I.

Ch não (CTSN) là tình tr ng t n t

ch n nh ng r i lo n v tri giác, nh n th c, v ng, c m giác
giác quan và ngôn ng .
CTSN có th c chia thành 2 nhóm chính d a trên sinh lý b nh h c là
t phát:
+ Các d ng t ng g p: t máu ngoài màng
c ng, t i màng c ng, xu t huy i nh n, xu t huy t não th t, xu t
huy t trong não, d p não, t i tr c lan t a, t t xám sâu.
+ Các d ng t ng g p: thoát v não, phù não, nh i
máu não ho c thi u máu não sau ch
Các tri u ch ng khi m khuy t, gi m kh
i ch não là r
b i ph i toàn di
mb c và có s ph i
h p t t gi u tr . M ts
giúp b nh nhân s m h i ph c, có th l y l ct ng ch c
i thi c ch ng cu c s ng.
II. CH N
1. Các công vi c c a ch
1.1. H i b nh
+ Lý do vào vi n: tai n n giao thông? tai n ng? b t n công b ng
hung khí?
+ B nh s : th m x y ra tai n ch p c u ban
u, tình tr ng di n ti n tri giác và nh n th c, tính ch t các tri u ch ng v v n
ng, ch u tr ng hi n t i.
+ Ti n s : ti n s ch c các b nh lý v th

1.2. ng giá ch
- ng tri giác c a b nh nhân b m Glasgow
hôn mê. D a vào ch s phân lo i m n ng CTSN: CTSN nh :
13- m; CTSN v a: 9- m; CTSN n ng: 3- m.

296
 - n th c c a b nh nhân b m Rancho
m này g m có 8 m I là n ng nh
VIII là t t nh t.
- ng khi m khuy t ch
cm ng tay
m Ashworth c i biên (MAS)
m Berg ho m
Tinetti
+ Khám các r i lo n v uh ng vô ý th c
n kinh s não
+ Khám phát hi n các r i lo n v ngôn ng
+ Khám phát hi n các r i lo n nu m GUSS (Gugging
Swallowing Screen) ho c MASA (???)
- t th c p có th x y ra trên b
ph ng kh p, huy t kh i
- S d ng B ng giá ch
ng giá m c l p ch c n a b nh nhân trong các ho t
ng sinh ho t h ng t ng di chuy n, kh

1.3. Ch nh xét nghi m c n lâm sàng

- CT-scan s não ho c MRI s c v trí não b
t i t phát và m n ng c a t n

2. Ch nh
- t
- Tình tr ng r i lo n v tri giác, nh n th c, v ng, c m giác, giác quan
và ngôn ng .
- nh m n ng c a CTSN và m c l p ch
qua các công c ng giá k trên.
- CT-scan s não: hình n nguyên phát và th phát c a
não do ch
3. Ch t
- Tai bi n m ch máu não

297
 - U não
- Viêm não màng não
- ng r i rác
4. Ch án nguyên nhân
- Tai n n giao thông
- Tai n ng, tai n n sinh ho t
-V não do hung khí.
III. PH C H I CH U TR
1. Nguyên t c ph c h i ch u tr
- u là h i s c tim ph i, ki m soát tình tr c
n i s và nh tình tr ng b nh nhân. X trí t
u tr /d phòng t p ph u thu t
trên b nh nhân.
- Can thi p PHCN s m, ngay c trong khi b
h i s c tích c c nh m h n ch t t th c p có th x y ra do
b ng.
- p PHCN ph i toàn di n, bao g m c ch
v ng l n nh n th c, hành vi, ngôn ng , c m giác, giác quan.
- Ph i h p ch t ch gi a các thành viên trong nhóm ph c h
gi a nhóm ph c h i v i b i nhà b nh nhân.
thu t ph c h i ch
2.1. nc p
- Sau khi b u tr h i s c tích c c, ki m soát t t tình
tr ng huy ng, áp l c n i s và các d u hi u sinh t n khác, c n ph i cho b nh
nhân v ng s m. Các nghiên c ng minh vi c cho b nh nhân v n
ng s m không ch giúp h n ch t th c p mà còn giúp b nh
nhân c i thi n ch n th
+T pv ng theo t m v ng kh p
ng d n b nh nhân t xoay tr ho c giúp h n u tri
giác còn kém.
+ Cho b nh nhân ng i d y s m, chuy n sang gh t a c ng, t p
ng m càng t t n u tình tr ng huy ng, tri giác và ch
v ng cho phép.

298
 ng d n b nh nhân các bài t p th , t p ho nh m d phòng bi n
ch ng v hô h p.
2.2. nh i
ph c
- Ti p t c duy phòng các
t th c p.
- Duy trì m v ng và s toàn v n c a các kh p ch
- ng ti p xúc, nói chuy n v i b nh nhân nh m c i thi n tình
tr ng tri giác, nh n th c và ngôn ng .
- ng d n, h tr b nh nhân th c hi n các bài t p v ng ch
ng, bên c ng và ch i.
- Ki u h p, ch nh dáng

- Cung c p d ng c ch p c bàn tay, n p AFO nh m d

phòng ho u tr bi n d ng co rút chi.
- ng d n b nh nhân s d ng các d ng c tr giúp di chuy
ng, g
- Bên c nh v ng tr li u, c n áp d t
ng tr li u nh m giúp b ct i m c l p ch c
ng sinh ho t h ng ngày.
2.2. n tái
hòa nh p c ng
M c tiêu c n này là giúp b cm c
c l p ch i tr v v i; phát huy vai trò,
trách nhi m c i v i b nh nhân; t u ki b nh
nhân quay tr l i v i ngh nghi c ti p c n v i m t ngh m i phù h p
v i tình tr ng ch n t i.
u tr khác
3.1. N i khoa
- u tr n i khoa tích c nc p
- S d ng thu c ch ng co gi t n u b ng kinh
- S d ng thu ng u ng ho c tiêm t i ch (Botolinum toxin
nhóm A ho c nhóm B, ho c phong b th n kinh b i v i nh ng
ng h p co c ng nhi u.

299
 - Các thu c an th n ho c ch ng lo n th n n nh nhân có các d u
hi ng, lo n th
3.2. Ngo i khoa
- Can thi p ph u thu t s não n u có ch nh.
- Các th thu t can thi p nh m gi m tình tr c n i s . Ví d :
k thu t shunt não th t-khoang phúc m c; k thu t d
th EVD.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
u tr c n theo dõi tình tr ng tri giác, nh n th c, v n
ng và các ch t cách ch t ch có thái x
trình PHCN thích h p. S d ng các b công c ng giá ch
a b nh nhân trong các l n tái khám.Có th s d ng b ng
Glasgow h u qu ng k t qu ph c h i c a
b nh nhân k t tháng th 6 sau ch

300