ԳերմանիայիԴաշնայինկառավարությունը

ԳՀԴ
կառավարմանհիմնականլծակներըդաշնությանկառավարությաննենպատկանում:
Այնկազմված է դաշնայինկանցելերից և դաշնայիննախարարներից: (հոդված 62):
Գերմանիայում իրական իշխանությունը կենտրնացված է կառավարության և
հատկապես նրա առաջնորդի՝ կանցելերի ձեռքերում: Կանցելերը ղեկավարում է
կառավարությա գործունեությունը, այդ պատճառով էլ գերմանիան հաճախ անվանում
են կանցլերական:
Հանրապետության նախագահի առաջարկով Բունդեստանգն ընտրւոմ է երկրի
կանցելերի թեկնածուին, որին էլ այդ պաշտոնին նշանակում է նախագահը (հոդված 63):
Ընտրված է համարվում այն թեկնածուն, ով ստացել է Բունդեստագի ձայների
մեծամասնությունը: Որպես կանոն՝ նա խորհրդարանական ընտրություններում հաղթած
կուսակցության ներկայացուցիչն է: Եթե առաջադրվող անձը չի ընտրվում, ապա
Բունդեստագը կարող է ընտրություններից հետո՝ 40 օրվա ընթացքում,
ընտրելդաշնայինկանցլեր՝ իրանդամներիձայներիբացարձակմեծամասնությամբ:
եթեայսդեպքումէլկանցլերչիընտրվում, կազմակերպվում է երրորդփուլը,
որտեղբավարար է ձայներիհարաբերականմեծամասնությունը:
Եթեայսդեպքումէլկանցլերըչիընտրվում, ապայոթօրվաընթացքումնախագահնինքն է
նշանակումկանցլեր, միաժամանակցրում է Բունդեստագը և
նշանակումնորընտրություններ(հոդված 63): Սակայնայսդրույթնառայսօրչիկիրառվել:
Կանցլերիկարգավիճակը, նախարարներիպարտականությունները,
կառավարությանաշխատաքներիժամանակացույցը և
այլհարցերկարգավորվումենհատուկկանոնադրությամբ, որըհաստատում է նախագահը:
Դաշնայինկանցլերը և
դաշնայիննախարարներնիրենցլիազորություններիստանձնմանպահիցերդվումենԲունդե
ստագիառաջ՝ ըստսահմանվածկարգի և սահմանվածտեսքով:
Կառավարմանքաղաքականությանհիմնականուղղություններըսահմանում է
կանցլերը, որիհամարէլպատասխանատվություն է կրում:
Կանցլերըկառավարությանմիականդամն է, որըհաշվետու է խորհրդարանին: Հարկ է
նշել, որդաշնայիննախագահիդերըկառավարությանկազմավորման և
գործունեությանհարցումիրականումձևականբնույթունի, և կառավարությունըմնում է
իշխանությանայնքանժամանակ, քանիդեռվայելում է
խորհրդարանիմեծամասնությանաջակցությունը:
Որպես կանոն՝ վարչապետ է նշանակվում բունդեստանգօ ընտրություններում
հաղթանակ տարած կուսակցության առաջնորդը: Դաշնային նախարարների
նշանակմանը խորհրդարանը չի մասնակցում: Կաբինետը բաղկացած է 15
նախարարությունից՝ ներառյալ կանցելերի գերատեսչությունը: Նախարարներին
առաջադրում է կանցլերը, իսկ նշանակում՝ նախագահը, սակայն պաշտոնից կարող է
ազատել կանցլերը: Նախարարներն իրենց ոլորտներում ունեն ազատ ղեկավարելու
իրավունք, բայց պատասխանատու են կանցլերին ու խորհրդարանի Ստորին պալատին:
Վերջինս կարող է անվստահություն հայտնել կառավարությանը: Կառավարության
գործունեության համար պատասխանատու է կանցերը, որի փոփոխման դեպքում
հրաժարական են տալիս նաև նախարարները: Նախարարները գլխավորում են
դաշնային նախարարությունները: ԿԱն նաև առանց պորտֆելի նախարարներ:
Կանցլերի ընտրությամբ՝ նախարարներից մեկը նշանակում է տեղակալ:
Կանցլերը որոշում է երկրի քաղաքականության հիմնական ուղղությունները,
ղեկավարում է կառավարությունը և նախագահումնրանիստերիժամանակ:
Նախարարներըկազմակերպումենհամապատասխանմարմիններիաշխատանքները՝
առաջնորդվելովկանցլերիկողմիցսահմանվածգերակայունություններով:
Եթետարաձայնություններենառաջանումառանձիննախարարների և
նրանցկողմիցտարվողքաղաքականությանմիջև,
ինչպեսնաևհիմնականօրենքովսահմանվածայլդեպքերում, կառավարություննընդունում
է կոլեգիալորոշում:
Կանցլերըհաճախ է
օգտագործումՆախարարներիկաբինետումվերադասավորումներ և
վարչականլիազորություններիուպարտականություններիվերաբաշծումկատարելուիրբա
ցառիկիրավունքը: Այսնիքն՝ կարելի է փաստել,
որգործադիրիշխանությանհիմնականլծակներըկենտրոնացվածենկալցերիձեռքում:
Հարկ է նշել, որըստսահմանադրության՝
պաշտպանությաննախարարնիրավունքունիհրամանններտալու և
ղեկավարելուզինվածուժերը:
Կանցլերը և նախարարներըչենկարողզբաղեցնելայլվարձատրվողպաշտոններ,
իրականացնելմասնագիտականգործունեությունկամզբաղվելձեռնարկատիրականգործ
ունեությամբ: Այսսահմանափակումները, իհարկե, չենվերաբերումգիտական,
ստեղծագործական, մանկավարժականաշխատանքներին:
Դաշնայինկառավարությանանդամներըկարողեն և
պահանջիդեպքումպարտավորեններկալինելԲունդեստագի և Բունդեսրատինիստերին:
Նրանքցանկացածպահիելույթունենալուիրավունքունեն:
Դաշնայինկառավարությանանդամներիմասնակցությունըօրինաստեղծգործունե
ությաննայսքանովչիչիսահմանափակվում,
քանիորկառավարություննունիօրենսդրականնախաձեռնությամբհանդեսգալուիրավունք
: Այսգործունեությունը կանոնակարգվում է սահմանադրության 76-րդ հոդվածով, ըստ
որի՝ կառավարության օրենսդրական նախագծերն սզբում ներկանախագծերն սկզբում
ներկայացվում են Բունդեստրատ, որը պարտավոր է վեց շաբաթվա ընթացքում տալ
դրանց մաիսն եզրակացություն: Անհրաժեշտության դեպքում, կախված նախագծի
ծավալից, այդ ժամկետը կարող է երկարաձգվելմինչև ինն ամիս: Դաշնային
կառավարությունը կարող է երկարաձգվել մինչև ինն ամիս: Դաշնային
կառավարությունը կարող է երեք շաբաթ հետո վերոնշյալ դեպքում՝ վեց շաբաթ հետո,
օրինագիծը հանձնել Բունդեստագ, նույնիսկ եթե Բունդեսրատի եզրակացությունը չի
ստացվել: Կառավարությունը պարտավր է դրա հետ մեկտեղ ներկայացնել իր
տեսակետը: Բունդեսրատի եզրակացությունն ստանալուն պես այն կառավարության
կողմից պետք է անմիջապես ներկայացվի Բունդեստագ:
Դաշնային կառավարությունն իրականացնում է դաշնային օրենքների
կատարման վերահսկողություն: Այդ նպատակով կառավարությունը դաշնության
 սուբյեկտների կառավարման մարմիններ կարող է ուղարկել լիազորված անձանց: Եթե
դաշնության սուբյեկտը չի կատարում սահմանադրությամբ կամ օրենքներով
սահմանված պարտականությունները, ապա դաշնային կառավարությունը
Բունդեսրատի համաձայնությամբ կարող է համապատասխան քայլեր ձեռնարկել
հարկադրելու սուբյեկտին կատարել դրանք: Հարկադրման միջոցներիկիրառման համար
կառավարությունը կառավարման մարմիններին:
Արտակարգ իրավիճակի պայմաններում կառավարությունը անհրաժեշտության
դեպքւմ կարող է՝
- օգտագործել դաշնային սահմանապահ ծառայությունն ողջ
- երկրի տարածքում.
- կարգադրություններ տալ ոչ միայն դաշնային մարմիններին, այլ նաև սուբյեկտների
կառավարություններին:
- Բունդեստագը կարող է անվսահություն հայտնել դաշնային կանցլերին միայն
ընտրությունների միջոցով՝ ձայների մեծամասնությամբ նոր կանցլեր ընտրելով և
խնդրելով դաշնային նախագահին՝ նախորդին ազատել իր պաշտոնից: Նախագահը
պետք է կատարի խնդրանքը և նշանակի ընտրված թեկնածուին: Անվսատհություն
հայտնելու առաջարկից մինչև ընտրությունները պետք է անցնի 48 ժամ, (հոդված 67):
Եթե դաշնային կանցլերի անվստահություն չեն հայտնում ձայների մեծամասնությամբ,
ապա դաշնության նախագահը կարող է դաշնային կանցլերի առաջարկությամբ 20 օրվա
ընթացքում ցրել Բունդեստագը: Բունդեստագը ցրելու իրավունքը բեկանվում է, եթե
Բունդեստագը համապատասխան կարգով ընտրում է նոր դաշնային կանցլեր (հոդված
68):
Դաշնային կանցլերի և դաշնային կառավարության լիազորությունները
դադարեցվում են նոր ընտրված Բունդեստագի առաջին նստի պահից: Դաշնային
կանցլերը՝ դաշնային նախագահի, իսկ դաշնային նախարարները կանցլերի խնդրանքով
պետք է շարունակեն իրենց գործունեությունը մինչև նոր կադրերի նշանակումը:
 Դաշնային կառավարության նիստերը հրավիրում են անհրաժեշտության
դեպքում՝ սովորաբար շաբաթը մեկ անգամ, դաշնային կանցլերի նստավայրում:
Նիստերը դռնփակ են:
Ավելացնենք նաև, որ 2005 և 2009 թվականներին Գերմանիայի խորհրդարանը
Քրիստոնյաժժողովրդավարական պահպանողական միության անդամ Անգելա
Մերկելին ընտրեց կանցլեր: Նա առաջին կինն է, որ նման պաշտոն է զբաղեցնում:
Մերկելը նաև առաջին կանցլերն է, որ ծնվել է Արևելյան Գերմանիայում:
Ժամանակակից Գերմիանիայի ակնառու ձգտումներից է երկրում
քաղաքացիական հասարակության ձևավորումը, որը ուսումնասիրվում է աշխարհի
շատ երկրների կողմից: Գերմիանիայի համար այս ձգտումը չափազանց կարևոր է, քանի
որ երկար տարիներ այն եղել է նացիստական դիկտատուրայի ներքո: գերմանիայում
գոյություն ունեն աշխատավորների և կազմակերպությունների կազմավորումներ, որոնք
ներկայացնում են «ոչ պետությունը և ոչ էլ շուկան», այլ երրրորդ սեկտորին վերաբերող
քաղաքացիական հասարակությունը: Դրանք են՝ արհմիությունները, եկեղեցին, ազատ
ընտրողների խմբերը, ինչպես նաև բնակարանային վարձակալությունը հսկող
միությունները, բնապահպանական խմբերը, փոխադարձ վստահության
կազմակերպությունները, մարզական միավորումները, հակահրդեհային
ծառայությունները, կանանց միությունները, հարբեցողների և թմրամոլների օգնության
կազմակերպությունները: Գերմանիայի քաղաքացիներն այդ կազմակերպություններում
քննարկում են իրենց հուզող հարցերը և հետաքրքրող խնդիրները՝ փորձելով գտնել
պատասխանները: Կազմակերպությունները և քաղաքացիական հասարակությունում
գործող անձինք բարերար ազդեցություն են գործում սոցիալական խավերի վրա և
նպաստում են հասարակական կարծիքի ձևավորմանը, հասարակության
հետաքրքրությունների հարթեցմանը, ինչպես նաև հասարակության
հավասարակշռվածությանը: Այստեղից հետևւմ է, որ քաղաքացիական
հասարակությունը համախմբման գրավականն է, այլ ոչ թե՝ մասնատման:
 Դաշնային սահմանադրական դատարանը և դատական համակարգի
առանձնահատկությունները Գերմանիայի Դաշնությունում
Գերմանիայի դաշնային Հանրապետության սահմանադրության 92-րդ հոդվածի
համաձայն՝ երկրում դատական իշխանությունն իրականացնում են Դաշնային
սահմանադրական դատարանը, դաշնային դատարանները և հողերի դատարանները:
Ըստ ԳԴՀ սահմանադրության՝ դաշնությունը կարող է ստեղծել նաև այլ դատարաններ:
Արտակարգ դատարանների ստեղծումն արգելված է: ԳԴՀ սահմնադրությամբ վերացվել
է մահապատիժը:
Դաշնային դատական համակարգի կարևորագույն օղակն է դաշնային
սահմանադրական դատարանը, որը գործում է Կառլսրուե քաղաքում: Այն է երկրի
հիմնական օրենքի պահապանն է և իր կարգավիճակով համարվում է իշխանության
դաշնային ինքնուրույն մարմին, որն ունի այլ դաշնային մարմիններին հավասարազոր
իրավունքներ: Սահմանադրական արդարադատության հիմնական բնութագրիչ կողմ
այն է, որ դաշնային սահմանադրական դատարանը չի զբաղվում ամեն կարգի վեճերով և
նորմատիվ ակտերի օրինականության հարցերով: Այն ունի սահմանադրությունը
մեկնաբանելու իրավունք, ինչպես նաև ստուգում է օրենքի համապատասխանությունը
սահմանադրությանը: Օրինագծերի նախապես ստուգումն արգելվում է: Որպես
դատական մարմին՝ այն ընդունում է որոշումներ, որոնք ունեն իրավաբանական ուժ և
պարտադիր են բոլորի համար:
Դաշնային սահմանադրական դատարանը հիմնադրվել է 1949թ, և կազմված է
երկու խոշոր կառուցվածքային միավորումներից, որոնք կոչվում են սենատներ, և
որոնցից յուրաքանչյուրն ունի խիստ որոշակի լիազորություններ:
1. Հիմնական իրավունքների գծով սենատ, որը քննում է սահմանադրական բողոքները և
կիրառվող նորմերի վրահսկման ընթացակարգի վերաբերյալ կայացնում վճիռ:
2. Պետական իրավունքի գծով սենատ, որը զբաղվում է պետական կազմակերպական
հարցերով:
3. Երկու սենատների դատավորներն էլ հավասարապես ընտրվում են Բունդեսրատի
կողմից: Նրանք չեն կարող լինել Բունդեսրատի և Բունդեստագի անդամներ, միևնույն
ժամանակ չեն կարող պաշտոններ զբաղեցնել դաշնային կամ հողերի
կառավարությունում: Դատավրոներն անկախ են և ենթարկվում են միայն օրենքին:
Դատավորը, բացի համալսարաններում դասավանդելու իրավունք ունենալուց, այլ
գործունեությամբ զբաղվել չի կարող: Դաշնային սահմանադրական դատարանի
նախագահը և տեղակալներն ընտրվում են մեկ Բւնդեստագի, մեկ Բունդեսրատի կողմից:
Ընտրված դատավորներին հաստատում է դաշնային նախագահը: Նրանց
լիազորությունների ժամկետը 12 տարի է: Առավելագույն տարիքային սահմանը 68
տարեկանն է:
Յուրաքանչյուր սենատ ունի 8 անդամ, որոնք նշանակվում են 12 տարի ժամկետով՝
առանց կրկնակի նշանակման իրավունքի: Ամեն պալատում ութ դատավորներից երեքը
պետք է ընտրվեն հինգ բարձրագույն դաշնային դատարանների դատավորներց, մնացած
հինգ դատավոր ընտրվում են 40 տարին լրացած, Բունդեստագի համար ընտրական
իրավունք և մասնագիտական կրթություն ունեցող անձանցից: Սակայն, եթե
Բունդեսրատում ընտրություններն ուղղակի են, ապա Բունդեստագում դրանք
անուղղակի են. դատավորներն ընտրվում են հատուկ ընտրիչների կոլեգայի կողմից,
վերջինս էլ իր հերթին ընտրվում է Բունդեստագի կողմից համամասնական
ներկայացուցչական հիմքի վրա և ունի 12 անդամ: Երկու մարմիններում էլ
դատավորների ընտրության համար անհրաժեշտ է ձայների 2/3-ի մեծամասնությունը:
Դաշնային սահմանադրական դատարանի կողմից քննվող գործերի
մեծամասնությունում քաղաքացիների՝ իրենց սահմանադրական իրավունքի խախտման
հետ կապված բողոքներն են: Այդպիսի բողոքներ կարող են ներկայացվել նաև
իրավաբանական անձանց կղմից, այդ թվում՝ համայնքների կողմից՝ կապված իրենց
ինքնակառավարման իրավունքի խախտման հետ: Սակայն մինչև դաշնային
սահմանադրական դատարան դիմելը հայցվորը պետք է փորձի օգտվել օրենքով
սահմանված բոլոր պաշտպանական միջոցներից և ատյաններին: գործող
սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխանության վերաբերյալ
սահմանադրական դատարանի կողմից ընդունվող որոշումներն ունեն արժեք և
հրատարակվում են համապատասխան օրենքների ժողովածուներում:
 Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության դատական համակարգը, բացի դաշնային
սահմանադրական դատարանից և հողերի դատարաններից, կազմված է միմիյանցից
անկախ գործող մի շարք ինքնուրույն համակարգերից, որոնցից յուրաքանչյուրը
գլխավորում է հատուկ հարցերով զբաղվող որևէ դաշնային դատարան:
Այդպիսի դատարանների թիվը կամ ր նույն է՝ ինքնուրույն դատական համակարգերի
թիվը հինգն է: Դրանք են.
4. դաշնային ընդհանուր դատարաններ, որոնք քննում են քրեական և
քաղաքացիական գործերը,
5. դաշնային ֆինանսական դատարաններ,
6. դաշնային վարչական դատարաններ, որոնք քննում են կառավարման ընթացքում
պաշտոնատար անձանց՝ քաղաքացիների իրավունքներն ու օրինական շահերը
ոտնահարելու վերաբերյալ հարցերը,
7. աշխատանքային հարցերով դաշնային դատարաններ, որոնք լուծում են
գործատուների և սշխստողների, արհմիությունների և գործատուների միության
միջև առաջացող վեճերը,
8. սոցիալական հարցերով դաշնային դատարաններ, որոնք քննում են
քաղաքացիների բողոքները պետական հաստատությունների դեմ՝ թոշակների,
տարբեր սոցիալական նպաստների վերաբերյալ:
Այդ դատարանների խնդիրը ԳՀԴ դատական փորձի ամփոփումն է և համակարգի
միասնականության ապահովումը: Վերոնշյալ դատարաններից յուրաքանչյուրը բարձրագույն
ատյան վճռաբեկ դատարան է արդարադատության տվյալ բնագավառի համար: Առաջին և
երկրորդ (վերաքննիչ) ատյանների դատարանների աշխատանքը կազմակերպվում է
դաշնային հողերի մակարդակով:
Դատական իշխանության յուրաքանչյուր ճյուղ ունի իր բարձրագույն մարմինը:
Բարձրագույն դատարանների դատավորները նշանակվում են համապատասխան դաշնային
նախարարի և դատավորների ընտրման հանձնաժողովի հետ միասին: Դատավորների
ընտրման հանձնաժողովը կազմված է Բունդեստագից և ողերի համապատասխան
նախարարներից նույն քանակությամբ ընտրված անդամներից:
 Բարձրագույն դատական մարմիններն անկախ են ինչպես միմյանցից, այնպես էլ այլ
մարմիններից: Եթե դրանց միջև առաջանում են տարաձայնություններ, ապա այդ
մարմինների ներկայացուցիչներից հրավիրվում է խորհրդակցություն (սենատ), որը
դատական իշխանության միասնականությունը ապահովելու որոշում է կայացնում:
Դատական իշխանության յուրաքանչյուր ճյուղ, բացի դաշնային սահմանադրական
դատարանից, ունի մի քանի ատյան: Ընդհանուր իրավասության դատարաններն ունեն 4
ատյան` տարածքային` հողերի դատարաններ` որպես ամենացածր օղակ բարձրագույն
դատարաններ և դաշնային դատական : հողերի դատարանները քննում են ավելի բարդ
քրեական քաղաքացիական գործեր և հանդես են գալիս որպես վերին ատյան տարածքային
դատարանների համար: Հողերի բազմագույն դատարանները վերաքննություն են
իրականացնում: Սա հատուկ գործընթաց է գերմանական իրավունքում: Դաշնային
դատական պալատն իրականացնում է միայն վճռաբեկ գործունեություն:
Դատախազությունը Գերմանիայում առանձին համակարգ չի կազմում, այլ գործում է
դատական համակարգում` գտնվելով արդարադատության նախարարի ենթակայության
ներքո: Դատախազները ներկայացնում են մեղադրանք և հետաքննում են առավել բարդ
գործերը ոստիկանական ծառայությունների օգնութթյամբ: Քրեական գործերով դատական
վեճերը, այդ թվում նաև` մասնավոր բղոքները, միշտ քննվում են դատախազի
մասնակցությամբ: Դատախազներն առանձին դեպքերում իրավունք ունեն մասնակցելու նաև
քաղաքացիական գործերի քննությանը:

Գերմանիայում դաշնային հողերի կառավարումը

Գերմանիան ունի դաշնային կառուցվածք և կազմված է 16 դաշնային հողից:
Դաշնային կառուցվածքը պատմական ժառանգություն է, և երկրի հիմնական օրենքով
սահմանվում է դրա անփոփոխելիությունը: Սակայն սա չի նշանակում, որ դաշնության
սահմաններում առանձին հողերի տարածքները չեն կարող փոփոխվել: Հողերը փոխադարձ
համաձայնությամբ կարող են միացվել, բաժանվել կամ փոխել իրենց սահմանները:
 Գերմանիայի դաշնային Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն են
Բավարիան, Բադեն Վյուրտեմբերգը, Բեռլինը, Պոմերենիան, Սաքսոնիան, Ներքին
Սաքսոնիան, Սաքսոնիա-Անհալտը, հյուսիսային Հռենոս-Վեստֆալիան, Թյուրինգիան,
Ռայնլաանդ-Պֆալցը, Սաարը և Շլեզվիգ-Հոլշտայնը:
Գերմանիան իր պատմության ընթացքում միշտ մասնատված է եղել, և դաշնության
նպատակը պետական միասնության պահպանումն է: Հողերը չէին դառնա դաշնության
անդամ, եթե չապահովեր նրանց ինքնուրույնությունը: հողերն ինքնուրույն կառավարման
մարմիններ են համարվում, և դրանց կապը կենտրոնական կառավարության հետ այնքան
ուղղակի չէ, որքան ունիտար պետությունների վարչատարածքային մարմինների դեպքումը:
Հողերի ինքնույնությունը հանգեցնում է պետական ապարատի տարատեսակության
ձևավորմանը, քանի որ դաշնության յուրաքանչյուր սուբյեկտ իրավունք ունի ինքնուրույն
ընտրել իր վարչական հիմնարկների կառւցվածքը: Փաստորեն, առաջանում է կառավարման
երկու մակարդակ, առաջին` կառավարումն իրականացվում է դաշնության կողմից, որի
դեպքում հողերի վարչական մարմինները գտնվում են կառավարության հսկողության տակ, և
երկրորդ` կառավարումն իրականացվում է հողերի վարչական մարմինների կողմից, որոնք
իրենց գործունեությունը ծավալում են դաշնության օրենքների շրջանակներում:
Դաշնային հողերը գավառներ չեն, այլ առանձին պետություններ: Յուրաքանչյուր
դաշնային հող ունի իր սահմանադրությունը, խորհրդարանը (լանդստագը) և
կառավարությունը: Խորհրդարանից, որը երկպալատ է: Պատգամավորներն ընտրվում են 4
կամ 5 տարի ժամկետով:
Յուրաքանչյուր հող ունի իր սեփական դատական համակարգը և սահմանադրական
վերահսկողության սեփական մարմինը: Հողերի սահմանադրությամբ նախատեսված չէ հողի
ղեկավարի (նախագահի) պաշտոն: Հողերի վարչապետներն ընտրվում են խորհրդարանի
կողմից և համատեղում են դաշնային հողերի ղեկավարի ու դրա գործադիր մարմնի
գործառույթները: Այսպես կոչված «քաղաք-պետություններում» (Բեռլին)