–

TÜRK DİLİ ve Adlar

EDEBİYATI
Özet

1. Adlar:
Ad (İsim): Varlıkları tanıtmaya yarayan sözcüklerdir. Evrendeki tüm canlı ve cansız varlıkları,
olayları, oluşumları, duygu ve düşünceleri, bunların birbiriyle olan ilişkilerini karşılayan
sözcüklerdir.

Varlıklara Verilişlerine Göre:

1. Özel Ad: Tek varlığa özel olarak verilen adlardır.

Örnek: Ankara, Orhan Veli, Almanya...

2. Tür (Cins) Ad: Aynı türden varlıklara ortak olarak verilen adlardır.
Örnek: kedi, kent, ağaç...

Uyarı: Tür adı olarak kullanılan sözcükler o türün tümünü ya da bir bölümünü anlatabilir.

Varlıkların Oluşlarına Göre:

1. Somut Ad: Varlıkları duyu organlarımızca algılanabilen maddelerin, nesnelerin
adlarıdır.

Örnek: meyve, taş, vazo, gözlük...

2. Soyut Ad: Maddesi olmayan varlığı benimsenen, akıl ve sezgi yoluyla anlaşılan varlık
adlardır.

Örnek: aşk, korku, zekâ...

Varlıkların Sayılarına Göre:

1. Tekil Ad: Bir varlığı anlatan adlardır.

Örnek: lamba, pencere, mendil...

1/3
 –
TÜRK DİLİ ve Adlar
EDEBİYATI
Özet
2. Çoğul Ad: Birden çok varlığı anlatan adlardır.

Örnek: lambalar, pencereler, mendiller...

3. Topluluk Adı: Çoğul eki almadan, birden çok varlığa ortak ad olan sözcüklerdir.

Örnek: ulus, aile, tim, heyet, meclis, ordu...

2. Adların Çekim Ekleri:

1. Çoğul Eki: –ler, –lar ekleridir. İsim soylu sözcüklere eklenerek çoğul yaparlar.

Örnek: Dalgalar, dağlar gibi yükseliyorlar.

Ayrıca bu ek;

• Dünyalar benim oldu. (abartma)

• Mars’a üç binli yıllarda ulaşılır. (aşağı yukarı)

• Yunuslar, Mevlanalar oluşturmuş gönül çatımızı. (benzerleri)

• Utkuların evinde toplanacağız. (aile)

• Utkulara gideceğim. (ev)

• Osmanlılar, Selçuklular...(boy, soy, kabile)

• Babaları onlara şekerleme alacak. (varlık tek, sahibi çok)

• Ekselansları salona girdiler. (diplomatik saygı)

• Beyefendi nasıllar acaba? (alay)

anlamlarını verir.

2. Hâl (Durum) Ekleri: İsmin yalın hâli, -i hâli, -e hâli, -de hâli, -den hâli olmak üzere 5 hâli
vardır.

Örnek:

Ülke, cennet yapılası topraklarımızdır. (yalın hâli)

Ülkeyi cennete çevirelim. (-i belirtme hâli)

Ülkeye candan bağlıyız. (-e yönelme hâli)

Ülkede huzur egemen olsun. (-de bulunma hâli)

Ülkeden vazgeçemem. (-den çıkma hâli)

2/3
 –
TÜRK DİLİ ve Adlar
EDEBİYATI
Özet
3. Tamlayan Eki: İsimler bir tamlamada –ın –in –un –ün eklerini alırlar.

Örnek: kentin gürültüsü, görgünün temeli

4. İyelik Eki: İsimlerin ifade ettiği varlık ve kavramların kime veya neye ait olduğunu
bildiren aitlik ekleridir.

Örnek:

benim Sevgi–m bizim Sevgi–miz

senin Sevgi–n sizin Sevgi–niz

onun Sevgi–si onların Sevgi–leri

Uyarı: 3. tekil iyelik eki olan “–ı/–i” belirtme hâl eki ile karıştırılmamalıdır.

Evi güzelmiş. (İyelik eki)

Evi temizledim.(Hâl eki)

Uyarı: İyelik ekleriyle, kişi ekleri de karıştırılmamalıdır.
Çantam (İyelik)

Geldim (1. Tekil kişi)

5. Küçültme Ekleri: İsimlere getirilen –cık –cik / –ca –ce –cak –cek / –cağız –ceğiz / –msı
–msi / –mtırak ekleri küçültme anlamı katar.

Örnek:

Anneciğim (sevgi)

Acımsı (-a yakın)

Sarımtırak (benzer gibi)

Adamcağız (acıma)

Uyarı: “kızılcık, bademcik, gelincik, kabarcık, elmacık kemiği” gibi sözcüklerde “–cik” eki
yapım ekidir.

3/3