Trường Đại học Điện lực

Công nghệ trong lưới điện thông minh

KHÁI NIỆM CHUNG

GVHD: TS. Nguyễn Trường Giang

Khoa: Kỹ Thuật Điện

Email: giangnt@epu.edu.vn
 000335
• Tổng quan về lưới điện thông minh SG
– Khái niệm cơ bản lưới điện thông minh
– Mô hình SGAM
– Chức năng của SG
– Đặc điểm và Lợi ích của SG
– Thách thức đối với SG

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 1

 000335
• SCADA trong lưới điện thông minh SG
– Giới thiệu chung về SCADA
– Hạ tầng Hệ thống truyền tin của SCADA
– Hệ thống truyền tin của SCADA
– Ứng dụng

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 2

 000335
• An ninh mạng trong SG
– Khái niệm chung
– Giải pháp

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 3

 KHÁI NIỆM
• Tính tương tác (InterOperability)
– Khả năng các mạng, hệ thống, thiết bị, ứng dụng, hoặc các
bộ phận có thể làm việc với nhau, trao đổi và khai thác các
thông tin sẵn có một cách đảm bảo, hiệu quả, và hầu như
không ảnh hưởng (phiền phức) người sử dụng;
– SG là một hệ thống có Tính tương tác; nghĩa là, các hệ thống
có thể trao đổi thông tin thiết thực giúp vận hành an toàn,
đảm bảo, hiệu quả và tin cậy các HTĐ;
– Các HT sẽ chia sẻ một nghĩa chung về thông tin trao đổi, và
thông tin này sẽ gợi ra các dạng phản ứng trên cơ sở đồng
thuận;
– Độ tin cậy, tính trung thực (độ tin cậy thông tin), và tính
đảm bảo/an ninh về trao đổi thông tin giữa và trong các hệ
thống SG phải đạt được các mức hoạt động cần thiết.

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 4

 KHÁI NIỆM
• Độ tin cậy (Reliability):
– Khả năng của một hệ thống/bộ phận thực hiện
các chức năng cần ở các chế độ xác định trong
khoảng thời gian xác định.
– Nó thường được đo lường bằng khả năng (xác
suất) hư hỏng hoặc số đo về độ sẵn sàng. Tuy
nhiên, tính duy trì/khả năng duy trì cũng là một
phần quan trọng của kỹ thuật về độ tin cậy.
Ngoài độ tin cậy của công nghệ thông tin, nó
còn bao gồm cả thiết bị hệ thống điện và các yêu
cầu về độ tin cậy của các công ty điện lực.

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 5

 KHÁI NIỆM
• Tính đàn hồi/Khả năng khôi phục (Resilliency):
– Thuộc tính cho phép lưới duy trì tốt hơn và phục hồi
nhanh hơn trong các sự kiện có tác động tiêu cực như
tấn công hoặc thảm hoạ thiên nhiên.
– Tính đàn hồi của lưới điện bao gồm khả năng chịu đựng
(hardening), các chức năng/tính năng cao cấp, và khôi
phục. Mặc dù, khả năng chịu đựng thường được chú ý
nhưng các chiến lược khôi phục cũng cần được nghiên
cứu như là các giải pháp lựa chọn nhằm tăng cường
tính linh hoạt và điều khiển của lưới điện.
– Tính đàn hồi còn bao gồm cả sự khôi phục và độ sẵn
sàng tổng thể, quản lý cắt điện, khai thác các máy biến
áp và trạm điện di động, và sự tham gia trong các nhóm
hỗ trợ.

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 6

 KHÁI NIỆM
• Tính thay thế (Interchangeability):
– Khả năng các thiết bị/bộ phận có thể hoán
đổi/thay thế cho nhau mà không cần thay đổi
các bộ phận hay thiết bị khác và cũng không
làm suy giảm hoạt động của hệ thống.
• Hài hoà hoá (Harmonization):
– Quy trình/Quá trình đạt được Tính cân bằng
kỹ thuật và cho phép thay thế, hoán đổi giữa
các tiêu chuẩn có chức năng chồng lấn;

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 7

 ĐẶC ĐIỂM

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 8

 ĐẶC ĐIỂM
• Smart Infrastructure System:
ØHạ tầng năng lượng (điện), thông tin, và truyền
tin
– Nền tảng của SG
– (Cho phép) Trào lưu 2 chiều: ĐIỆN và THÔNG
TIN
• Các hộ tiêu thụ có thể phát điện ngược trở lại Lưới
điện;
– (Cho phép) nhiều thực thể (thiết bị thông minh,
phần mềm chuyên dụng, trung tâm điều
khiển,…) tương tác

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 9

 ĐẶC ĐIỂM
• Smart Management System:
ØTạo dịch vụ quản lý và điều khiển tân tiến
– Quản lý hiệu quả à Nền tảng cho vận hành
hiệu quả SG
– Quản lý SG:
• Phát triển và triển khai đo lường thông minh;
• Định giá thời gian thực;
• Quản lý hiệu quả NLTT;
• Quản lý Lưới điện (LTT và LPP).

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 10

 ĐẶC ĐIỂM
• Smart Protection System:
ØPhân tích chuyên sâu về độ tin cậy
ØBảo vệ chống sự cố
ØCác dịch vụ về an ninh HTĐ
v Hạ tầng HTĐ hiện nay đối diện với một số
nguy cơ về an ninh HTĐ

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 11

 ĐẶC ĐIỂM

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 12

 Lưới điện truyền thống
• Cơ khí hoá
• Truyền tin 1 chiều
• Phát điện tập trung
• Sản xuất và tiêu thụ điện năng/năng lượng
đồng thời
• Lưới hình tia
• Lượng cảm biến hạn chế
• Ít hoặc không có giám sát tự động
• Ít dữ liệu
• Điều khiển hạn chế

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 13

 Lưới điện truyền thống
• Điều khiển và khôi phục bằng tay
• Hạn chế về tính an ninh và các vấn đề bảo
mật/an ninh mạng
• Sự lưu tâm của con người tới các kích
động/sự cố hệ thống
• Phản ứng chậm với các tình huống khẩn
cấp
• Ít lựa chọn cho người dùng

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 14

 Lưới điện thông minh
• Số hoá
• Truyền tin 2 chiều (thời gian thực)
• Phát điện phân tán
• Khai thác các hệ thống tích trữ
• Lưới phân tán
• Lượng lớn cảm biến và thiết bị giám sát
• Lượng lớn giám sát tự động
• Khối lượng lớn dữ liệu
• Hệ thống điều khiển mở rộng

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 15

 Lưới điện thông minh
• Điều khiển và khôi phục tự động
• Bảo vệ thích ứng
• Quan tâm và chú trọng về tính an ninh và
các vấn đề bảo mật/an ninh mạng
• Phản ứng nhanh với các tình huống khẩn
cấp
• Nhiều lựa chọn cho người dùng

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 16

 ĐẶC ĐIỂM

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 17

 LỢI ÍCH CỦA SG
• Nâng cao Độ tin cậy và Chất lượng điện
năng;
• Tối ưu khai thác thiết bị và tránh/hạn chế
xây dựng các nhà máy điện dự phòng (phủ
đỉnh);
• Nâng cao khả năng và tính hiệu quả của
lưới điện hiện hành;
• Nâng cao tính đàn hồi đối với hư hại do
thảm hoạ thiên nhiên và tấn công;
Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 18
 LỢI ÍCH CỦA SG
• Cho phép bảo dưỡng phòng ngừa và phản
ứng “tự hàn gắn/khắc phục” đối với các
kích động hệ thống;
• Hỗ trợ việc triển khai mở rộng các nguồn
NLTT;
• Phù hợp với các nguồn phân tán;
• Tự động bảo dưỡng và vận hành;
• Giảm phát thải khí nhà kính nhờ các xe
điện và các nguồn điện mới;
Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 19
 LỢI ÍCH CỦA SG
• Giảm tiêu thụ nhiên liệu hoá thạch nhờ
giảm nhu cầu phát điện tuabin khí trong các
khoảng giờ cao điểm;
• Tạo ra cơ hội nâng cao an ninh lưới điện;
• Cho phép chuyển dịch sang xe điện kiểu
plug-in và các tuỳ chọn mới về tích trữ năng
lượng;
• Cung cấp các thông tin có giá trị kịp thời về
việc sử dụng năng lượng;
Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 20
 SGAM
• Kiến trúc 2D trong SGAM

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 21

 SGAM
• Kiến trúc 2D trong SGAM
– Một cạnh là các Lĩnh vực (Domain) trong
Chuỗi biến đổi năng lượng
• (Bulk) Generation, Transmission, Distribution, DER
+ Customer Premises
– Một cạnh là các Phân vùng (Zone) phân cấp về
quản lý hệ thống điện
• Process, Field, Station, Operation, Enterprise, và
Market

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 22

 Kiến trúc 2D của SGAM
• Các Lĩnh vực (Domain) trong Kiến trúc 2D
Domain Mô tả

(Bulk) Biểu thị cho PHÁT ĐIỆN LỚN

Generation Thường KẾT NỐI với LƯỚI TRUYỀN TẢI.

Transmission Biểu thị cho Hạ tầng và tổ chức TRUYỀN TẢI ĐIỆN đi xa.

Distribution Biểu thị cho hạ tầng và tổ chức PHÂN PHỐI ĐIỆN tới khách hàng.
Biểu thị Nguồn phân tán DER (thường 3kW-10MW) được đấu nối trực
tiếp với lưới điện quốc gia.
DER
Các nguồn DER có thể được DSO (Distribution System Operator) điều
khiển trực tiếp.
Vừa là khách hàng và vừa là nhà sản xuất điện.
Customer
Tài sản gồm các cơ sở công nghiệp, thương mại, và nhà ở (ví dụ: nhà máy
Premises hoá chất, sân bay, cảng, trung tâm mua sắm, nhà ở).

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 23

 Kiến trúc 2D của SGAM
• Các Phân vùng (Zone) trong Kiến trúc 2D
Zone Mô tả
Bao gồm các quá trình biến đổi vật lý, hoá học, hoặc không gian về năng
lượng (điện, mặt trời, nhiệt, nước, gió…) và thiết bị vật lý tham gia trực tiếp (ví
Process dụ: Máy phát điện, MBA, MCĐ, đường dây trên không, cáp điện, phụ tải điện, các
cảm biến, cơ cấu chấp hành mà là bộ phận hoặc kết nối trực tiếp tới dây chuyền/quá
trình)
Bao gồm các thiết bị giám sát, điều khiển, và bảo vệ quá trình xử lý của
Field HTĐ. Ví dụ: các rơle bảo vệ, bộ điều khiển ngăn lộ, các IED dùng để thu thập và
khai thác dữ liệu quá trình xử lý của HTĐ.
Biểu thị cấp độ tổng hợp khu vực cho mức hiện trường (Field Level), ví dụ:
Station đối với tập trung dữ liệu, tổng hợp chức năng, tự động hoá trạm điện, hệ thống
SCADA cục bộ/địa phương, giám sát nhà máy…

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 24

 Kiến trúc 2D của SGAM
Zone Mô tả
Vận hành điều khiển HTĐ trong lĩnh vực tương ứng, ví dụ: DMS
(Distribution Management System: Hệ thống quản lý lưới phân phối), EMS
(Energy Management System: Hệ thống quản lý năng lượng), Hệ thống quản lý vi
Operation
lưới microgrid, Hệ thống quản lý nhà máy điện ảo (tổng hợp một vài DER), Hệ
thống quản lý tích điện cho xe điện.

Bao gồm các dây chuyền, dịch vụ, và hạ tầng thương mại và tổ chức của
doanh nghiệp (các điện lực, các đơn vị dịch vụ, các đơn vị giao dịch/môi giới
Enterprise năng lượng, …). Ví dụ: quản lý tài sản, logistics, quản trị nhân lực, đào tạo nhân
viên, quản lý khách hàng, …

Phản ánh các hoạt động có thể của thị trường theo chuỗi biến đổi năng
Market lượng. Ví dụ: giao dịch năng lượng, thị trường bán buôn, thị trường bán lẻ…

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 25

 SGAM
• Kiến trúc 3D trong SGAM

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 26

 Kiến trúc 3D của SGAM
Layer Mô tả

Bao gồm các thành phần vật lý như tài sản, thiết bị và thiết bị lưới điện và
cả các tác nhân như cơ quan vận hành (operators) và tổng hợp
Component
(aggregators) (phân bổ chức năng và trao đổi với nhau bằng các đối tượng
thông tin cụ thể và các giao thức truyền thông).
Bao gồm các giao thức và cơ chế trao đổi các đối tượng được quy định
Communication
ở lớp Information
Biểu thị cho các thông tin được trao đổi giữa các chức năng được thực
Information
thi bởi các hệ thống cụ thể.
Mô tả các chức năng logic và các dịch vụ cũng như các quan hệ từ triển
Function
vọng kỹ thuật tới hiện thực hoá các phương diện kinh doanh tương ứng.
Bao gồm các phương diện kinh doanh cụ thể về trao đổi thông tin trong
Bussiness SG như các quá trình, quy trình kinh doanh, các thực thể tổ chức, và các
điều kiện điều hành.

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 27

 THÁCH THỨC
• Vốn đầu tư (Capital Costs)
• Rào cản, hạn chế về điều tiết (Regulatory
Barriers)
• Các tiêu chuẩn về tính tương tác
(InterOperability Standards)
• Trở ngại đối với DSM

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 28

 LƯU Ý
• KHÁI NIỆM
– LĐTM Smart Grid (NIST/DOE, EARPA, IEC,
IEEE, CEA)
– Tính tương tác InterOperability
– Độ tin cậy Reliability
– Hài hoà hoá Hamonization
– Tính thay thế InterChangeability
– Tính đàn hồi Resilence
– Tính kết nối Connectivity

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 29

 LƯU Ý
• SGAM
– 2D:
• Lĩnh vực (Domain)
• Phân vùng (Zone)
• Khái niệm trong Lĩnh vực, Phân vùng
– 3D:
• Tính tương tác
• Các tầng/lớp về Tính tương tác

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 30

 LƯU Ý
• CHỨC NĂNG CỦA LĐTM
– Các chức năng chính của LĐTM trên phương
diện nguồn là Hệ thống tích trữ năng lượng và
Tích hợp nguồn NLTT;
– Các chức năng chính của LTTM trên phương
diện truyền tin là Bảo mật & An ninh và Khả
năng tự khôi phục
• ĐẶC ĐIỂM VÀ LỢI ÍCH
• THÁCH THỨC

Khoa: Kỹ thuật Điện GVHD: Nguyễn Trường Giang 24 August 2021 31