Tematyka wykładów Postawy pielęgniarstwa

I. Rola i funkcje zawodowe pielęgniarki.

Rola zawodowa – zbiór wykonywanych funkcji zawodowych oraz oczekiwane zachowania i postawy,

zgodne z określonymi normami i wzorami zachowań.

Funkcja zawodowa – zespół złożonych zadań zawodowych i szczegółowych czynności, dla których
można sformułować wspólny cel.

Dokształcanie – proces podwyższania kwalifikacji formalnych, a szczególnie proces teoretycznego

dopełniania kwalifikacji zawodowych, kończący się uzyskaniem odpowiedniego świadectwa lub
dyplomu np. licencjat położnictwa, magister

Doskonalenie – proces systematycznego aktualizowania, poszerzania, pogłębiania wiadomości i

umiejętności oraz sprawności ogólnych i zawodowych np. specjalizacja.

Kwalifikacje – np. wykształcenie, przygotowanie potrzebne do wykonywania zawodu. Wyróżniamy

kwalifikacje formalne i rzeczywiste.

Kompetencje – zakres uprawnień, pełnomocnictw, działań ale też zakres wiedzy, umiejętności i
odpowiedzialności.

Bezpośrednie Pośrednie

 opiekuńcza kształcenia

 wychowawcza zarządzania

 profilaktyczna naukowo-badawcza

 promowania zdrowia

 rehabilitacyjna

 terapeutyczna

II. Diagnoza pielęgniarska jako podstawowy element pielęgnowania.

Pielęgnowanie tradycyjne /J. Górajek –Jóźwik/ :

-pielęgnowanie podporządkowane decyzji lekarza,

- pielęgnowanie podporządkowane specjalizacji czynnościowej pielęgniarki,

- pielęgnowanie podporządkowane specjalizacji czynnościowej pielęgniarki oraz decyzji

lekarza .
PIELĘGNOWANIE TRADYCYJNE –

- opieka pielęgniarska najczęściej oparta jest na diagnozie lekarskiej ,

- pielęgniarka w pracy z pacjentem podporządkowana jest zleceniom lekarskim,

- główną troską pielęgniarki jest szybkie i bezbłędne wykonywanie zleceń lekarskich,

- opieka pielęgniarska zorientowana jest na chorobę pacjenta i jej likwidowanie,

- opieka pielęgniarska ma charakter rutynowy lub intuicyjny,

- opieka pielęgniarska jest realizowana zazwyczaj bez udziału pacjenta, rodziny i/lub

osób mu bliskich.

Pielęgnowanie zindywidualizowane

Samodzielna działalność pielęgniarki oparta na racjonalnych podstawach teoretycznych,

ogólnych zasadach postępowania i kodeksie etyki / Ciechaniewicz/.

PROCES PIELĘGNOWANIA – charakterystyka

• zakres i charakter opieki pielęgniarskiej wyznaczony jest przez rozpoznanie

stanu i określenie diagnozy pielęgniarskiej.

• pielęgniarka pracuje jako samodzielny specjalista w zakresie pielęgnowania we

współpracy z pacjentem, rodziną, osobami bliskimi mu oraz z członkami zespołu
terapeutycznego.

• główną troską pielęgniarki jest opieka nad człowiekiem jako całością, jednością
bio-psycho-społeczną (nie wyklucza to jej udziału w procesie leczenia).

• opieka pielęgniarska oparta jest na planie wynikającym z rozpoznania stanu

pacjenta i jego środowiska dokonanym przez pielęgniarkę.

• ustalanie priorytetów opiekuńczych odbywa się wspólnie z pacjentem, rodziną

i/lub osobami mu bliskimi.

• przy zlecaniu pielęgniarce zabiegów do wykonania u danego pacjenta bierze się

pod uwagę jej indywidualne kwalifikacje, wiedzę, umiejętności, a w niektórych
sytuacjach predyspozycje i cechy osobowościowe.

• samodzielna praca poszczególnych pielęgniarek oparta jest na planie

pielęgnowania; towarzyszą jej merytoryczne dyskusje na temat pielęgnowania (to
 gwarantuje wzrost zrozumienia aktualnego stanu pacjenta i środowiska oraz
wzrost wiedzy zawodowej) indywidualna odpowiedzialność pielęgniarki za
pacjenta i środowisko.

• rozwijanie pielęgniarstwa jako nauki poprzez systematyczne gromadzenie

danych pozwalających na wyciąganie wniosków na przyszłość, formułowanie
uogólnień i praw.

Primary Nursing

Jest to taki rodzaj opieki nad pacjentem, w którym pozostaje on pod opieką jednej
pielęgniarki, która realizuje opiekę nad nim przy pomocy podlegającego jej kilkuosobowego
zespołu. / Manthey M. 1980/ .

Proces pielęgnowania

Racjonalne oparte na przesłankach naukowych postępowanie pielęgniarki, zorientowane na

pacjenta i jego środowisko. / J. Górajek- Jóźwik/

Systematyczne wykonywanie czynności zawodowych w sposób ustalony przez pielęgniarkę

na podstawie diagnozy pielęgniarskiej./ Łacic/

Etapy procesu pielęgnowania

I Rozpoznanie stanu bio-psycho-społecznego/ kulturowego, duchowego/

- gromadzenie danych :
obszar :

biologiczny – funkcjonowanie organizmu, dolegliwości, parametry, wygląd

psychiczny – zachowanie, procesy poznawcze, stosunek do choroby, leczenia i hospitalizacji.
społeczny – role społeczne/ podejmowane, konflikt/styl życia, warunki materialne i sytuacja
rodzinna chorego.
kulturowy
duchowy

- analiza zebranych danych

Kategoria stanu : ogólna,; właściwość lub cecha,; miara ilość czegoś; składnik sytuacji, fakty
towarzyszące pielęgnowaniu, leczeniu; fakty odbierane subiektywnie.

- formułowanie diagnozy

II Planowanie
- określanie celów opieki
- dobór osób i sprzętu
- konstruowanie planu opieki
III Realizacja planu opieki
IV Ocena
- bieżąca
- końcowa

Diagnoza pielęgniarska

Wnioski z danych o pacjencie wykazujące stan bio-psycho-społeczny człowieka

wymagający lub nie , pielęgnowania z uwzględnieniem genezy i prognozy tego stanu /
Butrym Z. 1990/.

Problemy pielęgnacyjne – Trudności, dolegliwości oraz zagrożenia wynikające ze stanu w

jakim się pacjent aktualnie znajduje.

PES Problem = kategoria + czynnik etiologiczny + symptom

Diagnozy – obejmują problem:

a) Aktualny – problem jest obecny, celem interwencji jest zredukowanie lub wyeliminowanie
problemu, także monitorowanie stanu (reakcji).
b) Potencjalny – problem może wystąpić, celem interwencji jest zapobieganie jego
wystąpieniu poprzez redukcję czynników ryzyka, również monitorowanie.
c) Możliwy – problem prawdopodobnie występuje, celem interwencji jest dalsze zbieranie
danych w celu potwierdzenia lub wykluczenia problemu.

Podział problemów :

- Ze względu na sferę

- Ze względu na czas:

Aktualny – duszność spowodowana zalegającą wydzieliną w drzewie oskrzelowym, o

czym świadczy: przyjmowanie pozycji siedzącej przez pacjenta, oraz słowa pacjenta:
jest mi duszno.

Potencjalny- ryzyko wystąpienia zapalenia płuc z powodu źle odkrztuszanej wydzieliny

i leżącej pozycji ciała.

Możliwy- możliwość ograniczenia wydolności oddechowej z powodu siedzącego trybu

życia i procesu chorobowego.

- Ze względu na kompetencje:

- Interdyscyplinarny - Typowo pielęgnacyjny

Dwuogniskowy model pielęgnowania zawiera dwa rodzaje sytuacji klinicznych

wymagających interwencji pielęgniarskiej :
diagnozy pielęgniarskie i problemy wymagające współdziałania.

Cele informują nas co powinniśmy osiągnąć podczas sprawowania opieki i jaki podjąć
zakres działań.

Plan opieki

Jest pisemną koncepcją sprawowania opieki. Wchodzi w skład dokumentacji procesu

pielęgnowania.

Schemat postępowania wg. Procesu pielęgnowania:

Diagnoza pielęgniarska (Problem pielęgnacyjny) – cel – planowane działania —realizacja-

ocena.

Dobieranie osób, działań, sprzętu do zadań

Należy uwzględnić:

- poziom przygotowania pielęgniarek do świadczenia zindywidualizowanego pielęgnowania,

- inwestowanie w samokształcenie i doskonalenie zawodowe,

- zdolności intelektualne i manualne pielęgniarki,

- stosunek do podmiotu opieki,

- realnie istniejące wyposażenie,

- konieczność poszukiwania nowych rozwiązań.

Zasady istotne przy planowaniu opieki/interwencji pielęgniarskich

Plan powinien uwzględniać konkretne zadania do wykonania, czas realizacji zadań,

koordynację z planem leczenia.

Zasady tworzenia dokumentacji pielęgniarskiej pacjenta:

• Zapisywanie treści w formie precyzyjnej, zwięzłej, zrozumiałej, wyczerpującej,

czytelnej.
• Sprawdzanie wiarygodności wątpliwych danych przed dokonywaniem kolejnego wpisu
w dokumentacji.
• Oddzielanie informacji obiektywnych i subiektywnych pacjenta od ich interpretacji.
• Dokonywanie wpisu w dokumencie, kiedy stwierdzamy zmiany w stanie zdrowia, brak
zmian oczekiwanych.
• Cytowanie, jeśli to tylko możliwe, bezpośrednich słów pacjenta lub rodziny.

Wypis pielęgniarski
Zalecenia:

– aktywność ruchowa

– zalecenia dietetyczne

– zabiegi pielęgnacyjne

– inne wskazania i uwagi

– przyjmowanie zleconych leków

Klasyfikacje diagnoz pielęgniarskich

2.1 NANDA
Diagnoza pielęgniarska to kliniczna ocena reakcji jednostki, rodziny lub środowiska na
istniejące lub potencjalne problemy zdrowotne/procesy życiowe.
Rodzaje diagnoz pielęgniarskich to: diagnoza właściwa, diagnoza ryzyka, diagnoza
promowania zdrowia.

2.2 ICNP
Diagnoza pielęgniarska- to zjawiska (problemy),które pielęgniarka spostrzega w stanie
zdrowia i które wymagają podjęcia interwencji.
Wersja 1.0 z 2005r zawiera 7 osi:
• Przedmiot – obszar uwagi np. ból, bezdomność, wiedza
• Klient – podmiot uwagi
• Osąd – ocena sytuacji, kliniczna opinia np. spadający poziom, ryzyko, zwiększony
• Czas – okres trwania zdarzenia np. przewlekły, przyjęcie
 • Działanie – celowe działania podejmowane przy pacjencie,
• Lokalizacja – umiejscowienie np. brzuch, poradnia
• Środki – sposób lub metoda działania np. bandażowanie, technika podawania
insuliny, konsultacja dietetyczna.

3. Ogólna charakterystyka klasycznych modeli pielęgnowania: V.Henderson, Roper-

Logan-Tierney, D.Orem.

V.Henderson (1960) Model podstawowych potrzeb życiowych

Człowiek - ludzie składają się z elementów biologicznych, psychologicznych, społecznych i

duchowych.
Z nimi związanych jest 14 fundamentalnych potrzeb człowieka.

Zawsze celem opieki pielęgniarskiej jest pomoc ludziom w odzyskaniu niezależności tak
szybko, jak to jest możliwe.

Można zidentyfikować trzy typy interwencji:

Pielęgniarka może:

 zastępować pacjenta

 pomagać pacjentowi

 być jego partnerem.

V. Henderson opracowała definicję pojęcia pielęgnowanie, która została przyjęta przez

Międzynarodową Radę Pielęgniarek/ ICN/:

Unikalną funkcją pielęgniarki jest pomoc chorej lub zdrowej jednostce w wykonywaniu tych
czynności przyczyniających się do utrzymania bądź poprawy stanu zdrowia (lub spokojnej
śmierci), które wykonywałaby ona samodzielnie, gdyby miała potrzebną siłę, wolę lub
wiedzę. I robić to w taki sposób, żeby pomóc jej odzyskać niezależność jak najszybciej jest to
możliwe.”

Nancy Roper, Winfried Logan i Alison Tierney (1980), Model Aktywności Życiowych

Model aktywności życiowych został oparty na koncepcji pielęgnowania Virginii Henderson

oraz hierarchii potrzeb A.Maslowa.

Autorki przede wszystkim nawiązały do definicji pojęcia „pielęgnowanie” opracowanej przez

V.Henderson i przyjętej przez Międzynarodową Radę pielęgniarek w 1966r.
Podstawowe pojęcia tego modelu to długość życia, skala zależności-samodzielności, oraz
czynności życiowe. Według modelu jednostka angażuje się w 12 podstawowych
czynnościach życiowych.

W każdej z w/w aktywności możemy wyróżnić 3 aspekty: fizyczny lub fizjologiczny,

społeczny oraz psychologiczny.

Model wyróżnia także trzy rodzaje czynności ściśle powiązanych ze sobą i z

dwunastoma aktywnościami życiowymi = Model życia

Czynności życiowe

Czynności zapobiegawcze
Czynności poprawiające komfort

Czynności poszukiwawcze

Utrzymanie bezpieczeństwa

Komunikowanie się

Oddychanie

Jedzenie i picie

Wydalanie

Higiena osobista i ubieranie się

Kontrolowanie temperatury ciała

Ruch

Praca i zabawa

Wyrażanie swojej seksualności

Sen

Umieranie

Dorothea Orem(1971) Model samoopieki

Model oparty jest na przekonaniu, że każda osoba ma potrzebę samodzielnej opieki i ma

prawo sama zaspokajać tą potrzebę, chyba, że jest to niemożliwe ze względów zdrowotnych
lub innych nie korzystnych sytuacji.
Pielęgniarstwo to służba społeczna, dyscyplina praktyczna, sztuka i wiedza.

Pielęgniarstwo jako służba oznacza: opiekę, troszczenie się, zainteresowanie człowiekiem.

Opieka to gotowość do pomagania, którego zakres powinien być dostosowany do sytuacji

zdrowotnej potrzebującego człowieka i zgodny z uprawnieniami zawodowymi pielęgniarki

Pielęgniarstwo jako dziedzina praktyczna (praktyka pielęgniarska) obejmuje złożone

działania, ukierunkowane na cel opieki.

Pielęgniarstwo w znaczeniu zawodu = pielęgnowanie- działania ukierunkowane na

rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych pacjenta, planowanie, realizowanie i ocena działań.

Samoopieka to działania inicjowane i realizowane samodzielnie przez człowieka w stosunku

do siebie i środowiska, a także w stosunku do osób, które są od niego zależne.

Celem tych działań jest utrzymanie zdrowia, życia i zapewnienie dobrego

samopoczucia.

Wyróżniła 3 obszary dotyczące samodzielnej opieki:

 uniwersalne wymagania samoopieki

 wynikające z rozwoju

 związane z procesem chorobowym

Samoopieka: spontaniczna, terapeutyczna.

D.Orem wyróżnia społeczne, międzyludzkie i techniczne elementy praktyki pielęgniarskiej.

Proces pielęgnowania składa się z trzech etapów:

1. diagnoza i normowanie,

2. projektowanie i planowanie

3. przygotowanie opieki i regulowanie zapotrzebowania na terapeutyczną samoopiekę

oraz działalność pośrednią samoopieki.

Orem wyróżnia trzy typy systemów pielęgnowania:

1. całkowicie kompensacyjny

2. częściowo- kompensacyjny

3. wspomagająco-edukacyjny.

Calista Roy (1970) Model adaptacji człowieka

System – zbiór współzależnych od siebie elementów połączonych w jedną całość, będących
czymś więcej niż sumą części.

Adaptacja człowieka jest zdeterminowana efektami działania bodźców: ogniskowych,

środowiskowych i resztkowych czyli niespecyficznych.

Poziom adaptacji człowieka to poziom określający zakres stymulacji prowadzących do

pozytywnych reakcji. Po przekroczeniu granicy adaptacji bodziec wywołuje chorobę.

Człowiek dysponuje 4 sposobami adaptacji.

1. Adaptacja uwarunkowana potrzebami fizjologicznymi.

2. Samospostrzeganie – na podstawie kontaktów z innymi osobami człowiek określa

obraz samego siebie.

Ja fizykalne – wygląd fizyczny, funkcjonowanie organizmu, stan zdrowia.

Ja personalne – własna charakterystyka, oczekiwania, wartości, wierzenia.

3. Pełnione role

4. Współzależności: reakcje emocjonalne lub poczucie bezpieczeństwa w kształtowaniu

kontaktów z innymi.

Proces pielęgnowania – systematyczna metoda praktyki, promująca sposoby adaptacyjne

klienta, skuteczną adaptację oraz manipulowania bodźcami mieszczącymi się w strefie
adaptacji klienta.

VI etapów procesu pielęgnowania:

- ocena adaptacji na 4 poziomach modelu adaptacji

- ocena działającego bodźca

- diagnoza

- cel

-realizacja

- ocena końcowa

Pielęgniarstwo – dyscyplina, która skupia się na ocenie, rozpoznawaniu i leczeniu klientów

wykazujących problemy zdrowotne w ramach pielęgniarstwa.

Podsystem kontroli:

 Podsystem regulacyjny – połączone ze sobą reakcje biochemiczne i fizjologiczne

uruchamiane w sytuacji kontaktu z bodźcem.
  Podsystem poznawczy – procesy o.u.n. np. postrzeganie, emocje, wydawanie opinii,
uczenie się.

Teoria Betty Neuman (1972) Pielęgnacyjna teoria zdrowia, Systemowy model opieki

zdrowotnej

Model Betty Neuman opiera się na dwóch podstawowych pojęciach : stres i reakcja na stres.
Nawiązuje do teorii stresu H.Seyle′go.

Betty Neuman wyróżnia 3 rodzaje środowisk:

1. Środowisko wewnętrzne (czyli czynniki i siły oraz wpływy pochodzące z wnętrza

systemu pacjenta),

2. Środowisko zewnętrzne (wpływy zewnętrzne w stosunku do systemu człowieka),

3. Środowisko wykreowane (obejmuje środowiska wewnętrzne i zewnętrzne, które są

zróżnicowane indywidualne w zakresie mobilizacji obszarów funkcjonowania
człowieka – są to obszary: fizjologiczny, psychologiczny, socjokulturowy,
rozwojowy, duchowy – i zasobów energetycznych struktury podstawowej organizmu
dla potrzeb zapewnienia równowagi w granicach funkcjonowania systemu człowieka)

negentropia i entropia. Wiążą się one z gospodarką energetyczną człowieka, na którą wpływ
mają stresory. W sytuacji, gdy system człowieka produkuje więcej energii, niż jest w stanie
wykorzystać dla potrzeb funkcjonowania organizmu, co jest bliskie odczuciu człowieka,
określanego mianem dobrostanu pełnego – wtedy mówimy o negentropii. Entropią z kolei
nazywamy zmniejszoną produkcję energii w stosunku do potrzeb organizmu, co jest
równoznaczne z chorobą. Gdy system utraci zbyt wiele energii, taka sytuacja może prowadzić
do śmierci.
Stresory pochodzące ze środowiska wewnętrznego określa jako intrapersonalne np.
związane z chorobą, infekcjami, traumą. Jak również spowodowane wydarzeniami
życiowymi jak smutek, żal, zmiany rozwojowe.

Międzyludzkie (interpersonalne) – zachodzą między dwoma lub więcej osobami. Zdarzenia

typu konflikt w rodzinie, zmiana ról i zależność.

Zewnętrzne (extrapersonalne) – dzieją się poza jednostką. Okoliczności ubóstwa,

pozbawienie czegoś, systemy edukacyjne lub zmiany kulturowe.

Pielęgniarstwo
To unikalna profesja , która zajmuje się wszystkimi zmiennymi systemu zdrowotnego
człowieka i jego reakcjami , jako odpowiedziami na pojawiające się stresory wewnętrzne ,
międzyludzkie, ekstrapersonalne.

Główną rolą pielęgniarki jest utrzymywanie równowagi systemu / podopiecznego/ poprzez

dokładność w ocenie faktycznych bądź możliwych skutków środowiskowych oddziaływania
stresorów i pomaganie w przystosowaniu się do nich, dla uzyskania optymalnego dobrostanu.

Działania dla tak rozumianej roli rozpatrywane są jako prewencje: pierwszo-, drugo-,
trzeciorzędowa.

Proces pielęgnowania
Neuman wymienia 3 etapy.
1-Diagnoza pielęgniarska : gromadzenie danych, wstępne określenie koniecznych działań.
2- cel opieki – określa wraz z pacjentem pożądane zmiany oraz interwencje
3- wyniki pielęgnowania – ocena wyników opieki.

Podstawowe pojęcia

Pielęgniarstwo to działalność teoretyczna i praktyczna. Posiada własną udokumentowaną

tradycję, do której się odwołuje. Korzenie ma osadzone w praktyce zawodowej /R.Hutner/.

Pielęgniarka - zawód medyczny uprawniający do udzielania świadczeń zdrowotnych,

którego uprawnienia wynikają z ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.

• Zawód pielęgniarki to zawód regulowany, medyczny i samodzielny, wymagający ciągłego,

ustawicznego kształcenia i doskonalenia.

• Polegający na spełnianiu ról zawodowych wyznaczonych funkcjami zawodowymi, które

wynikają z misji i celów zawodu.

Zadania zawodowe obejmują udzielanie świadczeń zdrowotnych w szczególności:

– rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta;

– rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych pacjenta;

– planowanie i sprawowanie opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem;

samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych,

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności
ratunkowych;

realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;

orzekanie o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych;

edukację zdrowotną i promocję zdrowia.

- dokumentowanie opieki: prowadzenie dokumentacji medycznej, przygotowywanie

sprawozdań administrowanie

Pielęgnowanie to-

profesjonalne pomaganie i towarzyszenie człowiekowi i grupie w zdrowiu, chorobie oraz

kształtowanie umiejętności do samoopieki i samopielęgnowania w celu utrzymania komfortu
życia codziennego w zdrowiu i życia z chorobą / Ramowy program 3 letniej szkoły, 1996/.

Pomaganie (aktywizowanie) – dłuższy proces oddziaływania, ukierunkowany na

aktywizowanie, przygotowanie do samoopieki.

Pomoc - udzielanie wsparcia w wymiarze informacyjnym, emocjonalnym, usługowo-

rzeczowym.

Jako profesjonalną określamy opiekę, w której opiekun wykonuje zadania:

• opierając się na wiedzy zdobytej w wyniku systematycznego kształcenia, tzn. ma

kwalifikacje niezbędne do świadczenia określonego zakresu opieki,

• zgodnie z obowiązującymi standardami,

• przestrzegając obowiązujących zasad.

Stan zdrowia:

• Osoba zdrowa szczególnie narażona na utratę zdrowia i zachorowanie

• Osoba w stanie nagłego zagrożenia życia
• Ciężko chory
• Osoba chora ze schorzeniem przewlekłym
• Osoba chora z niepomyślnym rokowaniem
• Osoba umierająca

Pielęgniarka traktuje pacjenta/podopiecznego podmiotowo, wyraża się w tym, że:

• widzi w nim przede wszystkim c z ł o w i e k a,

• respektuje jego prawo do subiektywnego odczuwania własnego stanu, tzn. objawów

bólu, lęku, niepokoju, zimna, komfortu, dobrostanu, poczucia zdrowia i choroby,
• z szacunkiem odnosi się do jego subiektywnych odczuć, poglądów, przekonań, wiary,
leżących u podstaw zachowań zdrowotnych,

• wykorzystuje subiektywne odczucia pacjenta w ocenie jego stanu,