Idioms

ੳ
ਉਸ ਪੇਕੇ ਕੀ ਜਾਣਾ ਿਜਥੇ ਿਸਰ ਪਾਣੀ ਨਾ ਪਾਣਾ : ਿਪੰਡ ਭਾਵ ਪੇਿਕਆਂ ਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸੁਖ-ਅਰਾਮ ਤ ਬਗੈਰ ਉਥੇ ਜਾਣਾ ਵੀ ਬੇਕਾਰ ਹੈ।
ਉਹ ਿਕਹੜੀ ਗਲੀ, ਿਜੱਥੇ ਭਾਗੋ ਨਹੀ ਖਲੀ: ਹਰ ਥਾਂ ਖੜਪਚ/ਚੌਧਰੀ ਬਿਣਆ ਰਿਹਣ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ।
ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਰਾਣੀ ਿਜਸ ਦੇ ਿਸਰ 'ਤੇ ਪਾਣੀ: ਿਜਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲੱ ਗਦਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਉਪਜਾਊ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉਹ ਿਦਨ ਡੁ ੱ ਬਾ, ਜਦ ਘੋੜੀ ਚਿੜਆ ਕੁੱਬਾ: ਨਕਾਰੇ ਆਦਮੀ ਤ ਵੱਡੇ ਕਮਮ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀ ਂ ਰੱਖੀਦੀ ।
ਉਹ ਨਾ ਭੁੱਲਾ ਜਾਣੀਏ, ਜੋ ਮੁੜ ਘਰ ਆਵੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਕਰ ਕੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪਸ਼ਤਾਚਾਪ ਕਰ ਲੈ ਵੇ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਜਾਵੇ, ਉੱਦੋ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਨਾਰ ਸੁਲੱਖਣੀ, ਿਜਸ ਪਿਹਲੇ ਜਾਈ ਲੱ ਛਮੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਘਰ ਪਿਹਲੀ ਜੰਮੀ ਧੀ ਦੀ ਖੁਸੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ।
ਉਹ ਿਫਰੇ ਨੱਥ ਘੜਾਉਣ ਨੂੰ , ਉਹ ਿਫਰੇ ਨੱਕ ਵਢਾਉਣ ਨੂੰ : ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਉੱਪਰ ਵੱਡੀਆਂ ਆਸਾਂ ਬੰਨ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਉਹ ਅੱਗ ਉਲਟਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਨ ਤੇ ਤੁ ਿਲਆ ਹੋਵੇ ।
ਉਹ ਨਾਲ ਨਾ ਖੜੇ, ਉਹ ਘੋੜੀ ਤੇ ਚੜੇ: ਬਦੇ ਬਦੀ ਿਕਸੇ ਦਾ ਸੰਗੀ ਜਾਂ ਭਾਈਵਾਲ ਬਣਨ ਦੇ ਜਤਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਮਾਂ ਮਰ ਗਈ , ਿਜਹੜੀ ਦਹੀ ਂ-ਮੱਖਣ ਨਾਲ ਟੁੱਕ ਿਦੰਦੀ ਸੀ: ਬੀਤੇ ਸਮ ਦੇ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਆਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਿਵਆਕਤੀ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਉਜੜੀਆਂ ਭਰਜਾਈਆਂ ਵਲੀ ਿਜਨਾਂ ਦੇ ਜੇਠ : ਜੇਕਰ ਘਰ ਦੇ ਵੱਡ-ਵਡੇ ਰੇ ਹੀ ਿਨਕੰਮੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਨਾਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਭਾਲਣ ਵਾਿਲਆਂ ਦਾ ਹਾਲ ਵੀ ਮੰਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਉਜੜੇ ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਗਾਲੜ ਪਟਵਾਰੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨਖਸਮੀ ਸ਼ੈ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਮੂਲੀ ਿਜਹਾ ਆਦਮੀ ਮਾਿਲਕ ਬਣ ਬਹੇ ।
ਉਜੜੇ ਿਪੰਡ ਭੜੋਲਾ ਮਿਹਲ: ਿਕਸੇ ਥਾਂ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਨਾ ਲੱ ਭੇ, ਤਾਂ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਿਨਕੰਮੀ ਸ਼ੈ ਦੀ ਹੀ ਕਦਰ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਠ ਨੀ ਨੂੰ ਹ ਿਨਸਲ ਹੋ ਚਰਖਾ ਛੱਡ ਤੇ ਚੱਕੀ ਝੋ : ਜਦ ਹੁਿਸ਼ਆਰੀ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਸੌਖੇ ਕੰਮ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਔਖਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਿਕਹਾ ਜਾਵੇ।
ਉਿਠਆ ਜਾਵੇ ਨਾ, ਿਫੱਟੇ ਮੂੰਹ ਗੋਿਡਆਂ ਦੇ: ਕੰਮ ਆਪ ਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਦੋਸ਼ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ।
ਉਤਾਵਲਾ ਸੋ ਬਾਵਲਾ: ਕਾਹਲਾ ਪੈਣ ਨਾਲ, ਿਦਮਾਗ ਸੋਚਣ ਜੋਗਾ ਨਹੀ ਂ ਰਿਹ ਜਾਂਦਾ ।
ਉਲਟਾ ਚੋਰ ਕੋਤਵਾਲ ਨੂੰ ਡਾਂਟੇ : ਕਸੂਰਵਾਰ ਦਾ ਬੇਕਸੂਰ ਨੂੰ ਿਝੜਕਣਾ ।
ਉਲਟੀ ਗੰਗਾ ਪਹੋਏ ਨੂੰ : ਿਕਸੇ ਦਾ ਅਸੂਲ ਜਾਂ ਰਹੁ-ਰੀਤ ਦੇ ਉਲਟ ਗੱਲ ਕਰਨਾ।
ਉਲਟੀ ਵਾੜ ਖੇਤ ਨੂੰ ਖਾਏ: ਜਦ ਰਖਵਾਲੇ ਹੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪੁਚਾਉਣ ।
ਉਲਟੇ ਬਾਂਸ ਬਰੇਲੀ ਨੂੰ : ਿਕਸੇ ਦਾ ਿਵਵਹਾਰ ਜਾਂ ਰਹੁ-ਰੀਤ ਦੇ ਉਲਟ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ।
ਉੱਠ ਬੁੱਢਾ ਹੋ ਿਗਆ ਪਰ ਮੂਤਰਨਾ ਨਾ ਆਇਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਵਡੇ ਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਕੋਈ ਕੁਚੱਜਾ ਕੰਮ ਕਰੇ।
ਉੱਠੇ ਤਾਂ ਉੱਠ ਨਹੀ ਂ ਤਾਂ ਰੇਤੇ ਦੀ ਮੁੱਠ: ਉਹ ਿਵਅਕਤੀ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੈ ਿਜਹੜਾ ਤੁ ਰਨ ਿਫਰਨ ਤੇ ਕੰਮ ਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇ।
ਉੱਖਲੀ ਿਵਚ ਿਸਰ ਿਦੱਤਾ, ਤਾਂ ਮੋਹਿਲਆਂ ਦਾ ਕੀ ਡਰ ?: ਜਦ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਚੁੱਕ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹਦੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਤ ਡਰਨਾ ਨਹੀ ਂ ਚਾਹੀਦਾ।
ਉੱਚਾ ਬੋਲ ਨਾ ਬੋਲੀਏ, ਕਰਤਾਰ ਡਰੀਏ: ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹੰਕਾਰ ਵੱਸ ਹੋ ਕੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੰਕਾਰ ਤ ਰੋਕਣ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਚਾ ਲੰ ਮਾ ਗੱਭਰੂ, ਪੱਲੇ ਠੀਕਰੀਆਂ: ਸ਼ਕਲ ਦਾ ਚੰਗਾ ਪਰ ਗੁ ਣਾਂ ਕਰਕੇ ਮਾੜਾ ।
ਉੱਚੀ ਦੁਕਾਨ ਿਫੱਕਾ ਪਕਵਾਨ: ਿਕਸੇ ਦਾ ਨਾਂ ਬਹੁਤਾ ਹੋਣਾ, ਪਰ ਵਾਹ ਪੈਣ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਮਾੜਾ ਿਸੱਧ ਹੋਣਾ ।
ਉੱਤ ਝਿੜਆ ਸੰਭਲੇ ਪਰ ਨਜ਼ਰ ਝਿੜਆ ਨਾ ਸੰਭਲੇ : ਿਕਸੇ ਵੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਿਵਚ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਮੁੜ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਖੜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਿਕਸੇ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਿਵਚ ਿਡਿਗਆ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਮੁੜਕੇ ਆਪਣਾ ਸਿਤਕਾਰ ਨਹੀ ਂ ਪਾ ਸਕਦਾ।
ਉੱਤ ਬੀਬੀਆਂ ਦਾੜੀਆਂ ਿਵਚ ਕਾਲੇ ਕਾਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਬੜਾ ਸਾਊ ਤੇ ਸ਼ਰੀਫ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਐਬ ਕਰਦਾ ਫਿੜਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਉੱਦਮ ਅੱਗੇ ਲੱ ਛਮੀ, ਪੱਖੇ ਅੱਗੇ ਪੌਣ – ਿਜਵ ਪੱਖਾ ਝੱਲ ਕੇ ਹਵਾ ਦਾ ਸੁਖ ਲੈ ਲਈਦਾ ਹੈ, ਿਤਵ ਹੀ ਉੱਦਮ ਕੀਿਤਆਂ ਸਫਲਤਾ ਿਮਲਦੀ ਹੈ ।
ਉਂਗਲੀ ਫੜ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾ ਫੜਾ: ਿਕਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਗ ਦੂਣੀ ਚੌਣੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਊਠ ਅੜਾਉਂਦੇ ਹੀ ਲੱ ਦੀਦੇ ਹਨ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਤ ਉਹਦੇ ਨਾਂਹ-ਨੁੱ ਕਰ ਕਰਿਦਆਂ ਹੀ ਕੰਮ ਲੈ ਣਾ ਹੋਵੇ ।
ਊਠ ਤੇ ਚੜੀ ਨੂੰ ਕੁੱਤਾ ਵੱਢ ਖਾਊ ?: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਖਤਰੇ ਤ ਲੱ ਗਦੀ ਵਾਹ ਸੁਰਿਖਅਤ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੂੰ ਕਾਹਦਾ ਡਰ ?
ਊਠ ਤੇ ਚੜੀ ਨੂੰ ਦੋ-ਦੋ ਿਦਸਦੇ ਹਨ: ਿਜਹੜਾ ਆਪ ਸੌਖਾ ਤੇ ਸੁਖੀ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੂੰ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਾਰ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੀ।
ਊਠ ਤ ਛਾਣਨੀ ਲਾਿਹਆਂ ਭਾਰ ਹੌਲਾ ਹੋ ਜਾਊ ? ਬਹੁਤੇ ਕੰਮ ਿਵੱਚ ਥੋੜਾ ਿਜਹਾ ਕੰਮ ਘਟਾ ਦੇਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ।
ਊਠ ਦੇ ਗਲ ਟੱਲੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਨੱ ਕੀ ਿਜਹੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱ ਖ ਨਾਲ ਿਵਆਹ ਿਦੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਊਠ ਨਾ ਕੁੱਦੇ ਬੋਰੇ ਕੁੱਦੇ: ਿਕਸੇ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਅਸਲੀ ਹੱਕਦਾਰ ਤਾਂ ਚੁੱਪ ਰਹੇ, ਪਰ ਕੋਈ ਅਣਹੱਕਾ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ ।
ਓੜਕ ਬੱਚਾ ਮੂਿਲਆ, ਤੂ ੰ ਹੱਟੀ ਬਿਹਣਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਕਦੇ ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਵੇ ਤੇ ਕਦੇ ਿਕਸੇ ਨੂੰ , ਪਰ ਸਫਲ ਿਕਸੇ ਿਵਚ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਅੰਤ ਨੂੰ ਹਾਰ ਕੇ ਿਪਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਕੰਮ ਹੀ ਕਰਨਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਅਸਮਾਨ ਤ ਿਡਗੀ ਖਜੂਰ 'ਤੇ ਅਟਕੀ: ਇਕ ਮੁਸੀਬਤ ਤ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਿਵਆਕਤੀ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਮੁਸੀਬਤ ਿਵਚ ਫਸ ਜਾਵੇ ।
ਅਸ਼ਰਫੀਆਂ ਦੀ ਲੁੱ ਟ ਤੇ ਕੋਿਲਆਂ ਉਤੇ ਮੁਹਰ: ਘਟੀਆ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਤੇ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਨੀ।
ਅਕਲ ਦਾ ਅੰਨਾਂ, ਪਰ ਗੰਢ ਦਾ ਪੂਰਾ: ਿਜਹੜਾ ਧਨਾਢ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੂਰਖ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਅਕਲ ਿਬਨਾ ਖ਼ੂਹ ਖਾਲੀ: ਜੇ ਿਕਸੇ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਅਕਲ ਨਹੀ ਂ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁ ਣ ਿਵਅਰਥ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਕਲ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਭੀਖ ਮੰਗੀ ਚੰਗੀ, ਪਰ ਮੂਰਖ ਨਾਲ ਰਾਜ ਭੋਿਗਆ ਮੰਦਾ: ਜਦ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਮੂਰਖ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸੁਖ ਨਾਲ ਿਸਆਣੇ ਨਾਲ ਤੰਗੀ ਕੱਟਣੀ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਜੇ ਿਦਲੀ ਦੂਰ ਏ: ਜਦ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਿਵਚ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ।
ਅਮੀਰ ਦੀ ਮਰ ਗਈ ਕੁੱਤੀ, ਉਹ ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੇ ਪੁੱਛੀ, ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਮਰ ਗਈ ਮਾਂ ਉਹਦਾ ਿਕਸੇ ਵੀ ਨਾ ਿਲਆ ਨਾਂ: ਅਮੀਰ ਦੇ ਥੋੜੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਨਾਲ ਵੀ ਲੋ ਕ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਗ਼ਰੀਬ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀ ਂ ਗੌਲਦਾ ।
ਅਮੀਰ ਦੇ ਸਾਲੇ ਬਹੁਤ ਪਰ ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਭਣਵਈਆ ਕੋਈ ਨਹੀ ਂ : ਗ਼ਰੀਬ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਂਝ ਰੱਖਣੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦਾ।
ਅੱਖ ਅੱਡੀ ਹੀ ਰਿਹ ਗਈ, ਕੱਜਲ ਨੂੰ ਇੱਲ ਲੈ ਗਈ: ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੇ ਿਮਲ ਜਾਣ ਦੀ ਪੱਕੀ ਆਸ ਧਾਰ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਲੈ ਣ ਵਰਤਣ ਲਈ ਿਤਆਰ ਹੋਣਾ, ਪਰ ਉਹ ਅਚਨਚੇਤ ਹੱਥ ਖੁੱਸ ਜਾਣੀ।
ਅੱਖਰ ਇਕ ਨਾ ਜਾਣਦਾ ਨਾਂ ਇਲਮਦੀਨ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਨਾਂ ਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੋਵੇ ਪਰ ਅਸਲ ਿਵਚ ਤੇ ਕਰਤੂ ਤਾਂ ਿਵਚ ਮਾੜਾ ਹੋਵੇ।
ਅੱਖੀਉਂ ਦੂਰ ਤਾਂ ਿਦਲ ਦੂਰ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੂਰ ਵਸਦੇ ਿਵਅਕਤੀ ਬਾਰੇ ਿਕਸੇ ਪਕਾਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇ।
ਅੱਖੀ ਂ ਿਡੱ ਠਾ ਭਾਵੇ ਨਾ, ਕੁੱਛੜ ਬਹੇ ਿਨਲੱ ਜ: ਜੋ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀ ਂ ਲਗਦਾ, ਪਰ ਜੇ ਉਹ ਢੀਠ ਹੋ ਕੇ ਨੇ ੜੇ ਢੁਕ ਢੁਕ ਕੇ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਿਪਆਰ ਕਰਨਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਅੱਖੀ ਂ ਵੇਖ ਕੇ ਮੱਖੀ ਨਹੀ ਂ ਿਨਗਲੀ ਜਾਂਦੀ: ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਲਈ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀ ਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਅੱਖ ਿਦਸੇ ਨਾ, ਨਾਂ ਨੂ ਰ ਭਰੀ: ਿਜਸਦਾ ਨਾਂ ਗੁ ਣਾਂ ਦੇ ਿਬਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੋਵੇ ।
ਅੱਖ ਅੰਨੀ, ਨਾਂ ਨੂ ਰ ਕੌਰ: ਿਜਸਦਾ ਨਾਂ ਗੁ ਣਾਂ ਦੇ ਿਬਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੋਵੇ ।
ਅੱਖ ਅੰਨੀ, ਨਾਂ ਚਰਾਗੋ: ਿਜਸਦਾ ਨਾਂ ਗੁ ਣਾਂ ਦੇ ਿਬਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੋਵੇ ।
ਅੱਗ ਖਾਵੇ, ਅੰਿਗਆਰ ਹੱਗ:ੇ ਿਜਹੋ ਿਜਹਾ ਕੰਮ ਕੋਈ ਕਰੇਗਾ, ਉਹੋ ਿਜਹਾ ਉਹਦਾ ਿਸੱਟਾ ਿਨਕਲੇ ਗਾ।
ਅੱਗ ਲਗੇ ਤ ਖੂਹ ਪੁੱਟਣਾ: ਜਦ ਐਨ ਲੋ ੜ ਵੇਲੇ ਚੀਜ਼ ਲਭਣੀ ਪਵੇ।

ਅੱਗ ਲੈ ਣ ਆਈ ਘਰ ਵਾਲੀ ਬਣ ਬੈਠੀ: ਿਕਸੇ ਦਾ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਸ਼ੈ ਉਪਰ ਬਦੋ-ਬਦੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਬਿਹਣਾ।
ਅੱਗਾ ਦੌੜ ਿਪੱਛਾ ਚੌੜ: ਕਈ ਵਾਰ ਛੇਤੀ ਕੰਮ ਮੁਕਾਉਣ ਲਿਗਆਂ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਕੰਮ ਿਵਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਅੱਗੇ ਖ਼ੂਹ ਤੇ ਿਪੱਛੇ ਖਾਈ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਵਅਕਤੀ ਿਕਸੇ ਮੁਸੀਬਤ ਿਵਚ ਹੋਵੇ ਜੇ ਿਨਕਲਣਾ ਵੀ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਿਫਰ ਵੀ ਮੁਸੀਬਤ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ।
ਅੱਗੇ ਿਡੱ ਿਗਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ੇਰ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਖਾਂਦਾ: ਿਮੰਨਤ ਕਰਨ ਤੇ ਬਹਾਦੁਰ ਬਖ਼ਸ਼ ਿਦੰਦੇ ਹਨ ।
ਅੱਗੇ ਬੀਬੀ ਟੱਪਣੀ ਿਪੱਛੇ ਢੋਲਾਂ ਦੀ ਗੜਗੱਜ : ਜਦ ਕੋਈ ਬੇਕਾਬੂ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੋਵੇ, ਉਪਰ ਹਾਲਾਤ ਵੀ ਉਹੋ ਿਜਹੇ ਹੀ ਿਮਲ ਜਾਣ।
ਅੱਡ ਖਾਏ ਸੋ ਡੱ ਡ (ਹੱਡ) ਖਾਏ, ਵੰਡ ਖਾਏ ਸੋ ਖੰਡ ਖਾਏ: ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਇੱਕਿਲਆਂ ਹੀ ਵਰਤਣ ਖਾਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਵੰਡ ਕੇ ਖਾਣ ਵਰਤਣ ਦੇ ਹੱਕ ਿਵਚ ਉਪਦੇਸ਼।
ਅੱਤ ਭਲਾ ਨਾ ਬੋਲਣਾ, ਅੱਤ ਨਾ ਭਲੀ ਚੁੱਪ, ਅੱਤ ਨਾ ਭਲਾ ਮੇਘਲਾ, ਅੱਤ ਨਾ ਭਲੀ ਧੁੱਪ: ਿਕਸੇ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਬਹੁਤ ਿਜ਼ਆਦਾ ਹੋਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨਦੇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਅੰਦਰ ਹੋਵੇ ਸੱਚ ਤਾਂ ਕੋਠੇ ਚੜ ਕੇ ਨੱਚ: ਸੱਚੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਡਰ-ਡਰ, ਲੁ ਕ-ਲੁ ਕ ਬਿਹਣ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਹੀ ਂ।
ਅੰਨਾ ਅੰਨੇ ਨੂੰ ਕੀ ਰਾਹ ਦਸੇਗਾ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਆਪ ਅਿਗਆਨੀ ਹੋਵੇ ਉਹ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਿਕਵ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅੰਨਾ ਕੁੱਤਾ ਹਰਨਾਂ ਦਾ ਿਸ਼ਕਾਰੀ: ਿਕਸੇ ਦਾ ਅਜੇਹੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾ ਬਿਹਣਾ, ਿਜਸ ਨੂੰ ਉਹ ਮੂਲ ਹੀ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਅੰਨਾ ਕੁੱਤਾ ਵਾ ਨੂੰ ਭਕੇ: ਿਕਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ, ਥਹੁ ਨਾ, ਪਰ ਐਵ ਹੀ ਿਸਰ ਡਾਹੀ ਤੇ ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਖਪਾਈ ਜਾਣਾ।
ਅੰਨਾ ਕੀ ਭਾਲੇ ਦੋ ਅੱਖਾਂ: ਿਕਸੇ ਿਵਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜੇ ਅਪਨੀ ਮਨਪਸੰਦ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਲੱ ਭ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਅੰਨੇ ਅੱਗੇ ਰੋਣਾ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਖੌ: ਹਮਦਰਦੀ ਜਾਂ ਮੱਦਦ ਲਈ ਿਕਸੇ ਅਿਜਹੇ ਬੰਦੇ ਅੱਗੇ ਪੁਕਾਰ ਕਰਨੀ, ਿਜਸ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਅੰਨੇ ਮਾਿਰਆ ਅੰਨੀ ਨੂੰ ਘਸੁੰਨ ਵੱਜਾ ਥੰਮੀ ਨੂੰ : ਜੇਕਰ ਨਾਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਬੰਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤਾਂ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ।
ਅੰਨਾ ਵੰਡੇ ਸ਼ੀਰਨੀ ਂ, ਮੁੜ ਮੁੜ ਆਪਿਣਆਂ ਨੂੰ : ਆਪਣੇ ਸਿਕਆਂ ਸਹੋਦਿਰਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਘੜੀ ਮੁੜੀ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਈ ਜਾਣਾ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵੱਲ ਿਧਆਨ ਹੀ ਨਾ ਕਰਨਾ।
ਅੰਿਨਆਂ 'ਚ ਕਾਣਾ ਰਾਜਾ: ਮੂਰਖਾਂ ਿਵੱਚ ਥੋੜੇ ਿਸਆਣੇ ਦੀ ਵੀ ਕਦਰ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਅੰਨੀ ਅੰਨਾ ਰਿਲਆ, ਤਾਂ ਝੁੱਗਾ ਗਿਲਆ: ਜੇ ਵਹੁਟੀ ਤੇ ਘਰ ਵਾਲਾ ਦੋਵ ਹੀ ਭੈੜੇ ਜਾਂ ਬੇਸਮਝ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਲੱ ਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅੰਨੀ ਕੁਕੜੀ ਖਸ-ਖਸ ਦਾ ਚੋਗਾ: ਿਕਸੇ ਦਾ ਅਜੇਹੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾ ਬਿਹਣਾ, ਿਜਸ ਨੂੰ ਉਹ ਮੂਲ ਹੀ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ।
ਅੰਨੀ ਕੁੱਤੀ ਜਲੇ ਬੀਆਂ ਦੀ ਰਾਖੀ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਅਣਅਿਧਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅਿਧਕਾਰ ਸੌਪ ਿਦੱਤਾ ਜਾਵੇ।
ਅੰਨੇ ਅੱਗੇ ਰੋਣਾ, ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਖੌ: ਿਕਸੇ ਅਜੇਹੇ ਬੰਦੇ ਅੱਗੇ ਆਪਣੇ ਰੋਣੇ ਰੋਣੇ ਤੇ ਦੁੱਖ ਫੋਲਣੇ ਿਜਸ ਦੇ ਿਦਲ ਿਵੱਚ ਹਮਦਰਦੀ ਉਪਜੇ ਹੀ ਨਾ, ਜਾਂ ਅਜੇਹੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮੱਤ ਦੇਣਾ ਿਜਹੜਾ ਿਕਸੇ ਦੀ ਿਦੱਤੀ ਮੱਤ ਲੈ ਣ ਨੂੰ ਿਤਆਰ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ।
ਅੰਬਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਅੰਬਾਕੜੀਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀ ਂ ਲਿਹੰਦੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਚਾਹਵਾਨ ਤੇ ਲੋ ੜਵੰਦ ਹੋਵੇ ਿਕਸੇ ਚੰਗੀ ਚੋਖੀ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਦਾ, ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਉਸੇ ਸ਼ੈ ਵਰਗੀ ਪਰ ਘਟੀਆ ਤੇ ਿਨਕੰਮੀ ਸ਼ੈ ਦੇ ਕੇ ਗਲ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ।
ਅੰਮਾਂ (ਮਾਂ) ਨਾਲ ਹੇਜਲੀ, ਸੋ ਫੱਫੇ ਕੁੱਟਣ: ਜਦ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਦੇ ਸਿਕਆਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਹਮਦਰਦ ਬਣਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰੇ ।
ਆਇਆ ਬੀਬੀ ਦਾ ਵਾਰਾ ਉੱਜੜ ਿਗਆ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰਾ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਜਾਂ ਲੈ ਣ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਉਣ 'ਤੇ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ।
ਆਸਾ ਜੀਵੇ, ਿਨਰਾਸਾ ਮਰੇ: ਦੁਨੀਆਂ ਆਸ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਹੀ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਆਹ ਮੂੰਹ ਤੇ ਮਸਰਾਂ ਦੀ ਦਾਲ: ਜਦ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਖ਼ਾਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀ ਂ ।
ਆਖਾਂ ਧੀ ਨੂੰ ਸੁਣਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹ ਨੂੰ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਅਿਸੱਧੇ ਰੂਪ 'ਚ ਕਹੀ ਜਾਵੇ।
ਆਟਾ ਗੁ ੰਨਦੀ ਿਹਲਦੀ ਿਕਉਂ ਏ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਨੇ ਬਹਾਨੇ ਿਕਸੇ ਦੇ ਨੁ ਕਸ ਕੱਢੇ ਤਾਂ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਦਾ ਹੈ।
ਆਪ ਕਾਜ, ਮਹਾਂ ਕਾਜ: ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਆਪ ਕੀਿਤਆਂ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਿਮਲਦੀ ਹੈ ।
ਆਪ ਕੁਚੱਜੀ ਿਵਹੜੇ ਨੂੰ ਦੋਸ਼: ਆਪਣੀ ਅਯੋਗਤਾ ਕੁਚੱਜ ਨੂੰ ਲੁ ਕਾਉਣ ਲਈ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਿਸਰ ਦੋਸ਼ ਥੱਪਣਾ।
ਆਪ ਤਾਂ ਿਕਸੇ ਿਜਹੀ ਨਾ, ਨੱਕ ਚਾੜਨੋ ਰਹੀ ਨਾ: ਆਪ ਤਾਂ ਭੈੜੇ ਤੇ ਕੋਝੇ ਹੋਣਾ, ਪਰ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਿਨੰਦਣਾ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਨਫਰਤ ਕਰਨੀ।
ਆਪ ਨਾ ਜੋਗੀ, ਗੁ ਆਂਢ ਵਲਾਵੇ: ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਲਾਰੇ ਲਾਉਣੇ ਪਰ ਹੋਣਾ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜੋਗੇ ਵੀ ਨਾਂ।
ਆਪ ਨਾ ਵੰਝੇ ਸਾਹੁਰੇ, ਹੋਰੀ ਂ (ਲੋ ਕਾਂ) ਮੱਤੀ ਂ ਦੇ: ਆਪ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਨਾ, ਪਰ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਿਕ ਇੰਜ ਕਰੋ ਤੇ ਉਂਜ ਕਰੋ।
ਆਪ ਬੁੱਝੇ ਬੱਤੀ ਸੁਲੱਖਣਾ, ਿਦੱਤੀ ਲਵੇ ਤਾਂ ਤੇਤੀ ਸੁਲੱਖਣਾ: ਿਜਹੜਾ ਆਪਣੀ ਮੱਤ ਿਸਆਣਪ ਦੇ ਆਸਰੇ ਕੰਮ ਠੀਕ ਕਰ ਲਵੇ ਉਹ ਬੜਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਿਜਹੜਾ ਿਕਸੇ ਦੀ ਮੱਤ ਸਲਾਹ ਮੰਨ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਲਵੇ, ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ।
ਆਪ ਬੀਬੀ ਕੋਕਾਂ, ਮੱਤੀ ਦੇਵੇ ਲੋ ਕਾਂ ਜਾਂ ਆਪ ਨਾ ਵੱਸੀ ਸਹੁਰੇ, ਲੋ ਕਾ ਮੱਤੀ ਦੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਬਣਨ ਦੇ ਉਪਦੇਸ ਦੇਵੇ, ਪਰ ਆਪ ਉਸ ਦੇ ਉਲਟ ਕੰਮ ਕਰੇ।
ਆਪ ਭਲਾ ਤਾਂ ਜਗ ਭਲਾ: ਜੇ ਕੋਈ ਿਵਅਕਤੀ ਆਪ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਚੰਗੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਆਪ ਮਰੋ ਧਰਮ ਕਰੋ: ਜਦ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਕੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਆਪ ਮੋਏ ਜਗ ਪਰਲੋ : ਜਾਨ ਨਾਲ ਹੀ ਜਹਾਨ ਹੈ ।
ਆਪ ਵਲੱ ਲੀ ਿਵਹੜੇ ਨੂੰ ਦੋਸ਼: ਿਕਸੇ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਚੱਜ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸ਼ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਤੇ ਮੜ ਦੇਵੇ।
ਆਪਣ ਹਥੀ ਆਪਣਾ ਆਪੇ ਹੀ ਕਾਜੁ ਸਵਾਰੀਐ (ਗੁ ਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ): ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਆਪ ਕੀਿਤਆਂ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਿਮਲਦੀ ਹੈ ।
ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਪਰਾਇਆ ਪਰਾਇਆ: ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਿਰਸ਼ਤੇ ਤੇ ਪਿਰਵਾਰਕ ਿਰਸ਼ਿਤਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
ਆਪਣਾ ਹੀ ਨਾ ਭਰੇ ਤੇ ਕੁੜਮਾਂ ਅੱਗੇ ਕੀ ਧਰੇ : ਜਦ ਆਪਣਾ ਹੀ ਗੁ ਜ਼ਾਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਭਲਾ ਿਕਵ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੱਢਣ ਵਾਸਤੇ ਗਧੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਪ ਕਿਹਣਾ ਪਦਾ ਹੈ: ਆਪਣਾ ਮਤਲਬ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰੀ ਿਕਸੇ ਭੈੜੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਵੀ ਚਾਪਲੂ ਸੀ ਕਰਨੀ ਪਦੀ ਹੈ।
ਆਪਣਾ ਖ਼ੂਨ ਬੋਲਣ ਨਹੀ ਂ ਰਿਹੰਦਾ: ਭਾਵ ਿਕਹੋ ਿਜਹੇ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਹੋਣ ਆਪਣੇ ਸਾਕ ਸੰਬੰਧੀ ਸਦਾ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਆਪਣਾ ਘਰ ਸੰਭਾਲੋ ਚੋਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਆਖੋ: ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਸਤ ਦਾ ਆਪ ਹੀ ਿਖ਼ਆਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣਾ ਘਰ ਤੇ ਹੱਗ ਹੱਗ ਭਰ, ਿਬਗਾਨਾ ਘਰ ਤਾਂ ਥੁੱਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡਰ: ਆਪਣੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਿਜਵ ਜੀ ਕਰੇ ਵਰਤ ਸਕੀਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਡਰ ਿਮਹਣਾ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਪਰਾਈ ਸ਼ੈ ਵਰਤਣ ਲੱ ਿਗਆਂ ਸਦਾ ਡਰ ਸਿਹਮ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ ਿਕ ਿਕਤੇ ਖਰਾਬ ਨਾ ਹੋ
ਜਾਵੇ ਤੇ ਸ਼ੈ ਵਾਲਾ ਉਲਾਹਮਾ ਨਾ ਦੇਵੇ।
ਆਪਣਾ ਨਾ ਭਰੇ ਦੂਿਜਆਂ ਅੱਗੇ ਕੀ ਧਰੇ ?: ਿਜਹੜਾ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਵੀ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦੀ ਕੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨੀ ਹੋਈ ?
ਆਪਣਾ ਨੀ ਂਗਰ ਪਰਾਇਆ ਢੀ ਂਗਰ: ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸ਼ੈ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਰਾਈ ਮੰਦੀ ਤੇ ਨੁ ਕਸਾਂ ਭਰੀ ਿਦੱਸਦੀ ਹੈ।
ਆਪਣਾ ਮਾਰੇਗਾ ਤਾ ਛਾਵ ਸੁਟੇਗਾ: ਿਬਗ਼ਾਨੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਦੁਸ਼ਮਣ ਿਕਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਆਪਿਣਆਂ ਦੇ ਿਗੱਟੇ ਭੰਨਾਂ, ਚੁੰਮਾਂ ਪੈਰ ਪਰਾਇਆਂ ਦੇ: ਆਪਣੇ ਸਾਕਾਂ ਸਨਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਤੇ ਉਹਨਾ ਨਾਲ ਭੈੜੇ ਸਲੂ ਕ ਕਰਨਾ, ਪਰ ਓਪਿਰਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਜਾਣਨਾ ਤੇ ਉਹਨਾ ਦਾ ਆਦਰ ਸਤਕਾਰ ਕਰਨਾ।
ਆਪਣੀ ਅਕਲ ਤੇ ਪਰਾਇਆ ਧਨ ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਕਈ ਗੁ ਣਾ ਵੱਧ ਿਵਖਾਈ ਦਦਾ ਹੈ: ਜਦ ਕੋਈ ਅਗਿਲਆਂ ਦੇ ਨੁ ਕਸ ਕੱਢੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਲਹੀਣ ਆਖੇ, ਪਰ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਧਨ ਨੂੰ ਵੱਧ ਦੱਸੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਨੂੰ ਲੁ ਕਾਵੇ ਤੇ ਥੋੜਾ ਦੱਸੇ ।
ਆਪਣੀ ਅੱਖ ਪਰਾਇਆ ਡੇ ਲਾ : ਜਦ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਦੂਿਜਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਿਬਹਤਰੀਨ ਿਬਆਨ ਕਰੀ ਜਾਵੇ।
ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਆਪਣੇ ਹੱਥ: ਹਰ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਵਰਤਾਓ ਅਨੁ ਸਾਰ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਗਲੀ ਿਵਚ ਕੁੱਤਾ ਵੀ ਸ਼ੇਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਿਵਚ ਬੈਠਾ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਆਕੜ-ਖਾਂ ਬਣ ਬਿਹੰਦਾ ਹੈ ।
ਆਪਣੀ ਿਨਬੇੜ ਪਰਾਈ ਨਾ ਛੇੜ: ਿਕਸੇ ਵੀ ਿਵਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਿਧਆਨ ਦੇਣ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇ ਕੰਮ 'ਚ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਤ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਪਈ ਤੇ ਪਰਾਈ ਿਬਸਰੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਗਲ ਕੋਈ ਮੁਸੀਬਤ ਆਣ ਪਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਜੇ ਸਾਕ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਕਰਨ ਤ ਬਾਜ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਂ ਪੈਰੀ ਂ ਆਪ ਕੁਹਾੜਾ ਮਾਰਨਾ: ਆਪਣੀ ਹੱਥੀ ਂ ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਨਾ ।
ਆਪਣੀ ਮੱਝ ਦਾ ਦੁੱਧ ਸੌ ਕੋਹ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਪੀਈਦਾ ਹੈ: ਜੇ ਤੁ ਸੀ ਂ ਿਕਸੇ ਪਾਹੁਣੇ ਦੀ ਖਾਤਰ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਜਦ ਤੁ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਓਗੇ ਤਦ ਉਹ ਵੀ ਤੁ ਹਾਡੀ ਖ਼ਾਤਰ ਕਰੇਗਾ।
ਆਪਣੀ ਲਸੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖੱਟੀ ਨਹੀ ਂ ਆਖਦਾ: ਆਪਣੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਕੋਈ ਨਹੀ ਂ ਦੱਸਦਾ।
ਆਪਣੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਤੇ ਆਪਣਾ ਿਸਰ: ਆਪਣੀ ਹੱਥੀ ਂ ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਨਾ ।
ਆਪਣੀਆਂ ਨਾ ਦੱਸਾਂ, ਤੇ ਪਰਾਈਆਂ ਕਰ ਕਰ ਹੱਸਾਂ: ਆਪਣੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਲੁ ਕਾਉਣੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾ ਦੇ ਨੁ ਕਸ ਕੱਢ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ।
ਆਪਣੇ ਘਰ ਿਗਦੜ ਵੀ ਸ਼ੇਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਕਮਜ਼ੋਰ ਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਨੁੱ ਖ ਵੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਘਰ ਪਕਾਈ ਂ ਨਾ, ਤੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਆਈ ਂ ਨਾ: ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਅਜੇਹੇ ਲਾਰੇ ਲਾਈ ਜਾਣੇ ਿਕ ਨਾ ਉਹਦਾ ਕੰਮ ਆਪ ਕਰਨਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹਨੂੰ ਆਪ ਕਰ ਲੈ ਣ ਦੇਣਾ।
ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੱ ਗੇ ਤਾਂ ਅੱਗ, ਦੂਜੇ ਘਰ ਲੱ ਗੇ ਤਾ ਬਸੰਤਰ: ਿਜਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਪੀੜ ਦਾ ਿਗਆਨ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਐਵ ਹੀ ਿਗਣਦਾ ਹੈ, ਸਗ ਵੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਆਪੇ ਹੀ ਮ ਰੱਜੀ-ਪੁੱਜੀ ਆਪੇ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਜੀਉਣ: ਿਜਸ ਿਵਚ ਗੁ ਣ ਤਾਂ ਨਾ ਹੋਣ, ਪਰ ਆਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤੇ ਆਪਿਣਆਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਫਾਂ ਕਰੀ ਜਾਵੇ ।
ਆਬ ਆਬ ਕਰ ਮੋਇਓ ਂ ਬੱਚਾ ਫ਼ਾਰਸੀਆਂ ਘਰ ਗਾਲ਼ੇ : ਜਦ ਕੋਈ ਿਵਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਛੱਡ ਕੇ ਓਪਰੀ ਬੋਲੀ ਬੋਲਣ ਲੱ ਗ ਪਏ।
ਆਿਲਆਂ ਭੋਿਲਆਂ ਦਾ ਰੱਬ ਰਾਖਾ: ਸਾਧਾਰਨ ਲੋ ਕ ਚੁਗਲੀ ਚਲਾਕੀ ਨਹੀ ਂ ਵਰਤਦੇ ਪੰਤੂ ਰੱਬ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਆਵਣ ਪਰਾਈਆਂ ਿਨਖੇੜਨ ਸਿਕਆਂ ਭਾਈਆਂ: ਿਵਆਹ ਤ ਬਾਅਦ ਭਰਾਵਾਂ ਿਵਚ ਜੇ ਫੁਟ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਾਹਰ ਆਈਆਂ ਵਹੁਟੀਆਂ ਦਾ ਕੰਨ ਭਰਨਾ ਸਮਿਝਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਂਡੇ ਹੋਰ ਘਰ, ਕੁੜ ਕੁੜ ਸਾਡੇ ਘਰ: ਸੁਖ ਸਹਾਇਤਾ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਤੇ ਖੇਚਲ ਪਾਉਣੀ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ।
ਔਤਰ ਨਖੱਤਰ ਨਾ ਮੂਲੀ ਨਾ ਪੱਤਰ : ਸੰਤਾਨਹੀਣ ਮਨੁੱ ਖ ।
ਇਸ ਹੱਥ ਦੇ ਉਸ ਹੱਥ ਲੈ : ਿਜਹੋ ਿਜਹਾ ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਵਰਤਾਰਾ ਕਰੋਗੇ ਉਹੋ ਿਜਹਾ ਹੀ ਉਹ ਤੁ ਹਾਡੇ ਨਾਲ ਕਰੇਗਾ ।
ਇਸ਼ਕ ਤੰਦਰ
ੂ ਹੱਡਾਂ ਦਾ ਬਾਲਣ: ਇਸ਼ਕ ਿਵੱਚ ਆਦਮੀ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਇਸ਼ਕ ਪਹੇਜ਼ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼ਾ ਕਦੇ ਨਹੀ ਂ ਰਲ ਬਿਹੰਦੇ : ਿਪਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ ਿਵੱਚ ਸੰਗ-ਸੰਕੋਚ ਦਾ ਕੋਈ ਸਥਾਨ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਇਸ ਹਮਾਮ ਿਵਚ ਸਾਰੇ ਨੰਗੇ ਹਨ: ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋ ਕੀ ਹੀ ਭੈੜੇ ਹਨ ।
ਇਹ ਜੱਗ ਿਮੱਠਾ ਅਗਲਾ ਿਕਨ ਿਡੱ ਠਾ: ਇਸ ਜੱਗ ਿਵਚ ਚੰਗਾ ਖਾ-ਪੀ ਲਓ, ਅਗਲਾ ਜਹਾਨ ਕੀਹਨੇ ਵੇਿਖਆ ਹੈ।
ਇਨਾਂ ਿਤਲਾਂ ਿਵਚ ਤੇਲ ਨਹੀ ਂ: ਇਸ ਬੰਦੇ ਪਾਸ ਜਾਂ ਇਸ ਥਾਂ ਤ ਆਸ ਪੂਰੀ ਨਹੀ ਂ ਹੋਣੀ।
ਇਕ ਅਨਾਰ ਤੇ ਸੌ ਿਬਮਾਰ: ਚੀਜ਼ ਥੋੜੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋ ੜਵੰਦ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ।
ਇਕ ਇਕ ਤੇ ਦੋ ਯਾਰਾਂ: ਏਕੇ ਦੀ ਬਰਕਤ ਦੱਸਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਇਕ ਸੱਪ ਦੂਜਾ ਉੱਡਣਾ: ਜਦ ਇਕ ਬੰਦੇ ਿਵਚ ਇਕ ਤ ਵਧ ਕੇ ਭੈੜੇ ਗੁ ਣ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਇਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਤਾੜੀ ਨਹੀ ਂ ਵੱਜਦੀ: ਲੜਾਈ ਿਵੱਚ ਦੋਵ ਿਧਰਾਂ ਦਾ ਕਸੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਇਕ ਹੋਵੇ ਕਮਲਾ ਤਾਂ ਸਮਝਾਏ ਿਵਹੜਾ, ਿਵਹੜਾ ਹੋਏ ਕਮਲਾ ਤਾਂ ਸਮਝਾਏ ਿਕਹੜਾ: ਜੇਕਰ ਿਕਸੇ ਥਾਂ ਇਕ ਆਦਮੀ ਮਾੜਾ ਹੇਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਮਝਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਸਾਰੇ ਮਾੜੇ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਉਨਾ ਨੂੰ ਿਸੱਧੇ ਰਾਹੇ ਕੋਈ ਨਹੀ ਂ ਪਾ
ਸਕਦਾ।
ਇਕ ਕਮਲੀ ਦੂਜੇ ਪੈ ਗਈ ਿਸਿਵਆਂ ਦੇ ਰਾਹ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਇਕ ਕੰਮ ਦੇ ਯੋਗ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਉਸ ਤ ਵੀ ਮੁਸਿਕਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ।
ਇਕ ਕਰੇਲਾ ਦੂਜਾ ਿਨੰਮ ਚਿੜਆ: ਜਦ ਇਕ ਬੰਦ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ ਬੁਰਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਬੁਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
ਇਕ ਚੁੱਪ ਸੌ ਸੁੱਖ: ਕਈ ਮੌਿਕਆਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਇ ਪਗਟ ਕਰਨ ਨਾਲ ਚੁੱਪ ਰਿਹਣਾ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਤੇ ਸੁਖਦਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਕ ਨੂੰ ਕੀ ਰੋਨੀ ਏਂ, ਏਥੇ ਊਤ ਿਗਆ ਈ ਆਵਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਇਕ ਸ਼ੈ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਅਫਸੋਸ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਤੇਰੀਆਂ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਸ਼ੈਆਂ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ।
ਇਕ ਦਰ ਬੰਦ ਸੌ ਦਰ ਖੁੱਲੇ : ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਘਬਰਾਉਣਾ ਨਹੀ ਂ ਚਾਹੀਦਾ ।
ਇਕ ਿਨੰਬੂ ਿਪੰਡ ਭੁੱਿਖਆਂ ਦਾ: ਜਦ ਚੀਜ਼ ਥੋੜੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋ ੜਵੰਦ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਇਕ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਇਕ ਨੂੰ ਿਪੱਛ: ਜਦ ਕੋਈ ਮਨੁੱ ਖ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਵੰਡਣ ਲਿਗਆਂ ਜਾਂ ਿਵਵਹਾਰ ਕਰਨ ਲਿਗਆਂ ਿਵਤਕਰਾ ਕਰੇ ।
ਇਕ ਪਰਹੇਜ਼ ਤੇ ਸੌ ਹਕੀਮ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਿਵਚ ਪਹੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਹਕੀਮਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਹੀ ਂ ਪਦੀ।
ਇਕ ਪੰਥ ਦੋ ਕਾਜ: ਜਦ ਕੋਈ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਕੰਮ ਕੀਿਤਆਂ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਕੰਮ ਨਾਲ ਹੀ ਿਬਨਾਂ ਹੋਰ ਖੇਚਲ ਤੇ ਖਰਚ ਦੇ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
ਇਕ ਬੇਲੇ ਿਵਚ ਦੋ ਸ਼ੇਰ ਨਹੀ ਂ ਰਿਹ ਸਕਦੇ: ਦੋ ਇਕੋ ਿਜਹੇ ਤਕੜੇ ਡਾਢੇ ਬੰਦੇ ਇਕ ਥਾਂ ਰਲ ਿਮਲ ਕੇ ਗੁ ਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਇਕ ਬੋਟੀ ਤੇ ਸੌ ਕੁੱਤਾ: ਜਦ ਚੀਜ਼ ਥੋੜੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋ ੜਵੰਦ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਇਕ ਮੱਛੀ ਸਾਰਾ ਜਲ ਗੰਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ: ਇਕ ਭੈੜਾ ਆਦਮੀ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਆਂ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਇਤਬਾਰ ਗੁ ਆ ਦਦਾ ਹੈ।
ਇਕ ਿਮਆਨ ਿਵਚ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ: ਦੋ ਇਕੋ ਿਜਹੇ ਤਕੜੇ ਡਾਢੇ ਬੰਦੇ ਇਕ ਥਾਂ ਰਲ ਿਮਲ ਕੇ ਗੁ ਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਇਕੋ ਆਂਡਾ ਉਹ ਵੀ ਗੰਦਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਿਕਸੇ ਇਕ ਸ਼ੈ ਜਾਂ ਜਣੇ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਭੈੜਾ ਿਨਕਲ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਤੇ ਢੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇੱਟ ਚੁੱਕਦੇ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਿਤਆਰ: ਿਜਹਾ ਵਰਤੋਗੇ, ਿਤਹਾ ਅਗ ਕੋਈ ਵਰਤੇਗਾ।
ਇੱਟ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪੱਥਰ: ਿਜਹਾ ਵਰਤੋਗੇ, ਿਤਹਾ ਅਗ ਕੋਈ ਵਰਤੇਗਾ।
ਇੱਟ ਦੀ ਦੇਣੀ, ਪੱਥਰ ਦੀ ਲੈ ਣੀ: ਿਜਹਾ ਵਰਤੋਗੇ, ਿਤਹਾ ਅਗ ਕੋਈ ਵਰਤੇਗਾ।
ਇੱਲ ਝੁਰਾਟੀ ਧਾੜੀ, ਜਠੇ ਿਰਆਂ ਤੇ ਚਾੜੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੱਥ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹੀ ਚੀਜ਼ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਅਿਹਸਾਨ ਜਤਾਉਣਾ ।
ਇੱਲ ਦਾ ਨਨਾਣਵਈਆ (ਨਣਦੋਈਆ) ਕਾਂ : ਮਾੜੇ-ਮੋਿਟਆਂ ਦੇ ਸਾਕ-ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਉਨਾਂ ਵਰਗੇ (ਮਾੜੇ) ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇੱਲ ਮੁੰਡਾ ਲੈ ਗਈ, ਜਠੇ ਿਰਆਂ ਦਾ ਨਾਂ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦਾ ਬਦੋਬਦੀ ਕੋਈ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹਦਾ ਅਿਹਸਾਨ ਹੋਰਨਾਂ ਿਸਰ ਚਾਿੜਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਇੱਲਾਂ ਦੇ ਆਲਿਣਓ ਂ ਮਾਸ ਦੀਆਂ ਮੁਰਾਦਾਂ: ਿਜਹੜਾ ਆਪ ਹੀ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਨਾਲ ਨਾ ਰੱਜੇ ਉਸ ਤ ਉਸ ਸ਼ੈ ਦੇ ਿਮਲਣ ਦੀ ਆਸ ਕਦੇ ਪੂਰੀ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
ਈਸਬਗੋਲ ਕੁਝ ਨਾ ਫੋਲ: ਿਕਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਿਜ਼ਆਦਾ ਫੋਲਾਫਾਲੀ ਕੀਿਤਆਂ ਉਸ ਿਵੱਚ ਨੁ ਕਸ ਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਿਦੱਸਣ ਲੱ ਗ ਪਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਈਦ ਬਾਦ ਤੰਬਾ ਫੂਕਣਾ ਏਂ: ਲੋ ੜ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੰ ਘ ਜਾਣ ਮਗਰ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੇ ਿਮਲਣ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ।
ਸਸਤਾ ਰੋਵੇ ਵਾਰ ਵਾਰ, ਮਿਹੰਗਾ ਰੋਵੇ ਇਕ ਵਾਰ: ਸਸਤੀ ਸ਼ੈ ਛੇਤੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘੜੀ ਮੁੜੀ ਨਵੀ ਂ ਖਰੀਦਣੀ ਪਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਿਹੰਗੀ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਇਕ ਵੇਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦੀ ਹੋਈ ਿਕੰਨਾਂ ਿਚਰ ਲੰ ਘਾ ਦਦੀ ਹੈ।
ਸਿਹਜ ਪੱਕੇ ਸੋ ਿਮੱਠਾ; ਠਰੰਮੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਸਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਸਹੁੰ ਦੇਈਏ ਜੀ ਦੀ, ਨਾ ਪੁੱਤ ਦੀ ਨਾ ਧੀ ਦੀ: ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬਾਰੇ ਹੀ ਿਕਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਿਦਵਾ ਜਾਂ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਉਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਹੋਰ ਿਕਸੇ ਦੇ ਮਨ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਸਹੇ ਦੀ ਨਹੀ ਂ, ਮੈਨੂੰ ਪਹੇ ਦੀ ਪਈ ਹੈ: ਜਦ ਕੋਈ ਇਕ ਭੁੱਲ ਰਾਹੀ ਂ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਵੇ, ਤੇ ਉਸ ਤ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਿਚੰਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਿਕ ਮਤਾਂ ਇਹ ਲੀਹ ਹੀ ਪੈ ਜਾਵੇ ।
ਸਹੇ ਨੂੰ ਨਹੀ ਂ ਰਦੀ, ਪਹੇ ਨੂੰ ਰਦੀ ਹਾਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਇਕ ਭੁੱਲ ਰਾਹੀ ਂ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਵੇ, ਤੇ ਉਸ ਤ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਿਚੰਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਿਕ ਮਤਾਂ ਇਹ ਲੀਹ ਹੀ ਪੈ ਜਾਵੇ ।
ਸ਼ਿਹਰ ਦਾ ਝੋਰਾ, ਕਾਜ਼ੀ ਨੂੰ : ਿਜਹੜਾ ਆਪਣੇ ਜੋਗਾ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਿਚੰਤਾ ਬਹੁਿਤਆਂ ਦੇ ਸੁੱਖ ਦੀ ਕਰੇ ।
ਸ਼ਕਲ ਡੂ ਮਾਂ ਦੀ ਿਦਮਾਗ਼ ਪਰੀਆਂ ਦਾ: ਿਜਹੜਾ ਮਨੁੱ ਖ ਸ਼ਕਲ ਤ ਭੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਫੈਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਟੌਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਖੇ, ਨਖਰਾ ਕਰੇ।
ਸ਼ਕਲ ਮੋਮਨਾਂ ਕਰਤੂ ਤ ਕਾਫ਼ਰਾਂ: ਬਾਹਰ ਨੇ ਕ ਤੇ ਭਜਨੀਕ ਜਾਪਣਾ, ਪਰ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਭੈੜੇ ਤੇ ਬੇਧਰਮੀਆਂ ਵਾਲੇ ।
ਸਖੀ ਨਾਲ ਸੂਮ ਭਲਾ, ਜੋ ਤੁ ਰਤ ਦੇਵੇ ਜਵਾਬ: ਟਾਲ-ਮਟੋਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੈ ।
ਸਬਰ ਦਾ ਫੱਲ ਿਮੱਠਾ: ਸਬਰ ਤੇ ਧੀਰਜ ਦੀ ਪੇਰਨਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇਸ ਅਖ਼ਾਣ ਦੀ ਵਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਮਲਾ ਤੱਕ ਕੇ ਭੁੱਲੀ ਨਾ ਕੁੱਲੀ, ਨਾ ਜੁੱਲੀ: ਜਦਂ◌ੋ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਿਦਖਾਵੇ ਉੱਤੇ ਭਰਮ ਜਾਵੇ ਤੇ ਿਪੱਛ ਉਸ ਨੂੰ ਛਲਾਵੇ ਦਾ ਿਗਆਨ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਸਮੁੰਦਰ 'ਚ ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਲ: ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਰਦੇ ਰਿਹਣਾ ਜਾਂ ਹੁੰਿਦਆਂ ਸੁੰਿਦਆਂ ਕੰਜੂਸੀ ਕਰਨੀ।
ਸਰਫਾ ਕਰਕੇ ਸੁੱਤੀ, ਆਟਾ ਖਾ ਗਈ ਕੁੱਤੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਸੂਮ ਬੱਚਤ ਕਰੇ ਪਰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
ਸ਼ਰਮ ਕਰਦਾ ਅੰਦਰ ਵਿੜਆ ਮੂਰਖ ਆਖੇ ਮੈਥ ਡਿਰਆ: ਮੂਰਖ ਤ ਟਾਲਾ ਵੱਟੋ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਮੈਥ ਡਰ ਿਗਆ ।
ਸ਼ਰੀਕ ਿਮੱਟੀ ਦਾ ਵੀ ਮਾਣ ਨਹੀ ਂ: ਇਹ ਅਖ਼ਾਣ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਵਲ ਮੰਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪਗਟਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਲਾਹ ਕੰਧਾਂ ਕੋਲ ਵੀ ਲੈ ਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ: ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਿਗਆਂ ਿਕਸੇ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈ ਣੀ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਵਾਲ ਗੰਦਮ, ਜਵਾਬ ਚਣਾਂ (ਸਵਾਲ ਕਣਕ, ਜਵਾਬ ਛੋਲੇ): ਪੁੱਛੀ ਗਈ ਗੱਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਹੋਰ ਦਾ ਹੋਰ ਦੇ ਦੇਣਾ ।
ਸੱਸ ਨਾ ਨਨਾਣ ਆਪੇ ਵਹੁਟੀ ਪਰਧਾਨ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਸਮਾਿਜਕ ਜਾਂ ਪਿਰਵਾਰਕ ਰੋਕ ਟੋਕ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇ, ਕੋਈ ਪੁਛਣ ਿਗਛਣ ਵਾਲਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਸੱਚ ਆਖਣਾ ਅੱਧੀ ਲੜਾਈ: ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੌੜੀ ਲਗਦੀ ਆ, ਲੋ ਕ ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਆਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ।
ਸੱਜਣ ਛੱਡੀਏ ਰੰਗ ਿਸਉਂ, ਬਹੁੜ ਵੀ ਆਵਣ ਕੰਮ: ਜੇ ਸੱਜਣ ਿਮੱਤਰਾਂ ਤ ਿਵਛੜਨਾ ਤੇ ਅੱਡ ਹੋਣਾ ਹੀ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਰੁੱਸ ਲੜ ਕੇ ਨਹੀ ਂ, ਸਗ ਸੁਲਾ-ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੁ ਿਫਰ ਵੀ ਿਕਤੇ ਕੰਮ ਆ ਸਕਣ ।
ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਲਾਰੇ ਸਦਾ ਕਵਾਰੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਮਨੁੱ ਖ ਲਾਰੇ ਲਾ ਕੇ ਅੰਤ ਿਵਚ ਕੰਮ ਕਰਨੋ ਕੋਰਾ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦੇਵੇ।
ਸੱਤ ਿਡੱ ਗਾ ਜਹਾਨ ਿਡੱ ਗਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦਾ ਆਚਰਨ ਜਾਂ ਧਰਮ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਿਕ ਉਹਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਿਰਹਾ ।
ਸੱਦੀ ਨਾ ਪੁੱਛੀ, ਮ ਲਾੜੇ ਦੀ ਫੁੱਫੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਬਦੋ-ਬਦੀ ਅਗਾਂਹ ਚੌਧਰੀ ਬਣਦਾ ਿਫਰੇ ।
ਸੱਦੀ ਨਾ ਬੁਲਾਈ, ਮ ਲਾੜੇ ਦੀ ਤਾਈ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਿਵਚ ਵਾਧੂ ਦਖਲ ਦੇਵੇ ਤੇ ਬਦੋ-ਬਦੀ ਖੜਪਚ ਬਣਨ ਦੇ ਜਤਨ ਕਰੇ ।
ਸੱਪ ਦਾ ਖਾਧਾ ਸੂਤ ਕੋਲ ਵੀ ਡਰਦਾ ਜਾਵੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਇਕ ਵਾਰ ਿਕਸੇ ਤ ਧੋਖਾ ਖਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਅਗੇ ਤ ਹਰ ਕੰਮ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਕੇ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੱਪ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸਪੋਲੀਆ: ਮੰਦੇ ਤੇ ਭੈੜੇ ਬੰਿਦਆਂ ਦੀ ਉਲਾਦ ਵੀ ਉਨਾਂ ਵਰਗੀ ਹੀ ਮਾੜੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸੱਪ ਨੂੰ ਸੱਪ ਲੜੇ, ਤੇ ਿਵਹੁ ਕੀਹਨੂੰ ਚੜੇ ?: ਜਦ ਦੋ ਇਕੋ ਿਜਹੇ ਕੁਪੱਤੇ ਆਦਮੀ ਆਪੋ ਿਵਚ ਲੜਨ ਲੱ ਗ ਪੈਣ, ਤਾਂ ਆਖਦੇ ਹਨ ਿਕ ਭਈ ਵੇਖੀਏ ਦੋਹਾਂ ਿਵਚ ਿਕਹਨੂੰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।
ਸੱਪ ਵੀ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤੇ ਸੋਟੀ ਵੀ ਨਾ ਟੁੱਟੇ: ਕੰਮ ਅਿਜਹੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਿਕਕੰਮ ਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਿਕਸੇ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕਦੇ ਿਮੱਤਰ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੇ: ਵੈਰੀਆਂ ਦੀ ਉਲਾਦ ਵੀ ਵੈਰ ਕਮਾਉਣ ਨਹੀ ਂ ਟਲਦੀ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਇਤਬਾਰ ਨਹੀ ਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਸੱਭੇ ਭੇਡਾਂ ਮੂੰਹ ਕਾਲੀਆਂ: ਏਥੇ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਹੀ ਭੈੜੇ ਹਨ।
ਸਾਉਣ ਸੁੱਤੀ, ਖਰੀ ਿਵਗੁ ੱਤੀ: ਸਾਉਣ ਿਵਚ ਿਦਨੇ ਸੌਣਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀ ਂ ਮੰਿਨਆਂ ਜਾਂਦਾ। ਸੁਸਤੀ ਿਸਹਤ ਤੇ ਕੰਮ ਿਵਗਾੜ ਿਦੰਦੀ ਹੈ ।
ਸਾਉਣ ਦੇ ਅੰਨੇ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਿਰਆ ਹੀ ਹਿਰਆ ਿਦਸਦਾ ਹੈ: ਸੁਖੀ ਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੁਖੀ ਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਿਦਸਦੇ ਹਨ ।
ਸਾਈਆਂ ਿਕਤੇ ਵਧਾਈਆਂ ਿਕਤੇ: ਿਜਹੜਾ ਮਨੁੱ ਖ ਲਾਰੇ ਲੱ ਪੇ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਲਾਵੇ ਤੇ ਕੰਮ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਕਰੇ।
ਸਾਈ ਂ ਅੱਖਾਂ ਫੇਰੀਆਂ, ਵੈਰੀ ਕੁੱਲ ਜਹਾਨ: ਜੇ ਰੱਬ ਿਮਹਰਬਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਹੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਸਾਨੂੰ ਸੱਜਣ ਸੌ ਿਮਲੇ ਗਲੀ ਂ ਲੱ ਗੀਆਂ ਬਾਹੀ ਂ, ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਜੁੱਲੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਨਾਹੀ ਂ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਮਾੜੇ ਜਾਂ ਗਰੀਬ ਸਾਕ ਿਮੱਤਰ ਟੱਕਰ ਪੈਣ ।
ਸਾਰਾ ਜਾਂਦਾ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਅੱਧਾ ਦੇਈਏ ਲੁ ਟਾ: ਜਦ ਬਹੁਤਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਿਦਸਦਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਥੋੜਾ ਿਜਹਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਝੱਿਲਆਂ ਬਾਕੀ ਦੀ ਰਾਸ ਪੂੰਜੀ ਬਚ ਸਕਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਥੋੜਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਝੱਲ ਲੈ ਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਭੰਨੀ, ਤੇ ਕੁੜੀ ਜੰਮੀ ਅੰਨੀ: ਿਮਹਨਤ ਤਕਲੀਫ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਤੇ ਿਸੱਟਾ ਬਹੁਤ ਘਟੀਆ।
ਸਾਂਝਾ ਬਾਬਾ ਕੋਈ ਨਾ ਿਪੱਟੇ, ਸਾਂਝੀ ਹਾਂਡੀ ਚੁਰਾਹੇ ਫੁੱਟੇ: ਿਜਹੜੇ ਕੰਮ ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਬਹੁਿਤਆਂ ਦੇ ਿਸਰ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨੇ ਪਰੇ ਨਹੀ ਂ ਚੜਦਾ ।
ਸਾਂਝੀ ਦੇਗ਼ ਕੁਿਤਆਂ ਖਾਧੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਿਮਲ ਕੇ ਸਾਂਝੀ ਰਾਏ ਅਨੁ ਸਾਰ ਨਾ ਕਰਨ ਤਾਂ ਉਹ ਕੰਮ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਿਸਆਣਾ ਕਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੰਦ ਤੇ ਬੈਠੇ: ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਿਸਆਣਾ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਪੁਰਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨੁ ਕਸਾਨ 'ਚ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ।
ਿਸਰ ਤੇ ਨਹੀ ਂ ਕੁੰਡਾ, ਤੇ ਹਾਥੀ ਿਫਰੇ ਲੁੰ ਡਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਰਜਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਹ ਬੇ-ਲਗਾਮੇ ਘੋੜੇ ਵਾਂਙ ਿਜੱਧਰ ਜੀ ਕਰੇ ਿਪਆ ਿਫਰੇ ਤੇ ਜੋ ਜੀ ਕਰੇ ਕਰਦਾ ਿਫਰੇ ।
ਿਸਰ ਗੰਜੀ ਕੰਘੀਆਂ ਦਾ ਜੋੜਾ: ਲੋ ੜ ਤ ਵੱਧ ਚੀਜ਼ਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਿਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਿਸਰਹਾਂਦੀ ਸ, ਪਵਾਂਦੀ ਸ, ਲੱ ਕ ਿਵਚਕਾਰ ਈ: ਭਾਵ ਿਕੰਨੇ ਵੀ ਹੇਰ-ਫੇਰ ਜਾਂ ਯਤਨ ਕਰੋ, ਨਤੀਜਾ ਤਾਂ ਇੱਕੋ ਹੀ ਰਿਹਣਾ ਹੈ ।
ਸੁੱਕੀ ਨਾਲ ਿਗੱਲੀ ਵੀ ਬਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਚੰਗੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਅਸਰ ਬੁਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਤਾਰ ਦਦਾ ਹੈ।
ਸੁਣੋ ਸਾਿਰਆਂ ਦੀ ਕਰੋ ਿਦਲ ਦੀ: ਸਭ ਦੀ ਰਾਏ ਲੈ ਣ ਤ ਬਾਅਦ ਫੈਸਲਾ ਆਪਣੇ ਿਦਮਾਗ਼ ਨਾਲ ਲਓ।
ਸੁੱਤਾ ਮੋਇਆ ਇਕ ਬਰਾਬਰ: ਸੁੱਤਾ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਤੇ ਮੋਇਆ ਬੰਦਾ ਇਕ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸੋਗ ਿਦਲ ਦਾ ਰੋਗ: ਿਚੰਤਾ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੀ ਹੈ ।
ਸੋਚ ਕਰੇ ਸੋ ਸੁੱਘੜ ਨਰ, ਕਰ ਸੋਚੇ ਅਸਲ ਖਰ: ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਪਿਹਲਾਂ ਉਹਦੇ ਿਸੱਿਟਆਂ ਆਿਦਕ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਿਵਚਾਰ ਕਰਨੀ ਿਸਆਿਣਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ, ਮੂਰਖ ਲੋ ਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਮਗਰ ਸੋਚਦੇ ਤੇ ਪਛਤਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ 'ਜੇ' ਹੱਥ ਨਹੀ ਂ ਆਉਂਦੀ।
ਸੋਟਾ ਮਾਿਰਆਂ ਪਾਣੀ ਨਹੀ ਂ ਦੋ ਹੁੰਦੇ: ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਿਕ ਸੱਜਣਾਂ ਿਮੱਤਰਾਂ ਤੇ ਸੰਬੰਧੀਆ ਿਵਚ ਿਵਰੋਧੀ ਵਲ ਭੁਲੇਖੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਿਵਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀ ਂ ਪਦਾ।
ਸੌ ਿਸਆਿਣਆਂ ਇਕੋ ਮੱਤ, ਮੂਰਖ ਆਪੋ ਆਪਣੀ: ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ।
ਸੌ ਸੁਿਨਆਰ ਦੀ, ਇਕ ਲੁ ਹਾਰ ਦੀ: ਮਾੜੇ ਆਦਮੀ ਸੌ ਸੱਟਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਉ ੰਨਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਿਜੰਨਾ ਤਕੜਾ ਆਦਮੀ ਇਕੋ ਸੱਟ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸੌ ਹੱਥ ਰੱਸਾ ਿਸਰੇ ਤੇ ਗੰਢ: ਕੁਝ ਵੀ ਕਰੋ ਿਕਸੇ ਵੀ ਗੱਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਓਹੀ ਿਨਕਲੇ ਗਾ ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਿਨਕਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਸੌ ਦਾਰੂ ਇਕ ਿਘਉ, ਸੋ ਚਾਚਾ ਇਕ ਿਪਉ: ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।
ਸੌ ਿਦਨ ਚੋਰ ਦਾ, ਇਕ ਿਦਨ ਸਾਧ ਦਾ: ਚੋਰਾਂ ਉੱਚਿਕਆਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੀ ਰਿਹੰਦੀ, ਕਦੇ ਨ ਕਦੇ ਸਾਧੂਆਂ (ਭਲੇ ਮਾਨਸਾਂ) ਨੂੰ ਵੀ ਮੌਕਾ ਿਮਲਦਾ ਹੈ, ਉੱਚਿਕਆਂ ਨੂੰ ਨੰਗੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕੁੱਟੀਦੇ ਵੇਖਣ ਦਾ।
ਸੌਣਾ ਰੂੜੀਆਂ ਤੇ, ਸੁਫਣੇ ਲੈ ਣੇ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਿਹਲਾਂ ਦੇ: ਆਪਣੀ ਿਵਤ ਵਧ ਕੇ ਆਸਾਂ ਲਾਉਣੀਆਂ ਤੇ ਖਾਿਹਸ਼ਾਂ ਪਗਟ ਕਰਨੀਆਂ।
ਹਸਾਏ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀ ਂ, ਰੁਆਏ ਦਾ ਨਾਂ: ਿਜਹੜੇ ਸੁੱਖ ਿਦੱਤੇ ਹਨ ਉਹ ਭੁੱਲ ਗਏ, ਅਤੇ ਜੇ ਕਦੀ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ ਿਦੱਤੀ ਗਈ, ਉਹ ਚੇਤੇ ਰਿਹ ਗਈ।
ਹਸਦਾ ਿਪਉ ਦਾ ਰਦਾ ਮਾਂ ਦਾ: ਨਫ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਿਵਚ ਹਰ ਕੋਈ ਭਾਈਵਾਲ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪੰਤੂ ਘਾਟੇ ਵੇਲੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਥ ਨਹੀ ਂ ਿਦੰਦਾ ਹੈ।
ਹਮ ਨਾ ਿਵਆਹੇ, ਤਾਂ ਕਾਹਦੇ ਸਾਹੇ ?: ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦਾ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵ ਿਕੰਨਾਂ ਸੁਖ ਲਾਭ ਿਪਆ ਹੋਵੇ, ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਸੁਖ, ਲਾਭ ਨਹੀ ਂ ਨਸੀਬ ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ੈ ਿਜਹੀ ਹੋਈ ਿਤਹੀ ਨਾ ਹੋਈ।
ਹਮਸਾਏ, ਮਾਂ-ਿਪਉ ਜਾਏ: ਗਵਾਂਢੀ ਵੀ ਭਰਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਹੱਸਣੇ ਘਰ ਵੱਸਣੇ: ਹੱਸਦੇ ਖੇਡਦੇ ਦੇ ਿਖੜੇ ਮੱਥੇ ਰਿਹਣ ਵਾਲੇ ਸਦਾ ਸੁਖੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਹੱਥ ਕੰਗਣ ਨੂੰ (ਸ਼ੀਸ਼ਾ) ਆਰਸੀ ਕੀ, ਪੜੇ ਿਲਖੇ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕੀ: ਸਾਮਣੇ ਪਈ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਿਕਸੇ ਪਮਾਣ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਹੀ ਂ ।
ਹੱਥ ਕਾਰ ਵੱਲ ਿਦਲ ਯਾਰ ਵੱਲ: ਕੰਮ ਕਰਿਦਆਂ ਵੀ ਿਪਆਰੇ (ਰੱਬ) ਦਾ ਿਖ਼ਆਲ ਰੱਖਣਾ ।
ਹੱਥ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਛਾਣਦਾ ਹੈ: ਜੇ ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵਰਤੋਗੇ, ਅੱਗ ਉਹ ਵੀ ਚੰਗਾ ਵਰਤੇਗਾ ।
ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਿਦੱਤੀਆਂ ਦੰਦਾਂ ਨਾਲ ਖੋਲਣੀਆਂ ਪਦੀਆਂ ਹਨ: ਕੰਮ ਿਵਗੜ ਤਾਂ ਸਿਹਜ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਿਵਗੜੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨਾ ਬੜਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹੱਥਾਂ ਬਾਝ ਕਰਾਿਰਆਂ ਵੈਰੀ ਿਮੱਤ ਨਾ ਹੋਏ: ਜੇ ਿਵਰੋਧੀਆਂ ਅੱਗੇ ਝੁਕਦੇ ਜਾਈਏ, ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਗ ਹੋਰ ਭੂਹੇ ਆਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਕਰੜਾਈ ਵਰਿਤਆਂ ਹੀ ਉਹ ਸੂਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਿਸਰ ਨੀਵਾਂ: ਹੰਕਾਰੀ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਹੰਕਾਰ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਾਸੇ ਦਾ ਮੜਾਸਾ ਹੋ ਜਾਣਾ: ਕਈ ਵਾਰੀ ਹਾਸੇ ਹਾਸੇ ਿਵਚ ਮੂੰਹ ਅਿਜਹੀ ਗੱਲ ਿਨਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਿਜਸ ਕਰਕੇ ਬੇਸੁਆਦੀ ਜਾਂ ਲੜਾਈ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਾਣ ਨੂੰ ਹਾਣ ਿਪਆਰਾ: ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਿਮਲ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਾਥੀ ਦੇ ਦੰਦ ਖਾਣ ਦੇ ਹੋਰ, ਿਦਖਾਣ ਦੇ ਹੋਰ: ਜੋ ਬਾਹਰ ਸਾਊ ਤੇ ਿਮੱਠਾ ਜਾਪੇ, ਪਰ ਿਦਲ ਦਾ ਖੋਟਾ ਹੋਵੇ ।
ਹਾਥੀ ਲੰ ਘ ਿਗਆ ਤੇ ਪੂਛ ਬਾਕੀ ਰਿਹ ਗਈ: ਕੰਮ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਡੇ ਰਾ ਤੇ ਔਖੇਰਾ ਿਹੱਸਾ ਮੁੱਕ ਿਗਆ, ਏਵ ਥੋੜਾ ਤੇ ਮਾਮੂਲੀ ਿਜਹਾ ਰਿਹ ਿਗਆ ਹੈ।
ਹਾਰ ਮੰਨੀ ਝਗੜਾ ਮੁਿਕਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਸਆਣਾ ਬੰਦਾ ਝਗੜੇ ਦਾ ਿਨਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪ ਮਾੜੀ-ਮੋਟੀ ਕਸਰ ਸਿਹ ਲਵੇ ।
ਹਾੜ ਸੜੇ ਸਾਵਣ ਵਰੇ ਜੱਟ ਭੜੋਲੇ ਭਰੇ: ਜਦ ਹਾੜ ਿਵਚ ਚੰਗੀ ਗਰਮੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਾਵਣ ਿਵਚ ਰੱਜ ਕੇ ਵਰਖਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅੰਨ ਦੀ ਉਪਜ ਚੋਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਾੜ ਸੁੱਕੇ ਨਾ ਸਾਉਣ ਹਰੇ: ਜਦ ਹਾਲਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੋ ਵਰਗੀ ਰਹੇ ।
ਹਾਂ ਜੀ, ਹਾਂ ਜੀ ਕਿਹਣਾ ਸਦਾ ਸੁਖੀ ਰਿਹਣਾ: ਿਨਉਂ ਕੇ ਅਗਲੇ ਦਾ ਆਦਰ ਸਤਕਾਰ ਕਰ ਕੇ, ਵਰਤਣਾ ਿਵਚਰਨਾ ਸੁਖੀ ਰਿਹਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵਸੀਲਾ ਹੈ।
ਹਾਂਡੀ ਉਬਲੇ ਗੀ, ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕੰਢੇ ਸਾੜੇਗੀ: ਮਾੜੇ ਿਨਤਾਣੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਗੁ ੱਸਾ ਉਹਨੂੰ ਹੀ ਸਾੜਦਾ ਭੁੰਨਦਾ ਤੇ ਦੁਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹੋਰ ਿਕਸੇ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਿਵਗਾੜ ਸਕਦਾ।
ਿਹੰਗ ਲੱ ਗੇ ਨਾ ਲੱ ਗੇ ਨਾ ਫਟਕੜੀ, ਰੰਗ ਚੋਖਾ ਆਵੇ: ਜਦ ਇਹ ਕਿਹਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਕੋਈ ਕੰਮ ਮੁਫ਼ਤੋ-ਮੁਫ਼ਤੀ ਹੋ ਜਾਏਗਾ ।
ਿਹਲੇ ਨੂੰ ਿਹਲਾਈਏ ਨਾ, ਿਹਲੇ ਦਾ ਭਾਅ ਗਵਾਈਏ ਨਾ: ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਿਸਰ ਨਹੀ ਂ ਚਾੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਪਰ ਜੇ ਿਗੱਝ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹੀਲੇ ਿਰਜਕ, ਬਹਾਨੇ ਮੌਤ: ਹੱਥ ਪੈਰ ਿਹਲਾਇਆਂ ਿਬਨਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਬਣਦਾ।
ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਈਦ ਨਹੀ ਂ ਤਾਂ ਰੋਜ਼ਾ: ਿਜਹੜੇ ਮਨੁੱ ਖ ਪੈਸਾ ਹੋਣ ਤੇ ਐਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਮੁਕਣ ਮਗਰ ਭੁੱਖਾ ਕਟਦੇ ਹਨ, ਉਨਾਂ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੋਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰੀ ਦੀ, ਅੰਨ ਨੂੰ ਡੰ ਗੋਰੀ ਦੀ: ਿਜਸ ਸ਼ੈ ਦੀ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਲੋ ੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹਨੂੰ ਉਸੇ ਦਾ ਹੀ ਿਖਆਲ ਿਫਕਰ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ।
ਕਣਕ ਖੇਤ, ਕੁੜੀ ਪੇਟ, ਆ ਜਵਾਈਆ ਮੰਡੇ ਖਾ: ਅਜੇ ਹੱਥ ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਆਇਆ ਹੋਣਾ, ਕੇਵਲ ਆਸਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਖਰਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਚੁੱਕਣ ਲੱ ਗ ਪੈਣਾ।
ਕਦੇ ਤੋਲਾ, ਕਦੇ ਮਾਸਾ, ਉਹਦੀ ਗੱਲ ਦਾ ਕੀ ਭਰਵਾਸਾ ?: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਕਦੇ ਕੁਝ ਕਹੇ ਤੇ ਕਦੇ ਕੁਝ, ਕਦੇ ਵੱਡੇ ਇਕਰਾਰ ਕਰੇ ਤੇ ਕਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਬੰਨੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਢੇਰੀ ਢਾਹ ਬੈਠੇ, ਉਹਦੇ ਇਕਰਾਰਾਂ ਉਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀ ਂ ਕੀਤਾ ਜੀ ਸਕਦਾ।
ਕਦੇ ਮਰ ਿਚੜੀਏ ਕਦੇ ਿਜਉਂ ਿਚੜੀਏ: ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਪੱਕਾ ਨਾ ਹੋਣਾ।
ਕਮਲੀ ਕੁੜੀ ਦੁਿਪਹਰੇ ਿਗੱਧਾ: ਮੂਰਖ ਕੁਝ ਕਰਨ ਲੱ ਿਗਆਂ ਸਮਾਂ ਨਹੀ ਂ ਿਵਚਾਰਦਾ।
ਕਰ ਸੇਵਾ ਖਾ ਮੇਵਾ: ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਦਾ ਫ਼ਲ ਜ਼ਰੂਰ ਿਮਲਦਾ ਹੈ।
ਕਰ ਨਾ ਕਰ ਬੰਨੇ ਤਾ ਖੜ: ਬੇਕਾਰ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਰਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਕਰਨੀ ਕੱਖ ਦੀ, ਗੱਲ ਲੱ ਖ-ਲੱ ਖ ਦੀ: ਫੜਾਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮਾਰਨੀਆਂ ਪਰ ਹੱਥੀ ਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਕਰਨਾ।
ਕਰ ਪਰਾਈਆਂ ਤੇ ਆਉਣੀ ਜਾਈਆਂ: ਜੋ ਇਸਤਰੀ ਆਪਣੀ ਨੂੰ ਹ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਸਲੂ ਕ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਧੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸਹੁਰੇ ਉਹੋ ਿਜਹਾ ਸਲੂ ਕ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕਰਮ ਹੀਣ ਖੇਤੀ ਕਰੇ, ਸੋਕਾ ਪਵੇ ਜਾਂ ਢੱਗਾ ਮਰੇ: ਭਾਗਾਂ ਿਬਨਾਂ ਉੱਦਮ ਕੀਤੇ ਵੀ ਸਫਲ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦ,ੇ ਤਦਬੀਰ ਨਾਲ ਤਕਦੀਰ ਵਧੇਰੇ ਜੋਰਾਵਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਰ ਮਜੂਰੀ ਖਾ ਚੂਰੀ: ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਮੇਵਾ, ਡੋ ਲ ਰਤ ਤੇ ਖਾ ਭੱਤ, ਰੱਖ ਦੇਹ ਤੇ ਖਾ ਖੇਹ, ਿਮਹਨਤ ਕੀਿਤਆਂ ਹੀ ਸੁਖ ਭੋਗ ਸਕੀਦਾ ਤੇ ਸੁਖ ਭੋਗਣ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣੀਦਾ ਹੈ।
ਕਰੇ ਕੋਈ ਭਰੇ ਕੋਈ: ਜਦੋ ਦੋਸ਼ੀ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਿਕਸੇ ਬੇਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣੀ ਪਵੇ।
ਕਲਾ ਕਲੰ ਦਰ ਵੱਸੇ, ਤੇ ਘਿੜਓ ਂ ਪਾਣੀ ਨੱਸੇ: ਿਜੱਥੇ ਫੁੱਟ ਤੇ ਲੜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇ, ਉਹ ਟੱਬਰ, ਬਰਾਦਰੀ, ਕੌਮ ਸਦਾ ਤਬਾਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕੱਖਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲੀ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦਾ ਪਰਨਾਲਾ: ਿਕਸੇ ਖ਼ਸਤਾ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਿਸ਼ੰਗਾਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖਰਚ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੱਖਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲੀ, ਦੰਦ ਖੰਡ ਦਾ ਪਾੜਛਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਘਟੀਆ ਸਸਤੀ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਬੜੀ ਵਧੀਆ ਕੀਮਤੀ ਸ਼ੈ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਕੱਖਾਂ ਦੀ ਬੇੜੀ ਤੇ ਬਾਂਦਰ ਮੱਲਾਹ: ਜਦ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਤੇ ਿਸਆਿਣਆਂ ਦੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਿਕਸੇ ਮੂਰਖ ਤੇ ਅਣਜਾਣ ਬੰਦੇ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕੀਤਾ ਿਗਆ ਹੋਵੇ।
ਕੱਛ ਿਵਚ ਸੋਟਾ ਨਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਦਾਸ: ਨਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇ ਉਲਟ ਹੋਣਾ ।
ਕੱਛ ਿਵਚ ਛੁਰੀ, ਤੇ ਮੂੰਹ ਿਵਚ ਰਾਮ-ਰਾਮ: ਉਪਰ ਧਾਰਿਮਕ ਿਦਸਣਾ ਪਰ ਕੰਮ ਮਾੜੇ ਕਰਨੇ ।
ਕੱਲ ਜੰਮੀ ਿਗੱਦੜੀ ਤੇ ਅੱਜ ਹੋਇਆ ਿਵਆਹ: ਉਮਰ ਦਾ ਕੱਚਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੈਰ ਵੱਿਡਆਂ ਵੱਿਡਆਂ ਿਵਚ ਵਧ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਕੱਲ ਨਾਮ ਕਾਲ ਦਾ: ਿਜਹੜਾ ਕੰਮ ਅੱਜ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੱਲੀ ਤਾਂ ਲੱ ਕੜ ਵੀ ਨਹੀ ਬਲਦੀ: ਇਹ ਅਖਾਣ ਇਕੱਲ ਦਾ ਦੁੱਖ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੰਡੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੰਡਾ ਕੱਢੀਦਾ ਹੈ: ਿਜਹੋ ਿਜਹਾ ਕੋਈ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨਾਲ ਵਾਰਾ ਸਾਰਾ ਕੋਈ ਉਹਦੇ ਵਰਗਾ ਤੇ ਸਾਵਾਂ ਬੰਦਾ ਹੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੰਧ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਲੁ ਕ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗੱਲ ਦੇ ਵੀ ਪਗਟ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੰਨਾਂ ਦਾ ਕੱਚਾ, ਕਦੇ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਸੁੱਚਾ: ਲਾਈ ਲੱ ਗ ਦਾ ਕੋਈ ਇਤਬਾਰ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਿਜਸ ਨੇ ਲਾਈ ਗੱਲੀ ਂ, ਨਾਲ ਉਸੇ ਉੱਠ ਚੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਕੰਮ ਤੇ ਰਹੇ ਤਾਂ ਕਾਜ਼ੀ, ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਪਾਜੀ: ਿਜੰਨਾ ਿਚਰ ਿਕਸੇ ਤ ਮਤਲਬ ਲੈ ਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਨਾਂ ਿਚਰ ਉਹਨੂੰ ਸਲਾਹੁਣਾ ਵਿਡਆਉਣਾ, ਤੇ ਮਗਰ ਉਸੇ ਨੂੰ ਭੰਡਣ ਲੱ ਗ ਪੈਣਾ।
ਕੰਮ ਦਾ ਨਾ ਕਾਜ ਦਾ, ਵੈਰੀ ਅਨਾਜ਼ ਦਾ: ਿਵਹਲਾ ਬਿਹ ਕੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੇ ਹੀ ਲੱ ਕ ਬੰਿਨਆ ਹੋਣਾ, ਸ਼ਬਦ ਨਾ ਸਲੋ ਕ, ਬਾਬਾ ਿਟੱਕੀਆਂ ਦਾ ਠੋ ਕ।
ਕੰਮ ਿਪਆਰਾ ਹੈ ਚੰਮ ਿਪਆਰਾ ਨਹੀ ਂ: ਜਦ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਚਮੜੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲੋ ਕੰਮ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗਾ ਮੰਿਨਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਹਲੀ ਅੱਗੇ ਟੋਏ ਹੀ ਟੋਏ: ਕਾਹਲੀ ਤੇ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਿਵਚ ਕੀਤਾ ਕੰਮ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਹਲੀ ਦੀ ਘਾਣੀ, ਅੱਧਾ ਤੇਲ ਅੱਧਾ ਪਾਣੀ: ਕਾਹਲੀ ਿਵਚ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਕੰਮ ਕਦੇ ਸੂਤ ਨਹੀ ਂ ਬਿਹੰਦਾ।
ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਦੇ ਘੋੜੇ ਕਦ ਤਕ ਦੌੜ:ੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਿਮਹਨਤ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਕਾਠ ਦੀ ਹਾਂਡੀ ਇੱਕੋ ਵੇਰ ਚੜਦੀ ਹੈ: ਧੋਖੇਬਾਜ ਦਾ ਕੋਈ ਦੂਜੀ ਵੇਰ ਇਤਬਾਰ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦਾ, ਪਾਜ ਉੱਖੜ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਠ ਦੀ ਿਬੱਲੀ, ਿਮਆਊਂ ਕੌਣ ਕਰੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਿਵਚ ਅੱਗੇ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ।
ਕਾਿਣਆਂ ਦੀ ਇਕ ਰਗ ਿਜ਼ਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਿਕਸੇ ਅੰਗਹੀਣ ਿਵਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰੱਬ ਕੋਈ ਹੋਰ ਿਨਆਮਤ ਦੇ ਿਦੰਦਾ ਹੈ।
ਕਾਲ ਦੀ ਬੱਧੀ ਨਾ ਮੰਿਗਆ, ਪਰ ਬਾਲ ਦੀ ਬੱਧੀ ਮੰਿਗਆ: ਜਦ ਆਪ ਔਖੇ ਹੋਈਏ ਤਾਂ ਔਿਖਆਈ ਝੱਲ ਲਈਦੀ ਹੈ, ਿਕਸੇ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਨਹੀ ਂ ਅੱਡੀਦੇ ਤੇ
ਕਾਵਾਂ ਦੇ ਆਿਖਆਂ ਢੱਗੇ ਨਹੀ ਮਰਦੇ: ਜਦੋ ਕੋਈ ਭੈੜਾ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਬਦਅਸੀਸ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਤ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਵਰਤਣ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਵਗਾਰ ਖੇਚਲ ਨਹੀ ਂ ਪਾਈਦੀ, ਪਰ ਜਦ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਲੋ ੜ ਜਾਂ ਔਿਖਆਈ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਮਾਪੇ ਢੀਠ ਹੋ ਕੇ ਮੰਗਣ ਨੂੰ ਜਾਂ ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਖੇਚਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕਾਲੇ ਕਦੇ ਨਾ ਹੋਵਣ ਬੱਗੇ, ਭਾਵ ਸੌ ਮਣ ਸਾਬਣ ਲੱ ਗੇ: ਪੱਿਕਆ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਜਮਾਂਦਰੂ ਸੁਭਾ ਬਦਲ ਨਹੀ ਂ ਸਕਦਾ।
ਿਕੱਥੇ ਰਾਜਾ ਭੋਜ, ਿਕੱਥੇ ਗੰਗੂ ਤੇਲੀ ?: ਮਾੜੇ ਗਰੀਬ ਬੰਦੇ ਤਕਿੜਆਂ ਧਨਾਢਾਂ ਦੀ ਰੀਸ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਿਕੱਥੇ ਰਾਮ ਰਾਮ, ਿਕੱਥੇ ਟ ਟ: ਮਾੜੇ ਗਰੀਬ ਬੰਦੇ ਤਕਿੜਆਂ ਧਨਾਢਾਂ ਦੀ ਰੀਸ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਕੀਤੀ ਕਰਾਈ ਖੂਹ ਿਵਚ ਪਾਈ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਚੰਗੇ ਮਨੁੱ ਖ ਕੋਲ ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਕੀੜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਖੰਭ ਲੱ ਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਿਦਨ ਭੈੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਿਵਤ ਵਧ ਕੇ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਨ ਤੇ ਔਖੇ-ਔਖੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਣ ਲੱ ਗ ਪਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁੜਮ ਿਵਗੁ ੱਤਾ ਚੰਗਾ, ਗੁ ਆਂਢ ਿਵਗੁ ਤਾ ਮੰਦਾ: ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨਾਲ ਿਵਗਾੜ ਤਾਂ ਕਦੀ ਕਦੀ ਦੁਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਗੁ ਆਂਢ ਨਾਲ ਸਦਾ ਹੀ ।
ਕੁੱਕੜ ਖੇਹ ਉਡਾਈ, ਆਪਣੇ ਹੀ ਿਸਰ ਪਾਈ: ਖੱਪ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬੇ-ਇੱਜਤੀ ਆਪੇ ਕਰਾ ਲਈ।
ਕੁੱਛੜ ਕੁੜੀ ਸ਼ਿਹਰ ਢੰਡੋਰਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਕੋਲ ਪਈ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਲਭਦਾ ਿਫਰੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਤਾ ਭਕਦਾ ਕਾਰਖਾਨਾ ਚੱਲਦਾ: ਚੰਗੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਿਨੰਦਾ-ਚੁਗਲੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਚੰਿਗਆਈ ਿਵਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀ ਂ ਪਦਾ।
ਕੁੱਤਾ ਰਾਜ ਬਹਾਲੀਏ, ਿਫਰ ਚੱਕੀ ਚੱਟੈ: ਜੇ ਮਮੂਲੀ ਤੇ ਘਟੀਆ ਹੈਸੀਅਤ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਿਦੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖ਼ਸਲਤ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਵਰਤ ਵਰਤਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਤਾ ਰੋਟੀ ਲੈ ਿਗਆ ਭਗਵਾਨ ਤੇਰੇ ਲੇ ਖੇ: ਕੰਜੂਸ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਹ ਕਿਹ ਦੇਵੇ ਿਕ ਮ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।
ਕੁੱਤਾ ਵੀ ਪੂਛ ਮਾਰ ਕੇ ਬਿਹੰਦਾ ਹੈ: ਇਹ ਅਖਾਣ ਸਫਾਈ ਦੀ ਿਸਿਖਆ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ ਕਦੇ ਿਸੱਧੀ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੀ: ਪੱਕ ਚੁੱਿਕਆ ਜਾਂ ਜੁਮਾਂਦਰੂ ਸੁਭਾ ਤਬਦੀਲ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਵਰੇ ਵੰਝਲੀ ਿਵਚ ਪਾ ਛੱਿਡਆ, ਉਹ ਫੇਰ ਵੀ ਿਵੰਗੀ ਦੀ ਿਵੰਗੀ: ਪੱਕ ਚੁੱਿਕਆ ਜਾਂ ਜੁਮਾਂਦਰੂ ਸੁਭਾ ਤਬਦੀਲ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਮੌਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਜਾ ਮਸੀਤੇ ਹੱਗਦਾ ਹੈ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਿਦਨ ਭੈੜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਅਜੇਹੀ ਕਰਤੂ ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਿਜਸ ਤ ਉਹਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਹੱਡੀ ਦਾ ਸਵਾਦ: ਜਦ ਕੋਈ ਮਨੁੱ ਖ ਆਪਣੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਭੈੜਾ ਕੰਮ ਜਾਂ ਐਬ ਨਾ ਛੱਡੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਿਘਉ ਨੀ ਪਚਦਾ: ਜੇਕਰ ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਿਪਆਰ/ਖੁਸ਼ੀ/ਸੁੱਖ ਹਜ਼ਮ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਤੇ ਭਕਣ ਤਾਂ ਚੰਦ ਨੂੰ ਕੀ ?: ਬੰਦੇ ਦਾ ਥੁੱਿਕਆ ਚੰਦ ਤੀਕ ਨਹੀ ਂ ਅੱਪੜਦਾ, ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਲੋ ਕੀ ਂ ਭਾਵ ਿਕੰਨੀ ਿਨੰਿਦਆ ਪਏ ਕਰਨ ਉਹ ਉਹਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਿਵਗਾੜ ਸਕਦੇ।
ਕੁੱਬੇ ਦੇ ਲੱ ਤ ਰਾਸ ਆਉਣੀ: ਜਦ ਆਪਣੇ ਵਲ ਿਕਸੇ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋ ਜਾਵੇ।
ਕੁੱਬੇ ਬੂਟੇ ਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾ ਚੜਦਾ ਹੈ: ਗ਼ਰੀਬ ਤੇ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਨੂੰ ਹਰ ਕੋਈ ਦਬਾਣ ਦੀ ਕੋਿਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੂੜ ਿਨਖੁਟੇ ਨਾਨਕਾ, ਓੜਕ ਸਚ ਰਹੀ (ਗੁ ਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ): ਅੰਤ ਸੱਚ ਦੀ ਹੀ ਿਜੱਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਝੂਠੇ ਮਾਤ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਕੋਈ ਮਰੇ ਕੋਈ ਜੀਵੇ ਸੁਥਰਾ ਘੋਲ ਪਤਾਸੇ ਪੀਵੇ: ਆਪਣੇ ਿਵਚ ਮਸਤ ਰਿਹਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਮਤਲਬ ਪਸਤ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੋਹ ਨਾ ਤੁ ਰੀ, ਬਾਬਾ ਿਤਹਾਈ: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਿਦਆਂ ਹੀ ਕਿਹਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ ਿਕ ਮ ਥੱਕ ਿਗਆ ਹਾਂ, ਸਾਹ ਲੈ ਲੈ ਣ ਿਦਓ, ਉਸ ਤੇ ਢੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਕੋਠਾ ਉੱਸਿਰਆ, ਤਰਖਾਣ ਿਵੱਸਿਰਆ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਗੋਚਰਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਹਦੀ ਲੋ ੜ ਨਾ ਰਿਹ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦਾ।
ਕੋਿਲਆਂ ਦੀ ਦਲਾਲੀ ਿਵਚ ਮੂੰਹ ਕਾਲਾ: ਬੁਰੇ ਕੰਮ ਦੇ ਿਹੱਸੇਦਾਰ ਬਣਨ ਨਾਲ ਬਦਨਾਮੀ ਹੀ ਿਮਲੇ ਗੀ।
ਕੌਣ ਕਹੇ ਰਾਣੀਏ ਅੱਗਾ ਢਕ: ਵੱਡੇ ਡਾਢੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਔਗੁ ਣ ਜਾਂ ਭੁੱਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਕੋਈ ਨਹੀ ਂ ਿਚਤਾਰ ਸਕਦਾ।
ਖੜੇ ਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾ: ਿਜਹੜਾ ਮੌਕੇ ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।
ਖੰਡ, ਖੰਡ ਆਿਖਆਂ ਮੂੰਹ ਿਮੱਠਾ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ: ਿਨਰੀਆਂ ਪੁਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਮੂੰਹ ਜ਼ਬਾਨੀ ਦੇ ਲਾਿਰਆਂ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਦੀ ਿਨਸ਼ਾ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਰੋਟੀ ਰੋਟੀ ਆਿਖਆਂ ਿਢੱਡ ਨਹੀ ਂ ਭਰਦਾ ਤੇ ਭੁੱਖ ਨਹੀ ਂ ਲਿਹੰਦੀ।
ਖਾਈਏ ਦਾਲ, ਿਜਹੜੀ ਿਨਭੇ ਨਾਲ: ਸੰਜਮ ਦੀ ਿਸਿਖਆ ਦੇਣ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ।
ਖਾਈਏ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ, ਹੰਢਾਈਏ ਜਗ ਭਾਉਂਦਾ: ਖੁਰਾਕ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਲੋ ੜ ਮੁਤਾਬਕ ਖਾਓ, ਪਰ ਪੁਸ਼ਾਕ ਅਜੇਹੀ ਪਿਹਨੋ ਿਜਸ ਨੂੰ ਲੋ ਕੀ ਠੀਕ ਸਮਝਣ।
ਖਾਈ ਭਲੀ ਿਕ ਮਾਈ ? ਖਾਈ ਭਲੀ ਿਕ ਜਾਈ ?: ਿਜਹੜਾ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਨੂੰ ਦੇਵੇ ਉਹਨੂੰ ਮਾਂ, ਧੀਆਂ, ਪੁੱਤਾਂ ਆਿਦ ਨਾਲ ਚੰਗੇਰਾ ਿਗਿਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖਾਣ ਪੀਣ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ, ਤੇ ਮਾਰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ: ਜਦ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੇ ਮੌਜ ਬਹਾਰਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਵੇਲਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜਾਣੇ ਭਾਈਵਾਲ ਸਨ, ਜਦ ਇਸ ਖਾਣ ਪੀਣ ਬਦਲੇ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਿਸਰ ਆ ਗਈ, ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਇੱਕਲੇ ਨੂੰ ਹੀ ਝੱਲਣਾ
ਿਪਆ।
ਖਾਣ ਪੀਣ ਨੂੰ ਢਾਈ ਮੰਨੀਆਂ, ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਬਾਹੀ ਂ ਭੰਨੀਆਂ: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਚੋਖਾ ਿਢੱਡ ਭਰਵਾਂ ਮੰਗੇ ਪਰ ਕੰਮ ਦੇ ਵੇਲੇ ਬਹਾਨੇ ਲਾਵੇ ਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਕਰੇ ।
ਖਾਣ ਪੀਣ ਨੂੰ ਬਾਂਦਰੀ ਤੇ ਫਾਹੇ ਚੜਨ ਨੂੰ ਿਰੱਛ: ਖਾਣ ਪੀਣ ਨੂੰ ਭਾਗ ਭਰੀ ਤੇ ਧੌਣ ਭਨਾਉਣ ਨੂੰ ਜੁੰਮਾ: ਕਮਾਵੇ ਕੋਈ ਤੇ ਖਾਵੇ ਕੋਈ, ਿਮਹਨਤ ਮਜੂਰੀ ਕੋਈ ਕਰੇ ਪਰ ਫਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੀ ਖਾਵੇ।
ਖਾਿਧਆਂ ਖ਼ੂਹ ਵੀ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ : ਿਵਹਲੇ ਬਿਹ ਕੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਤਾਂ ਜੋਿੜਆ ਧੰਨ ਵੀ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖਾਲੀ ਸੰਖ ਵਜਾਵੇ ਦੀਪਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਫੋਕੀਆਂ ਫੜਾਂ ਮਾਰੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਤੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਖਾਂਦੇ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾ ਦੇਣਾ ਤੇ ਲਦੇ ਨੂੰ ਲੈ ਣ ਨਾ ਦੇਣਾ: ਿਕਸੇ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਦੇ ਚੰਗੇ ਿਦਨਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ ਵੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ।
ਖੁਦਾ ਨੇ ੜੇ ਿਕ ਘਸੁੰਨ ?: ਡਾਢੇ ਦਾ ਸੱਤੀ ਂ ਵੀਹੀ ਂ ਸੌ। ਰੱਬ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਸੁਣ ਕੇ ਉੱਨਾ ਕੰਮ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦੇ ਤੇ ਆਖੇ ਨਹੀ ਂ ਲੱ ਗਦੇ ਿਜੰਨਾ ਘਸੁੰਨ ਕੁਟਾਪੇ ਦੇ ਡਰ ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਖੂਹ ਦੀ ਿਮੱਟੀ ਖੂਹ ਨੂੰ ਹੀ ਲੱ ਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਏਥ ਿਜੰਨੀ ਖੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉੱਨਾ ਹੀ ਏਥੇ ਖਰਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖੂਹ ਪੁੱਟਦੇ ਨੂੰ ਖਾਤਾ ਿਤਆਰ: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਿਕਸੇ ਦੇ ਰਾਹ ਿਵਚ ਕੰਡੇ ਬੀਜਦਾ ਹੈ, ਉਹਦੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਵੀ ਿਵੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਿਕਸੇ ਦਾ ਬੁਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਵੀ ਬੁਰਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਖੇਤੀ ਖਸਮਾਂ ਸੇਤੀ: ਵਾਹੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਾਰ-ਿਵਹਾਰ ਿਵਚ ਤਾਂ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇ ਮਾਲਕ ਿਸਰ ਹੋ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰੇ ਕਰਾਵੇ।
ਖੈਰ ਕਲੰ ਦਰਾਂ, ਹੁੱਝਾਂ ਬਾਂਦਰਾਂ: ਕਮਾਵੇ ਕੋਈ ਤੇ ਖਾਵੇ ਕੋਈ, ਖੇਚਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕਰੇ ਤੇ ਫਾਇਦਾ ਕੋਈ ਉਠਾਵੇ।ਖਵਾਜੇ ਦਾ ਗਵਾਹ ਡੱ ਡੂ: ਿਜਹੜਾ ਿਜਸ ਕੋਲ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਦਾ ਸਾਥ ਿਦੰਦਾ ਹੈ ।
ਖੋਤੇ ਨੂੰ ਡਾਂਗ ਤੇ ਿਸਆਣੇ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਾਫ਼ੀ: ਮੂਰਖ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਗੱਲ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਿਸਆਣੇ ਲਈ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਗਊ ਪੁੰਨ ਦੀ, ਦੰਦ ਕੌਣ ਿਗਣੇ: ਮੁਫਤ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਿਮਲੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੌਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਗਏ ਿਨਮਾਣੇ ਰੋਜੜੇ ਰਿਹ ਗਏ ਨੌ ਤੇ ਵੀਹ: ਜਦ ਕੰਮ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਬਾਕੀ ਿਪਆ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਉਂ ਦੱਸ,ੇ ਿਜਵ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਾਸ ਰਸ ਿਵਚ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਜੋਰ,ੂ ਜਣੇ ਖਣੇ ਦੀ ਭਾਬੀ: ਮਾੜੇ ਮਨੁੱ ਖ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਰ ਕੋਈ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਣ ਦੀ ਕੋਿਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗ਼ਰੀਬ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਮਾਰ: ਗ਼ਰੀਬ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਦੁੱਖ ਸਿਹਣੇ ਪਦੇ ਹਨ।
ਗ਼ਰੀਬ ਰੱਖੇ ਰੋਜ਼ੇ, ਿਦਨ ਵੱਡੇ ਆਏ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਅਜੇਹਾ ਕੰਮ ਅਰੰਭ ਕਰੇ ਿਜਹੜਾ ਹੋਰ ਬਥੇਰੇ ਕਰਦੇ ਹੋਣ, ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਔਿਖਆਈ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇ ।
ਗਲ ਪਇਆ ਢੋਲ ਵਜਾਉਣਾ ਪਦਾ ਹੈ: ਿਸਰ ਿਪਆ ਕੰਮ ਔਖੇ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਗੱਲ ਹੋਈ ਪੁਰਾਣੀ, ਬੁਕਲ ਮਾਰ ਬੈਠੀ ਚੁਧਰਾਣੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਨਮੋਸ਼ੀ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਕੁਝ ਿਚਰ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮ ਮਿਹਸੂਸ ਕੇ ਿਪਛਾਂਹ ਿਪਛਾਂਹ ਰਹੇ, ਪਰ ਸਮਾਂ ਲੰ ਘ ਜਾਣ ਤੇ ਬੜਾ ਸਾਊ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਬਣ-ਬਣ ਬਹੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਗੱਲ ਕਿਹੰਦੀ ਹੈ ਤੂ ੰ ਮੈਨੂੰ ਮੂੰਹ ਕੱਢ, ਮ ਤੈਨੂੰ ਘਰ ਕਢਾਊਂ: ਮੂੰਹ ਕੱਢੀ ਗੱਲ ਝੱਟ ਿਖੱਲਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਅਜੇਹੀ ਹੋਵੇ ਿਜਸ ਤ ਲੋ ਕ ਉਹ ਗੱਲ ਕਿਹਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮਗਰ ਪੈ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਔਿਖਆਂ ਹੋਣਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਗੱਲ ਕਰਾਂ ਗੱਲ ਨਾਲ, ਤੇ ਨੱਕ ਵੱਢਾਂ ਵੱਲ ਨਾਲ; ਗੱਲ ਲਾਈਏ ਿਗੱਟ,ੇ ਕੋਈ ਰੋਵੇ ਕੋਈ ਿਪੱਟੇ: ਿਕਸੇ ਦੇ ਿਸਰ ਠਾਹ-ਸੋਟਾ ਮਾਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਗੱਲ ਅਜੇਹੇ ਿਸਆਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਲਾਉਣੀ ਿਕ ਉੱਤ ਉੱਤ ਉਹ ਬੁਰੀ ਨਾ ਲੱ ਗੇ ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਬਿਹ
ਕੇ ਸੋਚ,ੇ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਖੂਬ ਿਮਰਚਾਂ ਲੱ ਗਣ।
ਗੱਲੀ ਂ ਬਾਤੀ ਂ ਮ ਵੱਡੀ ਕਰਤੂ ਤੀ ਂ ਵੱਡੀ ਜਠਾਣੀ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਫੋਕੀਆਂ ਫੜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਿਫਰੇ ਪਰ ਹੱਥੀ ਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਕਰੇ, ਕੰਮ ਜਾਂ ਖਰਚ ਦੇ ਵੇਲੇ ਆਪ ਿਪਛਾਂਹ ਹਟ ਜਾਵੇ ਤੇ ਹੋਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਡਾਹਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਂ
ਗੰਗਾ ਗਈਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਕਦੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀ ਂ ਔਦੀਆਂ : ਿਕਸੇ ਖਾਊ ਿਵਅਕਤੀ ਕੋਲ ਗਈ ਚੀਜ਼ ਕਦੇ ਵਾਿਪਸ ਨਹੀ ਂ ਆਉਂਦੀ।
ਗੰਗਾ ਗਏ ਤਾਂ ਗੰਗਾ ਰਾਮ, ਜਮਨਾ ਗਏ ਤਾਂ ਜਮਨਾ ਦਾਸ: ਮੌਕੇ ਅਨੁ ਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਣਾ।
ਗੰਗਾ ਦਾ ਰਾਹ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਦਸਦੇ ਨੇ ਪਰ ਨਾਲ ਕੋਈ ਨੀ ਜਾਂਦਾ: ਸੁਕੀ ਦਲੇ ਰੀ ਦੇਣੀ, ਪਰ ਸਾਥ ਨਹੀ ਂ ਦੇਣਾ।
ਗਾਹਕ ਦਾ ਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀ ਂ: ਗਾਹਕ ਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਨਹੀ ਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ।
ਿਗੱਦੜ ਦਾਖ ਨਾ ਅਪੜੇ ਆਖੇ ਥੂਹ ਕੌੜੀ: ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਪਣੇ ਿਵਚ ਨਾ ਹੋਣਾ, ਪਰ ਦੋਸ਼ ਦੂਿਜਆਂ ਿਸਰ ਦੇਣਾ।
ਿਗੱਦੜ ਦੇ ਗੂ ੰਹ ਦੀ ਲੋ ੜ ਪਈ ਤਾਂ ਆਖੇ ਯਾਰ ਪਹਾੜੀ ਂ ਹੱਗਦੇ ਨੇ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਮਾਮੂਲੀ ਿਜਹੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮਾਮੂਲੀ ਜੇਹੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋ ੜ ਪਵੇ, ਤੇ ਉਹ ਅੱਗ ਆਕੜ ਕੇ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦੇਵੇ ।
ਗੁ ੜ ਿਘਉ ਮੈਦਾ ਤੇਰਾ, ਜਲ ਫੂਕ ਬਸੰਤਰ ਮੇਰਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਿਹੱਸਾ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਲੈ ਣਾ ਚਾਹੇ ਪਰ ਖਰਚ ਦੀ ਵਾਰੀ ਿਪਛਾਂਹ ਹਟੇ ।
ਗੁ ੜ ਿਦੱਿਤਆਂ ਮਰੇ ਤਾਂ ਮਹੁਰਾ ਿਕਉਂ ਦੇਈਏ ?: ਜਦ ਕੋਈ ਕੰਮ ਿਮੱਠੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਔਿਖਆਂ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਕੰਮ ਲੈ ਣ ਦੀ ਕੀ ਲੋ ੜ ?
ਗੁ ਰੂ ਿਬਨਾ ਗਤ ਨਹੀ ਂ ਸ਼ਾਹ ਿਬਨਾ ਪਤ ਨਹੀ ਂ: ਿਜਵ ਗੁ ਰੂ ਹੀ ਮਨੁੱ ਖ ਦਾ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਉਵ ਹੀ ਿਕਸੇ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਸ਼ਾਹ ਕੋਲ ਹੀ ਉਧਾਰ ਿਲਆਂ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਗੂ ੰਗੇ ਦੀਆਂ ਸੈਨਤਾਂ ਗੂ ੰਗੇ ਦੀ ਮਾਂ ਹੀ ਜਾਣੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਕੋਈ ਗੋਲ ਮੋਲ ਿਜਹੀ ਗੱਲ ਕਰੇ ਿਜਸ ਦੀ ਆਮ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਆਵੇ ।
ਗੋਲੀ ਿਕਹਦੀ ਤੇ ਗਿਹਣੇ ਿਕਹਦੇ ?: ਅਸੀ ਂ ਤੁ ਹਾਡੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਸਭ ਕੁਝ ਤੁ ਹਾਡਾ ਹੀ ਹੈ, ਿਜਵ ਚਾਹੇ ਿਤਵ ਵਰਤੋ।
ਗੋਲੀ ਕੋਲ ਬੋਲੀ ਬੁਰੀ: ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਲਿਗਆ ਜ਼ਖ਼ਮ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਬਾਨ ਨਾਲ ਬੋਲੀ ਭੈੜੀ ਗੱਲ ਨਹੀ ਂ ਭੁਲਦੀ।
ਗੋਲੇ ਹੋ ਕੇ ਕਮਾਈਏ, ਤੇ ਿਵਹਲੇ ਹੋ ਕੇ ਖਾਈਏ: ਕਰ ਮਜੂਰੀ ਤੇ ਖਾ ਚੂਰੀ, ਕੰਮ ਿਦਲ ਲਾ ਕੇ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਹੀ ਫਲ ਸੁਆਦੀ ਲਗਦਾ ਹੈ।
ਗ ਭੁਨਾਵੇ ਜ, ਭਾਵ ਿਗੱਲੇ ਹੋਣ: ਮਤਲਬ ਲਈ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਪਦਾ ਹੈ ।
ਘਰ ਸਭ ਤ ਉੱਤਮ ਪੂਰਬ ਭਾਵ ਪੱਛਮ: ਜੋ ਸੁਖ ਛੱਜੂ ਦੇ ਚਬਾਰੇ, ਨਾ ਬਲਖ ਨਾ ਬੁਖਾਰੇ; ਜੋ ਸੁਖ, ਅਨੰਦ ਘਰ ਿਵਚ ਿਮਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਾਹਰ ਨਹੀ ਂ ਿਮਲਦਾ।
ਘਰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਨਹੀ ਂ, ਮਾਂ ਪਰੀਹਣ ਗਈ: ਘਰ ਿਵਚ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਖਾਣ ਜੋਗਾ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਤੇ ਕਿਹੰਦਾ ਹੈ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਿਪੰਡ ਿਵਚ ਸੀਰਾ ਵੰਡਣ ਗਈ ਹੈ। ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਿਵਰੁੱਧ ਫੜਾਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਘਰ, ਘਰ ਵਾਲੀ ਨਾਲ: ਇਸਤਰੀ ਿਬਨਾਂ ਮਨੁੱ ਖ ਦਾ ਘਰ ਨਹੀ ਂ ਵਸਦਾ।
ਘਰ ਦਾ ਜੋਗੀ ਜੋਗੜਾ, ਬਾਹਰ ਦਾ ਜੋਗੀ ਿਸੱਧ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਿਸਆਣੇ ਬੰਿਦਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਹੋਰਨਾਂ ਕੋਲ ਸਲਾਹ ਲੈ ਣ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਘਰ ਦਾ ਪਾਟਾ ਿਰਜ਼ਕ ਦਾ ਘਾਟਾ: ਕਲਾ ਕਲੰ ਦਰ ਵਸੇ ਘਿੜਉਂ ਪਾਣੀ ਨੱਸੇ।
ਘਰ ਦਾ ਭੇਤੀ ਲੰ ਕਾ ਢਾਏ: ਘਰ ਦਾ ਭੇਤੀ ਿਜ਼ਆਦਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਘਰ ਦੀ ਅੱਧੀ, ਬਾਹਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਲ ਚੰਗੀ: ਘਰ ਦੀ ਥੋੜੀ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਬਾਹਰ ਮੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਤ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਘਰ ਦੀ ਕੁਕੜੀ/ਮੁਰਗੀ ਦਾਲ ਬਰਾਬਰ: ਘਰ ਦੀ ਪਲੀ ਹੋਈ ਕੁਕੜੀ ਬਜਾਰ ਿਲਆਂਦੀ ਦਾਲ ਨਾਲ ਸਸਤੀ ਪਦੀ ਹੈ। ਘਰ ਬਣਾਈ ਚੰਗੀ ਸੋਹਣੀ ਚੀਜ਼ ਮੁੱਲ ਦੀ ਮਮੂਲੀ ਚੀਜ਼ ਨਾਲ ਸਸਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਘਰ ਦੀ ਖੰਡ ਿਕਰਿਕਰੀ, ਬਾਹਰ ਦਾ ਗੁ ੜ ਿਮੱਠਾ: ਜਦ ਘਰ ਦੀ ਚੰਗੀ ਚੀਜ ਪਸੰਦ ਨਾ ਆਵੇ, ਪਰ ਬਾਹਰ ਮਾੜੀ ਵੀ ਚੰਗੀ ਲੱ ਗੇ, ਤਾ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਘਰ ਫੂਕ ਤਮਾਸਾ ਵੇਖਣਾ: ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਾ।
ਘਰ ਲੜਾਕੀ, ਬਾਹਰ ਸੰਘਣੀ ਮੇਲੋ ਮੇਰਾ ਨਾਂ: ਘਰ ਵਾਿਲਆਂ ਨਾਲ ਤਾਂ ਅਜੋੜ ਰੱਖਣਾ, ਪਰ ਬਾਹਰ ਿਮੱਠੀ ਬਣ ਕੇ ਰਿਹਣਾ ।
ਘਰ ਵਸਿਦਆਂ ਦੇ, ਸਾਕ ਿਮਲਿਦਆਂ ਦੇ ਤੇ ਖੇਤ ਵਹੁੰਿਦਆਂ ਦੇ: ਇਹ ਅਖਾਣ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਿਕ ਘਰ ਦਾ ਵਾਸਾ ਰੱਖਣ ਨਾਲ, ਸਾਕਾਦਾਰੀ ਿਮਲਦੇ ਿਗਲਦੇ ਰਿਹਣ ਨਾਲ, ਖੇਤ ਵਾਹੁੰਦੇ ਰਿਹਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਾਲਕੀ ਕਾਇਮ
ਰਿਹੰਦੀ ਹੈ।
ਘਰ ਵਾਲੇ ਘਰ ਨਹੀ ਂ, ਹੋਰ ਿਕਸੇ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀ ਂ: ਿਸਰ ਤੇ ਨਹੀ ਂ ਕੁੰਡਾ ਹਾਥੀ ਿਫਰੇ ਲੁੰ ਡਾ।
ਘਰ ਖਾਂਿਦਆਂ ਦੇ ਅੰਗ ਸਾਕ ਸੱਭ:ੇ ਿਰਸਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਖਾਂਦੇ ਪੀਦੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਘਰ ਘਰ ਗਵਾਇਆ, ਬਾਹਰ ਭੜੂਆ ਕਹਾਇਆ: ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਾਉਣਾ ਤੇ ਬਾਹਰ ਮਖੌਲ ਕਰਵਾਉਣਾ।
ਘਰ ਚੂਹੇ ਰੁਸ ਰੁਸ ਜਾਂਦੇ ਬਾਹਰ ਖੜਪਚ: ਿਜਸ ਦੀ ਘਰ ਿਵਚ ਕੋਈ ਨਾ ਮੰਨਦਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਬਾਹਰ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਿਸਿਖਆ ਦਦਾ ਿਫਰੇ।
ਘਰ ਜਾਈਏ ਖਾ ਕੇ, ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਿਮਲਨ ਪਕਾ ਕੇ, ਜਾਈਏ ਭੁੱਖੇ ਤੇ ਅੱਗ ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛੇ: ਰੱਬ ਰੱਿਜਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਰਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਿਜਹੜਾ ਹੋਰਨਾਂ ਦੀ ਆਸ ਉੱਤੇ ਘਰ ਤੁ ਰ ਪਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੇ ਲੋ ੜ-ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਆਪ ਉੱਦਮ ਨਹੀ ਂ
ਕਰਦਾ, ਉਹਨੂੰ ਿਨਰਾਸ ਹੀ ਹੋਣਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਘੜੀ ਦੇ ਘੁ ਿਥਆਂ ਸੌ ਕੋਹਾਂ ਤੇ ਜਾ ਪਈਦਾ ਹੈ: ਵੇਲੇ ਤ ਖੁੰਝ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਔਖੇ ਹੋਣਾ ਤੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਘੜੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਇਆ, ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਿਤਹਾਇਆ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਇਕ ਜਣੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਦੇਣ ਲੱ ਗੀਏ ਤੇ ਪਾਸ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਹ ਸ਼ੈ ਮੰਗਣ ਲੱ ਗ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਿਘਓੁ ਡੁ ੱ ਲਾ ਥਾਲ, ਨਾ ਿਮਹਣਾ ਨਾ ਗਾਲ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਚੀਜ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਿਦਸੇ, ਪਰ ਅਸਲ ਿਵਚ ਨੁ ਕਸਾਨ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ।
ਿਘਉ ਿਵਚ ਰੰਬਾ ਬੜਾ ਅਚੰਭਾ: ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੀ ਹੱਦ ਵੱਧ ਵਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਤੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਘੁ ਿਮਆਰੀ ਆਪਣਾ ਹੀ ਭਾਂਡਾ ਸਲਾਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈ ਹੀ ਚੰਗੀ ਲੱ ਗਦੀ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਨੀ ਂਗਰ ਪਰਾਇਆ ਢੀ ਂਗਰ।
ਘੋੜਾ ਘਾਹ ਨਾਲ ਯਾਰੀ ਲਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕੀ ਖਾਵੇਗਾ: ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਦੇ ਿਹੱਤ ਖ਼ਾਿਤਰ ਸਭ ਯਾਰੀਆਂ ਿਵਸਰ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ।
ਘੋੜੇ ਦੀ ਪੂਛ ਲੰ ਬੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਆਪ ਹੀ ਕੱਜੇਗੀ: ਜੇ ਿਕਸੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਲਾਭ ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।
ਚਮੜੀ ਜਾਵੇ, ਦਮੜੀ ਨਾ ਜਾਵੇ: ਿਜਹੜਾ ਕੰਜੂਸ ਬੰਦਾ ਵੱਧ ਤ ਵੱਧ ਔਿਖਆਈ ਝੱਲ ਕੇ ਵੀ ਪੈਸਾ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰੇ, ਉਸ ਤੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਚੜਦੇ ਸੂਰਜਾ ਨੂੰ ਸਲਾਮਾਂ: ਤਾਕਤਵਰ ਤੇ ਚੜਤ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸਾਰੇ ਿਸਫ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਸ ਅੱਗੇ ਝੁਕਦੇ ਹਨ।
ਚਿੜਆ ਸੌ ਤੇ ਲੱ ਥਾ ਭੌ: ਬਹੁਤਾ ਕਰਜਾ ਚੜਣ ਤੇ ਬੰਦਾ ਬੇਪਵਾਹ ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚੜੀ ਲੱ ਥੀ ਦੀ ਨਾ ਹੋਣੀ: ਬੇਸ਼ਰਮ ਮਨੁੱ ਖ ਿਜਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਦਾ ਅਿਹਸਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਚੱਕੀ ਦਾ ਪੀਠਾ ਚੰਗਾ, ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਪੀਠਾ ਮੰਦਾ: ਿਮਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਕਮਾਇਆ ਮੰਗ ਮੰਗ ਕੇ ਲਏ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਮੰਗਣ ਨਾਲ ਮਜੂਰੀ ਚੰਗੀ।
ਚੱਜ ਨਾ ਆਚਾਰ ਤੇ ਘੁ ਲਣ ਨੂੰ ਿਤਆਰ: ਹਰ ਸਮ ਲੜਾਈ ਲਈ ਿਤਆਰ ਰਿਹਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਚੰਗੀ ਕਰ ਬਹਾਲੀ, ਪੇੜੇ ਲਏ ਚੁਰਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸਮਝ ਕੇ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਵਾਲੇ ਥਾਂ ਬਹਾ ਦੇਈਏ ਅਤੇ ਉਹ ਅੱਗ ਬੇਈਮਾਨੀ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਿਸੱਧਾ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਆਪਿਣਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਚੰਦ ਚੜੇ ਗੁ ੱਝੇ ਨਹੀ ਂ ਰਿਹੰਦੇ: ਚੰਗੇ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਬਦੋ-ਬਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਚੰਦ ਤੇ ਥੁੱਿਕਆ ਮੂੰਹ ਤੇ ਪਦਾ ਹੈ: ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਿਨੰਿਦਆ ਕੀਿਤਆਂ ਉਸ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਿਵਗੜਦਾ, ਸਗ ਿਨੰਦਕ ਨੂੰ ਹੀ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹਦੀ ਹੀ ਭੰਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਚੰਦਰਾ ਗਵਾਂਢ ਤੇ ਲਾਈ ਲਗ ਖ਼ਸਮ ਨਾ ਹੋਵੇ: ਭੈੜੇ ਤੇ ਬੇਸਮਝ ਨਾਲ ਵਾਸਤਾ ਨਾ ਹੀ ਪਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਚੰਨ ਚੜੇ ਗੁ ੱਝੇ ਨਹੀ ਂ ਰਿਹੰਦੇ: ਿਕਸੇ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤੇ ਸ਼ੁਭ ਗੱਲ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱ ਗ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਚਾਚਾ ਅਿਖਆਂ ਪੰਡ ਕੋਈ ਨਹੀ ਂ ਚੁੱਕਦਾ: ਜਦ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਕੇਵਲ ਿਮੰਨਤ ਨਾਲ ਕੋਈ ਂ ਕੰਮ ਨਹੀ ਂ ਚਲਦਾ ।
ਚਾਦਰ ਤ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਕੱਢਣੇ: ਆਮਦਨ ਤ ਵੱਧ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ।
ਚਾਦਰ ਵੇਖ ਕੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰਨੇ : ਆਮਦਨ ਅਨੁ ਸਾਰ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ।
ਚਾਰ ਿਦਨ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਫੇਰ ਹਨੇ ਰੀ ਰਾਤ: ਦੁਨੀਆ ਿਵਚ ਸੁਖ ਥੋੜਾ ਹੈ ਤੇ ਦੁੱਖ ਬਹੁਤਾ। ਥੋੜੇ ਿਦਨ ਸੁਖ ਦੇ ਲੰ ਘੇ ਿਫਰ ਦੁੱਖ ਨੇ ਡੇ ਰੇ ਲਾ ਲਏ।
ਿਚੱਟੀ ਦਾੜੀ ਤੇ ਆਟਾ ਖ਼ਰਾਬ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਸਆਣਾ ਿਵਅਕਤੀ ਕੋਈ ਸਮਾਿਜਕ ਕੁਰੀਤੀ ਕਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਿਚੜੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਿਲਆਉਣਾ: ਿਕਸੇ ਅਣਹੋਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਰ ਿਵਖਾਲਣਾ।
ਿਚੜੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਗਵਾਰਾਂ ਦਾ ਹਾਸਾ: ਮਾੜੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਿਸਰ ਦੁੱਖ ਆ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਮੂਰਖ ਲੋ ਕ ਦੁੱਖ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੱਸਦੇ ਤੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੇਖਦੇ ਹਨ।
ਚੂਹੇ ਨੂੰ ਸੁੰਢ ਦੀ ਗੱਠੀ ਲੱ ਭੀ ਤੇ ਉਹ ਪੰਸਾਰੀ ਬਣਾ ਬੈਠਾ: ਿਕਸੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਗੁ ਣ ਹੱਥ ਆ ਜਾਣ ਤੇ ਆਕੜ ਵਾਲਾ ਬਣ ਜਾਣਾ।
ਚੋਰ ਉੱਚਕਾ ਚੌਧਰੀ, ਗੁ ੰਡੀ ਰੰਨ ਪਰਧਾਨ: ਜਦ ਲੁੱ ਚੇ, ਲੰ ਡੇ ਆਦਮੀ ਿਕਸੇ ਥਾਂ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਬਣ ਜਾਣ ਤੇ ਭਲੇ ਮਾਣਸਾਂ ਦੀ ਪੁੱਛ ਪਰਤੀਤ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਚੋਰ ਦੀ ਮਾਂ ਕੋਠੀ 'ਚ ਮੂੰਹ: ਮਾੜੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਾਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਰਿਮੰਦਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੀ ਹੈ।
ਚੋਰ ਦੇ ਪੈਰ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੇ: ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਆਇਆ ਚੋਰ ਰਤੀ ਭਰ ਖੜਕਾ ਹੋਣ ਤੇ ਨਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚੋਰ ਨਾਲ ਪੰਡ ਕਾਹਲੀ: ਜਦ ਅਸਲੀ ਬੰਦੇ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬੰਦਾ ਕਾਹਲੀ ਕਰੇ।
ਚੋਰ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਨਾ ਵੇਖੀਏ, ਕੁੱਟੀ ਂਦੇ ਨੂੰ ਵੇਖੀਏ: ਚੋਰ ਨੂੰ ਚੋਰੀ ਦਾ ਮਾਲ ਖਾਂਦੇ ਨੂੰ ਨਾ ਵੇਖੀਏ, ਸਗ ਮਾਰ ਖਾਂਦੇ ਨੂੰ ਵੇਖੀਏ: ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਤ ਜੇ ਥੋੜਾ ਲਾਭ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਹਦਾ ਲਾਲਚ ਨਹੀ ਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗ ਮੰਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਮੰਦੇ ਿਸੱਿਟਆਂ
ਦਾ ਿਖਆਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੰਦੇ ਕੰਮਾਂ ਤ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਚੋਰ ਨੂੰ ਨਾ ਮਾਰੋ ਚੋਰ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰੋ: ਨੁ ਕਸਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਤੋ ਪਿਹਲਾਂ ਨੁ ਕਸਾਨ ਦੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਚੋਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਣਾ ਲੱ ਗੋ, ਸਾਧਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਣਾ ਜਾਗੋ: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਟਾਕਰੇ ਦੇ ਦੋਹੀ ਂ ਪਾਸੀ ਂ ਵਗੇ, ਦੋਹਾਂ ਿਧਰਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਤੇ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਵੇ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਚੋਰੀ ਤੇ ਉੱਤ ਸੀਨਾ ਜ਼ੋਰੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰਨ ਤ ਬਾਅਦ ਆਕੜ ਿਦਖਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਚੋਰੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਡਾਂਗਾਂ ਦੇ ਗਜ਼: ਹਰਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਭੰਗ ਦੇ ਭਾੜੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਚੋਰੀ ਲੱ ਖ ਦੀ ਵੀ ਚੋਰੀ ਕੱਖ ਦੀ ਵੀ: ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਹੀ ਹੈ, ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਹੀ ਹੈ, ਚੁਰਾਈ ਭਾਵ ਮਾਮੂਲੀ ਚੀਜ਼ ਜਾਵੇ ਭਾਵ ਕੀਮਤੀ।
ਛੱਜ ਤਾਂ ਬੋਲੇ ਛਾਣਨੀ ਕੀ ਬੋਲੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਐਬਾਂ, ਨੁ ਕਸਾਂ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਚੰਗੇਿਰਆਂ ਦੇ ਨੁ ਕਸ ਕੱਢੇ ਤੇ ਐਬ ਫੋਲੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਛੱਿਡਆ ਿਗਰਾਂ ਤੇ ਕੀ ਲੈ ਣਾ ਨਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਿਦਲ ਸਾਂਝ ਨਾ ਰਹੇ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੋਚੋ।
ਿਛੱਕਾ ਟੁੱਟਾ ਿਬੱਲੀ ਦੇ ਭਾਗੀ ਂ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਿਧਰ ਦਾ ਅਚਨਚੇਤ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਸ ਤ ਕੋਈ ਹੋਰ ਜਣਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਛੀਹ-ਛੀਹ ਕੀਿਤਆਂ ਕੋਈ ਪਾਣੀ ਨਹੀ ਪੀ ਂਦਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਕਿਹਣ ਤੇ ਵੀ ਲੋ ੜ ਦੀ ਚੀਜ ਨਾ ਲਵੇ।
ਛੋਟਾ ਮੂੰਹ ਤੇ ਵੱਡੀ ਬਾਤ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਵੱਡੇ ਪਰਤਾਪੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਕੋਈ ਨੁ ਕਸ ਦੱਸਣ ਲੱ ਿਗਆਂ ਆਦਮੀ ਝਕੇ ਿਕ ਮ ਮਮੂਲੀ ਬੰਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਗੱਲ ਹੈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਆਦਮੀ ਬਾਰੇ ਤੇ ਭੈੜੀ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਛੋਿਲਆਂ ਨਾਲ ਘੁ ਣ ਵੀ ਿਪਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਕਈ ਵਾਰੀ ਵੱਡੀ ਚੀਜ਼ ਨਾਲ ਿਨੱ ਕੀ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਸ ਜੀਉਣਾ, ਅਪਜਸ ਮਰਨਾ: ਬਦਨਾਮੀ ਭਰੀ ਿਜੰਦਗੀ ਨਾਲ ਮੌਤ ਚੰਗੀ: ਅਸਲੀ ਅਰਥਾਂ ਿਵਚ ਜੀਉਂਦਾ ਉਹੋ ਹੈ ਿਜਸ ਨੂੰ ਲੋ ਕ ਸਲਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ। ਬਦਨਾਮ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਮੋਇਆਂ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
ਜਹੇ ਜੰਮੇ ਜਹੇ ਨਾ ਜੰਮ:ੇ ਿਨਕੰਮੇ ਿਵਅਕਤੀ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਿਨਕੰਮੀ ਔਲਾਦ ਤ ਸਤਾਏ ਮਾਪੇ ਇਹ ਅਖ਼ਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਜਥਾ ਰਾਜਾ, ਤਥਾ ਪਰਜਾ: ਿਜਹੋ ਿਜਹੇ ਆਗੂ ਹੋਣਗੇ ਉਹੋ ਿਜਹੇ ਹੀ ਲੋ ਕ ਹੋਣਗੇ।
ਜਮਾਤ ਕਰਾਮਾਤ: ਏਕੇ ਦੀ ਬਰਕਤ ਦੱਸਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਜਦ ਤਕ ਸਾਸ ਤਦ ਤੱਕ ਆਸ: ਜਦ ਤਕ ਸੁਆਸ ਆਉਦੇ ਹਨ, ਬਚ ਜਾਣ ਦੀ ਆਸ ਬਣੀ ਰਿਹੰਦੀ ਹੈ।
ਜਦ ਦੇ ਜੰਮੇ ਲਾਲ ਓਦ ਦਾ ਇਹੋ ਹਾਲ: ਜਦ ਕੋਈ ਮਨੁੱ ਖ ਆਪਣੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸੁਧਾਰੇ, ਬਾਰ ਬਾਰ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਦਾ ਜਾਏ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਜਦ ਰੱਬ ਿਦੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਛੱਪਰ ਫਾੜ ਕੇ ਿਦੰਦਾ ਹੈ: ਜਦ ਉਮੀਦ ਤ ਵੱਧ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਿਮਲੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਜੱਗ ਚਲੋ ਚਲੀ ਦਾ ਮੇਲਾ: ਸੰਸਾਰ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹੈ ਮੌਤ ਸਚਾਈ ਹੈ।
ਜੱਟ ਸੋਨੇ ਦਾ, ਥੱਲਾ ਿਪੱਤਲ ਦਾ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਿਵਚ ਸੌ ਗੁ ਣ ਹੁੰਿਦਆ ਨਾਲ ਇਕ ਔਗੁ ਣ ਵੀ ਹੋਵੇ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਹੇਠ ਿਪਆ ਵੀ ਮਾਰੇ ਤੇ ਉੱਤੇ ਿਪਆ ਵੀ : ਜਦ ਕੋਈ ਿਲੱ ਸਾ ਜਾਂ ਡਾਢਾ ਹੋ ਕੇ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਿਵਚ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪੁਚਾਏ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਹੋਇਆ ਕਮਲਾ ਖ਼ੁਦਾ ਨੂੰ ਲੈ ਗਏ ਚੋਰ : ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਭੋਲਾ ਜਾਂ ਯਮਲਾ ਬਣ ਜਾਏ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਕੀ ਜਾਣੇ ਕੋਕਲੇ (ਗੁ ਲਗੁ ਲੇ) ਪਦ ਬਹੇੜੇ ਖਾ : ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਤੇ ਭੋਲੇਪਣ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਪਦ ਬਹੇੜੇ ਤੇ ਗੁ ਲਗੁ ਲੇ ਿਵਚਲਾ ਫ਼ਰਕ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਜਾਣਦਾ ।
ਜੱਟ ਕੀ ਜਾਣੇ ਲੌ ਗਾਂ ਦਾ ਭਾਅ : ਇਸ ਆਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਦਾ ਭੋਲਾਪਣ ਦਰਸਾਇਆ ਿਗਆ ਹੈ। ਜੱਟ ਦਾ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਵਾਹ ਕਣਕ ਨਾਲ ਹੈ, ਲੌ ਗਾਂ ਬਾਰੇ ਉਹ ਕੀ ਜਾਣੇ?
ਜੱਟ ਗੰਨਾ ਨਹੀ ਂ ਦਦਾ, (ਗੁ ੜ ਦੀ) ਭੇਲੀ ਦੇ ਦਦਾ ਹੈ : ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਦੇ ਅਲਬੇਲੇ ਸੁਭਾਅ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੈ। ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਮੰਗਣ ਤੇ ਥੋੜੀ ਿਜੰਨੀ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਨਾ ਦੇਵੇ ਤੇ ਰ ਿਵਚ ਆਇਆ ਉਸ ਤ ਕਈ ਗੁ ਣਾਂ ਵਧ ਦੇਵੇ, ਉਸ ਸੰਬੰਧੀ
ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਜੱਟਾਂ ਦੇ, ਭੋਲੂ ਨਰੈਣ ਦਾ : ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਵੱਛੜ ਕੇ ਵੀ ਆਪਿਣਆ ਿਵਚ ਹੀ ਆ ਿਮਲੇ , ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਤੇ ਸੂਰ ਬਰਾਬਰ ਜੱਟ ਤੋਲਾ ਭਾਰਾ, ਸੂਰ ਖੁੱਟੇ ਮਰਲਾ ਜੱਟ ਿਵਘਾ ਸਾਰਾ : ਇਸ ਆਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਨੂੰ ਸੂਰ ਨਾਲ ਵੀ ਵਧੇਰਾ ਅੱਖੜ ਦੱਿਸਆ ਿਗਆ ਹੈ ਿਕਉਂਿਕ ਜੱਟ ਆਈ ਤੇ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਬੁਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜੱਟ ਦਾ ਹਾਸਾ ਭੰਨ, ਗੁ ਆਏ ਪਾਸਾ : ਹਾਸਾ ਠੱਠਾ ਕਰਿਦਆਂ ਜੇ ਿਕਸੇ ਦੀ ਹਰਕਤ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਸੱਟ ਫ਼ੱਟ ਲੱ ਗ ਜਾਏ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਦੀਆਂ ਸੌ ਮਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ : ਜੱਟ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਉਥ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਿਰਸ਼ਤਾ ਕੱਢ ਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਭ ਦਾ ਿਰਸ਼ਤੇਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੱਟ ਦੇ ਜ ਪੱਕੇ, ਸੱਕੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰੇ ਧੱਕੇ : ਜਦ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਿਤਆਰ ਹੋ ਜਾਏ ਉਦ ਨਸ਼ੇ ਿਵਚ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਮਾਂ ਦਾ ਵੀ ਿਨਰਾਦਰ ਕਰਨ ਨਹੀ ਂ ਟਲਦਾ।
ਜੱਟ ਨਾ ਜਾਣੇ ਗੁ ਣ ਕਰਾ, ਚਣਾ ਨਾ ਜਾਣੇ ਵਾਹ : ਇਸ ਆਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਤੇ ਛੋਿਲਆਂ ਦੇ ਲੱ ਛਣ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੱਟ ਕੀਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀ ਂ ਜਾਣਦਾ ਤੇ ਛੋਿਲਆਂ ਵਾਸਤੇ ਬਹੁਤੀ ਵਾਹੀ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੀ।
ਜੱਟ, ਪੱਟ (ਵੱਟ) ਤੇ ਫੱਟ ਬੱਧੇ ਹੀ ਕਾਬੂ (ਰਾਸ) ਆਉਂਦੇ ਨੇ : ਖੇਤ ਦੀ ਵੱਟ ਨਾ ਬੰਨੀਏ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਬਾਹਰ ਵਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੱਟ ਤੇ ਪੱਟੀ ਨਾ ਬੰਨੀਏ ਤਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਰੇਸ਼ਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬੰਨ ਕੇ ਨਾ ਰੱਿਖਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੱਟ ਵੀ
(ਕਿਹੰਦੇ ਨੇ ) ਬੱਧਾ ਹੀ ਠੀਕ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ।
ਜੱਟ ਪੰਜ ਨਹੀ ਂ ਸਿਹੰਦਾ, ਪੰਜਾਹ ਸਿਹ ਲਦਾ ਹੈ : ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਦੇ ਅਲਬੇਲੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਿਜ਼ਕਰ ਹੈ। ਝੱਲ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸੌ ਗੱਲਾਂ ਝੱਲ ਜਾਏ ਤੇ ਅੜ ਬਹੇ ਤਾਂ ਇਕ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਝੱਲਦਾ।
ਜੱਟ ਫ਼ਕੀਰ ਗਲ ਗੰਿਢਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ : ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਿਵਅਕਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਦ ਉਸ ਦਾ ਿਦਲ ਸਾਧ ਬਣਨ ਤੇ ਆ ਿਗਆ, ਘਰ ਗੰਢੇ (ਿਪਆਜ਼) ਲੈ ਕੇ ਮਾਲਾ ਬਣਾ ਲਈ, ਕੌਣ ਮਾਲਾ ਲੈ ਣ ਜਾਏ।
ਜੱਟ ਭੇਲੀ ਦੇਸੀ, ਗੰਨਾ ਨਾ ਦੇਸੀ : ਜੱਟ ਗੰਨਾ ਨਹੀ ਂ ਦਦਾ, ਗੁ ੜ ਦੀ ਭੇਲੀ ਦੇ ਦਦਾ ਹੈ।
ਜੱਟ ਮਿਹਆਂ ਸੰਸਾਰ ਕਬੀਲਾ ਗਾਲਦੇ ਜਾਂ ਕੁੱਕੜ, ਕਾਂ, ਿਕਰਾੜ ਕਬੀਲਾ ਪਾਲਦੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਜਾਂ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰੇ, ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟ ਮੋਇਆ ਜਾਣੀਏ ਜਾਂ ਤੇਰਵਾਂ ਹੋਵੇ : ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਿਕ ਜੱਟ ਇਤਨਾ ਸਖ਼ਤ-ਜਾਨ ਹੁੰਦਾ ਏ ਿਕ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਮਰ ਕੇ ਵੀ ਕਾਬੂ ਨਹੀ ਂ ਆਉਂਦਾ!
ਜੱਟ ਯਮਲਾ ਖ਼ੁਦਾ ਨੂੰ ਲੈ ਗਏ ਚੋਰ : ਜੱਟ ਹੋਇਆ ਕਮਲਾ, ਖ਼ੁਦਾ ਨੂੰ ਲੈ ਗਏ ਚੋਰ।
ਜੱਟ ਯਾਰ ਨਹੀ ਂ ਤੇ ਿਕੰਗ ਹਿਥਆਰ ਨਹੀ ਂ : ਕਿਹੰਦੇ ਨੇ ਜੱਟ ਿਕਸੇ ਵੇਲੇ ਵੀ ਿਬਨਾਂ ਕਾਰਣ ਿਵਗੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਯਾਰੀ ਤੇ ਕੋਈ ਇਤਬਾਰ ਨਹੀ ਂ।
ਜੱਟ ਿਵਗਾੜੇ ਮੁਰਸ਼ਦ ਨਾਲ, ਜਾਂ ਬੋਲੇ ਤਾਂ ਕੱਢੇ ਗਾਲ : ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟ ਦੇ ਕਸੂਤਾ ਹੋਣ ਵਲ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਜਦ ਜੱਟ ਪੁੱਠਾ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਿਕਸੇ ਪੀਰ ਮੁਰਸ਼ਦ ਦੀ ਵੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਗਾਲ ਤ ਿਬਨਾਂ ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਬੋਲਦਾ ਨਹੀ ਂ।
ਜੱਟਾ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਬੁਰੀ ਹੋਈ, ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਛੋਲੇ ਿਭਜ ਗਏ, ਘਰ ਆਇਉਂ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਹੋਈ : ਜੱਟ ਦੇ ਘਰ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਣ ਦੀ ਬੜੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਿਕਉਂ ਜੋ ਪੁੱਤਰ ਬਾਂਹ ਬਣ ਕੇ ਭਾਰ ਵੰਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਛੋਲੇ ਿਭੱਜ ਜਾਣ ਨਾਲ
ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਏ ਤੇ ਘਰ ਆਉਣ ਤੇ ਕੁੜੀ ਜੰਮਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਿਮਲੇ ਤਾਂ ਜੱਟ ਨਾਲ ਆਪ ਬੁਰੀ ਹੋਣੀ ਹੋਈ।
ਜੱਟਾਂ ਤ ਰਾਜ ਨਹੀ ਂ, ਮੋਠ ਕਾਜ ਨਹੀ ਂ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਮਾਮੂਲੀ ਿਜਹੇ ਆਦਮੀ ਪਾਸ ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਆਸ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟੀ ਚਾਰੇ ਥੋਕ ਸਵਾਰਦੀ, ਇੱਕੋ ਵੇਲੇ ਉੱਨ ਤੁ ੰਬਦੀ, ਬਾਲ ਿਖਡਾਉਂਦੀ, ਿਚੜੀਆਂ ਮੋੜਦੀ ਤੇ ਲੇ ਲੇ ਚਾਰਦੀ: ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਜੱਟੀ ਦੇ ਸੁਚੱਜੇ ਤੇ ਕਾਮੇ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਜੱਟੀ ਪਾ ਮਹੇੜੂ (ਖੱਟੀ ਲੱ ਸੀ ਸਮੇਤ ਿਘਉ) ਆਂਦਾ ਠਾਕਰ ਚਾੜੀ ਵੱਟੀ (ਨਕਲੀ ਤੋਲ) ਜੱਟੀ ਜਾਤਾ ਠਾਕੁਰ ਮੁੱਠਾ ਠਾਕਰ ਜਾਤਾ ਜੱਟੀ, ਨਾ ਮੁੱਠਾ ਠਾਕਰ ਨਾ ਮੁੱਠੀ ਜੱਟੀ, ਸੌਦਾ ਵੱਟੋ ਵੱਟੀ : ਜਦ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਦੋਵ ਿਧਰਾਂ ਇਕ ਤ ਇਕ ਵਧ ਚਲਾਕ ਤੇ
ਹੁਿਸ਼ਆਰ ਹੋਣ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਟੇ (ਜੱਟ) ਨੂੰ ਿਕਸੇ ਭਲ ਭੁਲਾਇਆ, ਟੱਬਰ ਲੈ ਕੇ ਬੂਹੇ ਆਇਆ : ਜਦ ਕੋਈ ਮੂੰਹ ਰੱਖਣੀ ਦੀ ਓਪਰੀ ਿਜਹੀ ਹਮਦਰਦੀ ਨੂੰ ਸੱਚੀ ਸਮਝ ਕੇ ਕੁਝ ਲੈ ਣ ਵਾਸਤੇ ਆ ਜਾਏ ਉਦ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੰਮਣ ਵਾਲੇ ਛੁੱਟ ਗਏ ਸਹਦੜੇ ਫਸ ਗਏ: ਨੂੰ ਹ ਦੇ ਭੈੜਾ ਿਨਕਲਣ ਦੇ ਸਮਂ◌ੇ ਿਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਾਹ ਨੀ ਧੀਏ ਰਾਵੀ ਨਾ ਕੋਈ ਆਵੀ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਜਾਵੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਘੱਲ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਿਕਸਮਤ ਉੱਤੇ ਛੱਡ ਿਦੱਤਾ ਹੋਵੇ।
ਜਾਗਦੇ ਦਾ ਲੱ ਖ ਤੇ ਸੁੱਤੇ ਦਾ ਕੱਖ: ਿਜਹੜੇ ਆਦਮੀ ਹੁਿਸ਼ਆਰ ਤੇ ਸੋਘੇ ਰਿਹੰਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਕਾਰ-ਿਵਹਾਰ ਦਾ ਆਪ ਿਧਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਫੇ ਿਵਚ ਰਿਹੰਦੇ ਹਨ,ਿਜਹੜੇ ਅਣਗਿਹਲੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਨੁ ਕਸਾਨ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਾਤ ਦੀ ਕੋਹੜ ਿਕਰਲੀ, ਸ਼ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਜੱਫ:ੇ ਜਦ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਿਵਤ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰੇ ।
ਜਾਨ ਹੈ ਤਾਂ ਜਹਾਨ ਹੈ: ਿਕਸੇ ਰੋਗੀ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਿਸਹਤ ਦਾ ਿਖ਼ਆਲ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਧੇਰੀ ਖੇਚਲ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਝਾਉ ਿਦੱਤਾ ਿਗਆ ਹੈ।
ਜਾਂ ਜੱਟ ਦੀ ਪੱਕੀ ਿਬਆਈ, ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਫੁੱਫੀ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਤਾਈ, ਜਾਂ ਜੱਟ ਦੇ ਡੱ ਡੇ ਪੱਕੇ, ਸੱਕੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰੇ ਧੱਕੇ : ਜੱਟ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪੱਖ ਇਸ ਅਖਾਣ ਿਵਚ ਦਰਸਾਇਆ ਿਗਆ ਹੈ। ਭਾਵ ਹੈ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਲਈ ਹਰ ਕੋਈ ਿਮੱਠਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ।ਜਾਗਿਦਆਂ ਦੀਆਂ ਕੱਟੀਆਂ, ਤੇ ਸੁੱਿਤਆਂ ਦੇ ਕੱਟੇ: ਿਜਹੜੇ ਆਦਮੀ ਹੁਿਸ਼ਆਰ ਤੇ ਸੋਘੇ ਰਿਹੰਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਕਾਰ-ਿਵਹਾਰ ਦਾ ਆਪ ਿਧਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਫੇ ਿਵਚ ਰਿਹੰਦੇ ਹਨ, ਿਜਹੜੇ ਅਣਗਿਹਲੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਨੁ ਕਸਾਨ
ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਾਂ ਿਦਨ ਹੋਣ ਸਵੱਲੜੇ ਭੁੱਜੇ ਉੱਗਣ ਮੋਠ: ਚੰਗੀ ਿਕਸਮਤ ਨਾਲ ਿਵਗੜੇ ਕੰਮ ਵੀ ਰਾਸ ਹੋ ਜਾਦੇ ਹਨ।
ਜਾਂਦੇ ਚੋਰ ਦੀ ਲੰ ਗੋਟੀ ਸਹੀ: ਜਦ ਹੋਏ ਨੁ ਕਸਾਨ ਿਵਚ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਮੁੜ ਆਵੇ।
ਿਜਉਂ ਿਜਉਂ ਿਭੱਜੇ ਕੰਬਲੀ ਿਤਉਂ ਿਤਉਂ ਭਾਰੀ ਹੋਏ: ਿਜੰਨੇ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਸਿਹਣੇ ਪੈਦੇ ਹਨ ਉਨਾਂ ਹੀ ਉਹ ਿਸਆਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਿਜਸ ਕੀਤੀ ਸ਼ਰਮ ਉਸ ਦੇ ਫੁੱਟੇ ਕਰਮ: ਿਜਹੜੇ ਬੰਦੇ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਿਵਚ ਮਿਹਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਿਵਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪਾਪਤ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਿਜਸ ਤਨ ਲੱ ਗੇ ਸੋ ਤਨ ਜਾਣੇ: ਆਪਣੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਿਜਸਦਾ ਖਾਈਏ ਉਸੇ ਦੇ ਗੁ ਣ ਗਾਈਏ: ਿਜਸ ਤ ਲਾਭ ਪਾਪਤ ਹੋਵੇ ਉਸਦੀ ਹੀ ਵਿਡਆਈ ਕਰੀਏ।
ਿਜਸਦੇ ਪੈਰ ਨਾ ਫਟੀ ਿਬਆਈ, ਉਹ ਕੀ ਜਾਣੇ ਪੀੜ ਪਰਾਈ: ਿਜਸ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਲਗਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਹੀ ਪੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਿਜਸ ਨੂੰ ਚਾਹ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੱ ਭੇ ਰਾਹ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਿਦਲ ਚਾਹਵਾਨ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਹਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਵੀ ਲੱ ਭ ਲਦਾ ਹੈ।
ਿਜਹਦੇ ਹੱਥ ਡੋ ਈ, ਉਹਦਾ ਸਭ ਕੋਈ: ਿਜਸ ਕੋਲ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਨੂੰ ਿਮਲੇ ਉਹਦੇ ਹਰ ਕੋਈ ਮਗਰ ਲੱ ਗ ਤੁ ਰਦਾ ਹੈ।
ਿਜਹੜਾ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਕੰਮ ਆਵੇ ਉਹੀ ਅਸਲੀ ਿਮੱਤਰ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਤੁ ਹਾਡਾ ਸਾਥ ਦੇਵੇ ਓਹੀ ਤੁ ਹਾਡਾ ਅਸਲੀ ਹਮਦਰਦ ਸਾਥੀ ਹੈ।
ਿਜਹੜਾ ਜਾਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਜਾਣੀਏ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ : ਜਦ ਕੋਈ ਤੁ ਹਾਡੇ ਨਾਲ ਨੇ ਕੀ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਿਪਤਾ ਆਿਦ ਨਾਲ ਨੇ ਕੀ ਕਰੋ ਤੇ ਉਹਦੀ ਨੇ ਕੀ ਸਦਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ।
ਿਜਹੜਾ ਬੋਲੇ ਉਹੋ ਕੁੰਡਾ ਖੋਲੇ : ਜਦ ਔਖਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਪਿਹਲ ਕਰਨ ਲਈ ਿਕਹਾ ਜਾਵੇ।
ਿਜਹੜੇ ਇੱਥੇ ਭੈੜੇ ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਵੀ ਭੈੜੇ: ਬੰਦੇ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਉਸ ਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹੰਦੀ ਹੈ।
ਿਜਹੜੇ ਗੱਜਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵਰਦੇ ਨਹੀ ਂ: ਬਹੁਤੀਆਂ ਫੜਾਂ ਸ਼ੇਖੀਆਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਹੱਥੀ ਂ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਿਵਖਾਉਂਦੇ। ਬਹੁਤੇ ਡਰਾਵੇ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਕਰਨ ਜੋਗੇ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੇ।
ਿਜਹੜੇ ਿਪੰਡ ਨਹੀ ਂ ਜਾਣਾ, ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਲੈ ਣਾ: ਿਜਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਾਸਤਾ ਨਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਏ ਤਾਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਹੈ।
ਿਜਹੜੇ ਭਕਦੇ ਹਨ ਉਹ ਵੱਢਦੇ ਨਹੀ ਂ: ਬਹੁਤੀਆਂ ਫੜਾਂ ਸ਼ੇਖੀਆਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਹੱਥੀ ਂ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਿਵਖਾਉਂਦੇ। ਬਹੁਤੇ ਡਰਾਵੇ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਕਰਨ ਜੋਗੇ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੇ।
ਿਜਹਾ ਤੇਰਾ ਅੰਨ ਪਾਣੀ, ਿਤਹਾ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਜਾਣੀ: ਿਜੰਨੀ ਖਾਤਰ ਤੁ ਸੀ ਂ ਸਾਡੀ ਕਰੋਗੇ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਅਸੀ ਂ ਤੁ ਹਾਡਾ ਕੰਮ ਸਵਾਰਾਂਗੇ, ਿਜੰਨਾ ਖਰਚ ਕਰੋਗੇ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਚੰਗੇਰਾ ਿਸੱਟਾ ਿਨਕਲੇ ਗਾ।
ਿਜਹਾ ਦੁੱਧ ਤੇਹੀ ਬੁੱਧ: ਮਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾ ਦੇ ਗੁ ਣਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਧੀ ਪੁੱਤ ਦੇ ਸੁਭਾ ਦੇ ਗੁ ਣਾਂ ਉੱਪਰ ਜ਼ਰੂਰ ਪਦਾ ਹੈ।
ਿਜਹਾ ਬੀਜਣਾ, ਿਤਹਾ ਵੱਢਣਾ: ਕੀਤੇ ਦਾ ਫਲ ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਪਦਾ ਹੈ ।
ਿਜਹਾ ਮੂੰਹ ਿਤਹੀ ਚਪੇੜ: ਿਜਸ ਸਲੂ ਕ ਕੋਈ ਹੱਕਦਾਰ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਹੋਵੇ ।
ਿਜਹੀ ਕਰਨੀ ਿਤਹੀ ਭਰਨੀ: ਕੀਤੇ ਦਾ ਫਲ ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਪਦਾ ਹੈ, ਚੰਗੇ ਦਾ ਚੰਗਾ, ਮੰਦੇ ਦਾ ਮੰਦਾ।
ਿਜਹੀ ਚੋਰਾਂ ਖੜੀ, ਿਤਹੀ ਿਕੱਲੇ ਬੱਧੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਕੋਲ ਹੋਏ ਦਾ ਸੁਖ, ਲਾਭ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਿਜਹੇ ਲਾਲ ਘਰ ਰਹੇ, ਿਤਹੇ ਗਏ ਪਰਦੇਸ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਕੋਲ ਹੋਏ ਦਾ ਸੁਖ, ਲਾਭ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਿਜੱਥੇ ਸੌ ਉਥੇ ਇਕੋਤਰ ਸੌ: ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜੇ ਖਰਚ ਕੁੱਝ ਵੱਧ ਹੋਵੇ, ਤਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਿਜੱਥੇ ਗਾਂ ਉੱਥੇ ਵੱਛਾ: ਮਨੁੱ ਖ ਅਖ਼ੀਰ ਘਰ ਹੀ ਵਾਿਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਿਪਆਰ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਿਜੱਥੇ ਚਾਹ, ਓਥੇ ਰਾਹ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਿਦਲ ਚਾਹਵਾਨ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਹਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਵੀ ਲੱ ਭ ਲਦਾ ਹੈ।
ਿਜੱਥੇ ਜਾਵੇ ਤੱਤ ਭਲੱ ਤੀ, ਤਾਂਦਲਾ ਿਵਕੇ ਉਸੇ ਹੱਟੀ: ਚੰਦਰਾ ਬੰਦਾ ਿਜੱਥੇ ਵੀ ਜਾਵੇਗਾ, ਓਥੇ ਵੀ ਚੰਦਰੇ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।
ਿਜੱਥੇ ਪਈ ਫੁੱਟ, ਉੱਥੇ ਪਈ ਲੁੱ ਟ: ਏਕਤਾ ਿਵਚ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਿਜੱਥੇ ਰੁੱਖ ਨਹੀ ਂ, ਓਥੇ ਅਿਰੰਡ ਪਰਧਾਨ: ਿਜੱਥੇ ਚੰਗੇ ਗੁ ਣੀ ਬੰਿਦਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇ, ਓਥੇ ਮਮੂਲੀ ਯੋਗਤਾ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਬਣ ਬਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਿਜੱਥੇ ਵੇਖਾਂ ਤਵਾ ਤੇ ਪਰਾਤ, ਓਥੇ ਗਾਵਾਂ ਿਦਨ ਰਾਤ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਨੱ ਤ ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਿਪੱਛੇ ਿਫਰੇ ਤੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰੇ, ਿਜਸ ਪਾਸ ਉਹਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਨੂੰ ਿਮਲੇ ।
ਿਜਧਰ ਗਈਆ ਬੇੜੀਆਂ, ਉਧਰ ਗਏ ਮਲਾਹ: ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਅਸਰ ਸੁਖ ਜਾਂ ਦੁਖ ਦਾ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਰਿਹਣਾ।
ਿਜਨਾਂ ਖਾਧਾ ਲੱ ਪ ਗੜੱਪੀ ਂ, ਉਹਨਾਂ ਕੀ ਬਣੇ ਉਂਗਲ ਚੱਟੀ: ਬਹੁਤ ਖਾਣ ਹੰਢਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸੰਗ ਸਰਫੇ ਨਾਲ ਿਮਲੀ ਸ਼ੈ ਖੁਸ਼ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ।
ਿਜਨਾਂ ਖਾਧੀਆਂ ਗਾਜਰਾ ਪੇਟ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪੀੜ: ਜੋ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਭਰਦੇ ਹਨ।
ਿਜਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤੂ ੰ ਰੁਆਈਆਂ ਢੋਲਾ ਤੇਰੀਆਂ ਵੀ ਰੁਆਉਣਗੇ: ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਦਾ ਫਲ ਭੋਗਣਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਿਜੰਨਾ ਗੁ ੜ ਪਾਓਗੇ ਉੱਨਾ ਹੀ ਿਮੱਠਾ ਹੋਵੇਗਾ: ਿਜੰਨੀ ਖਾਤਰ ਤੁ ਸੀ ਂ ਸਾਡੀ ਕਰੋਗੇ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਅਸੀ ਂ ਤੁ ਹਾਡਾ ਕੰਮ ਸਵਾਰਾਂਗੇ, ਿਜੰਨਾ ਖਰਚ ਕਰੋਗੇ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਚੰਗੇਰਾ ਿਸੱਟਾ ਿਨਕਲੇ ਗਾ।
ਿਜੰਨਾ ਫਲ ਉਨਾ ਝੁਕੇ ਰੁੱਖ: ਿਜੰਨਾ ਕੋਈ ਗੁ ਣਵਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨਾਂ ਹੀ ਿਨਮਰਤਾ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਿਜੰਨੇ ਮੂੰਹ ਉੱਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਗੱਲ ਦੀ ਥਾਂ ਥਾਂ ਚਰਚਾ ਹੋਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ, ਕੋਈ ਕੁਝ ਆਖੇ ਤੇ ਕੋਈ ਕੁਝ ।
ਜੀਹਦੀ ਕੋਠੀ ਦਾਣੇ, ਉਹਦੇ ਕਮਲੇ ਵੀ ਿਸਆਣੇ: ਬਖ਼ਤਾਵਰ ਘਰਾਂ ਦੇ ਸਾਧਾਰਨ ਿਜਹੇ ਬੰਦੇ ਵੀ ਗ਼ਰੀਬ ਘਰਾਂ ਦੇ ਚੰਗੀ ਿਲਆਕਤ ਿਸਆਣਪ ਵਾਿਲਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੇਰੇ ਿਗਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਝੱਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਿਸਆਣਪ ਭਰੀਆਂ
ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜੂਠਾ ਖਾਈਦਾ ਹੈ ਿਮੱਠੇ ਦੇ ਤਾਣ: ਿਕਸੇ ਲਾਲਚ ਕਰਕੇ ਹੀ ਆਦਮੀ ਿਕਸੇ ਦੀ ਖਾਤਰ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਨਾ-ਭਾਉਂਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜੇ ਸੁਖੀ ਚਾਹ ਜੀ, ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਮੰਗ ਨਾ ਪੀ: ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਖਾਣ ਵਰਤਣ ਿਵਚ ਹੀ ਸੁਖ ਹੈ, ਿਬਗਾਨੇ ਆਸਰੇ ਲੱ ਿਭਆਂ ਸੁਖ ਨਹੀ ਂ ਿਮਲਦਾ ।
ਜੇਹਾ ਕਰੋਗੇ ਤੇਹਾ ਭਰੋਗ:ੇ ਬੰਦਾ ਿਜਹੋ ਿਜਹੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਓਹੋ ਿਜਹਾ ਉਸ ਨੂੰ ਫਲ ਿਮਲਦਾ ਹੈ।
ਜੇਠ ਹਾੜ ਗੁ ੱਠੀ ਂ, ਸਾਵਣ ਭਾਦਰ ਰੁੱਖੀ ਂ: ਜੇਠ ਹਾੜ ਦੀ ਗਰਮੀ ਤ ਬਚਣ ਲਈ ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਰਿਹਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਸਾਵਣ ਭਾਦਰ ਦੇ ਹੁਸੜ ਿਵਚ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਹੇਠ ਖੁੱਲੇ ਥਾਂ।
ਜੇਡਾ ਿਸਰ, ਓਡੀਆ ਿਸਰ ਪੀੜਾਂ: ਿਜੰਨੀਆ ਿਕਸੇ ਦੀਆਂ ਿਜੰਮੇਵਾਰੀ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ, ਉਨਾਂ ਹੀ ਉਹ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜੇ ਪੱਤ ਲੋ ੜ ਆਪਣੀ, ਛੱਡ ਬੁਰੇ ਦਾ ਸਾਥ: ਜੇਕਰ ਅਪਣੀ ਇੱਜਤ ਬਚਾਉਣੀ ਹੈ ਤਾ ਬੁਰੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨਾ ਕਰੋ।
ਜੈਸਾ ਦੇਸ ਤੈਸਾ ਭੇਸ: ਿਜਸ ਦੇਸ਼ ਿਵਚ ਤੁ ਸੀ ਂ ਵਸਦੇ ਹੋ ਉਸ ਦੇਸ ਦੇ ਰਸਮੋ-ਿਰਵਾਜ਼ ਅਨੁ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਢਾਲਣਾ, ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁ ਸਾਰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਜੈਸੀ ਕਰਨੀ ਵੈਸੀ ਭਰਨੀ: ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਰਨੀ ਦਾ ਫਲ ਿਮਲਦਾ ਹੈ।
ਜੋ ਕਰੇ ਿਘਉ ਨਾ ਕਰੇ ਮਾਂ ਨਾ ਕਰੇ ਿਪਉ: ਇਸ ਅਖ਼ਾਣ ਿਵਚ ਦੇਸੀ ਿਘਉ ਦੀ ਿਵਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਬਾਰੇ ਦਿਸਆ ਿਗਆ ਹੈ। ਮਾਂ ਿਪਉ ਦੀ ਥਾਂ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਮਹੱਤਤਾ ਿਦੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੋਰਾਵਰ ਨਾਲ ਿਭਆਲ਼ੀ, ਉਹ ਮੰਗੇ ਿਹੱਸਾ ਉਹ ਦੇਵੇ ਗਾਲੀ: ਮਾੜੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਡਾਢੇ ਨਾਲ ਿਭਆਲ਼ੀ ਨਹੀ ਂ ਪੁੱਗਦੀ। ਜਦ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਮੰਗੇ ਤੇ ਅਗਲਾ ਅੱਗ ਗਾਲਾਂ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਜੋ ਵੱਿਟਆ ਸੋ ਖੱਿਟਆ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਪਾਸ ਿਦੱਤੀ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਵਾਪਸ ਿਮਲਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਿਜੰਨੀ ਕੁ ਿਮਲ ਜਾਵੇ ਉਹੀ ਚੰਗੀ ਹੈ।
ਜੋੜੀਆਂ ਜੱਗ ਥੋੜੀਆਂ, ਨਰੜ ਬਥੇਰ:ੇ ਸੰਸਾਰ ਿਵਚ ਅਜੋੜ ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਬਹੁਤੇ ਹਨ।
ਝੱਗਾ ਚੁੱਿਕਆਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਪੇਟ ਨੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਘਰ ਦੀ ਗੱਲ ਬਾਹਰ ਕੀਿਤਆਂ ਆਪਣੀ ਹੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਝੱਟ ਮੰਗਣੀ ਪੱਟ ਿਵਆਹ: ਜਦ ਕੋਈ ਕੰਮ ਇਕਦਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਝੂਠ ਚਾਹੇ ਭੇਸ, ਸੱਚ ਕਹੇ ਮ ਨੰਗਾ ਸੱਚ: ਝੂਠੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕੱਜਣ, ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਝੂਠ ਘੜਨੇ ਤੇ ਬਹਾਨੇ ਲੱ ਭਣੇ ਪਦੇ ਹਨ, ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਿਵਚ ਹੀ ਇਤਬਾਰ-ਯੋਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਝੂਠ ਦੇ ਪੈਰ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੇ: ਝੂਠਾ ਬੰਦਾ ਕਦੇ ਕੁਝ ਕਿਹੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਕੁਝ, ਉਹ ਸਦਾ ਿਥੜਕਦਾ ਹੀ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ।
ਟਕੇ ਸਿਹਆ ਮਿਹੰਗਾ, ਤੇ ਰੁਪੱਏ ਸਿਹਆ ਸਸਤਾ: ਜਦ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਮੁੱਲ ਦੇਣਾ ਵੀ ਸੌਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਦ ਪੱਲੇ ਪੈਸੇ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਸਤੀ ਚੀਜ਼ ਲੈ ਣੀ ਵੀ ਔਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਟਕੇ ਦੀ ਹਾਂਡੀ ਗਈ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਜਾਤ ਪਛਾਣੀ ਗਈ: ਥੋੜੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਘਟੀਆ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱ ਗ ਜਾਣਾ।
ਟਟੂਆ ਖਾ ਿਗਆ ਬਟੂਆ, ਫੇਰ ਵੀ ਟਟੂਏ ਦਾ ਟਟੂਆ: ਟੱਟ ੂ ਨੂੰ ਭਾਵ ਿਕੰਨਾ ਖੁਆ ਦੇਈਏ, ਉਹ ਘੋੜਾ ਨਹੀ ਂ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਭੈੜੇ ਬੰਦੇ ਉੱਪਰ ਭਾਵ ਿਕੰਨਾ ਖਰਚ ਕਰ ਦੇਈਏ, ਉਹ ਬਦਲਦਾ ਨਹੀ ਂ।
ਟੱਟ ੂ ਭਾੜੇ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁੜਮਾਂ ਦਾ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ?: ਜਦ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਹੀ ਲੈ ਣੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਕ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਂ ਿਮੱਤਰਾਂ ਪਾਸ ਲੈ ਕੇ ਵਾਧੂ ਅਿਹਸਾਨ ਿਕਉਂ ਝੱਲੀਏ ?
ਟੱਬਰ ਭੁੱਖਾ ਮਰੇ ਤੇ ਆਪ ਸੈਰਾਂ ਕਰੇ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦਾ ਪਿਰਵਾਰ ਤਾਂ ਭੁੱਖਾ ਮਰੇ ਪੰਤੂ ਆਪ ਐਸ਼ ਕਰਦਾ ਿਫਰੇ।
ਟਾਟ ਦੀ ਜੁੱਲੀ ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਬਖੀਆ: ਘਟੀਆ ਚੀਜ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ।
ਿਟੰਡ ਦਾਣੇ, ਘਰਾਟੀ ਂ ਸਾਈਆਂ: ਚੀਜ਼ ਥੋੜੀ ਹੋਣੀ ਢੰਡੋਰਾ ਬਹੁਤਾ ਿਪੱਟਣਾ।
ਿਟੰਡਾਂ ਪੱਥ ਨਾ ਜਾਣਦਾ ਮੇਰਾ ਮੱਘੀਆਂ ਦਾ ਉਸਤਾਦ: ਮਮੂਲੀ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜੋਗੇ ਨਾ ਹੋਣਾ ਤੇ ਹੱਥ ਪਾਉਣਾ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ।
ਟੁੱਟੀਆ ਬਾਂਹਾਂ ਗਲ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀਆ ਨੇ : ਆਖਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਟੁੱਟੇ ਰਾਸ ਨਾ ਆਉਂਦੇ ਗੰਢ ਗੰਢੀਲੇ ਹੋਏ: ਜਦ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਟੁੱਟ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਗੰਢ ਲਾਇਆਂ ਹੀ ਉਹ ਪਿਹਲਾਂ ਿਜਹੀ ਸੂਤ ਨਹੀ ਂ ਬਣਦੀ। ਜੇ ਦੋ ਿਮੱਤਰ ਜਾਂ ਸਾਕ ਆਪੋ ਿਵਚ ਲੜ-ਝਗੜ ਪੈਣ ਤੇ ਇਕ ਵੇਰ ਿਵਗੜ ਜਾਣ, ਫੇਰ ਉਹਨਾਂ ਿਵਚ ਪਿਹਲਾਂ
ਿਜਹੀ ਿਮੱਤਰਤਾ ਜਾਂ ਗੂ ੜਾ ਪੇਮ ਮੁੜ ਕਾਇਮ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ, ਏਵ ਗਾਂਢਾ-ਸਾਂਢਾ ਹੀ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ।
ਠੂ ਹ ਮਾਸੀ ਸਲਾਮ: ਵਾਰ ਵਾਰ ਿਬਨ ਬੁਲਾਏ ਮਿਹਮਾਨ ਬਣਨਾ।
ਡਰਦਾ ਕੀ ਨਾ ਕਰਦਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਮਨੁੱ ਖ ਮੁਸੀਬਤ 'ਚ ਫਿਸਆ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਿਤਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਡਾਢਾ ਮਾਰੇ ਤੇ ਰੋਣ ਵੀ ਨਾ ਦੇਵੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਸਖਤ ਤੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਫਿਰਆਦ ਵੀ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਡਾਢੇ ਦਾ ਸੱਤੀ ਂ ਵੀਹੀ ਂ ਸੌ: ਤਕੜਾ ਆਪਣੀ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਜੋਰਾਵਰ ਦਾ ਸੱਤੀ ਂ ਵੀ ਂਹ ਸੌ।
ਡਾਢੇ ਦੀ ਮਾਰ ਤੇ ਿਲੱ ਸੇ ਦੀ ਗਾਲ਼: ਤਕੜਾ ਜਦ ਮਾਰਦਾ ਹੈ, ਿਲੱ ਸਾ ਗਾਲ਼ ਹੀ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਿਡੱ ਗ ਿਡੱ ਗ ਕੇ ਹੀ ਸਵਾਰ ਹੋਈਦਾ ਹੈ: ਹਰ ਹੁਨਰ ਿਸੱਖਣ ਲਈ ਦੁੱਖ ਝੱਲਣੇ ਪਦੇ ਹਨ।
ਿਡੱ ਗੀ ਖੋਤੇ ਤ ਤੇ ਗੁ ੱਸਾ ਘੁ ਿਮਆਰ ਤੇ: ਤਕਲੀਫ ਿਮਲਣੀ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸ ਤੇ ਗੁ ੱਸਾ ਕੱਢਣਾ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ।
ਡੁ ੱ ਬਦੇ ਨੂੰ ਤੀਲੇ ਦਾ ਸਹਾਰਾ: ਜਦ ਔਖੇ ਸਮ ਿਕਸੇ ਦੁੱਖੀ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਿਕਸੇ ਪਾਸ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਵੀ ਮਦਦ ਿਮਲ ਜਾਵੇ ।
ਡੁ ੱ ਬੀ ਤਾਂ ਜੇ ਸਾਹ ਨਾ ਆਇਆ: ਜਦ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ, ਕੋਿਸ਼ਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹੁੰਿਦਆਂ ਵੀ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤੇ ਅੱਗ ਕੋਈ ਸਲਾਹ ਦੇਵੇ ਿਕ ਆਹ ਕਰਨਾ ਸੀ ਤੇ ਔਹ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਡੁ ੱ ਲੇ ਬੇਰਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਿਵਗਿੜਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਸੂਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਮਮੂਲੀ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਸੂਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਡੋ ਲ ਰੱਤ ਤੇ ਖਾ ਭੱਤ: ਿਮਹਨਤ ਨਾਲ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਿਮਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਰ ਮਜੂਰੀ ਤੇ ਖਾ ਚੂਰੀ।
ਢ
ਢੱਕੀ ਿਰੱਝੇ ਕੋਈ ਨਾ ਬੁੱਝੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਗੱਲ ਗੁ ਪਤ ਰੱਖਣੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਫਲਾਣੇ-ਫਲਾਣੇ ਉੱਪਰ-ਉੱਪਰ ਰਲੇ ਿਮਲੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਿਵਚ ਉਹ ਪੜਦੇ ਅੰਦਰ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਰਿਹੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਢੱਿਗਆ ਤੈਨੂੰ ਚੋਰ ਲੈ ਜਾਣ ਅਖੇ ਯਾਰਾਂ ਪੱਠੇ ਹੀ ਖਾਣੇ ਨੇ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਮੰਦਹਾਲੀ ਤੰਗ ਕਰੇ, ਉਦੋ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਢੱਗੀ ਨਾ ਵੱਛੀ, ਤੇ ਨੀ ਂਦ ਆਵੇ ਹੱਛੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਪਾਸ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਹੌਕੇ ਭਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਅਜੇਹੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਸੁਖ ਦੱਸਣ ਲਈ ਇਉਂ ਕਿਹੰਦਾ ਹੈ ਿਕ ਭਈ ਧਨ ਮਾਲ ਨਹੀ ਂ ਤਾਂ ਮੌਜਾਂ ਹਨ, ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਤ ਬਚੇ ਹੋਏ ਹਾਂ।
ਢਾਈ ਘਰ ਤਾਂ ਡੈ ਣ ਵੀ ਛੱਡ ਦਦੀ ਹੈ: ਜਦ ਕੋਈ ਅਪਣਾ ਬੰਦਾ ਵੈਰੀ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਉਦ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਿਮੰਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਿਢੱਡ ਭਿਰਆ ਤੇ ਕੰਮ ਸਿਰਆ: ਿਜਹੜੀ ਆਦਮੀ ਮਤਲਬ ਕੱਢ ਕੇ ਪੱਤਰਾ ਵਾਚੇ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ। ਕੋਠਾ ਉੱਸਿਰਆ ਤਰਖਾਣ ਿਵੱਸਿਰਆ।
ਢੋਲ ਵੱਜੇ ਢੱਮਕੇ ਵੱਜੇ, ਮੁੜਦੀ ਵਹੁਟੀ ਦੇ ਪੈਰ ਨਾ ਕੱਜੇ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਿਕਸੇ ਬੁਰੀ ਆਦਤ ਤ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਸਮਝਾਉਣ ਬੁਝਾਉਣ ਦਾ ਸਾਰਾ ਿਟੱਲ ਲਾ ਲਈਏ, ਪਰ ਉਹਦੇ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਤਕਦੀਰ ਅੱਗੇ ਿਕਸੇ ਦੀ ਨਹੀ ਂ ਚਲਦੀ: ਕੋਈ ਵੀ ਬੰਦਾ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਟਾਲ ਨਹੀ ਂ ਸਕਦਾ।
ਤਕਦੀਰ ਅੱਗੇ ਿਕ ਤਦਬੀਰ ?: ਜਦ ਿਕਸਮਤ ਵੱਲ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਿਸਆਣਪ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਸੁਆਰ ਸਕਦੀ।
ਤਗੜੇ ਤੇ ਿਡੱ ਗਾਂ ਨਾ, ਮਾੜੇ ਤੇ ਘੜੰਮ: ਤਕੜੇ ਤ ਡਰਨਾ ਪਰੰਤੂ ਮਾੜੇ ਨੂੰ ਡਰਾਉੁਣਾ।
ਤਨ ਸੁਖੀ ਤਾਂ ਮਨ ਸੁਖੀ: ਮਾਨਿਸਕ ਸੁੱਖ ਹੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਫੱਟ ਿਮਲ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਨਹੀ ਿਮਲਦਾ: ਮੂੰਹੋ ਿਕਸੇ ਦੀ ਕਹੀ ਬੁਰੀ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁਖੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਤੰਦ ਨਾ ਤਾਣੀ, ਜੁਲਾਿਹਆਂ ਨਾਲ ਡਾਂਗੋ-ਡਾਂਗੀ: ਿਖ਼ਆਲੀ ਪਲਾਅ ਪਕਾਉਣੇ।
ਤਾਏ ਦੀ ਧੀ ਚੱਲੀ, ਮੈ ਿਕਉਂ ਰਹਾਂ ਕੱਲੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਸੰਬੰਧੀ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਤਾੜੀ ਇਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਨਹੀ ਂ ਵਜਦੀ: ਲੜਾਈ ਝਗੜਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੋਹਾਂ ਿਧਰਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਿਖੱਚੋਤਾਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਿਤੰਨਾਂ 'ਚ ਨਾ ਤੇਰਾਂ 'ਚ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੀ ਿਕਸੇ ਪਾਸੇ ਪੁੱਛ ਿਗਛ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਤੀਹ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਚਾਲੀ ਪੋਤਰੇ, ਅਜੇ ਵੀ ਬਾਬਾ ਘਾਹ ਖੋਤਰੇ: ਵੱਡੇ ਆਰ ਪਿਰਵਾਰ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਬਜੁਰਗ ਦਾ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਿਵਚ ਿਦਨ ਗੁ ਜਾਰਨਾ।
ਤੀਜਾ ਰਿਲਆ ਤਾ ਕੰਮ ਗਿਲਆ: ਇਹ ਵਿਹਮ ਹੈ ਿਕ ਜੇ ਿਤੰਨ ਜਣੇ ਰਲ ਕੇ ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਹ ਕੰਮ ਿਸਰੇ ਨਹੀ ਂ ਚੜਦਾ ਜਾਂ ਪੂਰਾ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਤੀਰ ਕਮਾਨ ਤੇ ਗੱਲ ਜ਼ਬਾਨੋ ਿਨਕਲੇ ਵਾਿਪਸ ਨਹੀ ਂ ਆਉਂਦੇ: ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸੋਚ ਿਵਚਾਰ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਜਾਂ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਤੁ ਰਤ ਦਾਨ ਮਹਾਂ ਪੁੰਨ; ਤੁ ਰਤ ਦਾਨ ਮਹਾਂ ਕਿਲਆਣ: ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਿਕ ਦਾਨ ਦੇਣ ਲੱ ਿਗਆਂ ਿਢੱਲ ਨਹੀ ਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਤੇਹ (ਤੇਹ) ਲੱ ਗਣ ਤੇ ਖੂਹ ਨਹੀ ਂ ਪੁੱਟੀਦਾ: ਹਰ ਸ਼ੈ ਲਈ ਪਿਹਲਾਂ ਵੇਲੇ ਿਸਰ ਪਬੰਧ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਤੇਰੀ ਛਾਹ ਛੱਡੀ, ਸਾਨੂੰ ਕੁੱਿਤਆਂ ਤ ਛੁਡਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਕੁਪੱਤੇ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਫ਼ਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸ ਦੇ ਭੈੜੇ ਵਰਤਾਉ ਤ ਖਿਹੜਾ ਛੁਡਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
ਤੇਰੇ ਪੀਠੇ ਦਾ ਕੀ ਛਾਣਨਾ ਹੈ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੇ ਕੰਮ ਿਵਚ ਨੁ ਕਸ ਨਾ ਜਾਪੇ ਤੇ ਹੋਰ ਯਤਨ ਉਸ ਲਈ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਾ ਹੋਵੇ ।
ਤੇਲ ਵੇਖੋ ਤੇਲ ਦੀ ਧਾਰ ਵੇਖੋ: ਕਾਹਲੇ ਨਾ ਪਵੋ, ਹਸਲਾ ਨਾ ਹਾਰੋ, ਵੇਖੋ ਤਾਂ ਸਹੀ ਹਾਲਾਤ ਕੀ ਪਲਟਾ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।
ਤੇਲੀ ਵੀ ਕੀਤਾ ਤੇ ਰੁੱਖ ਵੀ ਖਾਧਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਕਸੇ ਘਟੀਆ ਪਾਏ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਖਾਸ ਲਾਲਚ ਕਰਕੇ ਦੋਸਤੀ ਗੰਢ,ੇ ਪਰ ਉਹ ਲਾਲਚ ਪੂਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਤੂ ੰ ਕੌਣ ? ਮ ਖਾਹ-ਮਖ਼ਾਹ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਦੇ ਮਸਲੇ 'ਚ ਿਬਨਾ ਇਜ਼ਾਜ਼ਤ ਬੋਲੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤੂ ੰ ਪਾਈ ਤੇ ਮ ਬੁੱਝੀ, ਕਾਣੀ ਅੱਖ ਨਾ ਰਿਹੰਦੀ ਗੁ ੱਝੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਚਲਾਕੀ ਭਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਤੇਰੀ ਚਲਾਕੀ ਸਮਝ ਗਏ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਤੂ ੰ ਮੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਿਖਡਾ, ਮ ਤੇਰੀ ਖੀਰ ਖਾਣੀ ਆਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਕੋਲਂ◌ੋ ਕੰਮ ਲੈ ਕੇ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰੇ ਉਦ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਥ
ਥੁੱਕੀ ਂ ਵੜੇ ਨਹੀ ਂ ਪਕਦੇ: ਖਰਚ, ਖੇਚਲ ਿਬਨਾਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਥੋੜਾ ਖਾਣਾ ਸੁੱਖੀ ਰਿਹਣਾ: ਲੋ ੜ ਤ ਵੱਧ ਖਾਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਈ ਰੋਗ ਲਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸੰਜਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਕਮਾਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਿਦੰਦੀ ਹੈ ।
ਥੋੜਾ ਜੁੱਸਾ, ਕਰੋਧ ਵਧੀਕ: ਮਾੜੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਗੁ ੱਸਾ ਬਹੁਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਥੋੜੀ ਛੱਡ ਬਹੁਤੀ ਨੂੰ ਧਾਵੇ, ਅਗਲੀ ਵੀ ਉਸ ਹੱਥ ਜਾਵੇ: ਅੱਗ ਿਮਲੀ ਨਹੀ ਂ ਿਪੱਛ ਕੁੱਤਾ ਲੈ ਿਗਆ।
ਥੋੜੀ ਪੂੰਜੀ, ਖਸਮਾਂ ਖਾਏ: ਲੋ ੜ ਤ ਘੱਟ ਸਰਮਾਇਆ ਲਾਇਆਂ, ਕਾਰੋਬਾਰ ਿਵੱਚ ਘਾਟਾ ਹੀ ਪਦਾ ਹੈ।
ਦਰਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਕਪੜੇ ਉਧੜੇ ਰਿਹੰਦੇ: ਕਾਰੀਗਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਲਸ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਦਾਖੇ ਹੱਥ ਨਾ ਅਪੜੇ ਆਖੇ ਥੂਹ ਕੌੜੀ: ਿਕਸੇ ਚੀਜ ਨੂੰ ਪਾਪਤ ਕਰਨ ਿਵਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਣ ਿਪੱਛ ਉਸ ਦੀ ਖਾਹ ਮੁਖਾਹ ਿਨੰਦਾ ਕਰਨਾ।
ਦਾਣੇ ਦਾਣੇ ਤੇ ਮੋਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਜੋ ਕਰਮਾ ਿਵਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਿਮਲਦਾ ਹੈ।
ਦਾਤ ਿਪਆਰੀ, ਿਵਸਿਰਆ ਦਾਤਰਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਏ ।
ਦਾਤਾ ਦਾਨ ਕਰੇ, ਭੰਡਾਰੀ ਦਾ ਪੇਟ ਫਟੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਲੋ ੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰੇ, ਪਰ ਿਜਸਨੂੰ ਉਹਨੇ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਤੇ ਲਾਇਆ ਹੋਵੇ ਅੰਦਰ ਸੜੇ।
ਦਾਨ, ਿਵਤ ਸਮਾਨ: ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਆਪਣੀ ਪਾਇਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਦਾਨਾ ਦੁਸ਼ਮਣ, ਮੂਰਖ ਸੱਜਣ ਨਾਲੋ ਚੰਗਾ: ਮੂਰਖ ਿਮੱਤਰ ਨਾਲੋ ਿਸਆਣਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਦਾਲ਼ ਅਲੂ ਣੀ, ਕੱਪੜੇ ਸਬੂਣੀ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਿਵਤ ਵਧ ਡਾਟ ਫਾਟ ਲਾਵੇ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਦਾਲ਼ ਿਵਚ ਕੁਝ ਕਾਲ਼ਾ-ਕਾਲ਼ਾ ਹੈ: ਇਸ ਗੱਲ ਿਵਚ ਕੁਝ ਲੁ ਕਾ ਜਾਂ ਧੋਖਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।
ਿਦਲ ਹਰਾਮੀ ਹੁੱਜਤਾਂ ਢੇਰ: ਕੰਮ ਤ ਜੀ ਚੁਰਾਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ, ਬਹਾਨੇ ਬਣਾਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਿਦਲ ਹੋਵੇ ਚੰਗਾ, ਕਟੋਰੇ ਿਵਚ ਗੰਗਾ: ਿਜਸਦਾ ਿਹਰਦਾ ਸਾਫ, ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੂੰ ਤੀਰਥਾਂ ਤੇ ਭਟਕਣ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਹੀ ਂ।
ਿਦਲ ਦਿਰਆ ਸਮੁੰਦਰ ਡੂ ੰ ਘੇ, ਕੌਣ ਿਦਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣੇ: ਿਕਸੇ ਦੇ ਿਦਲ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਦੀਵੇ ਥੱਲੇ ਹਨੇ ਰਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਅਫਸਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਕੋਈ ਬੇ-ਈਮਾਨੀ ਕਰੇ ਤੇ ਅਫਸਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱ ਗੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਦੁੱਧ ਤੇ ਬੁੱਧ ਿਫਟਿਦਆਂ ਦੇਰ ਨਹੀ ਂ ਲੱ ਗਦੀ: ਿਦਮਾਗ਼ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪਾਸੇ ਲੱ ਗਦੇ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀ ਲੱ ਗਦਾ।
ਦੁੱਧ ਦਾ ਸਿੜਆ ਲੱ ਸੀ ਨੂੰ ਵੀ ਫੂਕ ਫੂਕ ਕੇ ਪੀ ਂਦਾ ਹੈ: ਇਕ ਵਾਰੀ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਿਪੱਛੋ ਬੰਦਾ ਹਰ ਚੀਜ ਅਪਣਾਉਣ ਸਮ ਿਝਜਕ ਿਦਖਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਦੁੱਧ ਦਾ ਦੁੱਧ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪਾਣੀ: ਿਕਸੇ ਮਾਮਲੇ ਿਵਚ ਜਦ ਇਨਸਾਫ਼ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਦੁੱਧ ਵਾਲੀ ਗਾਂ ਦੀ ਲੱ ਤ ਵੀ ਸਿਹਣੀ ਪਦੀ ਹੈ: ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਵੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨੀਆਂ ਪਦੀਆਂ ਹਨ।
ਦੂਰ ਦੇ ਢੋਲ ਸੁਹਾਵਣੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਦੂਰ ਚੰਗੀ ਲੱ ਗੇ, ਪਰ ਨੇ ੜੇ ਆਉਣ ਤੇ ਤੰਗ ਕਰੇ ਤੇ ਬੁਰੀ ਲੱ ਗੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਦੇਸੀ ਟੱਟ,ੂ ਖ਼ੁਰਾਸਾਨੀ ਦੁਲੱਤੇ: ਿਵਦੇਸੀਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ, ਜੋ ਅਢੁੱਕਵੀ ਪਤੀਤ ਹੋਵੇ।
ਦੇਖਾ-ਦੇਖੀ ਸਾਿਧਆ ਜੋਗ, ਿਛੱਜੀ ਕਾਇਆਂ ਵਿਧਆ ਰੋਗ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਹੋਰਨਾਂ ਦੀ ਰੀਸੇ ਕੋਈ ਔਖਾ ਕੰਮ ਅਰੰਭ ਲਵੇ ਤੇ ਮਗਰ ਉਹਨੂੰ ਿਨਬਾਹ ਨਾ ਸਕੇ, ਸਗ ਨੁ ਕਸਾਨ ਉਠਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਦੇਣਾ ਭਲਾ ਨਾ ਬਾਪ ਦਾ, ਬੇਟੀ ਭਲੀ ਨਾ ਇੱਕ: ਕਰਜ਼ਾ ਿਪਓ ਪਾਸ ਿਲਆ ਵੀ ਮਾੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧੀ ਇਕ ਵੀ ਮਾਿਪਆਂ ਲਈ ਿਚੰਤਾ ਦੁੱਖ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਦਹ ਘਰਾਂ ਦਾ ਪਰਾਹੁਣਾ ਭੁੱਖਾ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ: ਦਹ ਬੇੜੀਆਂ ਿਵਚ ਲੱ ਤਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਪਾਰ ਨਹੀ ਂ ਪੁੱਜਦਾ।
ਧ
ਧਾਗਾ ਲੰ ਮਾ, ਕਾਹਦਾ ਗੰਮਾ: ਿਜਸ ਪਾਸ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਕਾਫੀ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੂੰ ਕਾਹਦਾ ਿਫਕਰ? ਜਾਂ ਵਧੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀ ਂ ਤੇ ਘਟੀ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਰੂ ਨਹੀ ਂ।
ਧੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਰਾਣੀ ਬੁਢੇਪੇ ਭਰਦੀ ਪਾਣੀ: ਧੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਜਾਣ ਤ ਬਾਅਦ ਮਾਂ ਉਸ ਿਦੱਤੇ ਸੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਉਮਰ (ਬੁਢੇਪੇ) ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਧੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਮਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ-ਕਾਜ
ਆਪ ਕਰਨਾ ਪਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਧੀਆਂ ਧੰਨ ਪਰਾਇਆ: ਧੀਆਂ ਪਰਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਿਵਆਹ ਕੇ ਿਕਸੇ ਦੂਜੇ ਘਰ ਭੇਜ ਿਦੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧੀਏ ਨੀ ਤੂ ੰ ਕੰਮ ਕਰ, ਨੂੰ ਹ ਨੀ ਤੂ ੰ ਕੰਨ ਕਰ: ਜਦ ਕੋਈ ਗੱਲ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਕਹੀਏ, ਪਰ ਇਸ ਰਾਹੀ ਂ ਸਮਝਾਉਣੀ ਿਕਸੇ ਪਾਸ ਬੈਠੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਚਾਹੀਏ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਧੇਲਾ ਨਾ ਦੇਵ,ੇ ਪੌਲੀ ਦੇਵੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਮੰਿਗਆਂ ਥੋੜੀ ਿਜਹੀ ਵਸਤੂ ਵੀ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਪਰ ਮਗਰ ਅਿੜੱਕੇ ਿਵਚ ਫਸ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਧੇਲੇ ਦੀ ਬੁੱਢੀ, ਟਕਾ ਿਸਰ ਮੁਨਾਈ (ਗੁ ੰਦਾਈ): ਜਦ ਿਕਸੇ ਿਨਕੰਮੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਿਸ਼ੰਗਾਰਨ ਸੁਆਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤਾ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਪਵੇ ।
ਧੋਤੇ ਮੂੰਹ ਚਪੇੜ ਪਈ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੀ ਬਹੁਤ ਆਸ ਲਾ ਬੈਠੇ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਲੈ ਣ ਵਰਤਣ ਦੀ ਿਤਆਰੀ ਕਰ ਬੈਠੇ, ਪਰ ਐਨ ਵੇਲੇ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਿਨਰਾਸ ਹੋਣਾ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਧੋਬੀ ਦਾ ਕੁੱਤਾ ਨਾ ਘਰ ਦਾ ਨਾ ਘਾਟ ਦਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਕਦੇ ਇਸ ਪਾਸੇ ਹੋਵੇ ਤੇ ਕਦੇ ਉਸ ਪਾਸੇ, ਕਦੇ ਇਕ ਥਾਂ ਜਾਵੇ ਤੇ ਕਦੀ ਦੂਜੇ ਥਾਂ, ਪਰ ਿਟਕੇ ਿਕਤੇ ਵੀ ਨਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਪਾਿਸਆਂ ਤ ਰਿਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਧੌਲਾ ਝਾਟਾ ਆਟਾ ਖਰਾਬ: ਜਦ ਕੋਈ ਵਡੇ ਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਬੰਦਾ ਕੋਈ ਨੀਚ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤੇ ਉਸ ਕਾਰਨ ਦੁਖੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਨਹੁੰਆਂ ਨਾਲ ਮਾਸ ਵੱਖ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦਾ: ਭਰਾ-ਭਰਾ ਲੜ ਕੇ ਵੀ ਸਦਾ ਲਈ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤ ਦੂਰ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।
ਨਜ਼ਰ ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾੜ ਿਦੰਦੀ ਹੈ; ਿਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਿਕ ਿਕਸੇ ਦੀ ਬੁਰੀ ਨਜ਼ਰ ਕੁਝ ਵੀ ਅਨਰੱਥ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨਦੀ ਨਾਵ ਸੰਜੋਗੀ ਮੇਲੇ: ਿਵਛੜਨ ਸਮ ਮੁੜ ਕੇ ਿਮਲਣ ਨੂੰ ਸੰਜੋਗ ਤੇ ਛਡ ਿਦੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਨੱਚਣ ਲੱ ਗੀ ਤਾਂ ਘੁ ੰਗਟ (ਘੁ ੰਡ) ਕਾਹਦਾ ?: ਜੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਤਾਂ ਮਾੜਾ ਕਰੇ ਪਰ ਲੋ ਕਾਂ ਤ ਛੁਪਉਣਾ ਵੀ ਚਾਹੇ।
ਨਾ ਆਏ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨ ਗਏ ਦਾ ਗ਼ਮ: ਿਜਸ ਨੂੰ ਿਕਸੇ ਦੇ ਆਉਣ ਜਾਂ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਾ ਪਵੇ। ਮਸਤੀ ਿਵਚ ਰਿਹਣ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱ ਖ, ਰੁਖਾ ਮਨੁੱ ਖ।
ਨਾ ਹਾੜ ਸੁੱਕੇ ਨਾ ਸਾਉਣ ਹਰੇ: ਸਦਾ ਇਕੋ ਿਜਹੀ ਹਾਲਤ ਰਿਹਣੀ।
ਨਾ ਿਹੰਗ ਲਗੇ ਨਾ ਫਟਕੜੀ ਰੰਗ ਚੋਖਾ: ਿਬਨਾ ਿਕਸੇ ਿਮਹਨਤ ਦੇ ਜਾਂ ਕੁਝ ਖਰਚਣ ਦੇ ਚੀਜ਼ ਪਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਨਾ ਕੰਮ ਦਾ ਨਾ ਕਾਜ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਨ ਅਨਾਜ ਦਾ: ਿਵਹਲੇ ਮਨੁੱ ਖ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾ ਘਰ ਦਾ ਨਾ ਬਾਹਰ ਦਾ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚਲਾਕੀਆਂ ਕਾਰਨ ਿਕਸੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਨਹੀ ਂ ਰਿਹੰਦਾ ਉਸ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਨਾ ਜੀ ਂਿਦਆਂ ਿਵਚ ਨਾ ਮੋਇਆਂ ਿਵਚ: ਿਜਸ ਤ ਕੋਈ ਸਲਾਹ ਨਾ ਲਈ ਜਾਵੇ, ਿਜਸ ਦੀ ਕੋਈ ਪੁਛ ਪਤੀਤ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।
ਨਾ ਦੇਸ ਢੋਈ ਨਾ ਪਰਦੇਸ ਢੋਈ: ਜਦ ਦੇਸ ਪਰਦੇਸ ਿਵੱਚ ਧੱਕੇ ਿਮਲਣ।
ਨਾ ਨ ਮਣ ਤੇਲ ਹੋਵੇ ਨਾ ਰਾਧਾ ਨੱਚੇ: ਅਿਜਹੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖਣੀ ਜੋ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਨਾ ਰਹੇਗਾ ਬਾਂਸ ਨਾ ਵੱਜੇਗੀ ਬਾਂਸੁਰੀ: ਿਕਸੇ ਤੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਮੁੱਢ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਣਾ।
ਨਾ ਰੂਹ ਨਾ ਰਿਹਮਤ: ਿਜਸਦੀ ਨਾ ਸ਼ਕਲ ਸੂਰਤ ਚੰਗੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁਭਾਅ।
ਨਾਤੀ ਧੋਤੀ ਰਿਹ ਗਈ, ਮੂੰਹ ਤੇ ਮੱਖੀ ਬਿਹ ਗਈ: ਧੋਤੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਚਪੇੜ ਪਈ।
ਨਮਾਜ਼ ਬਖ਼ਸਾਉਣ ਗਏ ਗਲ਼ ਰੋਜ਼ੇ ਪਾਏ: ਜਦ ਇਕ ਔਕੜ ਿਵੱਚੋ ਿਨਕਲਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨ ਤੇ ਉਲਟੀ ਹੋਰ ਿਬਪਤਾ ਗਲ ਪੈ ਜਾਵੇ।
ਨਵਾਂ ਨੌ ਿਦਨ ਪੁਰਾਣਾ ਸੌ ਿਦਨ: ਨਵੀ ਂ ਚੀਜ਼ ਥੋੜੇ ਿਦਨ ਲਈ ਹੀ ਨਵੀ ਂ ਰਿਹੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਿਫਰ ਲੰ ਮਾ ਸਮਾਂ ਪੁਰਾਣੀ।
ਨਾਈ ਆਪਣੇ ਵਾਲ ਆਪ ਨਹੀ ਂ ਮੁੰਨ ਸਕਦਾ: ਕਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਆਪ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕੀਦ, ਦੂਿਜਆਂ ਦੀ ਲੋ ੜ ਪਦੀ ਹੈ।
ਨਾਈਆ ਵਾਲ ਿਕੰਨੇ ਨੀ, ਆਪੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਣਗੇ: ਿਕਸੇ ਿਮਹਨਤ ਜਾਂ ਕੰਮ ਦਾ ਪਤਾ ਉਸਦੇ ਿਨਕਲੇ ਨਤੀਜੇ ਤ ਹੀ ਪਤਾ ਲਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਾਈਆਂ ਸੁਿਣਆ ਗਰਾਈਆਂ ਸੁਿਣਆ: ਨਾਈ ਦੇ ਰਾਹੀ ਂ ਕੋਈ ਵੀ ਚੰਗੀ-ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਬੜੀ ਜਲਦੀ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਨਾਈਆਂ ਦੀ ਜੰਞ ਸੱਭੇ ਰਾਜੇ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਟੋਲੀ ਿਵਚ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਿਜਹੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾਨੀ ਖਸਮ ਕਰੇ, ਤੇ ਦੋਹਤਾ ਚੱਟੀ ਭਰੇ: ਜਦ ਕਸੂਰ ਕੋਈ ਕਰੇ, ਤੇ ਉਹਦਾ ਡੰ ਨ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਭਰਨਾ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਨਾਲੇ ਗੰਗਾ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਨਾਲੇ ਵੰਞਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ: ਨਾਲੇ ਪੁੰਨ ਨਾਲੇ ਫਲੀਆਂ; ਿਕਸੇ ਇਕ ਕੰਮ ਨਾਲ ਦੂਜਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕੰਮ ਮੁਫ਼ਤੋ-ਮੁਫ਼ਤੀ ਹੋ ਜਾਣਾ।
ਨਾਲੇ ਚੋਪੜੀਆਂ ਨਾਲੇ ਦੋ ਦੋ: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਹਰ ਪਾਿਸਓ ਂ ਹੀ ਲਾਭ ਦੀ ਇੱਛਾ ਆਸ ਕਰੇ ਉਸ ਸਬੰਧੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਨਾਲੇ ਚੋਰ ਨਾਲੇ ਚਤਰ: ਕਸੂਰਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਚਤੁ ਰਾਈਆਂ ਕਰਨੀਆਂ, ਸਾਊ ਬਣ ਬਣ ਬਿਹਣਾ, ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਸਣਾ।
ਨਾਲੇ ਮੰਗਣਾ, ਨਾਲੇ ਿਟੰਡ ਛਪਾਉਣੀ: ਜੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਤਾਂ ਮਾੜਾ ਕਰੇ ਪਰ ਲੋ ਕਾਂ ਤ ਛੁਪਉਣਾ ਵੀ ਚਾਹੇ।
ਨਾਲੇ ਮਾਸੀ ਨਾਲੇ ਚੂੰਢੀਆਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਾਣਾ ਉੱਤ ਉੱਤ ਤਾਂ ਿਪਆਰ ਕਰੇ ਤੇ ਹੇਤੂ ਬਣ-ਬਣ ਿਵਖਾਵੇ, ਪਰ ਅੰਦਰ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰੇ ਤੇ ਔਿਖਆਈ ਦੇਈ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਨਾਲੇ ਰਾਹ ਿਵਚ ਹੱਗ,ੇ ਨਾਲੇ ਆਨੇ ਿਪਆ ਟੱਡੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਕਸੂਰ ਕਰ ਕੇ ਅੱਗ ਆਕੜੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਨੀਮ ਹਕੀਮ ਖ਼ਤਰਾ-ਏ-ਜਾਨ: ਨਾ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਜਾਂ ਬੇਇਲਮ ਬੰਦੇ ਪਾਸ ਕੁਝ ਵੀ ਲੈ ਣਾ/ ਹਾਿਸਲ ਕਰਨਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨ ਲੰ ਘੀ, ਖ਼ੁਆਜਾ ਿਵੱਸਿਰਆ: ਕੋਠਾ ਉੱਸਿਰਆ ਤਰਖਾਣ ਿਵੱਸਿਰਆ।
ਨੌ ਕਰ ਕੀ ਤੇ ਨਖਰਾ ਕੀ ?: ਨੌ ਕਰ ਨੂੰ ਆਕੜ ਕਰਨੀ ਨਹੀ ਂ ਬਣਦੀ।ਨ ਸੌ ਚੂਹਾ ਖਾ ਕੇ ਿਬੱਲੀ ਹੱਜ ਨੂੰ ਚੱਲੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਮਾੜੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਤੇ ਪਾਪ ਕਮਾਉਂਦਾ ਿਰਹਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਮਗਰ ਬੜਾ ਭਗਤ ਲੋ ਕ ਤੇ ਨੇ ਕ ਪੁਰਸ਼ ਬਣ-ਬਣ
ਿਵਖਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਨ ਸੌ ਚੂਹੇ ਖਾ ਕੇ ਿਬੱਲੀ ਹੱਜ ਨੂੰ ਚੱਲੀ: ਿਜਹੜਾ ਪਿਹਲਾਂ ਢੇਰਾਂ ਮਾੜੇ ਕੰਮ ਕਰੇ, ਪਰ ਅਖ਼ੀਰ ਉੱਤੇ ਸੰਤ ਬਣਨ ਦਾ ਿਵਖਾਵਾ ਕਰੇ।
ਨ ਕੋਹ ਦਿਰਆ, ਸੁੱਥਣ ਮੋਢੇ ਤੇ, ਨ ਕੋਹ ਦਿਰਆ, ਤੰਬਾ ਕੱਛ ਿਵਚ: ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਣ ਤ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਿਤਆਰ ਹੋ ਬਿਹਣਾ।
ਨੌ ਕਰ ਬਣ ਕਮਾਓ, ਰਾਜਾ ਬਣਕੇ ਖਾਓ: ਿਮਹਨਤ ਨਾਲ ਕਮਾਉਗੇ ਤਾਂ ਐਸ਼ ਕਰੋਗੇ।
ਨੌ ਕਰਾਂ ਦੇ ਵੀ ਚਾਕਰ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖੇ ਤੇ ਉਹ ਅੱਗ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਨ ਨਕਦ ਨਾ ਤੇਰਾਂ ਉਧਾਰ: ਉਧਾਰ ਮਿਹੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਵੇਚੀ ਨਾਲ ਨਕਦ ਕੁਝ ਸਸਤੀ ਵੇਚੀ ਚੰਗੀ ਿਕਉਂਿਕ ਉਧਾਰ ਸਾਰਾ ਵੀ ਮਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਨਵੀ ਂ ਰੂੰ ਤੇ ਤੇਰੀ ਂ ਕਪਾਹ: ਘਟੀਆ ਚੀਜ਼ ਮਿਹੰਗੀ ਤੇ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਸਸਤੀ।
ਪਏ ਭੈਿੜਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਉਜੜ ਗਏ ਸ਼ਿਹਰ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਮਨੁੱ ਖ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਬਣਦਾ ਕੰਮ ਿਬਗੜ ਜਾਏ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਹਾੜ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲਾਇਆਂ ਿਸਰ ਹੀ ਪਾਟਦਾ ਹੈ: ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਤਕੜੇ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਡਾਿਹਆਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਰ-ਹੱਥੀ ਂ ਵਣਜ ਸੁਨੇਹੀ ਂ ਖੇਤੀ, ਕਦੇ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਬੱਤੀਆਂ ਦੇ ਤੇਤੀ: ਕਾਰ ਿਵਹਾਰ ਿਵਚ ਸਫਲਤਾ ਤਾਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੇ ਬੰਦਾ ਆਪ ਿਸਰ ਹੋ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਾਵੇ।
ਪਰਾਇਆ ਗਿਹਣਾ ਪਾਇਆ ਅਪਣਾ ਰੂਪ ਗਵਾਇਆ: ਪਰਾਈ ਚੀਜ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱ ਖ ਦਾ ਆਦਰ ਘਟਦਾ ਹੈ।
ਪਰਾਈ ਜੰਝ ਤੇ ਅਿਹਮਕ ਨੱਚੇ: ਮਾਮੇ ਕੰਨੀ ਬੀਰਬਲੀਆਂ ਤੇ ਭਣੇਵਾਂ ਿਫਰੇ ਆਕਿੜਆ; ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਵਿਡਆਈ ਦੇ ਕਾਰਨ ਫੁੱਲੇ ਤੇ ਆਕੜੇ ਿਫਰਨ ਵਾਲੇ ਤੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਰਾਏ ਮੰਡੇ, ਅੰਮਾਂ ਦਾਤੀ: ਜਦ ਚੀਜ਼ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਵੰਡਣ ਵਾਲਾ ਆਕਿੜਆ ਿਫਰੇ।
ਪੜੇ ਨਾ ਿਲਖੇ, ਨਾਂ ਿਵਿਦਆ ਸਾਗਰ: ਜਦ ਕੋਈ ਅਸਲ ਿਵਚ ਮਾੜਾ ਤੇ ਗੁ ਣਹੀਣ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਚੰਗਾ ਤੇ ਗੁ ਣਵਾਨ ਬਣ-ਬਣ ਬਹੇ ਤੇ ਫੜਾਂ ਮਾਰੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਪੱਗ ਵੇਚ ਕੇ ਿਘਓ ਨਹੀ ਖਾਈਦਾ: ਆਪਣਾ ਿਵੱਤ ਦੇਖ ਕੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪੱਤਣ ਮਲਾਹ ਨਾ ਛੇੜੀਏ ਹੱਟੀ ਤੇ ਕਰਾੜ: ਬੰਨੇ ਜੱਟ ਨਾ ਛੇੜੀਏ ਭੰਨ ਛੱਡੇ ਬੁਥਾੜ: ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਉਹਦੇ ਆਪਣੇ ਅੱਡੇ, ਿਟਕਾਣੇ ਤੇ ਲੜਨਾ ਨਹੀ ਂ ਚਾਹੀਦਾ।
ਪੱਲੇ ਨਹੀ ਂ ਸੇਰ ਆਟਾ, ਹੀ ਂਗਦੀ ਦਾ ਸੰਘ ਪਾਟਾ: ਜਦੋ ਕੋਈ ਆਰਿਥਕ ਪੱਖ ਮਾੜਾ ਬੰਦਾ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਬਣਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਪੱਲੇ ਨਹੀ ਂ ਧੇਲਾ ਕਰਦੀ ਮੇਲਾ ਮੇਲਾ: ਜਦੋ ਕੋਈ ਆਰਿਥਕ ਪੱਖ ਮਾੜਾ ਬੰਦਾ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਣ ਲਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਂ ਿਵਚ ਨਾ ਪੰਜਾਹ ਿਵਚ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਿਗਣਤੀ ਿਵਚ ਨਾ ਿਗਿਣਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਮਹੱਤਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਪੰਜੇ ਉਂਗਲਾਂ ਇਕੋ ਿਜਹੀਆਂ (ਬਰਾਬਰ) ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੀਆਂ: ਸਾਰੇ ਮਨੁੱ ਖ ਇਕੋ ਿਜਹੇ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੇ।
ਪੰਜੇ ਉਂਗਲਾਂ ਿਘਉ ਿਵਚ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਲੈ ਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਿਮਲੇ ਓਦ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਪਾਣੀ ਿਵਚ ਸੋਟਾ ਮਾਿਰਆਂ ਪਾਣੀ ਦੋ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਟੱਬਰ ਜਾਂ ਕੌਮ ਿਵਚ ਪੂਰਨ ਏਕਤਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਜਤਨ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਓਥੇ ਫੁੱਟ ਨਹੀ ਂ ਪਦੀ ।
ਪਾਪ ਦਾ ਬੇੜਾ ਭਰ ਕੇ ਡੁ ੱ ਬਦਾ ਹੈ: ਬੁਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਅੱਤ ਉਸ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਿਦੰਦੀ ਹੈ।
ਿਪਉ ਨਾ ਮਾਰੀ ਿਪੱਦੀ ਪੁੱਤਰ ਤੀਰ ਅੰਦਾਜ਼: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਿਪਛੋਕੜ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਸ਼ੇਖੀਆਂ ਮਾਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਿਪੰਡ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱ ਗੀ ਕੁੱਤਾ ਰੂੜੀ ਤੇ: ਿਜਹੜਾ ਬੰਦਾ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਕੰਮ ਨਾ ਆਵੇ ਤੇ ਪਰਾਂ ਹੋ ਬੈਠੇ, ਉਸ ਤੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਿਪੰਡ ਬੱਝਾ ਨਹੀ ਂ, ਉੱਚਕੇ ਅੱਗ ਹੀ ਿਤਆਰ: ਜਦ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਬਣ ਕੇ ਅਜੇ ਿਤਆਰ ਨਾ ਹੋਈ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਣ ਵਾਲੇ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ ਕੱਛਾਂ ਮਾਰਨ ਲੱ ਗ ਪੈਣ ।
ਿਪੰਡਾ ਵੇ ਅਗਾਂਹ, ਪੁੱਤਾ ਵੇ ਿਪਛਾਂਹ: ਜਦ ਕੋਈ ਔਿਖਆਈ ਸਮ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ-ਵੰਗਾਰ ਕੇ ਅੱਗੇ ਕਰੇ ਤੇ ਖਤਰੇ ਿਵਚ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ, ਪਰ ਆਪਿਣਆਂ ਨੂੰ ਿਪਛਾਂਹ ਬਚਾ-ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਪੁੱਿਟਆ ਪਹਾੜ ਤੇ ਿਨੱ ਕਿਲਆ ਚੂਹਾ: ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਭੰਨੀ ਤੇ ਕੁੜੀ ਜੰਮ ਪਈ ਅੰਨੀ, ਿਮਹਨਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਤੇ ਫਲ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ।
ਪੁੱਤ ਕਪੁੱਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਾਪੇ ਕੁਮਾਪੇ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦ:ੇ ਪੁੱਤ ਮਾਿਪਆਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ ਭੁੱਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮਾਪੇ ਪੁੱਤਾਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤ ਕਦੇ ਿਪਛਾਂਹ ਨਹੀ ਂ ਹਟਦੇ।
ਪੇਕੇ ਮਾਵਾਂ ਨਾਲ, ਮਾਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ: ਮਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
ਪੇਟ ਨਰਮ ਿਸਰ ਗਰਮ: ਚੰਗੀ ਿਸਹਤ ਦੀ ਿਨਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ।
ਪੇਟ ਨਾ ਪਈਆਂ ਰੋਟੀਆਂ, ਸੱਭੇ ਗੱਲਾਂ ਖੋਟੀਆਂ: ਿਢੱਡ ਭੁੱਖੀ ਨੂੰ ਮੇਲਾ ਦੱਖ ਨਾ ਦੇਵੇ: ਜਦ ਬੰਦਾ ਭੁੱਖਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀ ਂ ਲੱ ਗਦਾ।
ਪੈਸਾ ਸੋ ਜੋ ਹੋਵੇ ਗੰਠ, ਿਵੱਿਦਆ ਸੋ ਜੋ ਹੋਵੇ ਕੰਠ: ਪੈਸਾ ਬੋਝੇ ਿਵਚ ਤੇ ਿਵਿਦਆ ਯਾਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੀ ਚੰਗੇ ਹਨ।
ਪੈਸਾ ਖੋਟਾ ਆਪਣਾ, ਬਾਣੀਏ ਨੂੰ ਕੀ ਦੋਸ਼ ?: ਜਦ ਆਪਣਾ ਹੀ ਬੰਦਾ ਭੈੜਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਸ ਕਾਰਨ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜ ਨਾ ਸਰ ਸਕੇ, ਤਾਂ ਕੰਮ ਨਾ ਸਾਰਨ ਵਾਿਲਆਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਕਿਹਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।
ਪਚਾਂ ਦਾ ਆਿਖਆ ਿਸਰ ਮੱਥ,ੇ ਪਰਨਾਲਾ ਓਥੇ ਦਾ ਓਥੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਿਜੱਦ ਨਾ ਛੱਡੇ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਸਮਝਾਉਣ ਤੇ ਉੱਤ-ਉੱਤ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਜੀ ਕਿਹ ਛੱਡੇ, ਪਰ ਰਹੇ ਆਪਣੇ ਹਠ ਉੱਤੇ ਅਿੜਆ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਪੋਤਿੜਆਂ ਦੇ ਿਵਗੜੇ ਕਦੇ ਨਹੀ ਂ ਸੁਧਰਦੇ: ਬਚਪਨ ਿਵਚ ਪਈਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਦੀ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਸੁਧਰਦੀਆਂ।
ਫਸੀ ਤਾਂ ਫਟਕਣ ਕੀ ?: ਉੱਖਲੀ ਿਵਚ ਿਸਰ ਿਦੱਤਾ, ਤਾਂ ਮੋਹਿਲਆਂ ਦਾ ਕੀ ਡਰ।
ਫਟਣਾ ਚੰਗਾ ਹਟਣਾ ਨੀ ਚੰਗਾ ਪੇਟ:ੂ ਮਨੁੱ ਖ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫੱਫੇ ਕੁੱਟਣ ਲੱ ਗੀ ਲੁੱ ਟਣ: ਿਕਸੇ ਫਰੇਬੀ ਧੋਖੇਬਾਜ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਠੱਗੀ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਿਦਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਫਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਉੱਡਦੀਆਂ ਮਗਰ ਨਹੀ ਂ ਪਈਦਾ: ਿਜਹੜੀ ਸ਼ੈ ਹੱਥ ਿਵਚ ਆਈ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਜੇਹੀ ਸ਼ੈ ਦੇ ਮਗਰ ਪੈਣਾ ਿਜਸ ਦੀ ਪਰਾਪਤੀ ਸੌਖੀ ਜਾਂ ਯਕੀਨੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਮੂਰਖਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ।
ਫੂਹੀ-ਫੂਹੀ ਤਲਾ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਜੇ ਥੋੜੀ ਥੋੜੀ ਸ਼ੈ ਲਗਾਤਾਰ ਜੋੜੀ ਜਾਈਏ, ਤਾਂ ਉਹ ਚੋਖੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਫੋਿਲਆ ਪਹਾੜ ਤੇ ਿਨਕਿਲਆ ਚੂਹਾ: ਪੁੱਿਟਆ ਪਹਾੜ ਤੇ ਿਨਕਿਲਆ ਚੂਹਾ।

ਬ
ਬਹੁਤਾ ਭਲਾ ਨਾ ਬੋਲਣਾ, ਬਹੁਤੀ ਭਲੀ ਨਾ ਚੁੱਪ, ਬਹੁਤਾ ਭਲਾ ਨਾ ਮੇਘਲਾ, ਬਹੁਤੀ ਭਲੀ ਨਾ ਧੁੱਪ: ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਣਾ, ਬਹੁਤੀ ਚੁੱਪ, ਬਹੁਤਾ ਮੀ ਂਹ, ਬਹੁਤੀ ਧੁੱਪ, ਇਹ ਸਭ ਠੀਕ ਨਹੀ ਂ ਹਨ।
ਬਹੁਤੀ ਗਈ ਥੋੜੀ ਰਹੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਕੰਮ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਵਕਤ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਬੁਢਾਪਾ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਉਣ ਸਮ ਇਹ ਅਖ਼ਾਣ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਦ ਨਾਲ ਬਦਨਾਮ ਬੁਰਾ: ਬੁਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲੋ ਝੂਠੀ ਊਜ ਲਗਣੀ ਿਜਆਦਾ ਬੁਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਚੋਰੀ ਹੋਣ ਿਪੱਛ ਜੰਦਰਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ: ਘਟਨਾ ਿਪੱਛ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਿਸਆਣੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਬੱਕਰੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਵੀ ਗਈ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸੁਆਦ ਨਾ ਆਇਆ: ਜਦ ਇਕ ਜਣਾ ਤਾਂ ਬੜਾ ਔਖਾ ਹੋ ਕੇ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰ ਕੇ, ਦੂਜੇ ਦਾ ਕੰਮ ਸੁਆਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ, ਪਰ ਉਹ ਅੱਗ ਕੀਤੇ ਦੀ ਕਦਰ ਨਾ ਪਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਬੱਕਰੀ ਨੇ ਦੁੱਧ ਿਦੱਤਾ, ਪਰ ਮੀ ਂਗਣਾਂ ਪਾ ਕੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤਾਂ ਸਹੀ, ਪਰ ਕਾਫੀ ਅੜੀ ਤੇ ਨਾਂਹ ਨੁੱ ਕਰ ਕਰ ਕੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਬੱਦਲ ਵੀ ਨੀਵਾਂ ਹੋ ਕੇ ਵਰਦਾ ਹੈ: ਿਕਸੇ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਿਨਮਰਤਾ ਧਾਰਨ ਲਈ ਉਪਦੇਸ਼ ਿਹਤ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਕੱਤਣਾ ਤੇ ਘਰ ਿਪਆ ਘੱਤਣਾ: ਨਾਲੇ ਤਾਂ ਿਕਸੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਤੇ ਨਾਲੇ ਕੁਝ ਪੱਿਲਓ ਂ ਦੇਣਾ।
ਬਾਬਾਣੀਆ ਕਹਾਣੀਆ ਪੁੱਤ ਸਪੁੱਤ ਕਰੇਨ: ਨੇ ਕ ਪੁੱਤਰ ਵੱਡੇ ਵਡੇ ਿਰਆ ਦੀਆ ਪਪਤੀਆ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬਾਂਦਰ ਕੀ ਜਾਣੇ ਅਦਰਕ ਦਾ ਸੁਆਦ: ਜਦ ਕੋਈ ਘਟੀਆ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬੰਦਾ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਦੀ ਚਾਹ ਕਰੇ ਜਾਂ ਜਦ ਅਿਜਹੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਅਜੇਹੀ ਸ਼ੈ ਿਮਲ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਹ ਉਹਦੀ ਕਦਰ ਨਾ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਬਾਂਦਰਾਂ ਨੂੰ ਬਨਾਤ ਦੀਆਂ ਟੋਪੀਆਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਅਿਜਹੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਿਦੱਤੀ ਜਾਵੇ ਿਜਹੜਾ ਉਹਦੀ ਕਦਰ ਨਾ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਬਾਲ ਦਾ ਪੱਜ, ਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਰੱਜ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਲਾ ਕੇ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਆਪਣੇ ਲਈ ਪਰਾਪਤ ਕਰੇ ।
ਬਾਲ ਦੀ ਨਾ ਮਰੇ ਮਾਂ, ਬੁੱਢੇ ਦੀ ਜੋਰ:ੂ ਮਾਂ-ਮਿਹੱਟਰ ਬਾਲ ਤੇ ਰੰਡਾ ਬੁੱਢੜਾ ਦੋਵ ਔਖੇ ਤੇ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਿਬਗ਼ਾਨਾ ਮਿਹਲ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੁੱਲੀ ਨਹੀ ਂ ਸਾੜ ਲਈਦੀ: ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸ ਚੰਗੀ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ੈਆਂ ਬੇਪਿਸੰਦ ਕਰ ਦੇਣੀਆਂ ਠੀਕ ਨਹੀ ਂ।
ਿਬਗਾਨੀ ਛਾਹ ਤੇ ਮੁੱਛਾਂ ਨਹੀ ਂ ਮੁਨਾਈਦੀਆਂ: ਿਕਸੇ ਤ ਲਾਭ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਸ ਿਵਚ ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਲੈ ਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਿਬਗਾਨੀ ਦੰਮੀ ਂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਕਸੇ ਪਾਸ ਮੰਗ ਕੇ ਲਈ ਸ਼ੈ ਉਪਰ ਮਾਣ ਕਰੇ ਤੇ ਆਕੜ ਿਵਖਾਵੇ ।
ਿਬਨ ਬੁਲਾਏ ਬੋਲਣਾ ਅਿਹਮਕਾਂ ਦਾ ਕੰਮ: ਜਦ ਕੁਝ ਬੰਦੇ ਆਪੋ ਿਵਚ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਤੇ ਲਾਗ ਇਕ ਜਣਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਜਾਂ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ ।
ਿਬਨਾਂ ਰੋਇਆਂ ਤਾਂ ਮਾਂ ਵੀ ਦੁੱਧ ਨਹੀ ਂ ਦਦੀ: ਿਜੰਨਾ ਿਚਰ ਉੱਦਮ ਨਾ ਕਰੀਏ, ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲੋ ੜ ਨਾ ਦੱਸੀਏ, ਕੋਈ ਲੋ ੜ ਪੂਰੀ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
ਿਬੱਲੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਰਾਖੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੀ ਸਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਰਾਖੀ ਿਦੱਤੀ ਜਾਵੇ ਿਜਸ ਦਾ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕੀਨ ਤੇ ਲਾਲਚੀ ਹੋਵੇ ਤੇ, ਖਾ-ਪੀ ਛੱਡੇ, ਤਾਂ ਆਖਦੇ ਹਨ।
ਿਬੱਲੀ ਦੇ ਿਸਰਾਣੇ ਦੁੱਧ ਨਹੀ ਜੰਮਦਾ: ਿਜੱਥੇ ਲੁੱ ਟ ਪੁੱਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਉੱਥੇ ਬਰਕਤ ਨਹੀ ਂ ਪਦੀ।
ਿਬੱਲੀ ਨੂੰ ਚੂਿਹਆਂ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ : ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਮਤਲਬ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁੱਝੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਿਬੱਲੀ ਨੇ ਸ਼ੀ ਂਹ ਪੜਾਇਆ ਤੇ ਸ਼ੀ ਂਹ ਿਬੱਲੀ ਨੂੰ ਖਾਣ ਆਇਆ: ਸਾਡੀ ਿਬੱਲੀ ਸਾਨੂੰ ਹੀ ਿਮਆਉਂ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪਾਲ ਪੋਸ ਕੇ, ਿਸਖਾ-ਪੜਾ ਕੇ ਵੱਡਾ ਕਰੀਏ, ਅਤੇ ਅੱਗ ਆਪਣਾ ਜ਼ੋਰ ਿਸਆਣਪ ਸਾਡੇ ਿਵਰੁਧ ਹੀ ਵਰਤਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ, ਤਾਂ
ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤੀਦਾ ਹੈ।
ਿਬੱਲੀ ਭਾਣੇ ਿਛੱਕਾ ਟੁੱਟਾ ਮੈ ਜਾਣਾ ਪਰਮੇਸਵਰ ਤੁ ੱਠਾ: ਿਕਸੇ ਦਾ ਨੁ ਕਕਸਾਨ ਹੋਣ ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਲਾਭ ਲੈ ਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਿਮਲ ਜਾਣਾ।
ਬੀਿਜਆ ਨਾ ਵਾਿਹਆ, ਘੜੰਮ ਪੱਲਾ ਡਾਿਹਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਕਸੇ ਦੇ ਕੰਮ ਿਵਚ ਤਾਂ ਿਹੱਸਾ ਨਾ ਲਵੇ, ਪਰ ਇਸ ਕੰਮ ਦੇ ਫਲ ਿਵਚ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਿਹੱਸਾ ਮੰਗ,ੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਬੁੱਢਾ ਚੋਰ ਮਸੀਤੇ ਡੇ ਰਾ: ਨ ਸੌ ਚੂਹਾ ਖਾ ਕੇ ਿਬੱਲੀ ਹੱਜ ਨੂੰ ਚੱਲੀ।
ਬੂਹੇ ਬੈਠੀ ਜੰਨ, ਤੇ ਿਵੰਨੋ ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੰਨ: ਘਰ ਨੂੰ ਲੱ ਗੀ ਅੱਗ, ਤਾਂ ਖੂਹ ਪੁੱਟਣ ਜਾਓ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਲੋ ੜ ਲਈ ਪਿਹਲਾਂ ਵੇਲੇ ਿਸਰ ਿਤਆਰੀ ਨਾ ਕਰੇ, ਤੇ ਲੋ ੜ ਿਸਰ ਤੇ ਪੈਣ ਤੇ ਨੱਸਣ-ਭੱਜਣ ਲੱ ਗ ਪਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਬੇਕਾਰ ਨਾਲ ਵਗਾਰ ਚੰਗੀ: ਬਿਹ ਕੇ ਮੱਖੀਆਂ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਸਖਤ ਕੰਮ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚੰਗਾ ਹੈ।
ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਤੇ ਬਾਂਕੇ ਿਦਹਾੜੇ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਆਰਿਥਕ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਦ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਬੂਰ ਦੇ ਲੱ ਡੂ ਖਾਏ ਉਹ ਪਛਤਾਵੇ ਨਾ ਖਾਵੇ ਉਹ ਵੀ ਪਛਤਾਵੇ: ਕੋਈ ਅਿਜਹੀ ਚੀਜ ਜੋ ਖਾਧੀ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ ਤੇ ਨਾ ਛੱਡੀ ਜਾ ਸਕੇ।
ਭਜਿਦਆਂ ਨੂੰ ਵਾਹਣ ਇਕੋ ਿਜਹਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਕੰਮ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਸਾਿਰਆਂ ਵਾਕੁਰ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਭਰਾ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ, ਿਚੱਚੜ ਕਾਵਾਂ ਦੇ: ਅਖੀਰ ਨੂੰ ਭਰਾ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਬਾਹਵਾਂ: ਇਸ ਅਖ਼ਾਣ ਿਵਚ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਏਕੇ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਦਿਸਆ ਿਗਆ ਹੈ।
ਭਿਰਆ ਭਾਂਡਾ ਕਦੇ ਨਹੀ ਂ ਛਲਕਦਾ: ਭਿਰਆ ਸਿਰਆ ਜਾਂ ਗੁ ਣਵਾਨ ਿਵਅਕਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਿਥਰ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਿਦਖਾਵਾ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦਾ।
ਭਰਾ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਥੁੱਕ ਦਾਹੜੀ ਪੰਚਾਂ ਦੀ: ਭਰਾ ਤਾਂ ਭਰਾ ਹੀ ਹਨ, ਲੜ ਝਗੜ ਕੇ ਉਹ ਇਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਫੁੱਟ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਿਮੰਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਭਰੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਕੁੱਤਾ ਭੁੱਖਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਅਮੀਰ ਘਰ ਦਾ ਿਵਅਕਤੀ ਕੋਈ ਘਟੀਆ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਭਲਾ ਹੋਇਆ ਮੇਰਾ ਚਰਖਾ ਟੁੱਿਟਆ ਿਜੰਦ ਅਜ਼ਾਬੋ ਛੁੱਟੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪਰ ਉਹ ਿਫਰ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਨਾਵੇ।
ਭੱਜੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਗਲ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੁਖ, ਭੀੜ ਆ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸੱਜਣਾਂ ਿਮੱਤਰਾਂ ਵੱਲ ਹੀ ਆਸਰੇ ਮਹਾਇਤਾ ਲਈ ਦੌੜਦਾ ਹੈ,ਪਿਹਲਾਂ ਭਾਵ ਉਹ ਉਨਾਂ ਨਾਲ ਰੁੱਿਸਆ ਹੀ ਿਰਹਾ ਹੋਵੇ।
ਭੱਠ ਿਪਆ ਸੋਨਾ ਿਜਹੜਾ ਕੰਨ ਪਾੜੇ: ਉਹ ਧਨ, ਪਦਾਰਥ ਿਕਸ ਕੰਮ ਿਜਸ ਤ ਸੁਖ ਦੀ ਥਾਂ ਦੁਖ ਿਮਲੇ ?
ਭੱਠ ਿਪਆ ਿਦੱਤਾ ਿਜਹੜਾ ਸਾੜੇ ਿਪੱਤਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਪਿਹਲਾਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੇਵੇ, ਪਰ ਮਗਰ ਿਮਹਣੇ ਮਾਰਨ ਲਗ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਿਕਤਨਾ ਕੁ ਭਾਰ ?: ਇਕ ਮੁੱਠੀ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਿਤਆਰ: ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਧੰਦੇ ਮੁਕਦੇ ਹੀ ਨਹੀ ਂ, ਇਕ ਿਨਬੜਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੋ ਹੋਰ ਆ ਪਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਾ ਬੂਟਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨੀਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਗੁ ਣਵਾਨ ਬੰਦਾ ਸਦਾ ਿਨਿਵਆਂ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ, ਕਦੀ ਹੰਕਾਰ ਨਹੀ ਂ ਕਰਦਾ।
ੂ ਦੀ, ਿਢੱਡ ਭਰੇ ਤਾਂ ਦੂਰ ਕੀ: ਪਿਹਲਾਂ ਪੇਟ ਪੂਜਾ ਫੇਰ ਕੰਮ ਦੂਜਾ: ਭੁੱਖੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਜਦ ਤੀਕ ਰੋਟੀ ਨਾ ਿਮਲੇ , ਉਹ ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਜਾਣਾ ਨਹੀ ਂ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਪੇਟ ਨਾ ਪਈਆਂ ਰੋਟੀਆਂ, ਸੱਭੇ ਗੱਲਾਂ ਖੋਟੀਆਂ।
ਭੁੱਖ ਲੱ ਗੇ ਤਾਂ ਤੰਦਰ
ਭੁੱਖਾਂ ਭੜਥੂ ਘੱਿਤਆ ਲੱ ਗਾ ਕਲੇ ਜੇ ਡ, ਭੁੱਿਖਆਂ ਨੀ ਂਦ ਨਾ ਜੇ ਕੋਈ ਆਖੇ ਸ: ਭੁੱਖਾ ਤਾਂ ਸ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਸਕਦਾ, ਉਹਨੇ ਹੋਰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੋਇਆ?
ਭੁੱਖੇ ਅੱਗੇ ਬਾਤ ਪਾਈ, ਉਹ ਆਖੇ ਟੁੱਕ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਲਈ ਅਜੇਹਾ ਬੇਤਾਵਲਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਭਾਵ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਉਹ ਮੁੜ ਿਘੜ ਉਸੇ ਸ਼ੈ ਦਾ ਝੋਣਾ ਝੋ ਬਹੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਭੁੱਖੇ ਜੱਟ ਕਟੋਰਾ ਲੱ ਭਾ, ਪਾਣੀ ਪੀ-ਪੀ ਆਫਿਰਆ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਗਰੀਬ, ਥੁੜੇ ਹੋਏ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਮੋਟੀ ਚੀਜ਼ ਿਮਲ ਜਾਵੇ, ਤੇ ਉਹ ਘੜੀ ਮੁੜੀ ਉਹਨੂੰ ਵਰਤੇ ਤੇ ਿਵਖਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਭੁੱਖੇ ਦੀ ਧੀ ਰੱਜੀ, ਤੇ ਖੇਹ ਉਡਾਉਣ ਲੱ ਗੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਗਰੀਬ ਬੰਦਾ ਧਨ ਵਾਲਾ ਬਣ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਘੁ ਮੰਡ ਿਵਚ ਆ ਕੇ ਫੁਕਾਰੇ ਮਾਰਦਾ ਿਫਰੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ ।
ਭੁੱਲ ਗਏ ਰਾਗ ਰੰਗ, ਭੁੱਲ ਗਈਆਂ ਜੱਕੜੀਆਂ, ਿਤੰਨੇ ਗੱਲਾਂ ਯਾਦ ਰਹੀਆਂ, ਲੂ ਣ, ਤੇਲ, ਲੱ ਕੜੀਆਂ: ਜਦ ਤਕ ਿਕਸੇ ਦੇ ਿਸਰ ਟੱਬਰ ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਭਾਰ ਨਾ ਪਵੇ, ਉਹ ਮੌਜਾਂ ਬਹਾਰਾਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਦ ਟੱਬਰ ਗਲ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ
ਘਰ ਦੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਿਵਚ ਹੀ ਰੁੱਝੇ ਰਿਹਣਾ ਪਦਾ ਹੈ।
ਭੁੱਲਾ ਨਾ ਉਹ ਜਾਣੀਏਂ, ਜੇ ਮੁੜ ਘਰ ਆਵੇ: ਿਜਹੜਾ ਆਦਮੀ ਕੋਈ ਭੁੱਲ ਕਰ ਤਾਂ ਬਹੇ, ਪਰ ਮਗਰ ਉਹਨੂੰ ਸੋਧ ਲਵੇ, ਉਸ ਸਬੰਧੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਭੇਡ ਦੇ ਖੂਨ ਿਪੰਡ ਨਹੀ ਂ ਮਾਰੀਦਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਨੱ ਕੀ ਿਜਹੀ ਗੱਲ ਗੁ ੱਸੇ ਹੋ ਕੇ ਅਗਲੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਨ ਤੇ ਤੁ ਲ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਭੈੜੇ ਭੈੜੇ ਯਾਰ ਮੇਰੀ ਫੱਤੋ ਦੇ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਯਾਰ ਬੇਲੀ ਮਾੜੇ ਚਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਭੈੜੀ ਗਾਂ ਦੇ ਭੈੜੇ ਵੱਛੇ: ਭੈੜੇ ਮਾਿਪਆਂ ਦੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਭੈੜੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਮਣਖੱਟ ੂ ਪੁੱਤ ਨਾ ਜੰਮਦੇ, ਧੀ ਅੰਨੀ ਂ ਚੰਗੀ: ਿਵਹਲੜ ਤੇ ਘਰ-ਉਜਾੜੂ ਪੁੱਤ ਤ ਅੱਕ ਸੜ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਨ ਹਰਾਮੀ ਤੇ ਹੁੱਜਤਾਂ ਢੇਰ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਨਾ ਚਾਹੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਈ ਬਹਾਨੇ ਘੜ ਲਦਾ ਹੈ।
ਮਨ ਜੀਤੇ ਜਗ ਜੀਤ: ਿਜਹੜਾ ਆਪਣੇ ਿਦਲ ਨੂੰ , ਿਦਲ ਦੀਆਂ ਖਾਿਹਸ਼ਾਂ ਵਲਵਿਲਆਂ ਨੂੰ , ਆਪਣੇ ਵੱਸ ਿਵਚ ਕਰ ਲਵੇ, ਉਹਦੀ ਹਰ ਮੈਦਾਨੇ ਜੈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮਰਦਾ ਕੀ ਨਾ ਕਰਦਾ ?: ਮਜਬੂਰੀ ਿਵਚ ਫਿਸਆ ਆਦਮੀ ਅਣਭਾਉਂਦੇ ਤੇ ਅਣਸੋਭਦੇ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਿਤਆਰ ਹੋ ਪਦਾ ਹੈ।
ਮਰਦਾਂ ਤੇ ਘੋਿੜਆਂ ਕੰਮ ਪੈਣ ਅਵੱਲੇ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਜਣੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਔਖਾ ਕੰਮ ਅਚਨਚੇਤ ਆ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਰਦੀ ਮਰ ਗਈ ਪਰ ਨਖ਼ਰਾ ਨਹੀ ਂ ਛੱਿਡਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਰਿਥਕਤਾ ਤੇ ਸਰੀਰ ਪੱਖ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪੰਤੂ ਆਪਣੀ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਾਨੋ -ਸ਼ੋਕਤ/ਸ਼ਕਤੀ ਕਾਇਮ ਰਖੇ ਉਦ ਇਹ ਅਖ਼ਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਰੇ ਨੂੰ ਕੀ ਮਾਰਨਾ: ਿਕਸੇ ਗ਼ਰੀਬ/ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਨਾ ਦੇਣ ਜਾਂ ਤੰਗ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
ਮੱਝ ਿਫਰੇ ਠੱਕੇ ਦੀ ਮਾਰੀ, ਮਾਹੀ ਕਰੇ ਚੁੰਘਣ ਦੀ ਿਤਆਰੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਅਗਲੇ ਦੇ ਦੁਖ, ਪੀੜ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗਰਜ਼ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮੱਝ ਵੇਚ ਕੇ ਘੋੜੀ ਲਈ, ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਗਏ ਿਲੱ ਦ ਸੁੱਟਣੀ ਪਈ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਵਲ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਸੌਦਾ ਕਰੇ, ਪਰ ਉਹ ਿਨੱ ਕਲੇ ਘਾਟੇ-ਵੰਦਾ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮੰਗੀ ਸੀ ਹੇਠ ਨੂੰ ਿਮਲ ਗਈ ਉੱਤੇ ਨੂੰ : ਜਦ ਜਤਨ ਤਾਂ ਕਰੀਏ ਕੋਈ ਵਰਤਣਯੋਗ ਸ਼ੈ ਲਈ, ਤੇ ਅੱਗ ਿਮਲ ਜਾਵੇ ਉਹ ਿਜਸ ਦਾ ਉਲਟਾ ਭਾਰ ਚੁੱਕਣਾ ਪਵੇ ਤੇ ਖੇਚਲ ਝੱਲਣੀ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮੰਤਰ ਨਾ ਜਾਣੇ ਠੂੰ ਿਹਆਂ, ਹੱਥ ਸੱਪੀ ਂ ਪਾਵੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਿਵਤ ਬਾਹਰੇ ਿਕਸੇ ਔਖੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਣ ਨੂੰ ਿਤਆਰ ਹੋ ਪਵੇ, ਤੇ ਫੜਾਂ ਮਾਰੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮਾਸ ਦੀ ਰਾਖੀ ਿਬੱਲਾ: ਜਦ ਉਸ ਮਨੁੱ ਖ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਿਦੱਤੀ ਜਾਵੇ ਿਜਸ ਪਾਸ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਾਨ ਨਾ ਮਾਨ ਮ ਤੇਰਾ ਮਿਹਮਾਨ: ਬਦੋ-ਬਦੀ ਦਾ ਪਰਾਹੁਣਾ ਬਨਣ ਤੇ ਿਪਆਰ, ਅਪੱਣਤ ਜਤਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਬੰਧੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਕੁਚੱਜੀ ਪੁੱਤਰਾਂ ਕੱਜੀ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨਲਾਇਕ ਜਾਂ ਬੇਚੱਜੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਿਸਆਣੇ ਿਨਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਧੋਣ ਧੋ ਦਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਦੀ ਸੌਕਣ ਧੀ ਦੀ ਸਹੇਲੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਘਰ ਦਾ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਘਰ ਦੇ ਵੈਰੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਰਖੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਾਂ ਨਾਲ ਹੇਜਲੀ, ਉਹ ਫੱਫੇ ਕੁੱਟਣ: ਜੇ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਉਹਦੇ ਘਰਿਦਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਿਪਆਰ ਹਮਦਰਦੀ ਪਗਟ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਹ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਅਜੇਹਾ ਵਰਤਾਉ ਕਰਿਦਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਂਡੇ ਦਾ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਹਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਿਚਆਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮੰਦੇ ਗੁ ਣਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਂ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉ ਤੇ ਧੀ ਨੂੰ ਕੱਢੋ: ਜਦ ਮਾਂ ਤੇ ਧੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਤੇ ਸੁਭਾਅ ਿਮਲਦੇ ਹੋਣ।
ਮਾਂ-ਿਪਉ ਦੀਆਂ ਗਾਲਾਂ, ਦੁੱਧ ਿਘਉੁ ਦੀਆਂ ਨਾਲ਼ਾਂ: ਇਸ ਅਖ਼ਾਣ ਿਵਚ ਮਾਂ-ਿਪਉ ਦੀਆਂ ਿਝੜਕਾਂ ਨੂੰ ਿਖੜੇ ਮੱਥੇ ਸਿਹਣ ਲਈ ਬੱਿਚਆਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਿਦੱਤਾ ਿਗਆ ਹੈ।
ਮਾਂ-ਪੁਰ ਧੀ ਿਪਤਾ ਪੁਰ ਘੋੜਾ, ਬਹੁਤਾ ਨਹੀ ਂ ਤਾ ਥੋੜਾ ਥੋੜਾ: ਧੀ ਦਾ ਸੁਭਾ ਮਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾ ਉਪਰ ਤੇ ਪੁੱਤ ਦਾ ਸੁਭਾ ਿਪਉ ਦੇ ਸੁਭਾ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਂ ਿਫਰੇ ਫੋਸੀ ਫੋਸੀ ਨੂੰ , ਤੇ ਪੁੱਤ ਗੁ ਹਾਰੇ ਬਖਸ਼ੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਗ਼ਰੀਬ ਆਦਮੀ ਿਵਤ ਵਧ ਕੇ ਦਾਨ ਜਾਂ ਖਰਚ ਕਰਨ ਲੱ ਗ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਮੋਈ ਿਪਉ ਪਤਿਰਆ: ਮਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਤ ਬਾਅਦ ਜਦ ਿਪਉ ਦਾ ਬੱਿਚਆਂ ਵਲ ਲਗਾਉ ਜਾਂ ਵਤੀਰਾ ਬਦਲ ਜਾਏ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਾੜਾ ਢੱਗਾ ਛੱਤੀ ਰੋਗ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਮਾੜੇ, ਗ਼ਰੀਬ ਦੇ ਿਸਰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਦੁੱਖ, ਮੁਸੀਬਤ ਆਈ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮਾੜੇ ਿਦਨ ਹੋਣ ਤਾ ਊਠ ਤੇ ਬੈਠੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁੱਤਾ ਵੱਢ ਖਾਂਦਾ ਹੈ: ਮਾੜੀ ਿਕਸਮਤ ਹੋਵੇ ਤਾ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਦਾ ਵੀ ਨੁ ਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਿਮਲਿਦਆਂ ਦੇ ਸਾਕ ਤੇ ਵਾਹੁੰਿਦਆਂ ਦੀਆਂ ਭੋਆ:ਂ ਸਾਕਾਗੀਰੀ ਤਾਂ ਹੀ ਕਾਇਮ ਰਿਹ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਸਾਕਾਂ ਨੂੰ ਿਮਲਦੇ-ਿਗਲਦੇ ਰਹੀਏ, ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤਾਂ ਹੀ ਕੰਮ ਦੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਿਹ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਉਹਨੂੰ ਵਾਹੁੰਦੇ, ਬੀਜਦੇ ਰਹੀਏ।
ਮੀਆਂ ਜੋੜੇ ਫੱਕਾ ਫੱਕਾ, ਬੀਬੀ ਮਾਰੇ ਇੱਕੋ ਧੱਕਾ: ਮਰਦ ਿਕਰਸ ਕਰਕੇ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਪਰ ਵਹੁਟੀ ਫਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ।
ਮੀਆਂ ਬੀਵੀ ਰਾਜ਼ੀ, ਤਾਂ ਕੀ ਕਰੂਗਾ ਕਾਜ਼ੀ ?: ਜਦ ਦੋ ਿਧਰਾਂ ਆਪੋ ਿਵਚ ਿਘਉ-ਿਖਚੜੀ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਤੀਜੇ ਸੁਲਾ-ਕਰਾਊ ਦੀ ਲੋ ੜ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦੀ, ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਤੀਜਾ ਿਵਚ ਲੱ ਤ ਡਾਹ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੁਰਦਾ ਬੋਲੂ ਖੱਫਣ ਪਾੜੂ: ਜਦ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਚੁਭਵੀ ਂ ਗੱਲ ਆਖ ਕੇ ਅਗਲੇ ਦਾ ਸੀਨਾ ਸਾੜ ਦੇਵੇ, ਉਦ ਇਹ ਅਖ਼ਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮੁੱਦਈ ਸੁਸਤ, ਗਵਾਹ ਚੁਸਤ: ਿਜਸ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਵੇ, ਿਜਸ ਨੂੰ ਗ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਤਾਂ ਿਢੱਲਾ-ਮੱਠਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਹਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੱਸਦੇ, ਭੱਜਦੇ ਿਫਰਨ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮੂੰਹ ਚੂਹੀ ਿਢੱਡ ਖੂਹੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖ ਕਮਜ਼ੋਰ ਿਦਸਣ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਬਹੁਤੀ ਰੋਟੀ ਖਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੂੰਹ ਿਨਕਲੀ ਤੁ ਰਤ ਪਰਾਈ: ਭੇਤ ਜਾਂ ਲੁ ਕਵੀ ਂ ਗੱਲ, ਉਨਾਂ ਿਚਰ ਹੀ ਲੁ ਕੀ ਰਿਹ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਿਜਚਰ ਉਹ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੱਸੀ ਨਾ ਜਾਵੇ।
ਮੂੰਹ ਮੰਿਗਆਂ ਤਾਂ ਮੌਤ ਵੀ ਨਹੀ ਂ ਿਮਲਦੀ: ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰਨ ਰੂਪ 'ਚ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੀਆਂ ਨਹੀ ਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ।
ਮੂਲ ਨਾਲ ਿਬਆਜ ਿਪਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਤੇ-ਪੋਤੇ ਵਧੇਰੇ ਿਪਆਰੇ ਲਗਦੇ ਹਨ।
ਮ ਵੀ ਰਾਣੀ, ਤੂ ੰ ਵੀ ਰਾਣੀ, ਤੇ ਕੌਣ ਭਰੇ ਪਾਣੀ ?: ਜਦ ਸੱਭੇ ਆਕੜ ਖਾਂ ਹੋਣ, ਤੇ ਸਾਿਰਆਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਿਤਆਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਮੋਏ ਬਾਬੇ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਕਸੇ ਦੀ ਸਲਾਹੁਤ ਉਹਦੇ ਮਰਨ ਿਪੱਛ ਕਰੇ, ਜੀਉਂਦੇ ਨੂੰ ਭਾਵ ਭੰਡਦਾ ਹੀ ਿਰਹਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਯਰਾਨੇ ਲਾਉਣੇ ਊਠਾਂ ਵਾਿਲਆਂ ਨਾਲ, ਤੇ ਬੂਹੇ ਰੱਖਣੇ ਭੀੜੇ: ਜੇ ਕੋਈ ਸਧਾਰਨ ਹੈਸੀਅਤ ਦਾ ਆਦਮੀ ਵੱਡੇ ਲੋ ਕਾਂ ਨਾਲ ਯਰਾਨੇ ਗੰਢ ਲਵੇ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਖਰਚ ਖੇਚਲ ਕਰਨ ਘੇਸ ਵੱਟੇ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਯੱਕਾ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਪੈਰ ਭਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਜਦ ਕੋਈ ਪਿਹਲਾਂ ਤੇ ਿਕਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਕਰੀ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਕੋਈ ਸਹਾਇਕ ਆਉਂਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਿਵੱਟਰ ਬਹੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਯਾਰ ਦੀ ਯਾਰੀ ਵੱਲ ਜਾਈਏ, ਐਬਾਂ ਵੱਲ ਨਾ ਜਾਈਏ: ਿਮੱਤਰਤਾ ਤਾਂ ਹੀ ਬਣੀ ਰਿਹ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਿਮੱਤਰ ਦੇ ਐਬਾਂ ਦਾ ਿਖਆਲ ਨਾ ਕਰੀਏ। ਚੰਗੇ ਿਮੱਤਰ ਆਪਣੇ ਿਮੱਤਰਾਂ ਦੇ ਐਬਾਂ ਨੂੰ ਅਣਿਡੱ ਠਾ ਕਰ ਕੇ ਿਮੱਤਰਤਾ ਿਨਬਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਯਾਰਾਂ ਨਾਲ ਬਹਾਰਾਂ: ਿਜ਼ੰਦਗੀ ਜੀਉਣ ਦਾ ਸੁਆਦ ਜਾਂ ਮਜ਼ਾ ਉਦ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਸੱਜਣ-ਿਮੱਤਰ ਨਾਲ ਹੋਣ।
ਰੱਸੀ ਸੜ ਗਈ ਪਰ ਵਲ ਨਾ ਿਗਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਪਿਹਲਾਂ ਅਮੀਰ ਜਾਂ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਵਾਲਾ ਤੇ ਆਕੜ ਖਾਂ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਫੇਰ ਗ਼ਰੀਬ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਜਾਂ ਪਦਵੀ ਤ ਲੱ ਥ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਆਕੜ ਨਾ ਛੱਡੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਰੱਖ ਪਤ, ਰਖਾ ਪਤ: ਜੀ ਆਖ ਤੇ ਜੀ ਅਖਵਾ, ਜੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਿਕ ਲੋ ਕ ਤੁ ਹਾਡੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਨ, ਤਾਂ ਤੁ ਸੀ ਂ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰੋ।
ਰੱਖੇ ਰੱਬ ਤਾਂ ਮਾਰੇ ਕੌਣ: ਿਜਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਆਸਰਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵਾਲ ਵੀ ਿਵੰਗਾ ਨਹੀ ਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਰੱਜ ਨੂੰ ਚੱਜ: ਪੱਲੇ ਪੈਸੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਿਵਆਹ ਢੰਗਾਂ ਤੇ ਸੁਆਰਥਾਂ ਆਿਦ ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਰੱਬ ਨੇ ੜੇ ਿਕ ਘਸੁੰਨ ?: ਜੋਰਾਵਰ ਦਾ ਸੱਤੀ ਂ ਵੀਹੀ ਂ ਸੌ; ਜੋਰਾਵਰ ਬੰਦਾ ਮਾੜੇ ਨੂੰ ਮਨ-ਆਈ ਮਨਾ ਲਦਾ ਹੈ, ਰੱਬ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਪਾਉਣ ਤੇ ਤਰਲੇ ਿਮੰਨਤਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਡਾਢੇ ਦਾ ਡਰਾਵਾ ਵਧੇਰੇ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਰੱਬ ਬਣਾਈ ਜੋੜੀ ਇਕ ਅੰਨਾਂ ਇਕ ਕੋਹੜੀ: ਜਦ ਦੋ ਿਨਕੰਮੇ ਬੰਿਦਆਂ ਦਾ ਆਪਸ 'ਚ ਮੇਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਰੰਡਾ ਿਗਆ ਕਰਾਉਣ ਕੁੜਮਾਈ, ਆਪਣੀ ਕਰੇ ਿਕ ਪਰਾਈ ?: ਜਦ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਆਪਨੂੰ ਹੀ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਸ਼ੈ ਉਹਦੇ ਹੱਥ ਲੱ ਗ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀਕੁਰ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਉਹ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਹੀ ਰੱਖੇਗਾ, ਉਹ ਸ਼ੈ।
ਰੰਨਾਂ ਿਵਚ ਧੰਨਾ: ਬਹੁਤ ਸਾਿਰਆਂ ਔਰਤਾਂ ਿਵਚ ਇਕ ਮਰਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਰਾਹ ਿਪਆ ਜਾਣੇ, ਜਾਂ ਵਾਹ ਿਪਆ ਜਾਣੇ: ਕੋਈ ਕੰਮ ਿਕੰਨਾ ਕੁ ਔਖਾ ਜਾਂ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱ ਗਦਾ ਹੈ ਜਦ ਉਹ ਕਰਨਾ ਪਵੇ, ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਿਕੰਨਾ ਕੁ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਮੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱ ਗਦਾ ਹੈ ਜਦ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਵੇ।
ਰਾਕੀ (ਇਰਾਕੀ) ਨੂੰ ਸੈਨਤ, ਗਧੇ ਨੂੰ ਸੋਟਾ: ਿਸਆਣਾ ਬੰਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੀ ਸਮਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੂਰਖ ਨੂੰ ਦੋ ਠੁ ਕਣ, ਤਾਂ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।
ਰਾਜ ਿਪਆਰਾ ਰਾਿਜਆਂ, ਵੀਰ ਦੁਿਪਆਰੇ: ਧਨ ਦੌਲਤ ਦੇ ਲਾਲਚ ਿਵਚ ਲੋ ਕ ਸਕੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂ ਵੀ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜੇ ਦੇ ਘਰ ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਲ ਹੈ ?: ਜਦ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਏਥੇ ਿਕਸੇ ਸ਼ੈ ਦੀ ਥੁੜ, ਪਰਵਾਹ ਨਹੀ ਂ, ਸਭ ਕੁਝ ਿਮਲ ਜਾਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਰਾਮ ਰਲਾਈ ਜੋੜੀ, ਇੱਕ ਅੰਨਾਂ ਇਕ ਕੋਹੜੀ: ਜਦ ਦੋ ਇਕੋ ਿਜਹੇ ਭੈੜੇ ਆਦਮੀਆਂ ਦਾ ਮੇਲ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਜਾਂ ਜੋੜ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਰਾਮ ਰਾਮ ਜਪਣਾ, ਪਰਾਇਆ ਮਾਲ ਅਪਣਾ: ਮੂੰਹ ਿਵਚ ਰਾਮ ਰਾਮ, ਤੇ ਕੱਛ ਿਵਚ ਛੁਰੀ, ਬਗਲਾ ਭਗਤ ਬਣ ਕੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਠੱਗਣ ਵਾਲੇ ਬਾਬਤ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਰੀਸੀ ਂ ਪੁੱਤ ਨਾਂ ਜੰਮਦੇ ਹੋਰ ਸੱਭੇ ਗੱਲਾਂ: ਿਜਹੜਾ ਿਕਸੇ ਦੀ ਰੀਸ ਕਰ ਕੇ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇ, ਪਰ ਸਫਲ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ, ਉਸ ਤੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਰੁਪਏ ਦੀ ਵਿਡਆਈ, ਆ ਬਹੁ ਭਾਈ: ਧਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਹਰ ਕੋਈ ਆਦਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਰੁੜਦਾ ਖ਼ਰਬੂਜਾ, ਿਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਿਮੱਤ: ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਅਿਹਸਾਨ ਕਰਨਾ।
ਰੋਏ ਿਬਨਾਂ ਤਾਂ ਮਾਂ ਵੀ ਦੁੱਧ ਨਹੀ ਂ ਦਦੀ: ਹੀਲਾ, ਉੱਦਮ ਕੀਤੇ ਿਬਨਾਂ ਕੁਝ ਪਰਾਪਤ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ, ਆਖਣ ਵੇਖਣ ਿਬਨਾ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀ ਂ ਿਮਲਦਾ।
ਰੋਗ ਦਾ ਘਰ ਖਾਂਸੀ, ਲੜਾਈ ਦਾ ਘਰ ਹਾਂਸੀ: ਖੰਘ ਤ ਕਈ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਹਾਸੇ ਮਖੌਲ ਤ ਲੜਾਈ।
ਲੜਿਦਆਂ ਦੇ ਿਪੱਛੇ ਤੇ ਭੱਜਿਦਆਂ ਦੇ ਅੱਗੇ: ਜਦ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇ ਿਕ ਇਹ ਬੰਦਾ ਬੜਾ ਡਰਾਕਲ ਹੈ, ਖਤਰੇ ਦੇ ਨੇ ੜੇ ਨਹੀ ਂ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਲੜੀ ਘਰਿਦਆਂ ਨਾਲ, ਤੇ ਦਾਦੇ ਿਪੱਟੇ ਗੁ ਆਂਢੀਆਂ ਦੇ: ਿਡੱ ਗੀ ਖੋਤੇ ਤ ਤੇ ਗੁ ੱਸਾ ਘੁ ਿਮਆਰ ਤੇ: ਕੋਠੇ ਤ ਿਡੱ ਗ ਪਈ ਤੇ ਿਵਹੜੇ ਨਾਲ ਰੁੱਸ ਪਈ।
ਲੜਨ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨਾਂ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦਾ: ਜਦ ਕੰਮ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕਰੇ ਤੇ ਨਾਂ ਿਕਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਓਦ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲੰ ਮੀ ਜੀਭ ਤੇ ਛੇਤੀ ਮੌਤ: ਜਦ ਕੋਈ ਐਵ ਵਾਧੂ ਘਾਟੂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਅਜੇਹੇ ਸੁਭਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੁਖੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਲਾਗੀਆਂ ਨੇ ਲਾਗ ਲੈ ਣਾ ਏ, ਭਾਵ ਜਾਂਦੀ ਹੀ ਰੰਡੀ ਹੋ ਜਾਵੇ: ਿਜਸ ਨੇ ਿਮਹਨਤ ਕਰਕੇ ਿਕਸੇ ਲਈ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਿਤਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਿਲਆਂਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਹਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਮਜੂਰੀ ਲੈ ਹੀ ਲੈ ਣੀ ਹੈ, ਉਹ ਚੀਜ਼ ਮਾਲਕ ਦੇ ਭਾਵ ਕੰਮ ਆਵੇ ਤੇ ਭਾਵ ਨਾ
ਆਵੇ।
ਲਾਜ ਮਰਦਾ ਅੰਦਰ ਵੜੇ, ਮੂਰਖ ਆਖੇ ਮੈਥ ਡਰੇ: ਜਦ ਕੋਈ ਕੁਪੱਤਾ ਮੂਰਖ ਆਦਮੀ ਿਕਸੇ ਸਾਊ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਸਤਾਵੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਅੱਗ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਿਖਆਲ ਕਰਕੇ ਚੁੱਪ ਰਹੇ, ਤੇ ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਮੂਰਖ ਹੋਰ ਵੀ ਮੱਛਰ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਲਾਠੀ ਮਾਿਰਆਂ ਪਾਣੀ ਦੋ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦ:ੇ ਨਹੁੰਆਂ ਨਾਲ ਮਾਸ ਵੱਖ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ ।
ਲਾਲ ਗੋਦੜੀਆ ਿਵਚ ਨਹੀ ਂ ਲੁ ਕੇ ਰਿਹੰਦੇ: ਗ਼ਰੀਬੀ ਹੋਣਹਾਰ ਬੱਿਚਆ ਦੀ ਰਾਹ ਨਹੀ ਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ।
ਿਲਖੇ ਮੂਸਾ ਪੜੇ ਖੁਦਾ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਦੀ ਿਲਖਤ ਭੈੜੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਿਕਸੇ ਤ ਪੜੀ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ ।
ਲੁੱ ਚਾ ਆਖੇ ਮ ਸਭ ਤ ਉੱਚਾ: ਜਦ ਬਦਮਾਸ਼ ਤੇ ਲੜਾਕੇ ਬੰਦੇ ਸਮਾਜ ਿਵਚ ਚੌਧਰੀ ਅਖਵਾਣ, ਓਦ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਲੇ ਖਾ ਮਾਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦਾ, ਟਕਾ ਲੇ ਖ ਬਖਸ਼ੀਸ਼: ਲੇ ਖਾ ਕਰਨ ਲੱ ਗੀਏ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਕਰੀਏ, ਲੇ ਖੇ ਿਵਚ ਿਲਹਾਜ਼ ਨਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਂਜ ਦਾਨ ਜਾਂ ਛੱਡ ਿਜੰਨੀ ਿਦਲ ਆਵੇ ਕਰ ਦੇਈਏ।
ਲੈ ਣ ਦਾ ਸ਼ਾਹ, ਦੇਣ ਦਾ ਿਦਵਾਲੀਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਹੋਰਨਾਂ ਪਾਸ ਸ਼ੈਆਂ ਜਾਂ ਪੈਸੇ ਲੈ ਣ ਿਵਚ ਤਾ ਬੜਾ ਤੁ ਰਤ ਫੁਰਤ ਤੇ ਦਲੇ ਰ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਜਾਂ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਮੰਗਵਾਂ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਲੈ ਣ ਿਵਆਜੀ ਦੇਣ ਹੁਦਾਰੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਿਕਉਂ ਨਾਂ ਰਿਹਣ ਕੁਆਰੇ ?: ਿਜਹੜਾ ਆਪ ਕਰਜ ਲੈ ਕੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁਦਾਰ ਦੇ ਛੱਡੇ, ਉਹ ਗ਼ਰੀਬ ਹੀ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ।
ਲੈ ਣਾ ਇਕ ਨਾ ਦੇਣੇ ਦੋ: ਸਾਡਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨਾਲ ਉੱਕਾ ਹੀ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਨਹੀ ਂ।
ਲੋ ਹੇ ਨੂੰ ਲੋ ਹਾ ਕੱਟਦਾ ਹੈ: ਅਮੀਰ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਅਮੀਰ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਐਸੇ ਨਾਲ ਤੈਸਾ ਹੀ ਵਾਰਾ-ਸਾਰਾ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋ ਕਾਂ ਨਾਲ, ਗਗੜੀ ਨੂੰ ਜੋਕਾਂ ਨਾਲ: ਹੋਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰੀ ਦੀ, ਅੰਨੇ ਨੂੰ ਡੰ ਗੋਰੀ ਦੀ: ਿਜਸ ਸ਼ੈ ਦੀ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਗਰਜ਼ ਲੋ ੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹਨੂੰ ਉਹਦਾ ਹੀ ਿਖਆਲ ਿਫਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਲੋ ੜ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਖੋਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਿਪਓ ਆਖ ਲਈਦਾ ਹੈ: ਕਈ ਵੇਰ ਆਪਣਾ ਬੁੱਤਾ ਸਾਰਨ (ਮਤਲਬ ਕੱਢਣ) ਲਈ ਭੈਿੜਆਂ ਦੀ ਵੀ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਕਰਨੀ ਪਦੀ ਹੈ।
ਵਧੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖਤਰਾ ਨਹੀ ਂ ਤੇ ਘਟੀ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਰੂ ਨਹੀ ਂ: ਜਦ ਕੋਈ ਿਬਮਾਰ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਿਕ ਜੇ ਇਸ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਿਵਚ ਅਜੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਮਾਂ ਜੀਉਣਾ ਿਲਿਖਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀ ਂ, ਪਰ ਜੇ ਇਸ ਦੀ ਉਮਰ ਪੁੱਗ ਚੁੱਕੀ
ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਦਵਾਈ ਬਚਾ ਨਹੀ ਂ ਸਕਦੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਵੱਡੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ: ਤਕੜੇ ਤੇ ਧਨਾਢ ਆਦਮੀ ਮਾੜੇ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਲੁੱ ਟ ਕੇ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵੰਝਲੀ ਦਾ ਕੀ ਵਜਾਉਣਾ, ਮੂੰਹ ਹੀ ਿਵੰਗਾ ਕਰਨਾ ਹੈ: ਜਦ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਿਕਸੇ ਔਖੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਆਖੇ ਿਕ ਇਹ ਬੜਾ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਉਹਨੂੰ ਮਖੌਲ ਵਜ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਵੰਡ ਖਾਵੇ ਖੰਡ ਖਾਵੇ: ਇਸ ਅਖ਼ਾਣ ਿਵਚ ਵੰਡ ਖਾਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।
ਵਾਹ ਕਰਮਾਂ ਿਦਆ ਬਲੀਆ, ਿਰੱਧੀ ਖੀਰ ਤੇ ਹੋ ਿਗਆ ਦਲੀਆ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਤਨ ਚੰਗੇ ਫਲ ਲਈ ਕਰੇ, ਪਰ ਿਮਲੇ ਉਹਨੂੰ ਘਟੀਆ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਵਾਹ ਿਪਆ ਜਾਣੀਏਂ ਜਾਂ ਰਾਹ ਿਪਆ ਜਾਣੀਏਂ: ਰਾਹ ਿਪਆ ਜਾਣੀਏਂ ਜਾਂ ਵਾਹ ਿਪਆ ਜਾਣੀਏਂ: ਿਕਸੇ ਨਾਲ ਵਰਤ ਕੇ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱ ਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਾਹੁੰਿਦਆ ਦੀ ਜੋਗ ਗਈ ਤੇ ਚੋਬਰਾਂ ਦੇ ਜੰਮ ਪਈ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਮਹਨਤ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਖਪਦਾ ਰਹੇ, ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਤਾਂ ਹੱਥ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਆਵੇ, ਤੇ ਿਵਹਲੜ ਹੱਥ ਰੰਗ ਬਿਹਣ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਵਾਦੜੀਆਂ ਸਜਾਦੜੀਆਂ ਿਨਭਣ ਿਸਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ: ਖਾਰੇ ਖੂਹ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਿਮੱਠੇ, ਭਾਵ ਸੌ ਮਣ ਗੁ ੜ ਘੱਤੀਏ: ਿਨੰਮ ਨਾ ਿਮੱਠੀ ਹਵਦੀ ਸ਼ੱਕਰ ਘੀ ਨਾਲ: ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਸੁਭਾ ਵਟਾਏ ਬਦਲਾਏ ਨਹੀ ਂ ਜਾ ਸਕਦੇ।
ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨਾ ਆਦਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ , ਭਾਵ ਕੱਟੀਏ ਪੋਰੀਆਂ ਪੋਰੀਆਂ ਜੀ: ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਸੁਭਾ ਵਟਾਏ ਬਦਲਾਏ ਨਹੀ ਂ ਜਾ ਸਕਦੇ।
ਿਵਆਹ ਿਵਚ ਬੀ ਦਾ ਲੇ ਖਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਲਾਗ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਨਕੰਮੀ ਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ ਿਜਹੀ ਗੱਲ ਛੇੜ ਬੈਠੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਿਵਆਹ ਹੋਇਆ ਮਾਨੇ ਦਾ, ਲੂ ਣ ਲਿਗਆ ਆਨੇ ਦਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਗ਼ਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਿਵਆਹ ਤੇ ਬਹੁਤਾ ਖ਼ਰਚ ਨਾ ਸਕੇ ਤਾਹਨੇ ਵਜ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਿਵਹਲੀ ਜੱਟੀ ਉੱਨ ਵੇਲੇ: ਿਵਹਲੀ ਰੰਨ ਪਰਾਹੁਿਣਆਂ ਜੋਗੀ: ਜਦ ਕੋਈ ਜਣਾ ਿਵਹਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਐਵ ਫਜ਼ੂਲ ਿਜਹੇ ਕੰਮ ਕਰ ਿਰਹਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੰਦੇ ਹਨ।
ਵੇਲਾ ਿਨਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਗੱਲ਼ ਚੇਤੇ ਰਿਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਗੋਚਰਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹ ਅੱਗ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਿਕ ਭਾਈ ਵੇਲਾ ਤਾਂ ਔਖੇ ਸੌਖੇ ਟੱਪ ਹੀ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਤੁ ਹਾਡੀ
ਇਹ ਨਾਂਹ ਜ਼ਰੂਰ ਚੇਤੇ ਰਹੇਗੀ।
ਵੇਲਾ ਵਖ਼ਤ ਿਵਹਾਇਆ, ਹੁਣ ਕੀ ਬਣੇ ਪਛਤਾਇਆਂ ?: ਹੁਣ ਪਛਤਾਇਆਂ ਕੀ ਬਣੇ, ਜਦ ਿਚੜੀਆਂ ਚੁਿਗਆ ਖੇਤ ?
ਵੇਲੇ ਦੀ ਨਮਾਜ਼, ਕੁਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਟੱਕਰਾਂ: ਕੰਮ ਵੇਲੇ ਿਸਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਹੀ ਠੀਕ ਰਿਹੰਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕੰਮ ਦਾ ਅਸਲੀ ਵੇਲਾ ਲੰ ਘ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਮਗਰ ਵਾਧੂ ਖਪਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਲਾਭ ਨਹੀ ਂ ਹੁੰਦਾ।

Idioms

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Idioms

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ੳ

ਉਲਟਾ ਚੋਰ ਕੋਤਵਾਲ ਨੂੰ ਡਾਂਟੇ : ਕਸੂਰਵਾਰ ਦਾ ਬੇਕਸੂਰ ਨੂੰ ਿਝੜਕਣਾ ।

ਉੱਚਾ ਲੰ ਮਾ ਗੱਭਰੂ, ਪੱਲੇ ਠੀਕਰੀਆਂ: ਸ਼ਕਲ ਦਾ ਚੰਗਾ ਪਰ ਗੁ ਣਾਂ ਕਰਕੇ ਮਾੜਾ ।

ਊਠ ਅੜਾਉਂਦੇ ਹੀ ਲੱ ਦੀਦੇ ਹਨ: ਜਦ ਿਕਸੇ ਤ ਉਹਦੇ ਨਾਂਹ-ਨੁੱ ਕਰ ਕਰਿਦਆਂ ਹੀ ਕੰਮ ਲੈ ਣਾ ਹੋਵੇ ।

ਅੱਗ ਲਗੇ ਤ ਖੂਹ ਪੁੱਟਣਾ: ਜਦ ਐਨ ਲੋ ੜ ਵੇਲੇ ਚੀਜ਼ ਲਭਣੀ ਪਵੇ।

ਆਸਾ ਜੀਵੇ, ਿਨਰਾਸਾ ਮਰੇ: ਦੁਨੀਆਂ ਆਸ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਹੀ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ।

ਆਪ ਮੋਏ ਜਗ ਪਰਲੋ : ਜਾਨ ਨਾਲ ਹੀ ਜਹਾਨ ਹੈ ।

ਆਪਣੀ ਂ ਪੈਰੀ ਂ ਆਪ ਕੁਹਾੜਾ ਮਾਰਨਾ: ਆਪਣੀ ਹੱਥੀ ਂ ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਨਾ ।

ਆਪਣੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਤੇ ਆਪਣਾ ਿਸਰ: ਆਪਣੀ ਹੱਥੀ ਂ ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਨਾ ।

ਔਤਰ ਨਖੱਤਰ ਨਾ ਮੂਲੀ ਨਾ ਪੱਤਰ : ਸੰਤਾਨਹੀਣ ਮਨੁੱ ਖ ।

ਇਕ ਅਨਾਰ ਤੇ ਸੌ ਿਬਮਾਰ: ਚੀਜ਼ ਥੋੜੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋ ੜਵੰਦ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਹੋਣ।

ਇਕ ਇਕ ਤੇ ਦੋ ਯਾਰਾਂ: ਏਕੇ ਦੀ ਬਰਕਤ ਦੱਸਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।

ਇਕ ਦਰ ਬੰਦ ਸੌ ਦਰ ਖੁੱਲੇ : ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਘਬਰਾਉਣਾ ਨਹੀ ਂ ਚਾਹੀਦਾ ।

ਇੱਟ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪੱਥਰ: ਿਜਹਾ ਵਰਤੋਗੇ, ਿਤਹਾ ਅਗ ਕੋਈ ਵਰਤੇਗਾ।

ਇੱਟ ਦੀ ਦੇਣੀ, ਪੱਥਰ ਦੀ ਲੈ ਣੀ: ਿਜਹਾ ਵਰਤੋਗੇ, ਿਤਹਾ ਅਗ ਕੋਈ ਵਰਤੇਗਾ।

ਸੋਗ ਿਦਲ ਦਾ ਰੋਗ: ਿਚੰਤਾ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੀ ਹੈ ।

ਸੌ ਿਸਆਿਣਆਂ ਇਕੋ ਮੱਤ, ਮੂਰਖ ਆਪੋ ਆਪਣੀ: ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ।

ਸੌ ਦਾਰੂ ਇਕ ਿਘਉ, ਸੋ ਚਾਚਾ ਇਕ ਿਪਉ: ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।

ਹਮਸਾਏ, ਮਾਂ-ਿਪਉ ਜਾਏ: ਗਵਾਂਢੀ ਵੀ ਭਰਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਕਦੇ ਮਰ ਿਚੜੀਏ ਕਦੇ ਿਜਉਂ ਿਚੜੀਏ: ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਪੱਕਾ ਨਾ ਹੋਣਾ।

ਖੜੇ ਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾ: ਿਜਹੜਾ ਮੌਕੇ ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਘਰ, ਘਰ ਵਾਲੀ ਨਾਲ: ਇਸਤਰੀ ਿਬਨਾਂ ਮਨੁੱ ਖ ਦਾ ਘਰ ਨਹੀ ਂ ਵਸਦਾ।

ਘਰ ਦਾ ਪਾਟਾ ਿਰਜ਼ਕ ਦਾ ਘਾਟਾ: ਕਲਾ ਕਲੰ ਦਰ ਵਸੇ ਘਿੜਉਂ ਪਾਣੀ ਨੱਸੇ।

ਘਰ ਦਾ ਭੇਤੀ ਲੰ ਕਾ ਢਾਏ: ਘਰ ਦਾ ਭੇਤੀ ਿਜ਼ਆਦਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਘਰ ਫੂਕ ਤਮਾਸਾ ਵੇਖਣਾ: ਆਪਣਾ ਨੁ ਕਸਾਨ ਕਰਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਾ।

ਚਿੜਆ ਸੌ ਤੇ ਲੱ ਥਾ ਭੌ: ਬਹੁਤਾ ਕਰਜਾ ਚੜਣ ਤੇ ਬੰਦਾ ਬੇਪਵਾਹ ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚਾਦਰ ਤ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਕੱਢਣੇ: ਆਮਦਨ ਤ ਵੱਧ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ।

ਚਾਦਰ ਵੇਖ ਕੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰਨੇ : ਆਮਦਨ ਅਨੁ ਸਾਰ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨਾ।

ਿਚੜੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਿਲਆਉਣਾ: ਿਕਸੇ ਅਣਹੋਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਰ ਿਵਖਾਲਣਾ।

ਜਮਾਤ ਕਰਾਮਾਤ: ਏਕੇ ਦੀ ਬਰਕਤ ਦੱਸਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।

ਿਜਸ ਤਨ ਲੱ ਗੇ ਸੋ ਤਨ ਜਾਣੇ: ਆਪਣੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਿਜਹਾ ਬੀਜਣਾ, ਿਤਹਾ ਵੱਢਣਾ: ਕੀਤੇ ਦਾ ਫਲ ਹਰ ਿਕਸੇ ਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਪਦਾ ਹੈ ।

ਿਜੱਥੇ ਪਈ ਫੁੱਟ, ਉੱਥੇ ਪਈ ਲੁੱ ਟ: ਏਕਤਾ ਿਵਚ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਿਜਨਾਂ ਖਾਧੀਆਂ ਗਾਜਰਾ ਪੇਟ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪੀੜ: ਜੋ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਭਰਦੇ ਹਨ।

ਠੂ ਹ ਮਾਸੀ ਸਲਾਮ: ਵਾਰ ਵਾਰ ਿਬਨ ਬੁਲਾਏ ਮਿਹਮਾਨ ਬਣਨਾ।

ਤੰਦ ਨਾ ਤਾਣੀ, ਜੁਲਾਿਹਆਂ ਨਾਲ ਡਾਂਗੋ-ਡਾਂਗੀ: ਿਖ਼ਆਲੀ ਪਲਾਅ ਪਕਾਉਣੇ।

ਨਾ ਹਾੜ ਸੁੱਕੇ ਨਾ ਸਾਉਣ ਹਰੇ: ਸਦਾ ਇਕੋ ਿਜਹੀ ਹਾਲਤ ਰਿਹਣੀ।

ਨਾ ਦੇਸ ਢੋਈ ਨਾ ਪਰਦੇਸ ਢੋਈ: ਜਦ ਦੇਸ ਪਰਦੇਸ ਿਵੱਚ ਧੱਕੇ ਿਮਲਣ।

ਨਾ ਨ ਮਣ ਤੇਲ ਹੋਵੇ ਨਾ ਰਾਧਾ ਨੱਚੇ: ਅਿਜਹੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖਣੀ ਜੋ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਨਾ ਰੂਹ ਨਾ ਰਿਹਮਤ: ਿਜਸਦੀ ਨਾ ਸ਼ਕਲ ਸੂਰਤ ਚੰਗੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁਭਾਅ।

ਨ ਲੰ ਘੀ, ਖ਼ੁਆਜਾ ਿਵੱਸਿਰਆ: ਕੋਠਾ ਉੱਸਿਰਆ ਤਰਖਾਣ ਿਵੱਸਿਰਆ।

ਨੌ ਕਰ ਬਣ ਕਮਾਓ, ਰਾਜਾ ਬਣਕੇ ਖਾਓ: ਿਮਹਨਤ ਨਾਲ ਕਮਾਉਗੇ ਤਾਂ ਐਸ਼ ਕਰੋਗੇ।

ਨਵੀ ਂ ਰੂੰ ਤੇ ਤੇਰੀ ਂ ਕਪਾਹ: ਘਟੀਆ ਚੀਜ਼ ਮਿਹੰਗੀ ਤੇ ਵਧੀਆ ਸ਼ੈ ਸਸਤੀ।

ਪੇਟ ਨਰਮ ਿਸਰ ਗਰਮ: ਚੰਗੀ ਿਸਹਤ ਦੀ ਿਨਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ।

ਫਟਣਾ ਚੰਗਾ ਹਟਣਾ ਨੀ ਚੰਗਾ ਪੇਟ:ੂ ਮਨੁੱ ਖ ਲਈ ਵਰਿਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਫੋਿਲਆ ਪਹਾੜ ਤੇ ਿਨਕਿਲਆ ਚੂਹਾ: ਪੁੱਿਟਆ ਪਹਾੜ ਤੇ ਿਨਕਿਲਆ ਚੂਹਾ।

ਬੁੱਢਾ ਚੋਰ ਮਸੀਤੇ ਡੇ ਰਾ: ਨ ਸੌ ਚੂਹਾ ਖਾ ਕੇ ਿਬੱਲੀ ਹੱਜ ਨੂੰ ਚੱਲੀ।

ਰੁਪਏ ਦੀ ਵਿਡਆਈ, ਆ ਬਹੁ ਭਾਈ: ਧਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਹਰ ਕੋਈ ਆਦਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਲੈ ਣਾ ਇਕ ਨਾ ਦੇਣੇ ਦੋ: ਸਾਡਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨਾਲ ਉੱਕਾ ਹੀ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਨਹੀ ਂ।

You might also like