông phaùp choïn maãu ngaãu nhieân
heä thoáng vôùi côõ maãu laø 300, phöông phaùp
Economy and Forecast Review
HÌNH 1: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa taùc giaû
thu thaäp thoâng tin ñöôïc söû duïng laø göûi phieáu khaûo saùt.
Vôùi toång soá phieáu phaùt ra laø 300 phieáu, thu veà 295
phieáu, trong ñoù soá phieáu hôïp leä laø 288 phieáu. Thôøi gian
tieán haønh khaûo saùt töø ngaøy 01 ñeán ngaøy 10/03/2021.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Kieåm ñònh moâ hình ño löôøng
Vieäc ñaùnh giaù moâ hình ño löôøng keát quaû bao haøm
ñoä tin caäy toång hôïp ñeå ñaùnh giaù tính nhaát quaùn noäi taïi,
ñoä tin caäy rieâng cuûa töøng thang ño/bieán vaø phöông sai
trích trung bình (Average Variance Extracted - AVE)
nhaèm ñaùnh giaù giaù trò hoäi tuï vaø tieâu chí Fornell-Larcker
ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù giaù trò phaân bieät.
Tröôùc tieân, moâ hình ñöôïc ñaùnh giaù giaù trò hoäi tuï.
Vieäc naøy ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua caùc yeáu toá, bao goàm:
heä soá taûi, ñoä tin caäy toång hôïp (CR) vaø trích xuaát phöông
sai trung bình (AVE). Baûng 1 cho thaáy, taát caû caùc heä
soá taûi nhaân toá ñeàu vöôït quaù giaù trò ñeà nghò laø 0,6 (Chin,
Peterson vaø Brown, 2008). Giaù trò ñoä tin caäy toång hôïp
giao ñoäng töø 0,834-0,893 vaø ñeàu vöôït quaù giaù trò ñeà
xuaát laø 0,7, trong khi phöông sai trích xuaát trung bình
vöôït quaù giaù trò ñeà xuaát laø 0,5 (Hair vaø coäng söï, 2014).
Tieáp theo laø ñaùnh giaù giaù trò phaân bieät giöõa caùc khaùi
nieäm, ñieàu naøy ñöôïc chæ ra bôûi söï töông quan thaáp giöõa
bieán quan saùt ño löôøng cho moät khaùi nieäm lieân quan vaø
caùc bieán quan saùt ño löôøng cho khaùi nieäm khaùc. Baûng
2 cho thaáy, giaù trò caên baäc hai cuûa AVE (giaù trò naèm
treân ñöôøng cheùo) cuûa moãi khaùi nieäm lôùn hôn caùc heä soá
töông quan töông öùng cuûa khaùi nieäm ñoù vôùi caùc khaùi
nieäm khaùc trong moâ hình nghieân cöùu. Ñieàu naøy chöùng
minh cho giaù trò phaân bieät cuûa caùc khaùi nieäm (Fornell
vaø Larcker, 1981).
Kieåm ñònh moâ hình caáu truùc
Chöông trình PLS coù theå taïo soá lieäu thoáng keâ T ñeå
kieåm tra möùc ñoä quan troïng cuûa caû moâ hình beân trong
137
 BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ ÑOÄ TIN CAÄY VAØ GIAÙ TRÒ HOÄI TUÏ CUÛA THANG ÑO
Thang ño Bieán quan Heä soá taûi nhaân toá Ñoä tin caäy toång Phöông sai trích
(Constructs) saùt (Items) (Factor Loading) hôïp (CR) trung bình (AVE)
Söï gaén keát hoïc ñöôøng (GKHD) 4 0,708-0,807 0,834 0,558
Tình baïn hoïc ñöôøng (TBHD) 3 0,814-0,877 0,885 0,719
Söï gaén keát xaõ hoäi laùng gieàng (GKLG) 2 0,841-0,926 0,878 0,783
Loøng tin (hoïc ñöôøng/laùng gieàng) (LT) 3 0,821-0,893 0,893 0,735
YÙ ñònh khôûi nghieäp sinh vieân (YDKN) 3 0,794-0,888 0,871 0,693

BAÛNG 2: ÑAÙNH GIAÙ GIAÙ TRÒ PHAÂN BIEÄT

CUÛA THANG ÑO DÖÏA TREÂN TIEÂU CHUAÅN FORNELL-LARCKER
Loøng Söï gaén keát Söï gaén keát xaõ hoäi Tình baïn hoïc YÙ ñònh
Khaùi nieäm
tin hoïc ñöôøng laùng gieàng ñöôøng khôûi nghieäp
Loøng tin 0,858
Söï gaén keát hoïc ñöôøng 0,362 0,747
Söï gaén keát xaõ hoäi laùng gieàng 0,471 0,224 0,885
Tình baïn hoïc ñöôøng 0,578 0,328 0,505 0,848
YÙ ñònh khôûi nghieäp 0,646 0,381 0,448 0,599 0,832

BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH MOÂ HÌNH CAÁU TRUÙC

Thang ño Thang ño Möùc ñoä Kieåm Möùc yù nghóa Giaû Kieåm ñònh
phuï thuoäc ñoäc laäp taùc ñoäng ñònh t thoáng keâ thuyeát giaû thuyeát
 GKHD 0,124 2,688 0,007 H1 Chaáp nhaän
YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa  TBHD 0,284 4,669 0,000 H2 Chaáp nhaän
sinh vieân (YDKN)
R2 = 0,513  GKLG 0,092 1,901 0,058 H3 Baùc boû
 LT 0,394 8,398 0,000 H4 Chaáp nhaän
Nguoàn: Keát quaû töø phaân tích SmartPLS, döõ lieäu 2021

HÌNH 2: BIEÅU ÑOÀ THEÅ HIEÄN KEÁT QUAÛ MOÂ HÌNH CAÁU TRUÙC
TUYEÁN TÍNH PLS-SEM
Nguoàn: Keát quaû töø phaân tích SmartPLS, döõ lieäu 2021
vaø beân ngoaøi, söû duïng moät thuû tuïc goïi
laø “Bootstrapping”. Trong quy trình naøy,
moät soá löôïng lôùn caùc maãu con (ví duï:
5.000) ñöôïc laáy töø maãu ban ñaàu vaø thay
theá ñeå taïo ra sai soá chuaån cuûa Bootstrap,
do ñoù cung caáp caùc giaù trò T gaàn ñuùng
ñeå kieåm tra yù nghóa cuûa caáu truùc ñöôøng
daãn. Keát quaû Bootstrap xaáp xæ möùc bình
thöôøng cuûa döõ lieäu. Sau khi hoaøn taát thuû
tuïc Bootstrapping, keát quaû ñöôïc trình
baøy ôû Baûng 3.
Sau khi xem xeùt heä soá ñöôøng daãn cho
moâ hình beân trong, chuùng ta coù theå khaùm
phaù moâ hình beân ngoaøi baèng caùch kieåm
tra thoáng keâ T trong cöûa soå “Taûi beân
ngoaøi (Means, STDEV, T-value)”. Soá
lieäu Baûng 4 cho thaáy, taát caû caùc thoáng keâ
T lôùn hôn 1,96, ngoaïi tröø yeáu toá “GKLG”.
Vì vaäy, caùc giaû thuyeát H1, H2 vaø H4 ñöôïc
chaáp nhaän, giaû thuyeát H3 bò baùc boû. Taát
caû caùc keát quaû naøy hoaøn thaønh phaân tích
cô baûn veà PLS-SEM trong nghieân cöùu
cuûa taùc giaû. Keát quaû PLS-SEM ñöôïc theå
hieän trong Hình 2.

138 Kinh teá vaø Döï baùo

 KEÁT LUAÄN - HAØM YÙ QUAÛN TRÒ
Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa Voán xaõ
hoäi ñeán YÙ ñònh khôûi nghieäp cuûa sinh
vieân ngaønh kinh teá Tröôøng Ñaïi hoïc An
Giang cho thaáy, coù 3 khía caïnh cuûa Voán
xaõ hoäi bao goàm: Söï gaén keát hoïc ñöôøng;
Tình baïn hoïc ñöôøng vaø Loøng tin coù
aûnh höôûng cuøng chieàu ñeán YÙ ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân. Trong ñoù, yeáu toá
Loøng tin aûnh höôûng maïnh nhaát ñeán YÙ
ñònh khôûi nghieäp. Ngoaøi ra, chöa tìm
thaáy söï taùc ñoäng coù yù nghóa cuûa Söï gaén
keát xaõ hoäi laùng gieàng ñeán YÙ ñònh khôûi
nghieäp cuûa sinh vieân. Döïa treân keát quaû
nghieân cöùu, taùc giaû ñeà xuaát moät soá haøm
yù quaûn trò sau:
Thöù nhaát, lieân quan ñeán naâng cao Söï
gaén keát hoïc ñöôøng cho sinh vieân. Nhaø
tröôøng caàn taïo moâi tröôøng hoïc taäp thuaän
lôïi vaø tích cöïc, laáy sinh vieân laø trung taâm, luoân quan
taâm vaø naém baét tình hình cuûa sinh vieân. Ngoaøi ra, caàn
coù nhöõng keânh tieáp nhaän vaø phaûn hoài nhanh thoâng tin
ñoái vôùi sinh vieân.
Thöù hai, lieân quan ñeán naâng cao Tình baïn hoïc
ñöôøng cho sinh vieân. Nhaø tröôøng caàn toå chöùc caùc buoåi
ngoaïi khoùa, hoäi thaûo... nhaèm taïo cô hoäi ñeå sinh vieân
caùc khoùa, caùc khoa giao löu vôùi nhau, thoâng qua nhöõng
hoaït ñoäng giao löu ñoù seõ thuùc ñaåy vieäc sinh vieân hình
thaønh caùc nhoùm baïn töï hoïc ñeå chia seû tri thöùc vôùi nhau,
giuùp nhau cuøng tieán boä trong hoïc taäp.
Thöù ba, lieân quan ñeán naâng cao Loøng tin cho sinh
vieân. Loøng tin cuûa sinh vieân ñöôïc hình thaønh thoâng qua
nhöõng cam keát vaø thöïc hieän cam keát cuûa Nhaø tröôøng,
noù phaûn aùnh thoâng qua chaát löôïng ñaøo taïo, trình ñoä
chuyeân moân nghieäp vuï, caùc chính saùch lieân quan ñeán
ñaøo taïo... Do ñoù, Nhaø tröôøng caàn thöïc hieän ñuùng nhöõng
cam keát cuûa mình ñoái vôùi sinh vieân, theå hieän naêng löïc
chuyeân moân cao thoâng qua vieäc giaûng daïy, cuõng nhö tö
vaán caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu coù lieân quan.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Nguyeãn Vaên Anh vaø Nguyeãn Thò Phöông Thaûo (2019). ÖÙng duïng chæ soá haøi loøng khaùch haøng
cuûa Myõ - Moät nghieân cöùu trong lónh vöïc dòch vuï vieãn thoâng di ñoäng taïi Vieät Nam, Taïp chí Nghieân
cöùu kinh teá vaø Kinh doanh chaâu AÙ, thaùng 12/2019, 36-54
2. Leâ Vuõ Troïng Baûo (2020). Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán yù chí laäp nghieäp cuûa thanh nieân huyeän
Chaâu Ñöùc, tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu, Luaän vaên thaïc só, Tröôøng Ñaïi hoïc Baø Ròa - Vuõng Taøu
3. Anderson, J. C., and Gerbing, D. W. (1988). Structural Equation Modeling in Practice: A
Review and Recommended Two-Step Approach, Psychological Bulletin, 103(3), 411-423
4. Chia, C. C., and Liang, C. (2016). Influence of creativity and social capital on the
entrepreneurial intention of tourism students, Journal of Entrepreneurship, Management and
Innovation, 12(2), 151-168
5. Chin, W. W., Peterson, R. A., and Brown, S. P. (2008). Structural equation modeling in
marketing: Some practical reminders, Amfiteatru Economic Journal Provided, 16(4), 287-298
6. Fornell, D. F. C., and Larcker (1981). Evaluating Structural Equation Models with
Unobservable Variables and Measurement Error, Journal of Marketing Research This, 18(1), 39-50
7. Guiso, L., Sapienza, P., and Zingales, L. (2004). The role of social capital in financial
development, The American Economic Review, 94(3), 526-556
8. Gupta, V. K., and Bhawe, N. M. (2007). The Influence of Proactive Personality and Stereotype
Threat on Women’s Entrepreneurial Intentions, Journal of Leadership & Organizational Studies,
13(4), 73-85
9. Hair, J. J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., and Sarstedt, M. (2014). A primer on partial least
squares structural equation modeling (PLS-SEM), SAGE, Los Angeles
10. Hasan, I., Hoi, C. K., Wu, Q., and Zhang, H. (2016). Does social capital matter in
corporate decisions? Evidence from corporate tax avoidance, Journal of Accounting Research,
55(3), 629-668
11. Paiva, P. C. P., De Paiva, H. N., De Oliveira Filho, P. M., Lamounier, J. A., E Ferreira, E.
F., Ferreira, R. C., et al. (2014). Development and validation of a social capital questionnaire for
adolescent students (SCQ-AS), PloS One, 9(8), 1-8
12. Seibert, S. E., Kraimer, M. L., and Liden, R. C. (2013). A social capital theory of career
success, The Academy of Management Journal, 44(2), 219-237
13. Sengupta, A. (2010). Social capital and entrepreneurship: An analysis of methodological
issues, Sociological Bulletin, 59(3), 323-344
14. Souitaris, V., Zerbinati, S., and Al-Laham, A. (2007). Do entrepreneurship programmes raise
entrepreneurial intention of science and engineering students? The effect of learning, inspiration
and resources, Journal of Business Venturing, 22(4), 566-591

Economy and Forecast Review 139

Moái quan heä giöõa
Nieàm tin khaùch haøng, Truyeàn mieäng
vaø Söï haøi loøng cuûa khaùch haøng
ñoái vôùi vaøng trang söùc Vieät Nam
TRAÀN NGOÏC TUÙ*
Toùm taét
Döïa treân khaûo saùt 250 khaùch haøng, baøi vieát ñaùnh giaù moái quan heä giöõa Nieàm tin khaùch haøng,
Truyeàn mieäng vaø Söï haøi loøng cuûa khaùch haøng ñoái vôùi vaøng trang söùc Vieät Nam. Keát quaû nghieân
cöùu cho thaáy, coù moái quan heä tröïc tieáp giöõa Nieàm tin khaùch haøng vaø Truyeàn mieäng, cuõng nhö
moái quan heä tröïc tieáp giöõa Truyeàn mieäng vaø Söï haøi loøng khaùch haøng. Beân caïnh ñoù, nghieân cöùu
naøy cuõng chæ ra raèng, Söï haøi loøng khaùch haøng ñoái vôùi vaøng trang söùc Vieät Nam bò taùc ñoäng tröïc
tieáp bôûi Nieàm tin khaùch haøng vaø Truyeàn mieäng.

Töø khoùa: söï haøi loøng khaùch haøng, nieàm tin khaùch haøng, truyeàn mieäng, vaøng trang söùc Vieät Nam

Summary
Based on a survey of 250 customers, this study aims to assess the relationship between
Customer trust, Word of mouth and Customer satisfaction with gold jewelry in Vietnam. The
results show that there is a direct relationship between Customer trust and Word of mouth, as
well as a direct relationship between Word of mouth and Customer satisfaction. Besides, it is
indicated that Customer satisfaction is directly affected by Customer trust and Word of mouth.

Keywords: customer satisfaction, customer trust, word of mouth, gold jewelry in Vietnam

GIÔÙI THIEÄU CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG

Pan vaø Chiou (2009) cho raèng, coù nhieàu nguoàn
khaùc nhau daãn ñeán söï tin caäy (nieàm tin) vaø ñieàu naøy
seõ aûnh höôûng tröïc tieáp leân chaát löôïng traûi nghieäm vôùi
toå chöùc (ví duï, ñaùnh giaù söï haøi loøng). Moät ngöôøi coù
theå xaây döïng nieàm tin cuûa hoï ñoái vôùi moät toå chöùc döïa
treân quaûng caùo vaø nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng
khaùc. Ñieàu naøy seõ aûnh höôûng tích cöïc ñeán söï phaùn xeùt
cuûa chính nhöõng ngöôøi ñoù ñoái vôùi toå chöùc, khi hoï traûi
nghieäm vôùi caùc saûn phaåm hoaëc dòch vuï do caùc toå chöùc
ñoù cung caáp. Hôn theá, moät khaùch haøng khi ñaõ coù nieàm
tin vôùi moät toå chöùc cung caáp seõ coù xu höôùng truyeàn
mieäng ñeán nhöõng caù nhaân khaùc thöôøng vôùi muïc ñích
phi thöông maïi.
Trong boái caûnh nghieân cöùu laø lónh vöïc kim hoaøn,
thì hoaït ñoäng quaûng caùo thöông maïi haàu nhö ít ñöôïc
aùp duïng, maø quyeát ñònh mua haøng cuûa khaùch haøng
thöôøng bò chi phoái bôûi nieàm tin khaùch haøng vaø truyeàn
mieäng laø chuû yeáu. Do ñoù, trong nghieân cöùu naøy, taùc
giaû xem xeùt moái quan heä giöõa Nieàm tin khaùch haøng;
Truyeàn mieäng vaø Söï haøi loøng khaùch haøng ñoái vôùi vaøng
trang söùc Vieät Nam.
*
ThS., Giaûng vieân Khoa Quaûn trò kinh doanh - Tröôøng Ñaïi hoïc Saøi Goøn
Ngaøy nhaän baøi: 06/4/2021; Ngaøy phaûn bieän: 14/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 22/5/2021
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát vaø moâ hình nghieân
cöùu ñeà xuaát
Nieàm tin khaùch haøng ñöôïc xaùc ñònh
khi ngöôøi tieâu duøng tin raèng saûn phaåm
hoaëc dòch vuï nhaø cung caáp ñem laïi lôïi
ích cho hoï (Crosby vaø coäng söï, 1990).
Nieàm tin ñöôïc xem laø moät yeáu toá coù lieân
quan ñeán nhaän thöùc bao goàm vieäc suy
nghó vaø xem xeùt caån thaän moät ñoái töôïng
naøo ñoù. Nieàm tin laø söï tin töôûng vaøo moät
toå chöùc, hoaït ñoäng ñaùng tin caäy, khoâng
coù nhöõng haønh ñoäng gaây haïi vaø hoaït
ñoäng theo höôùng coù lôïi cho caû hai beân.
Nieàm tin ñöôïc xem laø caàu noái giöõa kinh
nghieäm trong quaù khöù vaø döï ñoaùn haønh
ñoäng trong töông lai.
Truyeàn mieäng coù theå ñöôïc ñònh nghóa
laø giao tieáp baèng mieäng, giöõa ngöôøi nhaän
vaø ngöôøi giao tieáp, maø ngöôøi nhaän nhaän
thöùc laø khoâng mang tính thöông maïi, lieân

140 Kinh teá vaø Döï baùo

quan ñeán thöông hieäu, saûn phaåm hoaëc
dòch vuï (Arndt, 1967).
Söï haøi loøng khaùch haøng trôû thaønh moät
trong nhöõng tieàn ñeà quan troïng nhaát cuûa
quaûn trò nhu caàu trong quaù trình cung
caáp dòch vuï ñeán khaùch haøng. Söï haøi loøng
khaùch haøng, daãn ñeán nhieàu aûnh höôûng vaø
noù ñöôïc bieát ñeán nhö moät tieâu chí mang
laïi thu nhaäp vaø lôïi nhuaän trong töông lai
cho doanh nghieäp. Do ñoù, nhöõng ngöôøi
cung caáp dòch vuï neân ñaët öu tieân cho vieäc
ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa khaùch haøng nhö
laø moät muïc tieâu chính cuûa hoï.
Söï haøi loøng laø moät khaùi nieäm roäng,
ñöôïc ñònh nghóa laø söï so saùnh giöõa caùi kyø
voïng vaø nhöõng gì nhaän ñöôïc bôûi khaùch
haøng. Fornell (2016) cho raèng, söï haøi
loøng laø söï ñaùnh giaù chung döïa treân keát
quaû cuûa nhöõng giaù trò saûn phaåm nhaän
ñöôïc sau khi mua vaø so saùnh vôùi nhöõng
kyø voïng tröôùc khi mua.
Döïa vaøo vieäc löôïc khaûo caùc nghieân
cöùu tröôùc ñoù, taùc giaû ñeà xuaát moâ hình
nghieân cöùu nhö Hình 1. Trong ñoù, khaùi
nieäm Nieàm tin khaùch haøng ñöôïc ño löôøng
bôûi 5 bieán quan saùt (Morgan vaø Hunt,
1994; Sirdeshmukh vaø coäng söï, 2002);
khaùi nieäm Truyeàn mieäng ñöôïc ño löôøng
bôûi 3 bieán quan saùt (Cong, 2016) vaø khaùi
nieäm Söï haøi loøng cuûa khaùch haøng ñöôïc
ño löôøng bôûi 3 bieán quan saùt (Chung vaø
coäng söï, 2015).
Caùc giaû thuyeát
H1: Nieàm tin khaùch haøng taùc ñoäng
tröïc tieáp, cuøng chieàu ñeán Truyeàn mieäng;
H2: Truyeàn mieäng taùc ñoäng tröïc tieáp,
cuøng chieàu ñeán Söï haøi loøng cuûa khaùch
haøng ñoái vôùi vaøng trang söùc Vieät Nam;
H3: Nieàm tin khaùch haøng taùc ñoäng tröïc
tieáp, cuøng chieàu ñeán Söï haøi loøng cuûa khaùch
haøng ñoái vôùi vaøng trang söùc Vieät Nam.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän thoâng qua
2 giai ñoaïn:
Nghieân cöùu sô boä: Söû duïng phöông
phaùp nghieân cöùu ñònh tính vôùi kyõ thuaät
thaûo luaän nhoùm muïc tieâu, cuï theå: taùc giaû
söû duïng phöông phaùp choïn maãu thuaän
tieän, choïn ra 10 khaùch haøng ñang sinh
soáng treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh vaøo
nhoùm thaûo luaän. Giai ñoaïn nghieân cöùu
naøy nhaèm ñieàu chænh vaø boå sung bieán
quan saùt cho thang ño ñoái vôùi caùc khaùi
nieäm trong moâ hình nghieân cöùu.
Nghieân cöùu chính thöùc: Söû duïng
phöông phaùp nghieân cöùu ñònh löôïng cuøng
vôùi phöông phaùp choïn maãu thuaän tieän,
phöông phaùp thu thaäp thoâng tin ñöôïc söû
Economy and Forecast Review
HÌNH 1: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ ÑOÄ TIN CAÄY VAØ GIAÙ TRÒ HOÄI TUÏ CUÛA THANG ÑO
Bieán Heä soá taûi Ñoä tin caäy Phöông sai
Thang ño
quan saùt nhaân toá toång hôïp trích trung
(Constructs)
(Items) (Factor Loading) (CR) bình (AVE)
Nieàm tin khaùch haøng (NTKH) 5 0,749-0,837 0,897 0,635
Truyeàn mieäng (Wom) 3 0,827-0,855 0,881 0,713
Söï haøi loøng khaùch haøng (SHL) 3 0,850-0,860 0,892 0,734
Nguoàn: Keát quaû töø phaân tích SmartPLS, döõ lieäu 2021
duïng laø göûi phieáu khaûo saùt. Vôùi toång soá phieáu phaùt ra
laø 280 phieáu, thu veà 265 phieáu, trong ñoù, soá phieáu hôïp
leä laø 250 phieáu. Thôøi gian tieán haønh khaûo saùt töø ngaøy
01 ñeán ngaøy 10/02/2021.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Kieåm ñònh moâ hình ño löôøng
Ñeå ñaûm baûo cho moâ hình ño löôøng, taùc giaû ñaõ söû
duïng phöông phaùp PLS ñeå ñaùnh giaù caùc ñaëc tính cuûa
taát caû nhöõng thang ño ñaõ söû duïng trong nghieân cöùu naøy.
Bôûi, taát caû caùc thang ño ñaõ ñeà caäp trong nghieân cöùu
naøy chöùa caùc chæ soá phaûn chieáu, söï kieåm tra tính hôïp
leä vaø ñoä tin caäy laø caàn thieát (Hair vaø coäng söï, 2014).
Moãi chæ soá ñeàu ñöôïc kieåm tra xem noù coù phuø hôïp ñeå ño
löôøng cho yù ñònh muïc tieâu hay khoâng. Soá lieäu phaân tích
(Baûng 1) cho thaáy, heä soá taûi nhaân toá cuûa caùc bieán quan
saùt ñeàu lôùn hôn 0,7, cho thaáy thoûa maõn ñieàu kieän hoäi tuï
(Hair vaø coäng söï, 2014). Ngoaøi ra, ñoä tin caäy toång hôïp
(CR) cuûa caùc thang ño giao ñoäng ôû möùc töø 0,881 ñeán
0,897, möùc trung bình phöông sai ruùt trích (AVE) cuûa
caùc thang ño ñeàu ñaït ñieåm caét, cho thaáy ñoä tin caäy thoûa
ñaùng vôùi khoaûng töø 0,635-0,734. Keát quaû chöùng minh
ñöôïc raèng, vieäc löïa choïn moâ hình ño löôøng laø phuø hôïp.
Ngoaøi ra, ñeå ñaùnh giaù giaù trò phaân bieät giöõa caùc khaùi
nieäm, nghieân cöùu tieán haønh so saùnh moái quan heä giöõa
caùc khaùi nieäm vôùi phöông sai trích trung bình (AVE).
Keát quaû phaân tích (Baûng 2) cho thaáy, giaù trò caên baäc hai
cuûa AVE (giaù trò naèm treân ñöôøng cheùo) cuûa moãi khaùi
nieäm lôùn hôn caùc heä soá töông quan töông öùng cuûa khaùi
nieäm ñoù vôùi caùc khaùi nieäm khaùc trong moâ hình nghieân
cöùu. Ñieàu naøy chöùng minh cho giaù trò phaân bieät cuûa caùc
khaùi nieäm (Fornell vaø Larckerm, 1981).
Beân caïnh ñoù, soá lieäu phaân tích taïi Baûng 3 cuõng cung
caáp theâm minh chöùng veà heä soá taûi cheùo cuûa caùc bieán
quan saùt leân khaùi nieäm cuûa chính noù lôùn hôn caùc khaùi
nieäm khaùc ñaõ khaúng ñònh. Trong phaân tích SmartPLS,
maëc duø söû duïng tieâu chí Fornell-Larcker vaø kieåm tra
141
 BAÛNG 2: ÑAÙNH GIAÙ GIAÙ TRÒ PHAÂN BIEÄT CUÛA THANG ÑO heä soá taûi cheùo laø caùc phöông phaùp ñöôïc
DÖÏA TREÂN TIEÂU CHUAÅN FORNELL-LARCKER chaáp nhaän ñeå ñaùnh giaù giaù trò phaân bieät
Nieàm tin khaùch Söï haøi loøng khaùch Truyeàn mieäng
giöõa caùc khaùi nieäm, nhöng caùc phöông
Khaùi nieäm phaùp naøy coù nhöõng thieáu soùt. Henseler
haøng (NTKH) haøng (SHL) (Wom)
vaø coäng söï (2014) ñaõ söû duïng caùc nghieân
Nieàm tin khaùch haøng (NTKH) 0,797 cöùu moâ phoûng ñeå chöùng minh raèng, giaù trò
Söï haøi loøng khaùch haøng (SHL) 0,622 0,857 phaân bieät ñöôïc ño löôøng toát hôn bôûi chæ soá
HTMT maø hoï ñaõ phaùt trieån. Theo Garson
Truyeàn mieäng (Wom) 0,670 0,591 0,844
(2016), giaù trò phaân bieät giöõa 2 bieán lieân
quan ñöôïc chöùng minh khi giaù trò cuûa caùc
BAÛNG 3: HEÄ SOÁ TAÛI CHEÙO CUNG CAÁP THEÂM BAÈNG CHÖÙNG chæ soá HTMT nhoû hôn 1. Beân caïnh ñoù,
VEÀ GIAÙ TRÒ PHAÂN BIEÄT Henseler vaø coäng söï (2014) cho raèng, chæ
  Nieàm tin khaùch haøng Söï haøi loøng khaùch haøng Truyeàn mieäng
soá HTMT phaûi thaáp hôn 0,9. Keát quaû hieån
thò trong Baûng 4 cho thaáy, caùc giaù trò cuûa
NTKH1 0,746 0,442 0,549 chæ soá Heterotrait-Monotrait Ratio cuûa
moãi caáu truùc ñeàu thaáp hôn 0,9. Do ñoù, tieâu
NTKH2 0,749 0,443 0,505
chí veà giaù trò phaân bieät ñaõ ñöôïc xaùc laäp
NTKH3 0,829 0,527 0,542 cho HTMT.
Töø nhöõng phaân tích treân, chöùng toû
NTKH4 0,837 0,521 0,516 giöõa caùc khaùi nieäm nghieân cöùu ñaït giaù
NTKH5 0,818 0,537 0,554 trò phaân bieät. Treân cô sôû keát quaû ñaùnh
giaù khaùi nieäm nghieân cöùu, ñoàng thôøi thoûa
SHL1 0,500 0,850 0,494 maõn 2 khía caïnh laø giaù trò hoäi tuï vaø giaù
SHL2 0,511 0,860 0,479 trò phaân bieät, treân cô sôû keát quaû naøy, taùc
giaû tieán haønh ñaùnh giaù moâ hình caáu truùc
SHL3 0,581 0,860 0,541 vaø kieåm ñònh caùc giaû thuyeát nghieân cöùu.
Wom1 0,556 0,423 0,850
Kieåm ñònh moâ hình caáu truùc
Keát quaû Hình 2 vaø Baûng 5 cho thaáy,
Wom2 0,593 0,576 0,827 yeáu toá Nieàm tin khaùch haøng coù taùc
ñoäng cuøng chieàu ñeán Truyeàn mieäng
Wom3 0,541 0,482 0,855
vôùi giaù trò β = 0,670, ñoàng thôøi noù cuõng
giaûi thích 44,8% söï bieán thieân cuûa yeáu
BAÛNG 4: HEÄ SOÁ HETEROTRAIT-MONOTRAIT RATIO (HTMT) toá Truyeàn mieäng; yeáu toá Söï haøi loøng
Nieàm tin khaùch Söï haøi loøng Truyeàn mieäng
khaùch haøng bò aûnh höôûng bôûi yeáu toá
Khaùi nieäm Nieàm tin khaùch haøng vaø Truyeàn mieäng,
haøng (NTKH) khaùch haøng (SHL) (Wom)
vôùi giaù trò β laàn löôït laø 0,410 vaø 0,317;
Nieàm tin khaùch haøng (NTKH) ñoàng thôøi 2 yeáu toá naøy cuõng giaûi thích
Söï haøi loøng khaùch haøng (SHL) 0,738 ñöôïc 44,2% söï bieán thieân Söï haøi loøng
khaùch haøng. Baèng vieäc söû duïng chöùc
Truyeàn mieäng (Wom) 0,807 0,720
naêng Bootstrapping vôùi 1.000 laàn laëp laïi
ñeå kieåm tra moâ hình caáu truùc, keát quaû
HÌNH 2: KEÁT QUAÛ MOÂ HÌNH CAÁU TRUÙC TUYEÁN TÍNH PLS-SEM cho thaáy, caùc bieán ñoäc laäp ñeàu coù taùc
ñoäng cuøng chieàu ñeán bieán phuï thuoäc vaø
coù yù nghóa thoáng keâ (β > 0 vaø P-value <
0,05), neân caùc giaû thuyeát H1, H2, H3 ñeàu
ñöôïc chaáp nhaän (P-value < 0,05).

KEÁT LUAÄN - HAØM YÙ QUAÛN TRÒ

Nghieân cöùu moái quan heä giöõa Nieàm

Nguoàn: Keát quaû töø phaân tích SmartPLS, döõ lieäu 2021
tin khaùch haøng, Truyeàn mieäng vaø Söï haøi
loøng khaùch haøng ñoái vôùi vaøng trang söùc
Vieät Nam ñaõ chæ ra raèng, haønh vi Truyeàn
mieäng vaø Söï haøi loøng khaùch haøng xuaát
phaùt töø Nieàm tin khaùch haøng veà toå chöùc.
Ñoàng thôøi, khi khaùch haøng coù haønh vi
truyeàn mieäng, ñieàu naøy cuõng laø tieàn ñeà
daãn ñeán söï haøi loøng khaùch haøng.

142 Kinh teá vaø Döï baùo

 BAÛNG 5: PHAÂN TÍCH MOÂ HÌNH CAÁU TRUÙC
Thang ño Thang ño Möùc ñoä Kieåm Möùc yù nghóa Giaû Kieåm ñònh
phuï thuoäc ñoäc laäp taùc ñoäng ñònh t thoáng keâ thuyeát giaû thuyeát
Truyeàn mieäng
(Wom)  NTKH 0,670 18,372 0,000 H1 Chaáp nhaän
R2 = 0,448
Söï haøi loøng khaùch haøng  Wom 0,317 4,663 0,000 H2 Chaáp nhaän
(SHL)
R2 = 0,442  NTKH 0,410 5,729 0,000 H3 Chaáp nhaän

Nguoàn: Toång hôïp töø phaân tích moâ hình caáu truùc tuyeán tính, döõ lieäu naêm 2021

Döïa treân keát quaû nghieân cöùu, ñeå naâng
cao söï haøi loøng cuûa khaùch haøng, tröôùc heát
caàn naâng cao nieàm tin cuûa hoï ñoái vôùi toå
chöùc cung caáp vaøng trang söùc. Cuï theå,
caàn ñaûm baûo chaát löôïng saûn phaåm ñuùng
nhö cam keát vôùi khaùch haøng; baûo maät
thoâng tin khaùch haøng, cung caáp ñaày ñuû, chính xaùc kòp
thôøi thoâng tin ñeán khaùch haøng. Ngoaøi ra, caàn naém baét
nhu caàu, cuõng nhö thay ñoåi veà thò hieáu cuûa khaùch haøng
veà maãu maõ vaø chuûng loaïi saûn phaåm ñeå ñeà ra nhöõng
chính saùch phuø hôïp nhaèm mang laïi söï haøi loøng cho
khaùch haøng laø cao nhaát.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Arndt, J. (1967). Role of Product-Related Conversations in the Diffusion of a New Product,

Journal of Marketing Research, 4(3), 291-295
2. Chung, K.- H., Yu, J. E., Choi, M.-G., and Shin, J. I. (2015). The Effects of CSR on Customer
Satisfaction and Loyalty in China: The Moderating Role of Corporate Image, Journal of Economics,
Business and Management, 3(5), 542-547
3. Cong, L. C. (2016). A formative model of the relationship between destination quality,
tourist satisfaction and intentional loyalty: An empirical test in Vietnam, Journal of Hospitality and
Tourism Management, 26, 50-62
4. Crosby, L. A., Evans, K. R., and Cowles, D. (1990). Relationship Quality in Services Selling:
An Interpersonal Influence Perspective, Journal of Marketing, 54(3), 68-81
5. Fornell, C. (2016). Satisfaction Barometer: The Swedish Experience, Journal of Marketing,
56(1), 6-21
6. Fornell, C., and Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable
variables and measurement error, Journal of Marketing Research 18(1), 39-50
7. Garson, D. (2016). Partial Least Squares Regression and Structural Equation Models, USA:
Statistical Publishshing Associates
8. Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., and Sarstedt, M. (2014). A Primer on Partial Least
Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM), Thousand Oaks, CA: Sage
9. Henseler, J., and Chin, W.W. (2009). A Comparison of Approaches for the Analysis of
Interaction Effects Between Latent Variables Using Partial Least Squares Path Modeling,
Structural Equation Modeling, 17(1), 82-109
10. Henseler, J., Dijkstra, T. K., Sarstedt, M., Ringle, C. M., Diamantopoulos, A., Straub, D.
W., Ketchen, D. J., Hair, J. F., Hult, G. T. M., and Calantone, R. J. (2014). Common Beliefs and
Reality about Partial Least Squares: Comments on Rönkkö & Evermann, Organizational Research
Methods, 17(2), 182-209
11. Hu, L.T. and Bentler, P.M. (1999). Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure
Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives, Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55
12. Hulland, John (1999). Use of Partial Least Squares (PLS) in Strategic Management Research:
A Review of Four Recent Studies, Strategic Management Journal, 20, 195-224
13. Morgan., and Hunt. (1994). The commitment - trust theory of relationship Marketing,
Journal of Marketing, 58, 20-38
14. Nicolescu, L. (2009). Applying Marketing To Higher Education: Scope and Limits,
Management & Marketing, 4(2), 35-44
15. Pan., and Chiou (2009). Antecedents of Internet Retailing Loyalty: Differences Between
Heavy Versus Light Shoppers, Journal of Business and Psychology, 24(3), 327-339
16. Sirdeshmukh, D., Singh, J., and Sabol, B. (2002). Consumer Trust, Value, and Loyalty in
Relational Exchanges, Journal of Marketing, 66(1), 15-37

Economy and Forecast Review 143

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
yù ñònh cuûa du khaùch noäi ñòa
tieáp tuïc choïn dòch vuï du lòch löõ haønh
taïi Coâng ty Coå phaàn Du lòch tænh
Baø Ròa - Vuõng Taøu VUÕ VAÊN ÑOÂNG*
TRAÀN VAÊN DUNG**
Toùm taét
Baøi vieát söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu ñònh löôïng nhaèm phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng
ñeán yù ñònh cuûa du khaùch noäi ñòa tieáp tuïc quay laïi choïn dòch vuï du lòch löõ haønh taïi Coâng ty Coå
phaàn Du lòch tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu (Vungtau Tourist). Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 8 yeáu
toá aûnh höôûng ñeán YÙ ñònh quay laïi cuûa du khaùch, laø: Yeáu toá höõu hình; Söï ñaùp öùng; Söï tin caäy;
Naêng löïc phuïc vuï; Söï thaáu hieåu; Giaù caû; Chính saùch haäu maõi vaø Kinh nghieäm quaù khöù.

Töø khoùa: du khaùch noäi ñòa, dòch vuï, yeáu toá, aûnh höôûng, Coâng ty Coå phaàn Du lòch tænh Baø Ròa
- Vuõng Taøu

Summary
The article employs quantitative method to analyze factors affecting the intention of domestic
tourists to continue to choose travel services of Ba Ria - Vung Tau Tourist Joint Stock Company.
Research results reveal 8 factors affecting their return intention, which are Tangibles;
Responsiveness; Reliability; Assurance; Empathy; Price; After-sales policy and Experience.

Keywords: domestic tourists, services, factors, influence, Ba Ria - Vung Tau Tourist Joint
Stock Company

GIÔÙI THIEÄU CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG

Caùc kieán thöùc veà nhu caàu vaø haønh vi mua cuûa khaùch
du lòch ñoái vôùi moät coâng ty du lòch cuï theå ñoùng vai troø
quan troïng trong vieäc thöïc hieän tieáp thò vaø hoã trôï khaùch
haøng trong quaù trình ra yù ñònh. Thöïc tieãn cho thaáy, caùc
kieán thöùc veà yù ñònh haønh vi tieáp tuïc löïa choïn söû duïng
saûn phaåm vaø dòch vuï löõ haønh cuûa du khaùch laø raát thieát
thöïc ñoái vôùi caùc nhaø tieáp thò du lòch trong vieäc phaùt
trieån caùc saûn phaåm vaø dòch vuï du lòch môùi. Vieäc thu
huùt du khaùch quay laïi löïa choïn dòch vuï du lòch laø raát
caàn thieát trong boái caûnh caïnh tranh veà löôïng khaùch du
lòch hieän nay. Chính vì vaäy, nhoùm taùc giaû ñaõ thöïc hieän
nghieân cöùu “Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán yù ñònh cuûa du
khaùch noäi ñòa tieáp tuïc quay laïi choïn dòch vuï du lòch löõ
haønh cuûa Coâng ty Coå phaàn Du lòch tænh Baø Ròa - Vuõng
Taøu”. Treân cô sôû ñoù, nhoùm taùc giaû ñöa ra caùc giaûi phaùp
nhaèm giuùp Coâng ty giöõ ñöôïc du khaùch quay laïi söû duïng
dòch vuï du lòch cuûa mình.
*
TS., Tröôøng Ñaïi hoïc Baø Ròa - Vuõng Taøu
**
Khaùch saïn Sammy
Ngaøy nhaän baøi: 31/3/2021; Ngaøy phaûn bieän: 13/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 18/5/2021
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Theo Joseph Juran vaø Frank Gryna,
chaát löôïng laø söï phuø hôïp ñoái vôùi nhu
caàu. Coøn Armand Feigenbaum (1945)
cho raèng, chaát löôïng laø quyeát ñònh cuûa
khaùch haøng döïa treân kinh nghieäm thöïc teá
ñoái vôùi saûn phaåm hoaëc dòch vuï, ñöôïc ño
löôøng döïa treân nhöõng yeâu caàu cuûa khaùch
haøng - nhöõng yeâu caàu naøy coù theå ñöôïc
neâu ra hoaëc khoâng neâu ra, ñöôïc yù thöùc
hoaëc ñôn giaûn chæ laø caûm nhaän, hoaøn toaøn
chuû quan hoaëc mang tính chuyeân moân -
vaø luoân ñaïi dieän cho muïc tieâu ñoäng trong
moät thò tröôøng caïnh tranh.
Gronroos (1984) ñònh nghóa, chaát
löôïng dòch vuï nhö laø keát quaû cuûa söï so

144 Kinh teá vaø Döï baùo

saùnh giöõa dòch vuï nhaän ñöôïc vaø dòch
vuï ñöôïc kyø voïng. Ñeán naêm 2007, oâng
ñaõ phaùt bieåu moät caùch ngaén goïn: “Chaát
löôïng laø söï caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà
nhöõng gì hoï nhaän ñöôïc”. Theo Hieäp hoäi
Chaát löôïng Hoa Kyø, chaát löôïng theå hieän
söï vöôït troäi cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï, ñaëc
bieät ñaït ñeán möùc ñoä maø ngöôøi ta coù theå
thoûa maõn moïi nhu caàu vaø laøm haøi loøng
khaùch haøng.
Moâ hình nghieân cöùu
Nghieân cöùu duïng moâ hình SERVQUAL
(Parasuraman vaø caùc coäng söï, 1988), keát
hôïp vôùi thöïc tieãn, nhoùm taùc giaû xaây döïng
moâ hình nghieân cöùu nhö Hình.
Caùc giaû thuyeát ñöa ra laø:
H1: Yeáu toá höõu hình vaø YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H2: Söï ñaùp öùng vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa
du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H3: Söï tin caäy vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa
du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H4: Naêng löïc phuïc vuï vaø YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H5: Söï thaáu hieåu vaø YÙ ñònh quay laïi
cuûa du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H6: Giaù caû vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du
khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H7: Chính saùch haäu maõi vaø YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
H8: Kinh nghieäm quaù khöù vaø YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeå coù döõ lieäu phaân tích, nhoùm taùc
giaû phaùt ñi 350 baûng, ñoái töôïng khaûo saùt
laø khaùch du lòch cuûa Coâng ty. Keát quaû
thu hoài ñöôïc 291 baûng khaûo saùt hôïp leä
(chieám tyû leä 83%), ñaûm baûo côõ maãu n =
5m, vôùi m = 34 (Hair, Anderson, Tatham
vaø Black, 1998). Khaûo saùt ñöôïc thöïc
hieän töø thaùng 12/2018 ñeán thaùng 3/2019.
Döõ lieäu ñöôïc xöû lyù thoâng qua phaàn SPSS
20 (Baøi vieát söû duïng caùch vieát soá thaäp
phaân theo chuaån quoác teá).
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Keát quaû phaân tích Cronbach’s Alpha
Keát quaû phaân tích cho thaáy, bieán quan
saùt YTHH5 cuûa thang ño bieán ñoäc laäp
Yeáu toá höõu hình bò loaïi, vì coù heä soá töông
quan bieán toång < 0.3; 28 bieán quan saùt
cuûa 8 thaønh phaàn ño löôøng coøn laïi coù heä
soá töông quan bieán toång > 0.3 vaø trò soá
Cronbach’s Alpha > 0.6. Nhö vaäy, thang
ño caùc thaønh phaàn, nhö: Yeáu toá höõu hình
(YTHH) ñöôïc ño baèng 4 bieán quan saùt töø
YTHH1 ñeán YTHH4; Söï ñaùp öùng (SDU)
Economy and Forecast Review
HÌNH: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Nhoùm taùc giaû ñeà xuaát
ñöôïc ño baèng 5 bieán quan saùt töø SDU1 ñeán SDU5; Söï
tin caäy (STC) ñöôïc ño baèng 4 bieán quan saùt töø STC1
ñeán STC4; Naêng löïc phuïc vuï (NLPV) ñöôïc ño baèng
4 bieán quan saùt töø NLPV1 ñeán NLPV4; Söï thaáu hieåu
(STH) ñöôïc ño baèng 3 bieán quan saùt töø STH1 ñeán
STH3; Giaù caû (GC) ñöôïc ño baèng 3 bieán quan saùt töø
GC1 ñeán GC3; Chính saùch haäu maõi (CSHM) ñöôïc ño
baèng 2 bieán quan saùt töø CSHM1 ñeán CSHM2; Kinh
nghieäm quaù khöù (KNQK) ñöôïc ño baèng 3 bieán quan
saùt töø KNQK1 ñeán KNQK3 thoûa maõn yeâu caàu veà ñoä
tin caäy Cronbach’s Alpha. Vì vaäy, caùc bieán quan saùt
cuûa taát caû caùc thaønh phaàn naøy ñöôïc chaáp nhaän vaø söû
duïng trong böôùc phaân tích nhaân toá khaùm phaù (EFA)
tieáp theo.
Töông töï, thang ño bieán phuï thuoäc “YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch” ñöôïc ño baèng 3 bieán quan saùt töø
QL1 ñeán QL3. Cronbach’s Alpha cuûa thang ño naøy ñaït
0.800 (> 0.6) vaø caùc heä soá töông quan bieán toång ñeàu >
0.3. Nhö vaäy, 3 bieán quan saùt treân seõ ñöôïc giöõ laïi cho
böôùc phaân tích EFA tieáp theo.
Keát quaû phaân tích EFA
Ñoái vôùi bieán ñoäc laäp
Keát quaû phaân tích cho thaáy, bieán quan saùt NLPV4
thuoäc bieán Naêng löïc phuïc vuï bò loaïi, caùc bieán coøn laïi
tieáp tuïc ñöôïc ñöa vaøo phaân tích EFA. Keát quaû cuoái
cuøng, 8 yeáu toá ñöôïc ruùt trích taïi möùc giaù trò Eigenvalues
laø 1.078 (> 1) vôùi toång phöông sai trích baèng 73.708%
(> 50%). Toång phöông sai trích cho bieát, 8 yeáu toá naøy
giaûi thích ñöôïc 73.708% bieán thieân cuûa döõ lieäu. Vôùi
pheùp quay Varimax cho thaáy, taát caû caùc yeáu toá coù heä soá
truyeàn taûi leân yeáu toá ñaït yeâu caàu (> 0.5), ñaûm baûo möùc
yù nghóa trong phaân tích nhaân toá. Heä soá KMO = 0.841
(0.5 < KMO < 1), möùc yù nghóa Sig.= 0.000, cho thaáy
phaân tích nhaân toá laø thích hôïp. Giaû thuyeát veà ma traän
töông quan toång theå laø ma traän ñoàng nhaát bò baùc boû, töùc
laø caùc bieán coù töông quan vôùi nhau vaø thoûa maõn ñieàu
kieän trong phaân tích nhaân toá (Baûng 1).
Ñoái vôùi bieán phuï thuoäc
Keát quaû kieåm ñònh KMO vaø Bartlett’s cho thaáy: Giaû
thuyeát Ho laø caùc bieán khoâng coù töông quan vôùi nhau
trong toång theå ñaõ bò baùc boû bôûi kieåm ñònh Bartlett’s
(Sig. = 0.000 < 0.05). Ñoàng thôøi, heä soá KMO 0.707
(0.5 < KMO < 1), chöùng toû phaân tích nhaân toá cho vieäc
145
 BAÛNG 1: MA TRAÄN XOAY NHAÂN TOÁ - BIEÁN ÑOÄC LAÄP ñaõ xaây döïng phuø hôïp vôùi taäp döõ lieäu ñeán
Bieán Nhaân toá möùc 58.9%, töùc laø caùc bieán ñoäc laäp giaûi
quan saùt 1 2 3 4 5 6 7 8 thích ñöôïc gaàn 59% söï bieán thieân cuûa
YTHH3 .900 bieán phuï thuoäc. Chæ soá VIF cuûa caùc bieán
YTHH4 .858 ñoäc laäp ñeàu coù giaù trò < 2, chöùng toû caùc
YTHH2 .815 bieán trong moâ hình laø ñoäc laäp nhau, coù theå
YTHH1 .753
keát luaän moâ hình hoài quy khoâng coù hieän
SDU2 .779
SDU3 .770 töôïng ña coäng tuyeán. Cuøng vôùi ñoù, caùc
SDU4 .720 heä soá hoài quy cuûa 8 yeáu toá ñoäc laäp ñeàu coù
SDU5 .711 yù nghóa thoáng keâ ôû möùc yù nghóa 5% (Sig.
SDU1 .608 <0.05). Vì vaäy, coù theå keát luaän raèng, 8
STC4 .774 yeáu toá: YTHH; SDU; STC; NLPV; STH;
STC3 .752 GC; CSHM; KNQK coù quan heä tuyeán
STC2 .744
STC1 .683 tính vôùi YÙ ñònh quay laïi cuûa du khaùch.
NLPV3 .891 Phöông trình hoài quy ñöôïc vieát nhö sau:
NLPV1 .854 QL = 0,268*SDU + 0,229*STC +
NLPV2 .820 0,198*NLPV + 0,135*STH+ 0,129GC
GC1 .892 + 0,129*KNQK + 0,094*CSHM +
GC2 .881 0,093*YTHH + E
GC3 .819
STH2 .850
STH1 .841 KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ
STH3 .826
KNQK3 .838 Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy coù 8 yeáu
KNQK2 .812 toá aûnh höôûng ñeán YÙ ñònh quay laïi cuûa du
KNQK1 .791 khaùch, ñoù laø: Yeáu toá höõu hình; Söï ñaùp
CSHM2 .873
CSHM1 .859
öùng; Söï tin caäy; Naêng löïc phuïc vuï; Söï
Extraction Method: Principal Component Analysis. thaáu hieåu; Giaù caû; Chính saùch haäu maõi
Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. vaø Kinh nghieäm quaù khöù (Baûng 3). Döïa
a. Rotation converged in 6 iterations. treân keát quaû nghieân cöùu, theo nhoùm taùc
giaû, thôøi gian tôùi, Ban Giaùm ñoác Coâng ty
BAÛNG 2: BAÛNG THOÂNG SOÁ THOÁNG KEÂ CUÛA TÖØNG BIEÁN Coå phaàn Du lòch tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu
TRONG MOÂ HÌNH HOÀI QUY caàn coù nhöõng giaûi phaùp sau nhaèm thu huùt
Heä soá khoâng Heä soá Thoáng keâ khaùch du lòch quay laïi söû duïng dòch vuï
Model chuaån hoùa chuaån hoùa t Sig. coäng goäp cuûa Coâng ty.
B Std. Error Beta Tolerance VIF Moät laø, naâng cao möùc ñoä haøi loøng
(Constant) -,846 ,243 -3,482 ,001 veà Söï tin caäy. Coâng ty caàn thöôøng xuyeân
YTHH ,101 ,049 ,093 2,077 ,039 ,821 1,219 tieán haønh raø soaùt, ñaùnh giaù thöïc traïng chaát
SDU ,280 ,048 ,268 5,799 ,000 ,765 1,307 löôïng cuûa caùc ñoái taùc lieân keát cung caáp
STC ,260 ,060 ,229 4,302 ,000 ,574 1,742
dòch vuï du lòch troïn goùi (khaùch saïn/resort,
NLPV ,184 ,043 ,198 4,282 ,000 ,762 1,313
STH ,110 ,039 ,135 2,833 ,005 ,718 1,393
caùc haõng vaän chuyeån, nhaø haøng, trung taâm
GC ,105 ,038 ,129 2,796 ,006 ,764 1,309 mua saém...). Vieäc ñaùnh giaù coù theå thöïc
CSHM ,097 ,043 ,094 2,246 ,026 ,931 1,074 hieän ñònh kyø haøng thaùng (coâng ty toå chöùc
KNQK ,127 ,049 ,129 2,617 ,009 ,671 1,489 ñaùnh giaù qua thöïc teá cuûa nhaân vieân tröïc
Durbin-Watson: 1,757 tieáp) vaø sau khi keát thuùc moãi tour (khuyeán
R2 ñieàu chænh: 0. 589 khích du khaùch ñaùnh giaù chaát löôïng töøng
Sig. 0.000 khaâu sau nhöõng traûi nghieäm thöïc teá) ñeå
F: 46.071 coù theå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp, bieän phaùp
Nguoàn: Tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû khaéc phuïc phuø hôïp, hieäu quaû nhaèm naâng
cao hình aûnh cuûa coâng ty, giuùp khaùch du
nhoùm caùc bieán naøy laïi vôùi nhau laø hoaøn toaøn phuø hôïp. lòch caûm nhaän saâu saéc hôn veà uy tín cuûa
Phaân tích EFA trích ñöôïc 1 nhaân toá taïi möùc giaù trò Coâng ty. Laøm toát coâng taùc naøy, chaéc chaén
Eigenvalues laø 2.152 (> 1) vaø toång phöông sai trích seõ giöõ ñöôïc chaân khaùch, cuõng nhö thuyeát
ñöôïc laø 71.731% (> 50%); töùc laø khaû naêng söû duïng cuûa phuïc hoï quay trôû laïi nhieàu hôn.
1 yeáu toá naøy ñeå giaûi thích cho 3 bieán quan saùt ban ñaàu Hai laø, naâng cao möùc ñoä haøi loøng
laø 71.731%. veà Naêng löïc phuïc vuï. Coâng ty caàn chuù
Phaân tích hoài quy troïng coâng taùc ñaøo taïo höôùng daãn vieân
Keát quaû Baûng 2 cho thaáy, heä soá xaùc ñònh R2 laø 0.602 thaät chuyeân nghieäp, nhaèm taïo ñöôïc söï
vaø R2 ñieàu chænh laø 0.589, nghóa laø moâ hình tuyeán tính thieän caûm, an taâm nôi khaùch haøng ngay

146 Kinh teá vaø Döï baùo

trong laàn tieáp xuùc ñaàu tieân. Ñeå coù ñöôïc
ñieàu ñoù, höôùng daãn vieân caàn phaûi ñöôïc
ñaøo taïo nghieäp vuï chuyeân saâu, naém vöõng
kieán thöùc veà caùc ñòa danh tham quan
(ñaëc bieät caùc di tích lòch söû)…
Beân caïnh ñoù, Coâng ty caàn nghieân cöùu
thieát keá caùc saûn phaåm du lòch haáp daãn,
mang tính saùng taïo cao vaø phaûi thaät söï
taïo ñöôïc söï khaùc bieät vaø phuø hôïp vôùi
töøng thò tröôøng muïc tieâu, ñaëc ñieåm cuûa
töøng phaân khuùc khaùch haøng muoán nhaém
ñeán trong caùc ñoaøn theå, toå chöùc, doanh
nghieäp hoaëc caùc caù nhaân du khaùch ñôn leû
muoán gheùp tour ñeå tham gia caùc chöông
trình tour ñoäc ñaùo cuûa Coâng ty. Cuøng
vôùi ñoù, Coâng ty neân chuù troïng ña daïng
hoùa ñieåm mua saém vaø phong phuù veà aåm
thöïc phuø hôïp vôùi ñaëc saûn cuûa töøng ñòa
phöông maø du khaùch ñang tham quan vaø
traûi nghieäm cuoäc soáng taïi nôi ñaây. Ñeå
coù theå ñaùp öùng nhanh choùng vaø kòp thôøi
cho khaùch haøng caùc tour troïn goùi, Coâng
ty neân taêng cöôøng hôïp taùc chaët cheõ vôùi
caùc khaùch saïn vaø resort, caùc haõng vaän
chuyeån, nhaø haøng, trung taâm mua saém
lôùn treân moãi ñòa phöông taïi caùc ñieåm du
lòch. Vieäc keát noái thaønh moät chuoãi maét
xích giöõa caùc chuû theå cuøng tham gia hoaït
ñoäng du lòch seõ goùp phaàn khai thaùc toái ña
khaû naêng cuûa nhau, goùp phaàn laøm phong
phuù vaø ña daïng hoùa saûn phaåm du lòch,
duy trì tính beàn vöõng cuûa ñieåm du lòch vaø
söï oån ñònh cho caùc coâng ty löõ haønh.
Ñoái vôùi nhoùm yeáu toá coù taùc ñoäng keùm
hôn ñeán yù ñònh quay trôû laïi cuûa du khaùch,
nhö: Söï thaáu hieåu; Giaù caû; Chính saùch
haäu maõi; Yeáu toá höõu hình; Kinh nghieäm
quaù khöù. Ñaây chính laø nhöõng yeáu toá thuùc
ñaåy du khaùch quay laïi söû duïng dòch vuï
BAÛNG 3: TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH CAÙC GIAÛ THUYEÁT MOÂ HÌNH
Keát luaän
Giaû thuyeát Beta p_value (taïi möùc yù
nghóa 5%)
Yeáu toá höõu hình ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ
H1
ñònh quay laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch
0.093 0.000 Chaáp nhaän
khaùc, Yeáu toá höõu hình vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du
khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
Söï ñaùp öùng ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ ñònh
quay laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch
H2
khaùc, Söï ñaùp öùng vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du khaùch
0.268 0.000 Chaáp nhaän
coù quan heä cuøng chieàu.
Söï tin caäy ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch khaùc, Söï
H3 0.229 0.000 Chaáp nhaän
tin caäy vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du khaùch coù quan
heä cuøng chieàu.
Naêng löïc phuïc vuï ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ
ñònh quay laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch
H4 0.198 0.000 Chaáp nhaän
khaùc, Naêng löïc phuïc vuï vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du
khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
Söï thaáu hieåu ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ ñònh
quay laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch
H5 0.135 0.005 Chaáp nhaän
khaùc, Söï thaáu hieåu vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du
khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
Giaù caû ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ ñònh quay laïi
H6
cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch khaùc, Giaù caû
0.129 0.006 Chaáp nhaän
vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa du khaùch coù quan heä cuøng
chieàu.
Chính saùch haäu maõi ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì YÙ
ñònh quay laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi caùch
H7
khaùc, Chính saùch haäu maõi vaø YÙ ñònh quay laïi cuûa
0.094 0.026 Chaáp nhaän
du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
Kinh nghieäm quaù khöù ñöôïc ñaùnh giaù caøng cao, thì
YÙ ñònh quay laïi cuûa du khaùch caøng cao. Hay noùi
H8 0.129 0.009 Chaáp nhaän
caùch khaùc, Kinh nghieäm quaù khöù vaø YÙ ñònh quay
laïi cuûa du khaùch coù quan heä cuøng chieàu.
Nguoàn: Tính toaùn cuûa nhoùm taùc giaû
du lòch cuûa Coâng ty. Do ñoù, Coâng ty Coå phaàn Du lòch
tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu caàn coá gaéng giuùp du khaùch caûm
thaáy thoaûi maùi nhaát, caùc höôùng daãn vieân luoân quan taâm
vaø hieåu ñöôïc nhöõng gì du khaùch caàn.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Hoaøng Troïng, Chu Nguyeãn Moäng Ngoïc (2008). Phaân tích döõ lieäu nghieân cöùu vôùi SPSS, Nxb
Hoàng Ñöùc
2. Nguyeãn Ñình Thoï (2013). Giaùo trình phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc trong kinh doanh, Nxb
Taøi chính
3. Cronin Jr., J. J., and Taylor, S. (1992). Measuring Service Quality: A Reexamination and
Extension, The Journal of Marketing, 56, 55-68
4. Feigenbaum, A. V. (1945). Quality control: principles, practice and administration; an
industrial management tool for improving product quality and design and for reducing operating
costs and losses, McGraw-Hill industrial organization and management series, New York
5. Gronroos, C. (1984). A Service Quality Model and Its Marketing Implications, European
Journal of Marketing, 18(4), 36-44
6. Juran, Joseph M., and Frank M. Gryna (1988). Quality Control Handbook, McGraw-Hill
industrial organization and management series, New York, McGraw- Hill
7. Parasuraman, A., et al. (1985). A Conceptual Model of Service Qualityand Its Implications
for Future Research, Journal of Marketing, 49, 41-50

Economy and Forecast Review 147

Nghieân cöùu
taùc ñoäng cuûa loøng tin toå chöùc ñeán
söï gaén keát toå chöùc cuûa vieân chöùc
treân ñòa baøn TP. Caàn Thô PHAN ANH TUÙ*
LIEÃU QUOÁC KHAÙNG**
Toùm taét
Nghieân cöùu nhaèm phaân tích caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán loøng tin toå chöùc vaø taùc ñoäng cuûa loøng tin
ñeán söï gaén keát vôùi toå chöùc cuûa vieân chöùc. Döïa treân 226 quan saùt thu ñöôïc töø vieân chöùc ñang
coâng taùc taïi caùc ñôn vò söï nghieäp treân ñòa baøn TP. Caàn Thô baèng phöông phaùp choïn maãu ngaãu
nhieân phaân taàng, keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 5 nhaân toá taùc ñoäng ñeán Loøng tin toå chöùc,
goàm: Quan taâm nhaân vieân; Moái lieân keát ñoàng nghieäp; Côûi môû vaø trung thöïc; Naêng löïc toå chöùc;
Nhaän bieát giaù trò toå chöùc. Beân caïnh ñoù, nghieân cöùu cuõng chæ ra, Loøng tin toå chöùc laø hieän höõu vaø
coù taùc ñoäng lôùn ñeán Söï gaén keát toå chöùc cuûa vieân chöùc treân ñòa baøn TP. Caàn Thô.

Töø khoùa: nhaân toá taùc ñoäng, loøng tin toå chöùc, söï gaén keát toå chöùc, vieân chöùc, TP. Caàn Thô

Summary
This study aims to analyze determinants of organizational trust and impact of trust on
organizational commitment of officials. Based on survey data of 226 officials working at
non-business units in Can Tho city by stratified random sampling, it points out five factors
affecting organizational trust, which are Care for employees; Co-worker relationship;
Openness and honesty; Organizational capacity; Perception of organization’s value. In
addition, the study illustrates that Organizational trust is present and has a great impact on
Organizational commitment of officials in Can Tho city.

Keywords: influential factors, organizational trust, organizational commitment, officials,

Can Tho city

GIÔÙI THIEÄU CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG

Peter Drucker ñaõ noùi raèng: “Söï suy yeáu trong quan
heä giöõa nhaân vieân vaø toå chöùc mang laïi moái ñe doïa
nghieâm troïng ñoái vôùi doanh nghieäp” (Wasima Khan,
2011). Vaäy ñieàu gì seõ laøm suy yeáu, ñe doïa vaø phaù huûy
moái quan heä naøy? Ñoù laø loøng tin. Loøng tin laø neàn taûng
vaø coù aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa moïi moái quan
heä, giao tieáp, coâng vieäc, döï aùn, keá hoaïch kinh doanh.
Chính vì vaäy, caùc toå chöùc phaûi luoân quan taâm ñeán
“taøi saûn” naøy, baèng caùch taïo ra moät moâi tröôøng laøm
vieäc toát nhaát, thuaän lôïi, taïo loøng tin cho nhaân vieân, ñeå
hoï gaén boù, taän taâm, trung thaønh vôùi toå chöùc. Baøi vieát
nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa loøng tin toå chöùc ñeán söï gaén
keát toå chöùc cuûa vieân chöùc treân ñòa baøn TP. Caàn Thô laø
caàn thieát. Töø ñoù, ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm xaây
döïng loøng tin trong toå chöùc vaø söï gaén keát vôùi toå chöùc
cuûa vieân chöùc.
*
Khoa Kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô
Ban Quaûn lyù döï aùn ñaàu tö xaây döïng TP. Caàn Thô
**
PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Cô sôû lyù thuyeát
Loøng tin toå chöùc
Theo Mirsha (1996), loøng tin toå
chöùc laø söï töï nguyeän cuûa caùc thaønh
vieân trong toå chöùc chaáp nhaän thieät thoøi
moät caùch hôïp lyù trong vieäc tin töôûng
raèng, caù nhaân, nhoùm caù nhaân hay toå
chöùc khaùc coù khaû naêng haønh ñoäng moät
caùch hieäu quaû, öùng xöû côûi môû vaø trung
thöïc, khoâng vò kyû (quan taâm ñeán nhöõng
ngöôøi khaùc), ñaùng tin caäy vaø coù phong
caùch nhaát quaùn (baûn saéc rieâng) trong
vieäc theå hieän caùc chuaån möïc vaø giaù trò
chung vaø trong vieäc phaán ñaáu caùc muïc
tieâu chung.

Ngaøy nhaän baøi: 17/03/2021; Ngaøy phaûn bieän: 20/5/2021; Ngaøy duyeät ñaêng: 25/5/2021

148 Kinh teá vaø Döï baùo

 Loøng tin toå chöùc ñöôïc thieát laäp treân cô
sôû cuûa caùc giaù trò, nieàm tin vaø haønh vi giao
tieáp mang ñaëc tröng vaên hoùa cuûa toå chöùc
(vaên hoùa doanh nghieäp), ñöôïc theå hieän
thoâng qua haønh vi cuûa nhaân vieân vaø toå chöùc
trong caùc moái lieân heä vaø giao dòch baèng söï
tin töôûng (Nguyeãn Maïnh Quaân, 2013).
Caùc giaû thuyeát nghieân cöùu
Naêng löïc toå chöùc laø nhaän thöùc veà hieäu
quaû, naêng löïc laøm vieäc khoâng chæ cuûa
nhaø laõnh ñaïo, maø coøn laø söï toàn taïi cuûa
toå chöùc trong moâi tröôøng kinh doanh;
noù theå hieän möùc ñoä maø nhaân vieân coù
söï tin töôûng vaøo naêng löïc cuûa nhaø laõnh
ñaïo (Dwivedi, 1983), khaû naêng toå chöùc
hoaït ñoäng hieäu quaû, toàn taïi vaø phaùt trieån
(Shockley - Zalabak vaø Morley, 1989).
Vieäc coù loøng tin vaøo naêng löïc cuûa toå chöùc
laø vieäc tin vaøo khaû naêng cuûa toå chöùc coù
theå cung caáp saûn phaåm, dòch vuï coù chaát
löôïng toát ñeå chieám laáy loøng tin cuûa khaùch
haøng, ñoái taùc hay nhaân vieân. Neáu khoâng
coù khaû naêng ñoù, thì loøng tin vôùi caùc beân
lieân quan seõ bò giaûm suùt. Giaû thuyeát H1
ñöôïc thieát laäp, nhö sau:
H1: Naêng löïc toå chöùc coù taùc ñoäng cuøng
chieàu ñeán Loøng tin toå chöùc cuûa vieân chöùc.
Côûi môû vaø trung thöïc: Nhaän thöùc veà
côûi môû vaø trung thöïc coù lieân quan ñeán
loøng tin (Ouchi, 1981). Nhaân vieân coù
ñöôïc loøng tin trong toå chöùc khi hoï nhìn
thaáy nhaø laõnh ñaïo côûi môû vaø trung thöïc
(Ellis vaø Shockley - Zalabak, 1999), noù
khoâng chæ laø soá löôïng thoâng tin ñöôïc chia
seû, maø coøn laø nhöõng noã löïc theå hieän söï
chaân thaønh cuûa nhaø laõnh ñaïo. Giaû thuyeát
H2 ñöôïc thieát laäp, nhö sau:
H2: Côûi môû vaø trung thöïc coù taùc
ñoäng cuøng chieàu ñeán Loøng tin toå chöùc
cuûa vieân chöùc.
Quan taâm nhaân vieân: Theo Shockley-
Zalabak vaø coäng söï (2000), söï chaân thaønh
vaø chu ñaùo keát hôïp vôùi côûi môû taïo neân
söï quan taâm nhaân vieân. Khía caïnh quan
taâm nhaân vieân xuaát phaùt töø nhaän thöùc cuûa
nhaân vieân nhaän ñöôïc söï quan taâm töø laõnh
ñaïo cuûa hoï. Söï quan taâm ñöôïc Mishra
(1996) moâ taû laø söï caân baèng giöõa lôïi ích
caù nhaân vaø lôïi ích cuûa ngöôøi khaùc, baát keå
laø trong nhoùm, trong toå chöùc hay trong
xaõ hoäi. Quan taâm nhaân vieân ñöôïc chöùng
minh khi moät beân (bao goàm ñoàng nghieäp
hoaëc toå chöùc) khoâng lôïi duïng khi moät
beân khaùc bò cho laø deã bò toån thöông. Giaû
thuyeát H3 ñöôïc thieát laäp, nhö sau:
H3: Quan taâm nhaân vieân coù taùc
ñoäng cuøng chieàu ñeán Loøng tin toå chöùc
cuûa vieân chöùc.
Economy and Forecast Review
HÌNH 1: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT
Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa nhoùm taùc giaû
Ñaùng tin caäy: Khía caïnh ñaùng tin caäy coù moái quan
heä vôùi haønh vi thích hôïp vaø söï chaéc chaén. Söï maâu thuaãn
vaø khoâng thích hôïp laøm suy giaûm loøng tin. Ñaùng tin caäy
laø söï nhaát quaùn giöõa lôøi noùi vaø haønh ñoäng. Ñaùng tin
caäy vaø nhaát quaùn laø neàn taûng cuûa loøng tin giöõa toå chöùc
vaø khaùch haøng, nhaø cung caáp vaø ñoái taùc kinh doanh
(Mishra, 1996). Giaû thuyeát H4 ñöôïc thieát laäp, nhö sau:
H4: Ñaùng tin caäy coù taùc ñoäng cuøng chieàu ñeán Loøng
tin toå chöùc cuûa vieân chöùc.
Nhaän bieát giaù trò toå chöùc: Theo xaõ hoäi hoïc, söï ñoàng
nhaát hoùa, baûn saéc rieâng hay söï nhaän bieát giaù trò toå chöùc
laø chaáp nhaän chính mình coù nhöõng giaù trò vaø lôïi ích
chung nhö trong nhoùm hoaëc trong toå chöùc. Khía caïnh
nhaän bieát giaù trò toå chöùc nhaán maïnh raèng loøng tin voán
laø keát quaû cuûa haønh vi giao tieáp vaø quaù trình trao ñoåi
(Ellis vaø Shockley - Zalabak, 1999). Thoâng qua nhaän
thöùc chung veà giaù trò cuûa moät toå chöùc, laõnh ñaïo vaø caùc
thaønh vieân seõ coù söï giao tieáp nhieàu hôn, coù loøng tin cao
hôn nhöõng nhoùm thoâng thöôøng. Giaû thuyeát H5 ñöôïc
thieát laäp, nhö sau:
H5: Nhaän bieát giaù trò toå chöùc coù taùc ñoäng cuøng chieàu
ñeán Loøng tin toå chöùc cuûa vieân chöùc.
Moái quan heä giöõa loøng tin vaø söï gaén keát vôùi toå chöùc:
Loøng tin ôû toå chöùc ñeà caäp ñeán kyø voïng tích cöïc cuûa
nhaân vieân lieân quan ñeán haønh vi vaø yù ñònh cuûa hoï.
Theo Costigan vaø coäng söï (1998), nhaân vieân coù möùc
ñoä loøng tin ôû toå chöùc cao, thì yù ñònh rôøi khoûi coâng vieäc
thaáp, möùc ñoä thoûa maõn coâng vieäc vaø saün saøng vôùi toå
chöùc cao. Giaû thuyeát H6 ñöôïc thieát laäp, nhö sau:
H6: Loøng tin toå chöùc coù taùc ñoäng cuøng chieàu ñeán Söï
gaén keát vôùi toå chöùc cuûa vieân chöùc.
Moâ hình nghieân cöùu
Treân cô sôû caùc nghieân cöùu ñaõ löôïc khaûo, moâ hình
nghieân cöùu ñeà xuaát nhö Hình 1.
149
 BAÛNG 1: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH THANG ÑO LOØNG TIN TOÅ CHÖÙC

Bieán Trung bình thang ño Phöông sai thang ño Heä soá töông quan Cronbach’s Alpha
quan saùt neáu loaïi bieán neáu loaïi bieán bieán toång neáu loaïi bieán
Naêng löïc toå chöùc - NLTC: Cronbach’s Alpha = 0,729
NLTC1 10,99 2,729 0,574 0,636
NLTC2 10,92 3,206 0,509 0,674
NLTC3 10,82 2,955 0,579 0,632
NLTC4 10,93 3,604 0,424 0,719
Côûi môû vaø trung thöïc - CMTT: Cronbach’s Alpha = 0,756
CMTT4 19,57 7,917 0,437 0,738
CMTT5 19,63 8,003 0,423 0,741
CMTT6 19,33 7,590 0,634 0,685
CMTT7 19,27 7,700 0,614 0,691
CMTT8 19,58 8,307 0,371 0,755
CMTT9 19,53 7,859 0,539 0,710
Quan taâm nhaân vieân - QTNV: Cronbach’s Alpha = 0,883
QTNV2 15,94 5,383 0,719 0,834
QTNV3 15,97 5,670 0,728 0,833
QTNV4 15,97 5,830 0,652 0,851
QTNV5 16,07 5,595 0,703 0,838
QTNV6 15,92 5,736 0,663 0,848
Ñaùng tin caäy - DTC: Cronbach’s Alpha = 0,833
DTC2 7,81 2,099 0,689 0,781
DTC3 7,58 2,539 0,686 0,783
DTC4 7,63 2,235 0,720 0,743
Nhaän bieát giaù trò toå chöùc - NBGT: Cronbach’s Alpha = 0,792
NBGT1 15,22 5,379 0,575 0,754
NBGT2 15,19 5,103 0,679 0,714
NBGT3 15,02 5,520 0,673 0,718
NBGT4 14,92 6,593 0,493 0,776
NBGT5 14,99 6,667 0,458 0,785

BAÛNG 2: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH THANG ÑO SÖÏ GAÉN KEÁT TOÅ CHÖÙC
Bieán Trung bình thang ño Phöông sai thang ño Heä soá töông quan Cronbach’s Alpha neáu
quan saùt neáu loaïi bieán neáu loaïi bieán bieán toång loaïi bieán
Gaén keát toå chöùc - GKTC: Cronbach’s Alpha = 0,798
GKTC1 7,49 1,833 0,708 0,653
GKTC2 7,51 1,913 0,652 0,715
GKTC3 7,64 2,187 0,572 0,795
Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû

Phöông phaùp nghieân cöùu KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU

Nghieân cöùu döïa treân 250 quan saùt thu ñöôïc töø vieân
chöùc ñang coâng taùc taïi caùc ñôn vò söï nghieäp treân ñòa
baøn TP. Caàn Thô thoâng qua phöông phaùp choïn maãu
ngaãu nhieân, phaân taàng. Sau quaù trình laøm saïch döõ lieäu,
coøn laïi 226 baûng hoûi ñaït yeâu caàu ñöôïc ñöa vaøo phaân
tích chính thöùc. Thôøi gian thöïc hieän ñieàu tra khaûo saùt
laø naêm 2018-2019.
Nghieân cöùu söû duïng caùc phöông phaùp: kieåm ñònh ñoä
tin caäy thang ño Cronbach’s Alpha, phaân tích nhaân toá
khaùm phaù (EFA), phaân tích nhaân toá khaúng ñònh (CFA)
vaø söû duïng moâ hình caáu truùc tuyeán tính (SEM) ñeå kieåm
ñònh moâ hình nghieân cöùu.
Kieåm ñònh ñoä tin caäy thang ño
Cronbach’s Alpha
Thang ño loøng tin toå chöùc
Keát quaû kieåm ñònh ñoä tin caäy thang
ño Baûng 1 cho thaáy, Cronbach’s Alpha
cuûa caùc bieán ñeàu lôùn hôn 0,6. Heä soá
töông quan bieán toång cuûa caùc bieán quan
saùt trong thang ño ñeàu cao hôn 0,3.
Trong quaù trình ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa
thang ño Loøng tin toå chöùc, thì caùc bieán
CMTT1, CMTT2, CMTT3, QTNV7 bò

150 Kinh teá vaø Döï baùo

loaïi do heä soá töông quan bieán toång nhoû HÌNH 2: MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU ÑIEÀU CHÆNH
hôn 0,3 vaø loaïi caùc bieán QTNV1, DTC1
nhaèm caûi thieän heä soá Cronbach’s Alpha.
Sau khi loaïi bieán khoâng ñaït yeâu caàu, thì
Cronbach’s Alpha cuûa caùc thang ño ñöôïc
caûi thieän ñaït yeâu caàu, coøn laïi 23 bieán cuûa
5 thang ño Loøng tin toå chöùc ñöôïc ñöa vaøo
trong phaân tích EFA tieáp theo.
Thang ño Söï gaén keát toå chöùc
Baûng 2 cho thaáy, heä soá Cronbach’s
Alpha cuûa caùc bieán ñeàu lôùn hôn 0,6. Heä
soá töông quan bieán toång cuûa caùc bieán
quan saùt trong thang ño ñeàu cao hôn 0,3.
Vì vaäy, caùc bieán trong thang ño ñöôïc söû
duïng trong phaân tích EFA tieáp theo.
Phaân tích EFA
Ñoái vôùi thang ño Loøng tin toå chöùc
Keát quaû phaân tích EFA (cuoái cuøng)
cho thaáy, kieåm ñònh Bartlett’s coù giaù trò Nguoàn: Ñeà xuaát cuûa nhoùm taùc giaû
2.370,844 vôùi Sig. = 0,000; Chæ soá KMO
= 0,838 > 0,5; Coù 5 yeáu toá ñöôïc trích taïi BAÛNG 3: KEÁT QUAÛ KIEÅM ÑÒNH MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA CAÙC KHAÙI NIEÄM
Eigenvalue laø 1,028 > 1 vaø toång phöông TRONG MOÂ HÌNH NGHIEÂN CÖÙU (CHUAÅN HOÙA)
sai trích laø 59,443% > 50%. Sau khi thöïc Moái quan heä r se 1-r cr p
hieän xoay nhaân toá, 23 bieán cuûa 5 thang
QTNV <--- LTTC 0,727 0,046 0,273 5,951 0,000
ño Loøng tin toå chöùc ñöôïc ruùt trích thaønh
5 nhaân toá vôùi 17 bieán. Coù 6 bieán bò loaïi, MLK <--- LTTC 0,589 0,054 0,411 7,612 0,000
trong ñoù, loaïi 3 bieán (NLTC4, CMTT4, CMTT <--- LTTC 0,708 0,047 0,292 6,188 0,000
CMTT5) do khoâng ñaûm baûo heä soá taûi NBGT <--- LTTC 0,751 0,044 0,249 5,644 0,000
nhaân toá factor loading ≥ 0,5 vaø 3 bieán
NLTC <--- LTTC 0,677 0,049 0,323 6,568 0,000
(NLTC3, DTC3, NBGT1) khoâng thoûa
maõn ñieàu kieän cheânh leäch heä soá taûi nhaân GKTC <--- LTTC 0,798 0,040 0,202 5,017 0,000
toá giöõa 2 thang ño baát kyø phaûi ≥ 0,3. Nguoàn: Keát quaû nghieân cöùu cuûa nhoùm taùc giaû
Caùc thang ño coù söï saép xeáp, xaùo troän.
Vì vaäy, caùc thang ño ñöôïc ñaùnh giaù laïi bieán ñöôïc ñöa vaøo phaân tích CFA. Khi tieán haønh kieåm
Cronbach’s Alpha. ñònh baèng CFA, thì bieán quan saùt CMTT8 coù troïng soá
Thang ño Gaén keát toå chöùc nhoû (0,407), giaù trò naøy nhoû hôn tieâu chuaån cho pheùp
Keát quaû EFA thang ño Söï gaén keát (0,5). Vì vaäy, quan saùt CMTT8 bò loaïi khoûi moâ hình vaø
toå chöùc cho thaáy, coù moät nhoùm nhaân toá tieán haønh thöïc hieän laïi böôùc kieåm ñònh CFA.
ñöôïc trích taïi Eigenvalue laø 2,138 vaø Phaân tích CFA loaïi boû bieán CMTT8 khoâng ñaït yeâu
toång phöông sai trích laø 71,266%. Keát caàu, kieåm ñònh giaù trò phaân bieät, giaù trò hoäi tuï, ñoä tin
quaû kieåm ñònh Bartlett’s trong baûng caäy toång hôïp, phöông sai trích. Keát quaû cho thaáy, boä
kieåm ñònh KMO vaø Bartlett’s vôùi Sig. = thang ño Loøng tin toå chöùc ñaït ñöôïc yeâu caàu ñeå tieán
0,000; chæ soá KMO = 0,684 > 0,5 ñaùp öùng haønh kieåm ñònh moâ hình lyù thuyeát thoâng qua moâ hình
ñöôïc yeâu caàu. caáu truùc tuyeán tính SEM.
Moâ hình nghieân cöùu ñieàu chænh Thang ño Söï gaén keát toå chöùc
Moâ hình nghieân cöùu ñieàu chænh ñöôïc Sau khi phaân tích EFA, 3 bieán cuûa thang ño Söï gaén
theå hieän ôû Hình 2. Khaùi nieäm Loøng tin toå keát toå chöùc ñöôïc ñöa vaøo phaân tích CFA. Caùc troïng soá
chöùc goàm coù 5 thang ño thaønh phaàn, vôùi cuûa thang ño Söï gaén keát toå chöùc ñeàu ñaït tieâu chuaån
17 bieán ñoäc laäp laø Quan taâm nhaân vieân (5 cho pheùp (≥ 0,5) vaø coù yù nghóa thoáng keâ caùc giaù trò p =
bieán); Moái lieân keát ñoàng nghieäp (4 bieán); 0,000. Vì vaäy, caùc bieán quan saùt cuûa thang ño Söï gaén
Côûi môû vaø trung thöïc (4 bieán); Nhaän bieát keát toå chöùc ñaït giaù trò hoäi tuï. Ñoä tin caäy toång hôïp ρc =
giaù trò toå chöùc (2 bieán); Naêng löïc toå chöùc 0,803 vaø phöông sai trích ñöôïc ρvc = 58%. Coù theå keát
(2 bieán) vaø thang ño Gaén keát toå chöùc vôùi luaän boä thang ño Söï gaén keát toå chöùc ñaït ñoä tin caäy.
3 bieán ñoäc laäp. Kieåm ñònh moâ hình SEM
Phaân tích CFA Keát quaû phaân tích moâ hình SEM cho thaáy, moâ hình
Thang ño Loøng tin toå chöùc nghieân cöùu coù 141 baäc töï do. Moâ hình coù giaù trò Chi-
Sau khi phaân tích EFA, 5 thaønh phaàn bình phöông laø 330,552 (p = 0,000), CMIN/df = 2,344
cuûa thang ño Loøng tin toå chöùc, vôùi 17 ñaït yeâu caàu (< 3); CFI = 0,909 ñaït yeâu caàu (> 0,9);

Economy and Forecast Review 151

RMSEA = 0,077 ñaït yeâu caàu (< 0,08). Nhö vaäy, coù
theå keát luaän moâ hình ñaït möùc thích hôïp vôùi döõ lieäu
thò tröôøng.
Keát quaû öôùc löôïng (chuaån hoùa) cuûa caùc tham soá
chính ôû Baûng 3 cho thaáy, caùc moái quan heä giöõa caùc
tham soá ñeàu coù yù nghóa thoáng keâ p = 0,000 (p < 5%).
Keát quaû ôû Baûng 3 cuõng cho thaáy, vieân chöùc treân
ñòa baøn TP. Caàn Thô coù chæ soá Loøng tin toå chöùc trung
bình khaù cao ñaït 3,79 so vôùi thang ño Likert 5 möùc ñoä.
Trong ñoù, cao nhaát laø “Quan taâm nhaân vieân” vôùi ñieåm
soá trung bình ñaït 3,90 vaø thaáp nhaát laø “Naêng löïc toå
chöùc” vôùi ñieåm soá trung bình laø 3,64.
Ñoái vôùi Söï gaén keát toå chöùc cuûa vieân chöùc treân ñòa
baøn TP. Caàn Thô, keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, Söï gaén
keát toå chöùc cuõng coù chæ soá trung bình khaù cao ñaït 3,77
so vôùi thang ño Likert 5 möùc ñoä. Trong ñoù, vieân chöùc
ñaùnh giaù söï gaén keát toå chöùc cao nhaát laø gaén keát veà maët
tình caûm, ñaït ñieåm soá trung bình 3,83.
KEÁT LUAÄN VAØ HAØM YÙ NGHIEÂN CÖÙU
Keát luaän
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, coù 5 nhaân toá taùc ñoäng
ñeán loøng tin toå chöùc, bao goàm: Quan taâm nhaân vieân,
Moái lieân keát ñoàng nghieäp; Côûi môûi vaø trung thöïc; Nhaän
bieát giaù trò toå chöùc vaø Naêng löïc toå chöùc. Trong ñoù, Quan
taâm nhaân vieân coù taùc ñoäng maïnh nhaát ñeán Loøng tin toå
chöùc cuûa vieân chöùc (0,727) vaø thaáp nhaát laø Moái lieân keát
ñoàng nghieäp (0,589). Keát quaû moâ hình caáu truùc tuyeán
tính SEM cuõng chæ ra raèng, Loøng tin toå chöùc cuõng coù
taùc ñoäng khaù lôùn ñeán Söï gaén keát toå chöùc cuûa vieân chöùc
treân ñòa baøn TP. Caàn Thô (vôùi r = 0,798).
Haøm yù nghieân cöùu
Trong boái caûnh thöïc hieän vieäc tinh goïn, saép xeáp
boä maùy hoaït ñoäng hieäu quaû, thì vieäc cuûng coá loøng tin
vaø taêng cöôøng söï gaén keát toå chöùc laø caáp
thieát. Vì vaäy, nhoùm taùc giaû ñöa ra moät soá
ñeà xuaát ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù trong caùc
toå chöùc thuoäc nhaø nöôùc treân ñòa baøn TP.
Caàn Thô nhö sau:
Thöù nhaát, nhaø quaûn lyù quan taâm ñeán
nhaân vieân, tröïc tieáp laéng nghe, chia seõ
caùc moái quan taâm cuûa hoï, coù söï chaân
thaønh trong giao tieáp vôùi nhaân vieân.
Thöù hai, nhaø quaûn lyù phaûi taïo laäp, xaây
döïng vaø duy trì caùc moái lieân keát giöõa caùc
nhaân vieân seõ laøm gia taêng loøng tin trong
toå chöùc.
Thöù ba, trong moät toå chöùc, vieäc truyeàn
ñaït, cung caáp thoâng tin moät caùch roõ raøng,
minh baïch seõ laøm gia taêng loøng tin trong
toå chöùc. Ñoàng thôøi, nhaø quaûn lyù cuõng caàn
phaûi taêng giao tieáp theo höôùng töø döôùi
leân, töø ñoù giuùp nhaø quaûn lyù thaáu hieåu
caûm giaùc cuûa nhaân vieân veà coâng vieäc,
ñoàng nghieäp vaø toå chöùc noùi chung.
Thöù tö, vieäc xaây döïng loøng tin cuûa
toå chöùc ñoái vôùi caùc khaùch haøng, caùc ñoái
taùc vaø caùc beân lieân quan caàn baét ñaàu
baèng vieäc xaây döïng, ñaøo taïo moät ñoäi
nguõ nhaân vieân coù naêng löïc chuyeân moân
vaø taïo ra nhöõng saûn phaåm, dòch vuï coù
chaát löôïng ñaùp öùng toát, laøm haøi loøng
khaùch haøng.
Thöù naêm, nhaø laõnh ñaïo vaø caùc thaønh
vieân caàn taïo ra giaù trò vaên hoùa cuûa toå chöùc,
taïo neân söï gaén keát caùc thaønh vieân trong
toå chöùc, giuùp hình thaønh quan ñieåm, haønh
vi cuûa ñoäi nguõ nhaân vieân, hình thaønh neân
giaù trò coát loõi cuûa toå chöùc.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Nguyeãn Maïnh Quaân (2013). Loøng tin toå chöùc - Moät chæ soá quan troïng veà naêng löïc doanh
nghieäp: Khaûo saùt so saùnh ôû caùc doanh nghieäp quoác teá vaø doanh nghieäp Vieät Nam, Taïp chí Kinh teá
vaø Phaùt trieån, 195, 18-25
2. Costigan, R. D., Ilter, S. S., Berman, J. J. (1998). A multi-dimensional study of trust in
organizations, Journal of Managerial Issues, (10), 303-317
3. Dwivedi, R. S (1983). Management by Trust: A Conceptual Model, Group & Organization
Studies, 8(4)
4. Ellis, K. and Shockley-Zalabak, P. (1999). Communicating with management: Relating trust
to job satisfaction and organizational effectiveness, Paper presented at National Communication
Association Convention, Chicago, IL, November 1999
5. Ouchi, W. G. (1981). Theory Z. Reading, MA: Addison-Wesley
6. Mishra, A. K. (1996). Organizational responses to crisis, Trust in organizations: Frontiers of
theory and research, 261
7. Shockley-Zalabak, P., Morley, D. D. (1989). Adhering to organizational culture: What does
it mean? Why does it matter? Group & Organization Studies, 14(4), 483-500
8. Shockley-Zalabak, P., Ellis, K., Winograd, G. (2000). Organizational trust: What it means,
why it matters, Organization Development Journal, 18(4), 35-48
9. Wasima Khan (2011). Humanizing the law of business corporations for good management
practices, 3rd Global Peter Drucker Forum Aula der Wissenschaften, Vienna 3-4 November 2011

152 Kinh teá vaø Döï baùo