Cte-Bsed Fil-1st Term 1st Sem-Fil 323

UNIVERSITY OF MINDANAO
College of Teacher Education

BSEd - Mathematics
Physically Distanced but Academically Engaged
Self-Instructional Manual (SIM) for

Self-Directed Learning (SDL)
Course/Subject: FIL 323 (INTRODUKSIYON SA

PAMAMAHAYAG)
Name of Teacher: Elleine Rose A. Oliva, EdD

SIM Author/s: Elleine Rose A. Oliva, EdD
THIS SIM/SDL MANUAL IS A DRAFT VERSION ONLY, NOT

FOR REPRODUCTION AND DISTRIBUTION OUTSIDE OF
ITS INTENDED USE. THIS IS INTENDED ONLY FOR THE
USE OF THE STUDENTS WHO ARE OFFICIALLY
ENROLLED IN THE COURSE/SUBJECT.
EXPECT REVISIONS OF THE MANUAL
i
TALAAN NG NILALAMAN
Page
Balangkas ng Kurso ........................................................................................................... 1
Course Outline Policy ........................................................................................................ 5
Pangkalahatang Pananaw: Linggo 1-3 ULO
ULOa: ANG Pamahayagab, Balita at Pamatnubay

Paglinang ng Talasalitaan ........................................................................................ 9
Pangunahing Kaalaman ........................................................................................... 9
Subukin Mo ............................................................................................................... 26
Suriin Mo ................................................................................................................... 27
Palalimin Mo ............................................................................................................. 27
Tanong at Sagot ...................................................................................................... 28
Big Picture: Week 4-5 ULO
ULOa: Pagsulat ng Editoryal, Lathalain at Isports

Paglinang ng Talasalitaan ......................................................................................... 29
Subukin Mo ............................................................................................................... 39
Suriin Mo ................................................................................................................... 39
Palalimin Mo ............................................................................................................. 40
Tanong at Sagot ...................................................................................................... 40
Big Picture: Week 6-9 ULO
ULOa: Pagsulat ng Pamahayang Pampaarala o Pangkampus

Paglinang ng Talasalitaan ....................................................................................... 41
Sukatin Mo ................................................................................................................ 46
Suriin Mo ................................................................................................................... 47
Palalimin Mo ............................................................................................................. .48
Tanong at Sagot ...................................................................................................... .48
ii
Ground Floor, GET Bldg. Matina Campus, Davao City
“Physically Distanced but Academically Engaged
Course Outline: FIL 323– INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG

Course Coordinator: Elleine Rose A. Oliva, EdD
Email: elleinerose_oliva@umindanao.edu.ph
Student Consultation: Online (LMS) o Tradisyonal na Paraan
(tawag, text, sulatroniko
Mobile: 0917 149 4350
Phone: 305-0640 (local 102)
Effectivity Date: January 2020
Mode of Delivery: Blended (On-Line with face to face or virtual sessions)
Time Frame: 54 Hours
Student Workload: Expected Self-Directed Learning
Requisites: None
Credit: 3 units
Attendance Requirements: A minimum of 95% attendance is required at all
scheduled Virtual or face to face sessions.
Course Outline Policy
Areas of Concern Details

Contact and Non-contact Hours This 3-unit course self-instructional manual is designed for
blended learning mode of instructional delivery with
scheduled face to face or virtual sessions. The expected
number of hours will be 54 including the face to face or
virtual sessions. The face-to-face sessions shall include
the summative assessment tasks (exams) since this
course is crucial in the licensure examination for teachers.
Assessment Task Submission Submission of assessment tasks shall be on 3rd, 5th, 7th
and 9th week of the term. The assessment paper shall be
attached with a cover page indicating the title of the
assessment task (if the task is performance), the name
of the course coordinator, date of submission and name of
the student. The document should be emailed to the
course coordinator. It is also expected that you already
paid your tuition and other fees before the submission of
the assessment task.
If the assessment task is done in real time through the

features in the Blackboard Learning Management System,
the schedule shall be arranged ahead of time by the
course coordinator.
Since this course is included in the licensure examination

for teachers, you will be required to take the Multiple-
Choice Question exam inside the University. This should
be scheduled ahead of time by your course coordinator.
This is non-negotiable for all licensure-based programs.
Turnitin Submission To ensure honesty and authenticity, all assessment tasks
(IF NECESSARY) are required to be submitted through Turnitin with a
3
maximum similarity index of 30% allowed. This means that

if your paper goes beyond 30%, the students will either
opt to redo her/his paper or explain in writing addressed to
the course coordinator the reasons for the similarity. In
addition, if the paper has reached more than 30%
similarity index, the student may be called for a
disciplinary action in accordance with the University’s
OPM on Intellectual and Academic Honesty.
Please note that academic dishonesty such as cheating

and commissioning other students or people to complete
the task for you have severe punishments (reprimand,
warning, expulsion).
Penalties for Late The score for an assessment item submitted after the
Assignments/Assessments designated time on the due date, without an approved
extension of time, will be reduced by 5% of the possible
maximum score for that assessment item for each day or
part day that the assessment item is late.
However, if the late submission of assessment paper has

a valid reason, a letter of explanation should be submitted
and approved by the course coordinator. If necessary, you
will also be required to present/attach evidences.
Return of Assessment tasks will be returned to you a week after the
Assignments/Assessments submission. This will be returned by email or via
Blackboard portal.
For group assessment tasks, the course coordinator will

require some or few of the students for online or virtual
sessions to ask clarificatory questions to validate the
originality of the assessment task submitted and to ensure
that all the group members are involved.
Assignment Resubmission You should request in writing addressed to the course
coordinator his/her intention to resubmit an assessment
task. The resubmission is premised on the student’s
failure to comply with the similarity index and other
reasonable grounds such as academic literacy standards
or other reasonable circumstances e.g. illness, accidents
financial constraints.
Re-marking of Assessment You should request in writing addressed to the program
Papers and Appeal coordinator your intention to appeal or contest the score
given to an assessment task. The letter should explicitly
explain the reasons/points to contest the grade. The
program coordinator shall communicate with the students
on the approval and disapproval of the request.
If disapproved by the course coordinator, you can elevate
your case to the program head or the dean with the
original letter of request. The final decision will come from
the dean of the college.
Grading System Course exercises – 30% (including BlackBoard forum)
1st exam – 10%
2nd exam – 10%
4
3rd exam – 10%

Final exam – 40%
Preferred Referencing Style APA 6th Edition
(IF THE TASK REQUIRES)
Student Communication You are required to create a umindanaoemail account

which is a requirement to access the BlackBoard portal.
Then, the course coordinator shall enroll the students to
have access to the materials and resources of the course.
All communication formats: chat, submission of
assessment tasks, requests etc. shall be through the
portal and other university recognized platforms.
You can also meet the course coordinator in person

through the scheduled face to face sessions to raise your
issues and concerns.
For students who have not created their student email,

please contact the course coordinator or program head.
Contact Details of the Dean Dr. Jocelyn Bacasmot
Email: jbacasmot@umindanao.edu.ph
Phone: 082-3050647 local 102
Contact Details of the Program Giovanni Pelobillo
Head Email: giovanni_pelobillo@umindanao.edu.ph
Phone: 082-3050647 local 102
Students with a Special Needs Students with special needs shall communicate with the
course coordinator about the nature of his or her special
needs. Depending on the nature of the need, the course
coordinator with the approval of the program coordinator
may provide alternative assessment tasks or extension of
the deadline of submission of assessment tasks.
However, the alternative assessment tasks should still be
in the service of achieving the desired course learning
outcomes.
Online Tutorial Registration You are required to enroll in a specific tutorial time for this
course via the www.cte.edu.ph portal. Please note that
(IF AVAILABLE AND there is a deadline for enrollment to the tutorial.
NECESSARY)
Instructional Help Desk Contact Dr. Jocelyn Bacasmot

Details Email: jbacasmot@umindanao.edu.ph
Phone: 082-3050647 local 102
BSED Program
Email: bsed@umindanao.edu.ph
Phone: 082-3050647 local 102
Library Contact Details Brigida E. Bacani

library@umindanao.edu.ph
09513766681
5
Well-being Welfare Support GSTC Head: Ronadora E. Deala

Held Desk Contact Details Email: ronadora_deala@umindanao.edu.ph
Phone: 09212122846
GSTC Facilitator: Ivy Jane Regidor
Email: gstcmain@umindanao.edu.ph
Phone: 09105681081
Course Information – see/download course syllabus in the Black Board LMS
Tinig ng Tagapangasiwa: Magandang araw mga guro ng Filipino sa hinaharap!

Maligayang pagbati sa iyo at matagumpay mong nakuha ang kursong FIL
323 upang pag-aralan ang Introduksiyon sa pamamahayag.. Nakatitiyak
na kawiwilihan mo ang nilalaman ng modyul na ito sumasaklaw ito sa mga
batayang kaalaman sa pamamahayag at paglinang ng mga kasanayan sa
pagsulat ng iba’tibang uri at anyo ng sulating jornalistik, kasama na rito
ang paghahanda at pamamahala ng pahayagang pampaaralan o
pangkampus
Inaasahang Bunga: Inaasahang sa pagtatapos ng kursong ito, malalaman at

maisasagawa ang ilan sa mga halimbawa ng sulating jornalistik at ikaw ay
makapaghahanda ng ilan sa mga sulating jornalistik bilang paghahanda
sa pahayagang pampaaralan.
Dagdag pa nito, sana ay maging aktibo na makilahok sa mga gamwaing

pampagkatuto na kung saan tataas ang iyong pag-unawa at
pagpapahalaga sa pagsulat ng mga pamahayagang pangkampus.
Tara simulan na natin ang Paglalakbay!
6
Pangkalahatang Pananaw
Linggo 1-3: Mga Layuning Pampagkatuto sa Bawat Yunit (ULO): Sa katapusan

ng yunit, ikaw inaasahang:
a. Nailalahad ang mga tiyak na alituntunin sa pagsulat ng mga artikulong may

kinalaman sa pahayagang pangkampus.
ULOa: Nailalahad ang mga tiyak na alituntunin sa pagsulat ng mga

artikulong may kinalaman sa pahayagang pangkampus.
Paglinang ng Talasalitaan (Metalanguage)
Ang mahahalagang talasalitaan na matatagpuan sa bahaging ito ay nasa kasunod

na seksyon na sapagkat ang unang aralin ay sumasaklaw sa pagbibigay-katuturan sa mga
salita. mas mabuting tumuloy na sa kasunod na bahagi upang masimulan na ang pagtuklas
sa mga pangunahing konsepto tungkol sa panitikan kalakip na ang kalikasan at mga
katangian nito.
Pangunahing Kaalaman (Big Picture)
PAHAYAGAN
Ang pahayagan, diyaryo, o peryodiko ay isang uri ng paglilimbag na naglalaman
ng balita, impormasyon at patalastas, kadalasang na imprenta sa mababang halaga. Ito ay
maaaring pangkalahatan o may espesyal na interes, at kadalasan itong inilalathala ng araw-
araw o lingguhan.
Ang kauna-unahang naimprentang peryodiko ay inilathala noong 1605, at nakikipagsabayan
pa rin kahit umusbong na ang mga bagong teknolohiya tulad ng radyo, telebisyon, at
ang internet. Dahil sa mga bagong pag-papaunlad sa internet, nagkaroon ng pagsubok sa
industriya ng mga peryodiko. Bumaba ang sirkulasyon nito sa mga bansa, kaya't ang iba ay
lumilipat mula imprenta patungo sa internet online, na nagdulot ng pagbaba ng kita sa mga
peryodiko. May mga lumalabas ng mga prediksiyon na baka lumiit o mawala na ang halaga
nito, ngunit batay sa kasaysayan, hindi nalagpasan ng mga bagong teknolohiya tulad ng
radyo at telebisyon ang mga nakalimbag na media.
Simula nang maging "journal" (talaan ng pangyayari) ang pahayagan, ang
propesyong may kinalaman sa paggawa ng diyaryo ay tinawag na peryodismo.
Sa panahon ng "Dilaw na Peryodismo" noong ika-19 na siglo, madaming pahayagan sa
Amerika ay bumase sa mga nakaliligalig na mga kuwento, sinadya ito upang galitin o
pukawin ang madla imbes na magbigay impormasyon. ang mahigpit na pamamaraan ng
pag-ulat na nakabase sa pagsisiyasat at kawastuhan ay muling sumikat bandang ikalawang
pandaigdig.
7
Ang pamumuna sa peryodismo ay iba-iba at minsan ay marubdob. Ang krebilidad ay

pinagdududahan dahil sa mga hindi kilalang pinagmulan, mga mali sa detalye, pagbaybay,
at balarila, totoo o kaya natutuklasang hindi patas, at mga alingasngas na may kinalaman sa
panunulad at paggawa ng kuwento.
Noon, ang pahayagan ay madalas na pagmamay-ari ng mga makapangyarihang tao,
at ginamit ito upang magkaroon ng boses sa pulitika. Pagkatapos ng 1920 halos lahat ng
malalaking palimbagan ay naging bahagi ng ugnayang pinalalakad ng malalaking samahan
tulad ng Gannett, The McClatchy Company, Hearst Corporation, Cox Enterprises, Landmark
Media Enterprises LLC, Morris Communications, The Tribune Company, Hollinger
International, News Corporation, Swift Communications, at iba pa.
Pahayagang Pangkampus:
YUNIT 1: ANG PAMAHAYAGAN
SAKLAW NG PAMAMAHAYAG (scope of journalism)

1. Pasulat- pahayagan , pulyeto, magasin, aklat
2. Pasalita - radyo, karaniwang pabalita, komentaryo
3. Pampaningin - telebisyon , pelikula, betamax.
LAYUNIN NG PAMPAARALANG PAHAYAGAN:

1. Magbigay ng pagkakataon sa pagsasanay sa nakawiwiling panunulat.
2. Magpasigla sa mga magaaral na magkaroon ng hilig at panlasa at lugod sa
pagbabasa.
3. Luminang ng kakayahan sa pagmamasid at sa wastong pagpapahalaga sa mga
babasahin.
4.Magpasigla sa lalong maningning at mabungang pag aaral.
5. Magsanay, hindi lamang pangakda at pagsulat kundi sa pamamahala pagtuturo,
paghahanapbuhay, pakikitungo sa kapwa pagsusuri sa kasiningan at kaaghaman ng
mga bagay bagay.
6. Maturuan ng wastong pagbasa ng mga pahayagan at ng mga aklat.
7.Malinang ng mataas na pamantayan ng pagtutulungan, katapatang loob,
pagpapaumanhin pagkamaginoo, pananagutan, pagkukusa at pagpapasunod.
TULONG SA PAARALAN AT SA PAMAYANAN.

1. Ipaalam sa bayan ang mga gawain ng paaralan.
2. Maglathala ng balitang pampaaralan at pampamayanan din.
3. Magtaguyod ng pagkakaisa sa tahanan at paaralan.
4. Tumulong sa paglinang ng mabuting pamantayan ng paguugali.
5. Lumikha at magpahayag ng kurukuru ng paaralan.
6. Magbigay daan sa pagkakaisa ng buong paaralan.
7. Magpasigla at magbunsod ng nga gawaing kapakipakinabang.
8. Magukol ng pitak ng mga mungkahi ng mga magaaral at ng kanilang mga
magulang sa lalong ikabubuti ng paaralan.
9. Tumangkilik ng pakikipagunawaan at pakikipag tulungan sa ibat ibang paaralan.
10. Mag alaga at magpasigla sa diwang pampaaralan, gaya ng paglikha ng
matangkilik na pag ibig sa bayan.
11. Magpahayag at magpalaganap ng diwa ng idiyalismo na higit kaysa
matiryalismo.
12.Lumikha ng maagang pagtutulungan ng mga magulang at mga guro.
8
TUNGKULIN NG PAHAYAGAN
(Functions of a newspaper)
1.Maging mata at tainga ng mambabasa (information function)
2.Maging tagapagturo (education function)
3.Pumuna ng balita sa pamamagitan ng mga tadling at pitak (interpretation function)
4. Tagapaglahad ng mga kurokuro (opinion mouder)
5. Maging tagapaglibang o taga aliw (entertainment function)
6. Gumanap bilang tagapag alaga ng karapatan ng mambabasa. (watchdog function)
7. Bilang talaan sa mga mahahalagang pangyayaring naganap (documentation
function)
BAHAGI AT PANGKAT NG PAHAYAGAN PANG ARAW ARAW (PARTS AND SECTION

OF A DAILY NEWSPAPER)
1. Pangmukhang pahina (front page)
2. Pahina ng pangulong tudling (editorial page)
3. Pahina ng mga piling lathalain (features page)
4. Pahina ng palaruan o palakasan (sports page)
5. Pahinang pampanitakan (literay page)
PANGMUKHANG PAHINA (FRONT PAGE)

1. Pangalan ng pahayagan (nameplate logo)
2. Tainga (ears)
3. Ulo ng pinakamahalagang balita (banner headline)
4. Pinakamahalagang balita (banner news)
5. Pagmatnubay (lead)
6. balita (news)
7. Larawan klitse (cut)
8. Paliwanag sa lawaran o kapsyon (caption or culture)
9. Pamagat ng paliwanag sa itaas ng larawan (overline)
10. Kiker (tagline kicker)
11. Petsahang balita (dateline news)
12. Pangalawang bahagi ng ulo ng balita o kubyerta o dek (deck or bank)
PAHINA NG PANGULONG TUDLING (EDITORIAL PAGE)

1. Polyo (folio)
2. Watawat (flag)
3. Kahon ng patnugutan (masthead or staffbox)
4. Pangulong tudling o editoryal (editorial column)
5. Tudling pagng editoryal o pitak (editorial column)
6. Kartun (cartoon)
7. Liham sa patnugot (letter to the editor )
8. Editoryal layer ( editorial liner.)
9. Panauhing tudling (gucst editorial)
PAHINA NG MGA PILING LATHALAIN (FEATURES PAGE)

1. Tudling ng palagiang lathalain (regular features column)
2. Natatanging lathalain (special features)
3. Mga larawan (cuts or illustrations)
4. Pahina ng palaruan o palakasan (sports page)
5. Balitang pampalakasan (sports news)
6. Tudling pampalakasan (sports commentary , column)
9
7. Lathalaing pampalakasan (sports features)

8. Mga larawan o klitse (cuts)
PAHINANG PAMPANITIKAN (LITERARY PAGE)

1. Maikling kwento .
2. Sanaysay.
3. Tula
4. Dula o drama,
5. Suring aklat
6. Suring pelikula
7. Suring dula, .atbp.
Ang Balita
Pagsulat ng Balita
Katuturan
Ang balita ay napapanahon at makatotohanang ulat ng mga pangyayaring naganap na,

nagaganap at magaganap pa lamang.
Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang pasalita, pasulat at pampaningin.
• Pasalita. Kung ang ginagawang midyum ay ang radio at telebisyon.

• Pasulat. Kung ito ay ipinalimbag sa pahayagan at iba pang uri ng babasahin.
• Pampaningin. Kung ang midyum ay ang telebisyon at sine.
Kahalagahan ng Balita
1. Nagbibigay-impormasyon
Halimbawa:
Ang kakabaihang regular na natutulog nang mas kokonti pa sa pitong oras gabi-
gabi ay may mas mataas na panganib sa pagtaas ng presyon ng dugo, ayon sa isang
bagong pag-aaral.
2. Nagtuturo
Halimbawa:
Ang relaxation techniques ay isang mabuting paraan para labanan ang stress at
mapapanatili ang magandang kalusugan.
3. Lumilibang
Halimbawa:
Siyempre naman, nag-aalala ako nang malaman ko na kinagat ng pusa si Gladys
Reyes sa Presscon ng My Only Love. Nakakaloka ang pusa dahil gumawa ito ng sariling
eksena para mapansin niya.
4. Nakapagpapabago
Halimbawa:
10
Matapos na masangkot sa anomaly ang mga pulis ng Manila Police District

Station Anti-Illegal Drugs, iniutos ni Manila Mayor Alfredo Lim ang pagbalasa sa II
police station ng Manila Police District (MPD).
Mga Katangian ng Balita
• Kawastuhan. Ang mga datos ay inilahad nang walang labis, walang kulang.
• Katimbangan. Inilahad ang mga datos na walang kinikilingan sa alinmang panig ng
sangkot.
• Makatotohanan. Ang mga impormasyon ay tunay at aktuwal at hindi gawa-gawa
lamang.
• Kaiklian. Ang mga datos ay inilahad nang diretsahan, hindi maligoy.
Mga Sangkap ng Balita
Ang isang balita ay magiging balita lamang kung ito ay nakakapukaw ng interes ng mga
tagapakinig o mambabasa. Kaya maaaring sabihing ang anumang kaganapan na balita para
sa isa ay hindi balita para sa iba.
• Kapanahunan. Ito ay bago pa lamang nangyari o maaaring matagal nang nangyari

ngunit ngayon lamang natuklasan.
• Kalapitan. Mas interisado ang mga tagapakinig o mambabasa na malaman ang
nangyayari sa kanilang paligid o pamayanan kaysa sa malalayong lugar.
• Kabantagon. Tumutukoy sa pagiging prominente o sa pagiging kilala ng taong
sangkot sa pangyayari.
• Kakatwahan o kaibahan. Mga pangyayaring ‘di karaniwan tulad halimbawa ng
isang tao na nangagat ng aso o ng isang hayopna dalawa ang ulo.
• Tunggalian. Ito ay tumutukoy hindi lamang sa labang ng tao laban sa kapwa tao,
maaari itong pakikibaka ng tao laban sa kalikasan o ng tao laban sa kaniyang sarili.
• Makataong kawilihan. Ito ay tumutukoy sa mga pangyayaring nakapupukaw sa iba’t
ibang uri ng emosyon ng tao : pagibig, poot, simpatiya, inggit, at iba pa.
• Romansa at Pakikipagsapalaran. Tinatalakay ditto hindi lamang ang buhay pag-
ibig ng isang tao katulad ng ng mga artista kundi ang pakikipagsapalaran din ng mga
ordinaryong tao tulad ng pagliligtas ng batang si Rona Mahilum sa kaniyang mga
kaptid sa nasusunog nilang bahay.
• Pagbabago at Kaunlaran. Anumang pagbabago at kaunlarang nangyayari sa
pamayanan ay maaaring paksain ng balita tulad ng pagpapatayo ng mga bagong
gusali, mga kalsada, pamilihang bayan at iba pa.
• Bilang o Estadistika. Halimbawa nito ay ang mga ulat ukol sa pananalapi, resulta
ng eleksyon at iba pa.
• Pangalan. Tumutukoy sa mga pangalang nasasangkot sa balita tulad ng mga
nakapasa sa mga board examinations.
• Hayop. Halimbawa nito ay ang mga bagong inakay ng Philippines Eagle mula sa
itlog na nabuo sa pamamagitan ng artipisyal inseminasyon.
• Kalamidad. Kapag nagkaroon ng malakas na bagyo, lindol, pag-putok ng bulkan at
iba pa, karaniwang pinapaksa ng balita ang mga pinsalang dulot nito.
11
Mga Uri ng Balita
A. Ayon sa istilo ng pagkalahad ng datos
1. Tuwirang Balita. Diretsahan ang pagkahanay ng mga datos at ginagamitan ng

kombensyonal o kabuurang pamatnubay.
2. Pabalitang Lathalain. Hindi diretsahan ang paglalahad ng datos at ginagamitan ng
makabagong pamatnubay.
B. Ayon sa lugar na pinangyarihan
1. Lokal na Balita. Kung ang kinasasaklawan ng pangyayari ay sa pamayanang

kinabibilangan o tinitirhan ng tagapakinig o mambabasa.
a. Pambarangay
b. Panlalawigan
c. Pambayan
d. Panrehiyon
e. Panlunsod
f. Pambansa
2. Balitang Pang-ibang bansa
C. Ayon sa Nilalaman
• Pang-agham at teknolohiya
• Pangkaunlarang Komunikasyon
• Pang-isports o pampalakasan
D. Ayon sa pinagbabatayan o pinagkunan
1. Batay sa aksyon. Ang manunulat/mambabalita ay naroon mismo sa lugar na

pinangyarihan ng aksyon o pangyayari.
2. Batay sa Tala. Kung ang pinagbabatayan ng balita ay mga talang nakalap mula sa
talaan ng pulisya, ospital at iba pang ahensya.
3. Batay sa Talumpati. Kung ang pinagkukunan ng datos ang talumpati ng mga
kilalang tao.
4. Batay sa pakikipanayam. Kung ang mga datos ay nalikom sa pamamagitan ng
pakikipanayam sa mga taong sangkot o may alam sa pangyayari.
E. Ayon sa pagkakaayos o pagkakaanyo sa pahina
1. Balitang may iisang tala. Tumatalakay sa iisang pangyayari lamang.

2. May maraming talang itinampok. Naglalahad ng higit sa isang pangyayari na
naganap sa iisang araw at halos magkaparehong oras.
3. Balitang Kinipil. Balitang pinaikli nalamang dahil sa kawalan ng espasyo.
4. Dagliang Balita. Pahabol na balita na dahil kawalan ng espasyo ay nilagyan na
lamang ng salitang flash at kasunod nito ang isang linya o talatang nilalaman.
5. Balitang Pangkatnig. Maikling balita na isinulat ng hiwalay ngunit kaagapay sa
kaugnay na pangunahing balita.
6. Bulitin. Habol at karagdagan sa mahalagang balita at inilagay sa pangmukhang
pahina na nakakahon at nasa tipong margin.
12
F. Ayon sa pagkakalahad ng nilalaman
1. Balitang pamukaw-kawilihan. Karaniwang maiikling balita tungkol sa tao, bagay,

hayop na umaantig sa damdamin ng mambabasa.
2. Balitang nagpapakahulugan. Nagpapaunawa sa mambabasa tungkol sa dahilan,
saligan, katauhan, katauhan ng mga pangunahing sangkot at kahalagahan ng isang
pangyayari.
Mga Hakbang sa Pagsulat ng Balita
Pagsulat ng ulo ng balita
Katuturan
Ang pamagat ng isang balita na nagtataglay ng lalong malaking titik kaysa
teksto o katawan nito.
Gamit ng mga Ulo ng Balita
1. Upang lagumin ang balita (To summarize the story)

2. Upang pagandahin ang pahina (To make the page attractive)
3. Upang bigyang antas ang bawat balita (To grade the news)
Mga Uri ng Ulo ng Balita
1. Banner (Banner Headline) – ulo ng pinakamahalagang balita na

nagtataglay ng pinakamalaking titik at pinakaitim na tipo.
2. Bandereta (Streamer) – isang baner na tumatawid sa buong pahina .
3. Baynder (Binder) – isang ulo ng balita na tumatawid sa buong pahina na
nasa itaas ng panloob na pahina.
4. Kubyerta (Deck, Bank, Readout or Drophead) – pangalawang ulo ng
bahagi pa rin ng baner na nagtataglay ng lalong maliit na titik at naiibang
tipo sa unang ulo.
5. Payong (Umbrella or Skyline) – tanging pangalan sa bandereta na nasa
itaas ng pangalan ng pahayagan (Nameplate) na pumapayong sa lahat.
6. Sabhed (Subhead) – isang maikling pamagat na ginagamit upang
mabigyang ang mahabang istorya ng break o putting ispasyo (white
space) upang hindi pagsawaan ang pagbabasa.
7. Taglayn (Tagline), Tiser (Teaser), o Kiker (Kicker) – binubuo ng isang
maikling linya na inilalagay sa itaas ng pinakaulo sa bandang kaliwa nito o
sentro. Ito rin ay nagtataglay ng maliit na tipo at sinalungguhitan.
Ginagamit ito pang-akit sa bumabasa at ito’y isang salita o parirala
lamang kung ang taglayn ay mas malaki kaysa ulo ng bahagi.
8. Nakakahong Ulo (Boxed Head) – ulo ng balita na kinulong sa mga guhit
para maipakita ang kahalagahan.
9. Talon-ulo (Jump Head) – ulo ng jump story na nasa ibang pahina.
Uri ng Ulo ng Balita Ayon sa Istilo (According to Style)
1. Malalaking Titik
13
2. Malaki-Maliit na Titik
3. Pababang Istilo
Uri ng Ulo ng Balita Ayon sa Anyo (According to Structure)
1. Pantay-Kaliwa (Flush Left) – binubuo ng dalawa o higit pang linya na

pantay ang pagkakahanay sa kaliwang baybayin. Ang kabaliktaran nito ay
ang ‘Pantay-Kanan” (Flush Right)
2. Draplayn (Dropline or Step Form) – binubuo ng dalawa o higit pang
linya na ang unang linya ay pantay kaliwa at ang bawat kasunod na linya
ay inurong pakanan.
3. Bitin-Pantay (Hanging Indention) – binubuo ng maraming linya ang
unang linya ay pantay kaliwa, at ang dalawa o tatlong magkakapantay na
linya ay inuring pakanan.
4. Baligtad na Piramide o Tagilo (Inverted Pyramid) – binubuo ng dalawa
o higit pang linya na paikli ang haba, na ang huli at pinakamaikling linya
ay nakasentro.
5. Kroslayn o Barlayn (Crossline or Barline) – binubuo ng isang linya
lamang na maaaring sumakop ng dalawa o tatlong kolum.
6. Plaslayn (Flushline or Full Line) – Dalawa o higit pang
magkasinghabang linya na umaabot sa kaliwa at kanang mardyin.
Mga Tuntuning Tradisyunal sa Pagsulat ng Ulo ng Balita
1. Iwasan ang magdikit-dikit na titik o salita.

Hal. ArawangMakakaisangBansa,ipinagdiwang
2. Iwasan ang madadalang na titik.
Hal. O p e r a t i o n L i n i s S i n i m u l a n
3. Iwasan ang ulong walang pandiwa.
Hal. Limang guro sa Seminar
4. Iwasan ang ulong pang-etika.
Hal. Linggo ng Wika
5. Iwasan ang pag-uulit ng salita o ideya sa ulong may higit ng isang
kubyerta.
Hal. Mali- Aklasan sa UST, nalutas
Nagsipag aklas, bumalik
Tama- Aklasan sa UST, nalutas
guro, kawani nagsibalik
6. Huwag gagamit ng pangalan maliban kung ang tao’y tanyag o kilalang
kilala.
7. Maging tiyak, iwasan ang masaklaw na pagpapahayag
8. Iwasan ang opinion sa balita. Ibigay ang tunay na pangyayari
9. Lagyan ng pandiwa ang bawat ulo, lantad man o tago
10. Iwasan ang paggamit ng negatibong pandiwa
11. Gumamit ng mabisa at nakakatawag-pansing pandiwa
Pag-aanyo ng Pahina
Ang pag-aanyo ng pahina ay ang kaayusan ng mga larawan at mga iba’t ibang
lathalain sa pahina upang maging kaakit-akit at kawili-wiling tunghayan ito.
14
Kahalagahan ng Pag-aanyo
1. Upang pagandahin ang pahina.

2. Upang bigyang anta sang bawat salita.
3. Upang magkaroon ang pahayagan ng sariling personalidad.
Pamamaraan ng Pag-aanyo
1. Sa pamamagitan ng pag-aayos ng ulo at teksto ng balita.

2. Sa pamamagitan ng pag-aayos ng larawan at ibang ilustrasyon.
Uri ng Pag-aayos o Pag-aanyo

(Ayon sa Ulo at Teksto ng balita)
1. Timbang na kaanyuan
- Lumang paraan ng pag-aanyo. Ang isang malaking ulo ng balita sa
gawaing kanan ng pahina ay tinitimbang ng isa ring malaking ulo sa
katapat ng gawing kaliwa.
2. Bai-baitang na kaanyuan
- Nasa bai-baitang na ayos ng parang isang suhay ng bahay, pakanan
o pakaliwa. Mainam ang paggamit nito kung ang isang balita ay
lubhang napakahalaga kaysa ibang mga balita.
3. Bali-baling kolum
- Ang pahina ay pinaghatihati sa maraming maiikling bahagi upang
magkaroon ng ispasyo para sa maraming maiikling balita.
4. Natatago o Di-karaniwan
- Magkalayo ang malalaking ulo pati na ang kanilang teksto, at ng mga
larawan o ilustrasyon.
5. Kaayusang Sirkus
- Magulong kaanyuan. Nagpapahiwatig ito ng paghi-himagsik sa dating
kaanyuang may timbang. Malalaki t maraming uri ng tipo ang
ginagamit sa pag-uulo ng balita. Walang kaayusan ang mga
larawan, teksto na para bagang nagpapaligsahan ang mga ito sa
pagtawag ng pansin.
Uri ng Pag-aayos o Pag-aanyo

(Ayon sa Larawan)
1. Ayos X
2. Ayos Paliko
3. Ayos L
4. Ayos J
5. Ayos Payong
Patnubay sa Pag-aanyo ng Panloob na Pahina
1. Ituring na ang magkaharap na pahina (facing pages) halimbawa ang Pahina 2 at

pahina 3, ay iisang pahina lamang. Iayos at ianyo ito parang hindi magkahiwalay.
2. Ang News page at ang Editorial page ay nagtataglay ng kaanyuang pormal.
Ginagamit dito ang mga panlalaking tipo (masculine type) tulad ng roman at boldface
para sa teksto at hindi ang pahilis (italics).
15
3. Ang pahinang panglathalain at ang pahinang pampanitikan ay mag kaanyuang di-

pormal. Ginagamit dito ang mga pambabaeng tipo (feminine type).
4. Pahinang Sports
a. Lalaking-lalaki (very masculine) buhay na buhay.
b. Nagtataglay ng aksiyon, bilis at kulay.
c. Malalaki at maiitim na tipo
d. Nakakahon ang mga iskor, tabulasyon at istatistika.
e. Mga larawang may aksiyon (action pictures)
Mga simulaing dapat sundin sa Pag-aanyo
1. Kaisahan (Unity)
• Paglalapit ng mga balita at larawang magkakaugnay.
• Magkaharap na mga pahina ay dapat may kaugnayan sa isa’t isa.
• Iwasan ang paglamang ng isang pahina sa kaharap na pahina.
• Iwasan din ang labis na paglamang sa paningin ng larawan sa tekstong kaugnayan
nito.
2. Timbang (Balance)
• Ang paraang ito ay tulad ng see-saw, na kung malapit sa gitna ay mabigat, ang
malayo sa gitna ay nagiging magaan sa mata.
• Ang larawan ay dapat timbang sa paningin; di dapat mabigat sa iisang panig lamang.
• Pag-timbangin ang larawan sa kapwa larawan; ang isang larawan sa isang
nakakahong balita; o ang isang larawan sa isang balitang may ulong tatlong kolum
ang sukat na may malalaking tipo.
3. Diin (Emphasis)
• Ang kahalagahan ng isang balita ang magbabadya:
• Kung saang pahina ito ilalagay,
• O kung saang bahagi ng pahina ito iaayos
• At kung anong istilo at laki ng tipo ang gagamitin.
4. Kilos o Galaw (movement)

Walang galaw sa timbang na kaayusan. Sa natatagong timbang na kaanyuan, ang
paningin ay nagsisimula sa isang bahagi ng pahina patungo sa bahaging may higit
na kahalagahan.
5. Proporsyon
• Dapat maging proporsiyunal ang laki ng larawan sa haba ng teksto at ang laki ng ulo
sa kahalagahan ng balita.
• Hangga’t maaari, iwasan ang pagputol ng balita upang ituloy sa ibang pahina (jump
story).
6. Pagkakaiba o Kontras
Nagbibigay ng kaakit-akit na anyo ang Kontras.
• Iwasan ang nagbubungguang ulo (tombstoning or bumping heads), kung saan ang
dalawang ulo ng balita na may magkakatulad at magkasinlaking tipo ay pinagtabi sa
isang hanay.
• Labag din sa kontras ang pagkuha ng larawan sa may pondong puti (white
background) kung puti rin ang kasuotan (no contrast).
16
Pagbubuo ng Patnugutan
Mga Bahagi ng Pahayagang Pampaaralan
Pangalan ng Pahayagan
• Ito ang nagtataglay ng pagkakakilanlan ng isang Pahayagan
Larawan
• Ito ang nagpapatunay sa isang pangyayari na nakikita sa loob at labas ng
pahayagan.
Pangalan ng Sumulat
• Ito ang nagtataglay ng pangalan ng sumulat ng balita. Maari itong ilagay pagkatapos
ng ulo ng balita o pagkatapos ng balita.
Ulo ng Balita
• Ito ang mga pangunahing pamagat ng pinakamainit at pinakamahalagang balita na
naganap. Nasusulat ito sa tipong malalaki.
Tainga ng Balita
• Maaaring mayroon o wala nito ang pahayagang pampaaralan. Matatagpuan ito sa
gilid na itaas na bahagi ng pangalan ng pahayagan sa kanan o kaliwang bahagi o
parehong sa kanan o kaliwa.
Payong
• Matatagpuan ito sa itaas na bahagi ng pahayagan, sa itaas ng pangalan ng
pahayagan.
Pahina ng Editoryal o Pangulong Tudling
Ang mga balita sa pahayagan ay nakapanghihikayat sa patnugutan upang bigyan-

puna o opinion ang mga balita. Ang mga ito ay isinasama sa pahina ng editoryal.
• Folio – matatagpuan ito sa itaas na bahagi ng pahina na may petsa ng

pagkakalimbag at pangalan ng pahayagan. Ito rin ay matatagpuan sa iba pang
pahina ng pahayagan.
• Patnugutan – ito ay nakakahong pangalan ng mga kasapi ng patnugutan.
Nagtataglay ito ng logo ng pahayagan, pangalan ng tagapayo, superbisor at punung-
guro ng paaralan.
• Editoryal – ito ang kabuuang komentaryo ng patnugutan na pinagtalunan at tinalakay
at pinahalahang mga paksa. Ito rin ang paninindigan ng pahayagan tungkol sa
mahahalagang isyu.
• Tudling pang-editoryal – ito ang opinyon ng nakatakdang kolumnista. May layunin
itong bumatikos, pumuna, magturo, manlibang o magpahalaga.
• Kartung Pang-editoryal – ito ay larawang-guhit ng isang Kartunista na may
kinalaman sa pagksang tinatalakay at may layuning kaparis din ng tudling pang-
editoryal.
• Mga Liham sa Patnugot – mga puna o opinyon ng mga mambabasa hinggil sa iba’t
ibang isyu.
17
Pahina ng Lathalain
Tinatalakay dito ang mga artikulong kapaki-pakinabang sa mambabasa na maaaring
makapagdagdag-kaalaman, makapagturo o makapagbago sa tao o maging daan ng
panlibang.
Lathalaing Panlibang
Maaaring taglayin nito ang palaisipan, larong pang-isipan, mga kwentong
nakakatawa, komiks, palabas sa pelikula at iba pa.
Lathalaing Pang-agham
Mga artikulong nahihinggil sa agham o siyensya gaya ng mga baong imbensyon,
gamut, medisina, at kalusugan.
Lathalaing Pampanitikan
Nakapaloob dito ang mga tula, maikling kwento, sanaysay, dula, haiku, impresyon,
pabula at iba pa.
Natatanging Lathalain
Nahihinggil sa pagtatampok ng kabayanihan, kakaibang karanasan o kapangyarihan
na kawili-wiling basahin
Pahina ng Isports
Inuuri ang mga artikulong isports gaya ng balitang pampalakasan, editoryal na
hinggil sa isport, lathalaing pang-isport at panlibangan.
Pamatnubay
ANG PAMATNUBAY
-Ang panimula ng balita ay tinatawag na pamatnubay ,sa wikang ingles “Lead”.
-Ito ay ang pinakamahalagang bahagi ng balita sa kabuuan sapagkat ito ay ang

unang binibigyan ng pansin at umakit sa mambabasa.Ang simula ng balita ay
nangangailangan ng higit na atensyon mula sa mambabasa gayundin naman sa
manunulat.Sinusuri muna ng mambabasa ang mga balita at saka magpapasya kung alin
ang babasahin batay sa kanyang panlasa.
SIMULA NG PAMATNUBAY
Pinipilit ng reporter na mailagay ang malaking lathalain sa simula ng 6-8 salita,na
karaniwang bumubuo sa unang linya ng balita .Ito ay karaniwang nasa kumbensyonal na
balitang pamatnubay.
PANGKALAHATANG URI NG PAMATNUBAY
1.Batay sa layunin
Kumbensyunal-Kung minsan ito ay tinatawag ding buod ng pmatnubay ,karaniwan

ang balita aay ginagamit ng ganitong pamamaraan na tumatalakay sa naturang at
18
tuwirang paraan.Ito ay ang pinakaraniwang uri na sumasagot sa mga tanong na

Sino?,Ano?,Kailan?,Saan?,Bakit?,Paano?
Di-kumbensyonal na pamatnubay-Ang balitang lathalain ay gumagamit ng

pamatnubay na ito.Inilalahad dito ang intensyon ng pagpupunyagi ng manunulat sa
pagpapakilala ng kanyang balita sa paraang naiiba.
2. Katanungang Pamatnubay
Ang uring ito ng pamatnubay ay ang pinakamatanda sa lahat ng uri na ginagamit ng
mamamahayag tulad ng Sino,Ano,Bakit,Paano,Kailan at Saan (5 W's and an H.
A. Pamatnubay na Sino (Who Lead)-Ang pangalan ay ang gumagawa ng balita lalo na

ang mga kilala.Ang tao ay kilala sapagkat bantog o dili kaya'y my kinalaman sa mga
pangyayari sa balita.
Halimbawa:Binawi ni Nueva Vizcaya Rep. Rodolfo Agbayani, kasapi ng LDP ang

kaniyang pirma sa impeachment complain na inihain ng oposisyon kahapon,
matapos itong katayin sa komite.
B. Pamatnubay na Ano (What Lead)-Pinakamatuwid na pamatnubay na naghahayag

ukol sa balita.
Halimbawa:Isang lindol ang yumanig sa lalawigan ng Sorsogon at Masbate na

ikinamatay ng tatlong tao at ikinasira ng mga bahay at gusali kahapon ng madaling
araw
C. Pamatnubay na Bakit (Why Lead) -Nagsasaad hinggil sa pinagmulan o sanhi ng

itinampok na pangyayari.
Halimbawa:Upang mapalawak at madaling maipaabot sa mga mamamayan ang mga

serbisyo ng pamahalaan, inilunsad ng Sangguniang Panlunsod ng Quezon sa
pamumuno ni Mayor Sonny Belmonte ang “City Hall sa Barangay”.
D. Pamatnubay na Paano (How)-Karaniwang ginagamit sa hindi inaasahang mga

pangyayari at mga aksyon.Itinatampok dito ang pamamaraan ng mga kaganapan.
Halimbawa:Nagkunwaring naghahanap ng mapapasukan, Isang babae ang

tumangay ng malaking halaga ng salapi at mga alahas ng isang ginang sa Lunsod
ng Baguio, pagkatapos itong tanggapin bilang katulong.
E. Pamatnubay na Kailan(When Lead)Ginagamit kapag ang mga pangyayari ay

naganap sa hindi inaasahang panahon,o ang panahon nh kaganapan ay lalong
mahalaga.
F. Pamatnubay na saan (Where Lead)- Ginagamit kung ang mga naganap ay hindi sa
pangkaraniwang lugar.
3. Batay sa kabuuan
A. gramatikong panimula
B. Unorthodox o Di-pangkaraniwang pamatnubay.
19
Ang mga uring ito ay ang nagbibigay -diin sa pangangailangan sa pag-iiba-iba ng

pamatnubay. Ang kawalan ng alinman sa nga elemento ito ay nagiging sanhi ng kahinaan ng
isang pamatnubzy .
Mga dapat Isaalang-alang sa pagsulat ng isang mabuting pamatnubay
1. Isama lamang an mga mahalaagaang kaatanungaan,

2. Magsimula sa itinatampok na balita ,na pinaakaamaahalaga o aang
pinakaintresadong kaaganapan o maaaring pareho.
3. Maikli – karaniwan 25-35 mga salita kung itoy isang talata.
4. Simula sa tiyak at nakatatawag pansin na mga salita.
5. Iwasan hanggat maari ,na magsisimula sa mga salita at mga pariraalang tulad ng
“A,An.the;at a meeting;yesterday;lastnight;last week,recently;days of thw week-
Monday ,Tuesday,etc ; according to ;it is (will,was,will be);there is (are,will be)
6. Mungkaahi sa mga pinagmulan ng blita.
a. Mga balitang tumatalkay o naglalahad b subalit hindi kilala sa

pangkalahataan.
b. hinggil sa daaraatng na kaganapan upng ipagsanggalang ang pahayagan
kung sakaling ang pangyayari ay hindi nagaganap.
c. Ang balitang higgil sa mahalagang mga pangyayari na hindi nagampaanan
ng reporter.
7. Iwasan ang pagbibigay ng mga pinagmulan ng balita na maaring ang mga

manbabasa aynaging saksi.
8. Iwasan ang labisb na paggamit ng iisang paraan sa paglalahad ng awtoridada..
9. Gumamit ng paghahayag ng mga may awtoridada,
10. Iwasan ang labis na paggamit ng salita ng hindi mahalaga sa unang pangungusap
ng pamatnubay.
11. Ipakilala nag taong nabanggit.
12. Naisulat ba ng makulay ang itinampo na balita?
13. Magkakaugnay ng mga katanunganat awtoridad,ang kabuuan aymalinaw ,at maayos
na pahayag.
14. Kinilala ang mga pook na may kaugnayan sa mga kilalang mga pangalan o kanilang
dating kaugnayan sa balitang itinatampok.
15. kinilala ang mga pangyayari batay sa layunin,dating kaugnayan o sa nakaraang mha
pangyayari
PARAAN SA PAGSULAT NG BUOD NG PAMTNUBAY
1. Pag-aralang mabuti ang mga datos na nakalap mula sa balita. Para sa mga
baguhan ,Itala ang mga katanungan sa isang pirasong papel at sa tapat ng bawat isa
isulat ang angkop na pangyayari.
2. Pumili ng itatampok batay sa kahaalagahan at interes ng mga mambabasa.
3. Ayusin aang mga katanungan baatay sa kahalagahan.
4. Alamin ang pinalaamabisang paraan sa panimula ng pamatnubay na pangungusap.
5. Isiping lahat ang mgaa katangian ng isang mabuting buod ng pamatnubay.
20
PAGSURI SA BUOD NG PAMATNUBAY
1. Ang lahat ba ng mga mahalagang katanunga ay naisam?

2. Ang mga mahalag bang pangyaayaari ay naisaayosb ayon sa pagkakasunod-
sunod?
3. Mayroon bang mga salita o detalye na hindi kinakailangan.
4. Ang paamatnubay ba ay nagsimula nang tiyak at nakapanghihikayat na mga
salita.
5. Ang awtoridad ba ay nailalahad.
6. Ang lahat ba na may kinalaman ay naitala ?
7. Kung ang istorya ay batay sa nakaraan o kasalukuyang balita,ang kaugnayan ba
ay naging malinaw.
8. Maliwanag ba sa pagkakabuo o nilalaman?
9. May tama bang haba?
10. Maisulat ba nang maayos?
11. Binabatikos ba ang partikular na mambabasa ng pahayagan?
12. Naisusulat ba nang makahulugan.
IBA PANG URI NG PAMATNUBAY (NEWS LEAD)
1. ”Teaser na pamatnuaay – ang pamatnubay na kjaraniwang ginagamit sa pampanitikang

pahayag na sinisipi,ang saknong o taludtod ng issang tula,ang jingle,”mula sa komersyal
o ang pinakakilalang parirala.Ang pahayag ay maaaring kahalintulad sa isang kilaalang
tao,pook,pangyayari ,o bunga ng likhang sining.
Halimbawa:
“Huwag mong gawin sa iba ang hindi mo nais na gawin ng iba sayo.
2. Paglalarawang pamatnubay
Ang maganda at makahulugang paglallarawan o disenyo ng pangyayari.Ginagamit sa
pamamaagitan ng ilang salita upang makabuo ng malinaw na larawan sa isipan ng
bumabasa.
3. Kakatwang pamatnubay
Ang kakaibang paraan sa paggamit ng tipograpikong epekto o hindi pangkaraniwang mga
pangyayari.
Halimbawa:
Bininyagan :Anak ng Hito
Wanted:Isang Asawa
4. Tahasang sabi o Sinipiniping pamatnubay

Ang pahayag o punang sinipi ng reporter sa panimulaa ng pangungusap ng isang
pahayag.Ang halimbawa ay ang pahayag ng Pangulo ng Pilipinas.Ito ay maaaring mga
pahayag na nakaapekto sa mga libong tao.
Halimbawa:Mabuti pa sumama kaa sa pagbisita ko sa slum areas nang ang mga butangero
roon ay magsanay na lang ng boksing,”sabi ng Pangulong Gloria M.Arroyo kay CBF World
Super Bantamweight champion Manny Pacquiao.
21
Halimbawa ng paglalarawang pamatnubay
Maliit na bansa ,167 ang bulkan!
Ang bilang ng bulkan ay 455 , at may tinatayang 80 pa nag nakalubog sa tubig ! At ang
bansang may pinakamaraming bulkan ay ang indinesia ,77 sa kanya ng 167 na bulkan
ay pumutok na.Ang tawag ng bulkan ay unang ginamit sa dormant Volcano Island na
Aeolian group sa Meditererranea ,at ang pangalan ay mula kay Vulcan , isang Roman
god ng mapaminsalang apy.
Tinatayang taun-taon ay may 500,000 detectable seismic or microseismic na

pagyanig at 100,000 ang maaaring maramdamaan at 1000 ang nakapinsala.Ang
pinakamalakas ay 9.5 sa Lebu,south of conception ,Chile ,noong May 22,1960.At
pinakamarami ang namatay sa china na umabot sa 830,000,sa laakas na 8.2.
5. Pagkakaibang Pamatnubay
Ang pamatnubay na pinaghahambing ang mga pangyayari.Pinapakita ang pagkakaaiba ng

daalawang bagay sa unang pangungusap ng balita.
Halimbawa:Noong Mayo 2001,ang industriya ng pagbabangko ay nawalan ng reserba sa

pagpapautang sa datos ng 44.2 porsento na higit na mataas kaysa noong nagdaang buwan
ng Abccril na may 40.7 porsiyento.
6. Pagsasalarawang pamatnubay
Ito ay naglalarawan ng istory ng balita.Karaniwaan,inilalarawan ang mga tao ,bagay o

pangyayari.
Halimbawa:mzrzming tubig sa paligid ngunit walang ni isang patak na maiinom.Dito sa

Baguio,naganap sang malakas na hangin at ulan,pagguho ng lupa at baha na dala ng
bagyong Feria noong isang linggo,ngayon ay nananatili pa ring walang tubig na maiinom
ang mga tagarito.
7. Paggulat na pamatnubay
Kalimitan ito ay maikli ,Hiwalay na talata na sinusundan ng buod ng ibang impormasyon.
8. Pontse ng pamatnubay (punch Lead)

Isang napakaikli ngunit mabisa.
Halimbaw:magandang pagdiriwang ! Nanalo noong Abril 28 ang dalawang mag-aaral na

RTU sa “computer Competitions.”.Sila ay pumaunta sa microsoft company ,silicon Valley
,California ,USA sa susunod na buwan.
9. Tanong na Pamatnubay (Question lead)

Ginagamit upang masagot ang nailahad na mga katanungan sa pahayag.Ang reporter ay
karaniwanng gumagamit ng mga pamamaraan upang makasulat ng pahayag na
makatatawag ng [pansin sa mambabasa.
Halimbawa:Sino ang magiging Pangulo ng Senado sa susunod na sesyon?ito ay malalaman

sa susunod na linggo na muling pagbubukas ng senado.
22
10. Buod na Pamatnubay

Isasa pinakapangkaraniwang pamatnubay na ginagamit sa pagsulat ng balita.Ito ay may
kinalamaan sa pangkalahataang buod sa mga tunay na pangyayari o ang maging
kaganapan.ang uring ito ay sumasagot sa limang “h” ([cwhat] Ano),([Why] ,bakit) ,([Where ]
Saan) ,([When] Kailan),([Who] Sino), at ([How] Paano).
Halimbawa
Ang bagyong Feria ay rumagsa sa hilagang Luzon .May dalang malakas na ulan at hangin
na tinatayang 170 kilometro bawat oras.Kahapon,ito ay pumatay ng 13 katao,na nagpatigil
sa biyahe ng mga sasakyang panghimpapawid,panlupa at pandagat.Ang buong lungsod ng
Baguio ay nahiwalay.
11. Kapligiran na pamatnubay ( Atmospher lead)
Ito ay naglalawrawan ng kawili-wili at maligayang damdamin.
Halimbawa:
Ang piyesta sa Vigan ,Cantanduanes ay ipinaagdiriwang sa pamamagitan ng sayawan
,tugtugan at awitan na nilalahukan na ibat ibang barangay.Magsisimula sa gawain ang mga
kalahok mula sa kanilang pook patungong [plasa ng naturang bayaan.
12. Isang salita pamatnubay (One -Word Lead)

Ito ay gumagamit lamang ng isang salita upang maipadama ang igting nito.
Halimbawa :
Sunugin ! Ang utos ni Heneral Gumersindo Abad sa mga pulis habang sinusuri nila ang mga
shabu na nasamsam sa pagsalakay.
13. Maikli at hiwa-hiwalay na mga salita ng pamatnubay (Staccato Lead)
Ang mga salita na nagbibigay ng iisang ideya.
Halimbaw: Krimen ! Basura! Hold-up!Adiksyon! Ito y ang mga dahilan kung bakit nalulugmok
ang ating ekonomiya.
14. Nakatatawang Panulad na pamatnubay (Parody Lead)
Ito ay karaniwang hango sa tanyag na awit ,tula ,sipi,aklat,o pamagat ng pelikula.
Halimbawa:
Bawal sa Casino ang mga nasa Gobyerno ,Ngunit may pagkakaiba .Ang mga kasino ay
magiging sarado para sa mga nagtatrabaho o nanunungkulan sa gobyerno kung magiging
isang batas ang panukala ni Senador Juan Flavier.Ngunit ang “Senate bill no.8 “ na
nagbabawal sa mga tinatalagang opisyales na hindi kasama sa mga inihalal na ,gaya ng
senador at kinatawagan sa kongreso.
15. Kasabihan o Kawikaanng pamatnubay (Epigram Lea)
Ang pamatnubay ay mula sa mga kilalang kasabihan ,o salawikain.
Halimbawa:
23
Ang hindi lumingon sa pinaanggalingan ay hindi makarating sa paroroonan.Ito ay

nararamdaman ni Eugenio Retarado nang manalo siya s katatapos na halalan.Nagalit ang
kanyang mga kababayan sa pag uugali niya na nakalilimot sa mga taong nagluklok sa kanya
sa kongreso noong nakalipas na halalan.
Maaaring sumangguni sa mga sumusunod na resorses upang higit na maunawaan ang aralin:
https://www.slideshare.net/mobile/alexander014/pahayagang-pangkampus
http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/ACR6448.0001.001?rgn=main;view=fulltext
http://newspaper.philippinecentral.com/
http://cegpst.wordpress.com/about-the-guild/history/
https://www.google.com.ph/search?q=Yank+Philippines&tbm=isch&ei=KavZU6iZHpSMuATWy4CoAg
#q=guerill
a+newspaper&tbm=isch&imgdii=_
https://sites.google.com/a/upou.edu.ph/mms-100-final-project-topic-2-old-news-new-news/home-
page-
1/Newspaper-in-the-Philippines/History-of-newspaper-in-the-Philippines
http://ejournals.ph/index.php?journal=malay&page=article&op=view&path%5B%5D=62
Subukin Mo
Nakuha mo ba ang mga mahahalagang punto ng unang aralin? Sana’y nagbigay ito
sa iyo ng higit na pag-unawa sa kahulugan at kahalagahan ng pahayagang pangkampus at
sa pahayagan sa iyo bilang mag-aaral at guro sa hinaharap. Upang palawigin pa ang iyong
pag-unawa, gawin ang kasunod na gawain.
Gawain: Sagutin ang mga tanong sa ibaba. Isulat sa patlang ang sagot.
1. Sa kasalukuyang panahon, gaano kahalaga ang pahayagang pangkampus sa mga

makabagong henerasyon?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Anong papel ng ginagampanan ng pahayagang pangkampus sa paghubog ng

kamalayang Pilipino?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Ipaliwanag ang mga pamamaraan sa pagbuo ng balita at mga hakbang sa masusing

pagsulat.
24
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Mahalaga ba ang pangalan sa balita? Bakit?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Suriin Mo
Pagkatapos mong sagutan ang gawain, nadagdagan ba ang iyong kaalaman sa kulturang
popular? Upang mas lalo mong maunawaan ang katuturan at kahalagahan ng kulturang
popular mabuting gawin ang nasa ibaba.
Gawain:
1. Saliksikin sa internet ang Campus Journalism Act of 1991. Ano-ano ang mga
mahahalagang probisyon dito? Ilista ang mga ito at i-post sa inyong LMS.
Palalimin mo
Gawain 1
1. Pumili ng isang uri ng lathala sa mga online na pahayagan. Maaring ito ay balita,
editorial, uri ng pamatnubay, kolum.
2. Basahing Mabuti at suriin ang mga pamamaraang ginamit sa pagsulat nito.
3. Bigyang puna ang pagkakasulat ng balita. Ginamit at sinunod ban ang tama ang mga
tuntunin nito?
4. Ipaliwanag ang pamamaraang ginamit ng manunulat upang mailarawag Mabuti ang
balita.
Gawain 2
1. Sumulat ng isang balita at sundin ang pamamaraang natutunan. Gumamit ng mga
sumusunod na tala:
a. Ang Pandemic na kinakaharap ng Pilipinas
b. Online Class
c. Paggamit ng mga makabagong teknolohiya sa pag-aaral
d. Ang mga suliraning kinakaharap ng mga kabataan sa panahon ng pandemya
25
Gawain 3
1. Pumili ng limang balita makikita online mula sa mga pangunahing TV stations sa
Pilipinas. Lagyan ng highlight ang pamatnubay at sa bawat tapat ng pamatnubay,
magtala ng tiglilimang katanungan batay sa pagkakalahad. Itala rin ang mga element
ng balita na nakatulong sa mga mambasasa.
Pangkalahatang Pagtatasa
Sumulat ng isang news-feature na balita. Sundin ang tamang pagsulat ng balita at
pamatnubay.
Tanong-Sagot
Maaari mong ilahad ang ilan sa iyong mga katanungan, kung mayroon man, bago
tayo magpatuloy sa sa kasunod na bahagi.
May mga tanong ka bang nangangailangan ng paglilinaw?
Mga Tanong o Isyu Mga Sagot
1.
2.
3.
4.
5.
Linggo 4-5: Mga Layuning Pampagkatuto sa Bawat Yunit (ULO): Sa katapusan ng yunit,
ikaw inaasahang:
a. Natutukoy ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga anyo ng sulating makikita sa

pahayagang pangkampus;
ULOa: Natutukoy ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga anyo ng

sulating makikita sa pahayagang pangkampus
26
Paglinang ng Talasalitaan
Gawain
Sa tulong ng KWL chart, alamin kung anong natutuhan, gustong matutuhan at alam nang
mga konsepto ng iba’t ibang anyo ng mga sumusunod na sulatin:
Anyo ng Sulating Know Want to Know Learned

Pampahayagan (Alam) (Nais Matutuhan) ( Natutuhan)
Balita
Pangulong
tudling
Lathalain
Artikulong pang-
agham at
teknolohiya
Artikulong
Isports
Larawang
Cartoon
➢ Ang bahaging natutuhan ay sasagutan mo lang matapos mong mabasa ang ilan sa
mahahalagang konseptong ilalahad sa kasunod na bahagi ng modyul na ito.
Pangunahing Kaalaman
A. Katuturan ng Pangulong Tudling o Editoryal
1. Isang mapanuring pagpapakahulugan ng kahalagahan ng isang napapanahong

pangyayari upang magbigay ng kaalaman, makapagpaniwala o makalibang sa mambabasa.
2. Isang pinag-aralang kuro-kuro batay sa isang tunay na pangyayari.
3. Isang komentaryong nagpapayo, nagtuturo, pumupuri o tumutuligsa tungkol sa
kahalagahan ng isang pangyayari.
4. Bagama’t ang pangulong tudling ay sinulat ng isang kasapi lamang, ito’y paninindigan ng
buong pamatnugutan at ng pahayagan.
Ang editoryal ay may tatlong bahagi:
1. Panimula. Ang bahaging ito ang nagpapakilala ng paksa. Kailangang magtataglay ito ng
sariling tayo sa unang bahagi pa lamang ng pahayag. Dito makikita ang balitang bibigyan ng
opinion o editoryal.
Halimbawa:
Higit kailanman, ngayon kinakailangan ng bansa ang pagkakaisa upang
27
malampasan natin ang krisis sa pananalapi na bumabalot sa atin.

Ito ay matapos iulat ngWorld Bank na ang Pilipinas ay nanguna sa
mahigit na 200 bansa sa buong mundo na pinakakurakot at pinakamahinang
pagdating sa ekonomiya bansa at pag-unlad.
2. Katawan. Ito’y binubuo ng dalawa o higit pang talata na nagpapaliwanag, naglalarawan o

nangangatuwiran sa tulong ng mga katibayan upang makapaglahad ng sariling kuru-kuro.
Sa pagtatapos rin ng katawan, kailangang magsaad ng suhestiyon ang manunulat para sa
ikalulutas ng suliranin, hindi lamang puro batikos ang editoryal.
Halimbawa:
Ang gobyerno ay isang maliit na sektor lang ng lipunan bagama’t ito ang
pinamamahala natin sa pondo, sa batas, sa pangunahing serbisyo at sa
pangkalahatang kalakaran. Gayundin ang mga negosyante at kumpanya. Pero
ang pinakamalaking sektor ng lipunan ay tayong masa.
Sa sama-samang pagkilos natin upang wasakin ang kahirapan at korapsiyon,

maabot natin ang ating ninanais: Isang bansang sagana, isang bansang may
pangarap.
3. Wakas. Sa bahaging ito ay mababasa ang huling mungkahi o tagubilin at buod ng isyung
nais ibigay.
Halimbawa:
Iyan lang naman ang kailangan nating solusyon, ang hind imaging bingi
sa anumang problema at pangyayari sa ating lipunan. Laging makialam.
MGA URI NG EDITORYAL

1.Editoryal na nagpapabatid. Ipinababatid ng editoryal na ito ang katotohanan ng isang
pangyayari o ng isang bagay.
Halimbawa: Napapanahong Modernisasyon
Napansin din sa wakas ng Kongreso ang malaking kakulangan sa kagamitan

ng mga bumbero. Isa raw sa magiging prayoridad ng mga mambabatas sa
Mababang Kapulungan ang modernisasyon ng Bureau of Fire Protection sa
kanilang pagbabalik-sesyon sa susunod na taon.
Kabilang ang mga bumbero na nasa frontline kapag may sunog. Sila ang
unang-unang inaasahan na reresponde sa mga ganitong insidente.
Maliban sa sunog ay mayroon pang ibang pakinabang sa kanila kapag may
emergency. Subalit dahil na rin sa kakulangan ng sapat na mga kagamitan ay
hindi matupad nang husto ng mga bumbero ang kanilang mga tungkulin.
Kadalsan pa na sila ang sinisisi kapag hindi agad naagapan ang isang sunog. Kung hindi
man ay mayroong pang mga nasusugatan o kaya’y nasasawi sa kanila habang tumutupad
sa tungkulin. Kaya nga malaking bagay itong napansin na rin ngayon ang kalagayan ng
Bureau of Fire Protection. Sana lang aytotohanin ng mga mambabatas na isulong ang
modernisasyon sa hanay na itong mga manggagawa ng gobyerno.
- Halaw sa Abante Tonite, Disyembre 20, 2004, p. 4.
28
2. Editoryal na nagpapakahulugan. Ang paksa at nilalaman ng editoryal na ito ay ang

kahahantungang kahulugan ng isang balita, pangyayari o kalagayan.
Halimbawa:
Cellphone, Sagabal sa Pag-aaral
Nokia. Bosch. Ericson. Siemen. Ilan lamang sa mga klase ng cellphone na “in” ngayon at
pinagkakagastusan ng maraming Pilipino. Talagang popular na popular na ito sa ating
bansa dahil ultimo nga mga kabataan o estudyante ay may sarili nang gamit na cellphone na
ikinabahala naman ng mga namumuno at guro ng paaralan. Simula noong taong 2001 ay
ipinagbabawal na ang paggamit ng cellphone sa loob ng silid-aralan. Talagang hindi kayang
pagbawalan ang mga estudyante na magdala ng cellphone sa paaralan dahil karapatan nila
iyon, subalit ang paggamit ng cellphone at pagpapadala ng mga text messages sa loob ng
silid-aralan ay bawal. Ayon kay National
Telecommunication Commission (NTC) Chief Joseph Santiago, nangunguna na ang

Pilipinas sa pinakamaraming nagpapadala ng text messages bawa’t araw. Umaabot na nga
ito sa 8 milyon kumpara sa Europe na 1 milyon lamang bawat araw. Marahil magiging
makabuluhan lamang ang cellphone at text messaging kung gagamitin natin ito sa tama at
mabuting paraan.
Halaw sa Ang Mulawin, Nobyembre 2000, p. 2.
3. Editoryal na nagpaparangal o nagbibigay-puri. Layunin ng editoryal na ito na

pahalagahan ang sinumang may malaking nagawa sa pagpapaunlad ng edukasyon,
agrikultura, ekonomiya, sining, wika, agham at teknolohiya. Layunin din nitong papurihan
ang proyekto, programa o gawaing makatutulong sa pagpapaunlad ng paaralan, komunidad,
lungsod, bayan o rehiyon.
Halimbawa:
MMFF 2002
Bahagi na ng Paskong Pilipino ang pagtatanghal ng Metro Manila Film

Festival, kung saan pitong purong pelikulang Filipino ang ipinapalabas sa mga
sinehan sa Kamaynilaan na mapagpipilian ng mga manonood sa Kapaskuhan.
Mapalad ang nakasama sa sa MMFF ngayon. Mula sa pitong pelikula na entry
sa MMFF, na mapapanood sa Disyembre 25 hanggang Enero 1, 2003,
iraranggo ang mga ito at ang papasok sa ikaanim at ikapitong puwesto ng mga
pelikulang kumita, ay huhugutin at papalitan. Kaugnay nito, dapat na maging
batayan marahil ng selection committee ng MMFF sa pagpili ng pelikulang
ilalahok ay ang pelikulang tunay na sasalamin ng ating pagka-Pilipino.
Sasalamin sa ating galing sa larangan ng pelikula bilang mga
Pilipino.
-Halaw sa Kabayan, Disyembre 17, 2002, p. 5.
4. Editoryal na Pumupuna o Bumabatikos o Nagbibigay ng Reporma.

Ang editoryal na ito ay tumutuligsa sa mga kamalia ng karaniwang mamamayan,
maykapangyarihan, samahan, lipunan o ng bansa at nagmumungkahi ng mga reporma
alang-alang sa kapakanan ng nakararaming mamamayan.
29
Halimbawa:
Sindikato sa Squatting
Marami sa ating mga kababayan ang walang permanenteng tahanan sa sarili

nitong bayan. Marami rin sa kanila ang hindi makabili ng sariling lupa na
mapagtatayuan ng bahay. Kaya nga umusbong ang mga squatter sa mga lupang
may nagmamay-ari nito. Sinasamantala naman ito ng ilan sa ating mga
kababayan na gustong kumita sa mabilis ngunit maruming paraan. Wala silang
puhunan kundi matamis na pananalita, mga pekeng dokumento at bakanteng
lupain para makakumbinsi ng mga naghahangad magkaroon ng sariling lupa’t
bahay. At kasama pa ang pangakong proteksyon, marami sa kababayan natin
ang naloloko ng mga taong ito. Walang ibang kawawa rito kundi ang mga
taong niloko ng sindikato. Nagoyo na sila, natangayan pa ng pera na malabo
nang mabawi pa. Pero hindi rin masisisi lahat sa sindikato. Wala kasing
maloloko kung walang magpapaloko. Kasalanan na rin minsan ng mga tao
kung bakit sila naloloko. Samantala, dapat talagang pag-ibayuhin pa ng
pamahalaan
Halaw sa Abante Tonite, Agosto 16, 2004, p. 4
Pagsulat ng Natatanging Lathalain
Kahalagahan
Ang artikulong lathalain ay isang espesyal na balita, maliban sa pagiging tuwirang

balita, na nakalathalang palagian sa malaking bahagi ng publikasyon. Ito’y kaiba sa tuwirang
balita na pawang mga kaganapan lamang ng pangyayari ang tinatalakay. Ang binibigyan ng
pagkakataon ay ang daloy ng kaisipan at opinyon, hindi lamang pawang pag-uulat ng mga
kaganapan bagkus pati na ang panunuri at mga interpretasyon ng mga pangyayari.
Hinahayaan ang mambabasa na makiayon sa iba’t ibang katangian sa pagkatao ng
manunulat.
Mga Katangian
Ang katotohanan ng mga pangyayari ay kinakailangang ilahad ayon sa

pagkakasunud-sunod nang sa gayon ito’y matagumpay na maunawaan, masuri at
maipaliwanag sa tao ang mga pangyayari at ang mga kaganapan sa likod nito.
Ang mga katangian ng Tanging Lathalain:

1. Walang tiyak na haba.
2. Pinakamalaya sa lahat ng uri ng pamahayagang artikulo.
3. Batay sa katotohanan.
4. Gumagamit ng makabagong pamatnubay.
5. Nasusulat sa paraang pataas ang kawilihan.
6. May panimula, katawan at wakas.
Ano ba ang lathalain? Ano ang ipinagkaiba nito sa balita?
30
Binigyang depinisyon ng Econnect communication ang lathalain bilang

“pinakatampok na artikulo sa isang peryodiko o magasin.” Ang intensiyon o layunin nito ang
nagpaiba rito sa ordinaryong balita.
Sabi pa ni Rogers (2012), may limang sangkap ang lathalain: lede, description,
quotes, anecdotes at background information.
Anu-ano ba ang uri ng lathalain?
1. Lathalaing Pabalita (News Feature) – Ang lathalaing ito ay batay sa isang balitang
nakapupukaw ng damdamin. Pinalalawak sa uring ito ang bahagi ng balita na ang mga
pangyayari ay di-pangkaraniwan, may kababalaghan o makabagong likha na
nakapagbibigay kaalaman at kawilihan sa mambabasa. Ex. Demolisyon o dengue
outbreak
2. Lathalaing Pangkasaysayan (Historical Feature) – Ang pinapaksa sa uring ito ay

ang kasaysayan ng tao, bagay o lunan.
3. Lathalaing Interbyu (Interview Feature) – Ang pinapaksa rito ay ang kuru-kuro at

kaisipan ng isang kilalang tao na nakukuha sa pamamagitan ng pakikipanayam.
4. Lathalaing Nagpapabatid (Informative Feature) – Naglalahad ng kapaki-

pakinabang na ulat, naghahatid ng kaalaman at karunungan na may layuning magturo.
. Ex. Isang ordinaryong guro na nakatuklas ng bagong pamamaraan ng pagtuturo.
5. Lathalaing Pangkatauhan (Personality or Character Feature) – Inilalarawan dito

ang mga kilalang tao, ang kanilang buhay, karanasan, gawain, patakaran sa buhay at
dahilan ng kanilang tagumpay. Ex. Isang ordinaryong guro na nakatuklas ng bagong
pamamaraan ng pagtuturo
6. Lathalaing Pangkaranasan (Adventure Feature) – Ang lathalaing ito ay nauukol sa

mga di-pangkaraniwang karanasan ng manunulat o ng ibang tao ayon sa
pagkakasalaysay.
Tatlong bahagi ng lathalain:
➢ Panimula o introduksiyon
➢ Katawan
➢ Kongklusyon o katapusan
Ang introduksiyon ang pinakamahalagang bahagi ng lathalain. Ito ang magsisilbing
pamukaw sa atensiyon ng inyong mambabasa. Upang maging mabisa ang inyong
introduksiyon, lagyan ito ng emosyon, drama, mga siniping pahayag na interesante, malinaw
(vivid) na deskripsiyon ng pangyayari, etc.
Tips para sa magandang introduksiyon
31
1. Tiyaking ‘kapani-paniwala’ ang tauhang inyong inilagay sa istorya. Ibig sabihin, dapat
na buhay at gumagalaw ang tauhan sa inyong lathalain. Huwag MAG-IMBENTO
para hindi masakripisyo ang inyong integridad bilang mamamahayag/manunulat.
2. Gumawa ng magandang setting para sa inyong istorya. Likhain ang napakainam na

atmosphere o kaligiran sa inyong istorya. Ilarawan nang mabuti ang umpisa ng mga
pangyayari o ang pinag-ugatan ng inyong salaysay.
3. Maging malikhain sa pagsusulat ng inyong introduksiyon sa pamamagitan ng

paggamit ng pananalitang angkup na angkop sa inyong introduksiyon.
Katawan
Sa katawan tinatalakay ang buong saysay ng kuwentong inyong isinusulat. Dapat

manatili itong “tapat” sa introduksiyon. Ibig sabihin, dapat masagot nito ang mga tanong o
matalakay nang husto ang paksang inyong isinusulat.
Upang maging mabisa ang pagsulat ninyo ng pinakakatawan ng inyong lathalain, dapat
tandaan ang mga sumusunod na mga bagay:
1. Gumamit ng makukulay subalit hindi naman napakatatayog na mga salita (highfalutin

words).
2. Manatiling nakapokus sa paksa.
3. Siguruhin ang coherence o ang wastong pagkakabit-kabit ng mga ideya.
4. Tiyaking hindi naman siksik na siksik ang mga impormasyon para hindi magsawa
ang mga mambabasa. Sa pagtalakay, mahalagang ilagay lamang ang
pinakanakauugnay (relevant) o pinakamahalagang impormasyon.
Kongklusyon
Sa kongklusyon nilalagom ang buong istorya at dapat itong magbigay ng

napakalakas na impresyon para hindi malimutan ng mambabasa ang isinulat mo.
Tips para sa mas mabisang pagsusulat ng lathalain
➢ Magpokus sa human interest; mahalaga ang papel ng emosyon sa inyong isinusulat

➢ Maging malinaw kung bakit ninyo isinusulat ang lathalain
➢ Magsulat sa “active voice”. Hangga’t maari, gumamit ng mga pandiwa o verb na
nasa active voice o pangkasalukuyan.
➢ Mahalaga ang accuracy o kawastuan ng mga datos o impormasyong ilalagay sa
sulatin.
➢ Laging isaalang-alang ang inyong mambabasa habang isinusulat ninyo ang akda.
Ano ba ang dapat nilang malaman at maramdaman? Nauunawaan ba nila ang
wikang ginamit ko?
➢ Iwasan ang clichés o yaong gasgas na mga linya.
32
➢ Makipagpanayam (interview) nang personal. Iwasan ang email o kaya naman ay

phone interviews. Sa harapang pag-uusap kasi, mas madedetalye mo ang
damdamin at kulay ng iyong paksa.
➢ Gumamit ng mga quotation at anecdotes.
➢ Iwasang mag-opinyon sa inyong istorya. Taliwas sa sinasabi ng ibang “opinionated”
ang lathalain, hindi ganoon sa lahat ng pagkakataon. Dapat na magsalita mismo ang
datos o ang taong pinapaksa ng inyong sulatin.
➢ Gumamit ng “multi-sources” sa inyong akda para sa kredibilidad ng inyong isusulat.
Subalit, takdaan ang sarili: ilagay lamang ang DAPAT ilagay.
➢ Laging tiyaking tama ang inyong bantas (punctuations), baybay (spelling) at
konstruksiyon ng inyong mga pangungusap.
➢ Manatili sa tense o panahunan ng inyong istorya.
➢ Iwasan ang mahahaba at makakapal na pangungusap.
Mga Karaniwang Paksang Ginagamit sa Pagsulat ng Lathalain
1. Paglalarawan ng isang tanawin o pook, tao o pangyayari

2. Karanasan o pakikipagsapalaran ng isang tao
3. Pangkasaysayan
4. Panggawain
5. Pangkatauhan
6. Salaysay – tulad ng kawili-wiling kuwento o sanaysay
7. Pangkaunlarang lathalain
PROSESO SA PAGSULAT NG LATHALAIN
Paghahanda
Ang manunulat ay kailangang batid kung ano ang isusulat. Kailangang may malawak
na kaisipan at ang paksa ay malapit sa puso ng mga tao.
Ang pagpili ng paksa ay bahagi rin ng paghahanda sa pagsulat. Ang paksa ay ang
nagbibigay ng disenyo sa balangkas ng mga pangyayari na nais buhayin.
Ang publikasyon ay kailangang mabatid ang interes ng iba’t ibang sektor ng lipunan
at may malawak na kaalaman sa pagpili ng paksa. Ang sakop ng mga pangyayari ay higit na
mahalaga. Sa pampaaralang publikasyon, ang itinatampok ay ang mga nasyonal na isyu na
may kinalaman sa mga estudyante. Ang mga balitang tampok o artikulong lathalain ay batay
sa pangangailangan upang higit na epektibo.
Pananaliksik at Pangangalap ng Datos
Ang manunulat ay kailangang lumabas at humanap ng mga kasagutan sa mga

katanungan. Kailangan niyang manaliksik hinggil sa mga paksa at damhin ang damdamin ng
mga mamamayan at hanapin ang landas upang matagpuan ang tunay na mundo.
Isang mahalagang pagmumulan ng katotohanan ay ang mga sariwang
impormasyon, bago magsagawa ng interbyu, kailangang magsakatuparan ng pananaliksik
hinggil sa taong kakapanayamin upang hindi magkamali o makaligtaaan ang mga
pangyayari na may kinalaman sa paksa.
Ang pananaliksik ay isang mahalagang sangkap sapagkat dito nakasalalay ang
kakayahan ng manunulat na kumuha ng mga patunay. Kailangang siya ay masistema sa
33
pananaliksik sapagkat mahalaga ang mga tala. Ang pagkuha ng mga patunay at
impormasyon ay kailangang masistematiko upang madali ang pagsasaayos ng mga iyon.
Ang maayos na sistema ay makatutulong nang malaki sa pagbuo ng pahayag.
Pagsasaayos at Pagsusuri
Sa pagsasaayos at pagsusuri ng balita, hanapin ang bahaging nagdudulot ng

kalituhan sa interes ng babasa. Alamin ang puntos ng kalituhan at ang puntos ng
pagkakaiba o pagkakaisa. Suriin ang mga pananaw ng pinagtatalunang mga puntos at itala
ang lahat ng panig sa usapin. Ang paninindigan ay kinakailangan upang gumawa ng aksyon.
PAGSULAT NG ARTIKULONG PANG-AGHAN AT TEKNOLOHIYA

Sa pagsulat ng artikulong pang-agham at teknolohiya, maaari itong gawin sa
paraang pabalita ,lathalain o sa paraang pa editoryal. Ang kaibahan lamang nito ay ang
pangunahing pokus ay ang mga artikulong may kinalaman sa agham at teknolohiya.
Samakatuwid, sa pagsulat ng artikulong pag-agham at teknolohiya, maaaring ang mga
pamatnubay na ating susundin ay sa paraang pabalita, lathalain o sa editoryal.
PAGSULAT NG BALITANG PAMPALAKASAN
• Isang pagpapahayag ng mga balitang kaugnay sa mga pangyayari sa mundo ng

palakasan
• Isa sa pinakamaganda at nakakaaliw na gawaing pampahayagan.
DAHILAN SA PAGSULAT NGBALITANG ISPORTS

• Maraming nagbabasa ng balitang isports
• Ang balitang isport ang nagbibigay aliw sa mga mambabasa na sawa na sa
magulong mundo ng pulitika at mga ulat krimen
• Ang mga manunulat ng isport ay may kalayaang gumagamit ng mga makukulay na
salita
URI NG BALITANG ISPORT

1. BALITANG ISPORT (advance news)
2. RESULTA NG LARO
3. SPORT PROFILE
4. EDITORYAL/ OPINION
PARAAN SA PAGSULAT NG BALITANG ISPORT
1. Isinulat ito katulad ng pagsusulat ng pangkaraniwang balita

2. Inuuna rin sa pagsulat ng isport ang malaking pangyayari sa pamamaraang baligtad na
piramide
Gumagamit ang isang isport writer ng mga salitang makukulay at buhay.
4. Laging nasa patnubay ang resulta ng laro o tunggalian na siyang pumupukaw o umaakit
sa mambabasa
5. Kung ang laro ay labanan ng koponan na katulad ng basketball/ softball ay huwag
kalimutang banggiting ang nagpanalo sa laro.
Sa pagsulat ng balitang isport ay ipinakita kung bakit hindi nanalo ang isang koponan.
7. Hindi nawawala sa pamatnubay ng ASSKaBa at higit sa lahat papaanong nanalo.
8. Isinusulat sa paraang madaling mauunawaan ng mambabasa
34
KATANGIAN NA DAPAT TAGLAYIN NG ISANG ISPORT WRITER
1. May kaalaman siya sa isport na kaniyang tatalakayin. (basic sports rules)

2. Marunong siyang gumagamit ng lenggwahe ng isport.
3. Marunong siyang magplano kung paano susulatin ang larong napanood.
4. Kritikal siya sa larong napanood at marunong mag-analisa ng mga talang nakuha sa
laro.
5. Hindi siya makiling “ BIASED” sa alinmang team na ikokober kahit ang nabanggit na
team ang kanyang paborito.
6. Mausisa at matalas ang pakiramdam sa galaw at ikinikilos ng mga manlalaro.
7. Kailangan matalas ang mata sa maliit na detalya na nangyayari sa laro
PAYO SA MGA NAGSISIMULANG MAGSULAT NG ISPORT
1. Mag-ipon ng ibat ibang artikulong mula sa ibat ibang pahayagan / magasin.

2. Basahin at pag-aralang mabuti upang makabuo ng sariling istilo sa pagsulat.
3. Gumamit ng mga mapwersang salitang hahatak sa interes ng mambabasa.
4. Sanayin ang sarili na ang dalawang mahabang pangungusap ay gawing isang maikli
at maliwanag na pangungusap na buo ang diwang ipinahayag.
5. Maaring sundin ang istilo ng isport write na inidolo hanggang magkaroon ng sriling
istilo sa pagsulat.
EDITORIAL CARTOONING
Isang anyo ng political cartoon na nakabatay sa isang isyu, isang opinyon o isang
pangyayaring napapanahon;
Ito ay karaniwang gumagamit ng paraang caricature kung saan ay inilalagay na
nakakatawa ang isang pangyayari/sitwasyon;
Gumagamit din ito ng mga representasyon para ilarawan ang isang isyu, opinyon o
pangyayari.
ANO ANG EDITORIAL CARTOON?
• Ito ay isa sa mga pinakaepektibong paraan upang maipaalam sa pinakamaraming

mambabasa ang isang isyu, opinyon o pangyayari;
• Ito ay isang nakakaaliw at mabilis na paraan para maghatid ng mensahe sa mga

mambabasa;
ANO ANG NILALAMAN NG ISANG EDITORIAL CARTOON?

• Mensahe
• Drowing
• Opinyon
• Pangyayari
• Isyu
• Paninindigan (Posisyon) ng Editorial Board
ANO ANG HALAGA NG ISANG EDITORIAL CARTOON?
35
• Kung gaano kahalaga ang editoryal ng isang pahayagan ay gayundin kahalaga ang
editorial cartoon;
• Kinakatawan nito ang opinyon ng patnugutan;
• Ito ang “puso” ng pahayagan (kung ang editoryal ang “utak” nito.)
PAANO ISASAGAWA ANG ISANG EDITORIAL CARTOON?

• Kailangang magbasa tungkol sa isyung gagawaan ng editorial cartoon;
• Dapat ay mapalawak ang kaalaman tungkol sa isyu;
• Kailangang may matibay na background para sa gagawing opinyon.
• Mag-isip ng isang representasyon sa isyung igagawa ng cartooning;
• Gumamit ng mga karakter at mga tanawing madaling maunawaan;
• Magdrowing;
• Husgahan ang sariling drowing;
• Ilagay ang sarili bilang mambabasa;
• Ulitin ang drowing kung kinakailangan;
• Konsultahin ang Editorial Board sa nilalaman ng drowing;
• I-finalize ang drowing
https://brainly.ph/question/15494
http://mykhelism316.blogspot.com/2010/10/normal-0-false-false-en-us-x-none.html?m=1
https://slideshare.net/mobile/ghiemaritana/pagsulat-ng-tanging-lathalain
https://prezi.com/idollrkgjj/pagsulat-ng-akdang-angham
https://slideshare.net/mobile/jake292014/balitang-isports
https://slideshare.net/mobile/ronelcana/editorial-cartooning-14311021
36
Subukin Mo
Sa puntong ito, pihadong may alam ka na sa ilan sa mga halimbawa ang sulating
pangkampus. Makakatulong ito upang ikaw ay lalong mahasa bilang tagapayo ng
pahayagang pangkampus bilang guro ng hinaharap. Sa puntong ito, susukatin natin ang
inyong kaalaman sa pamamagitan ng isang pagsasanay.
Gawain 1:
Gawan ng balita ng mga sumusunod na mahahalagang impormasyon.Huwag
kalimutang lagyan ng headline.
1.Ayon kay Balba, hinihintay lang nila ang listahang isusumite ng Department of Social
Welfare and Development (DSWD) at lokal na pamahalaan para malaman kung sino ang
mga qualified.
2. Paliwanag sa TeleRadyo ni NHA Assistant Manager Vic Balba, nasa P5,000 ang ilalaan
sa mga partially-damaged na bahay habang P10,000 naman sa mga totally-damaged.
3. Pagkatapos nila itong i-validate, agad na itong ipamamahagi.
4. Bukod sa financial assistance, may iba pang programa ang ahensiya para sa mga
naapektuhan ng bagyo.
5. Plano rin daw ng NHA na i-relocate ang mga pamilyang naninirahan sa "no build zone"
para matiyak na ligtas sila tuwing may kalamidad.
6. May tulong-pinansiyal na iaalok ang National Housing Authority (NHA) para sa mga
naapektuhan ang bahay dahil sa sunod-sunod na kalamidad.
7. "Humihingi kami ng konting pasensiya dahil sa dami ng nangangailangan, hindi

puwedeng magsabay-sabay. Gagawin namin ang lahat ng pamamaraan para kayo ay
matulungan nang mas maaga. Ang plano namin, mag-uumpisa na tayong magbigay ng
financial assistance itong December para at least may tulong na nakarating sa inyo," ani
Balba.
8. Posible aniyang mauna rito ang mga nasalanta sa Marikina na nalubog sa baha
matapos ang hagupit ng Bagyong Ulysses.
9. Magmumula aniya ang pondo sa emergency housing assistance program ng ahensiya.
Suriin Mo
1. Pumili ng isang karikatura na napapanahon at ipaliwang bakit ito ang napili mo.
2. Pumili ng isang lathalain na nagustuhan mo at ipaliwanag kung paano ito sinulat ng
may-akda
3. Sa pamamagitan ng koseptong mapa ipakita ang balangkas ng istruktura ng balitang
pampalakasa.
37
Palalimin Mo
Nakasulat ka ba ng balita ayon sa mga impormasyong nailahad?magaling! Ngayon,

susubukin natin ang inyong kaalaman sa iba pang halimbawa ng mga sulating
pampahayagan.
1. Sumulat ng natatanging lathalain hinggil sa aliman sa mga sumusunod:

• Turismo ng Davao Del Norte
• Tagum City
2. Sumulat ng editorial hinggil sa alinman sa mga sumusunod:

• Teenage preganancy sa Pilipinas
• Estado ng Literasiya sa Pilipinas.
3. Sumulat ng Artikulong Agham at Teknolohiya hinggil sa:

• COVID 19
4. Sumulat ng balitang isports hinggil sa mga naging laban ng Gilas Pilipinas.

5. Batay sa editoryal na iyong naunang ginawa, gawan ito ng editorial cartoon.
Tanong-Sagot
Ilahad mo ang ilan sa iyong mga katanungan, kung mayroon man, bago tayo
magpatuloy.
1.
2.
3.
5.
Linggo 6-9: Mga Layuning Pampagkatuto sa Bawat Yunit (ULO): Sa katapusan ng yunit,
ikaw inaasahang:
38
a. Natutukoy ang pagkakatulad at pagkakaiba ng broadcast media at iba pang anyo ng

artikulong sulatin bilang bahagi ng pahayagang pangkampus
ULOa : Natutukoy ang pagkakatulad at pagkakaiba ng broadcast media at iba

pang anyo ng artikulong sulatin bilang bahagi ng pahayagang pangkampus
Paglinang ng Talasalitaan
Sa tulong ng KWL chart, alamin kung anong natutuhan, gustong matutuhan at alam
nang mga konsepto ng iba’t ibang anyo ng mga sumusunod na sulatin:
Anyo ng Sulating Know Want to Know Learned

Pampahayagan/broadcast Media (Alam) (Nais Matutuhan) ( Natutuhan)
Kolum
Pagwawasto at Pag-uulo ng balita
Larawang Pamapahayagan
• Ang bahaging natutuhan ay sasagutan mo lang matapos mong mabasa ang

ilan sa mahahalagang konseptong ilalahad sa kasunod na bahagi ng modyul
na ito.
Pangunahing Kaalaman
PAGWAWASTO AT PAG-UULO NG BALITA
Ang pagwawasto at pag-uulo ng balita ay gawain ng isang espesyalistang editor

upang lalong mapabuti at mapaganda ang istorya at maging karapat-dapat na magkaroon
ng espasyo sa pahayagan.
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGHAHANDA NG KOPYA
1.Siguraduhing may doble o tripleng espasyong ang iwawastong kopya. Ito ay upang
masulatan ng mga pagwawasto at pagbabago ng kopya.
2.Sa itaas ng kaliwang sulok ng papel, mga isang pulgada lamang sa pinakaitaas, isulat ang
pangalan at gabay o slug. Ang slug ay karaniwang isa o dalawang salitang kumakatawan sa
pinakanilalaman ng balita.
Halimbawa:
New Zealand para sa balita tungkol sa 30,000 trabahong inilarga ng sa New Zealand
at Grace para sa balita ng patakbo ni Grace Poe bilang pangulo.
3.Simulan ang pagsulat ng istorya mga tatlo hanggang apat na pulgada mula sa pinakaitaas
ng pahina at maglagay ng isang pulgadang palugit sa kaliwa at kanang bahagi ng papel.
Ang malaking palugit sa itaas ay para sa tagubilin para sa typesetter at sa ulo ng balita. Ang
isang pulgadang palugit sa bawat gilid ng papel ay upang matantiya ang kahabaan ng
istorya. Ang apat na makinilyadong linya ay katumbas ng isang pulgadang makinilyadong
kolum na laki sa pahayagan.
39
4.Lagyan ng lima hanggang 10 espasyong palugit sa simula ng bawat talata.
5.Wakasan ang bawat pahina sa talata. Huwag putulin ang talata at ituloy sa kasunod na
pahina. Ang dahilan nito ay maaaring mapunta sa ibang istorya ang karugtong ng talata.
6.Kung ang istorya ay sobra sa isang pahina, sulatan ng “pa” sa ibaba at ituloy ang istorya
sa ikalawang papel. Huwag gamitin ang likuran ang pahina.
7.Sa halip na sulatan ang ikalawang pahina, labelan ito ng Unang dagdag o Dagdag isa at
susundan ng slug. Halimbawa, Unang dagdag, Lindol.
8.Lagyan ng markang binilugang dobleng krus o sharp # o binilugang bilang na 30 ang

wakas ng istorya bilang panapos.
9.Matapos makompleto ang istorya, iwastong mabuti sa pamamagitan ng lapis ang mga
mali.
10.Gamitin ang mga pananda sa pagwawasto ng sipi.
11.Kung hindi gaanong mabasa ang kopya dahil sa maraming pananda at dagdag,
imakinalyang muli kung mayroon pang panahon. Ang maruming kopya ay mahirap iwasto,
nagpapatagal sa typesetting at maaaring magbunga ng mga kamalian sa pag-imprenta ng
teksto.
MGA KATANGIAN NG MABISANG EDITOR SA PAGWAWASTO NG KOPYA
• Malawak na kaalaman sa wika.

• Mahusay sa gramatika at pagbaybay.
• Malawak ang kaalaman sa talasalitaan.
• Mahilig magbasa.
• Maraming alam sa pangkalahatan at kasalukuyang impormayon.
• Alam ang mga batas tungkol sa libelo.
• Kabisado ang mga pananda sa pagwawasto ng sipi.
• Metikuloso.
MGA URI NG ULO NG BALITA
1. Banner: Ang ulo ng pinakamahalagang balita na may pinakamalaking titik.
2. Streamer: Ang ulo ng balita na tumatawid sa kabuuoan ng pangmukhang

balita.
3. Binder: Ito ang ulo ng balita na tumatawid sa itaas ng panloob na pahina.
4. Payong: Ang tawag sa isang streamer na matatagpuan sa itaas ng pangalan

ng pahayagan.
5. Kubyerta: Ito ang bahagi ng banner na nagtataglay ng maliliit na titik at

naiibang ito kaysa sa naunang tipo.
40
6. Subhead- ang tawag sa pantulong na pamagat na ginagamit upang mabigyan

ng espasyo ang mahabang istorya.
7. Kicker, tagline o teaser- ito ay isang maikling linya na inilagay sa kaliwa o

sentrong itaas ng pinakaulo ng balita. May maliit na tipo at may salungguhit.
8. Hammer- ang tawag kung ang kicker o tagline ay mas malaki kaysa sa ulo ng
balita.
9. Nakakahong ulo o box head- ginagamit ito upang mabigyang-diin ang

kahalagahan ng balita o maaari ring gawing panghiwalay sa dalawang Talong
ulo o jump headang tawag sa ulo ng karugtong na istoryang hindi natapos sa
pahinang kinalimbagan dahil sa kakapusan ng espasyo.
10. Talong ulo o jump headang tawag sa ulo ng karugtong na istoryang hindi
natapos sa pahinang kinalimbagan dahil sa kakapusan ng espasyo
PAGSULAT NG KOLUM:
Kolum
- regular na lathalain o serye ng mga artikulo sa pahayagan, magasin, at iba pang kauri nito
- naglalaman ng mga komentaryo o opinyon
-madalas mayroon nang kilalang heading at byline ng manunulat o editor, na nagbibigay ng
ulat o komento ukol sa isang lawak ng interes, politika, teatro, at iba pa maaaring makita sa
pahayagan, magasin, at iba pang publikasyon, kasama na ang blog
-maaaring isulat ng isang tao o isang grupo na gumagamit ng katawagan
MGA HALIMBAWA:
•Nagpapayo
•Show business column
•Community correspondent
•Critic's review
•Fashion column
•Food column
SPORTS COLUMN/KARIKATURA
- paglalarawan sa tao na gumagamit ng pagpapayak o pagpapalabis na paraan
-maaaring mapang-insulto o mapagbigay papuri
-may pagkakataong ginagamit sa layuning politikal o kaya naman ay para manlibang
-nanggaling sa Italyanong salitang "caricare" na ang ibig sabihin ay "to charge or to load" o
"loaded portrait"
-tumutukoy sa mga tao sa tunay na buhay at hindi sa likhang cartoon na fiksyunal na tauhan
* Ang karikatura ng mga politiko ay karaniwang ginagamit sa mga editorial cartoon

samantalang ang mga artista ay madalas matatagpuan sa mga magasing mapanlibang.
41
Larawang pampahayagan
-Ang larawang pampahayagan ay isang sining at agham sa pagkuha ng larawan at

ang pagsasama g larawan at ng sulatin tungkol dito.
Kahalagahan ng mga larawan sa Pahayagan at Magasin
1. Nakatutulong sa isang mabisang paglalahad ng balita

2. Nagbibigay buhay sa kaanyuan ng pahina sa pamamagitan ng paghidwa sa abuhing
talataan (breaking up gray matter or solid types.
3. Nagbibigay buhay at sigla sa mga lathalain
4. Nagiging makatotohanan ang balita sa mga mambabasa
5. Pinaiikli ang teksto. Ang isang larawan, ayon sa kasabihang Intsik, ay katimbang ng
10,000 salita
Katangian at panghalina ng larawan (appeal of pictures)
1. Tunggalian (Struggle)
2. Takot o sindak (Fear)
3. Pagdamay o simpatya (Sympathy)
4. Mga bata (children)
5. Mga hayop
6. Kasarian
7. Ganda ( Beauty )
8. Lubos na pagkakilala (Familiarity)
9. Galaw, aksyon (action)
10. Kahalagahan ng Balita (news value)
Mga larawang ukit (Types of newspaper art engravings in letter press printing)
1. Half tone
2. Line etching
3. Linoleum
Pamantayan sa pagpili ng Larawan
1. Kahalagang pang-etniko ( Technical value ) – tumutukoy sa mga larawang ganap,

maliwanag, walang dumi o mantsa at madaling kopyahin sa pamamagitan ng
kamera.
2. Kahalagahang pag-editoryal ( Editorial value ) – tumutukoy sa mga larawang kawili-
wili at nagsasalaysay kahit sa unang sulyap pa lamang; may mga saglit na
katotohanan at kabuuan.
Mga dapat tandaan sa pagsulat ng kapsyon
• Gawing maikli lamang ngunit hindi gaanong maikli na nabibitin ang mambabasa
tungkol sa napapaloob na sitwasyon
• Gumamit ng payak at maikling kapsyon maliban sa palarawang istorya – serye nga

mga larawan na may minimum na mga salita tulad ng mga akdang may “paano”.
42
• Punan at ipaliwanag ang nasa larawan, ngunit huwag nang sabihin ang anumang
kitang-kita na
• Gamitin ang mga pandiwang nasa pangkasalukuyang banghay
• Ipakilala ang mga taong nasa larawan. Kung marami ang taong nasa hanay ay
nanggitin sila isa-isa ang buong pangalan mula kaliwa pakanan. Kung may
maraming hanay, unahing ipakilala ang nasa harapan. Kung ang tao ay nasa pabilog
na posisyon, unahin ang sa gawing kaliwa.
• Tiyaking wasto ang pangalan ng taong sangkot
• Tiyaking tama ang bilang ng nasa kapsyon at ang nasa larawan
• Hanggat maaari sabihing kung saan at kailan kinunan ang larawan lalo na ang
larawang pambalita.
• Ang hating-katawang larawan na walang mensahe maliban sa pagkakakilanlan ay

kailangang ilagay ang apilyedo nito bilang kapsyon.
• Ibahin ang tipo ng kapsyon sa ginagamit na istorya para magkaroon ng pagkaibahan.

Gumamit ng pahilis o italics , pinaitim at pinalaking tipo kaysa sa tipo ng katawan.
• Ang mabisang kapsyon ay pumupuno sa bawat linya. Ang kapsyong pumupuno

lamang ng sang-katlo sa huling linya ay di-maganda dahil nag-iiwan ito ng puting
espasyo.
Ang mga halimbawang anyong inilahad ang siyang gagamitin para sa paggawa ng
iba pang anyo ng pamahayagan. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
• Collaborative Desktop Publishing- paggawa at pag-aanyo ng isang pahayagan.
• Radio Broadcasting and Scriptwriting- ito ay isang uri ng broadcast media na

kung saan gumagamit ng boses sa paghahatid ng balita.
• T.V. Broadcasting and Scriptwriting- ito naman ay isang uri ng broadcast media
kung saan madalas na ginagamit ang telebisyon sa paghahatid ng balita.
Kumpara sa Radio Broadcasting, higit na mabusisi ang paggawa nito at
nangangailangan ng maraming kagamitan upang maisagawa nang maayos.
https://www.slideshare.net/mobile/MilaSacluso/pagwawasto-at-paguulo-ng-balita-sipi-o-kopya-mila-
pagwawasto
https://prezi.com/vu1osgdm9cu3/larawang-pampahayagan/
https://www.slideshare.net/mobile/tineachica04/pagsulat11kolm-at-karikatura
https://www.academia.edu/35519342/CollaborativeDesktopPublishing
43
Sukatin Mo
Batid kong nadagdagan pa ang inyong kaalaman hinggil sa iba pang anyo ng
sulating may kinalaman sa pahayagan. Sa puntong ito, susukatin natin ang inyong sariling
kaalaman hinggil sa tinalakay nating paksa.
Gawain A:
Saliksikin buhat sa internet ang iba’t ibang mga simbolo na ginagamit sa
pagwwasto ng sipi. Pag-aralan ang mga ito at matapos pag-aralan, iwasto ang
sumusunod na balita:
mahigit 30 kompanya ang lumahok nitong Biyernes sa ceremonial signing kung

saan aabot sa 2.6 million doses ng bakuna ang bibilin sa AztraZeneca.
kabilang dito ang Lopez Group of Companies, San Miguel Corporation, Ayala corporation,
Gokongwei Group, at iba pa.
"We are working closely with regulatory authoritiesacross the globe and we really hope to
bring in a solution here to end COVID-
19 pandemic," ani Lotis Ramin, country presidendwgt ng AstraZenecaPharmaceuticals.
kalahati ng mabibili ng pribadong sektor ay ibibigay sa kanilang mga manggagawa habang

kalahati naman ay ido-donate sa gobyerno para maibigay agad sa frontliners.
Dinepensahan naman ng gobyerno ang pag-order agad ng bakuna kahit hindi pa tapos
ang clinical trials at kahit may
nagsasabing nasa 70 percent pa lang ang efficacy rate nito.
ayon kay vaccine czar Carlito Galvez, dadaan pa naman sa clinical trials sa bansa ang
bakuna kaya masusuri pa ang efficacy nito.
"the degree of confidence will increase over time because we have a lot of strategies, all
the five vaccines will undergo clinical trial
here so we will see the results, at the same time, those vaccine that will be rolled out will
undergo stringent regulatory procedures, wherein they will undergo scrutiny and selection,"
sabi ni Galvez.
inaasahang sa Mayo o Hunyo ng susunod na taon dadating ang bakuna ng AstraZeneca.
MAYNILA — nilagdaan na ng gobyerno ang isang tripartite agreement katuwang ang

pribadong sektor at vaccine developer na AztraZeneca para sa pagbili ng inisyal na suplay
ng COVID-19 vaccine, na kasalukuyan pa ring dine-develop ng naturang pharmaceutical
company.
44
Gawain B:
Kumuha ng mga larawan sa alinmang batis ng impormasyon at gawan ito ng
kapsyon. Maaring pumili sa mga sumusunod na paksa:
Pagkatapos nito, gawan ng kolum ang alinman sa mga sumusunod na paksa:
1. Kahirapan
2. COVID 19-pandemic
3. Teenage Preganancy
4. SOGIE Bill
5. Economic recession
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
Suriin____________________________________________________________________________________
Mo
Gawain____________________________________________________________________________________
1: Sagutin ang mga sumusunod ng masusi
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
1. Bakit kailangang nakaayos ang punong taggapan ng pamamahayagang
pampaaralan?
2. Anu-ano ang mga bagay ang lubhang kailangan sa tanggapan ng pamahayagang
pangkampus?
3. Ano ang lawak ng tungkulin ng pamahayagang pampaaralan?
4. Paano lalong mapabuti ang isang pahayagan?
45
5. Ano ang mga tuntunin sa paghahanda para sa paglimbag ng pahayagang

pampaaralan?
Palalimin Mo
Binabati kita at natapos mo ang naunang gawain. Ngayon, sikapin mong matupad
ang kahingian ng kasunod na pagtataya.
Gawain: Pangkatan Gawain

Magsaliksik ng ilan sa mga teknik sa paggawa ng collaborative desktop publishing.
Pagkatapos nito, gumawa ng isang pahayagang pangkampus na may apat na pahina. Ang
inyong pamahayagang pangkampus ay dapat may ulo ng balita, editoryal, lahalain, balitang
isports.
Tanong-Sagot
Ilahad mo ang ilan sa iyong mga katanungan, kung mayroon man, bago tayo
magpatuloy.
1.
2.
3.
5.
Pagbubuod (In a Nutshell)
Layunin ng paarlaang pampahayagan na:

• Magbigay ng pagkakataon sa pagsasanay sa nakawiwiling panunulat.
• Magpasigla sa mga magaaral na magkaroon ng hilig at panlasa at lugod sa
pagbabasa.
• Luminang ng kakayahan sa pagmamasid at sa wastong pagpapahalaga sa mga
babasahin.
• Magpasigla sa lalong maningning at mabungang pag aaral.
• Magsanay, hindi lamang pangakda at pagsulat kundi sa pamamahala pagtuturo,
paghahanapbuhay, pakikitungo sa kapwa pagsusuri sa kasiningan at kaaghaman ng
mga bagay bagay.
• Maturuan ng wastong pagbasa ng mga pahayagan at ng mga aklat.
46
• Malinang ng mataas na pamantayan ng pagtutulungan, katapatang loob,

pagpapaumanhin pagkamaginoo, pananagutan, pagkukusa at pagpapasunod.
SANGGUNIAN
https://www.slideshare.net/mobile/MilaSacluso/pagwawasto-at-paguulo-ng-balita-sipi-o-kopya-mila-
pagwawasto
https://prezi.com/vu1osgdm9cu3/larawang-pampahayagan/
https://www.slideshare.net/mobile/tineachica04/pagsulat11kolm-at-karikatura
https://www.academia.edu/35519342/CollaborativeDesktopPublishing
https://brainly.ph/question/15494
http://mykhelism316.blogspot.com/2010/10/normal-0-false-false-en-us-x-none.html?m=1
https://slideshare.net/mobile/ghiemaritana/pagsulat-ng-tanging-lathalain
https://prezi.com/idollrkgjj/pagsulat-ng-akdang-angham
https://slideshare.net/mobile/jake292014/balitang-isports
https://slideshare.net/mobile/ronelcana/editorial-cartooning-14311021
47
IKATLONG BAHAGI: MGA ISKEDYUL NG KURSO
Narito ang iskedyul ng mga inaasahang gawain, pagsasanay at/o awtput sa bawat
yunit ng modyul na ito. Suyurin ang manghad upang ikaw ay magabayan nang maayos.
Gawain Petsa Saan Ipapasa

Pangkalahatang Pananaw A ULOa: Subukin Mo Linggo 1 Blackboard LMS
Pangkalahatang Pananaw A ULOa: Suriin Mo Linggo 2 Blackboard LMS
Pangkalahatang Pananaw A ULOa: Palalimin Mo Linggo 3 Blackboard LMS
Pangkalahatang Pananaw A ULOa: Tanong-Sagot
UNANG PAGSUSULIT Enero 29, 2021 ---
Pangkalahatang Pananaw A ULOa: Tanong-Sagot Linggo 5 Blackboard LMS
IKALAWANG PAGSUSULIT Pebrero 12, 2021 ---
IKATLONG PAGSUSULIT Pebreto 26, 2021 ---
Presentasyon ng Proyekto Marso 8-9, 2021 ---
PINAL NA PAGSUSULIT Marso 10-11, 2021 ---
Inihanda ni:
ELLEINE ROSE A. OLIVA

Guro
Sinuri ni:
GIOVANNI PELOBILLO
BSED-Program Head, CTE
Pinagtibay ni:
JOCELYN BACASMOT
Dean, CTE
48
49

Cte-Bsed Fil-1st Term 1st Sem-Fil 323

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cte-Bsed Fil-1st Term 1st Sem-Fil 323

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERSITY OF MINDANAO

College of Teacher Education

Physically Distanced but Academically Engaged

Self-Instructional Manual (SIM) for

Course/Subject: FIL 323 (INTRODUKSIYON SA

Name of Teacher: Elleine Rose A. Oliva, EdD

THIS SIM/SDL MANUAL IS A DRAFT VERSION ONLY, NOT

Pangkalahatang Pananaw: Linggo 1-3 ULO

ULOa: ANG Pamahayagab, Balita at Pamatnubay

Big Picture: Week 4-5 ULO

ULOa: Pagsulat ng Editoryal, Lathalain at Isports

Big Picture: Week 6-9 ULO

ULOa: Pagsulat ng Pamahayang Pampaarala o Pangkampus

“Physically Distanced but Academically Engaged

Course Outline: FIL 323– INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG

Course Outline Policy

Areas of Concern Details

If the assessment task is done in real time through the

Since this course is included in the licensure examination

“Physically Distanced but Academically Engaged

maximum similarity index of 30% allowed. This means that

Please note that academic dishonesty such as cheating

However, if the late submission of assessment paper has

For group assessment tasks, the course coordinator will

“Physically Distanced but Academically Engaged

3rd exam – 10%

(IF THE TASK REQUIRES)

Student Communication You are required to create a umindanaoemail account

You can also meet the course coordinator in person

For students who have not created their student email,

Instructional Help Desk Contact Dr. Jocelyn Bacasmot

Library Contact Details Brigida E. Bacani

“Physically Distanced but Academically Engaged

Well-being Welfare Support GSTC Head: Ronadora E. Deala

Course Information – see/download course syllabus in the Black Board LMS

Tinig ng Tagapangasiwa: Magandang araw mga guro ng Filipino sa hinaharap!

Inaasahang Bunga: Inaasahang sa pagtatapos ng kursong ito, malalaman at

Dagdag pa nito, sana ay maging aktibo na makilahok sa mga gamwaing

Tara simulan na natin ang Paglalakbay!

“Physically Distanced but Academically Engaged

Linggo 1-3: Mga Layuning Pampagkatuto sa Bawat Yunit (ULO): Sa katapusan

a. Nailalahad ang mga tiyak na alituntunin sa pagsulat ng mga artikulong may

ULOa: Nailalahad ang mga tiyak na alituntunin sa pagsulat ng mga

Paglinang ng Talasalitaan (Metalanguage)

Ang mahahalagang talasalitaan na matatagpuan sa bahaging ito ay nasa kasunod

Pangunahing Kaalaman (Big Picture)

“Physically Distanced but Academically Engaged

Ang pamumuna sa peryodismo ay iba-iba at minsan ay marubdob. Ang krebilidad ay

YUNIT 1: ANG PAMAHAYAGAN

SAKLAW NG PAMAMAHAYAG (scope of journalism)

LAYUNIN NG PAMPAARALANG PAHAYAGAN:

TULONG SA PAARALAN AT SA PAMAYANAN.

“Physically Distanced but Academically Engaged

BAHAGI AT PANGKAT NG PAHAYAGAN PANG ARAW ARAW (PARTS AND SECTION

PANGMUKHANG PAHINA (FRONT PAGE)

PAHINA NG PANGULONG TUDLING (EDITORIAL PAGE)

PAHINA NG MGA PILING LATHALAIN (FEATURES PAGE)

“Physically Distanced but Academically Engaged

7. Lathalaing pampalakasan (sports features)

PAHINANG PAMPANITIKAN (LITERARY PAGE)

Ang balita ay napapanahon at makatotohanang ulat ng mga pangyayaring naganap na,

Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang pasalita, pasulat at pampaningin.

• Pasalita. Kung ang ginagawang midyum ay ang radio at telebisyon.