‫مدلسازی معماری سازمانی سرویس گرا با زبان آركی ميت‬

‫دکتر اکبر نبی الهی‪ ،‬مهندس محمود قاسمی‬

‫دانشگاه آزاد اسالمی واحد نجف آباد‪ ،‬آزمایشگاه معماري سازمانی‬

‫آبانماه ‪nabi.akbar@gmail.com ،1398‬‬

 ‫اهداف کارگاه‬

‫✓ نقش زبان آركی ميت در مدلسازی معماری سازمانی‬

‫آشنایی با اصول مدلسازی در زبان آركی ميت‬ ‫✓‬

‫رویکرد سرویس گرایی و الیه ای در زبان آركی ميت‬ ‫✓‬

‫مدلسازی الیه های معماری با آركی ميت‬ ‫✓‬

‫كاربرد دیدگاهها در مدلسازی معماری سازمانی‬ ‫✓‬

‫‪2‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪ ArchiMate‬چیست؟‬

‫چارچوبی برای سازماندهی الیه های معماری سازمانی‬

‫زبانی با مفاهيم الزم برای توصيف معماری سازمانی‬

‫نماد گرافيکی برای نمایش مفاهيم مختلف معماری سازمانی‬

‫چشم انداز مصور برای ذینفعان مختلف معماری سازمانی‬

‫‪3‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫زبان ‪Archimate‬‬

‫زبان ارکیمیت‬
‫مدل سازي سطح باال‬
‫در داخل یک دامنه‬ ‫مبنایی براي مدلسازي و‬
‫مصور سازي معماري‬

‫مبنایی براي تحلیل مدلها‬

‫مدلسازي ارتباط بین دامنه ها (یکپارچگی)‬ ‫در ارتباط با سایر استاندارد ها‬

‫‪4‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Archimate ‫سرویس نقطه تمركز‬

‫مشتری‬

External
business service
Business
Internal
business service

External
application service
Application
Internal
application service

External
infra. service
Technology
Internal
5 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬
infra. service
 ‫معماري سازماني سرويسگرا‬

‫سبکی از معماري سازمانی استت کته در بازاناستی ستازمان‪ ،‬بتر نگتر‬

‫سرویسگرا تمرکز دارد و داراي فرآوردههاي سرویسگرا است‬

‫انعطافپذیري‬ ‫بهبود تصمیمگیري‬

‫اناسایی داراییها‬
‫چابکی در مورد اعمال تغییرات‬ ‫یکپارچگی اطالعات‬
‫معماري سازمانی سرویسگرا‬ ‫و ‪...‬‬
‫و ‪...‬‬

‫معماري سرویسگرا‬ ‫معماري سازمانی‬

‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

‫‪6‬‬
 ‫پارادايم سرويسگرايي در سازمان‬

‫• سازمان سرویسگرا )‪(SOE‬‬

‫الیه كسب و كار‬

‫الیه سيستمهای‬ ‫• معماری سرویسگرا )‪(SOA‬‬

‫اطالعاتی‬

‫الیه زیرساخت و‬ ‫• زیرساخت سرویسگرا )‪(SOI‬‬

‫شبکه‬

‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

‫‪7‬‬
 ‫معماری سازمانی سرویس گرا و الیه های سرویس‬

‫‪8‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫تاريخچه ‪ArchiMate‬‬

‫✓پروژه آرکی میت توسط یک تیم پروژه از موسسه ‪ Telematica‬در همکاري با چندین‬
‫اریک هلندي از جمله ‪ :‬دولت ‪ ،‬صنعت و دانشگاه ها ( ‪ )2004‬تعریف اد‪.‬‬

‫‪ArchiMate® 1.0‬‬ ‫‪2009‬‬

‫‪ArchiMate® 2.0‬‬ ‫‪2012‬‬

‫‪ArchiMate® 2.1‬‬ ‫‪2013‬‬

‫‪ArchiMate® 3.0‬‬ ‫‪2016‬‬

‫‪9‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫اليه هاي اصلي چهارچوب‬

Passive Behavior Active

structure structure

Business
Layers

Application

Technology

Aspects

7 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Implementation & Migration‫اضافه شدن‬

Passive Behavior Active Motivation

structure structure

Business
Layers

Application

Technology

Implementation
& Migration

Aspects

11 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Strategy and Physical Elements
Passive Behavior Active Motivation
structure structure

Strategy

Business
Layers

Application

Technology

Physical

Implementation
& migration
Aspects
12 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬
 ‫الیه های اصلی و عناصر كليدی‬

Products &
Services Business
Business Functions Organisation
Information Processes

Application Data Applications

Technology Technical Infrastructure

Passive Behaviour Active

structure structure
“object” “verb” “subject”

13 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 External processes, roles and actors

Submit
claim Insurant Customer

External business services

Claim Customer Claims

registration information payment
service service service

Internal processes, roles and actors

Business layer Handle claim ArchiSurance

Registration Acceptance Valuation Payment

Insurer

External application services

Customer Claims
administration
service
administration
service
Payment
service
‫معماري اليه اي و‬
Application components and services

Customer
information
Claim
information
‫سرويس گرا‬
Application layer service service

CRM Customer Policy Financial

system data administration application

External infrastructure services

Claim Customer
files files
service service

Infrastructure

Technology layer IBM System z

Customer
db-tables Blade

Financial
Application
DB2 application
14 LAN
server
EJBs ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬
 Product and Services

business actor Customer

assignment
business role
value
Insurant Security
product

Travel Insurance
Insurance Claim Customer Claim Policy
application registration information payment
service service service service

business service contract

15 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Business Process and Business Service

Customer
business actor

Insurant business role

business service
used by
Claim Customer Claim
registration Information payment
service service service business
realisation object
access
Handle Claim
Notification
Damage
occurred Register Accept Valuate Pay

event Reject

business process triggering junction

16 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬
 Application Concepts including Services

Policy
application creation application
service service interface

application
Policy Financial
component administration administration

Policy Policy Premium

creation access collection
application service
function

data object Policy Customer

data file
data

17 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Application Usage by Business Processes

Handle claim
Notifi-
Register Accept Valuate Pay cation

Customer Claim
Payment
administration administration
service
service service

Notifi-
CRM Policy Financial cation
system administration application data

18 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Technology Concepts

infrastructure service
artifact

Database
access
service
Database
tables

IBM System z Sun Blade

Fin.
LAN
DB2 iPlanet application
Database App. server EJBs

network
system software association device

19 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 Deployment

CRM Customer Financial

system data
application

Database
access
service

Database
tables

IBM System z Sun Blade

Fin.
DB2 LAN iPlanet application
Database App. server EJBs

20 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫برنامه ريزي مبتني بر قابلیت)‪(CBP‬‬
‫برنامه ریزی مبتنی بر قابلیت یک‬
‫رهیافت کاربردی در معماری سازمانی‬
‫است‪ .‬متدولوژی ارائه شده در شکل‬
‫برای برنامه ریزی مبتنی بر قابلیت‬
‫استفاده می شود‪ .‬مفاهیم و دیدگاههای‬
‫الزم برای مدلسازی قابلیت در زبان‬
‫آرکیمیت ارائه شده است‪.‬‬
‫یکی از منابع که به کاربست ‪ CBP‬در‬
‫معماری سازمانی پرداخته است‬
‫چارچوب توگف میباشد‪ .‬در نسخه‪9.1‬‬
‫توگف با عنوان برنامه ریزی مبتنی بر‬
‫قابلیت به عنوان یک راهنما وتکنیکی در‬
‫روش توسعه معماری اشاره شده است‪.‬‬
‫‪Capability based planning with TOGAF and ArchiMate,‬‬
‫‪Papazoglu Anastasios, Master Thesis, 2014‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬
 Motivation & Strategy

Driver

Goal

Course of Action

Outcome

Capability

22 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Capabilities and Resources‬‬

‫‪Capability‬‬

‫‪Resource‬‬

‫‪23‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

‫برنامه ريزي مبتني بر قابلیت با کمک متامدل مفاهیم آرکیمیت‬

‫‪24‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫طراحي نقشه قابلیت‬
‫برای مدلسازی قابلیت های کسب وکار از نقشه قابلیت استفاده می شود‪ .‬نقشهه قابلیهت‬
‫یک مدل چند سطحی است ومی توان در آن هر قابلیتی را به نوبه خود به قابلیت ههای‬
‫تشکیل دهنده آن تجزیه کرد واین کار را تا سهط دلوهواه از یزییهاد ادامهه داد‪ .‬غالبها‬
‫قابلیت های سازمان را به سه دسته استراتژیک‪ ،‬اصلی و پشتیبان تقسیم می کنند‪.‬‬
‫نقشه قابلیت به سادگی یک طرح کلی قابلیت ها برای یک کسب و کهار خهاص اسهت‪.‬‬
‫ساختن یک نقشه قابلیت‪ ،‬تمرینی در تجزیه و تحلیل است و بها در چگهونگی تعریهف‬
‫قابلیت شروع می شود و مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫از ینبه سطوح قابلیت و سلسله مراتب آن باید گفت قابلیت ها حداقل در سهه سهط‬
‫قابلیتهای اصلی‪ ،‬گروه های قابلیت و قابلیت های کسب و کار قرار می گیرند(شکل زیر)‪.‬‬

‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫اااااازي‬ ‫مدلسا‬
‫قابلیتهاي کسب و کار‬

‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫نمونه نقشه گرمايش قابلیتهاي کسب و کار‪Capability Heat Map‬‬

‫‪27‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫ديدگاه ها در زبان آرکیمیت‬

‫❑ ‪ ArchiMate‬یک رویکرد انعطاف پذیر است که معماران و سایر ذینفعان می توانند‬

‫دیدگاه هاي خود را در مورد معماري سازمانی تعریف کنند ‪.‬‬

‫دیدگاه ها انتزاعی را در مجموعه اي از مدل هاي معماري سازمانی تعریف می کنند که‬ ‫❑‬

‫هر کدام به نوع خاصی از ذینفعان هدایت می اوند و به مجموعه اي از دغدغه ها‬
‫مربوط می اود‪.‬‬

‫❑ دیدگاه ها می توانند هم براي مشاهده جنبه هاي خاص به صورت جداگانه و همچنین‬
‫نمایش ارتباط دو یا چند جنبه استفاده اوند‪.‬‬

‫‪28‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫ديدگاه و ذينفعان‬

‫‪view‬ها یک مکانیزم ایده آل براي انتقال هدفمند اطالعات در مورد دامنه هاي‬ ‫❑‬
‫معماري است‪ .‬به طور کلی یک ‪view‬به عنوان بخشی از توصیف معماري تعریف اده‬
‫است که به مجموعه اي از دغدغه ها مربوط اده و به مجموعه اي از ذینفعان مرتبط‬
‫می اود‪.‬‬

‫یک ‪view‬با استفاده از دیدگاه ‪viewpoint‬مشخص می اود که مفاهیم‪ ،‬مدل ها‪،‬‬ ‫❑‬
‫تکنیک هاي تجزیه و تحلیل و تجسم هایی را که توسط دیدگاه ارائه می اود‪ ،‬بیان‬
‫می کند‪.‬‬

‫به عبارت ساده‪ ،‬یک ‪view‬چیزي است که اما می بینید‪ ،‬و یک ‪viewpoint‬جایی‬ ‫❑‬
‫است که از آن نگاه می کنید‪.‬‬

‫‪29‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫ذينفعان و دغدغه‬

‫نمونه هایی از ذینفعان و دغدغه ها به عنوان پایه ای برای مشوص کردن دیدگاه ها‬
‫❑ معمار‪ :‬برای حفظ قابلیت نگهداری یک سیستم‪ ،‬با تویه به تعمیراد اصالحی و‬
‫پیشگیرانه چه باید کرد؟‬
‫❑ مدیریت سطح باال‪ :‬چگونه می توان تضمین کرد که سیاست های ما در توسعه‬
‫و بهره برداری از فرایندها و سیستم ها دنبال می شود؟‬
‫❑ مدیر عملیاتی‪ ،‬مسئول نگهداري‪ :‬به عنوان مثال‪ ،‬چه فن آوری های یدید‬
‫برای استفاده ویود دارد؟ تاثیر تغییراد در برنامه های مویود چیست؟ سیستم‬
‫ها تا چه حد امنیت دارند؟‬

‫‪30‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫دسته بندي ديدگاه ها از بعد هدف‬

‫❑ طراحی‪ :‬دیدگاه های طراحی‪ ،‬معماران و طراحان را در فرآیند مدلسازی‬

‫پشتیبانی می کند‪ .‬مشابه نمودارهای ‪UML‬‬
‫❑ تصمیم گیري‪ :‬دیدگاه های تصمیم گیری به مدیران در روند تصمیم گیری کمک‬
‫می کند‪.‬‬
‫الزم را منتقل‬ ‫❑ اطالع رسانی‪ :‬دیدگاه های اطالع رسانی به ذینفعان معماری در‬
‫می کنند‪.‬‬

‫‪31‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫دسته بندي ديدگاه ها از نقطه نظر سطح انتزاع‬

‫یزییاد یک الیه و یک ینبه از چارچوب‬ ‫❑ جزئیات‪ :‬به طور معمول نمایش در سط‬
‫‪ArchiMate‬را در نظر می گیرد‪ .‬مشابه نمودار فرایند ‪ BPMN‬و نمودار کالس‬
‫‪UML‬‬
‫❑ انسجام‪ :‬در سط انسجام‪ ،‬الیه های چندگانه یا ینبه های چندگانه پوشش داده می شوند‪.‬‬
‫گسترش دید به بیش از یک الیه و یا ینبه معماران را قادر می سازد ذینفعان را به روابط‬
‫دامنه های معماری مانند فرآیند استفاده سیستم (چند الیه) آشنا نماید‪.‬‬
‫انتزاع ایمالی در هر دو الیه چندین ینبه را بررسی می کند‪ .‬چنین‬ ‫❑ اجمالی‪ :‬سط‬
‫دیدگاههای به مدیران ایرایی و مدیران ارشد‪ ،‬اهمیت می دهند‪.‬‬

‫‪32‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Organisational viewpoint‬‬

‫دیدگاه سازمان بر نمایش ساختار سازمانی (داخلی) یک شرکت‪ ،‬یک بوش‪ ،‬یک شبکه از شرکت ها یا یک نهاد‬
‫سازمانی دیگر متمرکز است‪.‬‬

‫‪33‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Organisatiaonal viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪34‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Business process viewpoint‬‬

‫دیدگاه فرآیند کسب و کار برای نشان دادن ساختار سط باال و ترکیب یک یا چند فرآیند کسب و کار استفاده‬
‫می شود‪.‬‬

‫‪35‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Business process viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪36‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Application structure viewpoint‬‬

‫این دیدگاه در طراحی یا در ساختار اصلی برنامه ها یا ایزای و داده های مرتبط مفید است؛ برای مثال‪ ،‬برای‬
‫شکستن ساختار سیستم در حال ساخت‪ ،‬یا برای شناسایی ایزای برنامه کاربردی که برای مهایرد ‪ /‬یکپارچه‬
‫سازی مناسب هستند‪.‬‬

‫‪37‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Application structure viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪38‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Application usage viewpoint‬‬

‫این دیدگاه را می توان در طراحی یک برنامه با شناسایی خدماد مورد نیاز فرآیندهای کسب و کار و سایر برنامه‬
‫های کاربردی‪ ،‬و یا در طراحی فرآیندهای کسب و کار با توصیف خدماد مویود استفاده کرد‪.‬‬

‫‪39‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Application usage viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪40‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪infrastructure viewpoint‬‬

‫دیدگاه زیرساخت شامل عناصر زیرساختی نرم افزاری و سوت افزاری پشتیبانی از الیه کاربردی مانند دستگاه‬
‫های فیزیکی‪ ،‬شبکه ها یا نرم افزار سیستم (مانند سیستم عامل‪ ،‬پایگاه داده ها و میان افزار) است‪.‬‬

‫‪41‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪infrastructure viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪42‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Infrastructure usage viewpoint‬‬

‫این دیدگاه نشان می دهد که برنامه های کاربردی چگونه توسط زیرساختار نرم افزار و سوت افزار پشتیبانی می شوند‪:‬‬
‫خدماد زیرساخت توسط دستگاه ها تحویل داده می شود؛ نرم افزار سیستم و شبکه ها به برنامه های کاربردی ارائه‬
‫می شوند‪.‬‬

‫‪43‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Infrastructure usage viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪44‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Information structure viewpoint‬‬

‫این ساختار اطالعاتی را که در شرکت یا یک فرآیند کسب و کار خاص یا کاربردی از نظر نوع داده یا ساختار‬
‫کالس (شی گرا) استفاده می شود‪ ،‬نشان می دهد‪.‬‬

‫‪45‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫‪Information structure viewpoint‬‬

‫مثال‬ ‫مفاهیم و روابط‬

‫‪46‬‬ ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬

 ‫منابع و مراجع‬

❑ Enterprise Architecture at Work, Modelling, Communication and

Analysis, Marc Lankhorst et al, Springer, 2017, Fourth Edition
❑ ArchiMate 3 in Practice, Marc Lankhorst, 2016
❑ An Introduction to ArchiMate® 3.0 Specification, Andrew Josey,
Marc Lankhorst et al, June 2016
❑ ArchiMate 3 Core Framework, Knut Hinkelmann, 2016
❑ The Open Group’s ArchiMate Forum: www.opengroup.org/archimate
❑ The TOGAF® Standard, Version 9.2, Ch 28, Capability-Based Planning
❑ The Open Group’s ArchiMate Viewpoints, ArchiMate viewpoints

47 ‫آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه آزاد اسالمی نجف آباد‬