SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

Etapy uczenia i nauczanie w szkoleniu

NAUCZYCIELI NARCIARSTWA
Technika
Narciarstwo alpejskie(zjazdowe) / Carving

STOPIEŃ PODSTAWOWY ............................................................................................ 1

Wprowadzenie .............................................................................................................. 2
Szus - jazda na wprost .................................................................................................. 3
Pług ............................................................................................................................... 4
Skręty / ŁUKI PŁUŻNE ............................................................................................... 5
Krawędziowanie – ślizganie ......................................................................................... 6
Carwing stopień podstawowy ....................................................................................... 6
użycie kijków narciarskich ........................................................................................... 9
Równoległe sterowanie nart, PROMIENIE krótkie i długie ...................................... 10
carving długi promienie .............................................................................................. 10
carving krótkie promienie........................................................................................... 11
STOPIEŃ MISTRZOWSKI ........................................................................................... 13
Funcarving .................................................................................................................. 14
Strome stoki ................................................................................................................ 14
Garby .......................................................................................................................... 16
Śnieg głęboki .............................................................................................................. 17
freeriden ...................................................................................................................... 18
DemonstracJe i jazda formacyjna/synchroniczna....................................................... 21
program techniki ......................................................................................................... 21

STOPIEŃ PODSTAWOWY
Wprowadzenie

Szus /zjazd na wprost

Pług

Skręty

Krawędziowanie – ślizganie /ślad ślizgowy/

Carving stopień podstawowy

Strona 1
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

WPROWADZENIE

Cel: przyzwyczajenie do sprzętu – ograniczenie swobody ruchów ze sprzętem

narciarskim; chodzenie, /jazda ślizgowa/ślizganie i podchodzenie w łagodnie
zróżnicowanym terenie.
Przy chodzeniu na nartach na płaskim nie są one unoszone, lecz są poruszanie do
przodu ruchem ślizgowym. Kijki wspomagają ruch do przodu zależnie od sytuacji. Przy
podchodzeniu i obracaniu ćwiczone jest użycie krawędzi. Dla szybkości uczenia
decydujące są narty od dostosowanej długości.
Teren: - płaski do chodzenie, biegania i obracania
- łagodnie pofałdowany teren do podchodzenia i ślizgania.

Ćwiczenia:
1. Sprawdzenie wyposażenia
2. Prawidłowe noszenie nart i kijków
3. Nauka zapinania i odpinania nart
4. Ćwiczenia równowagi w staniu
5. Przestępowanie małymi krokami
6. Chodzenie w śladzie prostym
7. Chodzenie z małymi zmianami kierunku
8. Kroki ślizgowe w łagodnie pofałdowanym terenie
9. Odpychanie się dwoma kijkami (bezkrok)
10. Siadanie / powstawanie (pomoc partnera)
11. Rodzaje podchodzenia (schodkowe i jodełka /rozkrok/)
Uczniowie o mniejszej koordynacji ruchowej potrzebują dłuższego czasu ćwiczenia i
ich kroki w nauce są mniejsze. Czas ćwiczeń należy dobierać tak, by uczniowie
poruszali się w miarę pewnie na nartach.
Dla całokształtu uczenia obowiązuje:

Każdy uczący się winien móc dany etap nauki ćwiczyć

tak długo,
aż będzie się czuł przy tym dobrze i pewnie.

Strona 2
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

SZUS - JAZDA NA WPROST

Cel: poprawa poczucia równowagi

Narty są prowadzone na szerokość bioder w śladzie równoległym. Stawy skokowe,
kolanowe i biodrowe są lekko ugięte i w ten sposób są gotowe do wykonania ruchu.
Kijki mogą być pomocne przy balansowaniu.
Nie jest łatwe:
- utrzymanie równowagi
- spokojne ślizganie
Ćwiczenia:
1. Wyjaśnienie prawidłowej pozycji tułowia w staniu na płaskim
2. Próby szusu /jazdy na wprost
3. Szkolenie równowagi: w górę – w dół / do przodu – do tyłu
• sprężynowanie w kolanach
• dotykanie obydwoma rękami do krawędzi butów
• chwytanie w kierunku przednich bezpieczników (bez kijków)
• skoki obunóż
4. Szkolenie równowagi: w lewo – w prawo
• chwytanie naprzemiennie do krawędzi butów w lewo / w prawo
• lekkie unoszenie końców nart na przemian lewa / prawa
• naprzemienne wychodzenie ze śladu w lewo / w prawo
• kroki ślizgowe
• jazda na wprost /szusem/ w kierunku linii spadku stoku
Unikać zbyt stromego terenu!!
Wskazówki:
− stawy skokowe i kolanowe podczas ślizgania/ jazdy uginać i
prostować sprężynująco
− odpychanie dwoma kijkami z ruchem stawów

Strona 3
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

PŁUG

Cel: - ślizganie/jazda w pozycji kątowej

- umiejętność hamowania i zatrzymania

Opis ruchu:
Z jazdy na wprost/szusem narty są ustawiane do pozycji płużnej przez jednoczesne i
równomierne obracanie → ślizganie/jazda na obydwu krawędziach wewnętrznych;
tułów i ramiona wyrównane. Ruch do góry z następującym po nim obniżeniem ułatwia
otwarcie do pługu.
Dla wykonania mistrzowskiego obowiązuje:
− jednoczesne i równomierne ułożenie nart do pozycji płużnej
− prowadzenie nart na krawędziach wewnętrznych
− silniejsze krawędziowanie i silniejsze płużenie do hamowania i
zatrzymania
Ćwiczenia:
1. Pozycja kątowa o różnych stopniach rozwarcia ze stania (unoszenie, skoki,
dociskanie)
2. Pług na wybiegu
3. Pług podczas zjazdu
4. Pług „mniejszy” – „większy”
5. Pług hamujący / pług stop (zatrzymywanie w oznaczonym miejscu)
Unikać jednostronnej pozycji kątowej!!

Strona 4
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

SKRĘTY / ŁUKI PŁUŻNE

Cel: zjazdy ze zmianą kierunku

Opis ruchu:
Z pozycji kątowej bardziej zakrawędziować i obciążyć nartę zewnętrzną, reakcja
podłoża prowadzi do skrętu. Ruch do przodu i w górę tułowia i kąt obciążenia mogą
być pomocne przy większej krzywiźnie.
Pomocą ze strony terenu są muldy i „tor bobslejowy”.
Ćwiczenia:
1. Najazdy w pługu, skręty z niewielką zmiana kierunku:
w lewo / w prawo
Najpierw w linii spadku stoku, później najeżdżać z pługu skośnego /w skos stoku /
2. Wykonywać kolejne skręty
3. Skręty ze zmianą rytmu
4. Stosować podczas lekkich zjazdów
Wskazówki:
− pomocna jest niekiedy „wachlarzowa” budowa skrętu
− celowe zadania ruchowe ułatwiają postępy nauki we wszystkich
stopniach umiejętności

Dla niemęczącego wykonywania ćwiczeń konieczne są wyciągi. Używania ich

trzeba jednak nauczyć !

− wystarczająco informować i demonstrować

− wyjaśnić zasady korzystania z wyciągów i objaśnić tablice
informacyjne
− ćwiczenie przygotowawcze:
+ ciągnięcie / przemieszczanie adepta na płaskim
+ pomoc przy pierwszych próbach
+ próby bez nart
+ bez kijków jest łatwiej
+ wzajemna pomoc jest korzystna

Strona 5
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

KRAWĘDZIOWANIE – ŚLIZGANIE

Cel: krawędziowanie – ślizganie – regulacja prędkości - zatrzymywanie

Te cele nauki są ważne by naszym uczniom/gościom intensywniej przybliżyć
przeżywanie gór i nart i by móc im zaoferować nieco bardziej strome i zróżnicowane
zjazdy. Krótsze i bardziej taliowane narty ułatwiają osiągnięcie tego celu, jednak
nauki nie zastępują.

JAZDA W SKOS
Cele: jazda na krawędziach górnych – „zachowanie zjazdowe/alpejskie w czasie
jazdy”
Ćwiczenia:
1. Demonstracja i objaśnienie zachowania alpejskiego w czasie jazdy
2. Krok schodkowy /przestępowanie
3. Jazda w skos
4. Jazda w skos – „jaskółka”
5. Jazda w skos – bez kijków: ręka dolna oparta na biodrze, ręka górna wskazuje
do przodu
6. Jazda w skos – unoszenie tyłu narty górnej
7. Jazda w skos – przechodzenie do wyższego śladu
Przy jeździe w skos szkoli się ważne elementy postawy zjazdowej /„zachowania
alpejskiego” jako podstawy do wszelkiej jazdy. Jazda w skos jest ćwiczona zawsze
podczas zjazdów. Postawa /zachowanie odpowiednie do sytuacji w połączeniu z jazdą
w skos poprawiają postawę /„alpejskie zachowania” podczas jazdy. Ślad jazdy w skos z
zakrawędziowanymi nartami taliowanymi /carvingowymi staje się ze względu na
taliowanie nart, wycinkiem koła. Na końcu jazdy w skos, ślad kieruje się do góry.
ZEŚLIZGI:
Ćwiczenia:
1. W staniu: z pozycji kątowej podkręcanie narty górnej
2. Przejazdy w pozycji kątowej skośnie przez stok, nartę górną podkręcać do
ślizgania po łuku
3. Stosowanie podczas łatwych zjazdów (ześlizgi celowe, ześlizg w linii spadku
stoku, kontrola prędkości).
Ześlizgiwanie jest możliwością pokonania trudnych odcinków zjazdu. Wraz z rosnącą
sprawnością uczący się nabywają pewności i sterują swoje narty lepiej.

CARWING STOPIEŃ PODSTAWOWY

Cel: przejazd zakrętów ze sterowaniem na krawędziach górnych

Opis ruchu:
Najazd w jeździe w skos stoku /skosem – uniesienie się do przodu i jednoczesne
wychylenie od stoku; reakcja podłoża i taliowanie narty prowadzą w kierunku linii
spadku stoku; po zmianie obciążenia podkręcają nartę wewnętrzną, przyjęcie postawy
zjazdowej podczas jazdy i sterowane przejeżdżanie skrętu. Dokręcanie narty
wewnętrznej skrętu następuje w sposób sytuacyjny. Teren, tempo i rytm prowadzą do
„carvowania” w stopniu podstawowym.
Ćwiczenia:
1. Najazdy z pozycji kątowej, budowa „wachlarzowa” aż do linii spadku stoku

Strona 6
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

2. Ćwiczenia stacjonarne: kątowe ustawianie narty górnej - dokręcanie

(przekrawędziowanie)
3. Pojedyncze skręty: jazda w skos, kątowe wychylanie narty górnej, najazdy w
linii spadku stoku, silniejsze obciążanie narty zewnętrznej skrętu, dokręcanie i
sterowanie.
4. Łączenie skrętów
5. Zmiany terenu, dobór śladu, promieni, rytmu i tempa
Wskazówki:
By móc umożliwić uczniowi bezpieczny przejazd skrętów i pierwsze przyjemności
z carvowania na etapie podstawowym, decydujące znaczenie ma wybór terenu
(łagodnie nachylony garb) i odpowiednie do sytuacji tempo.
Znacznie poprawia postępy na nauce stosowane z wyczuciem dostosowanie tempa,
śladu, promieni i rytmu
Dla osób o mniejszym doświadczeniu ruchowym i ostrożniejszych cierpliwość, czas
trwania ćwiczeń są dodatkowym pomostem prowadzącym do przeżycia sukcesu.
Dopasowane wyposażenie (buty, narty) wspomagają postępy nauki

Strona 7
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

AUSTRIACKA DROGA UCZENIA NARCIARSTWA

NARCIARSTWO ALPEJSKIE (zjazdowe)

SZKOLENIE ZAAWANSOWANE

Równoległe sterowanie nart

Strona 8
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

UŻYCIE KIJKÓW NARCIARSKICH

Cel: użycie kijków jako pomoc w zachowaniu równowagi, odciążeniach, obracaniu i

rytmie
Ćwiczenia:
1. Ćwiczenie stacjonarne – wyjaśnienie użycia kijka – wbijanie
2. Jazda w skos – użycie kijka (ćwiczenie we wbijaniu)
3. Jazda w skos – użycie kijka przy przygotowaniu wyjścia w górę – wbicie kijka –
zejście – seria
4. Moment wbicia kijka a „Carvowanie”

Wskazówki:
Wprowadzenie wbijania kijków jest zdeterminowane zdolnościami koordynacyjnymi
uczących się. Użycie kijka wspomaga inicjację skrętu, kijek należy dlatego najbardziej
celowo wbijać do przekrawędziowania. Jeśli kijek zostanie użyty za wcześnie, zakłóca
płynności ruchu. Początkowo kijek jest pomocą dla zachowania równowagi, do inicjacji
skrętu i przekrawędziowania. Później jest wykorzystywany przez narciarza zależnie od
sytuacji w czasie jazdy jako pomoc przy skręcaniu, pomoc przy zachowaniu
równowagi, a także jako element nadający rytm.
Z reguły kijek jest wbijany między wiązaniem i dziobem narty wewnętrznej (odniesione
do inicjowanej zmiany kierunku). Impuls skrętny jest osiągany gdy kijek jest wbijany
przeciwnie do kierunku jazdy. Przy krótkich skrętach i zmuldzonej trasie kijek jest
wbijany bliżej wiązań. Im bardziej dynamiczny ruch do góry, tym wcześniejsze wbicie
kijka!
W jeździe sportowej kijek służy najpierw do przyspieszania startu, w czasie jazdy jako
pomoc do zachowania równowagi, lub w slalomie również jako pomoc przy „zbijaniu”
tyczek i ochrona przed uderzeniami. Przy wyższych prędkościach wbijanie kijka jest
pomijane całkowicie.
Funcarving jest wykonywany bez kijków. Przy ekstremalnych pochyleniach w skrętach
kijki byłyby jedynie przeszkodą.

Strona 9
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

RÓWNOLEGŁE STEROWANIE NART, PROMIENIE KRÓTKIE

I DŁUGIE
Cel: równoczesne przekrawędziowanie, skręcenie i sterowanie nartami są podstawą
dalszego rozwoju; nauczenie podstawowych elementów do sterowania nart
prowadzonych równolegle
Promienie długie
Opis ruchu:
„Zwolnić” zakrawędziowanie – noga stająca się zewnętrzną – najazd w kierunku linii
spadku stoku – przekrawędziowanie / wbicie kijka – przyjęcie zjazdowej/alpejskiej
pozycji jazdy – sterowanie
Obie narty są przekrawędziowywane w przybliżeniu jednocześnie i wprowadzane w
skręt, narty ślizgają się w skręcie. Ruch w górę w dół i przesunięcie punktu ciężkości
ciała do wnętrza skrętu powodują zmianę z jednego położenia w skręcie w drugie. Ślad
o szerokości bioder pomaga przy zachowaniu równowagi i ułatwia
przekrawędziowanie, wprowadzenie w skręt i sterowanie nart. Użycie kijka winno być
użyte odpowiednio do struktury metodycznej, zależnie od talentu i sytuacji.
Ćwiczenia:
1. Powtórzenie carvowania na etapie podstawowym – likwidacja pozycji kątowej
2. „Wachlarze” / ześlizgi
3. Ze stania: ześlizg /zdryfowanie – sterowanie; wykonanie wielokrotne
4. Girlandy: zdryfowanie w kierunku linii spadku stoku – sterowanie do stoku
5. Pojedyncze skręty
6. Równoległe sterowanie nart – użycia kijka odpowiednio do sytuacji
7. Zmiana terenu, promieni, tempa
Promienie krótkie
Opis ruchu:
Jednoczesne przekrawędziowanie i rytmiczne ruchy wahadłowe nóg pod tułowiem
prowadzą do równoległego sterowania nart przy krótkich promieniach. Wyraźny ruch
pionowy (wysoko – nisko) pomaga przy inicjacji zmian kierunku. Użycie kijka
wspomaga równoległe sterowanie nart przy krótkich promieniach jako element
nadający takt.
Ćwiczenia:
1. Skręcenie nóg w linii spadku stoku z ruchem pionowym
2. Zatrzymanie hokejowe /skręt STOP (szkolenie krawędzi), najpierw bez, później z użyciem
kijka
3. Krótkie promienie w seriach, ruch pionowy, użycie kijka
4. Zastosowanie w różnych sytuacjach
5. Krótkie promienie w równym rytmie i w prostych formacjach

CARVING długi promienie

Carving jest dzisiaj podstawą dla sportowej, bezpiecznej jazdy na nartach o

wielostronnym zastosowaniu. Sterowanie poprzez krawędzie i taliowanie narty, poprzez
położenie w skręcie i nacisk sterowania uzyskuje się przeżycie dynamicznego ruchu.
Carving w centrum austriackiej drogi nauczania ma zastosowanie w szerokich
obszarach. Na stokach bardziej stromych z zastosowaniem kijka i wysterowaniem z linii
spadku stoku. Na stokach łagodnie nachylonych skręty wykorzystują taliowanie nart.
Miękkie, w przybliżeniu równoczesne przekrawędziowanie nart carvingowych
wprowadza w skręt.

Strona 10
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

Dynamika powstaje z narastania nacisku sterowania przez zakrawędziowanie i

dostosowany do sytuacji jazdy ruch do przodu i do góry jako wspomaganie dla
wprowadzenia zmiany kierunku. Dostosowany do terenu wybór linii i patrzenie przed
siebie są ważne przy tym sposobie jazdy i zwiększają jej przyjemność. Na drodze do
carvowania odpowiednie wyposażenie ma decydujące znaczenie. Użycie kijków jest
wprowadzane w drodze metodycznej zależnie od talentu i sytuacji.
Cel: dynamiczna zmiana kierunku z nacisku sterowania; odpowiednie do sytuacji
prowadzenie nart; sportowa, „przewidująca” jazda z bezpiecznym sterowaniem
nart przy promieniach o długości średniej i długich
Opis ruchu:
• Obie narty ślizgają się na krawędziach górnych
• Zakrawędziowane, taliowane narty powodują powstanie w skręcie nacisku
sterującego
• Wyprzedzający ruch do przodu z przekrawędziowaniem przez przechylenie do
wewnątrz inicjuje nowy skręt
• W dalszym przebiegu skrętu przyjmowana jest pozycja odpowiednia do sytuacji
• Promienie skrętów są regulowane przez kąt zakrawędziowania i przez przeniesienie
punktu ciężkości ciała w podłużnej osi nart
• W fazie sterowania narta zewnętrzna przejmuje rolę wiodącą, narta wewnętrzna jest
obciążana odpowiednio do sytuacji
Ćwiczenia:
1. Powtórzenie równoległego sterowania nart – promienie długie
Alternatywnie: powtórzenie carvingu / stopień podstawowy - likwidacja pozycji
kątowej
2. Carving do stoku, poprawianie „chwytu” krawędzi (wachlarze)
3. Półtora skrętu
4. Kolejne zmiany kierunków, sterowanie docelowe dla kontroli tempa
5. Zmiana terenów, promieni i tempa

CARVING krótkie promienie

Zmiana między obciążeniem i odciążeniem, rytm nóg, które wykonują ruchy

wahadłowe pod pozostającym w spoczynku tułowiem, prawdziwe symptomy i
fascynacja klasycznego śmigu. Narty carvingowe umożliwiają dynamiczne skręty
również o krótkich promieniach. Elementy „śmigu” znajdują w te sposób nową
dynamikę i formę wyrazu.
Carving o krótkich promieniach skrętu jest jeżdżony na poziomie doskonalenia z
prowadzeniem nart odpowiednim do sytuacji.
Cel: dynamiczne carvowanie przy krótkich promieniach blisko linii spadku stoku z
prowadzeniem nart odpowiednim do sytuacji. Z rosnącymi umiejętnościami pewniejsze
sterowanie. Kontrola tempa przy carvowaniu blisko linii spadku stoku.
Opis ruchu:
• Rytmiczne przekrawędziowanie prowadzi do carvingu blisko linii spadku stoku
• Nogi wykonują ruchy wahadłowe pod tułowiem (krawędziowanie, gra nóg)
• Krótki, ale silny nacisk sterujący wymaga szybkiej reakcji i centralnej pozycji
punktu ciężkości ciała nad nartami
• Naprężenie ciała i sprężystość materiału dają przy „włożeniu” krawędzi efekt
reakcji i prowadzą w ten sposób do odciążenia przy zmianie kierunku
• Użycie kijka pomaga w zachowaniu równowagi i nadaje rytm

Strona 11
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

Ćwiczenia:
1. Carvowanie – skracanie promieni
2. Półtora skrętu w lewo / w prawo (powtarzanie wielokrotne)
3. Serie krótki, carvowanych promieni, znajdywanie rytmu przez zastosowanie kijków
4. Likwidacja ruchów pionowych
5. Zmiana promieni, tempa, terenu
6. Dalsza rytmizacja przez jazdę formacyjną /synchroniczną: parami (obok, jazda
w śladzie, jazda jak cień)
Dla uczniów, którzy przechodzą krótką drogę od carvowania w stopniu początkowym
do carvingu stosowanie przy budowie umiejętności „carvowanie o krótkich
promieniach” ćwiczeń „obracanie nóg w linii spadku stoku z ruchem pionowym” i
„zatrzymanie hokejowe”(skręt stop).

Strona 12
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

AUSTRIACKA DROGA UCZENIA NARCIARSTWA

NARCIARSTWO ALPEJSKIE

STOPIEŃ MISTRZOWSKI

Swoboda używania
Wielostronność zastosowań

Strona 13
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

FUNCARVING
Cel: cięte skręty ‘wzdłuż taliowania obu nart”, ekstremalne położenia w skrętach;
użycie nart typu slalomcarver z płytami; bez kijków; przyjemności z wycinania
skrętów
Opis ruchu:
• Obie narty jadą/ślizgają się na krawędziach górnych
• Taliowane narty z płytami pozwalają, przez zakrawędziowanie, łatwo sterować się z
linii spadku stoku i umożliwiają silne pochylenia w skrętach
• Szybkie przełożenie nart pod tułowiem prowadzi z jednego skrętu w drugi
• Promienie skrętów są dostosowywane przez kąt zakrawędziowania i
przemieszczenie punktu ciężkości ciała w osi nart
• Silniejsze pochylenia w skręcie powodują zwiększone obciążenie obu nart
• Klasyczna postawa zjazdowa w elementach zabawowych, ustępuje na rzecz
pochylenia w skręcie i figur carvingowych
Ćwiczenia:
1. Z najazdu w skos stoku skręty do stoku
2. „Wachlarze’ do linii spadku
3. Przełożenie nóg w pozycji przysiadu
4. Przełożenie nóg blisko linii spadku stoku
5. Carvowanie bardziej z linii spadku stoku
6. Rezygnacja z pracy kijków
7. Funcarving i przejazd torów carvingowych
8. Program techniki ugruntowujący umiejętności i formy zabawowe
Celem carvowania jest jazda na krawędziach ciętymi skrętami na sprzęcie carvingowym
w optymalnym zakresie prędkości, więc również przy niższych prędkościach i
stosowanie tej techniki na ogólnodostępnych trasach z ruchem narciarskim. Funcarving
szuka położeń w skrętach w obszarze granicznym i zakłada uwzględnienie zasad
bezpieczeństwa lub jest stosowany na oddzielnych trasach carvingowych.
Dla sukcesu w nauce decydujące znaczenie mają wybór tempa i terenu. Wysokie
prędkości przy wycinaniu skrętów powodują duże obciążenie ciała. Pierwsze próby tego
dynamicznego sposobu jazdy winny się odbywać pod fachowym kierownictwem i być
starannie stosowane.
Narty do funcarvingu są to krótkie, silnie taliowane narty specjalne, które muszą
posiadać odpowiednią płytę podwyższającą. Narty te zdobywają coraz większy udział w
rynku. Umożliwiają one szybką, efektywną drogę do jazdy ciętych skrętów. Narty te
nadają się szczególnie do form zabawowych z jazdą ciętych skrętów i do pracy z
młodzieżą.

STROME STOKI

Cel: obunożne odbicie z krawędzi dla przekrawędziowania i skręcenia nart

Opis ruchu:
⇒ Zejście w dół w fazie sterowania – budowa nacisku
⇒ Zakrawędziowanie nart, jednoczesne wbicie kijka
⇒ Wyskok z obu nóg przez wyprostowanie w stawach skokowych, kolanowych i
biodrowych
⇒ Przekrawędziowanie i podkręcenie nart
⇒ Po lądowaniu sterowanie od linii spadku stoku i przyjęcie zjazdowego układu
jazdy

Strona 14
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

Ćwiczenia:
1. Ćwiczenie stacjonarne, wyjaśnienie obunożnego odbicia z krawędzi
2. Budowa girlandy podskoków
ćwiczenia skoczne w linii spadku stoku lub podczas jazdy w skos z użyciem
kijka
schodki ześlizgowe
jazda w skos, zatrzymanie hokejowe (skręt stop)
jazda w skos, zatrzymanie hokejowe, wbicie kijka, wyskok - kolejno kilka
3. Jeden skręt z zatrzymania hokejowego
4. Rytmiczne carvowanie z odbiciem z krawędzi dla inicjacji skrętu
5. Zmiany promieni
Jazda na nartach na stromych stokach wymaga bezpiecznego „alpejskiego sposobu
jazdy”. Silne krawędziowanie i używanie kijków stanowią, obok mocno ugiętych nóg,
podstawę dla odbicia. Po odbiciu narty są na moment odciążone. To odciążenie ułatwią
przekrawędziowanie i podkręcenie nart.
Obciążenie lądowania musi być przeniesione przez nogi, jednocześnie narty są
sterowane z linii spadku stoku (kontrola prędkości!!).
Użycie kijka wspomaga wyjście w górę, służy jako pomoc przy skręceniu i wnosi – w
fazie odciążenia – ważny wkład w zachowanie równowagi.
W terenie bardzo stromym i w trudnych warunkach śniegowych szybkie obracanie nart
przez linię spadku stoku jest wspomagane przez działanie pięt.

Strona 15
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

GARBY

Cel: przejazd garbów przez obracanie przez pochylanie i prostowanie; dążenie do

stałego kontaktu ze śniegiem
Opis ruchu:
⇒ Z położenia środkowego ugiąć nogi przy najeździe na garb
⇒ Wbicie kijka na krótko przed grzbietem
⇒ Przekrawędziowanie, przekręcenie nart na grzbiecie
⇒ Prostować nogi wypychając je do muldy
⇒ Przyjęcie pozycji alpejskiej /zjazdowej
Przy dużych prędkościach garby muszą być połykane przez uginanie nóg, by umożliwić
możliwie spokojne zachowanie punktu ciężkości ciała. Znane wzory ruchowe są
zmieniane na technikę kompensacji.
Umożliwia to kontrolowane sterowanie nart, zachowanie równowagi i kontrolę
prędkości.
Ćwiczenia:
1. Przejazd szusem lub w skos/skośny przez garb – aktywne i pasywne uginanie i
prostowanie nóg (technika kompensacji)
2. Ćwiczenia w staniu, wyjaśnienie skręcenia na grzbiecie garbu z wbiciem kijka
3. Ze stania: start na grzbiet garbu – sterowanie w muldzie
4. Skręt do stoku przez garb
5. Skręt pojedynczy: przejazd jednego garbu – skręcanie przez uginanie i prostowanie
6. Kolejne skręty, łączone przez jazdę w skok
7. Zmiany śladu i rytmu; przejazd przez garby - jazda przez muldy
Na garbie narty mają tylko niewielka powierzchnię kontaktu. Ten moment musi być
wykorzystany do przekrawędziowania i podkręcenia. Prostowanie nóg do muldy
umożliwia zachowanie stałego kontaktu ze śniegiem. Użycie kijka stabilizuje tułów i
wspomaga zakrawędziowanie i podkręcenie nart. Ponieważ powierzchnia podparcia na
grzbiecie garbu jest bardzo mała, użycie kijka służy również jako pomoc przy
zachowaniu równowagi.
Dobór śladu, a przez to wybieganie wzrokiem w przód, są szczególnie ważne przy
jeździe na garbach. Z reguły przy prędkości mniejszej jedzie się przez garby, przy
prędkości większej bardziej muldami.
Techniką skręcania przez uginanie i prostowanie można jechać również po trasie
przygotowanej lub w terenie. Nacisk sterowania zastępuje garb. Ze skręcaniem przez
uginanie - prostowanie rozwija się wariant carvingu.

Strona 16
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

ŚNIEG GŁĘBOKI

Cel: rytmiczna, przyjemna jazda w głębokim śniegu

Podstawą dla jazdy w głębokim śniegu stanowi carving o wszelkich promieniach.
Optycznie narciarz w fazie sterowania znajduje się wprawdzie w położeniu cofniętym
(odchyleniu), odnosząc jednak sytuację tułowia do nart, można obserwować ruchy
wahadłowe w odniesieniu do położenia centralnego. W fazie odciążenia, przed zmianę
skrętu narty – przy prawidłowym doborze prędkości – są wypychane na krótko na
powierzchnię śniegu. W ten sposób niweluje się większy opór skręcania występujący w
śniegu głębokim.
Opis ruchu:
Przy jeździe w głębokim śniegu obie narty są obciążane z wyczuciem. Przez narastanie
obciążenia w fazie sterowania tworzy się „poduszka” pod nartami, która może zostać
wykorzystana jako podparcie dla następującego później ruchu w górę. Odciążenie w
górę i kręcenie przez ugięcie – wyprostowanie stapiają się w formę mieszaną w
rytmicznym przebiegu skrętów.
Rytmiczne skręty przy zamkniętym prowadzeniu nart dają wypór ważny przy jeździe w
głębokim śniegu.
Ćwiczenia:
1. Szus – lub jazda w skos - ruchy wahadłowe między położeniami w przodzie,
centralnym i cofniętym
2. Szus – lub jazda w skos – pedałowanie
3. Szus – lub jazda w skos – z kołysaniem kolan
4. Lekkie zmiany kierunku przez wyraźny ruch w górę w łagodnie nachylonym
terenie
5. Kolejne rytmiczne skręty w głębokim śniegu
6. Zmiana tempa i prędkości odpowiednio do sytuacji.
Dla postępów w nauce, przy jeździe w głębokim śniegu, szczególne znaczenie ma
wybór odpowiedniego śniegu i terenu. Pierwsze doświadczenia należy zbierać w śniegu
głębokim ćwiczebnym, idealny jest świeżo spadły, lekki śnieg o głębokości 10-20 cm
na twardym podłożu.
Jazda w głębokim śniegu zakłada wysoki stopień odpowiedzialności uczącego i
narciarza. Dla bezpieczeństwa nieodzownym jest znanie i przestrzeganie reguł
postępowania przy jeździe poza trasami zabezpieczonymi.

Strona 17
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

FREERIDEN
Cel:
• Swobodne, kontrolowane poruszanie się na nartach, połączone z większym
współczynnikiem przyjemności
• Jazda zabawowa i optymalne wykorzystanie terenu, przeżycie uczucia lotu
• Przełożenie nabytych technicznych umiejętności w dostosowane do sytuacji,
radosne i pewne pokonywanie terenu
Co to jest „Freeriden”?
Niewyczerpane możliwości terenu oferują wszelkie możliwości przyjemności z jazdy.
Trasy przygotowane, teren ze śladami czy też dziewiczy, Freeriden to jazda zabawowa z
wykorzystaniem sytuacji do wyboru tras lub wariantów. Do przodu lub do tyłu, carving
o promieniach krótkich lub długich, zawsze w tle znajduje się radość ze ślizgowego
pokonywania terenu! Przez poprawę sprzętu udało się zapewnienie niemęczącego,
zabawowego ślizgania się w terenie. Przejazd wzniesień terenowych i kontrolowane
skoki dają freeriderowi osobistą wolność.
Jazda z obserwacją i uwzględnienie niebezpieczeństw alpejskich są podstawą
odpowiedzialnego freeridingu. Zwracanie uwagi na świat zwierząt i roślin oraz
respektowanie obszarów zamkniętych są założeniem zachowania każdego freeridera.
Grupa docelowa:
Narciarze potrzebujący przeżyć, otwarci na nowe i dysponujący niezbędnymi
umiejętnościami podstawowymi i odpowiednim sprzętem. Młodzież, usportowieni
dorośli, instruktorzy, wielbiciele terenu z poziomem umiejętności klasy mistrzowskiej.
Wskazówki dotyczące sprzętu:
Przez nowy sprzęt freeriding stał się możliwy dla większego kręgu zamiłowanych
narciarzy. Aktualny trend w sporcie narciarskim zmierza silnie w kierunku jazdy
swobodnej, a firmy narciarskie odpowiadają na to zapotrzebowanie ze swymi
kolekcjami specjalnymi. Charakterystyczna dla nart do freeridingu jest ich specjalne
konstrukcja: narty te są szersze i bardziej miękkie niż narty na trasy przygotowane.
Sprzyja to wyporowi w śniegu i ułatwia skręcanie nartami. Poprawione własności
poślizgowe w śniegu głębokim umożliwiają większą prędkość i dłuższe promienie niż
narty dotychczasowe. Poprawiony „wypór” zapewnia więcej przyjemności z jazdy w
terenie mniej stromym. Podwyższa to bezpieczeństwo w klasycznych dniach
głębokiego śniegu.
Wyposażenie bezpieczeństwa:
Urządzenie LVS (detektor lawinowy), plecak z łopatką, pakiet pierwszej pomocy, hełm,
telefon komórkowy
Użyteczne wyposażenie dodatkowe:
Śpiwór, odzież zabezpieczająca, plecak z poduszą powietrzną, radiotelefon
Wskazówki:
• Na początku tylko przejazdy krótkie i dostosowane do umiejętności
• Niekoniecznie musi to być jazda poza trasami. Również trudne tereny lub trasy
znakomicie nadają się do wejścia we freeriding!
• Na wolnej przestrzeni zawsze wybierać bezpieczne punkty zbiórki
• Uzgodnić taktyczne znaki orientacyjne
• Odstępy między członkami grupy dobierać odpowiednio do sytuacji
• Przejazd przez wyniesienia: określić charakterystyczne punkty terenu z polu
widzenia i kierować się na nie również po pokonaniu wypukłości
• Przed przejazdem wyniesienia najpierw przestudiować warunki za nim

Strona 18
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

• Dobrzy freeriderzy mają przed startem w głowie dobrą, przejezdną linię. Wymaga
to przygotowawczego przestudiowania terenu na mapie oraz w naturze i winno być
systematycznie trenowane (tak jak zawodnik mający stale w pamięci prawidłowy tor
przejazdu).
• Po przejeździe analizować ślad i jazdę.
• Podejście wzdłuż śladu przejazdu opłaca się przeważnie dla określenia śladu
lepszego (opracowanie terenu)!
• Każdy jadący, musi sobie przed jazdą określić cel i realizować go od początku do
końca (linia, promienie skrętów, wykorzystanie terenu, skoki …). Zmiany planów są
możliwe tylko w przypadkach szczególnych (np. zmienione warunki śniegowe lub
widoczność, przeszkody, niebezpieczeństwa alpejskie).
• „System Buddy” (na wzór sportu nurkowego): dwaj niezawodni partnerzy pomagają
sobie wzajemnie: nigdy nie jechać w tym samym czasie, „Buddy” obserwuje gdzie i
jak jedzie partner. Decyzje są podejmowane tylko wspólnie. W ten sposób nabiera
się wzajemnej odpowiedzialności. Dwaj „Buddy” winni być narciarzami o w
przybliżeniu jednakowej sile.
Nic nie dzieje się bez mojego Buddy!
Słownictwo:
do tematy freeriden, jako podstawa do komunikacji z uczestnikami sceny młodzieżowej
Air Skok ogólnie
Backflip Salto w tył
Cross grab Narty skrzyżowane, jedna ręka sięga do narty
Downhill Szus w terenie
Drop Skok bez najazdu
Fakie Jazda / skoki do tyłu
Treeride turns Skręty w terenie z promieniami średnimi do długich
Frontflip Salto do przodu
Flip Rotacja w pionie (obrót wokół poprzecznej osi ciała)
Grand Ślizganie się w kierunku jazdy ślizgiem po poręczy (Rail)

Half pipe Sztucznie wykonana rynna w śniegu z elementami Copings, Vert,

Transition i Flat
Quarter pipe Połowa półrynny
Jump Skok
Jump turns Stromy teren: skręty z silnym odciążeniem w górę (skok)
Kicker Stroma skocznia lub strony zeskok skoczni
Lip Naturalna krawędź nawisu śnieżnego
Lipslide Ślizganie się poprzecznie do kierunku „nawisu”
Liptricks Triki na krawędzi, np. Coping
Misty Flip Flip z obrotem
Nose grab Ręka chwyta za dziób narty
Obstackle park Również: Fun park, teren ze sztucznie wykonanymi
przeszkodami formami terenowymi
Off the lip Pojęcie z jazdy po muldach, tutaj oznacza obracanie na krawędzi
„nawisu”
Rail/ Handrail Sztuczny teren dla Slides
Sidle Ślizganie się poprzecznie do kierunku jazdy
Spin Rotacja pozioma (360, 540, 720, 900 …)
Trick Indywidualny, zabawowy przebieg ruchu
Transition Przegięcie: przejście z płaskiego do stromego

Strona 19
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

Vert Strefa pionowa, ściana w rynnie

Wall „Ściana”, strona rynny
Wale sliping Ślizganie się z poprzecznie ustawionymi nartami na nawisie lub
fali

Freeriden / Zachowanie się w terenie alpejskim, na trasach i przy jeździe

wariantowej
• Przestudiowanie informacji lawinowej, omówienie i interpretacja, korzystanie z rad
osób doświadczonych
• Stale szacowanie nachylenia terenu i mierzenie go, następnie porównanie z aktualną
sytuacją
• Przy stopniu 4 pozostawać poniżej 30 stopni, przy stopniu 3 poniżej 35 stopni, przy
stopniu 2 poniżej 40 stopni nachylenia stoku
• określić ekspozycję stoku
• Rozpoznawanie terenu w aspekcie niebezpieczeństwa alpejskich (lawiny, spadanie
lodu i kamieni)
• Interpretowanie oznak niebezpieczeństwa w terenie (szczególnie wiatru)
• Podawać uzasadnienia dlaczego można jechać lub dlaczego nie można
• Informować przyjaciół lub osoby towarzyszące o planowanej trasie

Strona 20
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

DEMONSTRACJE I JAZDA FORMACYJNA/SYNCHRONICZNA

Cel: jazda formacyjna, synchroniczne zmiany kierunku i rodzajów ruchu, również z

muzyką
Synchroniczna jazda w formacjach uważana była dotychczas za przywilej zespołów
demonstracyjnych przy pokazach narciarskich. Po wprowadzeniu pierwszych
narodowych mistrzostw w demonstracji stało się jasne, że „pięknej jeździe” należy
znowu poświecić więcej uwagi. Znakomite pokazy podczas tych imprez budzą coraz
większe zainteresowanie publiczności. W wielu szkołach narciarskich stwierdzono poza
tym, że przez udział w pokazach pobudzone zostało wiele motywacji do treningu. Ta
celowa praca dla wspólnego sukcesu doprowadziła do rozwinięcia się nowej dynamiki
grupy w szkołach. Rozwija się poczucie „MY”, które pozytywnie wpływa na klimat w
pracy.
Jazda formacyjna/synchroniczna nie musi się jednak ograniczać tylko do
„profesjonalistów” w szkołach narciarskich. Punktem szczytowym kursu narciarskiego
może być wspólna demonstracja grupy, jako uzupełnienie lub zamiast zawodów.
Proste formacje mogą się udać już z uczniami o niewielkim zaawansowaniu. Dobrze
nadają się tutaj przejazdy o krótkich promieniach. Teren winien być łatwy. Ze
względów bezpieczeństwa konieczna jest trasa o odpowiedniej szerokości.
Przykłady do jazdy formacyjnej i synchronicznej
⇒ jazda obok siebie- zmiana między szusem i pługiem
⇒ skręty wykonywane synchronicznie
⇒ krótkie promienie w równym rytmie, kolejno, obok
⇒ krótkie promienie w rytmie przeciwnym, kolejno
⇒ jazda w równym takcie, przesunięcie o dwie linie skośnie
⇒ formacje liter (np. „A” – Austria)
⇒ długie promienie - krzyżowanie śladu (Crash)
⇒ dokładny start i stop jako ważny element formacji
Jazda taka nie stwarza żadnych ograniczeń dla fantazji. Dla zapewnienia
bezpieczeństwa należy jednak uwzględnić co następuje:
⇒ uporządkowane ustawienie
⇒ dobór odpowiednich odstępów
⇒ możliwość bezpiecznego zatrzymywania, przewidzenie odpowiedniej ilości
miejsca dla podania sygnału stop
Ważnymi elementami w jeździe formacyjnej są carving o wszelkich promieniach, ale
również klasyczny „śmig” z zamkniętym prowadzeniem nart (Sprzęt!).

PROGRAM TECHNIKI

Nauczyciel narciarstwa jest często konfrontowany z takimi samymi błędami swoich

uczniów. Solidna pozycja zjazdowa/ alpejska jako element bazowy bezpiecznej techniki
narciarskiej musi być najważniejszym elementem wszelkich korekt. Wskazane
propozycje ćwiczeń mogą być wprowadzone do struktury metodycznej w celu nauki
odpowiednio do sytuacji. Program techniki uzupełnia i wspomaga stała obserwacja
nauczyciela i oferuje indywidualne rozwiązania dla korekty własnej lub zewnętrznej.
„Program techniki” prezentuje zbiór ćwiczeń, które mogą służyć na wszystkich etapach
drogi nauki do poprawiania techniki podstawowej, zdolności kondycyjnych i do

Strona 21
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

„rozluźnienia” nauki. Wybór ćwiczeń zależy od celu szkolenia i umiejętności jazdy

uczniów.
PROMIENIE DŁUGIE
Ćwiczenie
Skręty na narcie zewnętrznej –
wewnętrzna w przodzie
Krzyżowanie
Skręty na narcie wewnętrznej
Zmiana kierunku poprzez taliowanie
nart
Carving z odpiętymi klamrami
Zmiana między ześlizgiem – a jazdą
ciętą
Jazda na jednaj narcie
„Skręty klamrowe”
Pozostawianie kijków w śniegu
PROMIENIE KRÓTKIE
Ćwiczenie
Carving – krótkie promienie bez kijków
Carving – krótkie promienie z pozycji
pochylonej
Carving – ślad szeroki i wąski
Jazda szusem, przechodzenie do
carvowania
Carving na skośnie nachylonym stoku
Skoki kierunkowe
Carving na narcie wewnętrznej
(Charleston)
Carving na narcie zewnętrznej
Wbijanie dwu kijków
Cel szkoleniowy
Jazda równoległa
Sterowanie nartą zewnętrzną
Równowaga, przekrawędziowanie, przechylanie
Sterowanie, wyczucie krawędzi, inicjacja skrętów
przez przekrawędziowanie
Położenie centralne, równowaga w przód w tył
Precyzyjne sterowanie w skręcie, budowanie sił
reakcji
Zachowanie równowagi, przekrawędziowanie,
specjalna siła
Zachowanie równowagi, sterowanie wzdłuż
taliowania nart
Tułów jest stabilizowany, pozycja, pochylanie nóg
pod tułowiem
Cel szkoleniowy
Praca nóg, zachowanie równowagi
Przekrawędziowanie, ruchliwość
Użycie krawędzi
Kontrola prędkości, zastosowanie krawędzi
Użycie krawędzi, przekrawędziowanie
Użycie krawędzi, ruchliwość w stawach
skokowych
Wyczucie krawędzi, koordynacja, ruchliwość
Ruchliwość, użycie krawędzi, użycie kijków,
koordynacja
Położenie centralne, spokojny tułów, koordynacja

Strona 22
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006
Ćwiczenie
Carving – krótkie promienie max
częstotliwość
Carving na jednej narcie
Carving ze skrętami przez pochylanie i
prostowanie
Skręty delfin
5 skrętów min – 5 max
Częstotliwość
SKRĘTY NA NARTACH SLALOMCARVER
Ćwiczenie
Ślizganie się z narty zewnętrznej na
zewnętrzną
Ślizganie się z narty wewnętrznej na
wewnętrzną
Pochylanie na płaskim terenie
Carving z pięściami między kolanami
Jazda z ograniczonymi ruchami we
górę w dół
Krótkie cięte skręty
Girlandy Furrera
JAZDA NA NARTACH BEZ KIJKÓW
Ćwiczenie
Boczne trzymanie ramion
Ręce na biodrach
Ręka dolna na biodrze, górna w górze
Ręce na kolanach
Wyciągnięcie ramion przed tułowiem
Chwytanie obydwoma rękami za
kolano zewnętrzne
Oba ramiona wskazują w dolinę
Carving w pochyleniu, ręce z przodu
Przejazd form terenowych, garby
Carving parami z krótkimi
promieniami z trzymaniem się (sznur
lub tyczka slalomowa)
Cel szkoleniowy
Koordynacja, praca nóg i kijków, ruchliwość
Równowaga, przekrawędziowanie, budowa siły
Rozkład nacisku wzdłuż taliowania nart, szybka
zmiana krawędzi – przechylanie nóg pod tułowiem
Zakres ruchliwości w stawie skokowym
Szkolenie rytmu, sterowania i tempa
Cel szkoleniowy
Zmiana obciążenia
Pochylanie, wyczucie krawędzi, równowaga
Zmiana krawędzi, inicjacja
Jednoczesna zmiana krawędzi, sterowanie na obu
nartach
Praca nóg, spokojna góra, budowa obciążeń,
pokonywanie sił zewnętrznych
Zachowanie równowagi, sterowanie
Równowaga, stabilność, sterowanie
Cel szkoleniowy
Tułów – kompensacja stoku
Zachowanie w czasie jazdy – biodra, tułów
Swoboda jazdy
Pozycja tułowia nad środkiem nart
Spokój ramion i tułowia
Pozycja równoległe, przeciwskręt
Pozycja równoległe, przeciwskręt
Praca nóg, ruchliwość, przekrawędziowanie
Równowaga
Rytmika, zdolności adaptacyjne
Strona 23
SITN-PZN do użytku wewnętrznego marzec 2006

ĆWICZENIA Z TYCZKAMI LUB KIJKAMI

Ćwiczenie Cel szkoleniowy
Trzymanie tyczki poprzecznie przed Pozycja zjazdowa/alpejska
ciałem
Trzymanie tyczki pod łokciami z tyłu Pozycja jazdy, spokojna pozycja – ramiona – tułów
tułowia
Blokad ramion Pozycja jazdy, kompensacja stoku
Tyczki w kolanach Spokojna pozycja tułowia, silniej ugięta pozycja
tułowia, krawędziowanie
Łuki wokół tyczek Sterowanie „okrągłe”
Tyczka jako oznakowanie terenu Pomoc przy pługu, w łukach, inicjacji skrętu
Jazda parami obok Rytm
Tor przeszkód Sprawność, ruchliwość
Parami kolejno Ćwiczenie krawędzi: tylny hamuje poprzednika

ĆWICZENIA Z LINKĄ
ĆWICZENIA INDYWIDUALNE
Trzymanie linki z przodu Stabilizacja tułowia i pozycji
Trzymanie linki za plecami Tułów prostuje się
Trzymanie linki za kolanami Pozycja i praca nóg
Linka trzepoce obok tułowia Koordynacja

ĆWICZENIA Z PARTNEREM
Trzymanie linki z przodu Szkolenie tempa i krawędziowania
Linka trzepoce obok narciarzy Koordynacja
Wyrzucanie linki w górę Koordynacja

Ćwiczenia dla poprawy zdolności koordynacyjnych

Stopień posiadanych zdolności koordynacyjnych narciarza jest decydujący dla rozwoju
narciarza zaawansowanego do poziomu mistrzowskiego. Sprawności jak równowaga,
zdolności adaptacyjne, rytm, kombinacje ruchów, orientacja lub reakcja, determinują
postępy nauki. Po opanowaniu podstawowych przebiegów ruchowych dużego
znaczenia nabiera opanowanie kontrastów (tworzenie przeciwności) w dozowaniu
przebiegów ruchowych. Pożądane są różnorodność i fantazja w oferowanych
ćwiczeniach.
Carving na shortach, alternatywne rodzaje sportów na śniegu, telemark, tor przeszkód,
skręty „ruel”, obroty o 360° lub jazda tyłem, formacyjna, różne warianty techniki
podczas jednego zjazdu lub zmiany rytmu winny być stale wprowadzane do ćwiczeń,
by zapobiec powstaniu hamującego automatyzmu i usunięciu już nabranych nawyków.

Strona 24