PHẦN II

Các quan điểm trong KTCTQT

TS Lý Hoàng Phú
Trưởng bộ môn Kinh tế phát triển
Khoa Kinh tế quốc tế, Trường Đại học Ngoại thương

CHỦ NGHĨA CẤU TRÚC

Chương 4

1. Giới thiệu chung

 Quan điểm của chủ nghĩa cấu trúc, tập trung vào sức
mạnh kinh tế và xung đột giai cấp, đưa ra một cách để
nhận ra logic cơ bản của chúng. Chủ nghĩa cấu trúc có
nguồn gốc từ những ý tưởng của Karl Marx nhưng ngày
nay bao gồm một nhóm học giả và nhà hoạt động rộng lớn
hơn nhiều.
 Tập trung vào lợi ích của các tầng lớp trong xã hội, cấu
trúc kinh tế của quốc gia và quốc tế (sự bóc lột sức lao
động và khai thác tài nguyên, sự phân phối tài sản và
quyền lực)

1
 Mặc dù hầu hết những người theo chủ nghĩa cấu trúc không chia sẻ
cam kết đối với một hệ thống xã hội chủ nghĩa như một số người
theo chủ nghĩa Marx đã hình dung, nhưng họ tin rằng hệ thống tư
bản toàn cầu hiện nay là không công bằng và mang tính bóc lột và
có thể được thay đổi thành một hệ thống phân phối phúc lợi theo
cách công bằng hơn.
 Bên ngoài ghế quyền lực chính thức, hàng triệu công dân tiếp tục
phản đối các tổ chức thương mại tự do và chủ nghĩa đế quốc Mỹ.
Những người cảm thấy bị loại khỏi tiến bộ kinh tế, những người tin
rằng phần của họ trong chiếc bánh kinh tế quá nhỏ, hoặc những
người bác bỏ tính hợp pháp của giới tinh hoa tư bản toàn cầu đại
diện cho một lực lượng không thể bỏ qua.

 Thật vậy, kết cấu trong chủ nghĩa cấu trúc là hệ thống
kinh tế toàn cầu. Nền kinh tế tư bản toàn cầu hoạt động
như một hệ thống hoặc trật tự cơ bản, là động lực trong
xã hội. Nó định hình các thể chế kinh tế, chính trị và xã
hội của xã hội và áp đặt những hạn chế đối với những gì
có thể thực hiện được.
 Những diễn biến gần đây liên quan đến cuộc khủng
hoảng tài chính toàn cầu nêu bật không chỉ những thất
bại của chủ nghĩa tư bản thị trường tự do mà còn cả ảnh
hưởng chính trị của giới tinh hoa kinh tế, những người
nhận được các gói cứu trợ trong khi những người nộp
thuế bình thường gặp khó khăn.

2. Chủ nghĩa duy vật lịch sử

 Karl Marx (1818-1883), là nhà triết học người Đức

 Lý thuyết lịch sử, quan điểm xung đột tầng lớp xã hội và
những chỉ trích về XHTB phải được hiểu trong bối cảnh
kinh tế, chính trị, xã hội của thế kỷ 19 ở Châu Âu.
 Nhiều quan điểm của ông phản ánh những điều kiện mà
ông và Friedrich Engels quan sát được trong các nhà
máy ở Anh của thời kỳ cách mạng công nghiệp.

2
 Học thuyết của Marx có tên gọi “chủ nghĩa duy vật lịch
sử”
 Chủ nghĩa duy vật lịch sử lấy điểm khởi đầu là quan
niệm cho rằng các lực lượng sản xuất, được định nghĩa
là tổng thể kiến thức và công nghệ chứa đựng trong xã
hội, đặt ra các thông số cho toàn bộ hệ thống kinh tế-
chính trị.
 Tuyên bố chủ yếu của chủ nghĩa Marx là những thay đổi
trong công nghệ sẽ quyết định những thay đổi trong hệ
thống xã hội. Vì vậy, Marx được coi là nhà quyết định
luận công nghệ, ít nhất là trong lý thuyết lịch sử của ông.

 Ở mức độ công nghệ rất thấp (lực lượng sản xuất nguyên
thủy), xã hội sẽ được tổ chức thành một hệ thống săn bắt hái
lượm. Ở cấp độ cao hơn, chúng ta sẽ thấy một hệ thống nông
nghiệp sử dụng máy cày thép và ngựa, bò hoặc các động vật
khác.
 Sự tiến bộ công nghệ này (mặc dù vẫn được coi là sơ khai
theo tiêu chuẩn hiện đại) gây ra sự thay đổi các mối quan hệ
xã hội trong xã hội, đặc biệt là sự xuất hiện của chế độ phong
kiến. Thay vì những người săn bắt và hái lượm tập hợp lại
thành các bộ lạc quy mô nhỏ với sự phân chia sản lượng kinh
tế tương đối đồng đều, chế độ phong kiến được đặc trưng
bởi một tầng lớp nông dân đông đảo và một tầng lớp quý tộc
ít hơn.

3 quy luật khách quan sẽ tiêu diệt chủ nghĩa tư bản từ

bên trong

 Thứ nhất, quy luật tỷ lệ lợi nhuận giảm khẳng định rằng
theo thời gian khi đầu tư khiến máy móc thay thế công
nhân thì lợi nhuận phải giảm và cuối cùng biến mất.
 Thứ hai, quy luật bất cân xứng (còn gọi là vấn đề tiêu
dùng dưới mức) cho thấy rằng chủ nghĩa tư bản, do tính
chất vô chính phủ, không có kế hoạch của nó, dễ gặp
bất ổn đến mức người lao động không đủ khả năng mua
những gì họ làm ra.

3
  Thứ ba và cuối cùng, quy luật tập trung (hay tích lũy
vốn) cho rằng chủ nghĩa tư bản có xu hướng tạo ra sự
bất bình đẳng ngày càng tăng trong phân phối thu nhập
và của cải. Khi giai cấp tư sản tiếp tục bóc lột giai cấp vô
sản và khi các nhà tư bản yếu hơn bị nuốt chửng bởi
những kẻ mạnh hơn, lớn hơn, thì của cải và quyền sở
hữu vốn ngày càng tập trung vào tay ngày càng ít người
hơn.

3. Một số đóng góp cụ thể của Marx cho chủ

nghĩa cấu trúc

 Bốn ý tưởng Marxist sau đây là trọng tâm của

các phân tích mang tính cấu trúc đương đại về
nền kinh tế chính trị quốc tế:
 định nghĩa về giai cấp,
 xung đột giai cấp và sự bóc lột công nhân,
 sự kiểm soát của chủ nghĩa tư bản đối với nhà nước
 sự thao túng hệ tư tưởng.

3.1. Định nghĩa về giai cấp

 Giai cấp được xác định bởi quyền sở hữu (hoặc
thiếu quyền sở hữu) vốn.
 Một thiểu số người dân sẽ sở hữu một phần tài sản sản
xuất của xã hội một cách không cân xứng; họ tạo thành
giai cấp tư sản.
 Phần lớn dân chúng sở hữu rất ít vốn, và quả thực, nhiều
người không sở hữu tài sản sản xuất hay cổ phiếu nào;
họ tạo thành giai cấp công nhân, được gọi là giai cấp vô
sản.
 Các giai cấp khác như địa chủ, tiểu tư sản, nông dân và
giai cấp vô sản lưu manh cũng tồn tại, nhưng không phải
là giai cấp chính xét về động lực của chủ nghĩa tư bản.

4
3.2. Xung đột giai cấp và bóc lột công nhân

 Lịch sử là một quá trình tiến hóa và vận động,

được quyết định bởi lực lượng công nghệ và kinh
tế
 Lực lượng sản xuất (tri thức và công nghệ)
quyết định quan hệ sản xuất (các mối quan hệ
giữa các tầng lớp trong XH), do đó quyết định cấu
trúc xã hội và các hành vi ứng xử.

 Marx coi tiến trình lịch sử đang phát triển đều

đặn từ hệ thống kinh tế chính trị này (hay
“phương thức sản xuất” theo cách nói của
ông) sang một hệ thống khác do mâu thuẫn
ngày càng tăng giữa các lực lượng sản xuất
kỹ thuật và các quan hệ giai cấp xã hội hoặc
tài sản mà chúng phát triển. .

5
Lực lượng sản xuất

 Lực lượng sản xuất, theo Marx, bao gồm tư liệu sản
xuất và sức lao động. Sự phát triển của máy móc,
những thay đổi trong quá trình lao động, việc khai thác
các nguồn năng lượng mới và việc giáo dục công nhân
đều được đưa vào lực lượng sản xuất.
 Marx tin rằng nền tảng của trật tự xã hội trong mọi xã hội
là sản xuất hàng hóa kinh tế. Cái gì được sản xuất, nó
được sản xuất như thế nào và nó được trao đổi như thế
nào sẽ quyết định sự khác biệt về sự giàu có, quyền lực
và địa vị xã hội của con người.

Quan hệ sản xuất

 Đối với Marx, toàn bộ hệ thống xã hội dựa

trên cách thức mà đàn ông và phụ nữ liên hệ
với nhau trong cuộc đấu tranh liên tục để
giành lấy bản chất hình thức sinh kế của họ.

Quan hệ sản xuất

 “Hành động lịch sử đầu tiên là… sản xuất ra

chính đời sống vật chất.” Marx tiếp tục nói
rằng “đây quả thực là một hành vi lịch sử,
một điều kiện cơ bản của lịch sử”.
 Nói cách khác, trừ khi hành động này được
hoàn thành (sản xuất đời sống vật chất), sẽ
không có hành động nào khác. Toàn bộ đời
sống xã hội đều phụ thuộc vào việc tìm kiếm
đủ ăn, uống, chỗ ở và quần áo.

6
Quan hệ sản xuất

 Nhiệm vụ đáp ứng các nhu cầu cơ bản này là

trọng tâm để hiểu về đời sống xã hội - và nó
vẫn đúng cho đến ngày nay cũng như thời
tiền sử.

Xung đột giai cấp và bóc lột công nhân

 Do quan hệ giai cấp thay đổi chậm hơn so với sự phát

triển của công nghệ nên sự biến đổi xã hội bị cản trở,
nuôi dưỡng xã hội tư bản chủ nghĩa dần dần tạo ra sự
đối đầu giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.
 Giai cấp tư sản là tầng lớp giàu có sở hữu phương tiện
sản xuất - hay ngày nay là các ngành công nghiệp lớn,
ngân hàng và tổ chức tài chính, cũng như trong Quốc
hội.

 Vào thời của Marx, giai cấp vô sản là những công nhân
bị bóc lột (bao gồm cả gia đình họ) tại các nhà máy dệt
ở Anh, những người nhận mức lương rất thấp và đôi khi
chết khi làm việc. Người ta cho rằng dần dần, người lao
động sẽ nhận ra lợi ích chung của mình và sẽ tổ chức và
gây áp lực lên giai cấp tư sản để đòi mức lương cao
hơn và điều kiện làm việc tốt hơn.

7
 Bởi vì người lao động bị bóc lột nên họ có chung lợi ích
kinh tế khách quan trong việc thay đổi hệ thống kinh tế,
trong khi các nhà tư bản sẽ quan tâm đến việc duy trì
hiện trạng.
 Người lao động (1) có thể không chủ quan nhận ra lợi
ích khách quan chung của mình, hoặc (2) có thể nhận ra
lợi ích của mình nhưng không thể tổ chức được. Đầu
tiên là một trường hợp của ý thức sai lầm (được thảo
luận trong phần “thao túng tư tưởng”). Thứ hai có thể là
kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp trong đó giai cấp tư
bản có tổ chức ngăn cản việc tổ chức thành công của
giai cấp công nhân, ví dụ, thành lập các công đoàn

3.3. Sự kiểm soát của giới tư bản đối với nhà nước

 Giai cấp tư bản có nguồn tài chính lớn hơn và điều này
thường dễ dàng chuyển thành ảnh hưởng trong hệ
thống chính trị. Các nhà tư bản thường có thể quyên
góp nhiều tiền hơn cho các ứng viên kinh doanh chuyên
nghiệp.

 Có rất ít sự bất đồng giữa những người theo chủ nghĩa

cấu trúc và những người theo chủ nghĩa trọng thương
về tầm quan trọng của quyền lực mà các quốc gia nắm
giữ. Sự khác biệt giữa hai quan điểm IPE liên quan đến
động cơ đằng sau việc sử dụng quyền lực nhà nước.
Trong khi những người theo chủ nghĩa trọng thương coi
nhà nước là một tác nhân có lợi ích riêng của mình (có
thể phản ánh lợi ích của tất cả công dân của mình),
những người theo chủ nghĩa cấu trúc tin rằng nhà nước
sẽ hành động để thúc đẩy những lợi ích hẹp hơn của
giai cấp thống trị nó - điển hình là các nhà tư bản giàu
có.

8
3.4. Thao túng tư tưởng

 Quyền lực bắt nguồn từ việc kiểm soát các nguồn tài
nguyên cứng, như vốn hoặc quân đội, và khả năng buộc
người khác hành động theo những cách nhất định bằng
cách sắp xếp các lựa chọn của kẻ yếu hơn theo hướng
có lợi cho kẻ mạnh hơn.
 Mục tiêu quan trọng của hệ tư tưởng tư bản chủ nghĩa là
mang lại tính hợp pháp cho hệ thống kinh tế tư bản chủ
nghĩa bằng cách kiểm soát trái tim và khối óc của con
người. Một khi giai cấp công nhân tin rằng hệ thống này
là hợp pháp, họ sẽ tin rằng nó phù hợp và công bằng.

 Những người theo chủ nghĩa Marx sẽ nói rằng trên thực
tế, người lao động đồng ý khai thác chính họ. Do tầm
quan trọng của tính hợp pháp, giai cấp tư bản sẽ tích
cực tìm cách tạo ra một hệ tư tưởng trong xã hội mang
lại tính hợp pháp cho các thể chế tư bản.

4. Lenin và chủ nghĩa đế quốc

 V. I. Lenin (1870–1924) được biết đến nhiều nhất với vai

trò của ông trong Cách mạng Nga năm 1917 và sự
thành lập nhà nước Liên Xô. Theo nhiều cách, ông đã
phát triển tư tưởng của Marx, đặt chính trị lên trên kinh
tế khi ông lập luận rằng nước Nga đã trải qua giai đoạn
lịch sử tư bản chủ nghĩa và đã sẵn sàng cho một cuộc
cách mạng xã hội chủ nghĩa lần thứ hai.
 Lenin cũng được biết đến với quan điểm về chủ nghĩa
đế quốc dựa trên lý thuyết của Marx về đấu tranh giai
cấp, xung đột và bóc lột.

9
Lý thuyết về chủ nghĩa đế quốc

 Thông qua chủ nghĩa đế quốc, các quốc gia cốt lõi của chủ
nghĩa tư bản tiên tiến đã mở rộng quyền kiểm soát và khai thác
những gì mà những người cùng thời với ông gọi là các khu
vực thuộc địa “lạc hậu” trên thế giới, khiến các quốc gia này
phát triển không đồng đều, với một số tầng lớp thịnh vượng và
những tầng lớp khác sa lầy vào nghèo đói.
 Chủ nghĩa đế quốc cũng biểu thị giai đoạn độc quyền của chủ
nghĩa tư bản hoặc “sự chuyển đổi từ chủ nghĩa tư bản sang
một hệ thống cao hơn”, qua đó ông muốn nói rằng sự hiện diện
của độc quyền và chủ nghĩa đế quốc sau đó là một kỷ nguyên
lịch sử khác giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội.

 Lý thuyết về chủ nghĩa đế quốc của Lenin đã có ảnh

hưởng rất lớn, đặc biệt là trong giới trí thức ở các nước
kém phát triển, nơi quan điểm của ông đã định hình các
chính sách và thái độ đối với thương mại và tài chính
quốc tế nói chung. Trước và đặc biệt là sau Thế chiến
thứ nhất, sự cạnh tranh gay gắt giữa các quốc gia tư
bản đã góp phần gây ra căng thẳng và xung đột quốc tế.

 Giới thượng lưu ở các quốc gia nghèo hơn cạnh tranh
về vốn và đầu tư, điều này khiến họ dễ dàng trở thành
mục tiêu của độc quyền sản xuất. Tại các khu vực và
quốc gia này, các nhà lãnh đạo và cách mạng cộng sản
như Mao Trạch Đông ở Trung Quốc, Hồ Chí Minh ở Việt
Nam, Fidel Castro ở Cuba đã tổ chức các chiến dịch
chống thực dân, chống đế quốc và tiến hành “các cuộc
chiến tranh giải phóng dân tộc” chống lại các thế lực đế
quốc tư bản.

10
 Ngày nay, hầu hết các nhà theo chủ nghĩa cấu trúc
không còn tin rằng tỷ suất lợi nhuận giảm của các nhà tư
bản sẽ gây ra sự sụp đổ của phương thức sản xuất tư
bản chủ nghĩa. Tuy nhiên, những lập luận của Lênin về
chủ nghĩa đế quốc vẫn còn ảnh hưởng ở Trung Quốc,
Việt Nam, Cuba, Venezuela và thậm chí ở một số quốc
gia công nghiệp hóa có các đảng xã hội chủ nghĩa và
cộng sản tích cực. Lãnh đạo của các quốc gia này và
các quốc gia khác vẫn coi các nhà tư bản là những kẻ
đế quốc tìm kiếm lợi nhuận, tìm kiếm cơ hội ở nước
ngoài, nơi các thể chế chính trị dân chủ và giai cấp công
nhân còn yếu kém.

Chủ nghĩa đế quốc và trật tự thế giới toàn cầu

 Trong phần này, chúng ta khám phá một số lý thuyết

mang tính cấu trúc gần đây hơn về sự phụ thuộc, hệ
thống thế giới hiện đại và chủ nghĩa đế quốc hiện đại
(hay chủ nghĩa đế quốc mới) theo đuổi các phương
pháp phân tích và các quy định chính sách của cả Marx
và Lenin.

Lý thuyết phụ thuộc/Dependency Theory

 Quan điểm theo chủ nghĩa cấu trúc nhấn mạnh mối
quan hệ giữa những gì được gọi là các quốc gia cốt lõi
và ngoại vi, đồng thời kêu gọi sự chú ý đến những hạn
chế đặt ra đối với các quốc gia trong nhóm sau, được
gọi là lý thuyết phụ thuộc.
 Một loạt các chế độ xem có thể được nhóm lại với nhau
dưới tiêu đề này. Theotonio Dos Santos nhìn thấy ba
thời đại phụ thuộc trong lịch sử hiện đại: phụ thuộc thuộc
địa (trong thế kỷ 18 và 19), phụ thuộc công nghiệp-tài
chính (trong thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20), và cơ cấu phụ
thuộc ngày nay dựa trên các tập đoàn đa quốc gia thời
hậu chiến.

11
 Andre Gunder Frank đã tập trung nhiều sự chú ý vào sự
phụ thuộc ở Mỹ Latinh và được chú ý nhờ luận điểm “sự
phát triển của tình trạng kém phát triển”. Ông lập luận
rằng các quốc gia đang phát triển không bao giờ “kém
phát triển” theo nghĩa mà người ta có thể coi họ là
những xã hội “lạc hậu” hoặc truyền thống. Thay vào đó,
từng có những nền văn minh vĩ đại, các khu vực đang
phát triển trên thế giới lại trở nên kém phát triển do bị
các quốc gia công nghiệp phương Tây xâm chiếm.

Modern World System Theory (MWS)

 Lý thuyết hệ thống thế giới hiện đại (MWS) có nguồn

gốc từ Immanuel Wallerstein và được phát triển bởi một
số học giả, trong đó có Christopher Chase-Dunn. Với
bản chất là tư bản, hệ thống thế giới quyết định phần lớn
các mối quan hệ chính trị và xã hội, cả trong và giữa các
quốc gia cũng như các thực thể quốc tế khác.

 Từ quan điểm của MWS, các quốc gia tư bản cốt lõi ở
Tây Bắc Âu vào thế kỷ XVI đã vượt ra ngoài chuyên
môn hóa nông nghiệp để tiến tới các ngành và phương
thức sản xuất có tay nghề cao hơn bằng cách hấp thụ
các khu vực khác vào nền kinh tế thế giới tư bản chủ
nghĩa. Thông qua quá trình này, Đông Âu đã trở thành
vùng ngoại vi nông nghiệp và xuất khẩu ngũ cốc, vàng
thỏi, gỗ, bông và đường về vùng lõi. Châu Âu Địa Trung
Hải và các ngành sử dụng nhiều lao động của nó đã trở
thành vùng bán ngoại vi hoặc trung gian giữa lõi và
ngoại vi.

12
 Theo Wallerstein, các quốc gia cốt lõi thống trị các quốc
gia ngoại vi thông qua trao đổi không bình đẳng nhằm
mục đích khai thác nguyên liệu thô giá rẻ thay vì, như
Lenin lập luận, chỉ đơn thuần sử dụng khu vực ngoại vi
như một thị trường để bán phá giá sản phẩm dư thừa.
Phần cốt lõi tương tác với vùng bán ngoại vi và ngoại vi
thông qua cấu trúc toàn cầu của chủ nghĩa tư bản, khai
thác các khu vực này và cũng biến đổi chúng. Bán ngoại
vi phục vụ nhiều vai trò chính trị hơn là kinh tế; nó vừa bị
bóc lột vừa là kẻ bóc lột, khuếch tán sự đối lập của vùng
ngoại vi với vùng lõi.

Chủ nghĩa đế quốc mới, Chủ nghĩa thực dân

 Khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc vào năm 1975, nhiều
người tin rằng phiên bản “trần trụi” của chủ nghĩa đế
quốc cổ điển đã kết thúc. Công chúng Hoa Kỳ phản đối
sự can thiệp quân sự vào các quốc gia đang phát triển
nằm ngoài “phạm vi ảnh hưởng” của Hoa Kỳ ở Châu Âu,
Nhật Bản và Châu Mỹ Latinh.

 Tuy nhiên, vào cuối những năm 1970, một kiểu chủ
nghĩa đế quốc cổ điển hơn lại nổi lên trong các mục tiêu
kết hợp kinh tế và quân sự mà Tổng thống Carter đã
thiết lập trong Học thuyết Carter, tuyên bố Mỹ sẵn sàng
can thiệp vào Vịnh Ba Tư để bảo vệ lợi ích dầu mỏ của
Mỹ. Năm 1979, Cách mạng Iran đã lật đổ Shah của Iran
do Mỹ hậu thuẫn, đe dọa quyền kiểm soát của Mỹ đối
với dầu mỏ và ảnh hưởng của Mỹ ở Trung Đông. Ngay
sau đó, CIA hỗ trợ các nỗ lực của Mujahedeen ở
Afghanistan chống lại sự chiếm đóng của Liên Xô.

13
 Vào những năm 1980, như một phần của Học thuyết Reagan,
Hoa Kỳ đã đổi mới nỗ lực can thiệp vào các quốc gia đang
phát triển đe dọa lợi ích kinh tế và an ninh của Hoa Kỳ.
Reagan hỗ trợ Saddam Hussein trong cuộc chiến tranh Iran-
Iraq và can thiệp không thành công vào Lebanon vào năm
1983 và 1984. Để ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản ở Tây bán
cầu, Reagan ủng hộ phe đối lập ở Nicaragua. Hoa Kỳ cũng
ủng hộ các chế độ độc tài thân phương Tây ở Guatemala, El
Salvador và các nước Nam Mỹ khác. Các tổng thống Mỹ
không ngừng tìm cách kiểm soát dầu mỏ và hỗ trợ các tập
đoàn dầu mỏ phương Tây ở Trung Đông. Một phương pháp để
duy trì ảnh hưởng đó là cung cấp quân sự và các hình thức
viện trợ khác cho các quốc gia như Ả Rập Xê út.

 Trong suốt những năm 1990, Tổng thống Clinton đã thúc đẩy các
mục tiêu chính sách tự do kinh tế bằng việc can thiệp quân sự có
chọn lọc ở nước ngoài. Chiến dịch “can thiệp và mở rộng” của ông
đã kết hợp quyền lực cứng và quyền lực mềm để thu hút rõ ràng
các nước khác vào nền kinh tế Hoa Kỳ đồng thời mở rộng phạm vi
dân chủ. Dựa trên một số bài học kinh nghiệm ở Việt Nam, Clinton
không theo chủ nghĩa can thiệp công khai như Reagan.

Structuralism and 2007 Recession

 Nền kinh tế thế giới hầu như chưa bắt đầu phục hồi sau
cuộc suy thoái do sự sụp đổ của thị trường nhà đất ở
Hoa Kỳ gây ra vào năm 2007. Nhìn từ góc độ chủ nghĩa
cấu trúc, cuộc khủng hoảng là hệ quả tất yếu của sức
mạnh ngày càng tăng của giai cấp tư bản trong bốn
mươi năm qua.
 Những người theo chủ nghĩa cấu trúc coi cuộc khủng
hoảng tài chính và sự trì trệ kinh tế là kết quả của các
chính sách kinh tế tự do kinh tế.

14
 Nhiều nhà theo chủ nghĩa cấu trúc chỉ ra sự gia tăng lớn
về bất bình đẳng về thu nhập và của cải ở Hoa Kỳ bắt
đầu vào khoảng năm 1970. Tất cả sự gia tăng thu nhập
mới càng làm tăng thêm quyền lực của các nhà tư bản
và dẫn đến mức độ bóc lột giai cấp công nhân cao hơn.
 Nợ đóng một vai trò quan trọng trong câu chuyện này -
như một nguồn sức mua, một phương tiện tái phân phối
và là nguyên nhân gây ra khủng hoảng.

 Từ những năm 1990 đến 2008, một lượng lớn người

thuộc tầng lớp trung lưu và nghèo có thể dễ dàng nhận
được thẻ tín dụng và thế chấp nhà hơn. Từ năm 1989
đến năm 2007, mức nợ thế chấp trung bình của tầng lớp
trung lưu, được xác định là những người nằm trong
khoảng từ phần trăm thu nhập thứ 40 đến thứ 60, đã
tăng từ 45.000 USD lên 104.000 USD. Hình thức nợ này
sẽ không gây rắc rối nếu giá nhà đất tiếp tục tăng.
Nhưng khi giá nhà bắt đầu giảm vào năm 2006, nhiều
chủ sở hữu nhà mắc nợ thế chấp nhiều hơn số tiền họ
có thể nhận được khi bán nhà.

 Các lực lượng đang hoạt động tại Hoa Kỳ cũng đang
hoạt động ở cấp độ toàn cầu. Nói cách khác, xung đột
giai cấp có tính chất quốc tế. Kể từ Thế chiến II, các
quốc gia công nghiệp cốt lõi của phương Bắc đã thúc
đẩy việc phổ biến các chính sách tân tự do khắp các khu
vực đang phát triển trên thế giới thông qua IMF, Ngân
hàng Thế giới, WTO và TNC. Thông qua các tổ chức tài
chính quốc tế, các nước giàu “cũng giống như những cá
nhân giàu có” đã cho các nước nghèo vay tiền, tạo ra
một dòng tiền trả lại cho người giàu.

15
Các luận điểm chính trong chương này

 Đầu tiên, nhiều người coi chủ nghĩa cấu trúc không chỉ
là công cụ để tiến hành phân tích khoa học về các dàn
xếp tư bản hiện có mà còn là cơ sở để phê phán đạo
đức về sự bất bình đẳng và bóc lột mà chủ nghĩa tư bản
tạo ra trong và giữa các quốc gia.
 Thứ hai, khuôn khổ phân tích này là khuôn khổ duy nhất
cho phép chúng ta xem xét nền kinh tế chính trị quốc tế
(IPE) “từ bên dưới”, tức là từ quan điểm của các giai cấp
bị áp bức, người nghèo và các quốc gia thuộc Thế giới
thứ ba đang phát triển. Ngược lại với chủ nghĩa trọng
thương và chủ nghĩa tự do, nó mang lại tiếng nói cho
những người bất lực.

 Thứ ba, quan điểm này đặt ra các vấn đề về tự do con

người và việc áp dụng lý trí vào việc hình thành các thể
chế quốc gia và toàn cầu.
 Cuối cùng, chủ nghĩa cấu trúc tập trung vào yếu tố năng
động trong IPE. Nó coi chủ nghĩa tư bản và các phương
thức sản xuất khác được thúc đẩy bởi xung đột và
khủng hoảng và có thể thay đổi. Những gì tồn tại hiện
nay là một hệ thống và một tập hợp các cấu trúc xuất
hiện ở một thời điểm cụ thể và một ngày nào đó có thể
được thay thế bằng một hệ thống kinh tế chính trị khác.

Hết chương 4

 Mời tiếp tục tự nghiên cứu chương 5: Các

quan điểm IPE khác (tham khảo: Chủ nghĩa
nữ quyền – Feminism và chủ nghĩa kiến tạo:
constructivism)

16