ΤΜΉΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Π.Μ.Σ. ΝΕΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ

Εργασία Δ΄ Ενότητας: Ανασχεδιασμός

δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε
προηγούμενη ενότητα του μαθήματος μέσα σε
εικονικό κόσμο (Second Life)

Μάθημα: Τεχνολογίες για την Ηλεκτρονική Μάθηση

Επιβλέποντες Καθηγητές: Αναστασάκης Γεώργιος, Ταψής Νικόλαος

Ονοματεπώνυμο Φοιτητή: Ζωχιός Δημήτριος

ΑΜ : 4272019010

1
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Πίνακας Περιεχομένων
Σελ.
Εισαγωγή 3
1. Ανασχεδιασμός δραστηριότητας και τρόπος υλοποίησης 5
2. Σκοπός και στόχοι διδασκαλίας/μάθησης 5
3. Περιγραφή-παρουσίαση της διδασκαλίας (ανά στάδιο) 6
3.1 Πρώτη φάση (έναρξη της διδασκαλίας) 6
3.2 Δεύτερη φάση (παρουσίαση και επεξεργασία του περιεχομένου
μάθησης, εξοικείωση με τον στόχο διδασκαλίας) 7
3.3 Τρίτη φάση (εφαρμογή - εμπέδωση) 12
3.4 Τέταρτη φάση (αξιολόγηση αποτελεσματικότητας διδασκαλίας) 13
3.5 Πέμπτη φάση (λήξη της διδασκαλίας) 14
Συμπεράσματα 15
Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία 17
Παράρτημα 20

Εισαγωγή

2
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Η εικονική πραγματικότητα και γενικότερα τα τρισδιάστατα γραφικά αποτελούν

την αιχμή των εξελίξεων στην Πληροφορική. Στην ουσία, μιλάμε για πραγματικά ή
προσομοιωμένα περιβάλλοντα (Steuer, 1992:70), τα οποία αξιοποιούν στο έπακρο τις
δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία για επικοινωνία, οπτικοποίηση και
διαχείριση μεγάλου όγκου δεδομένων. Ειδικότερα στην εκπαίδευση, εφαρμογές
αυτού του είδους, εμπλουτίζουν και διευκολύνουν τη μαθησιακή διαδικασία
αποκτώντας παιδαγωγική αξία.
Φυσικά, η τεχνολογία και οι εικονικοί κόσμοι δεν προκαλούν μάθηση από μόνοι
τους, αλλά παρέχουν δυνατότητες (affrodances) οι οποίες μπορούν να την
προκαλέσουν (Dalgarno & Lee, 2010:10-32).
Οι τρισδιάστατες χωρικές αναπαραστάσεις εικονικής πραγματικότητας (Dickey,
2005:440) που μπορούν να μεταφέρουν τους χρήστες σε πλείστα όσα περιβάλλοντα
(εργαστήρια, μουσεία, βιβλιοθήκες, ναούς, διαφορετικά μέρη κ.α.), η δυνατότητα του
χρήστη να μεταχειρίζεται και να αλληλεπιδρά με αντικείμενα όπως και στον φυσικό
κόσμο, η «εικονική γλυπτική» που επιτρέπει τη διαμόρφωση ενός ολόκληρου κόσμου
μαζί με τις δυνατότητες για προβολή πολλαπλών μαθησιακών αντικειμένων
(εγγράφων, εικόνων, παρουσιάσεων, βίντεο) στα προϊόντα της, οι ευκαιρίες για
εφαρμογή σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνικών (π.χ. παιχνίδι ρόλων, καταιγισμός
ιδεών) που προσεγγίζουν τις παιδαγωγικές θεωρίες του εποικοδομητισμού και της
κοινωνικής μάθησης, η δυνατότητα για σύγχρονη, απρόσωπη ή προσωπική
επικοινωνία μέσα από πολλαπλά αισθητηριακά κανάλια, καθώς και η διαισθητική ή
μη αλληλεπίδραση πολλών χρηστών μαζί σε πραγματικό χρόνο και με φυσικούς
χειρισμούς (Kalawsky, 1996), είναι μόνο μερικές από τις προσφερόμενες δυνατότητες
των εκπαιδευτικών εικονικών περιβαλλόντων που μπορούν να συνεισφέρουν ή να
προκαλέσουν θετικά μαθησιακά αποτελέσματα (Mikropoulos & Natsis, 2011: 769-
780).
Αξίζει όμως να αναλύσουμε περαιτέρω τον τρόπο που συνδέονται οι
προρρηθείσες δυνατότητες των εικονικών κόσμων με τη διαμόρφωση προσοδοφόρων
εκπαιδευτικών περιβαλλόντων, καθώς και τις διαφορές της λειτουργίας τους σε
σχέση με τα ήδη γνωστά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.
Καταρχήν, η εικονική πραγματικότητα μέσω της «πραγματικής» χρήσης
αντικειμένων, προσφέρει εμπειρίες. Έτσι, συχνά προϋποθέτει -αν δεν απαιτεί- την
αλληλεπίδραση, με συνέπεια να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή του χρήστη. Αυτή

3
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

η ενεργητική, πιθανά παιγνιώδης και οπωσδήποτε βιωματική διαδικασία που μπορεί

να διαμορφώνει ή και να συνδιαμορφώνει την εκπαιδευτική πράξη και απεκδύεται
τις αρνητικές συνέπειες του λάθους ή του κινδύνου που ενυπάρχει στον πραγματικό
κόσμο, έχει σαφώς παιδαγωγική αξία (Bruner, 1968) και συμβάλλει στη μάθηση
(Atkinson, Mayer &Merrill, 2005:117-139).
Έπειτα, η εικονική πραγματικότητα παρέχει τη δυνατότητα της εξατομικευμένης
προσαρμογής του διδακτικού υλικού στις ατομικές ανάγκες και το γνωστικό ύφος του
κάθε μαθητή. Με τον τρόπο αυτό, ο κάθε χρήστης μπορεί να βιώνει μια εμπειρία με
τον δικό του βηματισμό, αργό ή γρήγορο, χωρίς να περιορίζεται από τα αυστηρά
χρονικά πλαίσια του συμβατικού ωρολογίου προγράμματος (Salzman, Dede, Loftin,
& Chen, 1999: 293-316) κάτι που συνάδει με τις επιταγές της κοινά αποδεκτής
εξατομικευμένης διδασκαλίας.
Σε αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα των εκπαιδευτικών εικονικών κόσμων, έγκειται
και η ευθυγράμμισή τους με τις σύγχρονες παιδαγωγικές τάσεις της «Συμπερίληψης»
ή και της «Εκπαίδευσης για Όλους», αφού με την προσαρμογή τους στον ατομικό
ρυθμό μάθησης και τις προσωπικές ανάγκες του κάθε χρήστη, δεν αποκλείουν ούτε
εκείνους με νοητικές ή άλλες κινητικές δυσκολίες, αλλά ούτε και εκείνους που
προέρχονται από διαφορετικό (σε σχέση με την πλειοψηφία) πολιτισμικό υπόβαθρο.
Ακόμα, η εικονική πραγματικότητα υποστηρίζει την ομαδική εργασία με
πληρέστερο τρόπο απ’ ότι τα υπερμέσα ή τα πολυμέσα (Slavin, 1991), αφού τα
διαμοιραζόμενα εικονικά περιβάλλοντα, η ευέλικτη διαχείριση της εικονικής τάξης
και η χρήση των avatars που βοηθά στη δημιουργία της αίσθησης παρουσίας (Wong
& Chee, 2004: 1243-1252) μπορούν εν δυνάμει να υλοποιήσουν πολλές και
διαφορετικές συνεργατικές δραστηριότητες.
Τέλος, η εικονική πραγματικότητα αναμορφώνει και την αξιολογική διαδικασία,
αφού επιτρέπει την καταγραφή κάθε συνεδρίας σε ένα εικονικό περιβάλλον χωρίς τη
χρήση εξωτερικών μέσων (Rose, 1995), ενώ παράλληλα, προσφέρει ένα εξ
ολοκλήρου ανανεωμένο εκπαιδευτικό περιβάλλον για την εφαρμογή-υλοποίηση του
παραδοσιακού αξιολογικού modus operandi (πχ. ένα ερωτηματολόγιο μπορεί να
προσφερθεί με το «άγγιγμα» ενός εικονικού αντικειμένου και να συμπληρωθεί στον
εμβυθιστικό εικονικό κόσμο ως αναπόσπαστο μέρος της εξελισσόμενης μαθησιακής
διαδικασίας).

4
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Επικουρικά στην ανάδειξη των διαφορών της λειτουργίας των εικονικών κόσμων,
καθώς και ορισμένων από τις προαναφερθείσες δυνατότητές τους, μπορεί να
λειτουργήσει και ο ανασχεδιασμός μιας δραστηριότητας που διαμορφώθηκε σε
προηγούμενη ενότητα του παρόντος μαθήματος (5 η) με την περιγραφή-παρουσίαση
της υλοποίησης της, μέσα στον εικονικό κόσμο του Second Life. Αυτό το εγχείρημα
καταλαμβάνει και το κύριο μέρος της παρόντος πονήματος.

1. Ανασχεδιασμός δραστηριότητας και τρόπος υλοποίησης

Η δραστηριότητα που επιλέξαμε να επανασχεδιάσουμε προκειμένου να
προσφερθεί στον τρισδιάστατο εικονικό κόσμο του Second Life, είναι το ηλεκτρονικό
μάθημα: «Καιρός, κλίμα και κλιματικές ζώνες της Γης», το οποίο δημιουργήθηκε με
τη χρήση του open source εργαλείου h5p (https://h5p.org/node/755011) σύμφωνα με
το Κλασικό Μοντέλο (Classic Tutorial) οργάνωσης του εκπαιδευτικού υλικού.
Στα πλαίσια του ανασχεδιασμού, το μάθημα λαμβάνει τη μορφή μιας
μικροδιδασκαλίας, η οποία πραγματοποιείται σύγχρονα και εξ αποστάσεως στο
εικονικό περιβάλλον μάθησης του Second Life και υφίσταται τις αναγκαίες
αναπροσαρμογές (πχ. περιορισμός του περιεχομένου-διδακτέας ύλης), ώστε να
μπορεί να εξυπηρετήσει τους στόχους της. Το γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος
αποτελεί μέρος της διδακτικής ενότητας «Βασικοί περιβαλλοντικοί ορισμοί και
έννοιες» του γραμματισμού της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τους ενήλικες
εκπαιδευόμενους, ενώ αντιστοιχίζεται και με την ύλη του μαθήματος της Γεωγραφίας
για τους μαθητές του Δημοτικού (Στ΄ Τάξη, 10ο κεφάλαιο).

2. Σκοπός και στόχοι διδασκαλίας/μάθησης

Όπως διαφαίνεται ήδη από τον τίτλο του μαθήματος, ο γενικός σκοπός της
διδασκαλίας είναι η αποσαφήνιση των εννοιών του καιρού και του κλίματος που
συχνά συγχέονται, καθώς και η κατανόηση των παραγόντων που διαμορφώνουν το
κλίμα από τους εκπαιδευόμενους. Αναλυτικότερα, με την ολοκλήρωση της
διδασκαλίας, οι εκπαιδευόμενοι επιδιώκεται:
(Γνωστικοί στόχοι)
 Να κατανοήσουν τις έννοιες του καιρού και του κλίματος
 Να αναγνωρίσουν τις διαφορές των δύο μετεωρολογικών εννοιών και να μη
τις συγχέουν

5
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

 Να αντιληφθούν και να διακρίνουν τους παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα

ενός τόπου

Εκτός των γνωστικών στόχων, μέσα από τη μαθησιακή διαδικασία, οι

εκπαιδευόμενοι αναμένεται:
(Δεξιότητες, στάσεις)
 Να εξοικειωθούν με τις εκπαιδευτικές διαδικασίες του εικονικού
περιβάλλοντος
 Να συνεργαστούν για να υλοποιήσουν τις προγραμματισμένες
δραστηριότητες
 Να συμμετέχουν ενεργά στο μάθημα που λαμβάνει χώρα στον εικονικό κόσμο
 Να αναγνωρίσουν ορισμένες από τις δυνατότητες της εικονικής
πραγματικότητας (σύγχρονη επικοινωνία και συνεργασία πολλών χρηστών
μαζί, προβολή-απεικόνιση υλικού πάνω σε εικονικά αντικείμενα)
 Να αξιολογούν θετικά την εκπαιδευτική εμπειρία από τον εικονικό κόσμο του
Second Life

3. Περιγραφή-παρουσίαση της διδασκαλίας (ανά στάδιο)

3.1 Πρώτη φάση (έναρξη της διδασκαλίας)
Εφόσον έχει αποσταλεί εγκαίρως στους εκπαιδευόμενους ο σύνδεσμος για την
περιοχή συνάντησης1, περιμένουμε να συνδεθούν όλοι την ημέρα και ώρα που έχουμε
προκαθορίσει (σύγχρονη διδασκαλία) και σε πρώτη φάση τσεκάρουμε τον ήχο, την
εικόνα και τη δυνατότητα συνομιλίας της ολομέλειας (σύγχρονη γραπτή
επικοινωνία-επιλογή Chat ή Nearby Chat και σύγχρονη προφορική επικοινωνία-
επιλογή Speak, βλ. εικόνα 1). Προσφέρουμε σε όλους μια θέση για να καθίσουν και
έτσι προσομοιώνουμε το περιβάλλον μιας εικονικής τάξης.
Εν συνεχεία, λαμβάνει χώρα η λεγόμενη «αφόρμηση» της διδασκαλίας
(Χατζηδήμου, 1997). Αφού έχουμε κατασκευάσει εκ των προτέρων έναν πίνακα
προβολής, παρουσιάζουμε στους εκπαιδευόμενους τη διαφάνεια με τον τίτλο του
μαθήματος (βλ. εικόνα 1).

1
(http://maps.secondlife.com/secondlife/Backdrop%20City/46/41/23)

6
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Εικόνα 1. Το περιβάλλον της εικονικής μας τάξης στο Second Life. Σε κύκλο οι επιλογές για σύγχρονη
γραπτή ή προφορική επικοινωνία.

Προσπαθώντας να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον τους και να πετύχουμε την

κατάλληλη, αφετηριακή, ψυχολογική κατάσταση για μάθηση, χρησιμοποιώντας τη
δυνατότητα της προφορικής επικοινωνίας (Speak) που μας προσφέρει ο εικονικός
κόσμος (μέσω της δυνατότητας αυτής πραγματοποιείται όλη η εμπλουτισμένη εισήγηση
του εκπαιδευτικού), τονίζουμε στους εκπαιδευόμενους ότι οι έννοιες του καιρού και
του κλίματος που πρόκειται να διαπραγματευτούμε είναι καθοριστικής σημασίας για
την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και συνδέονται ποικιλοτρόπως με άλλες
περιβαλλοντικές έννοιες, όπως χλωρίδα, πανίδα, οικοσύστημα, χώρος, χρόνος,
διαχείριση, ανθρώπινη δραστηριότητα κοκ. Τονίζουμε ακόμα ότι οι έννοιες του καιρού
και του κλίματος παρά το γεγονός ότι επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα διάφορους τομείς
της ανθρώπινης δραστηριότητας (επαγγελματικό, οικονομικό, κοινωνικό κοκ), συχνά
αποτελούν προϊόν παρερμηνείας και το περιεχόμενό τους δεν είναι απόλυτα
ευδιάκριτο.

3.2 Δεύτερη φάση (παρουσίαση και επεξεργασία του περιεχομένου μάθησης,

εξοικείωση με τον στόχο διδασκαλίας)
Η πρώτη δραστηριότητα στην οποία εμπλέκονται οι εκπαιδευόμενοι με την
έναρξη της 2ης φάσης του μαθήματος, είναι η εκπαιδευτική τεχνική του
brainstorming-καταιγισμού ιδεών.
Ο καταιγισμός ιδεών αποτελεί μια παιδαγωγική και διδακτική πρακτική που είναι
ευχάριστη στη χρήση της και ενδείκνυται για εφαρμογή σε όλες τις μορφές

7
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

εκπαίδευσης, τυπικής και μη τυπικής, ιδιαίτερα στην εκπαίδευση ενηλίκων, καθώς με

τη προσεγμένη και σωστή χρήση της κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής-μαθησιακής
διαδικασίας, μπορεί να συμβάλλει στην ενεργή δραστηριοποίηση των
εκπαιδευομένων ανεξάρτητα από την ομάδα-στόχο (Χατζηδήμου & Ταρατόρη, 2001:
79-84).

Η εφαρμογή του brainstorming προβλέπεται να γίνει αμέσως μετά τις αρχικές

επισημάνσεις του εκπαιδευτή, ρωτώντας αυτός την ολομέλεια: Τι σας έρχεται στο
μυαλό όταν ακούτε τις έννοιες καιρός και κλίμα; Ποιοι παράγοντες διαμορφώνουν το
κλίμα ενός τόπου; (βλ. εικόνα 2).

Εικόνα 2. Προβολή της διαφάνειας που εκκινεί την ιδεοθύελλα

Με τη χρήση της τεχνικής αυτής και με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που
προσφέρει ο εικονικός κόσμος ως εκπαιδευτικό εργαλείο (δυνατότητα για σύγχρονη
επικοινωνία πολλών χρηστών μαζί που ο καθένας δύναται να καταθέσει τη δική του
γνώση και εμπειρία και να συνεργαστεί με τους ταυτόχρονα παρισταμένους ή φίλους-
people ή friends), επιχειρείται η κινητοποίηση όλων των εκπαιδευομένων, η
αξιοποίηση της πρότερης γνώσης τους, καθώς και η διαμόρφωση ενός συνόλου ιδεών
που θα αποτελέσουν τη βάση για την εμπλουτισμένη εισήγηση-επίδειξη του
εκπαιδευτή (πιθανές λέξεις, προτάσεις ή ιδέες των εκπαιδευομένων που ενδεχομένως
ακουστούν: θερμοκρασία, βροχή, μικρό χρονικό διάστημα, μεγάλο χρονικό διάστημα,
υψόμετρο κοκ).

8
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Εκμεταλλευόμενος τις ιδέες της ολομέλειας, οι οποίες δύναται να ακουστούν είτε

με τη φυσική ομιλία των εκπαιδευομένων, είτε να κατατεθούν ως γραπτό κείμενο στο
chat, ο εκπαιδευτής προχωράει σε μια σύντομη εμπλουτισμένη εισήγηση-επίδειξη,
παρουσιάζοντας το διδακτικό περιεχόμενο στον πίνακα προβολής που έχει
κατασκευάσει στον εικονικό κόσμο (βλ. εικόνες 3,4,5,6,7 ).
Αναμένεται η παρουσίαση να συνοψίσει, να επεκτείνει και να συνδέσει τις
προτάσεις που έχουν ήδη κατατεθεί. Έτσι, τα προϊόντα της ατομικής εργασίας
(brainstorming) θεμελιώνονται επιστημονικά και εμπλουτίζονται ουσιαστικά με
στόχο την ολοκληρωμένη κατάκτησή τους.

Εικόνα 3. Παρουσίαση διδακτικού περιεχομένου στον πίνακα προβολής διαφανειών (α)

Εικόνα 4. Παρουσίαση διδακτικού περιεχομένου στον πίνακα προβολής διαφανειών (β)

9
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Εικόνα 5. Παρουσίαση διδακτικού περιεχομένου στον πίνακα προβολής διαφανειών (γ)

Εικόνα 6. Παρουσίαση διδακτικού περιεχομένου στον πίνακα προβολής διαφανειών (δ)

10
Εικόνα 7. Παρουσίαση διδακτικού περιεχομένου στον πίνακα προβολής διαφανειών (ε)
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε, ότι το SL ως εικονικό περιβάλλον

μάθησης, δεν προσφέρει μόνο τις ευκαιρίες για σύγχρονη επικοινωνία και
συνεργασία (Kemp & Livingstone, 2006) που ήδη περιγράφηκαν στα πλαίσια του
brainstorming ή τη δυνατότητα για προβολή περιεχομένου στην επιφάνεια στατικών
εικονικών αντικειμένων, όπως για παράδειγμα του πίνακα προβολής που έχουμε
δημιουργήσει.
Παρέχεται ακόμα η δυνατότητα για την προβολή περιεχομένου ιστοσελίδων
πάνω σε αντικείμενα ή και επίσκεψη στις ιστοσελίδες αυτές, δια μέσου των
αντικειμένων των χρηστών στον εικονικό κόσμο, χωρίς να διαταράσσεται η εμβύθιση
τους σε αυτόν.
Στην περίπτωσή μας, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επισκεφτούν το Φωτόδεντρο
(Εθνικό Συσσωρευτή εκπαιδευτικού περιεχομένου Πρωτοβάθμιας και
Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης) για να παρακολουθήσουν βίντεο που αναπαριστά την
πρόσπτωση των ηλιακών ακτινών στη Γη
(http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2972), χωρίς να απαιτείται να εξέλθουν από
τον εικονικό κόσμο ή να ανοίξουν επιπλέον παράθυρα, απλά πατώντας το play στον
πίνακα προβολής (βλ. εικόνα 8.)

Εικόνα 6. Παρουσίαση διδακτικού περιεχομένου στον πίνακα προβολής διαφανειών (δ)

Εικόνα 8. Επίσκεψη στον ιστότοπο του Φωτόδεντρου από τον πίνακα προβολής στο Second Life

Αυτή η δυνατότητα, όπως και η δυνατότητα κατασκευής εικονικών αντικειμένων

που χρησιμοποιούνται ως εκπαιδευτικό υλικό (π.χ. μια σφαίρα-υδρόγειος, για την
επεξήγηση του φαινομένου της πρόσπτωσης των ηλιακών ακτινών ή διαφορετικού

11
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

ύψους κώνοι-βουνά, για την επεξήγηση της σημασίας του υψόμετρου στη
διαμόρφωση του κλίματος) ή η δυνατότητα για επίσκεψη σε διαφορετικές τοποθεσίες
(places-locations) όπου επικρατούν διαφορετικές καιρικές συνθήκες (κάτι που
συμβαίνει και στον πραγματικό κόσμο) μέσω της τηλεμεταφοράς (teleport) και οι
οποίες συνεισφέρουν στην επίτευξη των μαθησιακών στόχων, δεν παρέχονται κατά
την προσφορά του μαθήματος από τα συμβατικά υπολογιστικά περιβάλλοντα, όπως
το h5p.

3.3 Τρίτη φάση (εφαρμογή - εμπέδωση)

Σε αυτή τη φάση επιδιώκεται η επίτευξη των στόχων διδασκαλίας μέσα από την
πρακτική εφαρμογή από τους εκπαιδευομένους, όσων παρουσιάστηκαν κατά την
προηγούμενη φάση. Έτσι, καλούνται να αξιοποιήσουν τα διάφορα επικοινωνιακά
κανάλια που προσφέρει ο εικονικός κόσμος (speak-chat) και αφού συνεργαστούν, να
συμφωνήσουν σε προτάσεις συμπλήρωσης του απλού εννοιολογικού χάρτη που
παρατίθεται στον πίνακα προβολής (βλ. εικόνα 9 και Παράρτημα). Οι λύσεις
προβλέπεται να δοθούν στο σύνολό τους από τους εκπαιδευόμενους, ως προϊόν της
μεταξύ τους συνεργασίας (συνεργατική - κοινωνική μάθηση), ώστε να ενισχυθεί η
κοινωνική τους παρουσία και συνεπακόλουθα και η γνωστική τους παρουσία

Εικόνα 9. Παράθεση εννοιολογικού χάρτη στον πίνακα προβολής

(Traphagan et al, 2010).

Οι χάρτες εννοιών είναι γραφικές παραστάσεις δύο ή τριών διαστάσεων που
χρησιμοποιούν σχήματα με ετικέτες, οι οποίες αναπαριστούν τις βασικές έννοιες ενός

12
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

ζητήματος (στην περίπτωσή μας τις έννοιες «καιρός» και «κλίμα») και γραμμές ή
βέλη που αντιπροσωπεύουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ζεύγη εννοιών.
Χρησιμοποιώντας τη συγκεκριμένη τεχνική, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να
οργανώνουν τις σκέψεις τους, να διακρίνουν ευκολότερα τους παράγοντες που
συνθέτουν ένα ζήτημα, να αναλύουν, να συνθέτουν τα δεδομένα και να αξιολογούν
(Μουστάκας κ.α., 2007).

3.4 Τέταρτη φάση (έλεγχος/ αξιολόγηση αποτελεσματικότητας διδασκαλίας)

Σε αυτή τη φάση, επιχειρούμε να διαπιστώσουμε σε ποιον βαθμό επιτεύχθηκαν
οι μαθησιακοί στόχοι της ενότητας, για αυτό και αναθέτουμε στους εκπαιδευόμενους
δύο δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης (1η δραστηριότητα:
https://h5p.org/node/855559, 2η δραστηριότητα: https://h5p.org/node/856079, βλ. και
Παράρτημα) τις οποίες καλούνται να φέρουν σε πέρας ατομικά, ώστε να γίνει φανερό
αν ο/η καθένας/καθεμιά από αυτούς/ές κατέκτησε τη νέα γνώση. Ταυτόχρονα,
ελέγχεται και η αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας.
Να σημειωθεί ότι οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να περατωθούν χωρίς να
γίνει έξοδος από τον εικονικό κόσμο (επίσκεψη στις ιστοσελίδες δια μέσου των
συμπληρωματικών πινάκων προβολής που έχουν κατασκευαστεί, βλ. εικόνα 10).

Εικόνα 10. Πίνακες προβολής που επιτρέπουν την επίσκεψη σε ιστοσελίδες του H5P για τον έλεγχο της
αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας
Εναλλακτικά, το ερωτηματολόγιο θα μπορούσε να προσφέρεται στους χρήστες μέσα
από ένα αλληλεπιδραστικό εικονικό αντικείμενο και να συμπληρώνεται από αυτούς
στο τρισδιάστατο περιβάλλον του Second Life. Η ενεργοποίηση του θα μπορούσε να

13
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

γίνεται με ποικίλους τρόπους: με κλικ, όταν ένας χρήστης είναι κοντά, σε κάποια ώρα
ή όταν πληρείται κάποια συνθήκη.

3.5 Πέμπτη φάση (λήξη της διδασκαλίας)

Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων αυτοαξιολόγησης, η
διδασκαλία βαίνει προς την ολοκλήρωσή της (βλ. εικόνα 11).

Εικόνα 11. Καταληκτική διαφάνεια στον πίνακα προβολής που παρακινεί για εκφορά ερωτημάτων

Με δεδομένο ότι η λήξη της διδασκαλίας, συνίσταται να γίνεται ομαλά και να

ανακεφαλαιώνει τα διδαχθέντα, ο εκπαιδευτής προβλέπεται να προβάλλει το
παρακάτω σύντομο βίντεο (https://www.youtube.com/watch?v=sG2u8J0vMdw) με τη
βοήθεια του πίνακα προβολής. Και σε αυτήν την περίπτωση, δεν απαιτείται η έξοδος
από το SL, αφού παρέχεται η δυνατότητα -με τις κατάλληλες παραμετροποιήσεις- το
βίντεο να αναπαραχθεί μέσα στο εικονικό περιβάλλον μάθησης (βλ. εικόνα 12).
Το βίντεο συνοψίζει με ξεκάθαρο, ευσύνοπτο και παραστατικό τρόπο τις έννοιες
του καιρού και του κλίματος που διαπραγματεύτηκε η διδασκαλία και επιπρόσθετα
παρουσιάζει τους διαφορετικούς κλιματικούς τύπους-ταξινομίες, εξάπτοντας το
ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων για τις επόμενες διδακτικές ενότητες.

14
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Εικόνα 12. Προβολή βίντεο του Youtube για τη λήξη της μικροδιδασκαλίας.

Συμπεράσματα
Η προαναφερθείσα επαναπροσέγγιση του ηλεκτρονικού μαθήματος «Καιρός-
κλίμα και κλιματικές ζώνες της Γης» μέσα από τον εικονικό κόσμο του Second Life,
θεωρούμε ότι κατέστησε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ευδιάκριτες τις
διαφορές-δυνατότητες του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος εν συγκρίσει
με τα άλλα υπολογιστικά/ηλεκτρονικά περιβάλλοντα μάθησης (βλ. h5p).
Η υπεροχή του συγκεκριμένου εργαλείου έγκειται κυρίως στις πολλαπλές
δυνατότητες για επικοινωνία και συνεργασία που μπορεί προσφέρει, καθώς και στο
αίσθημα της «παρουσίας» που δημιουργεί στον χρήστη. Η έννοια σχετίζεται με την
υποκειμενική και ψυχολογική αίσθηση που δημιουργείται στον χρήστη όταν
συνδέεται με το εικονικό περιβάλλον (Slatter, 1999:560-565) και ενισχύεται όταν
αυτός εμβυθίζεται, εμπλέκεται και αλληλεπιδρά με αυτό. Όταν μάλιστα το
περιβάλλον είναι δομημένο με τρόπο τέτοιο, ώστε να κερδίζει την προσοχή και το
ενδιαφέρον του χρήστη, μπορεί να έχει αξιόλογα μαθησιακά αποτελέσματα, ενώ
ταυτόχρονα του δημιουργεί αίσθημα ικανοποίησης από τη συμμετοχή του (Moore et
al, 1996:29-39). Το αίσθημα ικανοποίησης λειτουργεί ως κίνητρο για περαιτέρω
εμπλοκή και αλληλεπίδραση, οπότε ανατροφοδοτείται το ενδιαφέρον και ενισχύεται
εν συνόλω η διαδικασία μάθησης.
Κρίνοντας συγκεντρωτικά, θα λέγαμε ότι τα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα που
διαμορφώνονται από τους εικονικούς κόσμους, μπορούν να εμπλουτίσουν, να

15
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

διανθίσουν, να επεκτείνουν και ενίοτε να αντικαταστήσουν την εκπαιδευτική πράξη,

όπως τη γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Όταν η διδασκαλία-εξάσκηση σε πραγματικό περιβάλλον είναι επικίνδυνη,
αδύνατη ή καταστροφική, όταν υπάρχουν θέματα αυξημένου κόστους στις άλλες
μορφές διδασκαλίας, όταν η αλληλεπίδραση με το εικονικό περιβάλλον παρέχει τα
ίδια ή περισσότερα κίνητρα μάθησης από τον πραγματικό περιβάλλον και κάνει τη
διδασκαλία πιο διασκεδαστική, ή η ομαδική εργασία είναι απαραίτητη, τότε η χρήση
της εικονικής πραγματικότητας συνίσταται ανεπιφύλακτα στη μαθησιακή διαδικασία
(Pantelidis, 1996:18).
Αντιθέτως, όταν το κόστος υλοποίησης μιας εφαρμογής εικονικής
πραγματικότητας είναι δυσανάλογα μεγάλο, η αλληλεπίδραση με πραγματικούς
ανθρώπους είναι απαραίτητη ή η χρήση του εικονικού περιβάλλοντος μπορεί να
οδηγήσει σε σύγχυση ή εθισμό, τότε η χρήση της δεν ενδείκνυται και πρέπει να
αποφεύγεται.
Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα τεχνολογικά επιτεύγματα, έτσι και στην
περίπτωση της εικονικής πραγματικότητας, η λελογισμένη χρήση και αξιοποίησή της
μπορεί να είναι πολυποίκιλα προσοδοφόρα, ενώ η απώλεια του μέτρου και η κακή
χρήση της, βλαπτική και ανούσια._

16
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Ιωάννου, Ν. & Αθανασούλα-Ρέππα, Α. (2008). Οι ενεργητικές εκπαιδευτικές τεχνικές
στη διδακτική πράξη της εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο: Ε. Φτιάκα, Σ. Συμεωνίδου &
Μ. Σωκράτους (επιμ.), Ποιότητα στην Εκπαίδευση: Έρευνα και Διδασκαλία.
Πρακτικά του 10 Παγκύπριου Συνεδρίου Παιδαγωγικής Εταιρίας Κύπρου και
Κυπριακού Ομίλου Ενιαίας Εκπαίδευσης (Κ.Ο.Ε.Ε.).
Κόκκος, Α. & Κουτρούμπα, Κ. (επιμ.) (2010). Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων.
Σχεδιασμός Διδακτικής Ενότητας (Παραγωγοί Εκπαιδευτικού Υλικού: Άννα
Τσιμπουκλή Νίκη Φίλλιπς). Αθήνα: Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης &
Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Διαρκούς Εκπαίδευσης, Ινστιτούτο Διαρκούς
Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
Μουστάκας, Λ., Παπαβασιλείου, Β., Παπαδομαρκάκης, Ι., Χαντζιάρα, Θ. (2007).
Ενέργεια-Περιβαλλοντική Ρύπανση με την τεχνική της Χαρτογράφησης Εννοιών.
Συνέδριο Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε. Αθήνα.
Χατζηδήμου, Δ. (1997). Η μικροδιδασκαλία στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Μια
θεωρητική και εμπειρική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.
Χατζηδήμου, Δ. & Ταρατόρη, Ε. (2001). Η ομαδική διδασκαλία στη διδακτική
πράξη. Στο: Ι. Πυργιωτάκης (επιμ.), Ολοήμερο σχολείο. Λειτουργία και Προοπτικές.
Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Χατζηδήμου, Δ. & Χατζηδήμου, Κ. (2014). Προγραμματισμός διδασκαλίας στη
θεωρία και στην πράξη. Εκπαιδευτικές-διδακτικές τεχνικές, σχέδια μαθήματος και
διδακτικά σενάρια για το δημοτικό σχολείο, το γυμνάσιο και το λύκειο. Αθήνα:
Διάδραση.
Ξενόγλωσση
Atkinson, R.K., Mayer, R.E. & Merrill, M.M. (2005). Fostering social agency in
multimedia learning: examining the impact of an animated agent’s voice.
Contemporary Educational Psychology, 30.
Bloom, B.S., Engelhart, M.D., Furst, E.J., Hill, W.H., Krathwohl, D.R. (1956).
Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals.
Handbook 1: Cognitive domain. New Work: David McKAy Company.
Bruner J.S. (1968), Process of cognitive growth: Infancy, Atlanta: Clark University
Press.

17
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Dalgarno, B. & Lee, M.J.W. (2010). What are the learning affrodances of 3-D virtual
environments? British Journal of Educational Technology, 41 (1).
Dickey, M.D. (2005). Three dimensional virtual worlds and distance learning: two
case studies of Active Worlds as a medium for distance education. British Journal
of Educational Technology, 36 (3).
Kalawsky R.S. (1996), "Exploiting Virtual Reality Techniques in Education and
Training: Technological Issues", AGOCR report, Retrieved on 24 May 2020 from
http://www.agocg.ac.uk/reports/virtual/vrtech/toc.htm
Kemp, J. & Livingstone, D. (2006). Putting a Second Life “Metaverse” Skin on
Learning Management Systems. Proceedings of the Second Life Education
Workshop at SLCC, San Fransisco.
Mikropoulos, T.A & Natsis, A. (2011). Educational Virtual Environments: A Ten
Year Review of Empirical Research (1999-2009), Computers and Education, 56
(3).
Moore, A., Masterton, J.T., Cristophel, D.M. & Shea, K.A. (1996). College teacher
immediacy and student ratings of instruction, Communications Education, 45.
Pantelidis S.V. (1996), Suggestions on When to Use and When Not to Use Virtual
Reality in Education, VR in the Schools, 2 (1).
Rose H. (1995), "Assessing Learning in VR: Towards Developing a Paradigm Virtual
Reality Roving Vehicle", R-95-1, Human Interface Technology Laboratory,
University of Washington.
Traphagan, T.W., Chiang, Y-h. V., Chang, H.M, Wattanawaha, B., Lee, H., Mayrath,
M.C., Woo, J., Yoon, H.-J., Jee, M.J. & Resta, P.E. (2010). Cognitive, social and
teaching presence in a virtual world and a text chat. Computers and education, 1-
14. doi.org/10.1016/j.compedu.2010.04.003
Salzman M. C., Dede C., Loftin R. B., Chen J. (1999). A Model for Understanding
How Virtual Reality Aids Complex Conceptual Learning, Presence, 8.
Slater, M. (1999). Measuring presence: A response to the Witmer and Singer Presence
Questionnaire, Presence, 8.
Slavin R.E. (1991). Cooperative Learning: Theory, Research, and Practice,
Engelwood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.
Steuer, J. (1992). Defining virtual reality: Dimensions determining telepresence.
Journal of Communication, 42 (4).

18
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Wong, L.K. & Chee, Y.S. (2004). Collaborative Learning in a Networked, Immersive
Simulation Environment. In: Proc. Of the Tenth International Conference on
Virtual Systems and Multimedia.

19
 Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1. Φύλλο επίτευξης των στόχων διδασκαλίας/εμπέδωσης

Δραστηριότητα: Αφού συνεργαστείτε με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας
εκπαιδευομένων, προσπαθήστε να συμπληρώσετε τον παρακάτω εννοιολογικό χάρτη.

Σημείωση: Από τον πίνακα δε λείπουν μόνο ουσιαστικά-επίθετα που

αντιπροσωπεύουν έννοιες (όπως π.χ. υψόμετρο, μικρή χρονική περίοδο), αλλά και
ρήματα που αντιπροσωπεύουν σχέσεις μεταξύ των εννοιών (π.χ. επηρεάζεται,
διαφέρει).

 ……..
Επηρεάζεται από Αφορά ……………
 …….. Το κλίμα
 ηη……..
 ……..

…………………………

Καιρό
Συγκεκριμένη
χρονική
.............
περίοδο

Περιλαμβάνει φαινόμενα όπως:

Ατμοσφαιρικές ………….. ………….. Καταιγίδες και

κατακρημνίσει τυφώνες
ς

20
 Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

Χιόνι Βροχή Χαλάζι

2. Φύλλο αξιολόγησης της διδασκαλίας (δραστηριότητες

αυτοαξιολόγσης)

1η Δραστηριότητα: Άσκηση αυτοαξιολόγησης-ερωτηματολόγιο για τον έλεγχο του

βαθμού κατανόησης και διάκρισης των εννοιών του καιρού και του κλίματος.

Γράψε δίπλα σε κάθε φράση τη λέξη που ταιριάζει (καιρός ή κλίμα).

1. Θα βρέξει. Να πάρω την ομπρέλα. …………..

2. Να ντυθώ βαριά ή ελαφριά αύριο; …………...

3. Θα μείνω στη Γερμανία τον Μάρτιο και πρέπει να πάρω βαριά ρούχα. …………..

4. Στο Αιγαίο κάθε καλοκαίρι φυσούν βοριάδες. …………...

5. Στα Βλαχοχώρια ο χειμώνας είναι πολύ ψυχρός. .…………...

6. Το Σάββατο θα πάμε εκδρομή γιατί θα έχει ηλιοφάνεια. ……………

7. Στο Ιόνιο πέφτουν πιο πολλές βροχές σε σχέση με το Αιγαίο. …………..

8. Ο χειμώνας στην Πρέβεζα είναι ηπιότερος από το χειμώνα στο Καρπενήσι. ............

9. Το περασμένο καλοκαίρι χαρακτηρίστηκε από πολύ υψηλές

θερμοκρασίες. .............

10. Αναμένονται καταιγίδες στη δυτική Μακεδονία από αργά το απόγευμα. .............

11. Το καλοκαίρι στις Κυκλάδες είναι θερμότερο από ότι στα Επτάνησα. ..........

12. Οι νότιοι άνεμοι είναι συχνοί στις περιοχές που βρέχονται από το Λιβυκό
πέλαγος. ............

13. Το καλοκαίρι στο Αιγαίο φυσούν μελτέμια. ...........

21
Ανασχεδιασμός δραστηριότητας που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του
μαθήματος μέσα σε εικονικό κόσμο (Second Life)

2η Δραστηριότητα: Άσκηση αυτοαξιολόγησης που ελέγχει τον βαθμό κατανόησης

των παραγόντων που διαμορφώνουν το κλίμα ενός τόπου.

Συμπλήρωσε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις

1. Αν οι ακτίνες προσπίπτουν στον τόπο κάθετα, τότε η επιφάνεια της Γης απορροφά
μεγάλα ποσά θερμότητας με αποτέλεσμα η θερμοκρασία του τόπου να

είναι .

2. Οι ακτίνες του Ήλιου προσπίπτουν στον Ισημερινό και στις περιοχές

που βρίσκονται γύρω από αυτόν. Επομένως, ο βασικός παράγοντας που
διαμορφώνει το κλίμα ενός τόπου είναι η απόστασή του από τον Ισημερινό,

δηλαδή το πλάτος του τόπου.

3. Το , δηλαδή το ύψος ενός τόπου από την επιφάνεια της θάλασσας,

καθορίζει σημαντικά τη θερμοκρασία του.
4. Άλλος βασικός παράγοντας που διαμορφώνει το κλίμα ενός τόπου, είναι

η του από τη θάλασσα . Οι παραθαλάσσιες περιοχές έχουν πάντα

ηπιότερο κλίμα.

5. Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει το κλίμα, είναι και οι τοπικές

(π.χ. αυξημένη υγρασία, δυνατοί άνεμοι) ενός τόπου.

22