ćw.

307 3

27.03.23r. 03.04.23r.

Wyznaczanie skuteczności świetlnej wybranych źródeł

światła

Wstęp teoretyczny
Wyznaczanie skuteczności świetlnej H badanych źródeł światła

1. Ustawić lampę LED (przełącznik P1 na pozycji 1) tak, żeby była naprzeciwko

detektora luksomierza.
2. Włączyć w obwód wybrane źródło światła.
3. Włączyć amperomierz, autotransformator, woltomierz - wartość napięcia
nastawić na 230V.
4. Odczytać wartości napięcia i natężenia, zapisać niepewności pomiarów.
5. Wykonać 10-12 pomiarów natężenia światła w zależności od odległości
zmieniając ją w zakresie 25-90 cm (początkowo zmieniać co 2 cm, następnie
co 5, a w końcu 10). Zanotować niepewności.
6. Powtórzyć ćwiczenie dla żarówki tradycyjnej (przełącznik P1 i P2 na pozycji 2 i
4) i halogenowej (przełączniki P1 i P2 na pozycji 2 i 3).

Wyznaczenie zależności skuteczności świetlnej żarówek od pobieranej

mocy η = ƒ(p)

1. Ustawić tradycyjną żarówkę w odległości 35 cm od detektora luksomierza.

2. Włączyć obwód żarówki i przy pomocy autotransformatora ustawić napięcie
na 230V.
3. Zapisywać wartości napięcia i natężenia, zmieniając napięcie co 10V.
Zanotować niepewności.
4. Powtórzyć badanie dla żarówki halogenowej
 Wyniki pomiarów

część I

● lampa LED
I=0,021A +/- 0,001 U=230,4V +/- 0,1

Tabela 1. natężenie światła lampy LED w zależności od odległości od źródła światła

numer pomiaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

odległość od źródła 25 27 29 31 35 40 45 50 60 70 80 90
światła [cm]

odległość od źródła 0,25 0,27 0,29 0,31 0,35 0,40 0,45 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90
światła [m]

natężenie światła [lx] 155 133 114 099 077 058 046 037 025 018 015 012

● żarówka tradycyjna
I=0,177A +/- 0,001 U=229,7V +/- 0,1

Tabela 2. natężenie światła żarówki tradycyjnej w zależności od odległości od źródła światła

numer pomiaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

odległość od źródła światła 25 27 29 31 35 40 45 50 60 70 80 90

[cm]

odległość od źródła światła 0,25 0,27 0,29 0,31 0,35 0,40 0,45 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90
[m]

natężenie światła [lx] 344 297 255 222 175 133 104 084 058 043 033 026

● żarówka halogenowa
I=0,195A +/- 0,001 U=229,8V +/- 0,1
Tabela 3. natężenie światła żarówki halogenowej w zależności od odległości od źródła światła

numer pomiaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

odległość od źródła 25 27 29 31 35 40 45 50 60 70 80 90
światła [cm]

odległość od źródła 0,25 0,27 0,29 0,31 0,35 0,40 0,45 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90
światła [m]

natężenie światła [lx] 529 457 395 347 273 210 165 135 094 069 053 043
 część II

● żarówka tradycyjna

Tabela 4. zależność między napięciem prądu a natężeniem światła w żarówce tradycyjnej

Numer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
pomiaru

napięcie 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70
[V]

natężenie 175 149 124 102 084 067 052 040 031 022 016 010 006 004 002 001 000
[lx]

natężenie 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
[A] 77 73 69 65 61 56 52 47 43 38 32 27 21 17 11 05 00

*błąd natężenia światła wynosi 1 lx

*błąd natężenia prądu wynosi 0,001 A

● żarówka halogenowa

Tabela 5. zależność między napięciem prądu a natężeniem światła w żarówce halogenowej

Numer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
pomiaru

napięcie [V] 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60

natężenie 271 235 201 169 137 114 091 072 055 042 031 021 015 010 006 003 001 000
[lx]

natężenie 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,09
[A] 94 90 86 81 76 71 66 60 55 49 43 38 32 25 18 12 02 3
*błąd natężenia światła wynosi 1 lx
*błąd natężenia prądu wynosi 0,001 A

Przykładowe obliczenia - część I

WYZNACZENIE SKUTECZNOŚCI ŚWIETLNEJ Η BADANYCH ŹRÓDEŁ

ŚWIATŁA
 ● obliczenie odwrotności kwadratu odległości od źródła światła
E = (1/r2)
E = 1/(0,25)^2
E = 1/(0,0625) = 16 [1/m^2]

● obliczenie współczynników nachylenia otrzymanych prostych.

Odczytując współczynnik nachylenia dla poszczególnych prostych otrzymujemy wynik:

● Dla lampy LED: a1 = 9,7350443 [lx/cm^2]
𝚫 = 0,0585770
zaokrąglona wartość: 9,74 ± 0,06
● Dla żarówki tradycyjnej:a2 = 21,616833 [lx/cm^2]
𝚫 = 0,0613815
zaokrąglona wartość 21,617 ± 0,062
● Dla żarówki halogenowej: a3 = 33,053515 [lx/cm^2]
𝚫 = 0,0624284
zaokrąglona wartość: 33,054 ± 0,063 [lx/cm^2]

*Linie współczynnika nachylenia obliczone na stronie https://phys-old.put.poznan.pl/szuba/states/index.php,

niepewność także policzona z tej samej strony.

rachunek jednostek: Współczynnik nachylenia linii opisu zależność między dwoma wielkościami
kwadratów od źródła światła jest równy proporcjonalności między tymi dwoma wielkościami. Jednostką
tego współczynnika jest zatem lux na cm kwadratowy

● wartości całkowitych strumieni świetlnych (ΦC)

Korzystając ze wzoru: Φc=4πa, gdzie a to współczynnik nachylenia prostej, który został

obliczony wyżej, możemy obliczyć poszczególne wartości strumieni świetlnych:
 a) LED

Φc=4π*9,74=122,3344 [lm]
ΔΦc=(Δa/a)*Φc=(0,06/9,74)*122,3344=0,7536
zaokrąglony wynik: 122,3±0,8 [lm]

b) żarówka tradycyjna

Φc=4π*21,617=271,50952 [lm]
ΔΦc=(Δa/a)*Φc=(0,062/21,617)*271,50952=0,77872
zaokrąglony wynik: 271,5±0,8 [lm]

c) żarówka halogenowa

Φc=4π*33,054=415,15824 [lm]
ΔΦc=(Δa/a)*Φc=(0,063/33,054)*415,15824=0,0785307161
zaokrąglony wynik: 415,16±0,08 [lm]

● skuteczność świetlna
Korzystając ze wzoru na skuteczność świetlną ր=Φc/P, gdzie P=U*I, możemy obliczyć jej
wartości dla danych źródeł światła:

a) LED
P=U*I=0,021*230,4=4,8384 W
ΔP=(|ΔI/I|+|ΔU/U|)*P=(0,001/0,021+0,1/230,4)*4,8384=0,232505483
Zaokrąglony wynik:4,84±0,24 W
Mając obliczoną moc, możemy obliczyć skuteczność świetlną:
ր=Φc/P=122,3/4,84=24,8553719008 [lm/W]
Δր=(ΔΦc/Φc+ΔP/P)*ր=(0,8/122,3+0,24/4,84)*24,8553719008=1,3950840232
Zaokrąglony wynik: 24,9±1,4 [lm/W]
b) żarówka tradycyjna
P=0,177*229,7=40,6569 W
ΔP=(|ΔI/I|+|ΔU/U|)*P=(0,001/0,177+0,1/229,7)*40,6569=0,2373922977
Zaokrąglony wynik:40,66±0,24 W
ր=Φc/P=271,5/40,66=6,6773251515 [lm/W]
Δր=(ΔΦc/Φc+ΔP/P)*ր=(0,8/271,5+0,24/40,66)*6,6773251515=0,0590889856
Zaokrąglony wynik: 6,68±0,06 [lm/W]
c) żarówka halogenowa
P=0,195*229,8=44,811
ΔP=(|ΔI/I|+|ΔU/U|)*P=(0,001/0,195+0,1/229,8)*44,811=0,2493
Zaokrąglony wynik:44,81±0,25
ր=Φc/P=415,16/44,81=9,2648962285
Δր=(ΔΦc/Φc+ΔP/P)*ր=(0,08/415,16+0,25/44,81)*9,2648962285=0,0534752077
Zaokrąglony wynik: 9,26±0,06
Wnioski cząstkowe z części I
● Im dalej jest oddalone źródło światła tym natężenie światła wyrażane w luksach jest
niższe.
● Skuteczność świetlna η to miara wydajności źródła światła, czyli stosunek mocy
światła emitowanej przez źródło do pobieranej mocy elektrycznej. Wyższa wartość η
oznacza większą efektywność, co oznacza, że źródło światła zużywa mniej energii
do generowania tej samej ilości światła.
● Wyznaczanie skuteczności świetlnej η może pomóc w porównywaniu różnych źródeł
światła i wyborze najlepszych opcji. Porównując skuteczność różnych źródeł światła,
można wybrać te, które są bardziej ekonomiczne i przyjazne dla środowiska, a
jednocześnie zapewniają odpowiedni poziom oświetlenia.

Przykładowe obliczenia - część II

WYZNACZENIE ZALEŻNOŚCI SKUTECZNOŚCI ŚWIETLNEJ ŻARÓWEK
OD POBIERANEJ MOCY Η = Ƒ(P)

● Obliczenie wartości mocy oraz skuteczności świetlnej żarówki tradycyjnej i

halogenowej

Przykładowe obliczenia dla mocy (dla mocy oblicznej ze wzoru P=U*I):

P=230*0,177=40,71 W

Przykładowe obliczenia dotyczące błędu wychodzącego ze wzoru dla mocy:

ΔP=(|ΔI/I|+|ΔU/U|)*P=(ΔI/I+ΔU/U)*P

np.: ΔP=(0,01/0,177+0,1/230)*40,71=2,3177

Przykładowe obliczanie skuteczności świetlnej (korzystając ze wzoru

ր=4πr2/UI)

ր=4π(0,35)2/(230*0,177)=6,617331615

*Odległość źródła światła była równa 35cm, które zmieniamy na metry i w takiej wartości podstawiamy
do wzoru)
Przykładowe obliczenia dotyczące błędu wychodzącego ze wzoru dla
skuteczności świetlnej:

Δր=(|Δr/r|+|-ΔI/I|+|-ΔU/U|)*ր=(Δr/r+ΔI/I+ΔU/U)*ր

np. Δր=(0,001/0,35+0,001/0,177+0,1/230+1/175)*6,617331615=0,433457629
rachunek jednostek: dzielimy jednostki ze strumienia świetlnego - lumeny przez jednostkę
mocy - W. Wychodzi w ten sposób jednostka: lm/W

Tabela 6. - Wyznaczanie mocy dla żarówki tradycyjnej

napięcie [V] 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70

natężenie [A] 0,17 0,17 0,16 0,16 0,16 0,15 0,15 0,14 0,14 0,13 0,13 0,12 0,12 0,11 0,11 0,10 0,10
7 3 9 5 1 6 2 7 3 8 2 7 1 7 1 5 0

moc [W] 40,7 38,0 35,4 33 30,5 28,0 25,8 23,5 21,4 19,3 17,1 15,2 13,3 11,7 9,99 8,4 7
1 67 9 9 8 4 2 5 2 6 4 1

błąd 2,31 2,21 2,11 2,01 1,91 1,81 1,71 1,61 1,51 1,41 1,31 1,21 1,11 1,01 0,91 0,81 0,71
wychodzący 77 73 69 65 61 56 52 47 43 38 32 27 21 17 11 05
z pomiarów

wynik 40,7 38,1 35,5 33,0 30,6 28,1 25,9 23,5 21,5 19,3 17,2 15,2 13,3 11,7 10,0 8,4± 7,00
zaokrąglony ±2,4 ±2,3 ±2,2 ±2,1 ±2,0 ±1,9 ±1,8 ±1,7 ±1,6 ±1,5 ±1,4 ±1,3 ±1,2 ±1,1 ±1,0 0,82 ±0,7
2

Tabela 7 - Wyznaczanie skuteczności świetlnej dla żarówki tradycyjnej

napięcie [V] 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70

natężenie [lx] 175 149 124 102 084 067 052 040 031 022 016 010 006 004 002 001 000

natężenie [A] 0,17 0,17 0,16 0,16 0,16 0,15 0,15 0,14 0,14 0,13 0,13 0,12 0,12 0,11 0,11 0,10 0,10
7 3 9 5 1 6 2 7 3 8 2 7 1 7 1 5 0

skuteczność 6,61 6,02 5,37 4,75 4,22 3,67 3,09 2,61 2,22 1,75 1,43 1,01 0,69 0,52 0,30 0,18 0
świetlna 733 647 850 808 713 302 782 799 474 291 531 009 393 628 818 325
[lm/W] 161 608 576 487 153 303 433 387 556 764 972 212 556 389 426 957
5 1 6 4 4 5 5 8 7 1 6 7 8 4 1

błąd 0,43 0,40 0,37 0,35 0,32 0,30 0,27 0,25 0,23 0,21 0,20 0,18 0,17 0,17 0,18 0,20 -
wychodzący 345 875 955 099 718 280 405 266 518 296 364 427 561 858 307 146
z pomiaru 762 517 817 024 007 635 095 089 217 151 883 174 949 245 943 553
9 7 8 2 3 4 4 7 9 2 1 7 8 6 4 7

wynik 6,62 6,03 5,4± 4,76 4,23 3,67 3,0± 2,62 2,25 1,75 1,44 1,0± 0,69 0,53 0,3± 0,18 0
zaokrąglony ±0,4 ±0,4 0,4 ±0,3 ±0,3 ±0,3 0,3 ±0,2 ±0,2 ±0,2 ±0,2 0,2 ±0,1 ±0,1 0,2 ±0,2
4 1 6 3 1 6 4 2 1 8 8 0

Tabela 8. - Wyznaczanie mocy dla żarówki halogenowej

napięcie [V] 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60

natężenie [A] 0,19 0,19 0,18 0,18 0,17 0,17 0,16 0,16 0,15 0,14 0,14 0,13 0,13 0,12 0,11 0,11 0,10 0,09
4 0 6 1 6 1 6 0 5 9 3 8 2 5 8 2 2 3

Moc [W] 44,6 41,8 39,0 36,2 33,4 30,7 28,2 25,6 23,2 20,8 18,5 16,5 14,5 12,5 10,6 8,96 7,14 5,58
2 6 4 8 2 5 6 9 6 2 2

Błąd 2,31 2,21 2,11 2,01 1,91 1,81 1,71 1,61 1,51 1,41 1,31 1,21 1,11 1,01 0,91 0,81 0,71 0,60
wychodzący 94 9 86 81 76 71 66 6 55 49 43 38 32 25 18 12 02 93
z pomiarów

wynik 44,6 41,8 39,1 36,2 33,4 30,8 28,2 25,6 23,3 20,9 18,6 16,6 14,5 12,5 10,6 8,96 7,14 5,58
zaokrąglony ±2,4 ±2,3 ±2,2 ±2,1 ±2,0 ±1,9 ±1,8 ±1,7 ±1,6 ±1,5 ±1,4 ±1,3 ±1,2 ±1,1 ±1,0 ±0,8 ±0,7 ±0,6
2 2 1
 Tabela 9. - Wyznaczanie skuteczności świetlnej dla żarówki halogenowej
napięcie [V] 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60

natężenie [lx] 271 235 201 169 137 114 091 072 055 042 031 021 015 010 006 003 001 000

natężenie [A] 0,19 0,19 0,18 0,18 0,17 0,17 0,16 0,16 0,15 0,14 0,14 0,13 0,13 0,12 0,11 0,11 0,10 0,09
4 0 6 1 6 1 6 0 5 9 3 8 2 5 8 2 2 3

skuteczność 9,34 8,65 7,92 7,18 6,30 5,70 4,96 4,32 3,64 3,09 2,56 1,95 1,59 1,23 0,86 0,51 0,21 0
świetlna 944 441 154 661 667 140 398 950 154 942 701 211 026 150 970 541 559
[lm/W] 169 134 276 015 209 889 357 737 503 362 411 282 900 432 644 754 949
6 1 6 6 4 3 6 3 5 6 6 9 1 5 6

błąd 0,54 0,52 0,49 0,46 0,42 0,40 0,37 0,34 0,31 0,29 0,27 0,24 0,23 0,22 0,22 0,21 0,23 -
wychodzący 720 098 170 370 570 288 068 580 398 288 162 161 248 642 210 994 766
z pomiaru 743 332 519 108 610 527 722 222 041 017 733 943 218 086 622 216 069
4 9 9 2 9 2 6 1 9 6 1 4 6 5 5 9

wynik 9,3± 8,65 7,9± 7,2± 6,31 5,70 5,0± 4,33 3,64 3,1± 2,57 1,95 1,59 1,23 0,87 0,52 0,22 0
zaokrąglony 0,6 ±0,5 0,5 0,5 ±0,4 ±0,4 0,4 ±0,3 ±0,3 0,3 ±0,2 ±0,2 ±0,2 ±0,2 ±0,2 ±0,2 ±0,2
2 3 1 5 2 8 5 4 3 3 2 4
Wnioski cząstkowe z części II
● skuteczność świetlna maleje wraz z rosnącą pobieraną mocą, co oznacza, że
większa moc nie przekłada się na proporcjonalne zwiększenie jasności emitowanego
światła
● żarówka halogenowa jest mocniejsza niż żarówka tradycyjna, ponieważ ma wyższą
skuteczność świetlną i świeci przy mniejszym napięciu, gdy żarówka tradycyjna już
nie emituje światła.

WNIOSKI OGÓLNE

● Aby udowodnić skuteczność źródła światła, należy użyć ilości światła, które emituje
w stosunku do źródła, które pobiera. Skuteczność świetlna opiniana jest w lumenach
na wat (lm/W). Można to zrobić z fotometrem, który umożliwia pomiar strumienia
świetlnego emitowanego przez źródło światła oraz miernik mocy, który pozwala na
pomiar pobierania mocy. Po wykonaniu pomiaru metodą skuteczności świetlną
według wzoru: Skuteczność świetlna (lm/W) = strumień danych (lm) / moc pobierana
(W).
● Wyznaczanie mocy świetlnej jest również ważne w dziedzinie skuteczności działania
i ochrony środowiska, ponieważ pozwala na to, ile energii jest potrzebne do
wyemitowania określonej ilości światła. W ten sposób możemy tworzyć
zaawansowane źródła światła i zmniejszać wpływ na środowisko naturalne.