U ni

UNIVERSITY OF MINDANAO

College of Arts and Science Education

Social Science Discipline

Physically Distanced but Academically Engaged

Self-Instructional Manual (SIM) for Self-Directed Learning (SDL)

GE6/ Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

THIS SIM/SDL MANUAL IS A DRAFT VERSION ONLY; NOT FOR

REPRODUCTION AND DISTRIBUTION OUTSIDE OF ITS INTENDED USE.
THIS IS INTENDED ONLY FOR THE USE OF THE STUDENTS WHO ARE
OFFICIALLY ENROLLED IN THE COURSE/SUBJECT.

EXPECT REVISIONS OF THE MANUAL.

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

UNIT LEARNING OUTCOME 2 59

METALANGUAGE 59
Week 5
ESSENTIAL KNOWLEDGE 60
Jose in Europe 60
On Anchoring our Filipino Origin 63
SELF-HELP 65
LET’S CHECK 2.4 66
LET’S CHECK 2.5 67
LET’S ANALYZE 2.2 68
IN A NUTSHELL 73
Q&A LIST 74
KEYWORD INDEX 74

Course Outline: GE 6 – The Teacher and the School Curriculum

Course Instructors: GINA G. CAHUCOM

Email: ginacahucom@umindanao.edu.ph

Student Consultation: By Appointment thru email, messenger, Blackboard LMS,

phone call or text
Mobile: 09267713739
Effectivity Date: August, 2020
Mode of Delivery: Blended (On-Line with face to face or Virtual sessions)
Time Frame: 54 Hours
Student Workload Expected Self-Directed Learning
Requisites: None
Credit: 3
Attendance Required: A minimum of 95% attendance is required at all
scheduled Virtual or face to face sessions.

Course Outline Policy

Area of Concern Details

Contact and Non-Contact The Self-Instructional Manual is designed for this 3-

Hours unit course in the Life and Works of Dr. Jose Rizal
(General Education 6). The expected number of
online sessions or virtual sessions, which will be

1 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

scheduled on a specific time period, will be one hour

per school day. Face-to-ace sessions, when
warranted, will be scheduled for assessments and
exams.

Assessment Task Submission of assessment tasks shall be on the 3rd,

Submission 6th, and 8th weeks of the term unless otherwise
scheduled by the instructor. The assessment paper
shall be attached with a cover page indicating the title
of the assessment task or activity (as reflected on the
module), the professor’s name, date of submission,
and name of the student. The document shall either
be submitted through the appropriate Blackboard
LMS platform or emailed to the Course Instructor. It is
also expected that students have already paid their
tuition and other fees before the submission of the
assessment tasks.

Assessment tasks uploaded in the Blackboard LMS

are to be answered within specific time frames. As a
matter of course, the schedule will be given ahead of
time by the Course Instructor.

All assessment tasks and requirements are to be

given and complied with online. There is, however, a
possibility that the Final Examination will be given and
taken in person at the campus. Should this be the
case, the Course Instructor is to arrange ahead of
time the exam schedule and other matters pertaining
to the in-person conduct of the exam.

Safe Assign Submission
(when applicable)
Honesty and integrity are valued and practiced in the
University. It is expected, then, that all assessment
tasks are complied with accordingly. Where
appropriate, tasks submitted through the Blackboard
LMS are to undergo plagiarism check using Safe
Assign. Only a maximum of 20% index is allowed.
This means that if the paper goes beyond the 20%
index, the student will either redo the assessment or
receive a failing marking. In addition, if the paper
reaches 50 to 100% plagiarism index, possible
disciplinary actions will be opted by the Course
Instructor in accordance with the University’s OPM on

2 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

Intellectual and Academic Honesty.

Please be reminded that academic dishonesty, which

includes cheating, plagiarism and commissioning
other people to work on students’ tasks, will have
consequences ranging from reprimand to warning
and even expulsion.

Penalties for Late Assignments and assessments are to be

Assignments/Assessments accomplished and submitted within a definite time
period. Tasks submitted beyond the deadline will
merit a 7% deduction from the total score per day.
Submitting insufficient requirements and requirements
that failed to meet the set criteria will also merit the
same.

However, deductions won’t apply to late submissions

that have valid reasons. In such cases, students are
required to submit to the Course Instructor a letter of
explanation to be appended with proof or evidence as
support.

Return of Assignments/ Assessment tasks will be returned within a maximum

Assessments of two weeks after submission. Where applicable,
only the scores will be returned and not the entire
assessment. Activities and assessments done in the
Blackboard LMS, save for essays, will have their
results reflected immediately after they are taken.

If group submission is required, only one copy of the

accomplished task will be submitted. The names of all
students who contributed must be reflected on the
submitted copy.

Re-marking of Contesting or requesting to change the score

Assessment Papers and received for an assessment task must be done in
Appeal writing and addressed to the Course Facilitator. The
letter must explicitly explain the reasons/points why
such contest or request be honored. If the Course
Facilitator denies or disapproves the request, the
concerned student can elevate the case to the
Discipline Chair, and then to the Dean of the College.
The original letter containing the request or appeal

3 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

must be submitted together with the new appeal. It is

the Dean of the College who will issue the final
decision regarding the contest or request.

Grading System For graded assessment tasks, the following

computation is to be used.

Examination 70%

First Assessment 10%

Second Assessment 10%
Third Assessment 10%
Final Assessment 40%

Class Participation 30%

Quizzes, Assignments, Participations 10%

Research, Projects, Requirements 20%
TOTAL 100%

The submission of grade will follow the University

system and procedure.

Citations and Quotations In quoting and citing works of others, APA format
should be used. Where applicable, a list of references
must be appended as the last page of the
accomplished work.

Student Communication Students are required to have an active umindanao

account through which they can access the
BlackBoard LMS platforms. Within the first week of
the term/semester, any student who failed to
login/access a course must communicate immediately
to the CASE Dean’s Office through the contact details
listed below. Students who do not have a working
umindanao account must immediately contact Dr.
Ramcis N. Vilchez at rvilchez@umindanao.edu.ph.

In-campus face-to-face sessions, whenever required

and allowed by quarantine guidelines, will be
scheduled and coordinated in advance.

For specific concerns, students may contact the

4 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

appropriate office. The list of the offices and their

contact details are listed below.

Contact Details of the Khristine Concepcion, Ph.D

CASE Dean Email: artsciences@umindanao.edu.ph
Phone: (082)305-0647 Local 118
Contact Details of the Victoria Ligan, DPA
Program Head Email: victoria_ligan@umindanao.edu.ph
Phone: (082)305-0647 Local 118

Students with Special Students with concern must coordinate with the
Needs or concern instructor. Depending on the nature and rationale of
the concern the instructor may give an alternative
assessment task or extend deadline with the approval
of the program head. However alternative
assessments given should be relevant with the
learning outcome of the course.

Library Contact Details Brigida E. Bacani

Phone: 082 305-0645/ 082 227-5456 (ask to connect
to the office of LIC Head)

Well-being Welfare Zerdszen Rañises

Support Help Desk GSTC (Guidance Services and Testing Center)
Contact Details Phone: 082 305-0645/ 082 227-5456 (ask to connect
to the office of the GSTC Facilitator or GSTC Head)

Course Information - see/download course syllabus in the Black Board LMS

Instructor: Hello, sa lahat! Maligayang pagdating sa kursong ito, GE 6 – Ang Buhay at mga gawa
ni Dr. Jose Rizal. Kailangang pag-aralan ng lahat ang buhay ni Dr. Jose Rizal. Naniniwala ako na
itinatanong mo kung bakit kailangan mong pag-aralan ang buhay at ang kanyang mga gawa. Ito ay
kinakailangan at iniutos ng batas sa ating bansa. Bukod pa riyan, dapat nating malaman ang ating
kasaysayan at alalahanin ang mga taong nakikipaglaban para sa ating kalayaan. Muling pag-ibayuhin
ang simbuyo ng damdamin at pagmamahal sa ating inang-bayan at nagpapasalamat sa mga
sakripisyong ginawa para sa ating kalayaan.

5 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

CO:

Bilang mga mag-aaral ng kursong ito, inaasahang makikita ninyo sa inyong pag-
aaral ang pangunahing kaalaman tungkol sa kasaysayan hinggil sa buhay at mga
gawa ni Dr. Jose Rizal. Ito ay para sa iyo upang pahalagahan ang makulay na buhay
ni Dr. Jose Rizal at ang makasaysayang pangyayari nito. Sa pagtukoy sa Batas ng
Rizal at ika-19 na Siglo at ang kontribusyon sa Nasyonalismong Pilipino. Ang
pagpapakilala kay Dr. Jose Rizal, lalo na ang nobelang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo, at ang kanyang mga isinulat, na tula, malalaman ninyo ang kanyang
buhay at ang buhay ng ating mahal na mga ninuno noon at sa panahon ng
Espanyol. Sa huli, ito ay nagpapakilala kay Dr. Jose Rizal mula sa kanyang
pagsilang hanggang sa kanyang kamatayan. Samakatwid, sa kursong ito, inaasahan
kayong matutong, MAGBASA, ALAMIN, TAMASAHIN AT PAGNILAY-NILAYIN, ang
buhay at mga gawain ni Dr. Jose Rizal at matuto kung paano suriin at tugunin ang
kursong ito sa ating henerasyon at sa huli, inaasahan kayong maging aktibong
magampanan ang kinakailangang gawain at masasagutan ang mga sumusunod na
aktibidades na nakalaan para sa kurso.

SUMULONG TAYO. PARA SA BAYAN!

BIG PICTURE-C
Week: 7-9 Unit Learning Outcome (ULO- 3): Pagkatapos ng aralin na ito, kayo ay
inaasahan na:

a. Pag-aralan ang iba`t ibang mga akda ni Dr. Jose Rizal, particular ang kanyang
dalawang libro.
b. Talakayin ang buhay ni Dr. Jose Rizal, mula sa kanyang pagsilang hanggang sa
kanyang kamatayan; dahil dito, pag-aaralan ang iba`t ibang mga akda ni Dr. Jose
Rizal sa kanyang mga sanaysay at paglalahad.
c. Suriin ang kontekstong pangkasaysayan at pangkulturang nasa misyon ni Dr.
Jose Rizal at naglalakbay sa buong mundo at pag-aralan ang mga kababaihan na
naging bahagi ng kanyang buhay.

6 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

BIG PICTURE in Focus

b. Talakayin ang buhay ni Dr. Jose Rizal, mula sa kanyang pagsilang hanggang
sa kanyang kamatayan; dahil dito, pag-aaralan ang iba`t ibang mga akda ni Dr.
Jose Rizal sa kanyang mga sanaysay at paglalahad.

METALANGUAGE

Sa seksyong ito, ang mahahalagang termino at salita na nauugnay sa pag-aaral ng

Buhay at Gawa ni Dr. Jose Rizal. Ang mga binigyang-kahulugan na mga termino ay
magiging batayan sa pag-unawa sa mga salitang ginamit sa kursong ito. Sa pag-
aaral natin ng Buhay at Mga Gawa ni Dr. Jose Rizal, maging gabay ang mga
sumusunod na termino upang maunawaan ang mga konsepto at ideya nito.

1. La Liga Filipina

• Ito ay isang samahang nilikha ni Rizal sa Pilipinas na naghahangad ng reporma na

may kinalaman sa mga tao. Sinasabing ang pangkat ay nilikha na may layunin na
tulungan ang isa't isa sa anumang paraan para sa pagpapabuti ng bawat isa.

2. Katipunan

• ay itinatag ni Andres Bonifacio. Ito ay isang naghihimagsik na pangkat na

naghahanap ng kalayaan ng bansa sa pamamagitan ng lakas.

3. Dapitan

• Ang lugar sa Mindanao kung saan ipinatapon si Rizal dahil sa pag-aari na

nagtataglay ng Pobres Frailes, isang polyeto na pumuna sa kayamanan ng mga
Dominikano sa kabila ng panata ng kahirapan.

4. Reporma

• Ang pagtanggal ng mga maling gawain (hal. Mga Pang-aabuso) sa pamamagitan

ng pagpapatupad o pagpapakilala ng isang mas mahusay na pamamaraan. Si Rizal
ay isang repormista hindi isang rebolusyonaryo.

5. Rebolusyon

7 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

• Pangunahing hamon sa isang gobyerno kung saan nais ng isang pangkat o

samahan na ibagsak at talikuran ang kasalukuyang gobyerno upang palitan ng
bagong gobyerno.

6. Pag-abandona ng Assimilation

• Sa una, nais ni Rizal bilang kasapi ng kilusang Propaganda / La Solidaridad na ang

Pilipinas ay maging isang probinsya ng Espanya (asimilasyon) ngunit inabandona
niya ito tulad ng mababasa sa kanyang liham kay Ferdinand Blumentritt na may
petsang Pebrero 21, 1887.

7. Kilusang Propaganda

• Ang mga organisadong aktibidad na pinamunuan ng nasyonalistang Pilipino,

karamihan sa mga ito ay mga ilustrado na nakabase sa Europa tulad ni Rizal.
Ginamit nila ang kilusang ito upang mailantad ang mga pang-aabuso at makamit ang
mga reporma at kalayaan para sa Pilipinas.

8. Noli Me Tangere ("Touch Me Not")

• Mula sa mga salita ni Jesus para kay Maria Magdalena sa Juan 20:17 King James
Version (KJV) " Sinabi sa kaniya ni Jesus, Huwag mo akong hipuin; sapagka't hindi
pa ako nakakaakyat sa Ama, nguni't pumaroon ka sa aking mga kapatid,
at sabihin mo sa kanila, Aakyat ako sa aking Ama at inyong Ama, at aking Dios at
inyong Dios."

9. Filibustero

• Isang tao nais suwayin ang mga hangarin ng mga awtoridad sa Espanya. (hindi
pagsunod o pagrerebelde)

10. Uncle Tom’s Cabin

• Isang akda ni Harriet Beecher Stowe na laban sa pang-aalipin at siyang nagbigay
inspirasyon kay Rizal (bukod sa iba pa), na sumulat ng Noli Me Tangere.

11. La Liga Filipina

• Isang samahang nilikha ni Rizal sa Tondo, Maynila upang makatulong na mapag-

isa ang mga tao at malutas ang kanilang mga problemang pang-agrikultura, pang-
edukasyon, at pampinansyal.

12. rebelyon, sedisyon, at illegal samahan

• Ang mga paratang na isinampa laban kay Dr. Jose P. Rizal sa isang labis na hindi
makatarungang paglilitis na humahantong sa pagpatay sa kanya.

13. Mga Pobres Fraile

8 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

• Isinulat ito sa mga polyeto ni Fr. Jacinto. Ito ay isang pangungutya laban sa mga
mayamang Dominikano na nagtipon ng kayamanan na taliwas sa kanilang
monastikong panata ng kahirapan.

14. Deportasyon

• Isang kilos na kung saan ang isang tao ay ibinalik sa bansang pinagmulan nito
dahil sa ligal na batayan, o paglabag sa anumang batas, o gumawa ng krimen na
kailangang hatulan sa isang tukoy na bansa, tulad ng pagpapatapon kay Dr. Jose
Rizal.

15. Pagkakatapon (Exile)

• Isang estado kung saan ang isang tao ay pinagbawalan mula sa sarili nitong bansa
o inilagay sa isang lugar na makahahadlang sa kahit anumang mga koneksyon;
karaniwang para sa pampulitika o pagpaparusa na kadahilanan.

Essential Knowledge

Upang maisagawa ang nabanggit na Big Picture (ULO 3) para sa ikawalong

linggo ng kursong ito, kailangan mong lubos na maunawaan ang sumusunod na
mahahalagang kaalaman na ilalahad sa mga susunod na pahina na tungkol sa
Talambuhay ni Jose RIzal. Mangyaring tandaan na hindi ka limitado sa ibinigay na
modyul o aklat. Inaasahan kang gumamit ng iba pang mga libro, artikulo sa
pagsasaliksik, mga mapagkukunan sa online at iba pang mga mapagkukunan na
magagamit sa silid-aklatan ng unibersidad hal. elibrary, search.proquest.com atbp.

II.
Talambuhay ni Jose Rizal

Upang malaman ang higit pa tungkol sa isang tao ay maaari mong alamin ang
kanyang talambuhay. Karamihan sa mga tanyag at maimpluwensyang tao sa mundo
ay mayroong isang nalathalang salaysay ng kanilang buhay. Ang dahilan sa likod
nito ay upang maunawaan nang mas mabuti ang dahilan ng kanilang mga gawa at
desisyon sa. Tulad ni Dr. Jose Rizal, siya ay isang maimpluwensyang tao, subalit
siya ay nagpasyang gumamit ng panulat kaysa impluwensyahan ang iba na sundin.
Sa araling ito, makikilala nang mas mabuti si Dr. Jose Rizal.

2.1 KABATAAN NI RIZAL

9 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal
 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

Ipinanganak noong Miyerkules, Hunyo 19, 1861, sa pagitan ng 11 at 12 ng

hating-gabi sa bayan ng Calamba, Laguna. Ang kanyang buong pangalan ay Jose
Protacio Rizal Mercado Alonso y Realonda. Siya ay pang-pitong anak nina Don
Francisco Engracio Rizal Mercado Y Alejandra II at Dona Teodora Morales Alonzo
Realonda Y Quintos. Siya ay may palayaw na Pepe.

Ang pamilya ni Rizal ay namuhay nang maayos bilang isang ilustrado kung
saan lumaki siyang may lubos na pagkalinga, pagmamahal, at aliw kasama ang
kanyang mga kapatid. Relihiyoso ang kanilang pamilya at may kakayahang pag-
aralin sila sa kolehiyo. Ang pamilya ni Jose Rizal ay pinaghalong iba`t ibang lahi.
Ang mga magulang ni Jose Rizal ay magkakaiba ng pinagmulan ng mga ninuno.

Sa kanyang kabataan, si Jose ay unang tinuruan ng kanyang ina kung paano

bumasa at manalangin. Ang kanyang ina rin ang nagkwento kay Rizal tungkol
gamugamo na nanganib nang dahil sa paglalaro sa apoy. Dahil siya ay sakiting bata,
nagkaroon si Rizal ng tagapag-alaga na nagngangalang Aya. Madalas din siyang
naghuhulma ng mga putik (clay) at naglalaro sa loob ng kanyang nipa kasama ang
kanyang asong si Usman. Bukod dito, isang malungkot na pangyayari ang naganap
sa kanyang buhay nang namatay ang kanyang kapatid na si Concha.

Sa murang edad, nakaranas siya ng mga hindi inaasahang pangyayari sa

buhay. Nakulong si Dona Teodora. Nagsimula ito nang tangkain ni Dona Teodora na
tulungan at kumbinsihin ang kanyang kapatid na si Senor Jose Alberto, na patawarin
lamang ang kanyang asawa na sumama sa ibang lalaki matapos iwan ang kanilang
mga anak sa bahay, upang maiwasan ang iskandalo. Gayunpaman, ang babae ay
nakipagsabwatan sa isang awtoridad ng Espanya at sinabi na sinubukan siyang
lasunin ng kaniyang asawa at ni Dona Teodora. Si Dona Teodora ay naaresto at
pinilit paglakarin nang halos 50 kilometro mula sa Calamba hanggang sa Sta. Cruz.
Nabilanggo siya ng halos 2 at kalahating taon. Ang insidente ay ikinalungkot ng
buong pamilya Mercado, lalo na sa 11-taong-gulang na si Pepe. Naging mas malala
pa, matapos malamang hindi maganda ang pagtrato sa kanyang ina sa bilangguan,
walang tamang gamot at tinutuluyan. Ang kaso ay umabot sa Manila Royal
Audiencia kung saan siya ay napawalang-sala.

Isa pa ay ang pagkamatay ng GOMBURZA. Ang pag-aalsa ay nangyari

noong gabi ng Enero 20, 1872. Ang mga sundalong Pilipino ay nag-alsa sa Cavite
sapagkat hindi sila nabigyan ng wastong mga pribilehiyo at hindi na ibinukod mula
sa pagbabayad ng buwis at polo. Ngunit ang paghihimagsik ay hindi nagtagumpay at
napigilan makalipas ang 2 araw.

10 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

Matapos ang mga kaganapang ito, nagpunta si Rizal sa Maynila upang mag-
aral, una sa Ateneo de Municipal upang kumuha ng Pilosopiya at Liham, at pagsu-
survey bilang isang karagdagang kurso. Sa kaniyang pagtatapos ay nagpatuloy siya
sa kanyang pag-aaral sa University of Sto. Tomas at pumunta ng Europa upang
mag-aral ng Pilosopiya at Medisina sa Central University of Madrid.

2.2 LA LIGA FILIPINA (Unus Instar Omnium) -

Tulad ng Lahat, sa tirahan ng Onjunco, inimbitahan ni Jose Rizal ang marami
na sumali sa kanyang pangkat na ang La Liga Filipina. Ito ay isang samahan na
humingi ng reporma na direktang kasangkot sa mga tao. Sinasabing ang pangkat ay
nilikha na may layuning pagtulong sa anumang paraan para sa pagpapabuti ng
bawat isa.

Nilalayon ng konstitusyon ng La Liga Filipina na pag-isahin ang buong

arkipelago sa iisang compact at homogenous na katawan, Mutual protection para sa
lahat at mga pangangailangan, iskolar, pampatibay ng edukasyon, agrikultura at
komersyo, at panghuli, proteksyon laban sa lahat ng karahasan at kawalang-
katarungan. Ang lahat ng mga Pilipino ay tinanggap at inanyayahan na sumali, na
may bayad sa pagiging miyembro ng 2 piso at buwanang dapat bayaran ng 10
centavos.

Maraming mga makasaysayang pigura sa ating bansa ang naging kasapi ng

kilusan. Si Andres Bonifacio, na isang masugid na tagahanga ni Dr. Rizal ay kasapi
ng kilusan, kasama sina Marcelo H. Del Pilar, Graciano Lopez Jaena, Apolinario
Mabini, Ambrosio Salvador, Doroteo Ongjunco at marami pa. Naniniwala sila at
umaasa sa isang unti-unting reporma nang walang anumang karahasan at
rebolusyon.

2.3 ANG KATIPUNAN

Ang Katipunan ay itinatag ni Andres Bonifacio. Ito ay isang naghihimagsik na

pangkat na naghahanap ng kalayaan ng bansa sa pamamagitan ng lakas. Tulad ng
alam nating lahat, si Andres Bonifacio ay isang masigasig na tagahanga ni Dr. Jose
Rizal, Samakatuwid, sumusunod siya sa ideolohiya ni Dr. Jose Rizal at ginamit ang
kanyang ideolohiya at katanyagan bilang isa sa mga simbolo ng rebolusyon.

Ito ay isang samahan na ginamit umano ang pangalan at ideolohiya ni Dr.

Jose Rizal upang itaguyod ang kalayaan. Ito ay kilala bilang isang lihim na samahan
at ang mga miyembro nito ay isinailalim sa sikreto. Sinabi na isang emisaryo ang
ipinadala sa Dapitan upang kausapin si Dr. Jose Rizal tungkol sa planong iligtas siya

11 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

at ang rebolusyonaryong kilusan, ngunit tumanggi siya. Bilang karagdagan sa

kanyang paglilitis sumulat si Jose Rizal ng isang manipesto na tinatanggihan ang
kanyang mga koneksyon sa Katipunan.

2.4 DAPITAN AT PAGSUBOK

Noong Hulyo 6, 1892, si Jose Rizal ay naaresto dahil sa pagdadala umano ng

isang polyeto na may pamagat na Pobres Frailles na kilalang nakakabusog.
Natagpuan umano ito sa pillowcase ni Lucia, ang kapatid ni Rizal. Pinabulaanan niya
ito ngunit, ito ang naging pangunahing tagapaglipat ng kanyang bagong normal na
buhay hanggang sa maipatay siya.

Ipinag-utos ni Gobernador General Ramon Despujol ang pag-aresto kay Dr.

Jose Rizal. Si Dr. Rizal ay pinagsama ng pamangkin ng heneral na pupunta sa Fort
Santiago. Siya ay pinananatiling hindi nakikipag-usap. Matapos ang isang araw
noong Hulyo 7, 1892, nagkaroon ng pagpapalabas ng pagpapatapon. Siya ay
ipinatapon sa Dapitan na may katuwiran ng kawalang katapatan sa Espanya sa
kanyang mga sinulat, ang pagtatalaga sa GOMBURZA ng Noli Me Tangere at ang
pagkakaroon ng Pobres Frailes.

Ang kanyang buhay sa Dapitan ay isang pagpapatapon na nagsimula nang

sumakay siya sa bapor na CEBU na nagdadala ng isang liham upang manatili sa
isang Heswita Paraiso upang bawiin, baguhin ang kanyang pag-uugali, at
magsagawa ng mga ritwal ng simbahan. Ngunit hindi siya sumang-ayon dito. Dahil
dito, si Jose (Bilanggo) ay nanirahan sa bahay ni Ricardo Carcinero (ang kanyang
warden).

Noong Setyembre 21, 1892, nagwagi sina Rizal at Carcinero ng isang loterya.
Ang mailboat na Butuan ay nagdadala ng kanilang premyo na may panalong numero
ng 9736 na nagkakahalaga ng P 20,000.00. Ang bahagi ni Rizal ay 6,200. Ibinigay
niya ang 2000 sa kanyang ama at ang 200 sa kanyang kaibigan sa Hong Kong
Basa.

Ang kanyang pananatili sa Dapitan ay medyo mabunga; Naging guro siya sa

mga bata. Tumulong sa mga maysakit sa pamamagitan ng paggawa ng isang klinika
at bumuo ng ilang negosyo tulad ng mga lumber. Natuklasan niya ang mga bagong
species ng mga hayop sa Dapitan na pinangalanan bago sa kanya, ang Draco Rizali
(lumilipad na dragon), Apolonia Rizali (maliit na beetle), at Rhacophorus Rizali
(bihirang palaka).

12 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

Bukod dito, nakilala niya si Josephine Bracken na kanyang minamahal na

"asawa." Ang ama ni Josephine ay nangangailangan ng atensyong medikal kaya't
nagtungo sila sa Dapitan upang hanapin si Dr. Jose Rizal, ngunit umibig si
Josephine kay Jose. Nagkaroon sila ng anak ngunit namatay pagkapanganak nito.

Mayroong isang mungkahi para kay Jose na tumulong sa Cuba bilang isang
medikal na doktor na kumakatawan sa Espanya upang mapatawad at patunayan
ang katapatan nito sa Espanya. Pinagbigyan ito ngunit siya ay bumalik sa Pilipinas
dahil sa isang rebolusyonaryong pag-atake, kung saan naiugnay ang kanyang
pangalan.

2.5 HULING ARAW

Pagdating mula sa Espanya patungong Maynila sa kanyang huling

paglalakbay noong Nobyembre 3, 1896, ang mga Espanyol ay nagalak dahil sa
pampublikong kaaway ay pinauwi upang harapin ang mga pagsubok. Mayroong 2 uri
ng katibayan na ipinakita laban kay Rizal na ang dokumento at testimonial. Ang mga
dokumento ay ang Liham ni Antonio Luna kay Mariano Ponce sa kampanya sa
reporma. Pangalawa ay ang liham sa kanyang pamilya na naghihikayat sa poot, sa
mga tao na malupit at ang kanyang koneksyon sa kampanya ng propaganda sa
Espanya mula kay Marcelo H. Del Pillar at maraming mga libu-libong ebidensya ang
ipinakita.

Si Don Luis Taviel de Andrade ang nagtanggol kay Dr. Jose Rizal. Siya ay
isang Tenyente ng Artillery at kapatid ng kanyang tanod na si Lt. Jose Taviel de
Andrade. Nakiusap si Rizal na hindi nagkasala sa mga krimeng rebelyon at inamin
na nagsulat siya tungkol sa konstitusyon. Siya ay kumalas at tinanggihan ang
kanyang koneksyon sa himagsikan at nagsulat ng isang manipesto na tumatanggi at
sumasamo na itigil na at hindi kinakailangan ang pagbubuhos ng dugo upang
makamit ang kalayaan, kalayaan sa pamamagitan ng edukasyon at industriya.

Noong Disyembre 26, 1896, ang paglilitis kay Rizal ay patunay ng kawalan ng
katarungan sa Espanya. Mahaba ang paglilitis at umiinit ang mga debate. Ngunit
pagkatapos ng mga talakayan, ang korte ng militar ay nagkakaisa na bumoto para
sa pagpapatupad kay Dr. Jose Rizal. Sa araw ding iyon, ang desisyon ng korte ay
isinumite kay Governador General Polavieja na may hatol na kamatayan. Noong
Disyembre 28, 1896, nilagdaan ni Gobernador General Polavieja ang utos na
pagpapatupad ay gagawin sa Bagumbayan ng 7:00 ng umaga. Disyembre 30, 1896.

2.6 EXECUTION

13 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

Disyembre 29, 1896, 06:00 ng umaga, itinalaga si Kapitan Rafael Dominguez

na basahin ang parusang kamatayan kay Dr. Jose Rizal. Matapos ang isang oras na
pagbasa ng pangungusap, inilipat si Jose Rizal sa kapilya kung saan ginugol niya
ang kanyang huling sandali kasama ang paring Heswita.
Bandang 4:00 ng hapon, dumating si Dona Teodora kasama si Trinidad kung saan
natanggap niya ang Lampara na naglalaman ng tula na MI ULTIMO ADIOS.
Matapos ang pag-alis nina Dona Teodora at ni Trinidad, pumasok sa selda sina Fr.
Vilaclara, Fr. Marso at sinundan ni Fr. Rosell.

Noong 10:00 ng gabi, may isang draft/sulat na pagbawi ang ipinadala ni

Archbishop Bernardino Nozaleda at ibinigay kay Rizal sa pamamagitan ni Fr.
Balaguer ngunit hindi ito pinirmahan ni Rizal. Ngunit ang isang mas maikling bersyon
mula sa mga Heswita ay tinanggap ni Jose Rizal. Matapos gumawa ng ilang
pagbabago ay sumulat si Rizal ng sarili niyang pagbawi kung saan inamin niya ang
kanyang pagkakaugnay sa Masonry at ang kanyang mga ideya sa relihiyon na
kontra-Katoliko.

Noong 3:00 ng umaga ng Disyembre 30, narinig ni Rizal ang isang misa,
ipinagtapat ang kanyang mga kasalanan, at kumuha ng Banal na Komunyon. Nang
sumapit ang 5:30 ng umaga, kinuha niya ang kanyang huling agahan, kung saan
isinulat niya ang kanyang huling dalawang liham para kay Paciano at sa kanyang
pamilya. Ilang minuto, dumating na si Josephine Bracken kasama ang kanyang
kapatid na si Josefa. Nagpaalam sa kanya si Josephine na may kalungkutan at
pighati. Inaaliw pa siya ni Rizal sa huling pagkakataon at binigyan siya ng Gaya ni
Cristo ni Padre Thomas Kempis na ibinigay sa kanya sa Dapitan. Gamit ang isang
autograp na "sa aking mahal na hindi nasisiyang asawa, si Josephine."

Bandang 6:30 ng umaga, sinimulan ni Rizal ang kanyang martsa sa

Bagumbayan na sinenyasan ng isang trumpeta. Sa paglalakad, katabi niya ay ang
kanyang akusado at dalawang paring Heswita. Pagdating sa huli, ang mga bumaril
kay Dr. Jose Rizal ay nakaposisyon at nakahanda na. Isang paring Heswita ang
nagdasal at inalok siyang yumuko at halikan ang krus. Pagkatapos Hiningi Niya sa
Kapitan na harapin niya ang firing squad ngunit tinanggihan siya.

Nakatalikod si Rizal sa firing squad habang siya ay binaril. Isang doktor ng

militar ng Espanya ang nagsuri sa pulso ni Jose Rizal, ito ay namangha sa
katapangang ipinakita ni Rizal, hindi siya natatakot, ang kanyang kamatayan ay
mahinahon niya itong tinanggap. Nangyari ito bandang 7:03 ng umaga, namatay si
Rizal sa edad na 35 taon, 5 buwan, at 11 araw.

14 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

III
Mga Akda/ Sulat ni Dr. Jose Rizal

Bilang bahagi na inaasahan sa pag-aaral na ito, kailangang maturuan ang

mag-aaral, na magsasagawa ng pagsasaliksik at pagbabasa ng mga sumusunod na
mga akda/ tula ni Dr. Jose Rizal.

a. Sa Aking mga Kababata

• Pinaniniwalaang sinulat ito ni Dr. Jose Rizal sa edad na pitong (7) taong gulang. Ito
ay isang tulang tagalog na nakatuon sa pagbibigay ng mensahe sa bagong supling o
mga kabataan ng bansa na mahalin ang sarili nitong wika at bansa.

b. Mi Prima Inspiracion
• Ang unang tulang isinulat ni Dr. Jose Rizal sa kanyang pag-aaral sa mataas na
edukasyon (kolehiyo) sa Ateneo de Municipal/Manila. Sinulat niya ito sa kanyang
ika-3 taon sa Kolehiyo sa edad na 14 na taong gulang. Pinaniniwalaang nakasulat
ito dahil sa paglaya ng kanyang ina mula sa kulungan.

c. Sa Kabataang Pilipino
• Isinulat ni Dr. Jose Rizal sa edad na 18 taong gulang. Pangunahing ipinakita ito
noong 1879 habang nag-aaral ng Medisina sa UST. Inilarawan ang pasasalamat nito
sa Espanya at ang magandang pakikibaka at pangarap ng kabataang Pilipino sa
pagpapakita ng pagmamahal sa inang bayan.

d. Ang Humingi ng isang talata

• Ito ang tula ni Dr. Jose Rizal na hiniling sa kanya na maiharap sa mga kasapi ng
lipunan sa isang bisperas ng bagong taon sa Europa. Kung saan ipinahayag nito
ang kanyang kalungkutan habang umiiyak.

e. Un Recuerdo a Mi Pueblo
• Nabuo noong 1876, ito ay isang tula na naglalaman ng alaala para sa kanyang
bayan sa Calamba Laguna na pinanabikan niya ng matagal naalala niya ang mga
magagandang alaala na mayroon siya sa kanyang bayan.

f. Mga Bulaklak ng Heidelberg

• Noong Abril 22, 1886 sinulat ni Dr. Jose Rizal ang tulang ito. Ang tula ay isinulat
dahil sa kanyang pagka-akit sa namumulaklak na bulaklak sa tabi ng Neckar River
na may pangalan na nangangahulugang "kalimutan-ako-hindi."

g. Kanta kay Maria Clara

15 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

• Si Maria Clara ay isa sa bida sa nobela ni Dr. Jose Rizal na Noli Me Tangere. Ito
ang representasyon ng pagmamahal at pagkamakabayan ni Dr. Jose Rizal sa ating
bansa.

h Ang Kanta ng Manlalakbay

• Ito ang tula ni Dr. Jose Rizal na nagsasalita tungkol sa kalungkutan ng isang
imigrante na pumunta sa ibang bansa, kahit na ang kalayaan at kasiyahan ay
karanasan na talagang hinahangad na makabalik sa kanyang bayan.

I Mi Ultimo Adios
• Ang huling akdang pampanitikan na isinulat ni Dr. Jose Rizal. Ito ay inilagay sa
isang ilawan at ibinigay sa kanyang kapatid na babae na si Trinidad bago siya
patayin. ibinigay ito isang araw bago siya papatayin, bago ang Disyembre 30, 1896.

SELF-HELP

You can also refer to the sources below to help

you further understand the lessons:

Maghuyop, R. (2018). The Life and Works of Rizal. Malabon City: Mutya
Publishing House Inc.
CHAPTER 11 (Biography of Dr. Jose Rizal)
CHAPTER 12 (Writings of Rizal)

Pangilinan, M.C. (2016). Dr. Jose P. Rizal, Works and Writing. Rev. ed. Manila:
Mindshapers.
Camposano, D. F. et. al. (2015). The nation as a project: A new reading of Jose
Rizal’s life and works. Quezon City: Vibal Group, Inc.
De Viana, A., et. al. (2018). Jose Rizal: social reformer and patriot. A study of his
life
and times. Manila: Rex Bookstore.
Mellejor, L. C. (2017). President Duterte cites Jose Rizal’s heroic struggle to
dignify
Filipinos. The Philippine News Agency (PNA).

http://www.joserizal.ph/pm01.html - Jose Rizal’s Poems, books and Literary

works

16 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

Let’s Analyze

Let’s Analyze: (Pananaliksik) Ang pagkuha at kakilala sa mga tuntunin at

konseptong ginamit sa mga isinulat ni Dr. Jose Rizal at ang kaligiran o
kasaysayan nito ay hindi sapat. Dapat palalimin ng mag-aaral ang kanilang
pang-unawa at matutuhan ang kahulugang nais nitong ibahagi; kaya
kailangang ipaliwanag nang lubusan ang inyong mga sagot sa sumusunod na
mga tanong. Kaya sa pagbabasa ng mga akda at gawa ni Dr. Jose Rizal,
mangyaring sagutin ang sumusunod na sanaysay batay sa literary assignment
at konteksto nito.

a. Ano ang pangunahing mensahe ng maliit na Pepe sa kanyang mga

kaibigan?

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________.

b. Sino ang unang inspirasyon ni Dr. Jose Rizal? Bakit ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________.

c. Ano ang Pangarap ni Dr. Jose Rizal sa mga Kabataang Pilipino? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________________.

d. Ano ang konteksto ng mga taong humihiling kay Jose Rizal para sa isang talata?

17 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_______________________________________.

e. Ano ang kaibahan ng Awiti para kay Maria Clara at sa Awit ng Manlalakbay?
Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
______________________________.

f. Ano ang kanyang mensahe sa huling pamamaalam niya? Ano ang pananaw
mo dito, Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_______________.

g. Sa iyong sariling pananaw, Sino sa lahat ng mga babae ni Dr. Jose Rizal ang
karapat-dapat na maging mahusahay na asawa niya? At bakit Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________.

In a Nutshell
Batay sa kaalamang nakuha mo at sa mga pag-aaral na nagawa mo, mangyaring
huwag mag-atubiling isulat ang iyong mga argumento o aral na natutuhan sa ibaba.
Ipinahiwatig ko na natutuhan ko ang aking mga argumento o aralin.

1. Bagama't maaaring pumasa ang tao sa mundong ito, ngunit maaaring manatili pa rin ang
mga nakasulat at mensahe ng isang tao kung ito ay isinulat at pinahalagahan ng mga taong

18 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

iniwan niya kung babasahin at mauunawaan niya ang malalim na mensahe nito tulad ng
nakasulat na mensahe ni Dr. Jose Rizal

2. Bagama't ang mga bagong ideya, kultura at paniniwala ay hindi talaga masama, ang
pagtanggap sa mga ito ay dapat samahan ng malaking pag-iingat. Gayundin, ang
pagpapasiyang manatili sa mga dating paniniwala at kaugalian ay dapat ding gawin nang
may malaking pagtatasa at pagsusuri.

Ang Iyong kaalaman naman ang ibahagi mo,

3.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
____________________________________________.

4.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
__________________________.

5.________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________.

Q&A LIST

Isulat ang iyong tanong ditto: Sagutin mo ang sarili mong

tanong:

19 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal

 COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES EDUCATION
Social Science Discipline
2/F DPT Bldg., Matina Campus, Davao City
Phone: (082) 3050647 Local 118

KEYWORD INDEX

Paring Espanyol
Pag-aalsa

Simbuyo ng damdamin Manalangin

Mga Ikasampu nunnery

Kasangkapan Paghihiganti

Filibustero Annotate

Kilusan Nasyunalismo

20 | G E 6 : Life and Works of Dr. Jose P. Rizal